Α Κ Ι Δ ΑΤΕΥΧΟΣ 2 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2008

. . .ΜΙΑ ΜΕΡΑ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΕ ΘΑ’ ΝΑΙ ΟΥ ΤΟΠΙΑ

ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚ ΤΟΝΙΚΗΣΕ.Α.Α.Κ .

2

Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας από φοιτητές της σχολής που συμμετέχουν ή εί-ναι φίλοι της Αριστερής Κίνησης Αρχιτεκτονικής – Ε.Α.Α.Κ., ενός σχήματος (δηλαδή μιας πολιτικο-συνδικαλιστικής συλλογικότητας) που δρα στα πλαίσια του φοιτητικού συλλόγου και τοποθετεί-ται στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς. Η «Ακίδα» δε θέλουμε να έχει το χαρακτήρα ενός κομματικού εντύπου – οργάνου που θα δημο-σιεύει την «απόλυτη αλήθεια». Επιδιώκουμε να αποτελεί βήμα έκφρασης και προβληματισμού για οποιονδήποτε φοιτητή επιθυμεί να εκφράσει κάτι διαφορετικό από την αντίληψη που κυριαρ-χεί στα Μ.Μ.Ε. και, ταυτόχρονα, δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του στα ιλουστρασιόν φυλλάδια των διαφόρων κυβερνητικών ή ενσωματωμένων κομματικών παρατάξεων.

Εκτός από ζητήματα της σχολής, στο πε-ριοδικό εκτίθενται και αναλύονται απόψεις και προβληματισμοί που αφορούν γενικότερα ζη-τήματα, πέρα από αυτά που συνήθως συγκρο-τούν το καθημερινό πεδίο παρέμβασής μας στη σχολή. Στη σύγχρονη εποχή που ο πολιτισμός, ο ελεύθερος χρόνος, οι ανθρώπινες σχέσεις καθορίζονται με βάση την κερδοφορία του κε-φαλαίου θεωρούμε αναγκαίο να εκφραστεί σε συνολικότερο επίπεδο μια διαφορετική αντίλη-ψη. Μια αντίληψη που στρέφεται ενάντια στην κυρίαρχη ιδεολογία, κόντρα στη θεώρηση των πραγμάτων που θέλουν να μας επιβάλουν. Μια αντίληψη που έχει γνώμονα τις ανάγκες και τα δικαιώματα των εργαζομένων και της νεολαίας.

Το δεύτερο τεύχος της «Ακίδας» άργησε αρ-κετά, πιστεύουμε, όμως, ότι έχει προχωρήσει κατεύθυνση που επιδιώκουμε. Ελπίζουμε η προ-σπάθειά μας να ευοδωθεί και να αποτελέσει το περιοδικό μας αφετηρία έκφρασης και προβλη-ματισμού που θα αμφισβητεί την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και τον κυρίαρχο τρόπο σκέ-ψης.

Τα ενυπόγραφα κείμενα δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη θέσεις του σχήματος.

E D I T O R I A L

3

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΑΠΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΘΑ ΒΓΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ

ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛ -ΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟ

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ

ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ FOR SALE

ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΡΕΑΛΙΣΜΟ

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ

BRAZIL

ΜΑΥΡΟΙ ΠΑΝΘΗΡΕΣ

ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΧΙΛΙΑΝΟΥ ΠΑΤΕΡΑ

4

10

18

24

28

32

34

36

38

39

43

44

46

50

4

Ενώ η κυβέρνηση καταθέτει στη Βουλή το νομοσχέδιο για το ασφαλιστικό αρκετοί κλάδοι εργαζομένων βρίσκονται σε απεργιακές κινητο-ποιήσεις…

Το ρεύμα κόβεται συχνά, τα σκουπίδια μαζεύ-ονται σωροί στους δρόμους, η διακίνηση εμπο-ρευμάτων στα λιμάνια αντιμετωπίζει προβλήμα-τα… Στα λεωφορεία η κουβέντα περιστρέφεται γύρω από το ίδιο θέμα: Ποιος έχει δίκιο; Τι ζητάνε επιτέλους; Αυτοί που απεργούν ανήκουν στα ρετιρέ (αν μπορεί να φανταστεί κανείς ως ρετιρέ τους οδοκαθαριστές ή τους λιμενεργάτες), είναι οι ευνοημένοι, γιατί διαμαρτύρονται; Πόσα πα-ραπάνω χρήματα θέλουν να παίρνουν; Πόσο νωρίτερα θέλουν να βγαίνουν στη σύνταξη οι τε-μπέληδες; Με ποιο δικαίωμα ταλαιπωρούν τους υπόλοιπους (η πλειοψηφία των οποίων, βέβαια, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα και επωφε-λούνται από τις νίκες των απεργιών); Πολύ εύ-κολη την έχουμε την απεργία, με το παραμικρό ξεσηκωνόμαστε (ανεξαρτήτως, βέβαια, του ότι οι ίδιοι οι απεργοί την πληρώνουν την απεργία από την τσέπη τους)…

Στα παραπάνω ερωτήματα, που διαδίδονται σκόπιμα από εργοδότες και κυβέρνηση, χωρίς

ωστόσο να πείθουν την πλειονότητα της κοι-νωνίας, καλούμαστε όλοι να πάρουμε θέση. Το ζήτημα του ασφαλιστικού, όπως φαίνεται, απο-τελεί φλέγουσα επιδίωξη της κυβέρνησης και ταυτόχρονα αιτία πολέμου για τους εργαζόμε-νους. Το γιατί θα το δούμε παρακάτω…

Το ασφαλιστικό σύστημα είναι σύμφυτο με τον καπιταλισμό και τη συγκρότηση της εργατι-κής τάξης. Η ανάγκη ασφαλιστικής προστασίας των εργαζομένων προέκυψε από την ανάγκη διατήρησης και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. Μέσα από αγώνες οι εργάτες κατά-φεραν να αποσπάσουν συνεισφορά του κρά-τους και των εργοδοτών στα ταμεία, που αρχικά στηρίζονταν αποκλειστικά από τους ίδιους τους εργαζόμενους. Διαχρονικός στόχος του κεφα-λαίου είναι η διαρκής μείωση της τιμής της εργα-τικής δύναμης(ώστε να την αγοράζει πιο φθηνά) καθώς και η διαρκής μείωση των εξόδων της ερ-γοδοσίας για την ασφάλιση με νόμους, μέτρα, ρυθμίσεις και με οποιονδήποτε αναγκαίο τρόπο. Σήμερα, στους παραπάνω στόχους μπορεί να προστεθεί η επίμονη προσπάθεια του κεφαλαί-ου να βάλει χέρι στα συσσωρευμένα κεφάλαια των ασφαλιστικών φορέων, η διάνοιξη νέου πεδίου κερδοφορίας μέσα από την πώληση ιδι-ωτικών προγραμμάτων ασφάλισης, η περικο-πή κάθε κρατικής δαπάνης που δεν έχει άμεση παραγωγική απόδοση (κοινωνική ασφάλιση, υγεία, πρόνοια, πολιτισμός, περιβάλλον κ.ά.), η απαλλαγή του κράτους από την υποχρέωση να εγγυάται την τήρηση των εργοδοτικών υποχρε-ώσεων για την ασφάλιση και την λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος.

Γενικός στόχος της αναδιάρθρωσης στο ασφαλιστικό είναι η δημιουργία ενός διαφορετι-κού μοντέλου ασφάλισης, που θα εξυπηρετεί τις σύγχρονες ανάγκες του κεφαλαίου, στα πλαίσια υπέρβασης της κρίσης και αντιμετώπισης του διεθνούς ανταγωνισμού. Οι κατευθύνσεις έχουν μπει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προκαλούν επιδείνωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προωθεί

ΑΠΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Ο Κ Ι Ν Η Μ Α

5

αντιδραστικά μέτρα στην εργασία ευρύτερα, βα-σικό συστατικό στοιχείο των οποίων αποτελεί η επίθεση στο ασφαλιστικό. Στην ουσία συνεχίζει το έργο που άφησαν ημιτελές οι προηγούμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ με τους αντιασφαλιστι-κούς νόμους.

Οι βασικές επιδιώξεις της ασφαλιστικής «με-ταρρύθμισης» είναι:

- Η μείωση της κρατικής ευθύνης και συμμε-τοχής στην ασφάλιση (κατεδάφιση του «κρά-τους πρόνοιας»).

- Ο περιορισμός στο ελάχιστο του εργατικού «μη μισθολογικού κόστους», δηλαδή η μείωση- απαλλαγή των εργοδοτών από τις ασφαλιστι-κές εισφορές, οι οποίες αποτελούν στην ουσία μέρος του ίδιου του μισθού. Μην έχοντας πε-ριθώρια μεγαλύτερης συμπίεσης των μισθών (λόγω της παρατεταμένης περιόδου λιτότητας που διανύουμε) επιχειρεί να μειώσει το λεγόμε-νο μη μισθολογικό κόστος εργασίας (κοινωνική ασφάλιση, φορολογία επί της εργασίας κλπ).

- Η εισαγωγή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων στην ασφάλιση. Οι παροχές θα είναι ανάλογες των ασφαλιστικών εισφορών μετατρέποντας το ασφαλιστικό σύστημα από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό – ανταποδοτικό, ενώ και η δι-αχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων θα γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες και όχι από το διοικητικό προσωπικό των ασφαλιστι-κών ταμείων.

- Η άρση των όποιων περιορισμών στις το-ποθετήσεις των αποθεματικών των ταμείων ώστε να «επενδυθούν», ουσιαστικά δηλαδή να ληστευτούν.

- Η θέσπιση νέων μέτρων εισφοροαπαλλα-γών, εισφοροδιαφυγών και χαριστικών ρυθμί-σεων στο κεφάλαιο.

- Η επέκταση της ανασφάλιστης εργασίας. - Η μείωση των συντάξεων με ταυτόχρονη

αύξηση των εργατικών εισφορών και της συμ-μετοχής του ασφαλισμένου στις υγειονομικές δαπάνες.

- Η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης

(«ενεργός γήρανση») και του εργάσιμου χρό-νου με «κίνητρα παραμονής».

- Ο περιορισμός των βαρέων και ανθυγιεινών και των ευνοϊκότερων παροχών σε μητέρες ανη-λίκων και σε κλάδους.

- Η ενοποίηση των ταμείων για ισοπέδωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων όλων προς τα κάτω.

Όλα αυτά συνοδεύονται με φτηνή εντατικο-ποιημένη εργασία, ημιαπασχόληση, ελαστικές σχέσεις, «ελαστασφάλεια». Η ασφάλιση από κρατική-κοινωνική υποχρέωση και δικαίωμα του πολίτη, μετατρέπεται σε ατομική υποχρέωση και ευθύνη του εργαζόμενου. Το νέο ασφαλιστικό μοντέλο μπορεί να συμπυκνωθεί στο σύνθημα «Θες ασφάλιση, φρόντισέ το». Ο εργαζόμενος θα παίρνει τρεις συντάξεις: μια συμβολική – πε-νιχρή σύνταξη από το δημόσιο σύστημα, μια

6

από τον κλάδο (επαγγελματικά ταμεία για τα οποία θα πληρώνουν μόνο ο εργαζόμενος και ο εργοδότης) που θα αποτελεί την κύρια πηγή της σύναξης (εννοείται με το κεφαλαιοποιητικό – ανταποδοτικό σύστημα), και μια ιδιωτική (προ-αιρετικά) από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρεί-ες.

Οι αλλαγές στο ασφαλιστικό όμως δεν αφο-ρούν μόνο τη σύνταξη. Αφορούν σε μεγάλο βαθμό το παρόν της σημερινής νεολαίας, κα-θώς έρχονται να συμπληρώσουν και να ενι-σχύσουν (η ΕΕ σημειώνει ότι οι αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα θα βοηθήσουν τους ερ-γαζόμενους να εμπεδώσουν τις νέες ελαστικές σχέσεις εργασίας) το νέο μοντέλο εργαζομένου, που κυρίαρχα ζουν οι νέοι εργαζόμενοι. Συνολι-κά η κατεύθυνση είναι η ολοκλήρωση του νέου μοντέλου, όπου όλες οι πλευρές παραγωγής και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης, ενσωματώνονται στο κεφάλαιο, γίνονται πεδία επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Το αντιασφαλιστικό νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση αυξάνει τα όρια ηλικίας για όλους, χτυπάει τις γυναίκες και τις μητέρες, μειώνει τις συντάξιμες αποδοχές με την ενοποίηση των τα-μείων και τον καθορισμό ανώτατου πλαφόν για την επικουρική σύνταξη (που οδηγεί πρακτικά στη θεαματική μείωση της επικουρικής σύντα-ξης). Στην πραγματικότητα μας οδηγεί όλους στα 40 χρόνια δουλειάς. Αφού κάνει ασύμφορη τη συνταξιοδότηση με τέτοιους όρους, μας δίνει το «δικαίωμα» να παραμείνουμε στην εργασία ακόμα 3 χρόνια με προσαύξηση 3,3% το χρό-νο και μέχρι 80% του μέσου όρου της τελευταίας πενταετίας! Εν ολίγοις οι σημερινοί εργαζόμενοι θα πάρουν σύνταξη μικρότερη από τους παλαι-ότερους δουλεύοντας 40 χρόνια!

Η προοπτική της σύνταξης και η υγειονομική κάλυψη για τους ωρομίσθιους και τους ελαστικά εργαζόμενους περιορίζεται δραστικά και σχεδόν καταργείται. (Τα ένσημα που χρειάζονται για να έχουν ασφαλιστικό βιβλιάριο αυξάνονται από 50 το χρόνο σε 100.)

7

Τα ταμεία και οι παροχές υγείας αποδυναμώ-νονται και οδηγούνται στη διάλυση. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο ιδρύεται «ταμείο αλληλεγγύ-ης» υπέρ του οποίου θα παρακρατείται το 10% των κοινωνικών πόρων, θα πηγαίνει το 10% των εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις και το 4% από το ΦΠΑ. Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε προετοι-μασία αύξησης του ΦΠΑ, σε ιδιωτικοποίηση των τελευταίων κρατικών οργανισμών (δίκτυο δια-νομής ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, Ταχυδρομεία), σε λεηλασία των ταμείων που έχουν ακόμα αποθεματικά.

Στην υπόθεση του ασφαλιστικού χρησιμο-ποιούνται εσκεμμένα διάφοροι μύθοι. Το κεντρι-κό σλόγκαν είναι ότι το ασφαλιστικό σύστημα ασθενεί επομένως έχουμε χρέος να το αναμορ-φώσουμε. Η δυσμενής επίπτωση του «προβλη-ματικού» ασφαλιστικού στην εθνική οικονομία ντύνεται με τα μελανότερα χρώματα. Η κυβέρνη-ση κατασυκοφαντεί τους αγώνες σπέρνοντας τη διχόνοια ανάμεσα στους εργαζόμενους, μεγαλοποιεί και εστιάζει στα προβλήματα που δημιουργούνται από τις απεργίες και τις κινητο-ποιήσεις. Ποιος όμως ευθύνεται πραγματικά για αυτά τα προβλήματα;

Μύθος 1:Τα οικονομικά προβλήματα των ταμείων.

Πρώτος και καλύτερος υπεύθυνος όμως για τα όποια ελλείμματα είναι το κράτος και οι εκάστοτε αστικές κυβερνήσεις, κλέβοντας τα αποθεματι-κά των ταμείων (60 δισ. ευρώ ή κατ’ άλλους 75 με την υποχρεωτική άτοκη κατάθεση τους, την περίοδο 1950-1982), εξαφανίζοντας σεβαστά ποσά στο χρηματιστήριο (3,5 δισ. ευρώ με την κατευθυνόμενη είσοδο των αποθεματικών πε-ρίπου την περίοδο 1999-2002), δημιουργώντας ζημιές 300 εκ. ευρώ στα ταμεία από την αγορά δομημένων ομολόγων από την οποία οι μεσά-ζοντες αποκόμισαν προμήθειες περί τα 50 εκ. ευρώ.

Ταυτόχρονα η εργοδοσία ληστεύει παράνο-μα ή «νόμιμα» τις εργατικές εισφορές, εισφορο-διαφεύγοντας με την αδήλωτη (μαύρη) εργασία και με την απόκρυψη του πραγματικού μισθού

και χρόνου απασχόλησης των εργαζομένων (υπολογίζεται ότι τα ταμεία χάνουν 4 δισ. ευρώ (το ΙΚΑ 2 δισ.) το χρόνο από αυτές τις εισφο-ρές), μη αποδίδοντας –στην ουσία κλέβοντας- τις παρακρατημένες εργατικές εισφορές, κερ-δοσκοπώντας με την καθυστέρηση απόδοσης των ασφαλιστικών εισφορών από τις τράπεζες στους λογαριασμούς των ταμείων.

Το αστικό κράτος είναι ο πρώτος παραβά-της, που δεν συμμορφώνεται ούτε στους δικούς του νόμους, όταν αφορούν εργατική προστα-σία, καθώς δεν αποδίδει στα ταμεία έγκαιρα και συνολικά το ποσοστό συμμετοχής του κράτους στην 3μερή χρηματοδότηση (που καθιέρωσαν με το νόμο 2084/92), ούτε δίνει στο ΙΚΑ το 1% του ΑΕΠ (που θεσμοθέτησε ο νόμος 3029/02). Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο το δημόσιο ως εργοδό-της χρωστά 5,7 δισ. εισφορές στα ταμεία.

8

Μύθος 2:Η γήρανση του πληθυσμού που επιβαρύνει

τα ταμεία λόγω της μεγαλύτερης διάρκειας ζωής μετά τη σύνταξη. Όμως η αύξηση της παραγω-γικότητας υπερτερεί των «άσχημων δημογραφι-κών τάσεων» (είναι, αλήθεια, εντυπωσιακό να θεωρείται προβληματικό ότι ζούμε παραπάνω!) και μπορεί να κάνει εφικτή τη μείωση των ωρών εργασίας και των ορίων συνταξιοδότησης. Οι ασφαλιστικές εισφορές που δίνουν οι εργαζό-μενοι στη διάρκεια του εργασιακού βίου τους επαρκούν με το παραπάνω για να παρέχουν ικανοποιητικό ύψος σύνταξης για μεγάλη διάρ-κεια. Αυτές ήταν κιόλας που δημιούργησαν την περιουσία και τα αποθεματικά των ταμείων από τις πρώτες δεκαετίες της ίδρυσής τους, που δεν υπήρχαν συνταξιούχοι.

Μύθος 3:Το δημογραφικό πρόβλημα που φέρνει δυ-

σμενή αναλογία μεταξύ εργαζομένων και συ-νταξιούχων καθώς και ότι δεν υπάρχουν αρκε-τοί νέοι ασφαλισμένοι ώστε να δώσουν ανάσα στο σύστημα. Ταυτόχρονα όμως διατηρείται σκόπιμα από το κράτος και το σύστημα μεγά-λος αριθμός ανέργων, αυξάνονται οι ώρες ερ-γασίας των εργαζόμενων, καθιερώνεται η μερι-κή απασχόληση, η προσωρινή απασχόληση, η ανασφάλιστη εργασία.

Μύθος 4:Η επιβάρυνση του ασφαλιστικού με τις πρό-

ωρες συνταξιοδοτήσεις. Ποιες όμως είναι αυτές; Αναφέρονται στους εργαζόμενους σε βαριές και ανθυγιεινές εργασίες, στις μητέρες με ανή-λικα παιδιά και στους ανάπηρους, που έχουν ιδιαίτερα χαμηλές συντάξεις.

Μύθος 5:Η άρση των ανισοτήτων μεταξύ των ασφα-

λισμένων. Στην πραγματικότητα ήταν το σύστη-μα εκείνο που μεθόδευσε και φροντίζει διαρκώς να ενισχύει τις διακρίσεις, θέτοντας διαφορετικά συνταξιοδοτικά όρια ανά κλάδο, ανά έτος πρό-σληψης, ανά κατηγορία με ένα δαιδαλώδες νο-μικό καθεστώς για να πετύχουν διάσπαση και κατακερματισμό των εργαζόμενων. Επικαλού-νται την άρση των διαχωρισμών για να προχω-ρήσουν σε ενοποιήσεις ταμείων που θα επιδει-νώσουν τη θέση ολονών και όχι για εξίσωση με τα καλύτερα δεδομένα.

Τα επιχειρήματα ότι η κατάσταση των εργα-ζομένων δεν είναι και τόσο τραγική, ότι υπερ-βάλουν ζητώντας βελτίωση της θέσης τους, διαψεύδονται περίτρανα από την ίδια την πραγ-ματικότητα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι 1 στους 4 εργαζόμενους δουλεύει ανασφάλιστος (μαύρη εργασία για περίπου 1.000.000 άτομα), 2 στους 3 συνταξιούχους ζουν με σύνταξη κάτω των 600 ευρώ το μήνα και μόνο το 14% με πάνω από 1000, 64.000 προσλήψεις «νόμιμα» ανασφάλι-στων συνταξιοδοτικά έγιναν μόνο από το 2006 μέχρι σήμερα στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα

9

με το πρόσχημα της κατάρτισης (προγράμ-ματα stage), τα όρια ηλικίας έχουν δραματικά επιδεινωθεί φτάνοντας ακόμα και τα 65 χρόνια (προαιρετικά τα 67), τα απαραίτητα χρόνια για συνταξιοδότηση έχουν ανέβει με τους νόμους Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ μέχρι και κατά 10 χρόνια για τις μητέρες ανηλίκων και κατά 7 για τους υπόλοι-πους εργαζόμενους φτάνοντας και τα 37. Οι ερ-γαζόμενοι δίνουν, άμεσα ως εργατική εισφορά και έμμεσα ως εργοδοτική εισφορά για κύρια και επικουρική σύνταξη, ποσά που ξεκινούν από το 26% του μισθού τους, φτάνουν το 50% και για βαρέα το 84%.

Η υπόθεση του ασφαλιστικού αποτελεί κε-ντρική και σημαντική μάχη μεταξύ κεφαλαίου και εργατικής τάξης. Η έκβασή της θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ταξική πάλη την επόμενη πε-ρίοδο. Κυβέρνηση, αντιπολίτευση, ΕΕ, ΣΕΒ, ΜΜΕ έχουν επιστρατευθεί και προχωρούν συγκροτη-μένα με καθορισμένο σχέδιο. Το ερώτημα είναι τι στάση θα κρατήσει ο κόσμος της εργασίας, καθώς και οι φοιτητές, ως μελλοντικοί εργαζό-μενοι, στους οποίους επίσης στοχεύουν οι με-ταρρυθμίσεις. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις που έχουν ξεσπάσει, παρόλο που αποτελούν ελπιδοφόρο μήνυμα και σημαντικό βήμα, δεν αρκούν για την ανατροπή της αντιασφαλιστι-κής επίθεσης. Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ αδυνατεί να προστατεύσει τα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζόμενων, αφού αποδέχεται ως αναπόφευκτη τη χειροτέ-ρευση της θέσης τους, δεν αντιπαρατίθεται στην ουσία της κυβερνητικής πολιτικής (χαρακτηρι-στικό είναι ότι πάνω στην κορύφωση της μάχης δεν έχουν προκηρύξει παρά στάσεις εργασίας και 1 24ωρη απεργία). Για να είναι η απάντηση των εργαζομένων αντίστοιχη της επίθεσης που δέχονται χρειάζονται αγώνες διαρκείας, μαζικοί, μαχητικοί, επικίνδυνοι ως προς το περιεχόμενο και τις μορφές τους. Αγώνες που να ενοποιούν και να εκφράζουν όλα τα τμήματα της εργατικής τάξης, αποκρούοντας τους διαχωρισμούς σε παλιούς και νέους εργαζομένους, προβάλλο-

ντας τα αιτήματα και τις σύγχρονες ανάγκες για πλήρη, καθολική, δημόσια, κοινωνική ασφάλι-ση. Αγώνες συνολικοί, που θα στηρίζονται στα πρωτοβάθμια σωματεία και τον συντονισμό των επιμέρους κλάδων. Οι αγώνες των εργα-ζομένων και της νεολαίας μπορούν στο σήμε-ρα να είναι νικηφόροι και να ανατρέψουν την πολιτική κυβέρνησης, ΠΑΣΟΚ, ΕΕ, κεφαλαίου, πιάνοντας το νήμα των μαζικότατων εργατικών αγώνων του 2001. Ο μόνος τρόπος να σταμα-τήσουν οι απεργίες είναι η άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων των εργαζομένων που βλέπουν να τους αφαιρούνται κατακτημένα ασφαλιστικά δικαιώματα και το μέλλον, των ίδιων και της νεο-λαίας, να διαγράφεται ζοφερό.

10

Το φοιτητικό κίνημα που αναπτύχθηκε κατά την περσινή και την προπέρσινη χρονιά δεν αποτελεί ένα πυροτέχνημα στην κατά τα άλλα ομαλή λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά αποτελεί την ιστορική συνέχεια του αγωνι-στικού και νικηφόρου σε μεγάλο βαθμό φοιτητι-κόυ κινήματος από τη μεταπολίτευση έως σήμε-ρα. Η ιστορική αυτή συνέχεια, συνίσταται τόσο στο περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων που προωθούνταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις όσο και στα χαρακτηριστικά-περιεχόμενο των κινημάτων που αναπτύχθηκαν για την ανακο-πή τους(1). Σημαντικό ρόλο για την πραγματο-ποίηση τέτοιων κινηματικών εξάρσεων, έπαιξαν και τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνονταν ενδιαμέσως των περιόδων αυτών. Αυτό λόγω της ύπαρξης πολιτικών δυνάμεων των οποίων η δράση τροφοδοτούσε τον πολιτικό διάλογο στο εσωτερικό των σχολών μέσω της διεξαγω-γής συλλογικών πολιτικών διαδικασιών (πχ. Γενι-κές Συνελεύσεις) κι αναδείκνυε τον αγώνα ως το μόνο ουσιαστικό κι αποτελεσματικό πεδίο αντι-παράθεσης με την κυβερνητική πολιτική.

Ε Μ Π Ρ Ο Σ Σ Τ Ο Δ Ρ Ο Μ Ο Τ Ο Υ ’ 7 9Η ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ ΣΤΑ ΧΑΡΤΙΑ

Στις ίδιες κατευθύνσεις με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, το 2006, η Ν.Δ. μέσω του Υπ.Ε.Π.Θ., πιστή στα πλαίσια που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένω-ση, εξαπολύει την πιο αντιδραστική επίθεση στο χώρο της 3βάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό γίνε-ται είτε με την προώθηση της εφαρμογής ήδη ψηφισμένων νόμων (αξιολόγηση ιδρυμάτων, Ινστιτούτο Δια βίου Μάθησης-Ι.Δ.Β.Μ., Διεπι-στημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Αλλοδαπών Πανεπιστημίων-Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.), είτε με την κατάθεση του νέου νόμου-πλαίσιο και την αναθεώρηση του Συντάγματος.

Στόχος της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης εί-ναι η διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου εργαζο-μένου ο οποίος θα αποδέχεται και θα λειτουργεί με τις πλέον ελαστικές σχέσεις εργασίας, θα είναι απασχολήσιμος, θα είναι πειθήνιος στις επιθυ-μίες της εργοδοσίας και τελικά θα είναι συνολι-κά πιο παραγωγικός για τις ανάγκες τους. Ένας εργαζόμενος χωρίς διαπραγματευτική ισχύ και

με απουσία συλλογικών αναπαραστάσεων οι οποίες θα μποροούσαν να του δείξουν το δρό-μο της αγωνιστικής υπεράσπισης των αναγκών του.

