1

Aktiviti Igneus & Gunung Berapi

2

AKTIVITI IGNEUS

AKTIVITI IGNEUS

Bentuk muka bumi jalar dalam (rejahan)

Bentuk muka bumi jalar luar (terobosan)

Hasil daripada pembekuan magma di bawah permukaan bumi

Hasil daripada pembekuan lava di permukaan bumi

Gunung Berapi Daik Sil

Pakolit Lopolitos Lakolitos Batolitos 3

4

IGNEUS JALAR DALAM ( REJAHAN)

5

Magma mengalir keluar Menembusi lapisan batuan melalui

rekahan & sesaran secara menegak

Magma membeku sebelum sampai ke permukaan bumi

Contoh : Rabung Klang Gate

DAIK

6

Magma MEMBEKU SECARA MENDATAR di antara lapisan batuan terutamanya batuan mendak.

SIL adalah selari dengan lapisan batuan

Contoh: Sil di Palisde,New York(330 Meter), Great Whin Sil ( Timur Laut Britain)

SIL

7

Magma beku di PUNCAK ANTIKLIN & LENGKUNG SINKLIN

Contoh: Bukit Corndon di Britain

PAKOLIT

8

CORNDON HILL

9

Magma membeku ikut lengkung kerak bumi

Seolah-olah sebuah piring : TENGAH – TEBAL : HUJUNG - NIPIS

Bahagian atas dan bawah: melentur ke bawah.

Membeku dalam lembangan yang cetekKebanyakannya berlapisContoh: Bushveld di Afrika Selatan

LAPOLIT

10

BUSHVELD-AFRIKA SELATAN

11

Berbentuk seperti cendawan @ kubah

BAHAGIAN BAWAH : Agak rata BAHAGIAN ATAS : melengkung seperti

kubah

Contoh: Gunung Henry di Utah Amerika Syarikat

LAKOLIT

12

GUNUNG HENRY –UTAH (AS)

13

Sekumpulan magma membeku secara besar-besaran di dalam lapisan kerak bumi.

Bentuk bumi jalar dalam yang terbesar

Bentuk tidak sekata

Contoh: Gunung Stone di Georgia

BATOLIT

14

GUNUNG STONE DI GEORGIA

GUNUNG BERAPIhttp://dsc.discovery.com/convergence/pompeii/interactive/interactive.html

IGNEUS JALAR LUAR

(TEROBOSAN)

16

IGNEUS JALAR LUAR (TEROBOSAN)

Magma mengalir keluar & membeku di permukaan bumi

Contoh: Kon gunung berapi lava asid, kon gunung berapi lava bes, kon abu, kon komposit, penara basalt krater & kaldera

17

LAVA GUNUNG BERAPI

LAVA- Magma yang mengalir di permukaan bumi

Ada 2 jenis:1. LAVA ASID - likat2. LAVA BES- Cair

18

LAVA

LAVA ASID LAVA BES

70%- Kandungan besi & magnesium

Cair & mengalir laju Lambat membeku –

mengalir lebih jauh di permukaan bumi

Takat lebur rendah & sangat panas

1 100oC – 1 200oC Letupan kecil- Gas di

bawah tekanan tinggi dalam lava adalah sedikit.

70% -kandungan silikaSangat pekat/likat-

Mengalir dengan perlahan Cepat membeku di

permukaan bumiJarak aliran- DekatTaat lebur tinggiSuhu: 800oC-1000oCLetupan kuat- banyak

mengandungi gas yang berada di bawah pengaruh tekanan tinggi

19

JENIS-JENIS KON

20

1.KON LAVA ASID Cerun suram Lava asid –lebih likat dan cepat

membekuLava @ magma diletuskan keluar dari

genahar, ia akan cepat membeku ( tidak mampu mengalir jauh)

