akp-milliyetcilik-ve-dis-politika.pdf

7/25/2019 akp-milliyetcilik-ve-dis-politika.pdf

1/17

Alternatif Politika, Cilt. 5, Say. 1,52-68, Ni san 2013 52

AKP, MLLYETLK VE DI POLTKA: BR MLLYETLK

DOKTRNOLARAKSTRATEJK DERNLK

Cenk SARAOLU*

ZET

Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) ile ilgili bugne kadar yaplan almalar olduka

hacimli bir literatr oluturmasna ramen bu partinin nasl bir milliyetilik anlayna sahip

olduu yeterince tartlm deildir. Bu makale AKPnin milliyetilik anlaynn dnsel

dayanaklarn ve sembolik/sylemsel bileenlerini dileri bakan Ahmet Davutolunun

2001 ylnda yazd Stratejik Derinlik isimli kitap zerinden deerlendirmeye alacak.

Stratejik Derinlikte dile getirilen d politika anlay AKPdeki siyasi kadrolarn daha ok

propaganda dzeyinde dile getirdikleri milliyeti pozisyonu bir doktrin olarak iermektedir.

Bu bakmdan AKPnin (Adalet ve Kalknma Partisi) milliyeti anlayn Trkiyedeki

ideolojiler alannda nereye yerletirmek gerektii ve bu milliyetiliin Trkiyedeki

hegemonya mcadelesi asndan ne anlama geldii konusunda Stratejik Derinlik nemli

ipular sunmaktadr. Stratejik Derinlikteki tezlerin ve sylemin bugn d politika

alannda hakim referans noktas olmas ayn zamanda AKPnin slami muhafazakar

milliyetiliinin resmi ideoloji haline dnmekte olduunu gstermesi asndan da

nemlidir.

Anahtar Kelimeler: Milliyetilik, AKP, D politika, Stratejik derinlik, Ahmet

Davutolu.

AKP (JUSTICE AND DEVELOPMENT PARTY), NATIONALISM AND

FOREIGN POLICY: STRATEGIC DEPTHAS A DOCTRINE OF NATIONALISM

ABSTRACT

Over the past ten year the academic researches and publications pertaining to the AKP

(Justice and Development Party) power in Turkey has culminated into an immensely rich

literature, but the main tenets of the nationalist character of this party have not drawn an

adequate academic and intellectual attention for various reasons. In an attempt to contribute to

this relatively unexhausted discussion, this article will seek to unravel and evaluate the

ideational foundations and symbolic components of the AKPs nationalist position through aclose analysis of Stratejik Derinlik (Strategic Depth), a supposedly theory-oriented book


2/17

53 Cenk Saraolu

written in 2001 by the current Turkish foreign minister Ahmet Davutolu.This article argues

that at the very crux of the foreign policy outlook sketched out in Stratejik Derinlik is a

systematic nationalist doctrine that has been rather haphazardly represented and propagated

by the AKP officials. In this respect, Stratejik Derinlik can be treated as a fertile point of

departure for investigating the ideological roots of AKPs nationalism and the role this

nationalism plays in the ongoing struggles for political hegemony in Turkey. The fact that the

thesis and discourses deployed in the Stratejik Derinlikhave functioned in the last ten years as

a prominent point of reference for the official foreign policy approach in Turkey also testifies

to a dramatic transformation of the Turkish states official ideology along the lines of the

AKPs Islamic conservative nationalism.

Keywords: Nationalism, Justice and Development Party, Foreign policy, Strategic

depth, Ahmet Davutolu.

Giri

Adalet ve Kalknma Partisi (AKP)nin iktidarda olduu dnem boyunca, bu parti

zerine retilen akademik kitaplar ya da makaleler saysal anlamda devasa bir klliyat

oluturacakboyuta eriti. zellikle AKPnin d politikasna ynelik son dnemde yazlan

yerli ve yabanc akademik makale saysnn bugne kadar Trkiye d politikasnn baka

konular iin yazlan toplam makale saysna neredeyse yaklat sylenebilir. te yandan

bylesine byk bir yn tekil eden literatr ierisinde AKP d politikas ile milliyetilik

ilikisine en iyi ihtimalle pek az deinilmi olmas dikkat ekici olmakla birlikte aslnda

artc deildir. Zira d politika alannn dnda da bu parti ile ilgili yaplan genel

zmlemelere bakldnda da onun milliyetiliinin ya ihmal edildiini ya da hepten yo k

sayldn gryoruz. Bu durumun genel olarak Trkiyede milliyetilik, Kemalizm ve AKP

arasndaki ilikiye dair baz yanltc kanaatlerden kaynakland sylenebilir. rnein

akademik literatrde ve politik deerlendirmelerde Trkiyede milliyetiliin ve ulusal kimlik

inasnn tek mmkn biiminin Trkln merkezde olduu Kemalist resmi ideolojinin

iinden kabilecei kanaatine sahip olunduunda Kemalizmi tasfiye etmekte olduu iddia

edilen AKPnin de esasen milliyeti bir karakter tayabilecei pek dnlmez. Bu

yaklama gre milliyetilik, Kemalizmle zorunlu bir iliki ierisinde ve bylelikle de

AKPnin dnda, hatta, onun tarafndan alt oyulmakta olduu dnlen bir ideoloji olarak

karsnda konumlandrlr. Bununla ilikili olacak biimde Trkiyede milliyetiliin sadece

Krt meselesindeki tutuma gre derecelendirilmesine ynelik baskn eilimin varlnda daKrt meselesinde asimilasyoncu izginin temsilcisi olan Kemalizmden farkl olarak reformcu


3/17


bir siyasi syleme sahip olan AKP ile milliyetilik ideolojisi birbirlerinden ayr ve hatta kart

bir pozisyona yerletirilir (rn. Aktay, 2010: 63). Hlbuki AKP dneminde geleneksel

Kemalist politikalardan farkl olarak kimi dnemlerde ne kan Krt kimliinin varln

kabul etme eilimleri AKPnin birazdan temel zelliklerine deineceimiz kendi milliyeti

anlayyla kartlk deil bilakis btnleyici bir iliki ierisindedir (Saraolu, 2011;

Tapnar, 2012: 129).