Ο στόχος αυτός συντελείται μέσω:• Της αποσύνδεσης πτυχίων – επαγγελματι-κών και εργασιακών δικαιωμάτων, τη διάλυσή τους και τη συνολικότερη αλλαγή στον χαρακτή-ρα των προπτυχιακών σπουδών. Μέσα από την αναθεώρηση του άρθρου 16, την άμεση ανα-γνώριση των Κ.Ε.Σ. – Κ.Ε.Κ. – Ι.Ε.Κ. αλλά και το σύστημα κοινής αξιολόγησης που ρητά προω-θείται στη πρόταση αναθεώρησης του Συντάγ-ματος, ενισχύεται η πολιτική του κατακερματι-σμού των πτυχίων, των πιστωτικών μονάδων, της δια βίου συσσώρευσης πιστοποιητικών. • Της εντατικοποίησης των ρυθμών σπουδών των φοιτητών, της πειθάρχησης του φοιτητι-κού σώματος και της αντιδραστικοποίησης του πλαισίου λειτουργίας των σχολών. Το σύνολο των μέτρων της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης σκοπεύουν στη διαμόρφωση φοιτητών χωρίς συλλογικές αναπαραστάσεις, που θα είναι πιο πειθήνιοι τόσο ως φοιτητές όσο και ως εργαζό-μενοι. Μέσω της ποινικοποίησης των αγώνων και της περιστολής της ελεύθερης συνδικαλιστι-κής δράσης, σκοπεύουν στην πειθάρχηση και την καταστολή του φοιτητικού κινήματος όπως χαρακτηριστικά φαίνεται κι από την προσπάθεια ουσιαστικής κατάργησης του ασύλου. • Την εισαγωγή της ανταποδοτικής και επιχει-ρηματικής λειτουργίας. Η πολιτική αυτή σήμερα προωθείται μέσω των επιχειρησιακών σχεδίων και των μάνατζερ, μέσω των μη-κρατικών πα-νεπιστημίων και τελικά θέλουν να φέρουν ένα σκληρά ανταποδοτικό πλαίσιο λειτουργίας και διαχείρισης οικονομικών πόρων για το πανεπι-στήμιο. Στόχος είναι η απρόσκοπτη προώθηση της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης αλλά και η περαιτέρω σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με τις ανάγκες του κεφαλαίου.

Πιο συγκεκριμένα, ο νέος νόμος πλαίσιο πε-ριλαμβάνει:• Διαγραφή αιωνίων φοιτητών: θέτοντας ένα ανώτατο χρονικό όριο φοίτησης το οποίο αν οι

Φ Ο Ι Τ Η Τ Ι Κ Ο Κ Ι Ν Η Μ Α

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΘΑ ΒΓΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

11

φοιτητές ξεπεράσουν διαγράφονται, η ρύθμιση αυτή, τους υποχρεώνει σε μια καθημερινότητα που στρέφεται αποκλειστικά και μόνο γύρω από τα μαθήματα για την έγκαιρη απόκτηση πτυχί-ου. Παράλληλα, μειώνει σημαντικά τον ελεύθε-ρο χρόνο των φοιτητών άρα και τις δυνατότητες ενασχόλησής τους με πολιτικές ή άλλες διαδικα-σίες.• Επαναπροσδιορισμό του ασύλου: προωθεί-ται ο περιορισμός του ασύλου ώστε να αφορά μόνο μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας κι απο-κλειστικά τους χώρους διεξαγωγής μαθημάτων. Ταυτόχρονα προβλέπονται αλλαγές για να δια-σφαλίζεται πιο εύκολα η άρση του. Με τη ρύθμι-ση αυτή, ένα από τα ιστορικά κεκτημένα όχι μόνο του φοιτητικόυ αλλά κι ευρύτερα του λαϊκού κι-νήματος, ο θεσμός του ασύλου, αίρεται για να μετατραπούν τα πανεπιστήμια από χώρους πο-λιτικοποίησης κι οργάνωσης αντιστάσεων, σε χώρους αποστειρωμένους, απομακρυσμένους από ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες.• Κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων: σε κάθε μάθημα, την εξεταστέα ύλη θα αποτελεί μια λίστα συγγραμμάτων που θα συντάσσει ο καθηγητής –η έκτασή της θα εναπόκειται στην προσωπική του διάθεση- από την οποία οι φοι-τητές θα δικαιούνται να παίρνουν δωρεάν μόνο το ένα εκ των συμπεριλαμβανομένων συγγραμ-μάτων. Η ρύθμιση αυτή, αποτελεί ξεκάθαρη επί-

θεση στο δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης μιας και μετακυλύει το κόστος σπουδών από το υπουργείο στους φοιτητές.• Ένταξη των ιδρυμάτων σε 4ετή επιχειρησια-κά προγράμματα: η χρηματοδότηση κάθε ιδρύ-ματος δε θα είναι ούτε σταθερή ούτε δεδομένη, αντίθετα θα εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο προσαρμόζεται στους όρους λειτουργίας που τίθενται εκ του υπουργείου (αξιολόγηση, περι-ορισμό των χρόνων αποφοίτησης, του ποσο-στού των φοιτητών που απουσιάζουν από τα μαθήματα κλπ.).• Αλλαγές στη διάρκεια των εξαμήνων: για να αποκλείσει και νομικά τη δυνατότητα διεξαγω-γής ακόμα κι ελάχιστων κινητοποιήσεων. Απειλεί με χαμένα εξάμηνα όποια σχολή δεν κατάφερε –για τον οποιδήποτε λόγο- να συμπληρώσει 13 εβδομάδες μαθημάτων, αφαιρώντας τη δυνα-τότητα αναπλήρωσής τους.

ΜΑΡΙΕΤΤΑ ΒΓΕΣ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΙΣΝΑ ΔΕΙΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ

Απέναντι σε όλα αυτά, γίνονται οι πρώτες Γενικές Συνελεύσεις, στις οποίες γίνεται ανάλυ-ση του περιεχομένου των μεταρρυθμίσεων και παίρνονται οι πρώτες αγωνιστικές αποφάσεις. Σταδιακά όλο και περισσότερες σχολές αποφα-σίζουν συμμετοχή και στήριξη των κινητοποιή-

12

σεων, οι οποίες αρχικά συνίστανται σε πορείες ανά πόλεις. Η δυναμική που αναπτύσσεται, οδη-γεί στην υιοθέτηση οξυμένων μορφών πάλης (καταλήψεις) που σα στόχο έχουν όχι απλά την έκφραση μιας πολιτικής διαμαρτυρίας, αλλά την ανατροπή των προωθούμενων αλλαγών. Η πραγματικότητα που διαμορφώνεται είναι τέ-τοια ώστε να μην αφήνεται κανένα περιθώριο παρέμβασης της κυβερνητικής παράταξης της Δ.Α.Π.-Ν.Δ.Φ.Κ. στις Γενικές Συνελεύσεις και να ασκούνται τέτοιες πολιτικές πιέσεις στη Π.Α.Σ.Π. ώστε να καταλήγει είτε να στηρίζει αγωνιστικά πλαίσια, είτε να απομονώνεται. Αντίστοιχη απο-μόνωση, δέχονται και δυνάμεις της αριστεράς όπως η Π.Κ.Σ., η οποία όχι μόνο δεν προωθεί την κλιμάκωση του αγώνα αλλά και δρα αντι-θετικά ως προς αυτήν. Ενδεικτικό είναι ότι σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για την κλιμάκωση των κινητοποιήσεων (Απρίλης-Μάης), όχι μόνο υποτιμά τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του φοιτητικού κινήματος, αλλά φτάνει σε ση-

μείο κατασυκοφάντησής του, καταλήγοντας να υπερασπίζεται «τη λαϊκή οικογένεια που πλήττε-ται από τη διενέργεια καταλήψεων,οι οποίες το μόνο που κάνουν είναι να διευκολύνουν τη θέση του ΠΑ.ΣΟ.Κ.». Ξεπερνώντας τέτοιες λογικές, το φοιτητικό κίνημα όλο και ενδυναμώνεται –πιέ-ζοντας και την Π.Κ.Σ. να στηρίξει τις καταλήψεις- φτάνει να καταμετρά 430 σχολές υπό κατάληψη σε σύνολο 455 και καταφέρνει την αναβολή της κατάθεσης του νέου νόμου-πλάισιο, γεγονός που σηματοδοτεί την 1η νίκη του!Η μαχητικότητα των κινητοποιήσεων ωθεί μια σειρά χώρων να τις στηρίξουν κι ως ένα βαθμό να εμπλακούν με αυτές ενεργά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο χώρος των ακαδημαϊ-κών που προχωρά σε απεργίες και συμμετέχει στις πορείες. Αποφάσεις στήριξης παίρνονται κι από κάποιους εργασιακούς χώρους, με απο-κορύφωμα την πανεργατική-πανεκπαιδευτική πορεία που διενεργείται στις 22/6. Ορόσημο εκείνης της περιόδου, αποτελεί η πορεία της 8/6

13

λόγω τόσο της μαζικότητάς της όσο και της πρωτοφανούς καταστολής που δέχθηκε. Την αλληλεγγύη τους στο ελληνικό φοιτητικό κίνημα, εξέφρασαν και μια σειρά οργανώσεων από χώ-ρες του εξωτερικού, γεγονός ενδεικτικό της δυ-ναμικής του αγώνα.

Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστι-κά της περιόδου αυτής, είναι η πρωτοφανούς μαζικότητας συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα του φοιτητικού κινήματος. Ευρείες μάζες φοιτητών αντιλήφθηκαν ότι πλήττονται στοιχειώδη συμφέ-ροντά τους κι αμφισβητούνται κεκτημένα δικαι-ώματά τους. Η ύπαρξη πρωτοπόρων συνιστω-σών που ανέδειξαν την ανάγκη και δυνατότητα ανατροπής των αντιδραστικών μεταρρυθμίσε-ων που προωθούνταν, συνετέλεσαν καθοριστι-κά στην ανάπτυξη του μεγαλύτερου φοιτητικού κινήματος των τελευταίων χρόνων. Ωστόσο, οφείλουμε να σημειώσουμε, ότι το Γενάρη-Μάρ-τη, η μαζική συμμετοχή των φοιτητών, δεν διατη-ρήθηκε σε όλα τα επίπεδα των διαδικασιών του κινήματος, όπως για παράδειγμα στις καταλή-ψεις.

Ενισχυτικά λειτούργησαν κι οι διαδικασί-ες συντονισμού που υιοθετήθηκαν σε όλα τα επίπεδα (επιτροπές κατάληψης σε κάθε σχολή, συντονιστικά Γενικών Συνελεύσεων και Καταλή-ψεων ανά πόλεις και πανελλαδικά) παρόλα τα προβληματικά χαρακτηριστικά που αυτές είχαν. Από την αρχή των κινητοποιήσεων επικράτησε η λογική του ενός κι ενιαίου Συντονιστικού για όλες τις σχολές, παρόλο που η Π.Κ.Σ. υποστήριζε το χωριστό συντονισμό των σχολών των Α.Ε.Ι. από αυτές των Τ.Ε.Ι., ενσωματώνοντας διαχωρι-σμούς που το ίδιο το αστικό κράτος προωθεί (πχ. άξιοι και λιγότερο άξιοι) δυσχεραίνοντας την καλύτερη δικτύωση των σχολών. Η αντίληψή της αυτή, αποτελεί ταυτόχρονα έκφραση της γενικό-τερης διασπαστικής λογικής του Κ.Κ.Ε., αποτέλε-σμα της πολιτικής του λογικής να μη συμμετέχει σε διαδικασίες κινήματος τις οποίες δεν ελέγχει.

Εξαιρετικά σημαντικό είναι και το ότι στις δι-αδικασίες αυτές, αποφασίζονταν μια σειρά δράσεων πλην της πορείας (εξορμήσεις σε λεωφορεία, σε σταθμούς μετρό, στα διόδια, εγκατάσταση μικροφωνικής σε κεντρικά σημεία κλπ.). Σημειώθηκαν ωστόσο αρκετές αδυναμίες

στο συντονισμό αυτών, γεγονός που επηρέαζε τη μαζικότητα και την πολιτική τους αποτελεσμα-τικότητα.

Τέλος, κλείνοντας την περίοδο αυτή, θα πρέ-πει να δοθεί έμφαση στην αδυναμία επαρκούς περιφρούρησης του περιεχομένου και των πρακτικών που επέλεγε το φοιτητικό κίνημα, αδυναμία που θα συνεχιστεί και την επόμενη πε-ρίοδο όξυνσής του. Οι πρακτικές που αμφισβη-τούν την αστική νομιμότητα, λειτοτργούν προω-θητικά για τις κινηματικές διαδικασίες, όταν είναι νομιμοποιημένες σε ευρύτερα κομμάτια κόσμου κι υλοποιούνται συλλογικά. Για το λόγο αυτό, οι ατομικές πράξεις βίας, όχι μόνο δεν εκφράζουν τις συλλογικές κινηματικές διαθέσεις αλλά πολ-λές φορές έρχονται σε αντίθεση με αυτές, είτε επειδή είναι τέτοια η φύση τους (ατομικές) είτε εκ του αποτελέσματος, είτε επειδή δρούν αποπρο-σανατολιστικά σε σχέση με τους στόχους του κινήματος.

ΑΓΩΝΑΣ ΜΑΖΙΚΟΣ ΠΑΝΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΜΠΡΟΣ

Φθάνοντας στον Οκτώβρη, με τον αγώνα των φοιτητών της προηγούμενης περιόδου να έχει πυροδοτήσει τις συνθήκες στην εκπαίδευση, οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται με τις απεργίες των δασκάλων και τις καταλήψεις σχολείων από τους μαθητές. Τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι μαθητές ενσωματώνουν στα αιτήματά τους κάποιες από τις βασικές αιχμές που το φοιτητικό κίνημα ανέδειξε όπως είναι η αναθεώρηση του άρθρου 16. Παράλληλα οι μαθητές διεκδικούν κατάργηση της βάσης του 10, εναντιώνονται στις πολλαπλές εξετάσεις και στις συνεχείς κα-τηγοριοποιήσεις τους. Οι δάσκαλοι διεκδικούν 1400€ κατώτερο μισθό, κατοχύρωση της δημό-σιας και δωρεάν εκπαίδευσης, αύξηση της κρα-τικής χρηματοδότησης κλπ. Οι κινητοποιήσεις έχουν πρωτοφανή μαζικότητα κι οι δάσκαλοι πραγματοποιούν ένα ηρωικό αγώνα, φτάνο-ντας τις 6 εβδομάδες απεργίας. Ωστόσο, με τις σχολές σε εξεταστική και τις όποιες προσπάθει-ες για κινητοποιήσεις έγιναν να είναι αποσπα-σματικές, δεν ξεπερνιέται η αδυναμία σύνδεσης και συντονισμού όλων των βαθμίδων της εκπαί-

14

δευσης. Χάθηκε έτσι η ευκαιρία συγκρότησης πανεκπαιδευτικόυ μετώπου, γεγονός που θα άλλαζε τους όρους διεκδίκησης και τις προο-πτικές νίκης των αγώνων στην εκπαίδευση. Η σύνδεση, ο συντονισμός με τον χώρο της εργα-σίας κι η απεύθυνση ευρύτερα σε κομμάτια της κοινωνίας, αποτέλεσε άλλωστε βασική επιδίωξη του φοιτητικού κινήματος. ‘Αλλο πρόβληματικό στοιχείο της περιόδου είναι κι η επικράτηση σε-χταριστικών λογικών στο Συντονιστικό Σχολείων Αγώνα Αθήνας-Σ.Α.Σ.Α. (που ελέγχεται από την Κ.Ν.Ε.) και το οποίο κατήυθυνε τους μαθητές να κάνουν χωριστές πορείες από τους απεργούς δασκάλους.Το φοιτητικό κίνημα, είχε από την πρώτη περίοδο αναγνωρίσει την αναγκαιότητα συντονισμού των διαφορετικών βαθμίδων της εκπαίδευσης. Λόγω αυτού, ασκήθηκαν πιέσεις στις ομοσπον-δίες δασκάλων, καθηγητών κι ακαδημαϊκών να αγωνιστούν στο πλευρό των φοιτητών και σε συντονισμό με αυτούς. Αναμφισβήτητα, η συ-γκρότηση πανεκπαιδευτικού μετώπου, ενδυνα-μώνει τους όρους διεκδίκησης του φοιτητικού κινήματος και προοπτικά ενισχύει τις δυνατότη-τες σύνδεσής του με άλλα κοινωνικά στρώμα-τα.

ΜΕ ΑΓΩΝΕΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΘΑ ΜΕΙΝΟΥΝ ΣΤΑ ΧΑΡΤΙΑΗ Α Ν Α Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η Κ Α Ι Τ Α Ι Δ Ι Ω Τ Ι Κ Α

Όλη αυτή την περίοδο, η απειλή της αναθε-ώρησης του άρθρου 16 και του Συντάγματος συνολικότερα, είναι υπαρκτή, αλλά οι διαδικα-σίες της αναβάλονται συνεχώς. Μόνο μετά τα Χριστούγεννα, η κυβέρνηση θα μετατοπίσει το βάρος στη Συνταγματική αναθεώρηση που κυ-ρίως περιλαμβάνει:

• Την αναθεώρηση του άρθρου 16: δίνεται η δυ-νατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων και μεθοδεύεται η κατάργηση της δημόσιας και δω-ρεάν εκπαίδευσης, αλλά κι η υπαγωγή της συ-νολικά στις ανάγκες της αγοράς. Συγχρόνως, προκαλούνται εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας και των δημόσιων ιδρυ-μάτων τα οποία θα πιέζοναι συνεχώς να υιοθε-τήσουν τα χαρακτηριστικά των ιδιωτικών.

• Την αναθεώρηση του άρθρου 103: προωθεί-ται η κατάργηση της μονιμότητας –δηλαδή των σταθερών εργασιακών σχέσεων- στο Δημόσιο κι η πρόσληψη των μελλοντικών υπαλλήλων με όρους ιδιωτικού δικαίου.• Την αναθεώρηση του άρθρου 24: παραδίδε-ται το σύνολο των δασικών εκτάσεων κι ελεύθε-ρων χώρων στο κεφάλαιο, προς εκμετάλλευση, καθώς και δίνεται η δυνατότητα ενταξής τους στο πολεοδομικό σχέδιο.• Την αναθεώρηση του άρθρου 100: προωθεί-ται η ίδρυση ενός υπερδικαστηρίου με τρομακτι-κές εξουσίες, που θα υπερισχύει ακόμα και του Συντάγματος. Οι πιο αντιδραστικές διατάξεις όπως π.χ. αντεργατικά μέτρα, αποφάσεις οικο-πεδοποίησης δασών κλπ. δεν θα μπορούν να μπλοκάρονται ούτε από το Συμβούλιο της Επι-κρατείας και θα περνάνε σχεδόν αυτόματα.

Στις 10 Γενάρη, έχοντας εξασφαλίσει και τη συναίνεση της αντιπολίτευσης, η κυβέρνηση αποφασίζει να ξεκινήσει τις διαδικασίες αναθεώ-ρησης του Συντάγματος στη Βουλή. Στην κίνηση αυτή, σύσωμη η ακαδημαϊκή κοινότητα απαντά με μαχητικές κινητοποιήσεις. Με προετοιμασία 2 μόλις ημερών, γίνονται Γενικές Συνελεύσεις στην πλειοψηφία των σχολών, αποφασίζονται κατα-λήψεις σε 250 από αυτές και κινητοποιήσεις σε μια σειρά πόλεων της Ελλάδας. Για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία, οι φοιτητές βγαί-νουν για δεύτερη φορά στο δρόμο σε διάστημα λιγότερο του ενός χρόνου αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε κινητοποιήσεις διαρκείας.

Την ίδια περίοδο, συγκροτείται η Αγωνιστική Πρωτοβουλία Ενάντια στην Αντιδραστική Ανα-θεώρηση του Συντάγματος, που σα στόχο έχει να συντονίσει όλα τα κομμάτια της εκπαίδευ-σης ή της εργασίας που αντιτίθενται στην ανα-θεώρηση αυτή. Από τις πρώτες μέρες σύστα-σής της, επιτυγχάνεται συντονισμός με κάποια κομμάτια εργαζομένων (π.χ.συμβασιούχους) κι αποφασίζεται η δημιουργία τοπικών επιτροπών σε μια σειρά δήμων, με στόχο την περαιτέρω ενη-μέρωση πλατύτερων κομματιών της κοινωνίας και τη μαζικοποίηση των αντιστάσεων. Παρόλες τις ελπιδοφόρες κατευθύνσεις που τέθηκαν και τα θετικά χαρακτηριστικά που διαμορφώθηκαν

15

αρχικά, η πρωτοβουλία γρήγορα αποδυναμώ-θηκε. Στην εξέλιξη αυτή συνετέλεσαν κι οι δια-σπαστικές λογικές που ακολούθησαν μια σειρά πολιτικών δυνάμεων όπως το Κ.Κ.Ε. και ο Σ.Υ.Ν.οι οποίες είτε δε συμμετείχαν στην πρωτοβουλία, είτε επέλεξαν να συγκροτήσουν άλλες ανταγωνι-στικές. Ο συντονισμός με κάποιους κλάδους ερ-γαζομένων που είχε αρχικά επιτευχθεί, γρήγορα ατόνησε κι οι φοιτητές έμειναν να αποτελούν την κύρια συνιστώσα του κινήματος ενάντια στην Συνταγματική αναθεώρηση. Ο εκφυλισμός της πρωτοβουλίας, συνετέλεσε και στην στάση που κράτησε η Γ.Σ.Ε.Ε. καθόλη τη διάρκεια έξαρσης του φοιτητικού κινήματος καταλήγοντας να μην προκυρήξει ούτε μια μέρα απεργίας-συμπαρά-στασης στους κινητοποιούμενους φοιτητές.

Παρόλες τις αδυναμίες αυτές, οι φοιτητές αποσπούν τη συναίνεση όλο και μεγαλύτερων μερίδων της κοινωνίας. Οι αντιστάσεις τους συνεχώς μαζικοποιούνται κι οξύνονται προκα-λώντας τεράστιες πολιτικές πιέσεις σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο που σαν αποτέλεσμα έχουν την αποχώρηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. από τη διαδικα-

της Συνταγματικής αναθεώρησης. Αναμφι-σβήτητα η αποχώρηση αυτή αποτελεί κίνηση απλά και μόνο τακτικού χαρακτήρα. Η θέση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. όσον αφορά την αναθεώρηση του άρθρου 16 δεν άλλαξε, αντίθετα παρέμεινε όπως κι οι υπόλοιπες πτυχές της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης ένας από τους στρατηγικούς στόχους του. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της επιλογής του είναι εξειρετικά σημαντικά μιας και θέτουν σοβαρά αναχώματα στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της αναθεώρησης. Η εξέλιξη αυτή συνιστά αναμφισβήτητα τη δεύτερη νίκη του φοιτητικού κινήματος. Οι φοιτητές προκά-λεσαν ένα ισχυρότατο ρήγμα στην μακρόχρο-νη συναίνεση των δύο κομμάτων εξουσίας. Με την αποχώρηση του βασικότερου κυβερνητικού συμμάχου καταφέρνουν να έρθουν σε σαφέ-στερα καλύτερη θέση μάχης κι ενδυναμωμένοι συνεχίζουν τον αγώνα για την ανατροπή του νέου νόμου πλάισιο.

Κ Α Τ Ω Τ Α Χ Ε Ρ Ι Α Α Π Ο Τ Ο Α Σ Υ Λ Ο

Στα τέλη του Γενάρη, ενώ η πλειοψηφία των σχολών τελούσε υπό κατάληψη και δεκάδες χι-λιάδες φοιτητές γέμιζαν τους δρόμους, ανακοι-νώνεται δια στόματος εκπροσώπου τύπου της κυβέρνησης, η επίσπευση των διαδικασιών κα-τάθεσης και ψήφισης του νέου νόμου-πλαίσιο.

Η μετατόπιση του βάρους, από πλευράς κυ-βέρνησης, από τη Συνταγματική αναθεώρηση στην αλλαγή του νόμου-πλαίσιο, συναντά την άμεση αντίδραση των φοιτητών οι οποίοι τον αναδεικνύουν σε βασική αιχμή των κινητοποι-ήσεών τους. Το φοιτητικό κίνημα, συνεχίζει δυ-ναμικά με χαρακτηριστικά αντίστοιχα της προη-γούμενης περιόδου και κορυφώνεται την ημέρα ψήφισης του νόμου στις 8 Μάρτη. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι τις κρίσιμες εκείνες μέρες, ο Σ.Υ.Ν. -κι ενώ η κυβέρνηση είναι απο-μονωμένη- επιλέγει να διατυπώσει τη δική του πρόταση σε σχέση με το πλαίσιο λειτουργίας των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων, μέσω τροπολο-γίας που καταθέτει στη Βουλή. Με την κίνηση αυτή, ενισχύει τη θέση της κυβέρνησης όχι μόνο σε σχέση με τον προσχηματικό κοινωνικό διά-λογο που υποστήριζε ότι διεξήγαγε αλλά και σε

16

πορείας- σε μια προσπάθεια ποινικοποίησης του αγώνα. Η ένταση αυτή της καταστολής θυ-μίζει τις πιο άγριες εποχές της μεταπολιτευτικής ζωής της χώρας. Η προσπάθεια τρομοκράτη-σης του φοιτητικού κινήματος δείχνει την επιλογή της κυβέρνσης και των συμμάχων της, να χτυ-πήσουν κάθε αντίσταση που γεννιέται από την πολιτική τους. Η πρώτη μαζική απάντηση στο όργιο καταστολής κι οργανωμένης κατασυνο-φάντησης του φοιτητικού κινήματος δόθηκε την αμέσως επόμενη μέρα, με τη μαζική παράστα-ση διαμαρτυρίας έξω από τα δικαστήρια της Ευ-ελπίδων και τη Γ.Α.Δ.Α. και με τη μεγάλη λαϊκή πορεία το απόγευμα της ίδιας μέρας. Η αντίδρα-ση αυτή του φοιτητικού κινήματος, είναι ενδεικτι-κή και του βαθμού ωρίμανσής στον οποίο είχε καταφέρει να φτάσει. Οι φοιτητές όχι μόνο δεν ενσωμάτωσαν την κρατική τρομοκρατία, αλλά αντίθετα ανέδειξαν το μέτωπο της καταστολής ως εξαιρετικά σημαντικό και την πάλη ενάντια σε αυτό ως απαραίτητο στοιχείο για τη διασφάλιση της δυνατότητας συνέχισης του αγώνα τους.

Ωστόσο, κατά το χρονικό διάστημα μετά το Πάσχα, η διατήρηση ενός μεγάλου αριθμού κα-ταλήψεων και μαζικών πορειών δεν αρκούν για την αναζοπύρωση του κινήματος. Αυτό οφεί-λεται τόσο στη χρονική κόπωση των φοιτητών όσο και στη διάσπαση του ενιαίου μετώπου με την οπισθοχώρηση κινηματικών συμμάχων. Η Π.Ο.Σ.Δ.Ε.Π. αποφασίζει λήξη της απεργίας δι-αρκείας ενώ η Π.Κ.Σ. επανέρχεται σε σεχταριστι-κές λογικές κι ενισχύεται έτσι η δυνατότητα της Δ.Α.Π. να υπερισχύει σε μια σειρά Συνελεύσεων. Η απουσία πολιτικών γεγονότων για την κλιμά-κωση του αγώνα και τη δημιουργία όρων νίκης οδήγησε σε μια σταδιακή αποκλιμάκωση του φοιτητικού κινήματος.

Τ Ο Π Ο Τ Α Μ Ι Π Ι Σ Ω Δ Ε Γ Υ Ρ Ν Α

Ολοκληρώνεται έτσι η δεύτερη φάση όξυνσης του κινήματος ενάντια στο νόμο πλάισιο και την αναθεώρηση του άρθρου 16. Παρόλες τις νίκες που αυτό πέτυχε, δεν κατάφερε να πραγματο-ποιήσει το σύνολο των στόχων του. Μπορεί ο νέος νόμος πλαίσιο να ήταν απονομιμοποιη-μένος τόσο στην συντριπτική πλειοψηφία των

σχέση με την ίδια την εκαπιδευτική αναδιάρθρω-ση, μιας κι ενσωματώνει τις κυριάρχες όψεις της (διαγραφή των αιωνίων φοιτητών, κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων κ.α.) Παρόλα αυτά, η κίνηση του Σ.Υ.Ν. δεν είχε καμία ουσιαστική επενέργεια στο φοιτητικό κίνημα το οποίο έδωσε στις 8/3 την καλύτερη απάντηση τσους κυβερ-νητικούς σχεδιασμούς με τη μαζικότερη πανεκ-παιδευτική πορεία των τελευταίων 15 ετών.