Lava @ magma sejuk & membeku dengan cepat

Kon gunung semakin curamContoh: Gunung Berapi Vesuvius -

Itali,Gunung Etna -Itali

21

GUNUNG BERAPI VESUVIUS-ITALI

22

GUNUNG BERAPI ETNA-ITALI

23

2.KON LAVA BES

Cerun - landai Gunung berapi kon lava bes juga

dikenali sebagai Gunung berapi perisai Cerun landai -lava @ magma cair &

mampu mengalir jauh sebelum membeku

Kaya dengan mineral feram/besi Contoh: Gunung Berapi Mauna Loa di

Hawaii, Gunung Merapi di Indonesia

24

GUNUNG BERAPI MAUNA LOA-HAWAII

25

GUNUNG MERAPI-INDONESIA

26

3.KON ABU

Cerun gunung: Cekung & curam

Terdiri daripada bahan-bahan seperti debu,abu,serpihan batu @ batu tongkol @ aliran piroklastik @ bahan sinder yang membentuk bom gunung berapi.

27

Letusan yang kuat memecahkan puncak gunung lantas menghamburkan ketulan dan serpihan batu serta debu- boleh mencapai sehingga 3 km tinggi

Contoh:Gunung Berapi Pinatubo, Gunung Berapi Mayon (meletus 7 Ogos 2006)

28

GUNUNG PINATUBO-FILIPINA

29

GUNUNG MAYON-FILIPINA

30

4.KON KOMPOSIT Terdiri pelbagai jenis kon lava & abu

yang keluar dari pelbagai lohong di sekeliling gunung berapi

Kon-kon terbentuk daripada rekahan batuan yang wujud di sekeliling gunung berapi

Aliran lava @ beu mengalir keluar menerusi kon kon kecil

31

Sesetengah kon mengeluarkan lava asid @ bes manakala kon lain mengeluarkan debu & bahan piroklastik lain.

Contoh: Gunung Stromboli Itali, Gunung Berapi Mageik Alaska

32

GUNUNG STROMBOLI-ITALI

33

GUNUNG MEGAIK-ALASKA

34

5.KRATERGunung berapi meletus- puncak gunung

akan dihancurkan & membentuk 1 lekukan @ kawah iaitu krater

Saiz bergantung kepada kekuatan letupan

Magma dalam lohong membeku,krater boleh menakung air yang akan membentuk krater @ tasik kawah.

Contoh: Tasik Krater ,Amerika Syarikat

TASIK CRATER- OROGEN USA

36

6.KALDERA

Terbentuk akibat cantuman beberapa krater gunung berapi yang terletak berdekatan antara satu sama lain.

Siri letupan akan menyebabkan setiap krater musnah dan krater

krater akan bercantum antara satu sama lain – Membentuk tasik kawah yang sangat besar – KALDERA

37

Contoh: Kaldera di Danau Toba,Indonesia

Kaldera paling luas di dunia: Terbentuk akibat letusan gunung berapi Karakatoa di Indonesia pada 1883

38

KALDERA DANAU TOBA

39

KALDERA KRAKATOA

40

HASIL LETUPAN GUNUNG BERAPI SELAIN LAVA

41

1. BAHAN-BAHAN MERUAP

Gas-gas yang terlarut dalam magma & boleh menyebabkan letupan

Contohnya:• Karbon dioksida• Stim• Oksid nitrogen & Sulfur• Karbon monoksida• Hidrogen Klorid• Gas-gas halogen( florin & klorin)

42

2. BAHAN PIROKLASTIK

Serpihan yang diletup keluar dengan kuat

Contoh:• DEBU HALUS (kurang 2mm)- debu

ini boleh berada di atmosfera untuk satu jangka masa panjang

• LAPILI- Bahan lava berukuran 2-64mm( dikenali sebagai sinder jika mengandungi batuan basalt)

43

2. BAHAN PIROKLASTIK Serpihan yang diletup keluar dengan kuatContoh:• Debu halus(kurang 2mm)- debu ini boleh

berada di atmosfera untuk satu jangka masa panjang

• Lapili- Bahan lava berukuran 2-64mm( dikenali sebagai sinder jika mengandungi batuan basalt)