AKPnin milliyeti karakterini grmezden gelme durumunu besleyen eil imlerden

birisi de slamclk ile milliyetilii birbirleriyle mutlak anlamda uzlamaz iki ayr pozisyon

olarak grmek noktasnda aa kar. zellikle uluslararas medya ve akademik retimde

grlen bir eilim olarak AKPnin slamc kklerini ve referanslarn bu partinin ideolojisinin

merkezine yerletirerek yine ancak etnisite temelinde ortaya kabilecek bir ideoloji olarak

dnlen milliyetilii bu partiye dsallatrma dncesi bir hayli yaygndr (Criss, 2010:

15). Farkl ve hatta kart politik pozisyonlarn, rnein liberallerin ve Kemalistlerin,

paylaabilecei AKP ile milliyetilik arasnda bir dsallk grmeye ynelik bu eilim

AKPnin d politikasnn ayn zamanda bu partinin milliyeti pozisyonunun bir grnm ve

ayn zamanda yeniden retim alan olduu gereini de gzden karmak durumunda kalr.

Yani AKP dneminde d politikann milliyetilikle ilikisini zmlemek isteyen bir alma

her eyden nce bu partinin milliyeti karakterini teslim etmek ve bu milliyetiliin temel

ideolojik dayanaklarn ortaya koymak durumundadr.

Bu adan ncelikle, AKPnin Trkiye sann geleneksel akmlaryla ilikisi

balamnda nasl bir milliyetilik anlayna sahip olduuna dair daha nce de ortaya konulan

baz tespitleri yinelemek gerekiyor.1 Milliyetilik dnyaya belirli bir zihinsel yaplanma

ierisinden bakmay ve ayn zamanda kitleleri belirli bir ekilde hissetmeye, konumlanmaya

ve eylemeye armas (interpellate) asndan bir ideolojidir. Belirli bir toprak paras

zerinde yaayan insanlarn btnleik bir siyasi birim olarak millet ya da ulus olarak

tasavvuru, bu milletin, ierisindeki tm bireyler iin balayc kendine ait baz tarihsel vegncel karlarnn olduu fikri ve bu her trl bireysel veya grup temelli karlardan stn ve

kutsal addedilen milli karlar korumakla ykml egemen bir siyasi otoritenin (ki bu

ounlukla devlete tekabl eder) olmas gerektii iddias btn milliyetilik biimlerinin

ekirdek elerini tekil eder (Guibernau, 1996: 85-97). (Milliyetilik literatrnde

modernist ekol olarak anlan anlayn temsilcisi konumundaki neredeyse btn

almalarda bu e ortak olarak vurgulanmaktadr). te yandan millet kategorisinin

hangi ortaklklar temelinde ina edildii, milli kar nosyonunun nasl tanmlandna balolarak milliyetilik tarihsel ve uzamsal olara farkl biimlerde kendini gsterebilir. Bu haliyle


4/17

55 Cenk Saraolu

ayn lke ierisinde birbirlerini sadece besleyen deil birbirleriyle hegemonya mcadelesi

veren milliyetilik biimleri ortaya kabilir (Poulton, 1999). Nihayetinde millet ve milli

kar kategorilerinin nasl ieriklendirilecei bir siyasal srecin rndr.

AKPnin resmi metinlerine ve liderlik kadrosunun siyasi sylemine bakldnda

milliyetiliin bahsettiimiz ekirdek unsurlarnn sahiplenildiini fakat bunlara uzun bir sre

devletin resmi ideolojisini tekil etmi olan Kemalist milliyetilikten farkl bir ierik

kazandrlmaya alld grlecektir. Buna gre Kemalizmin eitli biimlerinden ve daha

ok MHPnin temsil ettii anlaytan farkl olarak AKP milliyetiliinde millet kavramnn

ortak slami kltrel eler ve Osmanl gemii temelinde kurulduunu, Trklk ile

zdeletirilen ulus tasavvurunun resmi sylemdeki arlnn Osmanl gemiini

karakterize eden Snni slam lehine arpc bir ekilde azaldn gryoruz. Byle bir millet

tanmyla uyumlu olacak ekilde milliyetiliin dier bir ekirdek esi olan tarihsel milli

kar ise milletin ahlan dnemini temsil ettii dnlen Osmanl mparatorluunun

siyasi kudretine yeniden erimek olarak tarif edilmekte ve son dnemlerde dolama sokulan

byk Trkiye hedefi idealletirilmi bir Osmanl dnemine yaplan gndermelerle

biimlendirilmeye allmaktadr.

Her ne kadar bu milliyetilik anlay AKP dnemi ncesinde ideolojiler alannda

byk arla sahip Kemalist milliyetilie kar bir hegemonya mcadelesi yrtyor ve bu

adan zellikle devletin resmi syleminde kimi kkl deiiklikleri tetikliyor olsa da

yasland kurgu, bavurduu sylemler ve ne srd iddialar ilk kez AKP tarafndan icat

edilmi deildir. Byle bir milliyetilik anlay Trk sann dier iki beslenme kaynan ya

da hallerini tekil eden ve bugne kadar kendisini eitli biimleriyle gstermi slamclk

ve muhafazakrlk ile ilikili bir ekilde kurulur (Bora, 1998). Zira milletin baat olarak Snni

slama ait ortak kltrel deerler zerine bina edilmesi ve ortak tarihsel miras olarak

Osmanlnn iaret edilmesi slamcln ve muhafazakrln AKP milliyetiliinin sylemsel

ieriini belirlediini gstermektedir. Bu haliyle byle bir milliyetilik anlayn slami-

muhafazakr milliyetilik olarak tanmlamak hem onun Kemalist milliyetilikten farkn hem

de Trkiye sann ierisindeki dier ideolojik unsurlarla irtibatn nitelemek asndan n

ac olabilir.

slami muhafazakr milliyetiliin Trkiye sann rezervuarnda hlihazrda bu lunan

pek ok sylemsel/sembolik eyi birbirleriyle btnletirerek sunduu millet anlay bugn

sadece bir toplumsal hegemonya kurmakta kullanlan siyasi/ajitatif bir ara deil, ayn

zamanda devletin yeni resmi ideolojisini biimlendirmekte bavurulan bir referans noktashaline gelmektedir. Bir partinin deil devletin, siyasi bir hareketin deil milletin btnnn


5/17


temsil edildii, siyaset st bir alan olarak tasavvur edilen d politika ile bu slami

muhafazakr milliyetiliin ilikisini tartmak da bu adan nemlidir. Zira d politika

sadece kendine mahsus kodlar ve kurallar olan bir diplomatik ilikiler alan deil ayn

zamanda bir lkede hakim klnmaya allan milli kimliin snrlarnn belirlendii ve bir

darsnn iaretlenmesi temelinde bu kimliin belirli bir ierikle doldurulduu bir

toplumsal sreci de ierir (Campbell, 1992; Dijkink, 1996). Bu adan d politikaya,

uluslararas ilikiler literatrnn hakim yaklamlarnda olduu gibi (Nye, 1999) sadece

nceden belirlenmi, kendinden menkul milli karlarn ve ulusal kimliin yansd ya da

realize olduu bir alan olarak bakmak eksik olmakla kalmayacak, bu kimlikleri ve karlar

verili kabul etmesi bakmndan bir tr metodolojik milliyetiliin zaaflarn da tayacaktr