ΕΙΤΕ ΜΕ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΕΙΤΕ ΜΕ ΔΑΚΡΥΓΟΝΑΠΑΝΤΑ ΘΑ ΒΑΔΙΖΟΥΜΕ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ

Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις εκείνη την περίο-δο, ασκούν ισχυρές πολιτικές πιέσεις στα κυβερ-νητικά επιτελεία τόσο λόγω της μαζικότητάς τους όσο και λόγω των οξυμένων μορφών πάλης που υιοθέτησαν. Για το λόγο αυτό, η κυβέρνηση -έχοντας παράλληλα αποτύχει να αποσπάσει τη συναίνεση ευρύτερων μερίδων της κοινωνίας για την προώθηση της αντιδραστικής της πο-λιτικής- επιστρατεύει το τελευταίο της όπλο, την ενεργοποίηση μιας σειράς μηχανισμών που σα στόχο έχουν την καταστολή και συκοφάντηση του φοιτητικού κινήματος. Οι μηχανισμοί αυ-τοί, συνίστανται κυρίως, στην κυβερνητική πα-ράταξη της Δ.Α.Π.-Ν.Δ.Φ.Κ. η οποία συνεπής σε παλιότερες τραμπούκικες και παρακρατικές πρακτικές προσπαθεί σε μια σειρά σχολών να σπάσει τις καταλήψεις (Νομική Αθήνας, Ιστορι-κό-Αρχαιολογικό Βόλου κλπ.) και στα Μ.Μ.Ε. τα οποία παραπληροφορούν και διαστρεβλώνουν το πολιτικό περιεχόμενο και τους στόχους του κι-νήματος αποσκοπώντας προφανώς στην ορι-οθέτηση και δυσφήμισή του. Τέλος, ενεργοποιεί-ται ο επίσημος κατασταλτικός μηχανισμός του κράτους, η αστυνομία. Σε κάθε πορεία, ισχυρή παρουσία Μ.Α.Τ. περικυκλώνει τα μπλοκ και δη-μιουργεί «κόκκινες ζώνες» γύρω από τα κέντρα λήψης αποφάσεων και τους χώρους ασύλου.

Χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα όλων αποτελεί η πορεία της 8ης Μάρτη. Οι δυνάμεις καταστολής χτυπούν με δολοφονικό τρόπο τα φοιτητικά μπλοκ με στόχο τη διάλυσή τους, πνί-γουν την πορεία στα χημικά και προχωρούν σε 150 προσαγωγές και 60 συλλήψεις –αριθμό πρωτοφανή για δεδομένα εκπαιδευτικής πορεί-

17

φοιτητών και της ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ωστόσο η ψήφισή του παραμένει πραγματικότητα κι η κυ-βέρνηση αδιάλλακτη όσον αφορά την εφαρ-μογή του. Χαρακτηριστικό είναι ότι ήδη από το καλοκαίρι ενεργοποιεί σταδιακά επιμέρους δια-τάξεις του (σύσταση εκλεκτορικών σωμάτων με βάση το νέο νόμο, διαγραφές των αιωνίων φοι-τητών, άρση ασύλου). Η διατήρηση της απο-νομιμοποίησης αυτής, δεν είναι δεδομένη αλλά αντίθετα ένα συνεχές διακύβευμα για το φοιτητι-κό κίνημα.

Όσο το μέτωπο από πελυράς κυβέρνησης παραμένει ανοικτό, δε μένει τίποτε άλλο παρά το φοιτητικό κίνημα να απαντήσει με δυναμικές κινητοποιήσεις, όπως έκανε και το προηγούμε-νο διάστημα, μέχρι την οριστική ανατροπή του νόμου.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΙΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙΣ

Η προηγούμενη περίοδος, έχει αφήσει ισχυ-ρότατες παρακαταθήκες όχι μόνο για τα εκπαι-δευτικά αλλά και ευρύτερα για τα επόμενα λα-ϊκά κινήματα. Ενάντια σε όσους προσπαθούν να γράψουν το τέλος της ιστορίας απαξιώνο-ντας τις συλλογικές πολιτικές διαδικασίες, προ-ωθώντας τη λογική του ατομικού δρόμου, του ανταγωνισμού, της ηττοπάθειας και του συμ-βιβασμού, οι φοιτητές, επέλεξαν το δρόμο του ανυπόταχτου αγώνα. Με όπλο τους συλλογι-κούς αγώνες, επανανομιμοποίησαν τις ριζο-σπαστικές μορφές πάλης στη συνείδηση μιας ολόκληρης γενιάς επαναφέροντας διαδικασίες και πρακτικές που για χρόνια είτε ήταν ιδιαίτερα μειοψηφικές, είτε απουσιάζαν εντελώς από μια σειρά συλλόγων. Απέδειξαν τέλος –κι αυτό ίσως είναι και η σημαντικότερη τους κατάκτηση- ότι η συλλογική συγκρότηση κι οι δυναμικοί αγώνες μπορούν όχι μόνο να επισφραγίζουν το κεντρι-κό πολιτικό σκηνικό, όχι μόνο να διαρυγνύουν τις κυβερνητικές συμμαχίες, αλλά και να ανατρέ-πουν σχεδιασμούς ακόμα και στρατηγικού χα-ρακτήρα. Οι φοιτητές, απέδειξαν ότι τα κινήματα μπορούν να νικούν! Τα κατάμεστα αμφιθέατρα των γενικών συνελεύσεων, οι κατειλημμένες

σχολές όλης της Ελλάδας, οι μεγαλειώδεις συνεχόμενες διαδηλώσεις των δεκάδων χιλιά-δων φοιτητών, έγραψαν τη δική τους ιστο-ρία. Πιάνοντας το νήμα των προηγούμενων γενιών, κατάφεραν να αποσπάσουν εξαιρε-τικά σημαντικές νίκες και να καταστούν πα-ράλληλα σημείο αναφοράς και πηγή τρο-φοδότησης για τη συγκρότηση νικηφόρων αντιστάσεων, όχι μόνο για τις επόμενες γενιές φοι-τητών αλλά και για άλλες κοινωνικές κατηγορίες.

ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΘΑ ΠΕΙΗ Α Ν Α Δ Ι Α Ρ Θ Ρ Ω Σ Η Θ Α Α Ν Α Τ Ρ Α Π Ε Ι

Σκοπός του κειμένου αυτού, ήταν να περιγρά-ψει και να αναλύσει τις διάφορες φάσεις κι επίπε-δα του φοιτητικού κινήματος που αναπτύχθηκε τα τελευταία 2 χρόνια. Κι αυτό όχι για λόγους δη-μοσιογραφικούς, αλλά για να συμβάλλει στην τροφοδότηση που μπορούμε να έχουμε από την πλούσια εμπειρία του προηγούμενου δια-στήματος, ώστε να είμαστε πιο ενισχυμένοι στις μάχες που θα δώσουμε από εδώ και πέρα.

(1)1975: ρύθμιση που επιτρέπει τις δικαστικές επεμβάσεις στο εσωτερικό των σχολών1978: νόμος 815 που προβλέπει σκλήρυνση εξεταστικών ρυθμίσεων και διαγραφή των αιωνίων φοιτητών1990: πολυνομοσχέδιο που προβλέπει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, την κατάργηση των δωρεάν συγγραμμά-των, τον περιορισμό των παροχών σίτισης-στέγασης, τη διαγραφή των αιωνίων φοιτητών και την περιστολή του ασύλου1992: διάσπαση προγραμμάτων σπουδών σε 2 κύκλους1995: κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων και θεσμο-θέτηση πιστωτικών μονάδων1997: αύξηση εξετάσεων, λειτουργία Προγραμμάτων Σπου-δών Επιλογής2001: συρρίκνωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Α.Ε.Ι. και των Τ.Ε.Ι.

18

Στις 26/2 το Υπουργείο Παιδείας έδωσε στη δη-μοσιότητα τον πρότυπο εσωτερικό κανονισμό, τον οποίο τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ της χώρας καλούνται να υιοθετήσουν άμεσα (σε ορισμένα ιδρύματα, μάλιστα (πχ ΠΑΠΕΙ) έχουν ήδη γίνει κι-νήσεις από την πλευρά των πρυτανικών αρχών για την εφαρμογή του κανονισμού). Το περιεχό-μενο του κανονισμού αποτελεί πραγματική πρό-κληση απέναντι στο φοιτητικό κίνημα, που εδώ και δύο χρόνια παλεύει με όλες του τις δυνάμεις για την απόκρουση της αντιδραστικής εκπαι-δευτικής αναδιάρθρωσης. Ο πρότυπος κανονι-σμός δεν αποτελεί μόνο την πράξη εφαρμογής του νέου νόμου πλαίσιο, τον οποίο η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητών και των πανεπιστημι-ακών έχει απονομιμοποιήσει˙ συμπυκνώνει και επιβάλλει το σύνολο των θεσμικών τομών που έχουν εισαγάγει (άλλα όχι ακόμα εφαρμόσει) οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων (αξιολόγη-ση, πιστωτικές μονάδες κλπ) και οι οποίες απο-σκοπούν στη διάλυση των επαγγελματικών και εργασιακών δικαιωμάτων των αποφοίτων, την αποσυγκρότηση των συλλογικών διεκδικήσεων, τη διαμόρφωση ενός πιο αυταρχικού και εντατι-κού καθεστώτος φοίτησης και την εισαγωγή ιδι-ωτικοοικονομικών κριτηρίων στη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ακριβώς στα πρότυ-πα του Κοινού Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΚΕΧΑΕ). Μια γρήγορη ματιά στον ίδιο τον πρότυπο κανονισμό αρκεί για να γίνει σαφής ο χαρακτήρας του. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν δε χρειάζονται ιδιαίτερο σχο-λιασμό.

Άρθρο 12 …Το έργο και οι λειτουργίες των Α.Ε.Ι. υπόκεινται σε διαρκή αξιολόγηση…

Στο όνομα της «διασφάλισης της ποιότητας σπουδών», ο νόμος για την αξιολόγηση θεσμο-θετεί ένα γραφειοκρατικό όργανο διορισμένο από το κράτος (Α.ΔΙ.Π.), που έχει στην πραγματι-κότητα ως αποστολή τον έλεγχο του κατά πόσο τα πανεπιστήμια πειθαρχούν στις εντολές του Υπουργείου και τις επιταγές της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης και του κατά πόσο ευθυγραμ-μίζονται άμεσα με τις ανάγκες της καπιταλιστι-

κής παραγωγής. Η αξιολόγηση είναι μια εμμονή πανταχού παρούσα στον πρότυπο εσωτερικό κανονισμό. Και για την περίπτωση που κανείς φαντάζεται ότι η αξιολόγηση μπορεί να έχει κά-ποια σχέση με το φοιτητικό έλεγχο, αρκεί να επι-σημανθεί ότι στο κείμενο του κανονισμού δεν αναφέρονται με κανέναν τρόπο οι Γενικές Συνε-λεύσεις των φοιτητών, οι οποίες φαίνεται ότι εί-ναι ιδιαίτερα δυσάρεστες για το Υπουργείο.

Άρθρο 41. Η Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟ.ΔΙ.Π.) κάθε Α.Ε.Ι. συγκροτείται με απόφαση της Συγκλήτου ή Συνέλευσης του ιδρύματος…4. Η ΜΟ.ΔΙ.Π. έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:α) Συνεργάζεται με την Αρχή Διασφάλισης της Ποιό-τητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (Α.ΔΙ.Π.).β) Παρακολουθεί, συντονίζει και υποστηρίζει την αξι-ολόγηση των ακαδημαϊκών μονάδων του Α.Ε.Ι…η) Διενεργεί, ως Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης, την εσωτερική αξιολόγηση του Α.Ε.Ι. και συντάσ-σει τη σχετική έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης, την οποία υποβάλλει στην Α.ΔΙ.Π…

Γ Ι Α Τ Ο Ν Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Ε Σ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ο Κ Α Ν Ο Ν Ι Σ Μ Ο

Φ Ο Ι Τ Η Τ Ι Κ Ο Κ Ι Ν Η Μ Α

19

Η ΜΟ.ΔΙ.Π., πάντως, είναι μόνο μια από τις επιτροπές που προβλέπεται να λειτουργούν στα Πανεπιστήμια. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι οι μι-σές από τις επιτροπές αυτές μοιάζουν να είναι εμπνευσμένες από το οργανόγραμμα επιχείρη-σης, ενώ οι άλλες μισές από το στρατό.Άρθρο 22.Τα Συμβούλια και οι Επιτροπές των Α.Ε.Ι. είναι κυρί-ως:α)η Επιτροπή Στρατηγικού Σχεδιασμού και Ακαδημαϊ-κού-Αναπτυξιακού Προγραμματισμού,β) η Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας,γ) το Τεχνικό Συμβούλιο ή η Τεχνική Υπηρεσία,δ) η Επιτροπή Δεοντολογίας,ε) το Πειθαρχικό Συμβούλιο μελών Δ.Ε.Π. ή Ε.Π.,στ) το Πειθαρχικό Συμβούλιο μελών Ε.Ε.ΔΙ.Π., Ε.ΔΙ.Π., ΕΡ.ΔΙ.Π., Ε.Τ.Ε.Π. ή Ε.Τ.Π. και λοιπού βοηθητικού, ειδι-κού και έκτακτου διδακτικού-εκπαιδευτικού προσωπι-κού καιζ) το Πειθαρχικό Συμβούλιο φοιτητών ή σπουδα-στών.

Ο κανονισμός επιμένει ιδιαίτερα στο θέμα των πειθαρχικών, αφιερώνοντας ένα ολόκλη-ρο κεφάλαιο στα όργανα, τις διαδικασίες, τα αδικήματα και τις κυρώσεις. Η έμφαση που δίνει το Υπουργείο στην ανάγκη να λειτουργήσουν τα πειθαρχικά καταδεικνύει πως αποτελεί άμε-σο στόχο του η όξυνση της επιτήρησης πάνω στους φοιτητές, αλλά και τους διδάσκοντες, γε-γονός που αναμφίβολα δεν είναι άσχετο με την θεαματική επέκταση και επίταση της καταστολής και της αστυνόμευσης γενικότερα.

Άρθρο 8Πειθαρχικό Συμβούλιο φοιτητών ή σπουδαστώνΗ Κοσμητεία ή το Συμβούλιο της Σχολής ή το Δ.Σ ή το Συμβούλιο του Τμήματος, κατά περίπτωση, έχουν αρμοδιότητα να διαπιστώνουν τη διάπραξη πειθαρ-χικών παραπτωμάτων από προπτυχιακούς ή μετα-πτυχιακούς φοιτητές ή σπουδαστές και υποψήφιους διδάκτορες και να επιβάλουν τις προβλεπόμενες πει-θαρχικές ποινές…

Άρθρο 18Πειθαρχικό παράπτωμα…για δε τους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές ή σπουδαστές και υπο-

ψήφιους διδάκτορες η παραβίαση εκ μέρους τους της κείμενης νομοθεσίας.

Άρθρο 203. Για τους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτη-τές ή σπουδαστές και υποψήφιους διδάκτορες η πει-θαρχική δίωξη ασκείται από τον Πρόεδρο ή Προϊστά-μενο του οικείου Τμήματος ή το Διευθυντή Κ.Ξ.Γ.Φ.Α και το Πειθαρχικό Συμβούλιο. Η πειθαρχική ποινή της επίπληξης επιβάλλεται μετά προηγούμενη απολογία από τον Πρόεδρο ή Προϊστάμενο του οικείου Τμήμα-τος ή το Διευθυντή Κ.Ξ.Γ.Φ.Α. Κάθε άλλη προβλεπό-μενη από το νόμο ποινή επιβάλλεται από το πειθαρ-χικό συμβούλιο.

Και σαν να μην ήταν αρκετά τα πειθαρχικά, στους μηχανισμούς επιτήρησης και τιμωρίας μέσα στο πανεπιστήμιο έρχεται να προστεθεί ένα όργανο που φέρει το τεχνοκρατικό όνομα «Επιτροπή δεοντολογίας». Δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη ότι στον πυρήνα της σύνθεσης της επι-τροπής, όπως και των πειθαρχικών, βρίσκονται οι πρυτανικές αρχές, που επεκτείνουν περαιτέρω τις εξουσίες τους στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Άρθρο 51. Η Επιτροπή Δεοντολογίας κάθε Α.Ε.Ι. έχει ως έργο τη διασφάλιση της τήρησης και εφαρμογής των κα-νόνων δεοντολογίας εκ μέρους όλων των μελών του ιδρύματος και είναι αρμόδια για τη διαπίστωση της παράβασης των κανόνων δεοντολογίας

Άρθρο 462. Η Επιτροπή Δεοντολογίας επιλαμβάνεται υποθέσε-ων παράβασης κανόνων ακαδημαϊκής δεοντολογί-ας, κατόπιν σχετικής καταγγελίας ή και αυτεπαγγέλ-τως

Για να μην υπάρχουν παρανοήσεις ως προς το τι θεωρείται δεοντολογικό ή μη, ο κανονισμός ορίζει και τους σχετικούς κανόνες δεοντολογίας για διδάσκοντες και φοιτητές

Άρθρο 45ε) Να παρακωλύουν αμέσως ή εμμέσως άλλα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας από την άσκηση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, δικαιωμάτων και αρμοδι-

20

οτήτων τους.στ) Να χρησιμοποιούν κάθε είδους χώρους, εγκα-ταστάσεις και υποδομές του ιδρύματος με τρόπο αντίθετο προς τον προορισμό τους και τους κανονι-σμούς που διέπουν τη λειτουργία τους…η) Να μην παρακωλύεται κατά το δυνατόν η κανονική λειτουργία του ιδρύματος από τον προγραμματισμό και τις αιτήσεις αδειών του προσωπικού του.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο «αντιδεοντολογικό» από μια κατάληψη ή απερ-γία ή από τη χρήση των χώρων του πανεπιστημί-ου για συνελεύσεις, εκδηλώσεις και κάθε είδους κινηματικές ή πολιτικές διαδικασίες. Άλλωστε, η ποινικοποίηση της ελεύθερης συνδικαλιστικής και πολιτικής δράσης στα πανεπιστήμια και η επιβολή μιας κανονικότητας σύμφωνης με τα κελεύσματα και τους σχεδιασμούς της εκάστοτε κυβέρνησης αποτελεί κεντρικό σημείο όλων των μεταρρυθμίσεων και πολιτικών των τελευταίων χρόνων. Στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση κινείται και η διάταξη για τη χρονική διάρθρωση των σπουδών.

Άρθρο 27Ο ελάχιστος αριθμός εβδομάδων διδασκαλίας και πιστωτικών μονάδων που πρέπει να καλύπτει κάθε εξάμηνο καθορίζονται σύμφωνα με τις σχετικές δια-τάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας.

Άρθρο 321. Οι εξετάσεις του χειμερινού εξαμήνου … διαρκούν τρεις (3) εβδομάδες και ακολουθούνται κατά κανόνα από μία (1) ελεύθερη εβδομάδα πριν από την έναρξη διδασκαλίας των μαθημάτων του εαρινού εξαμήνου. Οι εξετάσεις του εαρινού εξαμήνου … διαρκούν τρεις (3) εβδομάδες και λήγουν κατά κανόνα μέχρι τις 30 Ιουνίου.

Οι «σχετικές διατάξεις της ισχύουσας νομο-θεσίας», βέβαια, δηλαδή ο νέος νόμος πλαίσιο, ορίζουν ότι αν χαθούν 2 εβδομάδες διδασκαλίας (λόγω κατάληψης ή απεργίας, ας πούμε) χάνε-ται το εξάμηνο. Αναλόγως, αν εξαιτίας τέτοιων ανεπιθύμητων καθυστερήσεων παρέλθει η 30η Ιουνίου, προφανώς η εξεταστική αναβάλλεται. Είναι σαφές ότι, εκτός του ότι περιορίζει το χρόνο

των εξεταστικών στις 3 εβδομάδες, που σχεδόν πάντα είναι εντελώς ανεπαρκής για τους φοιτη-τές, το άρθρο 32 αποτελεί ακόμα έναν εκβιασμό ενάντια στις φοιτητικές κινητοποίησεις.

Τα πανεπιστήμια, λοιπόν, επιδιώκεται με κάθε μέσο να αποστειρωθούν από κινηματικές δια-δικασίες και να μετατραπούν αποκλειστικά σε χώρους διδασκαλίας, διεπόμενους από ένα διαρκώς πιο αυταρχικό και καταπιεστικό καθε-στώς λειτουργίας. Το γεγονός αυτό γίνεται πιο ανάγλυφο αν συνυπολογίσει κανείς την επιχει-ρούμενη περιστολή του θεσμού του ασύλου, η οποία υπονοείται και στην αναφορά του κανο-νισμού στο ζήτημα της αύξησης της φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων.

Άρθρο 161…η ανώτατη διάρκεια φοίτησης αντιστοιχεί στο δι-πλάσιο της ελάχιστης διάρκειας των προπτυχιακών σπουδών που ορίζεται στο ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών κάθε Σχολής ή Τμήματος…2. Μετά την πάροδο της ανώτατης διάρκειας φοί-τησης, ο φοιτητής ή σπουδαστής θεωρείται ότι έχει απολέσει αυτοδικαίως τη φοιτητική ή σπουδαστική ιδιότητα και διαγράφεται από τα μητρώα του Α.Ε.Ι…3. Κατά τη διάρκεια του μηνός Σεπτεμβρίου κάθε ακα-δημαϊκού έτους η Γραμματεία της οικείας Σχολής ή Τμήματος καταρτίζει κατάλογο διαγραφέντων φοι-τητών ή σπουδαστών, τον οποίο γνωστοποιεί στα όργανα της Σχολής ή του Τμήματος και σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες του ιδρύματος…

Άρθρο 253. Το πρόγραμμα σπουδών περιέχει…τη χρονική αλληλουχία ή αλληλεξάρτηση των μαθημάτων, τον αριθμό των διδακτικών και πιστωτικών μονάδων ανά εξαμηνιαίο μάθημα

Άρθρο 312.Κάθε Σχολή ή Τμήμα...μπορεί να αποφασίζει, ανά-λογα με τη μορφή διδασκα¬λίας των μαθημάτων (διαλέξεις, παραδόσεις, σεμινάρια, φροντιστήρια, ασκήσεις κλπ.), τη διαίρεση των ακροατη¬ρίων σε τμήματα ή κλιμάκια, με κριτήρια οριζόμενα από την οικεία Σχολή ή Τμήμα...Σε περίπτωση μαθήματος του προγράμματος σπουδών που διδάσκεται σε μεγάλο αριθμό φοιτητών και σπουδαστών είναι υποχρεωτι-

21

κή η διαίρεση των φοιτητών και σπουδαστών σε κλι-μάκια των ογδόντα (80) κατά ανώτατο όριο φοιτη-τών ή σπουδαστών και η ανάθεση διδασκαλίας του μαθήματος για κάθε κλιμάκιο σε ένα μέλος Δ.Ε.Π. ή Ε.Π. του αντίστοιχου Τομέα. Ο αντίστοιχος ανώτατος αριθμός φοιτητών και σπουδαστών για εργαστηρι-ακές ασκήσεις και κλινική εκπαίδευση ορίζεται σε δε-καπέντε (15).4…μπορεί να καθοριστεί ως υποχρεωτική η πα-ρακολούθηση και η συμμετοχή των φοιτητών ή σπουδαστών σε ορισμένες μορφές εκπαιδευτικού έργου, όπως π.χ. σεμιναρίων, εργαστηρίων, φρο-ντιστηριακών μαθημάτων, κλινικών ή πρακτικών ασκήσεων.

Διαγραφές φοιτητών, προαπαιτούμενα, αλυ-σίδες μαθημάτων, υποχρεωτικές παρακολου-θήσεις και επιμερισμός σε εύκολα επιτηρούμε-να τμήματα ή τάξεις, στα πρότυπα κολλεγίου, συνθέτουν μια καθολική επίθεση στα κεκτημένα δικαιώματα των φοιτητών, που ασφαλώς δε μπορεί να μείνει αναπάντητη από το φοιτητικό κίνημα. Όπως αναπάντητη δε μπορεί να μείνει και η αναφορά στο επαίσχυντο σύστημα των πιστωτικών μονάδων, το οποίο, παρότι υπό την πίεση του φοιτητικού κινήματος δεν έχει μέχρι στιγμής εφαρμοστεί.

Άρθρο 29Η Γ.Σ. της Σχολής ή Τμήματος ή το Συμβούλιο της Σχο-λής αποδίδουν πιστωτικές μονάδες σε κάθε αυτοτε-λές εκπαιδευτικό συστατικό στοιχείο ή δραστηριότητα του προγράμματος σπουδών…Οι πιστωτικές μονά-δες αποδίδονται σε κάθε μάθημα, πρακτική άσκη-ση, πτυχιακή ή διπλωματική εργασία και ο,τιδήποτε άλλο είναι απαραίτητο σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών για την επίτευξη των επιδιωκόμενων αντικει-μενικών στόχων ή μαθησιακών αποτελεσμάτων και εκφράζουν τον χρόνο, τον οποίο υπολογίζεται ότι χρειάζεται να δαπανήσει κατά μέσο όρο ένας φοιτη-τής ή σπουδαστής για να επιτύχει τους στόχους ή τα αποτελέσματα αυτά.

Το σύστημα των πιστωτικών μονάδων μετα-τρέπει τη φοίτηση σε μία ατομική διαδικασία συλ-λογής προσόντων κάθε τύπου (μαθήματα, σε-

μινάρια, ασκήσεις κλπ), προωθεί ένα βάρβαρο ανταγωνισμό μεταξύ των φοιτητών και διασπά την ενότητα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων. Κάθε απόφοιτος, συνεπώς, στέκεται απέναντι στον εργοδότη του μόνος, χωρίς συναδέλφους και, άρα, χωρίς τη δυνα-τότητα αλληλοϋποστήριξης και συλλογικών δι-εκδικήσεων. Οι εργοδότες και το κράτος ξέρουν καλά ότι η δύναμη των εργαζομένων βρίσκεται στην ενότητά τους, και αυτήν ακριβώς προ-σπαθούν να πλήξουν. Επιπλέον, οι πιστωτικές μονάδες είναι το ιδανικό όχημα για τη γενίκευ-ση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, κάτι που προωθείται και μέσα στα ίδια τα πανεπιστήμια: ο εσωτερικός κανονισμός προβλέπει διατάξεις για τους συμβασιούχους διδάσκοντες 407, που δουλεύουν υπό καθεστώς μαύρης εργασίας, κι επομένως διαιωνίζει το εργασιακό τους καθε-στώς, παρά τη δέσμευση που έχει δοθεί εδώ και χρόνια ότι οι θέσεις τους θα καλυφθούν με κα-νονικές προσλήψεις καθηγητών. Με διάφορους τρόπους, ωστόσο, φαίνεται ότι η μαύρη εργα-σία γίνεται προσπάθεια να επεκταθεί και μέσα στους κόλπους των ίδιων των φοιτητών, με τη μετατροπή των υποτροφιών από φοιτητική πα-ροχή σε συμβόλαιο εργασίας υπό καθεστώς δουλοπάροικου.