• Blok-Bahan lava melebihi 64mm- bersegi-segi dan bersifat pepejal semasa diletupkan

• Bom- bahan lava melebihi 64mm,bulat dan dalam keadaan lebur semasa diletupkan

• Pumis- Serpihan rigolit yang berbuih dan terapung di atas air

44

PIROKLASTIK

45

PEMBENTUKAN GUNUNG BERAPIDEBU

BOM GUNUNG

46

Terhasil daripada batu-batuan cair yang terkumpul di bawah kerak bumi

Suhu yang tinggi di bawah kerak bumi menyebabkan batu-batuan menjadi cair

Batu-batuan cair ini dikenali sebagai Magma

47

Magma yang panas akan naik ke permukaan bumi kerana tekanan yang tinggi serta ketumpatan yang rendah daripada batuan di sekitarnya

Magma yang mengalir keluar ke permukaan bumi melalui rekahan atau lohong gunung dikenali sebagai LAVA

48

Kebanyakan gunung berapi terbentuk di kawasan sempadan plat

Gunung berapi boleh terbentuk apabila berlakunya pertembungan 2 plat

Pertembungan ini akan menyebabkan salah satu plat terjunam ke bawah plat yang lain

49

Zon terbenam akan menjadi cair disebabkan suhu dan tekanan yang tinggi di bawah kerak bumi

Bahan cair ini menambah kuantiti magma di mantel dan seterusnya mengalir menuju ke permukaan bumi untuk membentuk gunung berapi

50

Gunung berapi juga terdapat di Zon permatang tengah lautan

Perebakan dasar laut terjadi apabila magma yang naik menolak litosfera ke arah yang bertentangan.

Lava ini akan membentuk dasar laut sebagai permatang tengah lautan

Gunung- gunung berapi di Iceland merupakan jenis pembentukan ini

51

Sebahagian gunung berapi terletak di tengah plat @ jauh dari sempadan plat seperti kepulauan Hawaii

Apabila kepulan magma naik ke permukaan , gunung berapi akan terbentuk

Proses pembentukan gunung berapi ini dipanggil titik panas(hotspot)

52

JENIS-JENIS LETUSAN GUNUNG BERAPI

53

1. JENIS ICELAND Letusan rekahan Magma jenis

basalt yang keluar Tidak likat Nipis Membentuk

permukaan yang hampir rata

Letusan kecil & senyap

54

2. JENIS HAWAII Paling popularBahan paling banyak

keluar: Lava bes cairLava ditolak keluar

dalam bentuk pancutan bom bunga api

Jatuh semula- hasilkan letupan percikan

Nipis & aliran jauh sebelum beku

55

3. JENIS STROMBOLI Letusan sederhana

& berterusan Lava beku sebelum

dihambur keluar dalam bentuk ketulan

Jarak letusan –ambil masa beberapa minit

56

4. JENIS VULCAN Lava lebih likatMembeku dengan

cepatLetusan: Lebih

kuatJarak antara

letusan-Ambil masa yang lama

Semasa letusan: Lava yang likat akan berkecai menjadi bahan yang lebih kecil

57

5. JENIS VESUVIUSLetusan : Lebih kuat Magma keluar lebih

banyak Letusan kuat

disebabkan pengumpulan & tekanan gas yang kuat sebelum lava keluar

Magma terpancut hingga beratus-ratus kilometer

58

6. JENIS PLINY Banyak

mengeluarkan bahan piroklastik yang terdiri daripada bongkah & serpihan batu.