(Wimmer ve Schiller, 2002). Trk d politikas zmlemelerinde ve tarih yazmnda da ana

akm bu ulusal kar ve milli kimlik nosyonlarn verili olarak alan yaklamlar

oluturmaktadr. Bir taraftan da son dnemlerde ulusal kimliin ve karn ve bunlar

btnleyen ulusal gvenlik anlaynn bir toplumsal ina srecinin rn olduunu kabul

eden bahsettiimiz ana akm metodolojik milliyetilie alternatif tekil edebilecek kimi

yaklamlarn ortaya konduu dorudur (Bozdalolu, 2003; Bilgin, 2009). te yandan

bunlar eletirelliini, ina edilmi kimliklerin nasl, hangi toplumsal/yapsal srelerle

balantl olarak biimlendiini, bu srelerin ierisine dahil olan toplumsal aktrleri

zmleme noktasna kadar tamaya yeltenmezler (Yank, 2011: 81). Bylelikle de bu

bahsedilen ina srecinin aslnda zn tekil eden g/iktidar ve snf ilikileri ve

toplumsal hegemonya aray analiz d braklm olur (Yalva, 2012).

Bu makale Trkiyedeki hakim d politika sylemini Trkiyede milletin ve onun

tarihsel hedeflerinin/karlarnn sylemsel olarak ina edildii bir alan olarak grmektedir

(Alpkaya, 2002). Bugn Trkiyedeki iktidar blounun d politika hakknda konuurken

slami muhafazakar milliyetiliin sylemsel kalplarna bavurmas AKPnin milliyeti

anlaynn devletletii bir ura iaret etmektedir. Yani, slami muhafazakar milliyetiliin,partiler adna deil devlet adna konuulan ve hareket edilen d politikada hakim referans

noktas olmas onun ayn zamanda resmi ideolojiye dnmesi anlamna gelmektedir. Bu

makale yukarda bahsettiimiz literatrdeki snrllklarn farkndalyla AKPnin bir

toplumsal hegemonya mcadelesinin ana aktrlerinden biri olduu gereini gz ard

etmeden Trkiyenin d politika syleminde slami muhafazakar milliyetiliin nasl

retildiini, somutlandn ve bir resmi ideoloji olarak ina edilmeye alldn gstermeye

alacak. Bu sayede bahsettiimiz milliyetilik anlaynn temel sylemsel/sembolik


6/17

57 Cenk Saraolu

dayanaklar zmlenecek ve bunlarn temelinde AKPnin Trkiyedeki yeni hegemonik

toplum projesinin temel zellikleri ortaya konacak.

Byle bir zmleme yaplrken AKP dneminde hayata geirilen d politika

pratikleri yannda d politika gndemlerinin toplum nnde birer siyasi performans

malzemesi haline getirildii durumlardan yola klabilir; buradaki malzeme bahsettiimiz

slami muhafazakar milliyetiliin temel elerine dair zengin veriler sunmaktadr. Bu

makale ise byle bir yoldan ilerlemektense AKP dnemi milliyetiliinin temel kodlarn

bata bugnk Dileri Bakan Ahmet Davutolunun Stratejik Derinlikkitab olmak zere

Trk d politikas ile ilgili retilen ve Davutolunun kitabndaki dnceler temelinde

yazlm baz akademik yaynlar ve aratrma raporlarnn ierisinde arayacaktr. Bu noktada

zellikle Stratejik Derinlikkitab pek ok zelliiyle bu makalenin amac asndan kritik bir

nem arz etmektedir. Davutolunun 2009 ylnda dileri bakan olmadan nce de, daha

AKPnin ilk iktidar dnemlerinden itibaren babakanlk danman olarak bu partinin d

politika anlaynn ve syleminin arkasndaki isim olma roln stlendii genel kabul

grm bir gerektir. AKP henz iktidara gelmeden nce, 2001 ylnda yaynlanan Stratejik

Derinlik isimli kitabn Davutolunun, daha sonra AKP kadrolarnca da seslendirilecek olan

d politika sylemini ve tezlerini bir tr doktrin olarak ierdii de pek ok aratrmac

tarafndan dile getirilmektedir (Kirii, 2009: 36-7; Fotiou ve Triantaphyllou, 2010: 106;

andar, 2009: 5; Aras ve Grener, 2010: 81).2 Gerekten de bu kitabn kapsaml bir

incelemesi Stratejik Derinlikin AKP liderliince eitli d politika gndemlerinde dolama

sokulan ve bugn hem kamuoyunda hem de akademik dnyada kimilerince Yeni

Osmanlclk diye adlandrlan pek ok iddia, sylem ve sembol birbiriyle ilikili bir btn

ierisinde barndrdn gsterecektir. Bu makale asndansa Ahmet Davutolunun bu kitab

AKP kadrolarnn siyasi pratiinde ve syleminde poplist bir retorik olarak izlerine

rastlanabilecek slami muhafazakar milliyetiliin, belirli bir dnya gr etrafnda ve bir

mantksal rg ierisinde kurulduu bir metin olma zelliini tamaktadr. Bu haliyle de bumetnin analizi gerek gncel d politika alannda gerekse de i siyasette AKPnin kulland

milliyeti retoriin nasl bir toplum vizyonunun iinden ktn ve bu vizyonun Trkiyenin

ideolojik haritasndaki yerini grmemiz asndan nem arz etmektedir. Davutolunun d

politika anlayyla uyumlu son dnemlerde retilen kimi akademik metin ve aratrmalar da

bu milliyetilii daha da temellendirmeleri ve onun yeniden retimine katkda bulunmalar

asndan nemli bir rol stlenirler.