Άρθρο 521. Σε προπτυχιακούς φοιτητές ή σπουδαστές μπορεί να χορηγούνται..ανταποδοτικές υποτροφίες με υπο-χρέωση εκ μέρους τους να προσφέρουν υπηρεσίες με μερική απασχόληση, για περιορισμένο αριθμό

22

ωρών (κατ’ ανώτατο όριο 40 ώρες μηνιαίως), σε βιβλιοθήκες, σπουδαστήρια, εργαστήρια, κλινικές, φοιτητικές εστίες, φοιτητικές λέσχες κ.λπ. του οικείου ιδρύματος.3…Η χορήγηση υποτροφιών μπορεί να συνεπάγεται την παροχή επικουρικού διδακτικού έργου από τον υποψήφιο, το οποίο καθορίζεται από τη Γενική Συνέ-λευση Ειδικής Σύνθεσης (ΓΣΕΣ) ή την Ειδική Διατμημα-τική Επιτροπή (ΕΔΕ).

Άρθρο 532. Φοιτητές ή σπουδαστές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αποδεδειγμένα σοβαρά οικονομικά προβλήματα, έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν άτοκα εκπαιδευτι-κά δάνεια από πιστωτικά ιδρύματα της χώρας που επιδοτούνται από το Κράτος, εφόσον έχουν εξεταστεί με επιτυχία σε όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα του προηγούμενου εξαμήνου από το εξάμηνο στο οποίο φοιτούν και δεν έχουν υπερβεί την ανώτατη διάρκεια φοίτησης. Το ποσό του δανείου καταβάλλεται τμη-ματικά σε δόσεις στους δικαιούχους στο τέλος κάθε εξαμήνου, ανάλογα με την πρόοδο των σπουδών τους ανά εξάμηνο.

Μαζί με όλα τα άλλα, είναι σαφές ότι ο πρό-τυπος εσωτερικός κανονισμός στρέφεται ενά-ντια στο δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, επεκτείνοντας τον

επιχειρηματικό χαρακτήρα της λειτουργίας των πανεπιστημίων.

Άρθρο 381. Η παροχή διδακτικών συγγραμμάτων και βοηθη-μάτων στους προπτυχιακούς φοιτητές ή σπουδα-στές γίνεται με τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις που καθορίζονται σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας.3…Οι φοιτητές ή σπουδαστές δεν δεσμεύονται ως προς το σύγγραμμα που θα χρησιμοποιήσουν για την προετοιμασία τους στις εξετάσεις ούτε από τον ετήσιο κατάλογο διανεμόμενων διδακτικών συγ-γραμμάτων ούτε από τον βιβλιογραφικό κατάλογο που συνιστά ο διδάσκων.

Οι σχετικές διατάξεις δεν είναι άλλες από το νέο νόμο-πλαίσιο και το πρόσφατο προεδρικό διάταγμα, σύμφωνα με τα οποία περιστέλλεται σημαντικά ο αριθμός των παρεχόμενων συγ-γραμμάτων. Παράλληλα, το σημείο 3 του άρ-θρου αξιοποιεί το πρόσχημα της ελευθερίας επιλογής του συγγράμματος από τους φοιτητές για να ανοίξει το δρόμο για την απεριόριστη δι-εύρυνση της εξεταστέας ύλης. Αν δεν ορίζεται κάτι συγκεκριμένο, τότε τα πάντα επί ενός γνω-στικού αντικειμένου μπορεί να είναι εντός ύλης!

Η προσπάθεια υποκατάστασης του δημό-σιου και δωρεάν χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από ένα πλαίσιο τεχνοκρατικής ανταποδοτικής λειτουργίας στη βάση κριτηρίων που προσιδιάζουν σε επιχείρηση αποτυπώνεται χαρακτηριστικότερα απ’ ό,τι οπουδήποτε αλλού στις διατάξεις για το στρατηγικό σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων.

Άρθρο 591.Στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού κάθε Α.Ε.Ι. η οικεία Σύγκλητος ή Συνέλευση... συντάσσει το τετραετές ακαδημαϊκό-αναπτυξιακό πρόγραμμα του ιδρύματος για την εκπλήρωση της αποστολής και των ειδικότερων στόχων του και τη διασφάλι-ση της οικονομικής ή δημοσιονομικής αυτοτέλειάς του εντός των προβλεπόμενων ορίων του κρατικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων για την ανώτατη εκπαίδευση.

23

2.Το τετραετές ακαδημαϊκό-αναπτυξιακό πρόγραμμα κάθε Α.Ε.Ι. αποτελεί σημείο αναφοράς για τη γενικό-τερη ανάπτυξη του ιδρύματος και αναφέρεται τουλά-χιστον στα ακόλουθα θέματα:α) στον καθορισμό, την ιεράρχηση και κατά προτε-ραιότητα επιδίωξη των στόχων κάθε ακαδημαϊκής μονάδας…ε) στο συντονισμό των ακαδημαϊκών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων του ιδρύματος με τις αντίστοιχες εξελίξεις σε άλλα Α.Ε.Ι. της αλλοδαπής και ιδιαίτερα με τις εξελίξεις και τις προοπτικές στον ακαδημαϊκό χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης…3. Ως προς το οικονομικό σκέλος, το τετραετές ακα-δημαϊκό-αναπτυξιακό πρόγραμμα κάθε Α.Ε.Ι. εξειδι-κεύεται:α) στις λειτουργικές δαπάνες,β) στις επενδύσεις,γ) σε όλο το προσωπικό κάθε κατηγορίας,δ) στην πλήρη καταγραφή και αξιοποίηση της περι-ουσίας του ιδρύματος καιε) στον προγραμματισμό της χρηματοδότής του από άλλες πηγές, εκτός του κρατικού προϋπολογι-σμού…9.Κατά την επιχορήγηση των Α.Ε.Ι. από το Κράτος λαμβάνονται ιδίως υπόψη:α) οι ανάγκες των Α.Ε.Ι. σε λειτουργικές δαπάνες, κα-θώς και σε δαπάνες για τη μισθοδοσία όλων των κα-τηγοριών προσωπικού και για τη φοιτητική μέριμνα,β) οι ανάγκες των Α.Ε.Ι., όπως προκύπτουν από τον στρατηγικό σχεδιασμό και το τετραετές ακαδημαϊ-κό-αναπτυξιακό πρόγραμμά τους, τις συναφθείσες προγραμματικές συμφωνίες και τα αποτέλεσματα της αξιολόγησης καθενός από αυτά ή των ακαδη-μαϊκών μονάδων του, καιγ) οι επιδόσεις των Α.Ε.Ι. στην έρευνα και διδασκαλία και στην ανάδειξη νέου επιστημονικού-ερευνητικού δυναμικού.

Ο πρότυπος εσωτερικός κανονισμός καθι-στά σαφή δύο πράγματα: πρώτον ότι η χρη-ματοδότηση των πανεπιστημίων, στα πλαίσια της «οικονομικής ή δημοσιονομικής αυτοτέλει-ας», σε καμία περίπτωση δε μπορεί να θεωρεί-ται αποκλειστικά δημόσια. Η κρατική χρηματο-δότηση είναι μία μόνο από τις πηγές εσόδων των πανεπιστημίων, ανάμεσα σε επενδύσεις, χορηγίες κλπ. Δεύτερον, από τη στιγμή που η

επιχορήγηση συνδέεται με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, το ύψος της κρατικής χρηματο-δότησης αναδεικνύεται σε ένα πρώτης τάξεως μέσο εκβιασμού των πανεπιστημίων, ώστε να συμμορφώνονται στα κριτήρια λειτουργίας που επιβάλλει το ελληνικό κράτος και η Ε.Ε. Αυτό, άλ-λωστε, ομολόγησε κι ο ίδιος ο πρωθυπουργός σε πρόσφατες δηλώσεις του.

Ένα τέτοιο πλαίσιο οικονομικής λειτουργίας, τέλος, απαιτεί τη συνδρομή ειδικών τεχνοκρα-τών-manager, ρόλος που ο κανονισμός απο-δίδει στο γραμματέα του ΑΕΙ.

Άρθρο 621.Ο Γραμματέας του Α.Ε.Ι. έχει…ευρείες οικονομικές και διοικητικές αρμοδιότητες για την καλύτερη εξυπη-ρέτηση του έργου των οργάνων και τον αποτελεσμα-τικότερο συντονισμό και διεύθυνση του έργου των οικονομικών και διοικητικών υπηρεσιών του οικείου Α.Ε.Ι. Οι αρμοδιότητες αυτές περιλαμβάνουν ιδίως:α) τη διοικητική εποπτεία και το συντονισμό των οικο-νομικών και διοικητικών υπηρεσιών του Α.Ε.Ι. και την ευθύνη για την εύρυθμη λειτουργία τους…2.Επιπλέον, ο Γραμματέας του Α.Ε.Ι…η) Εισηγείται για την επωφελέστερη δυνατή αξιοποί-ηση των περιουσιακών στοιχείων του ιδρύματος κα-θώς και για την εκποίησή τους.θ) Εισηγείται στα αρμόδια όργανα για την επωφελέ-στερη δυνατή και χρηστή διαχείριση των κάθε είδους οικονομικών πόρων του ιδρύματος…ιδ) Εισηγείται για την επωφελέστερη δυνατή χρησι-μοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού του ιδρύμα-τος…

Είναι προφανές ότι ο νέος Υπουργός Παιδεί-ας, Ευριπίδης Στυλιανίδης, εγκαταλείπει εντελώς το μετριοπαθές προφίλ που παρουσίαζε κατά την πρώτη περίοδο της θητείας του και επιδιώκει την άμεση εφαρμογή των θεσμικών τομών της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης. Ο πρότυπος εσωτερικός κανονισμός αποτελεί πραγματική αιτία πολέμου για το φοιτητικό κίνημα.

Ετούτη η άνοιξηθα είναι η άνοιξη των φοιτητών, της νεολαίας και των εργαζομένων. Όπως και να ‘χει.

24

Τα τελευταία χρόνια σε όλη την Ευρώπη αλλά και πέραν τα σύνορα αυτής φοιτητικά και μαθη-τικά κινήματα ξεσπούν ενάντια στις νεοφιλελεύ-θερες αντιμεταρρυθμίσεις των εκάστοτε κυβερ-νήσεων. Απέναντι στις αντιδραστικές αλλαγές των κυβερνήσεων για την άρση του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης, τον κατακερματισμό των επαγγελματικών δικαιω-μάτων και την ελαστικοποίηση των σχέσεων ερ-γασίας η απάντηση των κινημάτων δόθηκε με απεργίες, καταλήψεις, διαδηλώσεις…

ΓΑΛΛΙΑ : ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΑΡΑ-ΛΥΣΕΙ ΤΗ ΧΩΡΑ

Ήταν η απάντηση των μαθητικών και φοιτη-τικών ενώσεων και των εργατικών συνδικάτων στην πρόταση του Συνταγματικού Συμβουλίου για την εγκυρότητα του νόμου για τη Σύμβαση Πρώτης Πρόληψης (CPE: Contact Premiere Embauche) που έγινε τον Μάρτη του 2006. Ο συγκεκριμένος νόμος, που είναι κι αυτός όπως και πολλοί άλλοι (CNE, CDD) αποτέλεσμα μιας ευρύτερης πολιτικής ελαστικοποίησης της εργα-σίας, επιτρέπει στους εργοδότες να απολύουν χωρίς αποζημίωση και χωρίς αιτιολογία νέους εργαζόμενους κάτω των 26 ετών μετά από διετή απασχόληση.

¨Μετά τα χαρτομάντιλα μιας χρήσης, οι νέοι μιας χρήσης¨ ήταν το σύνθημα για να ξεχυθούν στους δρόμους 3.100.000 διαδηλωτές σε 135 πόλεις , να τεθούν υπό κατάληψη πάνω από τα μισά πανεπιστήμια της χώρας (μεταξύ των οποί-ων και το πανεπιστήμιο της Σορβόννης, που κα-ταλήφθηκε για πρώτη φορά μετά το Μάη του ‘68) και περίπου το ένα τέταρτο των σχολείων, να εξαγγελθούν πολλές απεργίες σε εργασιακούς χώρους στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (τρά-πεζες, μεταλλεία, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, εκπαίδευση, κ.α.) και να μπλοκαριστούν κεντρι-κές λεωφόροι και σιδηροδρομικοί σταθμοί της χώρας. Η κρατική καταστολή δεν έμεινε άπραγη απέναντι σ’ ένα τόσο μαζικό κίνημα, συλλαμβά-νοντας πάνω από 200 διαδηλωτές στο Παρίσι και σε επαρχιακές πόλεις και εισβάλλοντας στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης μετά από αίτημα του πρύτανη, συμβάντα τα οποία προκάλεσαν

Φ Ο Ι Τ Η Τ Ι Κ Α Κ Ι Ν Η Μ Α Τ Α Σ Τ Α Π Ε Ρ Ι Ξ . . .

μεγαλύτερη άνθιση του κινήματος.Μετά από δυο μήνες κινητοποιήσεων, διαδη-

λώσεων και απεργιών και με το 62% των Γάλλων να τίθενται αλληλέγγυοι στο κίνημα που ξέσπα-σε, ο νόμος αποσύρθηκε.

ΚΟΛΟΜΒΙΑ : ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ΕΡΓΑΤΕΣ, ΙΘΑΓΕΝΕΙΣ

Περισσότεροι από 15.000 διαδηλωτές πήραν μέρος στις κινητοποιήσεις στην πρωτεύουσα της Κολομβίας Μπογκοτά και σε μικρότερες πόλεις τον Μάιο του 2007, ενάντια στη νεοφιλελεύθερη πολιτική του προέδρου Alvaro Uribe, που εγκρί-θηκε και από το κογκρέσο της χώρας. Τα σχέδια ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης που προήγα-γε η κυβέρνηση μετά τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου, καθώς και οι δολοφονίες συνδικαλι-στών ένωσαν φοιτητές, εργαζόμενους, ιθαγενι-κές οργανώσεις και οργανώσεις της αριστεράς, κάτω από το πέπλο ενός μαζικού κινήματος, που όπως είναι φυσικό είχε να αντιμετωπίσει τα μέτρα της κυβέρνησης για την καταστολή του.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ : ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙ-ΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΩΝ G8

Στο Βερολίνο και το Αμβούργο τον Μάιο του 2007 διοργανώθηκαν δυο μεγάλες πανεκπαι-δευτικές διαδηλώσεις με αφορμή και την σύνο-δο των G8.

Οι μεγάλες φοιτητικές συνελεύσεις όρισαν την 26η Μαίου ως ημέρα δράσης για την υπεράσπι-ση της δωρεάν παιδείας ενάντια στην αναδιάρ-θρωσή της στα πλαίσια του παγκόσμιου αντα-γωνισμού. Οι πορείες που έγιναν και τις οποίες στήριξαν ευρεία κοινωνικά στρώματα έδωσαν ένα σημαντικό στίγμα ριζοσπαστικότητας και έκαναν την αρχή για τις μελλοντικές κινητοποι-ήσεις.

ΧΙΛΗ : «Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΙΓΚΟΥΙΝΩΝ»

Τον Απρίλη του 2006 στη μικρή πόλη Λότα της Χιλής έγινε η πρώτη κινητοποίηση μαθητών που διεκδικούσαν την ανακατασκευή των σχο-λείων τους. Ήταν η αφορμή για ένα μαζικό και ριζοσπαστικό μαθητικό κίνημα, το οποίο έδωσε

25

με την εξάπλωσή του ένα δυνατό χτύπημα στην κυβέρνηση.

Στο αντιδραστικότατο εκπαιδευτικό σύστημα της Χιλής, που διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθ-μό από τον δικτάτορα Πινοσέτ, συνέβαλλαν και οι πολιτικές των εκάστοτε φιλελεύθερων κυβερ-νήσεων, με αποτέλεσμα την κατεδάφιση κάθε ίχνους Δημόσιας Παιδείας. Αρχικά, το 1975, η χούντα διέλυσε τους συλλόγους και τα συνδι-κάτα των δασκάλων, εκτελώντας μαζικά τις ηγε-σίες των τελευταίων, και παραχώρησε συγχρό-νως στο ιδιωτικό κεφάλαιο δικαιώματα για την ίδρυση ιδιωτικών σχολείων και πανεπιστημίων. Οι μετέπειτα κυβερνήσεις κινήθηκαν στα ίδια πλαίσια, αυξάνοντας την επιχειρηματική λειτουρ-γία των εκπαιδευτηρίων, με μέτρα όπως την επί πληρωμή συμμετοχή των μαθητών στις εισα-γωγικές εξετάσεις και την επιβολή διδάκτρων σε σχολεία και σχολές. Οι ταξικοί φραγμοί που τέ-θηκαν στην εκπαίδευση, οξύνοντας τις υφιστά-μενες ταξικές ανισότητες, οδήγησαν τελικά στην έκρηξη της ¨επανάστασης των πιγκουίνων¨, που πήρε το όνομα της από τις στολές των μα-θητών της 2βάθμιας εκπαίδευσης. Το κυρίαρχο αίτημα ήταν η ¨ισότητα των ευκαιριών μέσω της ενδυνάμωσης της Δημόσιας Δημοκρατικής Κα-θολικής Δωρεάν και Λαϊκής εκπαίδευσης¨.

Οι κυρίαρχες διεκδικήσεις του κινήματος ήταν η ελεύθερη και δίκαιη πρόσβαση στην Τριτο-βάθμια εκπαίδευση, η δωρεάν πρόσβαση στα δημόσια μέσα μεταφοράς, η αύξηση των δωρε-άν παροχών στα σχολεία και η απόσυρση του νόμου LOCE, του Οργανικού νόμου για την Παι-δεία του Πινοσέτ.

Από τα τέλη Απριλίου σε πολλές πόλεις της Χιλής έλαβαν χώρα μαζικότατες μαθητικές και φοιτητικές κινητοποιήσεις. Οι δυο πιο σημαντι-κές μέρες, που σημάδεψαν την ιστορία της Χι-λής (30/5 και 05/06), έφεραν μέχρι και 1.000.000 μαθητές στο δρόμο, οι οποίοι απαιτούσαν την ανατροπή του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συ-στήματος. Συγχρόνως, πάνω από 100 σχολεία τελούσαν υπό κατάληψη, ενώ και οι φοιτητές προχώρησαν σε καταλήψεις των πανεπιστημια-κών σχολών της χώρας ως ένδειξη αλληλεγγύης και συμπαράστασης. Ταυτόχρονα, τη στήριξη τους εξέφρασαν ενεργά συνδικάτα δασκάλων

Θ Α Λ Ε Ι Α Π Α Π Ο Υ Τ Σ Α Κ Η

26

και εργατών, σύλλογοι γονέων, καθώς και πολι-τικές οργανώσεις ανά τον κόσμο.

Κι ενώ οι κινητοποιήσεις αυξάνονταν μέρα με τη μέρα η κυβέρνηση απαντούσε συνεχώς με όλο και αυστηρότερα μέτρα καταστολής. Από τις πρώτες στιγμές του κινήματος, δεκά-δες παιδιά συνελήφθησαν και χτυπήθηκαν από αστυνομικές δυνάμεις, συχνά με τη βοήθεια να-ζιστικών συμμοριών που εισέβαλλαν σε κατη-λειμμένα σχολεία.

Στις 9 Ιουνίου, μετά από καταλήψεις και δια-δηλώσεις τριών μηνών, η κυβέρνηση εξήγγειλε τελικά τη κατάργηση των διδάκτρων, την επανα-φορά του φοιτητικού πάσου, την αύξηση των σχολικών γευμάτων και την αναμόρφωση του συστήματος του 1975. Αν και οι εξαγγελίες αυ-τές θεωρήθηκαν απάτη, καθώς οι τροποποιή-σεις αφορούσαν μόνο τα 4/5 των μαθητών και σε κάποια άρθρα αφέθηκαν αιχμές για περαιτέ-ρω ιδιωτικοποιήσεις, οι μαθητές ανέστειλαν τον αγώνα, χωρίς όμως να τον έχουν τερματίσει.

ΡΩΣΙΑ : «Ο ΓΙΟΥΡΙ ΓΚΑΓΚΑΡΙΝ ΕΚΑΠΑΙΔΕΥΤΗΚΕ ΔΩΡΕΑΝ»

Με αυτό το σύνθημα ξεχύθηκαν οι φοιτητές στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Ρω-σίας, τον Απρίλη του 2005 διαδηλώνοντας την αντίθεση τους στα μέτρα ιδιωτικοποίησης της παιδείας που προωθούσε η κυβέρνηση του Πούτιν. Οι μεταρρυθμίσεις του Φουρσένκο όχι μόνο προέτασσαν τα ιδιωτικοοικονομικά δεδο-μένα, αλλά ενέτειναν και τις υπάρχουσες κοινω-νικές αντιθέσεις. Χαρακτηριστικά αντιδραστικό μέτρο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ήταν αυτό σύμφωνα με το οποίο η εκπαίδευση θα ήταν δωρεάν μόνο για τους αριστούχους και τους ¨άπορους¨ φοιτητές, ενώ οι υπόλοιποι θα ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν δίδακτρα.

ΑΓΓΛΙΑ : «ΟΧΙ ΤΙΜΕΣ ΣΤΑ ΠΤΥΧΙΑ» Σε κινητοποιήσεις πέρασαν και οι φοιτητές

στη Μεγάλη Βρετανία τον Απρίλη του 2002 ενά-ντια στα μέτρα της κυβέρνησης του Μπλερ για εισαγωγή διδάκτρων στα Πανεπιστήμια. Χιλιά-δες φοιτητές διαδήλωσαν στο Λονδίνο, ενώ και

χιλιάδες καθηγητές τους υποστήριξαν με απερ-γείες σε 40 κολέγια εκφράζοντας συγχρόνως και τα δικά τους αιτήματα για αύξηση των μισθών.

ΤΟΥΡΚΙΑ : «ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΟΠΛΑ»

Τα τελευταία εφτά χρόνια στην Τουρκία έχει αρχίζει να ανθίζει ένα στοιχειώδες φοιτητικό και μαθητικό κίνημα, που αντιτάσσεται στα νεοφι-λελεύθερα και συντηρητικά σχέδια της κυβέρνη-σης.

Τον Απρίλη του 2000 μεγάλη διαδήλωση έλα-βε χώρα στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινού-πολης ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η τούρκικη αστυ-νομία απάντησε με χρήση σκληρότατης βίας, συλλαμβάνοντας 50 φοιτητές.

Δυο μήνες μετά ξέσπασε ένα μικρό σε διάρ-κεια μαθητικό κίνημα που διεκδικούσε την κα-τάργηση των διδάκτρων και των εξετάσεων στα σχολεία. Η αστυνομία και πάλι απάντησε με 64 συλλήψεις και ρίψεις δακρυγόνων.

Με τα βιβλία και τα τετράδια στα χέρια, απέρ-γησαν και διαδήλωσαν, ένα χρόνο μετά, οι εκ-παιδευτικοί της Άγκυρας απαιτώντας την αύξη-ση των κονδυλίων για την παιδεία. Η απάντηση από την κυβέρνηση ήρθε τον επόμενο χρόνο με την ψήφιση νόμου που απαγορεύει στους Δη-μόσιους Υπαλλήλους το διακαίωμα της απεργί-ας και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Η απάντηση των εκπαιδευτικών δόθηκε και πάλι στους δρόμους.

ΜΕΞΙΚΟ : Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ OAXACA. «ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ APPO»

Τον Μάιο του 2006 το Συνδικάτο των Δα-σκάλων ξεκίνησε απεργία με πρώτα αιτήματα την αύξηση των μισθών και την παροχή στους μαθητές παπουτσιών και ενός γεύματος καθη-μερινά, καθώς και με άλλα πιο γενικά αιτήματα για την αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου στις αγροτικές περιοχές, εκφράζοντας τις ανάγκες ενός ολόκληρου λαού. Με την ίδρυση της ΑΡΡΟ (Λαϊκής Συνέλευσης των Λαών της OAXACA) πάνω από 365 πολιτικές, κοινωνικές και ιθαγενι-

27

κές οργανώσεις, εργατικά συνδικάτα, φοιτητικά συμβούλια και αγροτικά συνδικάτα ενώθηκαν στον αγώνα ενάντια στην κυβέρνηση του Ουλί-σες Ρουίς. Ο αγώνας τους χτυπήθηκε βάναυσα από την κατασταλτική μηχανή και τις παρακρα-τικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα το θάνατο δεκάδων ατόμων και τη σύλληψη εκατοντάδων. Με όπλα τους τις καταλήψεις κυβερνητικών κτη-ρίων, κρατικών και ιδιωτικών μέσων ενημέρω-σης και πανεπιστημιακών χώρων, τις πορείες, τα οδοφράγματα και τις λαϊκές συνελεύσεις κατάφεραν να αντισταθούν για σχεδόν εννέα μήνες στην κρατική καταστολή. Κι ενώ ο κυβερ-νήτης Ρουίς δήλωσε ¨ούτε μια πορεία, ούτε μια κατάληψη¨ κι έστειλε στρατιωτικά ελικόπτερα να ψεκάσουν από ψηλά τους διαδηλωτές με χημι-κά και τον στρατό να ρίξει τα οδοφράγματα και να καταστείλει τις πορείες, ο λαός της OAXACA απαντώντας «είμαστε όλοι ΑΡΡΟ», χρησιμοποί-ησε καθρέφτες για να τυφλώνει τους πιλότους, συνέχισε τις μαζικές διαδηλώσεις, όπως με την ¨πορεία με κατσαρόλες¨ των γυναικών, και πο-λέμησε σε οδομαχίες για την υπεράσπιση των οδοφραγμάτων και των καταλήψεων.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ

Τα τελευταία δυο χρόνια στα πλαίσια της προσπάθειας ενός πανευρωπαϊκού συντονι-σμού των φοιτητικών κινημάτων διοργανώνεται το Ευρωπαϊκό Φοιτητικό Φόρουμ με συμμέτοχή συντρόφων από την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελλάδα, την Αγγλία, τη Δανία και τη Νορβη-γία. Μετά τη Χώρα των Βάσκων (Μάρτης 2006) και το Παρίσι (Οκτώβρης 2006), το 3ο Ε.Φ.Φ. δι-εξήχθη τον περασμένο Οκτώβρη στην Αθήνα, όπου φοιτητές συναντήθηκαν για να ανταλλά-ξουν εμπειρίες και να δραστηριοποιηθούν σ’ ένα διεθνή συντονισμό των φοιτητικών αντιστά-σεων ενάντια στις κατευθύνσεις της Μπολόνια και τη δημιουργία του Κοινού Ευρωπαϊκού Χώ-ρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΚΕΧΑΕ).

Το κάλεσμα του συντονισμού των φοιτητι-κών αγώνων υποστήριξαν αρκετά μαζικά οι πιο ριζοσπαστικές συνιστώσες των ευρωπαϊκών φοιτητικών κινημάτων• σύντροφοι φοιτητικών

συλλόγων, συντονιστικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων της εκπαίδευσης μαζεύτηκαν για να οργανώσουν μια πανευρωπαϊκή δικτύωση των αγώνων τους.

Τα σχήματα της ΕΑΑΚ αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα αυτής της δικτύωσης, συμμετεί-χαν ενεργά στη διεξαγωγή του Ε.Φ.Φ. Κατέστη-σαν έτσι εφικτή τη σύνδεση του μαζικότατου ελληνικού φοιτητικού κινήματος των τελευταίων χρόνων με τα κινήματα των υπόλοιπων χωρών ενάντια στα αντιδραστικά σχέδια των κυβερνή-σεων για την εκπαίδευση.

Αναμφισβήτητα μια τέτοια κίνηση είναι ένα σημαντικό όπλο στην πάλη ενάντια στην Ευ-ρωπαϊκή στρατηγική για την αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης. Σημασία βέβαια θα πρέπει να δοθεί στο μέλλον ώστε το Ε.Φ.Φ να γίνει πιο μα-ζικό, με μεγαλύτερο αριθμό συμμετοχών από περισσότερες χώρες και να μεταβληθεί σε ένα ισχυρό ριζοσπαστικό φοιτητικό δίκτυο αγώνων και αντιστάσεων.

Γιατί με ενιαίο και διεθνή πανεκπαιδευτικό συντονισμό, κινητοποιήσεις και αγώνες μπο-ρούμε να βγούμε νικητές!