Letusan lebih kuat berbanding dengan Versuvius

Mengeluarkan sedikit debu & lava

59

7. JENIS PELEE Lava yang sangat

likat Letupan lewat Lava tidak

terhambur sebaliknya meleleh di sepanjang rekahan dan alur yang terdapat di dinding gunung berapi

60

KESAN-KESAN

KESAN NEGATIFKESAN POSITIF

61

KESAN NEGATIF

62

1.KEMATIAN & KEROSAKAN

63

Bandar Pompeii yang terletak di Wilayah Campania,Itali di kaki gunung Vesuvius lenyap dari permukaan bumi akibat tertimbus dengan debu-debu letusan gunung berapi Vesuvius pada 24 Ogos 79 Sebelum Masihi

Letusan Gunung Berapi Karakatoa di Indonesia pada tahun 26 & 27 Ogos 1883 memusnahkan 2/3 daripada pulau tersebut.

Sebelum 1883, Pulau Krakatau mengandungi tiga pulau utama,iaitu Lang (sekarang Rakata Kecil atau Panjang), Verlaten (Sertung) dan Krakatau sendiri, sebuah pulau sepanjang sembilan kilometer dan lima kilometer lebar.

64

Mengikut rekod rasmi, 165 kampung dan pekan musnah, manakala132 rosak teruk. Jumlah kematian pula seramai 36,417 orang, manakala ribuan cedera akibat letupan, diikuti gelombang ombak besar atau tsunami.

Letusan Gunung Berapi Mayon di Filipina pada tahun 1766 menyebabkan Pekan Cagsawa hilang dari peta Filipina serta menghilangkan rangkaian sungai di sekitar kawasan tersebut.

Pada 23 Jun 1897,Gunung Mayon kembali menggegarkan bumi dengan hujan laharnya selama 7 hari tanpa henti dalam lingkungan 160 Km persegi menyebabkan ratusan penduduk dan pekan tertimbus sehingga setinggi 15 meter.

65

Gunung Merapi yang meletus pada tahun 1006 dipercayai membawa kejatuhan tamadun Kerajaan Hindu Mataram dan kekosongan ini kemudiannya diisi oleh orang-orang Islam yang menjadi pemimpin pulau Jawa

Sejak tahun 1600,hampir 300,000 orang terkorban akibat letusan gunung berapi.Kebanyakan kematian disebabkan oleh aliran piroklastik & aliran tanah lumpur

66

Aliran piroklastik (dinamakan dalam bahasa Perancis sebagai nuees ardentes- bermakna glowing clouds) ialah aliran yang mengandungi satu campuran serpihan-serpihan panas,debu dan gas-gas.Aliran ini laju melebihi 150km sejam dan bahn-bahan aliran berdakapan dengan tanah.

Hampir 30,000 orang terkorban akibat aliran piroklastik semasa letusan gunung berapi Pelee pada 1902 di Pulau Martinique(Carribbean)

67

Hampir 30,000 orang terkorban akibat aliran piroklastik semasa letusan gunung berapi Pelee pada 1902 di Pulau Martinique(Carribbean)

Letusan Gunung Berapi Vesuvius – Membunuh & memusnahkan bandar Pompeii, Herculaneum, Stabiae & Oplontis

POMPEII Tertimbus 9 kaki akibat debu Tertimbus selama 1,700 tahun Dijumpai dan digali semula pada 1748

apabila surat Pliny the Younger dijumpai

Letusan pada 79 itu, yang dijangka berlaku selama kira-kira 19 jam

Melepaskan kira-kira 1 batu persegi (4 kilometer persegi) abu dan batu di atas

kawasan yang luas ke selatan dan tenggara kawahnya, dengan kira-kira 3 m (10 batu) tephra jatuh ke atas Pompeii.

Abu putih yang dihasilkan oleh letusan ini sebahagian besarnya mengandungi leucite dan  phonolite.

69

BANDAR POMPEII

70

71

72

BANDAR HERCULANEUM

73

74

HUJAN ASID

75

Letusan gunung berapi memberikan impak negatif kepada hidupan kerana pengoksidaan SO2 yang berterusan daripada gunung berapi akhirnya menyebabkan hujan asid

Hujan asid yang turun ke bumi akan terkumpul menjadi pemendapan berasid.