Bunlar sylerken AKPnin d politika almlarnn mimari olarak kabul edilenDavutolunun ayn zamanda genel olarak slami muhafazakr milliyetiliin de yaratcs


7/17


olduu iddia edilmiyor elbette. Bu milliyetilik Trkiye sann tarihsel pek ok iddia ve

motifinden beslenmesi asndan onun farkl geleneklerinin ve anlaylarnn ortak rndr.

stelik bugn yeni Osmanlclk olarak adlandrlan dnya ve Trkiye grnn henz AKP

iktidarda deilken Trkiye sann pek ok unsurunu buluturan bir sylem alan yaratt da

dorudur (Yavuz, 1998; en, 2010). Hatta Trkiye sann dnda kalan merkez siyasi

aktrler bile kimi zaman bu eilimi paylaabilmitir. rnein 2000li yllarn banda o

zamanlar Demokratik Sol Partinin (DSP) Dileri Bakan olan smail Cem o gne kadarki

izlenen d politikada ortak Osmanl gemiinin ihmal edildiinden yaknabilmitir (Danforth,

2008: 93; Fotiou ve Triantaphyllou, 2010: 105). Dier yandan baz d politika yazlarnda

olduu gibi (Meral ve Paris, 2010: 78), bu perspektifin AKP ncesindeki kimi grnmlerine

bakarak, onu nceki araylarn bir devam, ideolojik ierii olmayan salt rasyonel

dncenin/hesaplarn uzants olarak grme yanlna dlmemelidir. Davutolunun kitab,

aslen sa gelenein iinden kma bu milliyetilik anlayn bir d politika perspektifinin

merkezine yerletirmesi ve onu Souk Sava sonras dnya koullarnda siyasi bir hat neren

doktriner bir metin haline getirmesi asndan nemlidir. Bu kitaptaki milliyetilik anlaynn

AKP iktidar dneminde devletind politika syleminin oluturulmasnda baskn bir referans

kayna olduu dnldnde Stratejik Derinlikin slami muhafazakr milliyetiliin bir

resmi ideoloji haline getirilmesine, ya da devletlemesine ynelik hegemonya mcadelesini

anlamak asndan kritik bir nemde olduu sylenebilir. Tam bir devamllktan bahsetmek,

Davutolunun syleminin bugn srmekte olan hegemonya mcadeleleri balamndaki

zgl anlamn gzden karmak anlamna gelir.

D Politika ve Millet nas

Btn milliyetilik biimlerinin mutlaka bir millet/ulus kurgusuna yasland ve bu

milletin nasl tanmlanacann bir siyasi mcadele meselesi olduunu ifade etmitik. slami

muhafazakar milliyetiliin millet kategorisini nasl ieriklendirdiini anlamamz asndanDavutolunun tezleri ve bu tezler dorultusunda retilen kimi d politika metinleri nemli

ipular sunmaktadr. Millet kategorisi belirli bir toprak paras zerinde yaayan insanlarn

kimi hayali veya gerek ortaklklar temelinde ina edilir; ve hangi ortaklklarn bu amala

devreye sokulaca her toplumun iinde bulunduu siyasi mcadelelerin yapsna ve

dengesine gre deiebilir. zellikle Arap syanlar sonrasndaki siyasi srete benimsenen

d politika anlayna ve AKPnin Krt politikasn temellendirmede kullanlan siyasi

syleme bakldnda slami muhafazakr milliyetiliin millet anlaynn en temel ortaklkunsurunu tekil eden ey Anadolu corafyasnda yaayanlarn ortak Osmanl gemii ve bu


8/17

59 Cenk Saraolu

gemiin baskn kltrel esi olan Snni Mslmanlktr. Davutolunun Stratejik Derinlik

kitabnda da bu ortak Osmanl miras Trkiye toplumunun en sahici ve deimez kimlii,

onun z olarak telakki edilmektedir. (Davutolu, 2001: 41). Bu z Trkiye toplumunu dier

milletlerden ayran, onu tarih sahnesinde istisna haline getiren, sradanlktan kurtaran

potansiyel bir gtr (s. 81; 93-96). Stratejik Derinlikbu z temelinde Trkiyenin yeniden

tasvir edilmesi gerektiini dnmektedir (s. 6). Her ne kadar cumhuriyet tarihi boyunca bu

z siyasi iktidarlar ve elitler tarafndan ihmal edilse veya bastrlmaya allsa da (s. 54)

stratejik olarak deerlendirilmeyi bekleyen bir cevher olarak derindeki varln

korumaktadr.

Bu haliyle ortak Osmanl mazisi d politika bata olmak zere herhangi bir siyasi

ynelimin doruluunun deimez ltn tekil eder; bu mirasla uyumlu her siyaset

toplumun zn yanstt iin doal ve bylelikle de doru, uyumsuz olanlar ise bu zn

tarihsel gerekliliiyle uyumsuz olduu iin yapay ve hataldr. Davutolunun bu

zc/kltralist yaklam bu tarihsel mirasn ve bilincin insan iradesini de aacak ekilde

tarihe yeniden arln koyduunu ima ettii yerde dorua ular. Bu noktada artk tarihsel

mirasla uyumlu d politikann doruluu ve yanll deildir sz konusu olan; doal ve

bastrlm olan herhangi bir tartmaya mahal vermeyecek ekilde stratejik zihniyet olarak

kendiliinden srkleyici bir zne halinde geri gelmitir.

Bu durum nemli g parametrelerinden olan tarih unsurunun kendi arlnhissettirmesinden baka bir ey deildir. Osmanl Devletinin yedi yzyllk birikiminin varisiolarak grlen Trkiye, yakn kara havzasndaki insan unsuru iin hl siyasi bir merkezolarak grlmektedir. Yakn kara havzasndaki Osmanl bakiyesibu unsurlarn Trkiyeyionlar bulunduklar yerde koruyacak bir g, ya da muhtemel bir tasfiye hareketi karsndasnlacak nihai bir melce olarak grmesi, Trkiyeyi tarih parametresinin ynlendirdii yeni

blgesel misyonlarla kar karya brakmaktadr. Bu, tarihin belli dnemlerle snrl iradeleriaarak gnlk politikaya arln koymasndan baka bir ey deildir. (Vurgu bana ait).

Davutolunagre stratejik zihniyetin ve bylelikle de doal ve doru d politika

ynelimlerinin tarihsel miras tarafndan belirlenmilii sadece Trkiyeye mahsus deildir.

Trkiyeye zg olan bu mirasn Osmanldaki kkleridir (hatta uzantlardr demek daha

doru olur, zira Davutolunun bu ze Osmanly da belirleyen bir aknlk atfettii yerler de

vardr); Rusyadaki stratejik zihniyet, rnein, rejim ister sosyalist (Davutolunun

deyimiyle ateist!) ister arlk olsun Ortodoks bir z tar. Ayn mantk Hitler faizminin

yaylmac mantn da aslnda bu tarihsel belirlenimin doal bir sonucu saymaya kadar gider.