28

Με αφορμή τις τεράστιες- και πολύνεκρες- οι-κολογικές καταστροφές το χρόνο που πέρασε (πλημμύρες στις ΗΠΑ, Βρετανία, Ινδία, Μπα-γκλαντές, περίοδος ξηρασίας στην Αφρική, πυρκαγιές στην Ελλάδα) αλλά και τη Συνδιά-σκεψη της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές που πραγμα-τοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2007 στο Μπαλί ανοίγει η συζήτηση σχετικά με την καταστροφή του περιβάλλοντος και τις αιτίες που την προ-καλούν. Δέκα χρόνια μετά από την αντίστοιχη διεθνή συνδιάσκεψη στο Κιότο και την αποτυχία εφαρμογής οποιασδήποτε προβλεπόμενης και δεσμευτικής για τις υπογράφουσες χώρες ρύθ-μισης , οι διαβουλεύσεις στο Μπαλί με στόχο την λήψη νέων δεσμευτικών αποφάσεων για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου ξεκίνησαν από το ίδιο ακριβώς σημείο, τη μείωση δηλα-δή των ρύπων κατά 5,2%, όταν μια σειρά από ανεξάρτητους φορείς επισημαίνουν ότι για την πιθανότητα αποτροπής μιας επερχόμενης οι-κολογικής καταστροφής η παγκόσμια εκπομπή ρύπων θα έπρεπε να είναι κατά 60% χαμηλότε-ρη από αυτήν της δεκαετίας του ‘90. Οι διαβου-λεύσεις στο Μπαλί έκλεισαν ουσιαστικά χωρίς καμία πρακτική δέσμευση. Μοναδική απόφαση αποτέλεσε η σύσταση ενός «Οδικού Χάρτη» ο οποίος προβλέπει μια σειρά διαπραγματεύσεων με χρονικό ορίζοντα μια νέα διεθνή συνδιάσκε-ψη στην Κοπεγχάγη το 2009 και στόχο την εισα-γωγή ρυθμίσεων οι οποίες δε θα εφαρμοστούν πριν από το 2013.

Παρατηρώντας τις συνδιασκέψεις του Κιότο και του Μπαλί για τις κλιματικές αλλαγές μπο-ρούν να γίνουν δύο σημαντικές επισημάνσεις. Πρώτον, το μέγεθος της οικολογικής καταστρο-φής και οι αντιδράσεις που προκαλεί οδηγούν τις αστικές κυβερνήσεις να συμπεριλάβουν στα προγράμματά τους προτάσεις για την επίλυσή της καθώς και να οργανώνουν διεθνείς συνδια-σκέψεις. Είναι, όμως, προφανής η έλλειψη βού-λησης λήψης οποιασδήποτε απόφασης που να αντιτίθεται στην επιίωξη των καπιταλιστικών επι-χειρήσεων για συνεχή αύξηση του κέρδους. Χα-ρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αδιάλλα-κτη στάση των ΗΠΑ και στο Κιότο και στο Μπαλί

έναντι οποιασδήποτε δεσμευτικής ρύθμισης για τη μείωση των ρύπων. Δεύτερον, στη συνδιά-σκεψη στο Κιότο, με τη συνέναιση των ΗΠΑ, ορί-στηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ένα σύστημα αγοραπωλησίας δικαιωμάτων ρύπανσης το οποίο, βέβαια, επανεπιβεβαιώθηκε στο Μπαλί. Πιο συγκεκριμένα, ο μηχανισμός αυτός αποδίδει σε κάθε χώρα ένα ανταλλάξιμο ποσό ρύπων λειτουργώντας φυσικά προς όφελος των πιο εύρωστων οικονομικά χωρών οι οποίες τελικά μπορούν να εξαγοράσουν το δικαίωμα να ρυ-παίνουν όσο θέλουν, αλλά και στην κατεύθυν-ση της επίτασης της εξάρτησης των χωρών του Τρίτου Κόσμου.

Οι διεθνείς αυτές διαβουλεύσεις και, γενικό-τερα, η φιλελεύθερη πολιτική των χωρών που συμμετέχουν καταδεικνύουν την αδυναμία ορι-στικής επίλυσης των οικολογικών προβλημάτων στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Επιπροσθέτως, οι εκπρόσωποι της αστικής τάξης που έχουν στα χέρια τους την εξουσία στοχεύουν μέσω τέ-τοιων μηχανισμών και κινήσεων στην κατάπνιξη οποιασδήποτε οικολογικής κριτικής φοβούμενοι κυρίως ότι η κριτική αυτή μπορεί να συνδεθεί με μία γενικότερη κριτική στο καπιταλιστικό σύ-στημα. Εξάλλου, η ανάπτυξη του οικολογικού κινήματος έχει αρχίσει στην Ευρώπη, με μαζικές κινητοποιήσεις ακόμα και σε χώρες με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης του εργατικού κινήματος (π. χ. Αυστρία, Ελβετία), ήδη από τη δεκαετία του ’60, κι έχει επεκταθεί και στις χώρες του Νότου, ενώ ενδεικτική είναι, τα τελευταία είκοσι χρόνια, η εμφάνιση και συνεχής εκλογική άνοδος των πράσινων κομμάτων.

Ο Ι Κ Ο Λ Ο Γ Ι Α

Κ Α Π Ι Τ Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Κ Α Ι Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ι Κ Η Κ Α Τ Α Σ Τ Ρ Ο Φ Η

29

ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Δομική αιτία της οικολογικής κρίσης αποτελεί ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, ο οποίος , αν και δε δύναται να ξεφύγει από τους νόμους της φύσης, έρχεται σε αντίθεση με τις εξελικτικές της διαδικασίες. Για την καπιταλιστική παραγω-γή η σχέση μεταξύ χρόνου και χρήματος είναι καθαρά ποσοτική, αποσκοπεί στο μέγιστο δυ-νατό κέρδος με την κατανάλωση του ελάχιστου εφικτού χρόνου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την επιβολή στις φυσικές διαδικασίες ενός ρυθμού ξένου προς αυτές χωρίς να σέβεται τον απα-ραίτητο χρόνο δημιουργίας ή ανανέωσης των φυσικών πόρων. Η τάση, λοιπόν, κατασπα-τάλησης των φυσικών πόρων στους οποίους βασίζεται η ίδια του η ανάπτυξή αποτελεί δομική αντίφαση του καπιταλισμού.

Η οικολογική κρίση, σε καμία περίπτωση, δεν είναι συνέπεια κακών χειρισμών των καπιταλι-στών, αλλά προκύπτει από την ίδια τη λογική του κεφαλαίου και της οικονομίας της αγοράς. Η καπιταλιστική παραγωγή μπορεί να είναι ορ-θολογικά σχεδιασμένη μόνο στο επίπεδο της μεμονωμένης επιχείρησης. Η καπιταλιστική πα-ραγωγή στο σύνολό της, ωστόσο, αρθρώνεται στον ανταγωνισμό μεταξύ των κεφαλαιοκρατών με αποτέλεσμα τον άναρχο και ανορθολογικό σχεδιασμό της, γεγονός το οποίο είναι υπεύθυ-νο, με τη σειρά του, για την αλόγιστη σπατάλη του φυσικού πλούτου. Ο ανταγωνισμός αυ-τός και το κυνήγι του κέρδους οδηγεί σε κρίσεις υπερπαραγωγής (αφού παράγεται μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντων από αυτή που μπορεί να πωληθεί), καθώς επίσης και στην παραγωγή προϊόντων (όπλα, ορισμένα ναρκωτικά, διαφη-μίσεις, κ. α.) τα οποία εμφανίζουν τεχνητές αξίες χρήσης, με την έννοια ότι οι ανάγκες τις οποίες καλύπτουν είναι αστικά καλλιεργημένες, αλλά είναι ιδιαίτερα κερδοφόρα.

Θα ήταν χρήσιμο να γίνει διάκριση στον τρό-πο με τον οποίο αποτυπώνονται τα οικολογικά προβλήματα στις ιμπεριαλιστικές πρωτεύουσες και τον αντίστοιχο στις εξαρτημένες χώρες, ως αποτέλεσμα, βέβαια, και στις δύο περιπτώσεις, του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και του διεθνούς κοινωνικού καταμερισμού εργασίας.

Οι ιμπεριαλιστικές πρωτεύουσες αποτελούν κα-ταφανή απόδειξη ότι τα οικολογικά προβλήματα δεν είναι τίποτα άλλο από την άμεση συνέπεια του τρόπου αυτού παραγωγής κι όχι αστοχίες του. Είναι η ίδια η οικονομία της αγοράς και της κερδοφορίας που καταλήγει στον αποχαρακτη-ρισμό των χώρων πρασίνου, στην ανεξέλεγκτη οικοπεδοποίηση και του τελευταίου τετραγωνι-κού ελεύθερου χώρου με σκοπό τη δημιουργία εμπορικών κέντρων, πολυκινηματογράφων, προαστιακών πολυτελών κατοικιών, κ. α., στην ανάδειξη του ιδιωτικού αυτοκινήτου στο βασικό μέσο μεταφοράς, στη μη ορθολογική χρήση της ενέργειας και του φυσικού πλούτου.

Στις εξαρτημένες χώρες, τα οικολογικά προ-βλήματα αποτελούν άμεσα ζητήματα επιβίωσης για τους κατοίκους: σχεδόν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπων το χρόνο πεθαίνουν από την έλλει-ψη πρόσβασης σε καθαρό πόσιμο νερό, 1.5 δισεκατομμύριο βασανίζεται από την έλλειψη καυσόξυλων τα οποία είναι η μοναδική πηγή ενέργειας. Η αστική προπαγάνδα αποδίδει τα προβλήματα αυτά σε φυσικές καταστροφές κα-θώς και στον υπερπληθυσμό που παρατηρεί-ται στις χώρες αυτές. Οι δομές εξάρτησης και η παγκοσμιοποίηση της αγοράς ευθύνονται για την ακόμα πιο σκληρή εκμετάλλευση του περι-βάλλοντος. Δεν είναι τυχαία η τοποθέτηση στις χώρες αυτές μεγάλων εργοστασίων, τουριστι-κών συγκροτημάτων και ζωνών διακοπών, κ. α. αλλά και η εκμετάλλευση της γης και των φυσι-κών πόρων αυτών από τις ιμπεριαλιστικές χώ-ρες. Τέλος, το χρέος στις ιμπεριαλιστικές χώρες επιβάλλει την προτεραιότητα στην παραγωγή με εξαγωγικό προσανατολισμό, γεγονός που εντείνει τα προβλήματα φτώχειας.

Χ Ρ Ι Σ Τ Ι Ν Α Π Α Λ Λ Ι Ο Υ

30

Ο Ι Κ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Κ Ι Ν Η Μ Α

Στο βαθμό που η καταστροφή του περιβάλ-λοντος γίνεται άμεσο ζήτημα επιβίωσης της αν-θρωπότητας, η περίφημη διατύπωση της Ρόζας Λούξεμπουργκ «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» αποκτά και μια νέα σημασία. Δεδομένης της διαπίστωσης ότι ο καπιταλιστικός τρόπος πα-ραγωγής αποτελεί τη συνθήκη εκείνη που γεν-νά και αναπαράγει την οικολογική καταστροφή, είναι προφανής η διαπίστωση ότι η επίλυσή της δεν είναι δυνατόν να επέλθει παρά μόνο με την υπέρβασή του. Απαραίτητη προϋπόθεση για την οριστική λύση στο περιβαλλοντικό πρόβλη-μα μπορεί να αποτελέσει μόνο το πέρασμα σε έναν διαφορετικό τρόπο παραγωγής βάση του οποίου θα αποτελούν οι ανάγκες του ανθρώ-που και όχι η κερδοφορία, σε μια δημοκρατι-κά σχεδιασμένη σοσιαλιστική οικονομία όπου η διαχείριση των μέσων παραγωγής θα είναι συλλογική και η διανομή των αγαθών και των υπηρεσιών θα έχει ως κριτήριο τις ανάγκες του καθενός.

Αυτό, βέβαια, δεν συνεπάγεται ότι δεν είναι αναγκαίος ο αγώνας για την προστασία του περιβάλλοντος και μέσα στον καπιταλισμό. Είναι απαραίτητη η ανάπτυξη οικολογικού κινήματος με αιτήματα που είναι ικανά να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής έναντι στην ολοένα και αυξανό-μενη οικολογική καταστροφή. Αιτήματα όπως ο περιορισμός της χρήσης του ΙΧ, η υπεράσπιση και η επέκταση των δημόσιων μεταφορών, η

δημόσια χρηματοδότηση για κατοικίες και δη-μόσια κτίρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης, η δημόσια ιδιοκτησία των εταιρειών ενέργειας και νερού, η ανάπτυξη και η κρατική χρηματοδότη-ση της έρευνας για τις εναλλακτικές πηγές ενέρ-γειας (αιολική, ηλιακή), η κατάργηση των πυρη-νικών, η μείωση του πολεμικού εξοπλισμού και η κατάργηση των οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες δεν είναι απαραίτητες για την ανθρώ-πινη ευημερία (π. χ. διαφημίσεις), ο έλεγχος των εργοστασίων, ο αγώνας για τη γη και για μια οικολογική γεωργία, η παραγραφή του χρέους των εξαρτημένων χωρών, κ. α.

Το οικολογικό κίνημα θα πρέπει να αναπτύσ-σεται τοπικά, εθνικά αλλά και σε διεθνές επίπεδο: μια ολοκληρωμένη απάντηση ενάντια στην κα-πιταλιστική παγκοσμιοποίηση θα πρέπει να είναι ένα οικολογικό κίνημα το οποίο θα οργανώνε-ται με τοπικές κινήσεις ανά γειτονιά – συνοικία, θα δικτυώνεται ανά πόλεις και καθώς και εθνικά, αλλά θα αποτελεί και κομμάτι μιας παγκόσμιας στρατηγικής και θα εφαρμόζεται σε παγκόσμια κλίμακα. Χαρακτηριστικές διεθνείς εκδηλώσεις και του οικολογικού κινήματος αποτελούν οι αντιπαγκοσμιοποιητικές κινητοποιήσεις στο Ση-άτλ, την Πράγα, τη Νίκαια, τη Γένοβα, το Ροστόκ, ενώ στόχος του πρέπει να είναι και η αλληλεγ-γύη και σύνδεση με τα κινήματα του Νότου (π. χ. το Κίνημα Ακτημόνων Χωρικών – MST και ο αγώνας του Chico Mendes και του Συνασπι-σμού των Λαών του Δάσους, και τα δύο κινή-ματα που αναπτύσσονται στη Βραζιλία).

31

Ο Ι Κ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ο Κ Ι Ν Η Μ Α Κ Α Ι Ρ Ι Ζ Ο Σ Π Α Σ Τ Ι Κ Η Α Ρ Ι Σ Τ Ε Ρ Α

Η ενασχόληση με το οικολογικό ζήτημα απο-τελεί πρόκληση αλλά και επιτακτικό καθήκον για τη ριζοσπαστική αριστερά. Χρέος της ριζοσπα-στικής αριστεράς αποτελεί η ανάδειξή της πολι-τικής διάστασης της οικολογικής κρίσης και της εγγενούς αδυναμίας του καπιταλιστικού συστή-ματος να επιλύσει την κρίση αυτή επιδιώκοντας τη σύνδεση του οικολογικού κινήματος με το ερ-γατικό κίνημα. Η ανάπτυξη του οικοσοσιαλισμού ως ένα ρεύμα που στοχεύει στην εισαγωγή των μαρξιστικών ιδεών και της ανατροπής του καπι-ταλισμού ως μοναδική εναλλακτική στο οικολο-γικό κίνημα αλλά και, αντίστροφα, στην εισαγω-γή των οικολογικών ιδεών στο εργατικό κίνημα πρέπει να αποτελέσει όπλο για τη ριζοσπαστική αριστερά η οποία προσβλέπει στην σύνδεση της οικολογικής κριτικής με μια γενικότερη αντί-θεση στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Πρέπει, επίσης, να είναι πρωτοπόρα στη δημι-

ουργία οικολογικής συνείδησης των αγωνιστών της, αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας, αφού το οικολογικό πρόβλημα δεν θα λυθεί αυτόματα στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Η τελευταία παρατήρηση επιβεβαιώνεται από την ιστορική εμπειρία των πρώην ανατολικών καθε-στώτων τα οποία επιδίωξαν την αύξηση της πα-ραγωγής με κάθε περιβαλλοντικό κόστος.

Τέλος, η ριζοσπαστική αριστερά και οι οργα-νώσεις της πρέπει να προβάλουν τα κινήματα και τους συλλογικούς αγώνες τα κατάλληλα μέσα πάλης για την επίτευξη των επιθυμητών αποτε-λεσμάτων έναντι στη διαχειριστική λογική και τις αυταπάτες των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του καπιταλισμού που διέπουν τη ρεφορμιστι-κή αριστερά (χαρακτηριστικό παράδειγμα απο-τελεί η στάση του ΚΚΕ και του ΣΥΝ στην τοπική αυτοδιοίκηση). Να επιδιώκουν ενιαία και πλατιά μέτωπα σε επίπεδο κινήματος αναδεικνύοντας ως οριστική επίλυση τη ρήξη με το καπιταλιστικό σύστημα.

32

Τα τελευταία χρόνια πολλά έχουν αλλάξει στην πραγματικότητα της αρχιτεκτονικής σχο-λής: Ο μέσος όρος διάρκειας σπουδών φτά-νει τα 7,2 χρόνια και οι ρυθμοί σπουδών είναι από τους περισσότερο εντατικούς (για να μην ξεχνάμε τις μέρες από το πρωί μέχρι το βράδυ στη σχολή και τα ξενύχτια στην Τ12!). Η πραγ-ματικότητα αυτή δεν δημιουργήθηκε αυτόματα ούτε είναι ουδέτερη. Οφείλεται σε μεγάλο βαθ-μό σε συγκεκριμένες κινήσεις εκ μέρους των καθηγητών, όπως η αύξηση των απαιτήσεών και η μεταβολή του τρόπου διεξαγωγής των μα-θημάτων, που υλοποιούν τις κατευθύνσεις του υπουργείου παιδείας και συνδέονται άμεσα με την εκπαιδευτική αναδιάρθρωση.

Τα προαιρετικά σχέδια και μακέτες τη μία χρο-νιά, από ‘επιλογή’ κάποιων φοιτητών όπως λένε, γίνονται υποχρεωτικά για την επόμενη και τους νεοεισαχθέντες φοιτητές. Παράλληλα αυ-ξάνονται και οι απαιτήσεις όσον αφορά τον ίδιο τον όγκο της δουλειάς. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένες αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση:

• Εισαγωγή μακετών και σχεδίων κλίμακας 1:50 στα πρώτα έτη, ανά περιπτώσεις δήθεν προ-αιρετικών αλλά με συμμετοχή στη βαθμολογία (χαρακτηριστικά: οικοδομική 1,2 και συνθετικά θέματα 1,2,3)• Εισαγωγή νέων μαθημάτων όπως η πληρο-φορική 2 με μηδαμινή προσφορά και σημαντικά προβλήματα στη διεξαγωγή τους.• Αύξηση των απαιτήσεων σε διπλωματικές και διαλέξεις από την πλευρά των επιβλέποντων κα-θηγητών που συχνά αποσκοπεί στην προσω-πική προβολή των ίδιων μέσω των φοιτητικών εργασιών.

Όμως δεν φτάνουν οι αυξημένες απαιτήσεις• πρέπει να βρεθεί μια μέθοδος για να εξασφα-λιστεί η εφαρμογή τους και η πειθάρχηση των φοιτητών σε αυτές. Για το λόγο αυτό οι ομαδι-κές διορθώσεις αντικαθίστανται από ατομικές, εισάγονται ενδιάμεσες παραδόσεις και παρου-σιάσεις. Οι ομαδικές διορθώσεις (όποτε ακόμα γίνονται!)είναι εκείνες που παρέχουν τη δυνατό-τητα συζήτησης και ανταλλαγής προβληματι-σμών μεταξύ των φοιτητών και των καθηγητών αλλά λειτουργούν και ως δικλείδα ασφαλείας για τον έλεγχο της αυθαιρεσίας των καθηγητών από τους φοιτητές . Για να γίνουν χρειάζονται χώρους μεγάλου μεγέθους και εύκολα προσβά-σιμους, όπως η Τ12 και η Α17 με το αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ. Οι διορθώσεις αυτές, ο βασι-κός άξονας του συστήματος διδασκαλίας στη σχολή δεν είναι υποχρεωτικές και δεν απαιτούν επιπλέον δουλειά για την παρουσίαση των ερ-γασιών αλλά είναι ανοιχτές και ανά περίπτωση προβάλλουν το στάδιο επεξεργασίας του θέ-ματος. Σε αντίθεση με τις ομαδικές διορθώσεις έρχεται η διαδικασία των παρουσιάσεων που καθιερώνεται χρόνο με το χρόνο και προωθεί τη λογική της ‘διαφήμισης’ και της εξατομίκευ-σης των προτάσεων, καθιστάται υποχρεωτική και βαθμολογείται (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το συνθετικό θέμα 7Α όπου η μη πα-ρουσία σε έναν αριθμό παρουσιάσεων ισοδυ-ναμεί με αποκλεισμό από την εξέταση του μαθή-ματος).

Α Ν Α Ζ Η Τ Ω Ν Τ Α Σ Τ Ο Χ Α Μ Ε Ν Ο Χ Ρ Ο Ν Ο

33

Συχνό φαινόμενο είναι και η επιλογή θεμάτων ‘άξιων’ να παρουσιαστούν από τους καθηγη-τές, γεγονός που καλλιεργεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των φοιτητών και τον ατομικισμό στην αντιμετώπιση των ‘προκλήσεων’ που παρουσι-άζονται, και παράλληλα υποβαθμίζει τη συμμετο-χή και άποψη των φοιτητών για την δουλειά των συναδέλφων τους. Οι παρουσιάσεις αυτές και συνολικά ο έλεγχος της παρουσίας και της προ-όδου των φοιτητών, με απουσίες και ‘ασκήσεις΄ που παραδίδονται πριν το τέλος του εξαμήνου κ.α., εντάσσεται στην γενικότερη προσπάθεια ελέγχου των φοιτητών στο εσωτερικό των σχο-λών και την εμπέδωση σχέσεων εξάρτησης του φοιτητή από τον καθηγητή στο πιο απτό επίπε-δο, αυτό της καθημερινότητας(χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ‘ασκήσεις εργαστηρί-ου’ του Συνθετικού Θέματος 5 που θεωρούνται από τους διδάσκοντες απαραίτητες). Μπορού-με να φανταστούμε μία σχολή που οι φοιτητές της θα ‘παρουσιάζονται’ και θα ελέγχονται κα-θημερινά, να κινητοποιείται και αντιστέκεται στα ζητήματα που την αφορούν, όπως έκανε η δική μας την προηγούμενη περίοδο;

Οι αλλαγές αυτές έχουν στόχο: Την εξοικεί-ωση των φοιτητών με έντονους ρυθμούς δου-λειάς που θα τους ακολουθήσουν στην αγορά εργασίας. Την αναστολή της δυνατότητας ανά-πτυξης αντίστασης στο φοιτητικό σώμα, δεδο-μένων των πιέσεων που τους ασκεί η συρρίκνω-ση του ελεύθερου χρόνου και της πειθάρχησης που εμπεδώνουν. Την εισαγωγή εισοδηματικών- ταξικών φραγμών στο εσωτερικό του πανεπι-στημίου με την αύξηση των αναγκών σε υλικά, εκτυπώσεις και τεχνολογικό εξοπλισμό.

Τέλος αλλαγές τέτοιου τύπου έρχονται για να υποστηρίξουν στο εσωτερικό των σχολών μερι-κές από τις βασικότερες στοχεύσεις της προω-θούμενης εκπαιδευτικής και εργασιακής αναδι-άρθρωσης. Είναι αντίστοιχες με ρυθμίσεις του νόμου πλαισίου, όπως η εισαγωγή ανώτατου ορίου φοίτησης και αλυσίδων μαθημάτων, η αύξηση της ελάχιστης διάρκειας εξαμήνου με παράλληλη απαγόρευση της επέκτασής τους και η αλλαγή στη διανομή των συγγραμμάτων

που συνεπάγεται απεριόριστη ύλη, και του νό-μου για την αξιολόγηση, με την εμπέδωση του ρόλου της εξωτερικής ‘ουδέτερης’ αξιολόγησης έναντι αυτής μέσω των συλλογικών οργάνων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Βασικός στόχος αυτών είναι η δημιουργία ενός νέου μοντέλου εργαζομένου, ελαστικού και απα-σχολήσιμου, ειδικευμένου και ευάλωτου στις δι-αθέσεις των εργοδοτών, με ατομικούς όρους διαπραγμάτευσης στην εργασία, χωρίς επαγ-γελματικά δικαιώματα και συμμετοχή σε συλλο-γικές διεκδικήσεις.

34

Πόσες ήταν οι φορές που δώσαμε εξετάσεις για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε στο σχολείο από την α΄ γυμνασίου μέχρι την γ΄ λυκείου και τις τόσο καθοριστικές πανελλαδικές εξετάσεις για να μπούμε στο περιβόητο Πολυτεχνείο; Και πόσες έχουμε ακούσει για τις εξετάσεις που θα χρειαστεί να δώσουμε είτε για την απόκτηση οποιουδήποτε διπλώματος, είτε για την εξασφά-λιση μιας θέσης εργασίας;

Η διαρκώς ενισχυόμενη ύπαρξη ενός συστή-ματος εξετάσεων στο εσωτερικό του εκπαιδευ-τικού συστήματος και η εμπέδωση της λογικής που προωθείται με αυτό είναι βασικό στοιχείο της διάρθρωσης του. Ήδη από προσωπική εμπειρία όλοι μας μπορούμε να παρατηρήσουμε πως οι εξετάσεις και οι βαθμοί υπήρξαν ένα κομμάτι της σχολικής μας ζωής και μάλιστα ιδιαίτερα καθο-ριστικό, όταν αναφερόμαστε στις πανελλήνιες.

Ας δούμε όμως το εξεταστικό σύστημα τι εξυ-πηρετεί.

Κατά πρώτον, στα πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος έχει να κάνει με την απόκτηση γνώ-σεων και δεξιοτήτων που οι μαθητευόμενοι θα χρειαστούν σε επόμενη φάση της ζωής τους. Ειδικότερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μιλάμε για την απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης που υπάρχει αποκλειστικά για να αξιοποιηθεί (εκμε-ταλλεύσιμη) στην παραγωγική διαδικασία.

Η λογική του εξεταστικού συστήματος αναπα-ράγει την κυρίαρχη ιδεολογία . Το άτομο αναγκά-ζεται να συμβιβαστεί στη λογική του διαρκούς ελέγχου και της πειθάρχησης σε ένα σύστημα. Και ταυτόχρονα προσανατολίζεται αποκλειστι-κά στην επιδίωξη μιας καλής βαθμολογίας στις εξετάσεις. Λόγω του ιδεολογήματος που έχει πλαστεί ότι «οι καλοί θα πετύχουν», οι υποψήφι-οι πολλαπλασιάζουν τις ικανότητές τους ανεβά-ζοντας ολοένα περισσότερο τις απαιτήσεις, χω-ρίς όμως να απορροφούνται κατ’ ανάγκη από την αγορά εργασίας. Όσο υψηλά κι αν είναι τα στάνταρτς, δεν απορροφώνται ποτέ περισσό-τεροι από τις θέσεις που υπάρχουν. Ακριβώς αυτή την αύξηση των «προσόντων» όμως, ζητά η αγορά εργασίας και επιδιώκει/ εξασφαλίζει και μέσω των εξετάσεων.