Asid yang terlalu pekat boleh menyebabkan tumbuh-tumbuhan dan hidupan di dalam tasik mati,bangunan dan batu menjadi lemah dan rapuh,warna bangunan dan kereta menjadi pudar,mudah rosak dan cepat berkarat.

76

Hujan asid juga merosakkan kesihatan manusia terutamanya mereka yang masih muda,golongan tua dan mereka yang berpenyakit seperti mengidap asma

77

PENURUNAN SUHU GLOBAL

78

Letupan gunung Berapi Tambora pada tahun 1815 menyebabkan berlakunya penurunan suhu global

Lindungan awan gunung berapi Tombara menyebabkan suhu global turun sebanyak 3oC.

Negara-negara di hemisfera Utara menjadi sangat sejuk

Tahun 1816 mengalami satu tahun yang tida ada musim panas

79

Suhu global menurun sedikit disebabkan oleh lindungan debu gunung berapi

Gas sulfur dioksida yang berpunca dari letusan gunung berapi (lebih kurang 20 juta tan) bercampur dengan air hujan untuk menghasilkan titisan asid sulfurik yang menghalang kemasukan cahaya matahari lalu menyebabkan penurunan suhu global sebanyak 0.5. Fenomena ini berlanjutan untuk beberapa tahun.

80

LETUSAN GUNUNG BERAPI TOBA MODEL DREW – SIMULASI KOMPUTER

Buktikan Letusan Gunung Toba –menyejukkan planet

Halang kemasukan cahaya matahari apabila asid sulfurik terbentuk

Suhu menurun – Ais semakin tebal

Semakin banyak ais di planet menyebabkan banyak cahaya matahari dipantulkan ke angkasa lepas

81

3. MENGANGGU SISTEM PENERBANGAN

82

Sejak 2 dekad yang lalu:

Lebih 60 buah kapal terbang komersial telah dirosakkan oleh debu gunung berapi

Beberapa kali juruterbang terpaksa melakukan pendaratan kecemasan kerana kehilangan kuasa enjin kapal terbang setelah enjin kapal terbang dikotori oleh debu gunung berapi

83

Letusan Gunung Berapi Galunggang,Indonesia - 1982

Membahayakan pesawatMenyebabkan kegagalan enjin 2 jet

penerbangan Kedua-dua pesawat tersebut menjunam

25,000 kaki sebelum enjin dapat dihidupkan kembali

84

Gunung Berapi Eyjafjallajokull meletus

100,000 penerbangan yang merentasi ruang angkasa benua itu dibatalkan

Syarikat penerbangan kerugian sebanyak AS$1.7 bilion (RM5.44 bilion) iaitu yang terburuk dalam sejarah.

86

4. ALIRAN TANAH LUMPUR / LANAR

87

4. Aliran Tanah Lumpur/lanar Aliran lahar mengandungi bahan serpihan

batuan bercampur dengan air hujan atau air yang berpunca dari salji yang telah dicairkan oleh bahan-bahan panas gunung berapi.

Aliran tanah lumpur boleh meratakan atau menimbuskan segala benda yang berada di hadapan semasa pergerakannya

Aliran tanah lumpur dari gunung berapi Nevasa del Ruiz,Colombia(Amerika Selatan) mengorbankan 25 000 orang di bandar Armero.

88

5. TSUNAMI

89

Berlaku disebabkan letusan gunung berapi

Kawasan sempadan plat menjunam ialah kawasan berlakunya gepa bumi yang dahsyat kerana kawasan inilah juga kawasan pembentukan ombak tsunami

Ombak ini membawa kemusnahan kepada kawasan-kawasran tepi pantai dan pulau-pulau yang bertaburan di Lautan Pasifik.