Tm bu yaylmac eilimler milletlerin kendi tarihsel miraslarnn belirleyiciliindeki


9/17


deitirilmesi mmkn olmayan jeokltrel ve jeopolitik hatlaryla hukuki snrlar

arasndaki uyumsuzluklarndan kaynaklanan bir dinamizmin rndr (s. 20-21). Ayn

dinamizm kukusuz kendi havzas (yani tarihsel olarak belirlenmi doal etkinlik alan) ile

hukuki snrlar arasnda ak bir eliki bulunan Trkiye iin de geerlidir. Bu noktada tarihi

ve dnya siyasetini, onun iindeki savalar ve katliamlar, dizginlenemez tarihsel

zlerini/bilinlerini aa vuran milletler savann dekoru olarak kavramaya sadece bir

mantksal adm kalmtr.

Mesela Alman stratejik zihniyeti, Kutsal Roma-Germen mparatorluunun kkenleri 9.yzyla kadar giden tarihi serveni ile modern ulus devletin felsefi temellerinin tarihi gereklikalan buluarak ideolojik bir altyap kazand 19. yzyla kadar uzanan bir tarih bilincinineseridir... Hegelin Alman bilincinin tarih kkenlerini ortaya koyduu tarih yorumu ile

Hitlerin III. Reich kavram arasndaki paralellik bylesi bir stratejik zihniyet srekliliininrndr. Ayn ekilde Ortodoks Rus arl ile ateist Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerBirliinin stratejik ncelikleri arasndaki paralellik ve sreklilik toplumlarn stratejikzihniyetlerinim tarih ve corafya gibi sabit veriler tarafndan ne lde belirlenmekteolduunun bir gstergesidir Kendi tarihimizden misal vermek gerekirse, St civarndager Trkmenlerin oluturduu kk bir beylikten balayarak zamanla antik yerelmedeniyet havzalarnn tmne yaylan ve insanlk tarihinin en renkli, sinkretik ve karmaksiyasi yaplarndan biri haline dnen Osmanl Devletini kuran ana unsur da bylesi birstratejik zihniyetin altyapsn dokuyan zaman ve mekan bilincidir Gemii kuatan kadimkavram da, gelecei belirleyecei iddiasn tayan Devlet-i Ebed Mddet kavram da bustratejik zihniyetin muhtevasn dokuyan bir tarih ve kimlik bilincini yanstmaktadr (s. 30).

Her lke veya toplumun kendi tarihsel mirasyla uyumlu sabit bir stratejik zihniyete

sahip olmas demek ayn zamanda dnya siyasetinde baz tabii mttefik veya dmanlara

sahip olmak demektir. Milliyeti ideolojilerin milli kimlik oluumunda bir ezeli dman veya

rakip millet nosyonunun ilevi dnldnde Stratejik Derinlikin bu ynyle de slami

muhafazakr milliyetiliin retimine ve yeniden retimine katkda bulunduu syleneb ilir.

rnein Davutoluna gre gemite Osmanl hakimiyetinde olan ve bugn Mslmanlarn

ounlukta olduu iki lke olarak Bosna ve Arnavutluk tabii mttefikler iken FenerPatrikhanesi araclyla Trkiyenin iindeki Rum aznl kullanmaya alan Yu nanistan,

ve BalkanlarKafkaslar emberinde Ortodoks-Slav etkinlii kurmaya alan Rusya

kanlmaz birer rakip olarak kar cephede yer alrlar (s. 123).

Davutolunun Stratejik Derinliktevurgulad milletin ortak kimlii olarak Osmanl

mazisi sadece doru bir d politika stratejisinin deil ayn zamanda ideal bir toplum

tasarmnn referans noktasn tekil eder. Davutoluna gre ortak Osmanl mazisiyle uyumlu

bir d politikann hayata geirilebilmesi iin ayn zamanda bunu sahiplenen ve bir btn

olarak kendi bnyesinde yanstan bir topluma, insan unsuruna ihtiya vardr (s. 36) . Her ne


10/17

61 Cenk Saraolu

kadar toplumun zn bu ortak gemi tekil etse de cumhuriyet tarihi boyunca daha ok

Avrupaylaentegre olmaya dayal politikalarn takip edilmesi lkenin jeokltrel evresine,

yani ait olduu asl medeniyete yabanclamasna, benlik blnmesine neden olmutur (s. 59;

s.83). Bu eliki Trkiyenin bu tarihsel mirastan kaynakl potansiyel gcn hayata

geirmede bir engel tekil ettiinden tr siyasi iktidarn (devletin) byle bir elikiyi

ortadan kaldracak politikalar hayata geirmesi, yani toplumsal aidiyet hissinin gl bir

tarihi ve sosyo-kltrel temele oturtulmas stratejik derinlik olarak ifade edilen d politika

stratejisinin iteki uzanmdr (s. 96). Bu durumda devletin de milli karlar

gerekletirmek adna buna gre bir hegemonya arac olarak ilemesi gereklidir. Zira

Davutoluna gre milletin derinliine ulaamam ve o derinlikte ortak deer sisteminden

kaynaklanan bir ruh btnl salayamam bir devletin derinlii kaba g haline

dnmekten baka bir sonu dourmaz (s. 37) Davutolunun sklkla bavurduu rasyonel

bir stratejik planlama (s. 11) gibi tabirlerin de gsterecei gibi bu stratejinin toplumu siyaset

eliyle kltrel/psikolojik bir dnme uratma yntemini iermesi aslnda tam da Fethi

Akelin bahsettii hizaya getirici muhafazakr toplumsal mhendislik arayna karlk

gelmektedir (Akel, 2012: 16). slami muhafazakr milliyetiliin sylemindetemel referans

kayna olan Osmanl kimlii ezeli ve ebedi bir z tekil ettiindenbu toplum tasarm

tepeden bir mdahale olarak deil tarihsel zn, yani doal olann aa kmas olarak

tasavvur edilir.

Bu Osmanl mirasna/zne dayal milli kimlik anlay ve buna dayal d politika

hem akademik metinlerde hem de genel kamuoyunda yeni Osmanlclk terimi ile

nitelendirilse de bu tabir yaylmac armlar sebebiyle resmi dzeyde aka

sahiplenilmemektedir (Yank, 2011: 84). Dier yandan bu yaygn tabir Trkiyede lke

leinde yrtlen hegemonya mcadelesiyle balants kurulmakszn hem medyada hem

de akademide yinelenmektedir. Bu durumun milli kimliin zn Osmanl gemiinde arayan

bu ideolojinin bilinli veya bilinsiz yeniden retimine katkda bulunduu sylenebilir. YeniOsmanlcln son dnem d politika analizlerinde neredeyse bir bamsz deiken

statsne ykselmesi (rnek andar, 2009; Ouzlu, 2007: 88) baz hem i hem de d siyasi

denge hesaplar yznden resmi azlardan dorudan ve aleni bir ekilde ifade edilemeyen

Osmanl vurgusunun ideolojiler alanna akademi veya medya yoluyla gayr-resmi yollardan

tanmas anlamna gelmektedir biraz da.