Επίσης σημαντικό είναι ότι το εξεταστικό σύστημα στρέφει τους υποψήφιους στον ατομι-

κό δρόμο, δρώντας ο καθένας για το προσωπι-κό του συμφέρον, και όχι για τη διεκδίκηση των συλλογικών θεμελιωδών δικαιωμάτων (παιδεία, εργασία). Αφενός, κατά την περίοδο της προ-ετοιμασίας, απορροφά το άτομο και το απο-κόπτει από οποιαδήποτε συλλογική διαδικασία. Αφετέρου η ίδια η διεκδίκηση μιας θέσης μέσω της συμμετοχής σε εξετάσεις είναι μια διαδικασία ατομική και μάλιστα με ιδιαίτερα ανταγωνιστι-κούς όρους. Όλοι οι υποψήφιοι που διεκδικούν την ίδια θέση λειτουργούν καθένας αντίπαλα προς όσους διεκδικούν ακριβώς το ίδιο. Οι υπο-ψήφιοι αποπροσανατολίζονται και μεταφέρουν αντιδράσεις στο εσωτερικό τους, οι οποίες αν στρέφονταν σε άλλη κατεύθυνση με συλλογι-κούς όρους θα μπορούσαν να έχουν ανατρε-πτικές συνέπειες κατά του εξεταστικού συστήμα-τος και της λογικής στην οποία εντάσσεται.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, με βάση τις επι-δόσεις, μπορούμε να δούμε το εξεταστικό σύ-στημα σα μια σειρά διαδοχικών φίλτρων που χρησιμοποιούνται για την κατηγοριοποίηση των υποψηφίων. Τη διάκρισή τους σε καλούς, κακούς, καλύτερους, και χειρότερους, στην ευ-νοϊκότερη περίπτωση, ή σε πολύ περισσότερες κατηγορίες. Και εν συνεχεία στην ίδια βάση του καταμερισμού με επόμενες δεύτερες, τρίτες και ν-οστές εξετάσεις να την κατανομή σε σύνολα και υποσύνολα αρχικά στις βαθμίδες της εκπαί-δευσης (ενιαίο λύκειο- ΕΠΑΛ-νυχτερινό για τη β΄-βάθμια, ΑΕΙ-ΤΕΙ για την γ΄βάθμια ή και ΙΕΚ), από την εκπαίδευση στην εργασία (ΑΣΕΠ) και τελικά εσωτερικά στην εργασία (αξιολόγηση). Αυτές οι επάλληλες διαιρέσεις οδηγούν στη δια-φοροποίηση συνόλων ως προς το αντικείμενο σπουδών - άρα και το επάγγελμα, αλλά και διαι-ρέσεις εσωτερικά στα παραπάνω σύνολα που σχετίζονται με τα επαγγελματικά δικαιώματα και τις εργασιακές σχέσεις.

Με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων οι υποψήφιοι κατατάσσονται σε «επιτυχόντες» και «αποτυχόντες». Από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το εκπαιδευτικό ή και εργασι-ακό σύστημα αδυνατεί να τους απορροφήσει όλους. Και μάλιστα ότι διατηρεί περιορισμένες θέσεις ανά κατηγορία και βαθμίδα ή θέτει και επί πλέον όρους για να υπάρχουν «αποτυχη-

Ε Ξ Ε Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Λ Ο Γ Ι Κ Η

35

μένοι» υποψήφιοι. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά υπάρχει για τη συμμόρφωση των υποψηφίων και μετέπειτα εργαζομένων με τα κριτήρια που θέτει η εργοδοσία και το κράτος, για τη διατήρη-ση της θεμελιώδους για τον καπιταλισμό σημα-σίας του εφεδρικού στρατού των ανέργων και για την απόκρυψη της πραγματικής αιτίας της ανεργίας, που αποδίδεται έτσι στην ανικανότητα των υποψηφίων. Το αποτέλεσμα είναι ο ακόμα οξύτερος ανταγωνισμός μεταξύ των υποψηφί-ων: περισσότεροι διεκδικούν λιγότερες θέσεις, άρα πρέπει να γίνουν καλύτεροι για να έχουν περισσότερες πιθανότητες, άρα αύξηση των δεξιοτήτων των υποψηφίων, μεγαλύτερος συμ-βιβασμός κτλ. Έτσι λοιπόν, από τη μια πιέζονται προς τα κάτω τα δικαιώματα των «πετυχημένων» μια και αυτοί μπορούν να αντικατασταθούν. Και από την άλλη πιέζονται και οι διεκδικήσεις των «αποτυχημένων» μια και αυτοί με δεδομένες και τις κοινωνικές και ιδεολογικές – πολιτικές συνθή-κες που επικρατούν είτε υποχρεούνται να ακο-λουθήσουν τις 2ες- 3ες κλπ. «επιλογές» τους, είτε διεκδικούν ξανά μία θέση αναγκαστικά ενσωμα-τωμένοι ακόμα περισσότερο στη λογική του εξε-ταστικού συστήματος.

Το εξεταστικό σύστημα, το οποίο είναι από-λυτα συμβατό με την κυρίαρχη ιδεολογία και ενι-σχύεται στο γενικότερο πλαίσιο της ενίσχυσης της κυριαρχίας της αστικής τάξης, αν και δεν αποτελεί το βασικό μηχανισμό στην κατανομή σε τάξεις (αυτό φίνεται κυρίαχα μέσα στην ίδια τη διαδικασία της παραγωγής), έχει κομβική ση-μασία του ως μέσο άσκησης πολιτικής.

Τα θέματα, η διαδικασία και τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ή ακόμα και το ποιοι θα δώσουν εξετάσεις, πόσοι θα «πετύχουν» ή σε ποιους το-μείς θα είναι αυτοί αποτελεί ξεκάθαρα μια πολιτι-κή επιλογή αυτού που διαχειρίζεται το εξεταστικό σύστημα. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις τα μεταχειρί-ζονται με κριτήριο, συν τοις άλλοις, την απήχη-ση που θα έχουν αυτά στην κοινή γνώμη ώστε να έχουν την εύνοια των πολιτών και τη διατήρη-ση στην εξουσία της άρχουσας τάξης.

Γενικά υπάρχει η αντίληψη ότι οι εξετάσεις είναι μία αξιοκρατική διαδικασία. Το ιδεολόγημα αυτό προωθείται από την κυρίαρχη τάξη και δε μπο-ρούμε να αρνηθούμε ότι έχει μεγάλη απήχηση.

Αλλά προφανώς αποκρύπτει την πραγματικό-τητα ότι η ταξική καταγωγή είναι αυτή που συμ-βάλει κυρίαρχα στον ταξικό προορισμό. Ταξικοί φραγμοί υπάρχουν τόσο στην εκπαίδευση γενι-κά όσο και στο εξεταστικό σύστημα. Δεν είναι ίσοι οι όροι με τους οποίους άτομα διαφορετι-κών κοινωνικών τάξεων και εισοδημάτων διεκδι-κούν μία θέση στην εκπαίδευση και την εργασία μέσω των εξετάσεων. Αλλά δεν είναι και η επιτυ-χία - αποτυχία στις εξετάσεις τόσο καθοριστική για την ταξική κατάταξη κάποιου.

Όπως είναι ευνόητο τα αποτελέσματα των εξετάσεων αλλά και οι συνέπειες της εξεταστικής λογικής δεν είναι ο αυτοσκοπός των προωθη-τών του συστήματος αυτού. Όσα εξυπηρετεί καθαυτά έχουν άμεση σχέση με την παραγωγι-κή διαδικασία και με την ελεύθερη αγορά. Μπο-ρούμε να διαπιστώσουμε απλά ότι το εξεταστικό σύστημα κινείται στα πλαίσια της προετοιμα-σίας της μέλλουσας εργατικής δύναμης με τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για να αναλάβει να λειτουργήσει την παραγωγή αλλά και να διατη-ρήσει την υπάρχουσα κοινωνική δομή με ολοέ-να προς τα κάτω συρρίκνωση των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης.

Η εξεταστική λογική έχει κοινά χαρακτηριστι-κά με την λογική ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος και είναι λογικό αφού υπάρχει και αναπτύσσεται στα πλαίσια αυτού. Η λοφική αυτή είναι χρήσιμο να εμπεδωθεί με τον καλύ-τερο τρόπο, κατά το δυνατό νωρίτερα, και για αυτό εντάσσεται σαν λογική ήδη κατά την εκπαι-δευτική διαδικασία.

Μ Α Ρ Ι Α Τ Ε Ρ Ζ Ι Δ Α Κ Η

36

Με αφορμή το συνθετικό μάθημα του 5ου εξαμήνου της σχολής αρχιτεκτόνων, το άρθρο αυτό θα προσπαθήσει να προσεγγίσει το ρόλο του σχολείου στην κοινωνία, την επίδραση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας του καθώς και το ρόλο του αρχιτέκτονα στην κοινωνία ευρύτερα.

Το σχολείο είναι το πρώτο θέμα που αντιμετω-πίζουν οι φοιτητές όσον αφορά τα δημόσια κτή-ρια. Ένα δημόσιο κτήριο κατασκευάζεται από το κράτος και αναφέρεται στο σύνολο της κοινωνί-ας. Ως εκ τούτου αποτυπώνει τις ανάγκες και τα προτάγματά της. Πιο συγκεκριμένα, το σχολικό κτήριο πρέπει να πληρεί τις προδιαγραφές που ορίζονται από τον Οργανισμό Σχολικών Κτηρί-ων, οι οποίες έχουν συνταχθεί για την ομαλή λει-τουργία του. Όμως ποια λειτουργία είναι αυτή και πως καθορίζεται; Το σχολείο αποτελεί τον πρώτο χρονικά θεσμοθετημένο χώρο κοινωνι-κοποίησης των νεοεισαχθέντων στην κοινωνία ατόμων. Ως τέτοιος έχει ως βασικό και θεμελιώ-δη σκοπό την προετοιμασία των ατόμων αυτών για την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία. Έτσι λοιπόν, είναι αναγκαία και αναπόφευκτη η ανα-παραγωγή του τρόπου λειτουργίας της κοινω-νίας στη σχολική ζωή και με αυτή την έννοια το σχολείο αποτελεί σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα των κοινωνικών δραστηριοτήτων ενός ατόμου.

Εξάλλου, ένας διαφορετικός τρόπος λειτουργί-ας θα ήταν ανώφελος για την κοινωνία, ίσως και επικίνδυνος.

Όταν καλούμαστε, λοιπόν, ως φοιτητές αρ-χιτεκτονικής ή ως μελλοντικοί εργαζόμενοι αρ-χιτέκτονες να σχεδιάσουμε ένα σχολικό κτήριο, πρέπει να έχουμε υπ΄όψιν μας τα παραπάνω για να μην πέφτουμε στην παγίδα πως μια καλή αρχιτεκτονική θα αλλάξει άρδην τον τρόπο λει-τουργίας του σχολείου και την ζωή των μαθη-τών μέσα σ΄αυτό. Από την άλλη, έγκειται στην αρχιτεκτονική σύνθεση η λειτουργικότητα του κτηρίου, η κατασκευαστικότητα του ακόμα και μια αισθητική. Είναι λοιπόν εφικτή η δημιουργία ευχάριστων χώρων διδασκαλίας, παιχνιδιού, υπαίθριων χώρων κλπ, χωρίς αυτό να αναιρεί την περίπτωση που ο μαθητής όταν καταπιέζε-ται και εξαγριώνεται με τα όσα συμβαίνουν στην τάξη, να βρίσκει τα στοιχεία που καλλωπίζουν το χώρο, συνεργούς στην καταπίεσή του, παρά πολέμια της. Ακόμα και από τη δική μας εμπειρία ξέρουμε ότι αυτό που προωθείται στο σχολείο εί-ναι η υπακοή σε γραπτούς και άγραφους κανό-νες, η διατήρηση της τάξης ως απαραίτητα για την ομαλή κοινωνική συμβίωση, η αναγκαστική καθημερινή παρακολούθηση και διεκπεραίωση των καθηκόντων- εργασιών, ανταγωνιστικότη-

Σ Χ Ο Λ Ε Ι Ο Κ Α Ι Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η

Α Ν Τ Ι - Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Α

37

τα με τους συμμαθητές κ.α.Οι αρχιτέκτονες, ως επάγγελμα, κατά ένα

παράξενο τρόπο έχουν μια έμμεση επικοινωνία με τον ίδιο τον χώρο, μέσω σχεδίων, μακέτας, υπολογιστή, και δεν έχει γι΄αυτούς ούτε ανταλ-λακτική ούτε χρηστική αξία. Αποτελούν ένα από τα μέσα παραγωγής του και ενώ υποτίθεται ότι διαμορφώνουν το περιβάλλον, αποτελούν ξένο σώμα σε σχέση με αυτό. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπεισέρχεται αποφασιστικά στον προβλη-ματισμό τους ο ανθρώπινος παράγοντας. Το γεγονός αυτό εντείνεται και από το ότι οι ίδιοι ως εργαζόμενοι ή ακόμα και ως φοιτητές δεν έχουν το χρόνο, κυρίως λόγο της εντατικοποιημένης δουλειάς τους, να ζήσουν, να συνδιαλαγούν με άλλους ανθρώπους και να κατανοήσουν τις ανάγκες τους. Φυσικά και τα κριτήρια που δι-αμορφώνει κάθε αρχιτέκτονας σε σχέση με το πως βλέπει την αρχιτεκτονική, καλλιεργούνται και επηρεάζονται άμεσα από τα κριτήρια που προβάλλονται από την κοινωνία στην οποία ζει. Έτσι η επίλυσή αυτών των αντιθετικών δεδομέ-νων δεν μπορεί να εξαρτάται από προτάσεις ή ανησυχίες ενός ατόμου ή έστω και μιας περιο-

ρισμένης ομάδας. Η υπόθεση της οργάνωσης του χώρου είναι ζήτημα μαζών που ενδιαφέρο-νται για ζωή και όχι για επιβίωση.

Συμπερασματικά, προϋπόθεση για μια ρεαλιστι-κή ανάγνωση της πραγματικότητας και των ανα-γκών που καλείται να λύσει ο αρχιτέκτονας σήμε-ρα, είναι η συνειδητοποίηση του ρόλου του μέσα στην κοινωνία και το εύρος της δυνατότητάς του να προσφέρει με αυτή του την ιδιότητα. Από τη μια μεριά διαγράφεται ένας κοινωνικοπολιτικός ρόλος και από την άλλη ένας τεχνικός. Δεν είναι ένα μέλος της κοινότητας το οποίο να συνεισφέρει αυτό που του εξασφαλίζουν οι ιδιαίτερες γνώσεις του πάνω σε ορισμένα θέματα, αλλά κυρίαρχα επεμβαίνει με την ¨εξουσία¨ που του προσφέρει ένα ακαδημαϊκό δίπλωμα, το οποίο λειτουργεί και ως πιστοποιητικό κοινωνικής διαφοροποίησης. Η κριτική αυτή στην αρχιτεκτονική και στο ρόλο του αρχιτέκτονα στην κοινωνία προσπαθεί όχι να απογοητεύσει, απλά να απαλλάξει τον φοιτητή αρχιτέκτονα από τις φα-ντασιώσεις του ώστε να μπορέσει να ενεργήσει διεκδικώντας την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας μέσα από οδούς πολιτικής δράσης και συλλογικής κοινωνικής διεκδίκησης.

37

Η Ρ Ω Μ Α Ν Δ Η Λ Α Ρ Α

38

Το τελευταίο δίμηνο πολύς λόγος γίνεται γύρω από τα δύο κτήρια επί της Διονυσίου Αρεοπα-γίτου που αποχαρακτηρίστηκαν διατηρητέα. Σε αυτή την μικρή παρέμβαση δεν θα σταθώ στην αρχιτεκτονική τους αξία, μιας και έχει συζητη-θεί πολύ και είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά στην ανταλλακτική.

Το νέο κτήριο φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα καινούργιο τοπόσημο της Αθήνας στον 21ο αι-ώνα. Σε πρώτη μοίρα έρχεται λοιπόν η επιτέλεση αυτού του σκοπού και σε δεύτερη η αισθητική αποτίμησή του. Το τοπόσημο αυτό είναι το μου-σείο της Ακρόπολης, του πιο διάσημου μνημεί-ου της πόλης, άρα βασίζει τη φήμη και το κύρος του στην ήδη αναγνωρισμένη πολιτιστικά αξία της αρχαιότητας, για αυτό και θέλει να συνομι-λεί με τον ιερό λόφο. Ταυτόχρονα φιλοδοξεί να στέκεται στον χώρο και αυτόνομα, για αυτό και ο σταρ αρχιτέκτονας και το προμοτάρισμα.

Στην πραγματικότητα η υπόθεση του μουσεί-ου υποκρύπτει την επαναδιαπραγμάτευση του πολιτισμού με όρους εμπορικής εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με αυτήν την αντίληψη, οι κίονες και οι αμφορείς «πουλάνε» ενώ τα διάφορα νεο-κλασικά, art deco και μοντερνιστικά κτήρια όχι, δεν είναι ανταποδοτικά και μπορούν να φύγουν από την μέση. Τα πρώτα είναι αυτά που χρησι-μοποιούνται για να χτίσουν την ταυτότητα του σύγχρονου Έλληνα και την εικόνα της Ελλάδας, γιατί είναι μοναδικά διεθνώς. Τα δεύτερα σε μι-κρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό απαντώνται και αλλού στην Ευρώπη, άρα δεν συμβάλλουν σε αυτήν την μοναδική ταυτότητα. Κι όμως, κάποιοι θυμούνται πως την περίοδο των ολυμπιακών αγώνων η πολιτεία διακύρηττε το συμμάζεμα της Αθήνας και την προβολή του πολιτισμού μας. Τότε βόλευε η προβολή της σύγχρονης πόλης και των νεότερων μνημείων (κατά περί-πτωση πάντα) στον στίβο του ανταγωνισμού για την φιλοξενία των αγώνων, με το βλέμμα στραμμένο στους επενδυτές και στα κεφάλαια που θα εισέρχονταν. Κάποιοι θυμούνται ακόμα πως ανάμεσα στα πολλά έργα που έγιναν, ήταν και «ο πιο ωραίος πεζόδρομος της Ευρώπης», η Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Σήμερα διαπιστώνου-με πως δεν είναι και τόσο ωραίος, ή σημαντικός, για αυτό και μπορεί να τραυματιστεί λίγο.

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ F O R S A L E

Τελικά, αντιμετωπίζουμε μια ευκαιριακή ανά-γνωση του πολιτισμού και της ιστορικότητας από μεριάς της πολιτείας που βασίζεται σε όρους μάρκετιν και οικονομικούς δείκτες. Σε αυτά τα πλαίσια, είναι εύλογο τα διάφορα μνη-μεία να αποκτούν ανταλλακτική αξία, άλλα πε-ρισσότερη και άλλα λιγότερη, ανάλογα με τις διακυμάνσεις του αντίστοιχου χρηματιστηρίου. Η εικόνα της πόλης αλλάζει, κομμάτια του λα-ϊκού πολιτισμού εξαφανίζονται (ενδεικτικά, το εργοστάσιο της Columbia γκρεμίστηκε για να γίνει εμπορικό κέντρο και τα προσφυγικά αρ-γοπεθαίνουν) και σύγχρονα αριστουργήματα γκρεμίζονται (Ξενία) και μαζί με αυτά σημάδια της ιστορίας. Η περίπτωση των δύο κτηρίων επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου δεν θα γινόταν καν γνωστή, αν δεν ήταν η συγκεκριμένη θέση τους και οι διάσημοι ιδιοκτήτες, να καθιστούν λίγο πιο δύσκολη την κατεδάφιση.

Υ.Γ.: Αν θέλουμε όντως να ανοιχτεί ολόπλευ-ρα η προβληματική γύρω από το μουσείο, οφεί-λουμε να συμπεριλάβουμε τις κινητοποιήσεις των κατοίκων στου Φιλοπάππου. Επιχειρείται και πάλι η περίφραξη, με σκοπό την οριοθέτη-ση ενός αρχαιολογικού χώρου με ελεγχόμενη είσοδο, σε συνάρτηση με την Ακρόπολη και το μουσείο. Το τελευταίο διάστημα γίνονται και πάλι κινητοποιήσεις που καλούνται από την επιτρο-πή κατοίκων.

Δ Η Μ Η Τ Ρ Α Σ Π Α Ν Ο Υ

Α Ν Τ Ι - Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Α

39

η μυθολογία του concept, η αξιοκρατία των ιδεών και άλλα παραμύθια...

Στις 8/10/07 ο Μπερνάρ Τσουμί (ο αρχιτέκτο-νας που κέρδισε τον διαγωνισμό του μουσείου της ακροπόλεως) έδωσε μια διάλεξη στο μέγα-ρο μουσικής. Στο τέλος της ομιλίας του διατυ-πώθηκαν κάποιες ερωτήσεις που είχαν να κά-νουν με τα νεοκλασικά κτίρια επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Νο 17-19) που απειλούνται με κα-τεδάφιση, κοινοποιήθηκε η απόφαση του συλ-λόγου αρχιτεκτόνων ΣΑΔΑΣ που καταδικάζει την κατεδάφιση και ζητήθηκε η δική του άποψη. Ακο-λούθησε χλιαρό χειροκρότημα που φαίνεται να επικροτούσε τις ερωτήσεις. Ο Τσουμί απάντησε ότι δεν είχε προετοιμαστεί για αυτό το θέμα και ότι η παρουσία του εκεί ήταν για να δώσει μια γε-νική διάλεξη για την αρχιτεκτονική και όχι για να συζητήσει το ζήτημα με τα νεοκλασικά, παρό-λα αυτά -όλως τυχαίως- είχε προετοιμάσει δυο φωτογραφίες που έδειχναν (παίζοντας χυδαία με τις εντυπώσεις σε ένα τεράστιο ακροατήριο) την θέα από το μουσείο προς την ακρόπολη με και χωρίς τα κτίρια. Ρωτώντας τι προτιμά κανείς· υποβάλλοντας ειρωνικά ότι η απάντηση θα μπο-ρούσε μόνο να είναι «χωρίς τα κτίρια εννοείται», υποβαθμίζοντας και υποτιμώντας το ερώτημα, ενώ ένα ζεστό δυνατό χειροκρότημα ακούστηκε στην αίθουσα. Επιβραβεύοντας τι αλήθεια; δύ-σκολα κανείς καταλαβαίνει...

Ένα τέτοιο περιστατικό είναι ενδεικτικό μιας νοοτροπίας και μιας στάσης στις συζητήσεις περί αρχιτεκτονικής που συνεχώς υποβαθμίζει τον αρχιτεκτονικό λόγο και γεννά ολοένα και πιο παθητικά ακροατήρια. Για να ανιχνεύσουμε την αρχή του νήματος, θα παρατηρούσαμε ότι στην συγκεκριμένη διάλεξη, ο Τσουμί παρουσίασε την στρατηγική της αρχιτεκτονικής του (concept) σε ενότητα με ένα περιβάλλον (context) και ένα πε-ριεχόμενο (content). Στο μουσείο της ακρόπο-λης αυτή η στρατηγική (που κέρδισε και τον δια-γωνισμό) ήταν η προστασία κάποιων αρχαίων που υπήρχαν στο οικόπεδο και η ανάδειξή τους, που επιτεύχθηκε με την σχεδιαστική επιλογή το κτίριο να δομείται σε μια πλατφόρμα που ίπτα-ται πάνω από τα αρχαία. Μια αρχιτεκτονική που σέβεται όπως μας είπε την ιστορία. Είναι εδώ που κρύβεται η μέγιστη υποκρισία: τα νεοκλα-

σικά της Αρεοπαγίτου δεν είναι άρα ιστορία; και να που το ακροατήριο βρίσκεται να χειροκροτά σαν ανιστόριτο και ακαλλιέργητο την καταστρο-φή μιας εξίσου πολύτιμης κληρονομιάς.

Ξέχωρα από την προσωπική γνώμη του κα-θενός για την κατεδάφιση των εν λόγω κτιρίων, γεγονός είναι ότι η κουβέντα στερούνταν των αναγκαίων κριτηρίων που θα φώτιζαν το θέμα σε όλες τις πτυχές του, και πρώτα από όλα τον λόγο που ένα τέτοιο θέμα είναι τόσο κοντά στην ουσία της αρχιτεκτονικής ως πολιτισμικής ιστο-ρικής παραγωγής. Είναι άραγε ένα φεστιβαλικό κλίμα, σε μια εκδήλωση ανάλογου χαρακτήρα, που επιβάλει μια ενστικτώδη αποστροφή στον αρχιτεκτονικό προβληματισμό; Ή ένας ολοένα και πιο διασκεδαστικο-ψυχαγωγικός επιφανει-ακός χαρακτήρας που δρα ως κατευναστικό μιας κριτικής προσέγγισης, ενώσω αυτή αντικα-θιστάται από την λάμψη του σταρ αρχιτέκτονα, τον άκριτο θαυμασμό του και την φαντασιακή ταύτιση μαζί του; Φαίνεται να είμαστε μπροστά σε μια ψυχρή και αδιάφορη θρησκεία που απο-θαρρύνει τον σχηματισμό προσωπικής γνώ-μης, ενός πανίσχυρου μηχανισμού ομόλογου με μια κοινωνία ηδονιστικού ατομικισμού και στιγμιαίας κατανάλωσης εικόνων που επιβάλλει σε συρρίκνωση αφαιρετικές έννοιες και συλλο-γισμούς ή συνθετικές ικανότητες συνθετικά μιας κριτικής αυτονομίας. Μιας θρησκείας με το νέο ιερατείο της τους stars architects δομημένους επικοινωνιακά σε ένα δογματικό κλειστό και αδι-απέραστο σχεδόν σύστημα γοήτρου όπου οι αξίες αντιστρέφονται από το «αξίζω και για αυτό κτίζω» σε «αφού κτίζω άρα αξίζω». Ποιος ο λό-γος για να υποβάλουν την αρχιτεκτονική τους σε πλήρη αιτιολόγηση, σε αναλυτική κριτική όταν το κοινό τους είναι ήδη πεισμένο; Όταν η έλλειψη διαλόγου δημιουργεί έναν ακροατήριο χειρο-κροτητών και επιβάλει μια γενική συναίνεση στο έργο του αρχιτέκτονα, με μόνο αναμφισβήτητο γνώμονα την προσοχή και το ενδιαφέρον που συγκεντρώνει το έργο του -μια συνθήκη επιμε-λώς προμελετημένη και σκηνοθετημένη από τα περιοδικά και τις εκδόσεις- τότε κατά μια έννοια κτίζεται ένας μηχανισμός που καταγράφει τον αριθμό των ατόμων που βρέθηκαν σε μια διά-λεξη μόνο θετικά· (δεδομένου της έλλειψης αντι-

ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΜΟ Σ Τ Ο Ν Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Τ Α Υ Ρ Ο Σ Γ Ε Ω Ρ Γ Ε Λ Η Σ

40

παράθεσης μετριέται μόνο η συγκέντρωση της προσοχής ένα μέγεθος κατ’ αρχήν θετικό στην αρχιτεκτονική). Και ποιος λόγος να αναπτυχθεί σε ένα κοινό νέων αρχιτεκτόνων που έχει γα-λουχηθεί από βουβές διαλέξεις της Ζάχα Χαντίντ όπου σχεδόν το μόνο που ακούγεται είναι το παράγγελμα (next!) για την επόμενη διαφάνεια με την επόμενη εικόνα κάποιου κτιρίου;

Η ουσία του σταρ σύστεμ, όπως γράφει ο Σέ-νετ, βρίσκεται ακριβώς στα προσκόμματα που βρίσκουν οι περισσότεροι αρχιτέκτονες στο να ασκήσουν την τέχνη τους. Ο μηχανισμός του σταρ σύστεμ ως δομή του έχει να επιλέγει από τους 1000 αρχιτέκτονες (για παράδειγμα) να επενδύσει μόνο σε ένα - δύο, κάνοντας τους ευρεία γνωστούς, πλάθοντας τους μια λαμπε-ρή θελκτική εικόνα, δίνοντας τους συγχρόνως όλους τους επικοινωνιακούς μηχανισμούς για να προβάλουν το έργο τους, ενώσω στερεί αυ-τήν την δυνατότητα ή την υποβαθμίζει στους υπόλοιπους. Το περίεργο σε αυτήν την διαδικα-σία ότι αυτοί οι σταρ εδραιώνονται πρώτα στους συναδέλφους τους αρχιτέκτονες, και μέσω αυ-τών αποκτούν την επικοινωνιακή κοινωνικά δύ-ναμη κρούσης των ιδεών και των έργων τους. Οι λόγοι που οι υπόλοιποι (1000-2=998) αρχιτέ-κτονες συναινούν και δέχονται αυτή την δομική ανισότητα στις ευκαιρίες παραγωγής του έργου τους εντοπίζεται μάλλον στην συμβολική βία που υποκρύπτει αυτήν την υπάρχουσα υλοποι-ημένη σχέση βίας. Η λειτουργία του συστήματος χωρίς κραδασμούς έγκειται στην διαμόρφωση ενός συστήματος πεποιθήσεων και αξιών, τρό-πων του σκέπτεσθαι και του πράττειν που έχει να κάνει με τις ευρύτερες γνωστικές δομές στην κοι-νωνία και των σχέσεων παραγωγής που ανα-παράγουν. Για να αναλύσουμε παραπάνω το πως εδραιώνονται αυτές οι διακρίσεις θα πρέπει να αναφερθούμε κατά την γνώμη μου σε δύο μύθους, σε δυο αυτοαναφορικές, φαντασιακές και κοινωνικά λειτουργικές αλήθειες που δομούν ένα κοινό αίσθημα.