90

Kocokan air laut mewujudkan pergerakan ombak yang laju iaitu kira-kira 800 km sejam dan boleh merentasi lautan beribu-ribu kilometer sebelum melanda kawasan pinggir pantai.

Di tengah laut,ombak tidak terlalu tinggi- semakin menghampiri pantai-kelajuan perlahan tetapi ketinggian bertambah

91

Letusan gunung berapi Karakatoa pada 1883 di Selat Sunda antara Sumatera dengan Jawa menyebabkan pembentukan ombak tsunami yang kuat

Ombak ini menyebabkan 165 kawasan perkampungan tepi pantai Jawa dan Sumatera dimusnahkan dan ini menyebabkan 36 000 penduduk terkorban.

92

KESAN-KESAN

KESAN POSITIF

93

1. TANAH YANG SUBUR UNTUK KEGIATAN

PERTANIAN

94

Tanih yang terbentuk daripada letusan gunung berapi lava bes kaya dengan pelbagai mineral(batuan gunung berapi diluluhawakan beberapa juta tahun untuk menjadi tanah bes.

Tanih gunung berapi ini sangat sesuai untuk kegiatan pertanian.Contohnya

a) Dataran Tinggi Deccan (India) subur untuk tanaman kapas

b)Pulau Jawa,kawasan gunung berapi diteres untuk tanaman padi

95

c) Tanah yang subur di bahagian timur laut Hawaii yang menghadap angin membolehkan tumbuhan semula jadi yang subur dan padat

d)Tamadun awal seperti orang greek,Etruscan dan Roman membuat petempatan awal mereka di kawasan gunung berapi di Mediterranean-Aegean yang subur

e) Kawasan pertanian utam di Barat Amerika Syarikat terdapat di kawasna tanah gunung berapi yang subur.

96

2. SUMBER GALIAN & BATU BERHABLUR

97

Sumber galian logam seperti kuprum,emas,perak,plumbum dan zink didapati di zon magma di kawasan gunung berapi yang mati khasnya di sempadan plat menjunam.

Magma yang membeku di bawah tanah membentuk pelbagai jenis batuan berhablur seperti batuan plutonik @ granit

Batuan granit yang terdedah oleh proses hakisan terdapat di California ‘s Yosemite National Park.

98

Batuan granit yang terdedah oleh proses hakisan terdapat di California ‘s Yosemite National Park.

Mata air panas di bawah dasar lautan membawa air yang kaya dengan galian berwarna gelap seperti sulfid-sulfid besi, kuprum,zink,nikel dan galian logam black msokers.

The Troodos Massif di Pulau Cyprus terdapat kerak bumi lautan zaman purba yang mengandungi kuprum

99

3. TENAGA GEOTERMA

100

Tenaga panas yang tersimpan dalam perut bumi yang memberi manusia alternatif bagi menggantikan tenaga elektrik

Stim dari mata air panas dan geiser boleh digunakan untuk memusingkan turbin lalu menghasilkan tenaga elektrik goeterma.

Air panas yang bersuhu rendah digunakan untuk memanaskan rumah hijau atau kawasan pelancongan sebagai kolam mandi air panas

101

Air panas digunakan untuk 70% kawasan perumahan di Iceland dan padang geoterma geiser di California Utara menjana kuasa elektrik untuk kegunaan harian penduduk-penduduk di bandar San Franciso.

Kadang-kadang dalam air geoterma terdapat sulfur,emas,perak & raksa

102

4. AKTIVITI PERLANCONGAN

103

Aktiviti gunung berapi membentuk kaldera yang amat besar.Kaldera ini akan mewujudkan tasik-tasik yang besar dan luas.

Letusan gunung berapi Toba menyebabkan terhasilnya Danau Toba.

Tekanan ke atas magma yang belum keluar menyebabkan munculnya Pulau samosir di tengahnya.

104

Pelancong-pelancong datang ke kawasan mata air panas kerana percaya bahawa mata air panas mengandungi sulfur yang boleh mengubati penyakit kulit