11/17


Milletler Hiyerarisi, Milli kar ve D Politika

Osmanlnn ortak ve doal miras Trkiyedeki toplumu sadece bir milli kimlik

altnda btnletirmekle kalmaz ayn zamanda ona dnyadaki milletler karsnda greli bir

deer bier. Btn milletler dnya tarihinin ekillenmesinde etkisi olan medeniyetlerle ilikili

bir ekilde tanmlanrlar. Medeniyet baz milletlerin miras alabildii ve onlarn bugnk

dnyadaki potansiyel gcn byk lde belirleyen bir deerdir. Bu haliyle aslnda

medeniyet bugnn uluslararas ilikilerindeki potansiyel g dalmn ve bu dalmda

Trkiyenin konumunu tespit etmek zere arasallatrlan bir kategoriye dnr. Burada

zne ve asl analiz birimi halen milletlerdir; medeniyet ise milletlerin karakterini belirleyen

bir parametre. Bu noktada bu medeniyet mirasndan nasiplenme orannda milletler rtk bir

hiyerari ierisinde konumlandrlr.

Davutoluna gre tarihi ak belirleme konusunda iddial ve etken toplumlar ile

tarihi ak tarafndan belirlenen iddiasz ve edilgen toplumlar arasnda bir ayrm vardr.

Birinciler bir g potansiyeline dnecek tarihi tecrbenin sunduu verilere sahiptir; ama

bu potansiyelin harekete geirilmesi bunun idrakini ve buna ynelik iradeyi gerektirir. Bu

tarihsel tecrbe her millete nasip olamayacana gre milletler arasnda bugnk yapay g

dalm tarafndan tam olarak yanstlmayan tarihsel, doal ve zsel bir hiyerarinin sz

konusu olduu bu mantk ierisinden kolayca karsanabilir (s.60). Bu mantk daha da

ilerletilirse dnyada son 50 ylda bamszlna kavumu ve imparatorluk gemii olmayan

dier tm uluslar dnya sahnesinde Trkiye karsnda doal olarak aa bir konuma

yerleecektir. rnein Trkiyenin sraile olan stnl berikinin igalciliinin ve

Ortadouda iledii insanlk sularnn varlnda bir moral stnlk deildir; birinin blgeyi

be yz yl elinde tutan tarihsel birikime sahipken dierinin sadece elli yllk gemie sahip

olmasndan gelen bir stnlktr (s. 58). Keza ayn mantkla Davutolu, Trkiyenin

Yunanistan ve Suriye ile yaad gerginlikleri ar sklet greisinin hafif skletlerle idman

yapmasna benzetmektedir (s. 123).Dier yandan, daha nce de sylediimiz gibi Davutoluna gre, cumhuriyet tarihi

boyunca eitli sebeplerden tr milletin zne uygun doal stratejik zihniyet bir trl

hayata geiremediinden Trkiyenin dnya siyasetindeki mevcut konumu ile doal konumu

arasnda srekli bir a, dengesizlik veya eliki olagelmitir. Milliyeti ideolojinin temel

sylemsel bileenlerinden birisi olan milli kar nosyonu da ite tam bu elikinin

giderilmesi hedefi zerine bina edilir: Hedef bir zamanlar dnya ana ktasnn ana kavak

noktalarn da iinde barndran, zgn ve uzun mrl siyasi dzen kuran medeniyetinmerkezi (s.81) konumundaki Trkiyeyi doal hiyerarideki yerine tamak yani onu


12/17

63 Cenk Saraolu

snrlar mdafaa drtsnn yaratt edilgenlikten kararak blgesel etkinliini kresel

etkinlie dntrmektir (s. 116).

Bunun tam olarak neye karlk geldii Davutolunun ve ayn zamanda Babakan

Recep Tayyip Erdoann zellikle Arap syanlar sonras dnemdeki aklamalarnda daha

aleni bir ekilde karmza kmaktadr. Bu aklamalarda Trkiyenin Ortadoudaki

konumunu nitelemek iin kullanlan ve lkenin Ortadouda etkili kresel aktrlerden biri

olduunu/olmas gerektiini ima eden merkez lke nosyonu Trkiye ile evre lkeler

arasnda hiyerarik bir ilikinin tasavvur edildiine, bir stnlk duygusunun varlna delalet

eder (Walker 2009: 499; Alessandri, 2010: 3). Merkez lke olma iddias medeniyetler

sylemini evrenselci ieriinden arndrarak slami muhafazakr milliyeti ideolojinin

ierisindeki gl millet kurgusunun bir paras haline getirir (Duran, 2003: 93). Zira

Trkiye artk sadece medeniyetler aras bir kpr vazifesi gren edilgen bir lke deil

devrald medeniyetin salad potansiyel gle byk milletler arasnda slam

medeniyetinin doal lideri olma konumuna erimi aktif bir lke olmaktadr ya da olmaldr

(Aras ve Grener, 2010: 81; Kaln, 2009: 87). 3 Ahmet Davutolunun 2013 ubatnda

partisinin Bursadaki eitim programnda syledii u szler aslnda Stratejik Derinlikte

Trk milletinin milletler hiyerarisindeki konumunu, stnlk hissiyatn aka ifade

etmektedir:

Dierdevletler bize 'd politikada maceraya atlmayn, aktifbir politika izlemeyin diyorlar.Biz de diyoruz ki Trkiye, hep zne olur, hi bir zaman nesneletirilemez. Biz tarihinyazmnda hep zne olduk, bu milleti kimse nesne haline getiremez. u anda Ortadoudaherhangi bir meseleye, hele hele Filistin, Trkiye olmadan kar kabilir mi? Biz tarihimizinhakkn vermek durumundayz. Bu millet tarihte her zaman zneydi zne olmaya devamedecek (hlas Haber Ajans, 3 Mart 2013)

te tam da buras Davutolu ve AKPnin dier isimleri tarafndan dile getirilen d

politika sylemi ile lke iindeki hegemonya projesinin birletii noktaya bizi gtrr: Bugn

gerek AKPnin siyasi kadrolar gerekse de bu partinin izgisine yakn duran yayn organlar

bu partiyi Trkiyenin tarihsel mirasnn bugnk siyasi arenadaki tek temsilcisi ve gelecekte