Ο πρώτος μύθος είναι η αξιοκρατία των ιδε-ών στην αρχιτεκτονική παραγωγή. Με άλλα λό-για η ρομαντική αντίληψη που λέει ότι μια ιδέα που αξίζει, θα προχωρήσει και θα γίνει αργά ή γρήγορα γνωστή, ότι στον τομέα της ιδέας όλοι

είναι ίσοι: «η σχεδιαστική ιδέα στο επίπεδο των ιδεών μπορεί να αναμετρηθεί αξιοκρατικά με οποιοδήποτε ιδέα μεγάλου αρχιτέκτονα». Η πε-ποίθηση αυτή εδράζεται σε μια μεταφυσική που φαίνεται να υποστηρίζει ότι η ιδέα έχει αυτή την μοναδική ικανότητα: να αυτοπροωθείται πέρα από τους υλικούς φορείς διαμεσολάβησής της. Κάτι τέτοιο απλώς δεν συμβαίνει ιδίως για εμάς τους αρχιτέκτονες: είναι πολύ δύσκολο να ξε-χωρίσει κανείς την ουσία της ιδέας από τις λε-πτομέρειες της υλοποίησής της (έστω και την καθαρότητα της εκτύπωσης, την ποιότητα του φωτορεαλισμού, την καλοδουλεμένη μακέτα κ.α.). Ο λόγος δεν είναι άλλος από το ότι η ιδέα είναι συγχρόνως και όλα αυτά τα χαρακτηριστι-κά της υλοποίησής της που έχουν να κάνουν με την διαφήμιση και την προώθηση της ως προϊ-όν, όλα αυτά που θα ονομάζαμε ως το μάρκε-τινγκ της ιδέας· και είναι σε αυτό το επίπεδο που δεν είμαστε καθόλου ίσοι. Είναι τυπικό κάθε φι-λελεύθερης σκέψης να καταχράζεται το λεξιλό-γιο της ελευθερίας των ίσων ευκαιριών ενώσω στην πραγματικότητα οι οικονομικές ανισότητες στερούν τις δυνατότητες για αυτούς που δεν έχουν επαρκή οικονομική ισχύ. Στην περίπτω-ση ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού δεν είναι μόνο το κόστος της σπατάλης ενός μεγάλου αριθμού απλήρωτων εργατοωρών για την υλο-ποίηση μιας πρότασης συμμετοχής -ενώσω το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο- αλλά ακόμη η ίδια η δυνατότητα της υλοποίησης αυτής. Είναι μια πολυτέλεια που προκύπτει από την άνισα κατα-νεμημένη παραγωγή του αρχιτεκτονικού έργου. Οι λίγοι αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της αρχιτεκτονικής παραγωγής σε μια κοινωνία, ιδίως δημόσια κτίρια ή άλλα μεγάλης έκτασης έργα, έχουν έτσι μια τεράστια οικονομική δύνα-μη δεδομένου ότι τα έργα που τους ανατίθενται έχουν τεράστιους προϋπολογισμούς αλλά και κέρδος. Οι σταρ που έχουν στο δυναμικό τους ολόκληρους στρατούς μηχανικών και τεχνικών (συχνά κακοπληρωμένων όπως μαθαίνουμε από φίλους) που επεξεργάζονται εναλλακτικά σενάρια, έχουν το περιθώριο εκτεταμένων δο-κιμών ιδιαίτερα πολυέξοδων, ακριβών μακετών, προσομοιώσεων κτλ.. Αυτή η πλαστή ισότητα θυμίζει τους κάτι από τους ευγενείς του μεσαίω-

41

να -ή καλύτερα τους ρομαντικούς ιππότες- που πήγαιναν στην μάχη πάνοπλοι, εξοπλισμένοι με τα καλύτερα όπλα και έφιπποι για να «δια-κριθούν ηρωικά» ενάντια κατά κύριο λόγο σε εξαθλιωμένους αγρότες-στρατιώτες ελλιπώς εκπαιδευμένους που πολεμούσαν πεζοί και δεν κρατούσαν παρά ένα φτηνό σπαθί.

Ο δεύτερος μύθος που κατά την γνώμη μου συντηρεί το σύστημα γοήτρου και επικυρώνει ιδε-ολογικά την δομική αδικία είναι η αναφορά στην ικανότητα, την ευφυία και το ταλέντο. Η ιδέα ότι θριαμβεύουν πάντα οι άριστοι είναι ένα ιδεολό-γημα, προερχόμενο από ενός είδους κοινωνικό νεοδαρβινισμό που κατά τον Μπουρντιέ αντλεί την δύναμή του από την αυξανόμενη δύναμη της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας. Αυτοί που κυ-βερνούν, αυτοί που κτίζουν οι αναγνωρισμένοι για την περίπτωσή μας είναι οι ικανότεροι, πράγ-μα που εξυπονοεί ότι όσοι δεν κτίζουν είναι ανί-κανοι. Μια μυωπική ανάγνωση της πραγματικό-τητας που βλέπει μόνο ότι υπάρχουν οι winners και οι loosers, οι νικητές και οι χαμένοι ενώ στην ουσία υπάρχει μόνο μια ιδεολογία της ικανό-τητας που καλείται να δικαιώσει την αδικία και να υποκρύψει το γεγονός ότι ακόμη και η ευφυ-ΐα, η ικανότητα ή οριακά το ταλέντο διανέμεται κοινωνικά, και ότι όπως έχει δείξει ο Μπουρντιέ οι ανισότητες ευφυίας είναι σε τελική ανάλυση ανισότητες κοινωνικές. Το ιδεολόγημα αυτό δεν έρχεται να δικαιώσει ηθικά και μόνο την αδικία, αλλά και να προσφέρει στους κυρίαρχους μια «θεοδικία των προνομίων τους» ή αλλιώς μια θεωρητική δικαιολόγηση του γεγονότος ότι είναι προνομιούχοι, δομώντας ταυτόχρονα μια βαθιά ανασφάλεια στους κυριαρχούμενους. Μια ανα-σφάλεια που θα δικαιολογήσει για τους νέους εργαζόμενους αρχιτέκτονες την εύκολη υπο-ταγή τους σε μια εργασιακή εκμετάλλευση υπό όρους μιας εξαγοράς γοήτρου, που σημαίνει πρακτικά κακοπληρωμένη εργασία στα κάτερ-γα της ανώνυμης στρατιάς των υπογείων ενός σταρ αρχιτέκτονα, ως επίτευξη ενός κεντρικού προσωπικού στόχου για το κτίσιμο των όρων μιας εξατομικευμένης επαγγελματικής σταδιο-δρομίας.

Οι σταρ αρχιτέκτονες κερδίζουν την τρομα-κτική επικοινωνιακή δυναμική τους καθώς είναι

στην λογική του συστήματος -αυτή της ανταπο-δοτικότητας και της αποτελεσματικότητας- να επενδύει σε λίγους για να επιτυγχάνει το μεγαλύ-τερο κέρδος. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι πε-ρισσότεροι από αυτούς έχουν την υποστήριξη ισχυρών πολιτικών ή επιχειρηματικών λόμπι ή δι-κτύων επικοινωνιακών μηχανισμών όπως περιο-δικά, εκδοτικοί οίκοι κτλ. Ενώσω ο λόγος για την αρχιτεκτονική συνεχώς φαίνεται να υποβαθμίζε-ται, ο ρόλος των άλλοτε πρωτοπόρων δασκά-λων «σταρ» του μοντέρνου δίνει την θέση του στους «σταρ» αποδοτικά προϊόντα ή μαγαζιά

42

πρωτοτυπίας του μεταμοντέρνου. Όσο ο αρχιτε-κτονικός λόγος περιστέλλει το πλούσιο λεξιλόγιό του, τόσο μειώνονται και οι κριτικές αντιστάσεις των αρχιτεκτόνων μέσω μιας συμβολικής βίας που υποκρύπτει και συρρικνώνει τις συνθήκες δυνατότητας για κριτική, και περισσότερο των νεώτερων που συνωστίζονται αγελαία σε πα-θητικά, νυσταλέα ακροατήρια, χωρίς αντανα-κλαστικά, για να ακούσουν και να υπνωτιστούν ονειροπολώντας, θαυμάζοντας την πλαστή λάμψη ενός σταρ. Η φαντασιακή ταύτιση με τον σταρ είναι σε πολλές τις πτυχές μια λειτουργία ψυχοδυναμικής φύσης: το λαμπερό του είδωλο

επενδύεται με ενδογενή ψυχικά στοιχεία από το ίδιο το άτομο προς ικανοποίηση του ναρκισσι-σμού του, έτσι που η υπερθετική εικόνα του σταρ λατρεύεται για τις τελειότητες τις οποίες επεδίωξε το άτομο για το δικό του Εγώ, λειτουργεί με άλλα λόγια ως ένα υποκατάστατο ή ως κατευναστι-κό κοινωνικά λειτουργικό. Όλο αυτό το σκηνικό φτιάχνει την γνώριμη κατάσταση αυταπάτης δομημένης πάνω σε ελπίδα που εδραιώνει ενός είδους American dream για αρχιτέκτονες. Μια καταστατική πλαστή ψευδαίσθηση που εισάγε-ται για να νομιμοποιεί τις σχέσης βίας και απο-κλεισμού στην ανάληψη αρχιτεκτονικού έργου σε μια κοινωνία ή την άνιση πρόσβαση στους μηχανισμούς προβολής της δουλειάς ενός, και να συντηρεί ψυχολογικά μια πεζή εργασιακή καθημερινότητα περιορισμένης δημιουργικότη-τας για τους πολλούς πάνω στην φαντασιακή φυγή ή ταύτιση στην καταστατική θέση αυτών που το σύστημα τους δίνει όλη την ελευθερία, το γόητρο και την δομική σπατάλη κοινωνικών πόρων για να εκπληρώσουν τις πιο παράτολ-μες αρχιτεκτονικές εμπνεύσεις τους. Είναι η ίδια δομική σπατάλη που χρειάζεται το σύστημα για να λειτουργήσει όταν ένας αρχιτέκτονας φτιά-χνει έναν πανάκριβο θόλο από μοναδικά το καθένα, υπολογισμένα από υπολογιστή παρά-γωνα υαλοπετάσματα, με το ανυπολόγιστης αξίας φόρεμα που θα φορέσει για μια μόνο εκ-δήλωση η τάδε ηθοποιός του χόλιγουντ. Είναι η παράδοξη φύση μιας φαντασιακής ταύτισης με την ολύμπια ελευθερία του σταρ, ο οποίος δεν είναι κολλημένος σε μια καθημερινότητα και σε έναν τόπο, που κτίζει συγχρόνως σε διαφορε-τικά μέρη του κόσμου καθώς και το κοινωνικό γόητρο που μοιράζεται εξ αντανακλάσεως (ως το ιδεότυπο του μεγάλου αρχιτέκτονα) σε όλους όσους ασκούν την αρχιτεκτονική, που κάνει υποφερτή μια επίπεδη καθημερινότητα και την άκριτη υποταγή σε «απλήρωτους» αρχιτεκτονι-κούς διαγωνισμούς πάνω στην διατήρηση μιας φωτεινής ελπίδας για διάκριση, που συντηρεί την μιζέρια και θεμελιώνει στο αρτιότερο μέσο ενσωμάτωσης: αυτό του τελετουργικού αντα-γωνισμού, ενώσω εμείς ξέρουμε ότι εργασία και ίσο μερίδιο στην δημιουργία είναι δικαίωμα όλων μας.

43

Πάνε 45 σχεδόν χρόνια από τον θάνατο του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ.Ο Ναζίμ Χικμέτ γεν-νήθηκε το 1902 στην θεσσαλονίκη. Πρωτοήρθα σε επαφή με το έργο του σε μια εποχή όπου οι έννοιες τις οποίες πραγματεύεται ο Χικμέτ μου φαινόντουσαν πολύ μακρινές και λόγω περα-σμένης εποχής, αλλά και λόγω της απόστασης που έχει από την δικιά μας ήρεμη ζωή, μια τόσο ταραγμένη και αφιερωμένη στον αγώνα ζωή όσο αυτή του Χικμέτ. Μελετώντας σιγά-σιγά το έργο του, καθώς και κριτικές πάνω σε αυτό, φτάνω στο συμπέρασμα, ότι ο Χικμέτ ήταν ένας άνθρωπος, ο οποίος πριν από ποιητής, πριν και από αγωνιστής, ήταν άνθρωπος. Και λέγοντας άνθρωπος εννοώ, ότι είχε βρεί τις ισορροπίες μέσα του και είχε αποφασίσει ποια έπρεπε να εί-ναι η στάση του απέναντι στην εποχή του,καθώς και απέναντι στην κοινωνία στην οποία ζούσε. Και έτσι και έπραξε. Πάντα συνεπής απέναντι στον εαυτό του,στις ιδέες του και στους συναν-θρώπους του δημιούργησε μια ποίηση, η οποία εκτός της μαχητικότητας την οποία προέβαλλε σε κάθε ευκαιρία και της δίψας για μια νεα κοι-νωνία έχει και πρωτοφανή λογοτεχνικό χαρακτή-ρα. Τα ποιήματα της μεγαλύτερης περιόδου της ζωής του νομίζω ότι μπορούν να στοιχειοθετη-θούν σε δύο βασικές κατηγορίες,χωρίς αυτή η κατηγοριοποίηση βέβαια να είναι απόλυτη.

Η πρώτη κατηγορία είναι τα ποιήματα τα οποία «προτρέπουν» τους συνανθρώπους του Χικμέτ στο να ανοίξουν τα μάτια τους,να δια-κρίνουν την καταπίεση,να πάψουν να πιστεύ-ουν λανθασμένα ότι η κοινωνία στην οποία ζούνε είναι δίκαια και να αγωνιστούν γι΄αυτά

που τους ανήκουν. Διακρίνεται σε αυτή την ενότητα ποιημάτων ένας τόνος περισσότερο συμβουλευτικός,παρά επικριτικός προς αυτούς.Συμβουλεύει δηλαδή ο Χικμέτ,όπως θα συμβού-λευε ένας πατέρας τα παιδιά του.

αν ψεύδονται όλοι και όλαεξόν από τα χέρια σαςείναι για να ΄ναι υπάκουα σαν τον πηλό τα χέρια σας να ΄ναι τυφλά σαν τα σκοτάδιαγια να μην εξεγείρονται τα χέρια σαςγια να μην πάρει τέλος τούτη η αδικία τ΄ όνειρο του κάθε εμπόρου μέσα σε τούτονε τον κόσμο τον θνητό μέσα σε τούτονε τον κόσμο που θα ΄τανε τόσο όμορφο να ζούμε

Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Χικμέτ παρ΄ολο που αναγνωρίζει την δυσκολία της αποδέσμευσης από την άδικη κατάσταση στην όποια ζει δεν σταματά να ελπίζει σε έναν κόσμο διαφορετικό, πιο ανθρώπινο, ο οποίος θα έρθει κάποια στιγ-μή. Αυτή είναι και η συνεχής επιδίωξή του, μια ήρεμη αισιοδοξία για το μέλλον, η οποία εκφρά-ζεται κυρίως στην δεύτερη ενότητα ποιημάτων του.

η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψειτα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμακαι αυτό που θέλω να σου πω,το πιο όμορφο απ’όλα δεν στο ΄χω πει ακό-μα…

Βλέπει κανείς ότι μια τέτοια ποίηση έχει πιάσει και κρατάει καλά στα χέρια της το νόημα της ζωής και της δικαιοσύνης, πολλά χρόνια πριν από σήμερα, όπου το κύριο μέλημα του προ-οδευτικού χώρου είναι η κούρσα της περισσό-τερης «επαναστατικότητας». Το μόνο πρόβλημα που θα έπρεπε να μας απασχολεί σήμερα είναι σύμφωνα με τον Ναζίμ:

Ο άνθρωπος που τον ΄μποδίζουν να βαδίζει,Ο άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε

Ν Α Ζ Ι Μ Χ Ι Κ Μ Ε Τ Θ Α Ν Ο Σ Μ Α Κ Ρ Υ Ν Ι Κ Ο Λ Α Σ

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α

44

O GEORGE ORWELL ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΝ FRANZ KAFKA

Χρησιμοποιώντας τον τίτλο Brazil¨, τίτλο μου-σικού κομματιού του Arry Barroso, ο σκηνοθέ-της των Monty Pythons Terry Gilliam παρουσι-άζει ένα οργουελικό κοινωνικό σύστημα κι έναν καφκικό ήρωα σ’ ένα φουτουριστικό και ταυτό-χρονα κωμικοτραγικό και ονειρικό περιβάλλον. Με σαφείς αναφορές στο ¨Metropolis¨ του Fritz Lang, σε έργα του Oto Preminger,του Orson Welles και των αδελφών Cohen, αλλά και στο βιβλίο ¨1984¨ του George Orwell, το Brazil είναι μια ιδιαίτερη και εκκεντρική ταινία.

Σκηνές αισθητικά ασυνήθιστες, βουτηγμέ-νες σε μια ονειρική ατμόσφαιρα που θυμίζει φιλμ νουάρ, αναπτύσσονται με μια αρτιότατη διηγηματική συνέχεια και μέσω μιας εξαιρετικής

συνθετικής οργάνωσης του κινηματογραφικού πλάνου, που άλλοτε θυμίζει γερμανικούς εξπρε-σιονιστικούς πίνακες, τοποθετούν το θεατή σε μια νέα διάσταση που ξεδιπλώνεται με αόριστα τα όρια της ανάμεσα στον πραγματικό και τον φανταστικό χώρο.

¨SOMEWHERE IN THE 20TH CENTURY…¨

Σ’ ένα τεχνοκρατικό περιβάλλον, όπου κάμε-ρες παρακολουθούν τα πάντα, συντηρητικοί δημόσιοι υπάλληλοι συντηρούν ένα σκληρό γραφειοκρατικό καθεστώς που επιβάλλεται σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής, οι πολίτες υπόκεινται σε βασανιστήρια για την ανακάλυψη μιας αόρατης τρομοκρατικής δύναμης ή λόγω της αντίδρασής τους στο σύστημα και οι κοινω-νικές αντιθέσεις είναι οξυμένες, ο Sam, υπάλλη-λος του Υπουργείου Ανάκλησης Πληροφοριών προσπαθεί να διορθώσει ένα γραφειοκρατικό λάθος και να σώσει τη ζωή της φίλης του Jill και τη δική του.

Ο αγώνας του ήρωα στον πραγματικό κό-σμο ενάντια στις δυνάμεις καταστολής που τους θεωρούν τρομοκράτες, συμπλέκεται με το φανταστικό κόσμο των ονείρων του, όπου δρα-πετεύει αρνούμενος τη σκληρή πραγματικότητα που τον καταπιέζει.

Η βιομηχανοποιημένη και τεχνοκρατική κοι-νωνία του Brazil δομείται πάνω σ’ ένα γραφειο-κρατικό καταπιεστικό σύστημα, όπου κυρίες της αστικής τάξης συχνάζουν σε πανάκριβα εστι-ατόρια και πλαστικούς χειρούργους, άστεγοι κατακλύζουν την πόλη και αγανακτισμένοι από τις κοινωνικές αντιθέσεις πολίτες που το σύστη-μα τους βαφτίζει τρομοκράτες αγωνίζονται να βρουν διεξόδους. Ο Gilliam, οικοδομεί ένα φου-τουριστικό φιλμικό παραλήρημα, το οποίο πα-ρόλα αυτά αντιστοιχεί σε καταστάσεις εξ’ ολο-κλήρου πραγματικές.

Το Brazil είναι μια ταινία με πλούσιο βάθος. Η πλοκή στην πραγματικότητα δεν ασχολείται μόνο με την ιστορία των ηρώων, αλλά προ-σφέρει και μια σειρά κρυμμένων θεμάτων που

B R A Z I L

45

εισάγουν σ’ αυτήν νέα στοιχεία. Η δομή δηλαδή της ταινίας χρησιμοποιεί περιφερειακά στοιχεία : ομιλίες στο background ή δευτερεύουσες συνο-μιλίες παράλληλα με τη βασική δράση, posters στους τοίχους και ποικίλες πινακίδες με μηνύμα-τα, στοιχεία που δυστυχώς ο θεατής είναι αδύ-νατο να ανακαλύψει με την πρώτη θέαση του φιλμ.

¨SOMEDAY SOON…¨

Το Brazil αναφέρεται σε μια βιομηχανοποιημέ-νη και τεχνοκρατική κοινωνία με βασικά χαρα-κτηριστικά τον καταναλωτισμό, τις κοινωνικές και ταξικές ανισότητες και την κρατική καταστο-λή που υπηρετεί τα συμφέροντα της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης.

Η ταινία είναι σαφώς πολιτική. Κυρίαρχα ασκεί δριμεία κριτική τόσο στα φασιστικά καθε-στώτα, όσο και στο καπιταλιστικό σύστημα στο σύνολό του, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τις αντιφάσεις του. Δεν είναι τυχαίο το βάρος που δίδεται στο ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενη-μέρωσης, των συστημάτων παρακολούθησης και των κατασταλτικών δυνάμεων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας γίνονται επίσης αναφορές, μέσα από συγκεκριμένες σκηνές, στις κοινωνι-κές αντιστάσεις και αντιδράσεις ενάντια στο σύ-στημα με σκοπό την ανατροπή του. Χαρακτηρι-στικό παράδειγμα αποτελεί η σκηνή όπου ένας άστεγος ρίχνει βίαια τη μπίρα του σε αρχιτεκτονι-κή μακέτα μεγάλου συγκροτήματος εταιρίας..

¨ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Αν και το Brazil δίνει την εντύπωση μιας φου-

τουριστικής ταινίας, η πίστη του Gilliam στο με-ταμοντερνισμό τον οδηγεί στο να εμπλουτίσει την ταινία με μια αισθητική ποικιλομορφία που ανακαλεί το παρελθόν και κυρίως την περίοδο 1930 – 1940. Τα κουστούμια, η μουσική, η αρχιτε-κτονική του χώρου, οι αφίσες που εμφανίζονται είναι στοιχεία που παραπέμπουν σε παλαιότε-ρες εποχές αντιθετικές με τη φουτουριστική, φαι-

νομενική τελικά, διάθεση της ταινίας. Ανακαλώντας την παραπάνω φράση του

Baudelaire ο Gilliam αντιλαμβάνεται και παρου-σιάζει την κινηματογραφική χρονική πραγματι-κότητα της κοινωνίας του Brazil σ’ ένα διαχρο-νικό και ατελείωτο παρόν. Τα χωροχρονικά όρια ορίζονται αλλά και συγχρόνως αναιρούνται. Ο αόριστος χρόνος της ταινίας, Someday soon¨, όπου η απελευθέρωση του ήρωα θα γίνει πραγ-ματικότητα, ίσως να μην έρθει ποτέ…

Θ Α Λ Ε Ι Α Π Α Π Ο Υ Τ Σ Α Κ Η

46

Μέσα στο σαρωτικό κύμα εσωτερικών αμφι-σβητήσεων και κοινωνικών αναταραχών στην Αμερική της δεκαετίας του ’60, το «πρόσωπο» της πολιτικής δραστηριότητας ορίζεται αναμφί-βολα από την ίδρυση των Μαύρων Πανθήρων. Γύρω στο 1968 έπαιξαν τον ρόλο του καταλύτη για όλες τις σκόρπιες ριζοσπαστικές θέσεις που δεν είχαν ξεκάθαρη αντίληψη γύρω από τις με-θόδους αγώνα και πιο μακροπρόθεσμους στό-χους. Η ιστορία των Μαύρων Πανθήρων είναι η ιστορία μιας ομάδας μαύρων αγωνιστών από το Όκλαντ της Καλιφόρνια που σε λίγα χρόνια μετατράπηκαν σε πολιτική οργάνωση αποφα-σιστικής σημασίας για την αμερικανική πραγμα-τικότητα. Τις ιστορικές λοιπόν στιγμές αυτές που η αμερικανική πραγματικότητα συγκλονίζεται από τρομακτικές κοινωνικοπολιτικές δονήσεις το κόμμα των Μαύρων Πανθήρων παίρνει συ-χνά την όψη μιας πρωτοπορίας «αυτοκτονίας» η οποία προορίζεται ν’ αφυπνίσει τους φοιτη-τές, τους ανέργους, τους λευκούς αγωνιστές γενικά, τα πρώτα τμήματα της εργατικής τάξης που εγκαταλείπουν ανοιχτά ρατσιστικές θέσεις και τα περιθωριοποιημένα στρώματα του μαύ-ρου πληθυσμού.

Το Black Panther Party ιδρύθηκε τον Οκτώ-βρη του 1966.Αριθμούσε τότε 3 μέλη, το Χ.Π.Νιού-τον (κύριο ιδεολόγο του κόμματος), τον Μπό-μπι Σιλ (πρόεδρο του κόμματος και δεξί χέρι του Νιούτον) και τον Μπόμπι Χάτον. Τα μέλη μπορεί ως τότε να ήταν 3 ωστόσο είχαν κιόλας μια πο-λιτική πλατφόρμα από 10 σημεία (The ten point program) σχετικά με την οργάνωση της κοινότη-τας και την αντίσταση στην βία της αστυνομίας στα γκέτο. Αυτό το πρόγραμμα των 10 σημείων προκάλεσε αμέσως το ενδιαφέρον της κοινότη-τας και το κόμμα αναπτύχθηκε. Εξ’ αρχής οι Μ.Π διαφοροποιήθηκαν από τον κυρίαρχο ως τότε χώρο των μαύρων ριζοσπαστών τον «Μαύρο Εθνικισμό» όσο και από την χριστιανικής λογι-κής παθητική αντίσταση του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και υιοθέτησαν μια σοσιαλιστική ιδεολο-γική βάση με έμπρακτο αλληλοβοηθητικό έργο στις κοινότητες των Αφροαμερικανών. Επίσης αν και επέμειναν σε καθαρά συμμετοχή μαύρων στο επίπεδο των μελών τους, καλλιέργησαν την αυτοοργάνωση και άλλων έγχρωμων μειοψη-

φειών (Young Lords, A.I.M, Brown Berets κλπ) αλλά και την συνεργασία μαζί τους. Η ίδρυση, η ανάπτυξη και η επιβολή του Black Panther Party οδήγησε στο σχηματισμό αυτών των ανάλο-γων ομάδων και έκφραση των καταπιεσμένων φυλετικών μειονοτήτων της Αμερικής οι οποίες και ενώθηκαν κάτω από τον λεγόμενο συνασπι-σμό Ουράνιο Τόξο (Rainbow Coalition). Τέλος οι Μ.Π συνεργάστηκαν και με κινήματα λευκών όπως οι Yippies, Gay Liberation Front, SDS κλπ. The ten point plan1.We want freedom. We want power to determine the destiny of our black and oppressed communities. 2.We want full employment for our people. we want an end to the robbery by the capitalists of our black and oppressed communities. 3.We want decent housing, fit for the shelter of human beings. 4.We want decent education for our people that exposes the true nature of this decadent american society. we want education that teaches us our true history and our role in the present-day society. 5.We want completely free health care for all black and oppressed people.6.We want an immediate end to police brutality and murder of black people, other people of color, all oppressed people inside the united states. 7.We want an immediate end to all wars of aggression. 8.We want freedom for all black and oppressed people now held in u. s. federal, state, county, city and military prisons and jails. we want trials by a jury of peers for all persons charged with so-called crimes under the laws of this country. 9.We want land, bread, housing, education, clothing, justice, peace and people’s community control of modern technology.