Trkiyenin bu mirasa yaslanarak yapaca atlmn nc gc olarak tasvir etmektedirler. Bu

noktada, bu syleme gre, Trkiyenin miras ald medeniyetin potansiyel gcnn bilincine

ve Davutolunun deyimiyle bu potansiyel gc kinetie dntrme iradesine sahip

Trkiyedeki tek aktr olarak AKP ile bir btn olarak Trkiyenin kaderi artk btnlemitir

(Duran, 2003 94). Son dnemlerde yine Davutolunun yapt aklamalarda da ortayakt gibi milletin uzun tarihsel serveni ierisinde bir sapmay, bir parantezi temsil
http://www.iha.com.tr/search.aspx?mode=General&SearchText=devlethttp://www.iha.com.tr/search.aspx?mode=General&SearchText=devlethttp://www.iha.com.tr/search.aspx?mode=General&SearchText=devlet


13/17


etmekte olan son yz yldan, yani eski rejimden (ya da bu manta gre Kemalizmin

belirlenimindeki bir siyasetten) yeni Trkiyeye geiin ncs olarak AKP iktidar ile

Trkiyenin byk millet olma lks bir ve ayn ey haline gelmitir.

Bu noktada kimi akademik metinlerde, siyasi analizlerde ve aratrma raporlarnda

Davutolunun Stratejik Derinlikkitabndaki ereveyi besleyecek ekilde kullanlan (rnek

iin bkz. Aras ve Grener, 2010: 83) blgesel lider, blgesel koruyucu, model lke,

rnek lke, ritmik diplomasi, yumuak g, dzen kurucu aktr, aksiyoner d

politika, akil lke gibi kavramlar ki bu ve buna akraba szcklerden oluan bir szlk

akademik bir makale eklinde yaymlanmtr (Yeilta ve Balc, 2011)- birer akademik terim

veya tespit olmann tesine geerek AKP ile zdeletirildikleri oranda iteki hegemonya ve

iktidar projesinin birer ideolojik enstrman haline gelirler. Devlet aklnn ve millet

karlarnn realize edildii bir alan olarak sunulan, daha nce de sylenildii gibi devlet

adna hareket edilen ve konuulan d politikada bylesine ideoloji ykl sylemsel kalplarn

kullanlmas ayn zamanda slami muhafazakr milliyetiliin bir resmi ideoloji konumuna

ykseli sreci ierisinde olduunu, d politikann ierideki iktidar/hegemonya mcadelesiyle

btnlemekte olduunu ifade eder.

Sonu

Davutolunun Stratejik Derinlikisimli kitab bir d politika anlay ortaya koymann

tesinde AKPnin slami muhafazakr milliyeti ideolojisinin mantksal rgs, dayanak

noktalar ve bu milliyetilik temelinde izlenecek siyasetin olas ynelimleri hakknda nemli

ipular veren doktriner bir metin olma zellii tamaktadr. Gerek bu kitabn tezlerinden

yola kan veya bu tezleri gelitiren akademik yaynlarn ve aratrma raporlarnn varl

gerekse de siyasi iktidarn kitaptaki anlayla uyumlu bir i ve d politika sylemini srekli

yeniden retmesi kitabn slami muhafazakr milliyetiliin bugnk kodlarnn zlmesi

noktasndaki nemini korumasn mmkn klmtr. Stratejik Derinlik temelinde yaplan bumilliyetilik okumas bugn AKP iktidarnda, younluu siyasi mcadelelerin seyrine ve

dengesine gre deien milliyeti retoriin nasl bir dnya alglamasnn ve toplum

tahayylnn iinden ktn kavramamz asndan nemlidir. Bir ideoloji olarak

milliyetiliin bir toplumsal hegemonya projesinin bir paras olduunu dndmzde

slami muhafazakr milliyetiliin nasl bir tarihsel anlama sahip olduu bu ideolojinin bugn

Trkiyede yrmekte olan hegemonya mcadelesi ile ilikisi kurularak tam olarak

anlalabilir. Bundan sonraki almalar bu balanty tesis etmek suretiyle slami


14/17

65 Cenk Saraolu

muhafazakr milliyetilie dair daha btncl bir anlayn gelitirilmesine katkda

bulunabilirler.


15/17


SON NOTL R

*Yrd.Do.Dr.,Bakentniversitesi,SiyasetBilimiveUluslararaslikilerBlm,Ankara.

1AKPninmilliyetilikanlayvebuanlaynTrkiyesanngelenekselunsurlarylailikisidahancePraksisdergisinin28.Saysnda yaymlananslamiMuhafazakarMilliyetiliinMilletTasarm:AKPDnemindeKrtPolitikasbalklmakalemdegenibirekildeelealnmt.AKPninmilliyetiliinindpolitikaalanndakikaynaklarvedayanaklarzerineodaklanacakbumakaledeoyzdenAKPninTrkiyesaierisindekikonumunaayrntlbirekildegirilmeyecek.

2 Davutolunun ve onun kitabStratejik Derinlikin AKP d politikas iin oynad merkezi rolvurgulayan bunun dnda daha pek ok alma sz konusudur. Bu almalarn bir ksmDavutolununbalbanaTrkd politikasnnaslmimariolduunavurguyaparakbu dpolitikaanlaynnAKPninbirbtnolarakyrtmekteolduuhegemonyamcadelesi ileolanbalantsngrmeninimkanszlaacaariradecibiraklamatarznaynelmektedirler.Bumakaledeiseresmid politika syleminin ve pratiinin oluturulmasnda Davutolunun etkisi teslim edilmekle birlikte

kitabStratejikDerinlik,Davutolunudabirkiiolarakaanslamimuhafazakrmilliyetiprojeninbirdoktrinbiiminialdalanlardanbiriolarakgrlmektedir.

3Byle birmilli kar formlasyonu temelindeAKPdneminde izlenenkimi d politika almlarnnkonjonktraananlamlarn,bunlarngenelbirdpolitikavizyonuvemilliyetilikanlayierisindenereyeoturduunukavramamzkolaylar.rneinDavutolunundileribakanlnnilkyllarndabirdpolitikastratejisiolarakortayakonulankomularlasfrsorunpolitikaskendindenmenkulbirbaridealitarafndandeilblgeselvekreselbirgolmann,yanimillikargerekletirmeninbirgereiolarakbenimsenmitir.ZiraDavutolununsylediinebakldnda yaknsnr komular ilesreklibunalmlaryaayanbirlkeninbusnrlaraanblgeselvekreselpolitikalarretebilmesiimkanszdr(s. 144). Bahsedilen sfr sorun politikasnn zellikle Suriye gndeminde akamete urayarak dahaagresif bir stratejiye evrilmesi zellikle Ortadouda byle bir milli kar tanmlamas zerindenhareketetmeninyaratabileceisavrulmalara,veslamimuhafazakarmilliyetidpolitikannblgedekiemperyalglerinprojelerininbelirlediisnrlarierisindeancakkendisinealanaabileceineiaretetmektedir.Suriyegndemi zerinden yaplabilecek bylebirzmlemeninderinletirilmesi isebumakaleninkapsamnamaklabirlikte,buyazdasunulandeerlendirmebylebiranalizinbalangnoktasnoluturabilir.

YN

AIKEL, F. (2012) Muhafazakar Sosyal Mhendisliin Ykselii: Yeni Trkiyenin Eski Siyaseti,Birikim,276,ss.14-20.

AKTAY, Y. (2010), Politics at Home, Politics in the World: The Return of thePolitical in TurkishForeignPolicy,MediterraneanQuarterly,21(1),ss.61 -75.

ALLESSANDRI,E.(2010),TheNewTurkishForeignPolicyandtheFutureofTurkey -EURelations,PaperPreparedforIstituto,AffariInternazionali,February,ss.2-18.

ALPKAYA, G. (2002) Trk D Politikasnda Milliyetilik, Tanl Bora veMurat Gltekingil (eds.),ModernTrkiyedeSiyasiDnce:Milliyetilik(Cilt4),stanbul:letiim.

ARAS,B.veGRENER,A.(2010),NationalRoleConceptionsandForeignPoli cyOrientation:TheIdeationalBasesoftheJusticeandDevelopmentPartysForeignPolicyActivismintheMiddleEast,JournalofBalkanandNearEasternStudies,12(1),73-92.

BLGN,P.(2009)SecuringTurkeythroughWestern -OrientedForeignPolicy,NewPerspectivesonTurkey,40,ss.105-125.


16/17

67 Cenk Saraolu

BORA,T.(1998),TrkSannHali:Milliyetilik,Muhafazakarlkveslamclk,stanbul:Birikim.

BOZDALIOLU,Y.(2005)TurkishForeignPolicyandTurkishIdentity,London:Routledge.

CAMPBELL, D. (1992), Writing Security: United States Foreign Policy and Politics of Identity,

Minneapolis:UniversityofMinnesotaPress.

CRISS, N.B (2010), Parameters ofTurkishForeignPolicy Under theAKPGovernments, UNISCIDiscussionPapers,No:23.

ANDAR,C. (2009), Turkeys Soft PowerStrategy:ANewVision for aMulti-polarWorld, SETAPolicyBrief,38,ss.3-11.

DANFORTH, N. (2010), Ideology andPragmatism inTurkish ForeignPolicy: FromAtatrk to theAKP,TurkishPoliticalQuarterly,Fall2008,ss.83-95.

DAVUTOLU,A.(2001),StratejikDerinlik:TrkiyeninUluslararasKonumu,stanbul:KreYaynlar.

DIJKINK,G.(1996),National IdentityandGeopoliticalVisions:MapsofPrideandPain,LondonandNewYork:Routledge.

DURAN,B.(2013),UnderstandingtheAKPartysIdentityPolitics:ACivilizationalDiscourseandItsLimitations,InsightTurkey,15(1),ss.91-109.

FOTIU,E.veTRIANTAPHYLLOU,D.(2010),AssessingTurkeysSoftPowerRole:RhetoricversusPractice,TheInternationalSpectator:ItalianJournalofInternationalAffairs,45(1),ss.99-113.

GUIBERNAU,M.(1996),Nationalisms:TheNation-StateandNationalism intheTwentiethCentury,Cambridge:PolityPress.

KALIN,.(2009),DebatingTurkeyintheMiddleEast:TheDawnofaNewGeopoliticalImagination,InsightTurkey,11(1),ss.83-96.

KR,K.(2009),TheTransformationofTurkishForeignPolicy:TheRieoftheTradingState,NewPerspectivesonTurkey,40,ss.29-57.

MERAL,Z.(2010),DecodingTurkishForeignPolicyHyperactivity,TheWashingtonQuarterly,33(4),ss.75-86.

MURINSON, A. (2007), The Strategic Depth Doctrine of Turkish Foreign Policy, Middle EasternStudies,42(6),ss.945-964.

NYE,J.(1999)RedefiningtheNationalInterest,ForeignAffairs,July-August,ss.22-36.

OUZLU,T.(2007),SoftPowerinTurkishForeignPolicy,AustralianJournalofInternationalAffairs,61(1),ss.81-97

POULTON,H.(1999),TheStruggleforHegemonyinTurkey:TurkishNationalismasaContemporaryForce,JournalofSoutheasternEuropeandBalkans,1(1),ss.15-31.

SARAOLU, C. (2011), slamiMuhafazakarMilliyetiliinMillet Tasarm:AKPDnemindeKrtPolitikas,Praksis,26,ss.31-54.

EN,M(2010)TransformationofTurkishIslamismandtheRiseofJusticeandDevelopmentParty,TurkishStudies,11(1),ss.59-84.


17/17


TASPINAR,O.(2012),TurkeysStrategicVisionandSyria,TheWashingtonQuarterly,35:3,127-140.

WALKER,J.W.(2009),TurkeysImperialLegacy:UnderstandingContemporaryTurkeyThro ughItsOttomanPast,PerspectivesonGlobalDevelopmentandTechnology,8,ss.494-508.

WIMMER, A. ve SCHILLER, N.G. (2002) Methodological Nationalism and Beyond: Nation-StateBuilding,MigrationandtheSocialSciences,GlobalNetworks,2(4),ss.301 -334.

YALVA, F. (2012) Strategic Depth or Hegemonic Depth: A Critical RealistAnalysis of TurkeysPositionintheWorldSystem,InternationalRelations,26(2),ss.165-180.

YANIK, L. (2011), ConstructingTurkish Exceptionalism:DiscoursesofLiminality andHybridity inPost-ColdwarTurkishForeignPolicy,PoliticalGeography,30,ss.80 -89.

YAVUZ, H. (1998), Turkish Identity and Foreign Policy in Flux: The Rise of Neo-Ottomanism,Critique:CriticalMiddleEasternStudies,7(12),ss.19-41.

YELTA,M. veBALCI, A. (2011), AK Parti DnemiTrk DPolitikas Szl: Kavramsal BirHarita,Bilgi,23,ss.9-34.

Documents

akp-milliyetcilik-ve-dis-politika.pdf