Ο ιδιότυπος μαρξισμός που ανέπτυξαν οι Μ.Π δεν συμμεριζόταν τις απόψεις του Μαρξ για το λούμπεν προλεταριάτο αντίθετα αντλούσε πολ-λά στοιχεία από τον θεωρητικό -της ανάγκης στήριξης των επαναστατών επάνω σε αυτό- Φραντς Φάνον. Γύρω στο 1968 η πολιτική του κόμματος άρχισε να επηρεάζεται από τον μαοι-σμό και να έχει την πεποίθηση ότι αποτελούσε «κόμμα πρωτοπορίας για την προετοιμασία της κοινωνικής επανάστασης» με παράλληλη έντα-ση και πύκνωση των καταφυγών σε άσκοπη βία έχοντας κάνει σημαία την ρήση του Μάο «η δύ-ναμη βγαίνει από τις κάνες των όπλων».

ΜΑΥΡΟΙ ΠΑΝΘΗΡΕΣ :Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Τ Η Σ Ε Ν Ε Ρ Γ Η Σ Α Υ Τ Ο Α Μ Υ Ν Α Σ Τ Ω Ν

Κ Ο Ι Ν Ο Τ Η Τ Ω Ν Τ Ω Ν Γ Κ Ε Τ Ο

47

Η δράση του κόμματος αναπτύχθηκε στη ουσία πάνω σε δύο θέματα: το δικαίωμα στην αυτοάμυνα και την χρήση όπλων σε ενδεχόμενη επίθεση και πολιτικός αγώνας σε όλο πιο ταξικές και φυλετικές βάσεις. Και βέβαια αυτό το τελευ-ταίο σημείο είναι που αποκτά βασική σημασία για το κίνημα των μαύρων. Η άρνηση της ιδέας της black power. Σε άγρια διαμάχη με μαύρες εθνικιστικές οργανώσεις - που κατέληξαν πλη-ρωμένοι δολοφόνοι του συστήματος – οι Μ.Π αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για ξεπερα-στούν οι θέσεις της black power με το σύνθημα «power to the people» το οποίο και αποκαλύπτει τον νεωτερισμό και την δύναμη του κόμματος. Τα κίνημα των μαύρων χάρη στην δράση των Μ.Π καταφέρνει να εντοπίσει τελικά τον αληθι-νό καταπιεστή του μαύρου πληθυσμού και κάθε πληθυσμού, του λευκού εργάτη, του φοιτητή, τον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ.

Το κόμμα οργάνωσε το 1967 μία διαδήλω-ση οπλοφόρων έξω από το Καπιτώλιο της Καλι-φόρνια για ν’ αποτρέψει την ψήφιση του νόμου που απαγόρευε την οπλοφορία ο οποίος και τελικά δεν ψηφίστηκε.

Ενθαρρυμένοι λοιπόν από το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της φανερής οπλοφο-ρίας οι πρώτοι αγωνιστές των Μ.Π άρχισαν να παρακολουθούν την δραστηριότητα των αστυ-νομικών και να περιπολούν στους δρόμους του Όκλαντ με το όπλο στο χέρι. Η πρώτη λαϊκή εθνοφυλακή των μαύρων είχε γεννηθεί!

Η αστυνομία φυσικά δεν μπόρεσε να μεί-νει αδιάφορη έτσι ξεκίνησαν οι συγκρούσεις οι οποίες και σήμαναν την αρχή της πολιτικής ανάπτυξης των μαζών των γκέτο. Στην αρχή ση-μειώθηκαν μερικές μεμονωμένες επιθέσεις στις

έδρες του κόμματος από αστυνομικούς χωρίς στολή και έπειτα ακολούθησε η δολοφονία του Μπόμπι Χάτον, δεκαεφτά χρονών τότε, ο οποί-ος δολοφονήθηκε ενώ έβγαινε από ένα σπίτι με χέρια ψηλά, άοπλος. Ο Μπόμπι Χάτον ήταν το πρώτο θύμα, μετά από αυτόν οι δολοφονίες Μ.Π έγιναν βασικά στοιχεία της ζωής του κόμ-ματος, της δραστηριότητας της αστυνομίας και της αμερικανικής πραγματικότητας γενικότερα.

Το 1968 ο «Υπουργός Πληροφόρησης» των Πανθήρων Έλντριτζ Κλήβερ κατέβηκε ως υποψή-φιος για την προεδρεία των Η.Π.Α με το κόμμα «Peace and Freedom Party», στο οποίο συμμε-τείχαν και χίπις, λευκοί ριζοσπάστες και ειρηνι-στές. Την ίδια χρονιά καταδικάστηκε ο Νιούτον για ανθρωποκτονία και ακολούθησε το σχίσμα ηγεσίας μεταξύ του φυλακισμένου Νιούτον ( ο οποίος μαζί με τον D.Hilliard υποστήριζαν την υποστηρικτική και κοινωνική δράση μέσα στις μαύρες κοινότητες) και του διωγμένου από την Κεντρική Επιτροπή και αυτοεξόριστου στην Αλ-γερία Ε.Κλήβερ (που υποστήριζε την βίαιη και μετωπική σύγκρουση με το σύστημα και είχε αυτονομοποιήσει το πρώην παραστρατιωτικό τμήμα των Πανθήρων ως «Μαύρο Απελευθε-ρωτικό Στρατό» (Black Liberation Army). Το σχί-σμα της ηγεσίας εξελίχθηκε σχεδόν αμέσως σε σχίσμα του ίδιου του κόμματος (τμήμα της Δυ-τικής Ακτής κατά του τμήματος της Ανατολικής Ακτής).

Ωστόσο η φήμη των Μ.Π άντεχε ακόμα και περίφημο έμεινε το γεγονός του χαιρετισμού «αλα Πάνθηρες» (με υψωμένη γαντοφορεμένη γροθιά) των δύο ολυμπιονικών Τ.Σμιθ και Τ.Κάρ-λος κατά το άκουσμα του αμερικανικού εθνικού ύμνου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό το 1968 (γεγονός βέβαια που σήμανε την συ-στηματοποιημένη μεθόδευση της πλήρους κα-ταστροφής της καριέρας τους).

Ο τότε διευθυντής του FBI Έντγκαρ Χούβερ χαρακτήρισε τον Σεπτέμβριο του 1968 του Μαύ-ρους Πάνθηρες ως τον «υπ’ αριθμό 1 κίνδυνο για την εσωτερική ασφάλεια των Η.Π.Α» (οι αρ-χές ισχυριζόταν ότι οι Πάνθηρες ήταν υπεύθυνοι για τον θάνατο τουλάχιστον 15 αστυνομικών) και ενεργοποίησε εναντίον τους το περιβόη-το πρόγραμμα καταστολής COINTELPRO. Το

Δ Α Φ Ν Η Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ

48

COINTELPRO συμπεριλάμβανε την φυσική και ψυχική εξόντωση των ηγετικών μελών, την πρό-κληση σύγχυσης και δυσπιστίας μεταξύ των απλών μελών και την συνεχή χρήση προβοκά-τσιας ώστε να στραφούν άλλες περιθωριακές ομάδες μαύρων κατά των Πανθήρων (όπως και έγινε στην περίπτωση των «Ενωμένων Σκλάβων» που μέλη τους πυροβόλησαν το 1969 μέσα στο Πανεπιστήμιο του UCLA και σκότωσαν τους ηγέ-τες του παραρτήματος Λος Άντζελες των Παν-θήρων Μ.Κάρτερ και Τ.Χάγκινς). Αποτέλεσμα του COINTELPRO ήταν επίσης να παρασυρθούν μέλη του παραρτήματος της Νέας Υόρκης στο να κακοποιήσουν και να δολοφονήσουν οι ίδιοι το 1969 τον 24χρονο σύντροφο τους Α.Ράκλευ, τον οποίο ένας προβοκάτορας του FBI είχε πα-ρουσιάσει ως καταδότη.

Από την άλλη η ανοιχτή ένοπλη επίθεση που δέχτηκε η οργάνωση από πλευράς των κρατι-κών μηχανισμών (επιδεικτικά επανδρωμένων μάλιστα από ένα χρονικό σημείο και μετά με Αφροαμερικανούς αστυνομικούς) είχε ως απο-τέλεσμα 34 νεκρούς Πάνθηρες μέχρι το 1970 μόνο. Κάθε αστυνομικός το είχε κάνει προσωπι-κή του υπόθεση να αφανίσει όσο πιο πολλούς Πάνθηρες μπορεί. Έχουν καταγραφεί περιστα-τικά μέχρι και θανάτου από ασφυξία μέσα σε κρατητήρια γεμάτα από μέλη της οργάνωσης. Γι’ αυτό λοιπόν και η αστυνομία υιοθέτησε μια από τις πιο αποδοτικές τακτικές πολέμου « Κάνε φίλο τον εχθρό σου» κάτι το οποίο οδήγησε σ’ ένα κύκλωμα συνωμοσιών και χαφιέδων. Η πιο θεαματική επιχείρηση της αστυνομίας και του FBI κατά του κόμματος έγινε στις 4 Δεκεμβρίου το 1969, με την εισβολή σ’ ένα σπίτι στο Σικά-γο όπου διέμεναν μερικοί Πάνθηρες τους οποί-ους είχε ναρκώσει νωρίτερα ο πράκτορας του FBI Ο.Ο Νιλ. Ο χαρισματικός και δραστήριος οργανωτής των Πανθήρων Φ.Χαμπτον πυρο-βολήθηκε ενώ κοιμόταν και σκοτώθηκε επίσης ο Μ.Κλαρκ, ενώ οι υπόλοιποι Πάνθηρες σύρθη-καν στον δρόμο, δάρθηκαν άγρια και μεταφέρ-θηκαν στις φυλακές.

Παρά την ανοιχτή και καθολική επίθεση του συστήματος μέσα σε λίγους μήνες μετά την ίδρυση του το Black Panther Party είχε στήσει σημαντικές δομές μέσα στο γκέτο. Η κατεύθυν-

ση του κόμματος το οδηγούσε περισσότερο στην οργάνωση του λούμπεν προλεταριάτου παρά στην κινητοποίηση των διαφόρων τμη-μάτων της μαύρης εργατικής τάξης στον τόπο δουλειάς. Προς αυτή την κατεύθυνση λοιπόν η δραστηριότητα του υπήρξε εκπληκτική, η ίδρυ-ση των Liberation Schools (όπου διδάσκεται η πραγματική αμερικανική ιστορία, η ιστορία της δουλείας), το πρόγραμμα των δωρεάν συσσι-τίων για τα παιδιά του γκέτο, της δωρεάν διανο-μής ρούχων, η νομική βοήθεια προς τους συλ-ληφθέντες αγωνιστές, η οργάνωση μέσα στις φυλακές και τον στρατό κα.

Το κύριο ενδιαφέρον για την πολιτική εκπαί-δευση του λούμπεν προλεταριάτου κινδύνεψε να γίνει ο μοναδικός στόχος του κόμματος απο-κλείοντας έτσι ευρύτερους στόχους όπως αυτός της ταξικής προοπτικής. Για παράδειγμα οι αντι-θέσεις που δημιουργήθηκαν στην «Ένωση των μαύρων, επαναστατών εργατών», οργάνωση πάνω σε μαρξιστικές και λενινιστικές βάσεις η οποία αποκτούσε όλο και περισσότερο πολιτικό βάρος.

Η θέα των δρόμων του γκέτο υπό την επιτή-ρηση αγωνιστών του κόμματος με μαύρους μπερέδες, μαύρα δερμάτινα σακάκια, καφέ ή σκούρα μπλέ πουλόβερ με το σήμα του πάνθη-ρα είχε εξαιρετικά σημαντική επίδραση στην ψυ-χολογία του γκέτο.

Οι Μαύροι Πάνθηρες όμως άρχισαν να κα-ταρρέουν. Εσωτερικές διαμάχες και λανθασμέ-νοι χειρισμοί σε συνδυασμό με την στρατευμένη προπαγάνδα του συστήματος ήταν αρκετά για να πέσει το τείχος εκ των έσω. Διαμάχες μεταξύ των μελών για ζητήματα ηγεσίας προκάλεσαν την διάσπαση ενός άλλοτε «σφιχτοδεμένου» πυρήνα. Επιπλέον η ιδεολογία της οργάνωσης από φόβο να μην χαθεί κατέληξε να ερμηνεύεται διαφορετικά από τον καθένα σε κοινό άξονα με την βασική. Αυτό δημιούργησε έριδες και σύγ-χυση όχι μόνο μεταξύ των μελών αλλά και στον κόσμο των γκέτο. Τέλος άσκοπες σπατάλες και προσωπικά οικονομικά οφέλη «γονάτισαν» το ταμείο της οργάνωσης. Όλα αυτά στάθηκαν αρκετά για να σημάνουν την αρχή του τέλους των Μαύρων Πανθήρων. Παρά την υποστήριξη διαφόρων προσωπικοτήτων(Τζέιν Φόντα κλπ)

49

οι Πάνθηρες δεν κατόρθωσαν ν’ αντέξουν τα πλήγματα που τους προκαλούσε συστηματικά η αντιφιλελεύθερη κυβερνητική πολιτική. Παλιοί υποστηρικτές τους όπως ο εκδότης του περιοδι-κού «Rampants» Ντ.Χοροβιτς έγιναν άσπονδοι εχθροί τους και δυσφημιστές τους. Αναπόφευ-κτο αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η πλήρης εξασθένιση, αδρανοποίηση και στη συνέχεια συρρίκνωση του κόμματος, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ανασύνταξης του που επιχείρησε η τελευταία πρόεδρος του Η.Μπράουν.

Ωστόσο το Black Panther Party αποτέλε-σε πρωτοπορία και μοχλό πίεσης στα χρόνια δράσης του αφήνοντας σημαντικές παρακατα-θήκες για το μέλλον και για το «μαύρο» κίνημα γενικότερα αφού μέχρι σήμερα η ισότητα των μαύρων θεωρείται πλέον δεδομένη.

Η αυτονομία ήταν μια από τις βασικότερες αρχές που είχε περάσει η οργάνωση στα μέλη της που μέρα με την μέρα όλο και αυξανόταν. Υποστήριζε πως έχει μεγάλη σημασία κάθε μέ-λος να είναι μια μονάδα αντίστασης, να μην φοβάται δηλαδή να έρθει αντιμέτωπος με την κρατική εξουσία. Ο εθνικιστικός και παράλληλα επαναστατικός χαρακτήρας της οργάνωσης για την απελευθέρωση των Αφροαμερικανών περιόριζε την ιδιότητα των μελών του μόνο σε μαύρους κάτι που λειτουργούσε προωθητι-κά για την επίτευξη των στόχων του κόμματος τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπε-δο. Αυτός λοιπόν ο χαρακτήρας βασίστηκε στο αντικεφάλαιο, κρατικό ιδεώδες και στη σοσιαλι-στική επανάσταση. Συνθήματα που γραφόταν τότε σε τοίχους όπως «Λευκός διάβολος» και «Ο εχθρός είναι λευκός» μπορεί να ακουγόταν ακραία ωστόσο παρέμεναν αναγνωρίσιμα για τον απλό κόσμο κάνοντας ξεκάθαρα βασικά μέρη της ιδεολογίας της οργάνωσης και των στόχων της. Ένα άλλο πολύ σημαντικό επίτευγ-μα ήταν ότι όλοι βοηθούσαν στην οργάνωση της κοινωνίας τους. Ομαδικά συσσίτια για άπο-ρους και παιδιά, πρώτες βοήθειες σε οποιοδή-ποτε γεγονός, κοινά ταμεία, δικηγορική βοήθεια σε όποιον την χρειαζόταν και πολλά άλλα καλλι-εργούσαν την εμπιστοσύνη και την αλληλεγγύη μέσα στα γκέτο. Απέναντι στην προπαγάνδα του κράτους οι Μ.Π προχώρησαν στην αντεπίθεση

επιστρατεύοντας ζωγράφους, φτιάχνοντας χι-λιάδες αφίσες και οργανώνοντας ομιλίες όπου απροσδόκητο ήταν το γεγονός ότι τα ακροατή-ριο ήταν εξίσου «λευκό» όσο και «μαύρο».

Στο κέντρο λοιπόν του πολιτικού φάσμα-τος τις δεκαετίες ’60 και ’70 βρίσκεται το Black Panther Party το οποίο διακλαδώθηκε σ’ όλο το έδαφος των Η.Π.Α, μεταφυτεύτηκε στην Μεγάλη Βρετανία και πήρε την θέση του ως έργο απο-φασιστικής πολιτικής σημασίας και ωρίμανσης μέσα στα γκέτο, τη μαύρη κοινότητα, τις φυλα-κές, το στρατό αλλά και ως καταλύτη σε σχέση με το φοιτητικό κίνημα και τις οργανώσεις της Αριστεράς.

Oλοκληρωτικά ανοργάνωτο στην αρχή και εντελώς ακαθοδήγητο, το επαναστατικό μαύ-ρο κίνημα (με πρωταγωνιστές τους Μαύρους Πάνθηρες) υπήρξε όχι γιατί προγραμματίστηκε αλλά γιατί ήταν αναγκαίο. Όχι γιατί το ήθελαν μια χούφτα νεαροί μαύροι ή λευκοί φιλάνθρω-ποι μεσοαστοί, αλλά γιατί το δημιούργησαν οι ίδιες οι συνθήκες της τότε αμερικανικής ζωής.

50

τητα, για να απαιτήσουμε ψωμί, εργασία, δικαι-οσύνη και ελευθερία.

Ο παππούς σου δεν υπέφερε με σφιγμένα τα δόντια τα ηλεκτροσόκ για να υπάρχουν μαθη-τές πρώτης, δεύτερης, τρίτης και τέταρτης κα-τηγορίας σε καιρούς δημοκρατίας. Ο προπάπ-πος σου, που έμαθε αυτοδίδακτος ανάγνωση και γραφή και οργανώθηκε στο συνδικάτο της FECH στις αρχές του 20ού αιώνα, δεν το έκανε για να παραμείνει και τον επόμενο αιώνα η διά-κριση της τάξης, του ονόματος, της φυλετικής και εθνοτικής καταγωγής, ο βασικός διαχωριστι-κός πυλώνας στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας στη χώρα.

Ούτε ο προ-προπάππος σου, ο Μανουέλ Χεσούς, κομμάτιασε τα γόνατά του σαν στρα-τευμένος τσαγκάρης στο τέλος του 19ου αιώνα για να υπάρχουν στον 21ο αιώνα παιδιά που πρέπει να δουλεύουν για να σπουδάσουν και να συντηρούν τις οικογένειές τους…

Πολλά προχώρησαν μπροστά, αλλά είναι πολλά περισσότερα αυτά που μένουν για να γί-νουν. Και μην σου λένε παραμύθια για να κάνεις πίσω στον αγώνα σου. Εσείς παλεύετε για το δί-καιο, για το σωστό, γι’ αυτό που ως λαός, γενιά τη γενιά, αγωνιστήκαμε για την πατρίδα μας και την ανθρωπότητα.

Ούτε εγώ ούτε ο παππούς σου, ο προπάπ-πος σου και ο προ-προπάππος σου είχαμε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη διάθεσή μας. Η δεξιά, με πλάγιο ή ευθύ τρόπο, πάντοτε βρίσκει τον τρόπο να διοχετεύει παραπλανητικά μηνύ-ματα για να διαιρέσει και να τσακίσει τα κοινωνι-κά κινήματα. Το κέντρο, από τη μεριά του, πάντα θα σε καταδιώκει, για να μη ζημιωθούν τα θολά και επωφελή συμφέροντά του. Η αριστερά, τέ-λος, παραδοσιακά, καταλαμβάνει τους χώρους που ανοίγουν οι μάζες που αυτοοργανώνονται, για να πιέσει τις κυβερνήσεις να ακολουθήσουν το εκλογικό της πρόγραμμα, αλλά χωρίς να υποτάσσεται στην αρχηγία, την καθοδήγηση και τους ρυθμούς των συνειδητοποιημένων μα-ζών. Θα το γνωρίσεις κόρη μου, μακάρι αυτή τη φορά να ‘ναι διαφορετικά….

Έτσι συνέβη με το κίνημα για την ισότητα τον 19ο αιώνα, με τους εργάτες και τους φοιτητές στις αρχές του 20ού αιώνα, με τους αγρότες το

ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΧΙΛΙΑΝΟΥ ΠΑΤΕΡΑ

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ανοιχτή επιστολή ενός Χιλιάνου πατέρα στην κόρη του που συμμετείχε στις καταλήψεις των σχολείων στη Χιλή. μετάφραση: Μιχάλης Ανιτσάκης (περιοδικό «Αλάνα», τεύχος 3)

Με την ψυχή σε μια κλωστή, σου γράφω αυτά τα λόγια. Εσύ, με τη σχολική σου ποδιά, βρίσκε-σαι στους δρόμους απεργώντας. Είσαι στις δι-αδηλώσεις, στις καταλήψεις. Και αγωνίζεσαι γι’ αυτό που ούτε εγώ ούτε η γενιά μου καταφέρα-με να πετύχουμε: μια ποιοτική παιδεία …

Σου γράφω και αισθάνομαι αξιοθρήνητος καθώς πατώ τα πλήκτρα του υπολογιστή. Σα να ήταν ένα πιάνο χωρίς χορδές που πια δεν έχουν αντήχηση ούτε το απαραίτητο ειδικό βάρος για να βάλουν τάξη σε αυτόν τον κόσμο. Γιατί είναι στις σχολικές αίθουσες που θα έπρεπε να βρί-σκεσαι, παίζοντας με τις φίλες σου, φλερτάρο-ντας γλυκά με τους φίλους σου, ανακαλύπτο-ντας τα πρώτα πέταλα του έρωτα…

Αλλά καταλαβαίνω, δεν ξέρεις πόσο καταλα-βαίνω αυτό που κάνεις μαζί με δεκάδες χιλιάδες υπέροχους αυτοοργανωμένους πιγκουίνους. Με το πρόσωπο ακάλυπτο, αντιμετωπίζετε έναν πολύ καλά σχεδιασμένο μηχανισμό, που τον λαδώνουν εκείνοι που από τη σκιά ασκούν την εξουσία, εκείνοι που προωθούν την αποδιοργά-νωση και την έλλειψη αλληλεγγύης ως στρατη-γικές της αναπαραγωγής της κυριαρχίας.

Και είναι οι ίδιοι που συντονισμένα επιζητούν να παραμείνει η πλειοψηφία από εσάς, που εί-σαστε το μέλλον των ζωών μας, το βέλος που θα χαράξει νέα πορεία για την ανθρωπότητα, να παραμείνετε αδαείς, κολλημένοι σε μια ταυτότη-τα καταναλωτών, απομονωμένοι, ένα μπουλού-κι, στερημένοι από το πραγματικό δυναμικό που φιλοξενείτε στις ψυχές και στα σώματά σας, για να γίνετε διακεκριμένοι επαγγελματίες, καλλιτέ-χνες, κατασκευαστές, εξειδικευμένοι εργάτες…

Όχι, κόρη μου, μη σε κοροϊδεύουν, δεν ήταν γι’ αυτή την τάξη των πραγμάτων που σκοτώ-σαμε δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο τα παιδι-κά μας χρόνια στη δικτατορία και που φτιάξαμε ένα μέτωπο, όταν, όπως κι εσύ τώρα, ήμασταν δεκατεσσάρων, σπάζοντας τον φόβο, δημιουρ-γώντας συνείδηση, κάνοντάς την οργάνωση, επανακτώντας την εμπιστοσύνη στη συλλογικό-

51

δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, με τους πομπλαδόρες στη δικτατορία…

Είμαστε υπερήφανοι για σένα κόρη μου, για τον Μαρία Χεσούς και για όλους τους συντρό-φους και τις συντρόφισσές σου στα εκατοντάδες κατειλημμένα λύκεια και κολέγια σε όλη τη Χιλή. Συνεχίστε να ακολουθείτε την υπεύθυνη διαίσθη-σή σας, βαδίστε με την εγγύηση που σας παρέ-χουν οι ίδιες σας οι δυνάμεις. Κάντε δική σας τη μνήμη, τη γνώση, τη φαντασία και τη συλλογική θέληση που με πολλαπλούς τρόπους άνοιξαν δρόμους για μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία και αλληλεγγύη στη Χιλή. Δεν χρει-άζεται να είστε διαρκώς σε κινητοποίηση, μπο-ρείτε να ξεκουραστείτε, να γιορτάσετε, να στο-χαστείτε, να αποτιμήσετε, να μάθετε, και κατόπιν να επιστρέψετε στη δράση. Θυμήσου ότι ούτε η Ρώμη ούτε τίποτα στέρεο δεν χτίστηκε σε μια μέρα. Και δεν χρειαζόμαστε άλλους μάρτυρες, σας θέλουμε ζωντανούς και υγιείς.

Εσείς τα καταφέρατε καλύτερα από όλους εμάς. Εσείς μας καθοδηγείτε εμάς τους ενήλικες, μας χαρίσατε πάλι την ελπίδα και την εμπιστο-σύνη ότι ακόμα και οι πιο ιδεαλιστικοί στόχοι μπορεί να κατακτηθούν με τα πιο συγκεκριμένα και ρεαλιστικά μέσα, αν υπάρχει θέληση, ανεκτι-κότητα και οργάνωση. Μας δώσατε ξανά την ατομική και συλλογική πίστη, που αναγνωρί-ζει την υποχρέωση του αγώνα για δικαιοσύνη στον κόσμο. Βλέπουμε πώς εσείς, που τώρα γί-νεστε άντρες και γυναίκες, αφιερώνετε τις ζωές σας στην υπηρεσία των άλλων, πάνω απ’ όλα σ’εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, τους φτωχούς και τους αποκλεισμένους, και πόσο αυτό ανησυχεί τους βολεμένους προνομιού-χους. Τι ωραία αρχή!

«Ο χαλκός στα ύψη και η παιδεία στο χώμα», «Τώρα ήρθε η ώρα…» Ω, κόρη μου, ευχαριστώ για όλα αυτά. Με την ψυχή σε μια κλωστή και με ταπεινό θαυμασμό για όλα όσα καταφέρατε με τους αγώνες σας, είμαι βέβαιος ότι είμαστε πολ-λοί και πολλές από όλες τις ηλικίες που σήμερα ανανεώνουμε μπροστά σας τη δέσμευσή μας να κάνουμε όλα τα αναγκαία για να φτάσουμε σε μια κοινωνία με άρτια εκπαίδευση για όλους, που θα εξασφαλίζει την όσο δυνατόν πιο ολο-κληρωμένη ανάπτυξη των πλευρών του κάθε

ατόμου, μαζί με την ανάπτυξη μιας αίσθησης των αξιών και της δέσμευσης να υπηρετείς τους άλλους.

Δεν θα ξεκουραστώ κόρη μου, ώσπου αυτή η κοινωνία να δώσει προτεραιότητα στις ανάγκες των φτωχών, ώσπου να γεννάει κάθε φορά και πιο πολλά άτομα πρόθυμα να θυσιάσουν το ατομικό τους συμφέρον για την απονομή δικαι-οσύνης.

Στο υπόσχομαι.

Ο πατέρας σου, Μανουέλ Γκερέρο Αντεκέρα Σαντιάγο της Χιλής, 5 Ιουνίου του 2006