AL-ÁNDALUS

A conquista e o emirato dependente (711-756)

• Á morte do rei visigodo Witiza, iníciase unha guerra civil pola sucesión entre Rodrigo e Axila. Este pediu axuda aos musulmáns do norte de África.

• Ano 711: o gobernador Musa e o seu xeneral Tariq cruzan o estreito de Xibraltar e derrotan a Rodrigo na batalla de Guadalete.

• Despois ocupan Sevilla, Córdoba e, no 713, Toledo con pouca oposición.

• En tan só 4 anos os musulmáns ocupan case toda a Península, aínda que axiña abandonan as terras do norte.

• Establecen a capital de Al-Ándalus en Córdoba, fundando un emirato dependente do califato de Damasco.

Batalla de Roncesvalles (778): Carlomagno vence

os musulmáns.

O emirato independente (756-929)

• Ano 750: a dinastía Abasida fíxose co poder do islam asasinando á familia Omeia en Damasco.

• Só un dos Omeias conseguiu escapar e chegar a Al-Ándalus: Abderramán I

• No 756 proclamouse emir independente de

Córdoba: deixaron de obedecer en política ao califa, agora en Bagdad, aínda que seguiron recoñecendo a súa autoridade relixiosa.

O califato (929-1031)

• Abderramán III proclámase califa no 929: ademais de dirixir o goberno, convertíase tamén na máxima autoridade relixiosa de al-Ándalus.

• Goberno: – O hayib era o primeiro ministro – Os visires eran os ministros – Os valís eran os gobernadores das provincias

• No ano 976 accede ao título de califa Hisham II con 11 anos:

• O goberno quedou en mans de Almanzor, un brillante xeneral que emprendeu numerosas campañas de saqueo ou razzias contra os reinos cristiáns do norte: atacou cidades como Barcelona oi Santiago de Compostela

Os reinos taifas (1031-1086) • Tras a morte de Almanzor en 1002, as loitas

internas provocaron a división do califato en numerosos reinos taifas no ano 1031.

• Etapa de crise política, con enfrontamentos entre eles e contra os cristiáns, a quen pagaban parias ou tributos para evitar os seus ataques.

• Destacaron os taifas de Sevilla, Toledo, Badaxoz e Zaragoza.

• En 1085 Toledo cae en mans dos cristiás: Os musulmáns chaman na súa axuda aos almorábides, guerreiros bérberes que formaran un gran imperio no norte de África.

Os imperios norteafricanos • Os almorábides (1086-1145):

– Profesaban os principios máis estritos do Islam. – Acoden en apoio do taifa de Sevilla e derrotan a

Afonso VI. – En 1145 prodúcese unha nova fragmentación: os

segundos taifas (1145-1175) • Os almohades (1175-1231):

– Outra dinastía norteafricana que ocupa parte da Península.

– Serán derrotados en 1212 na batalla das Navas de Tolosa por unha unión militar dos reinos cristiáns.

Imperio almorábide e Imperio almohade

O reino nazarí de Granada (1238-1492)

• Último territorio musulmán na Península. • No poder estaba a dinastía nazarí. • O reino nazarí era débil: durante máis de dous

séculos foi vasalo de Castela (pagaban un tributo)

• Finalmente foi conquistado polos Reis Católicos en 1492 tras la rendición de Boabdil despois de 10 anos de guerra.

Rendición de Granada

A sociedade • A sociedade andalusí era heteroxénea:

– Os conquistadores e os seus descendentes eran o grupo máis poderoso:

• A minoría de orixe árabe reservou para ela as mellores terras e os cargos de goberno.

• Os conquistadores de orixe bérber ocupaban unha posición inferior. – Os muladís eran os cristiáns que adoptaron a relixión, a lingua e

os costumes do Islam. – Os mozárabes eran os cristiáns que vivían en territorio

musulmán pero continuaron practicando a súa relixión cristián. Pagaban impostos.

– Os xudeus eran unha minoría moi activa economicamente. – As mulleres estaban sometidas á autoridade do pai ou do

marido. – Os escravos eran o chanzo social máis baixo.

A economía • A maior parte da poboación dedicábase a agricultura:

cereais, vide, oliveira, árbores froiteiras. – Desenvolveron técnicas de regadío. – Introduciron novos cultivos: algodón, arroz, berenxenas... – Os agricultores vendían os seus produtos nos zocos das

cidades. • Os artesáns desenvolveron unha artesanía de calidade:

cerámica, repuxado do coiro, armas, seda, carpintaría, marfil...

• Comercio: utilizaban dúas moedas: o dinar de ouro e o dirhem de prata.

A cultura • Desenvolveuse unha cultura espléndida

debido a prosperidade económica e a certa tolerancia intelectual.

• O califa Al Hakam II creou unha biblioteca de 400.000 volumes.

• Destacaron importantes pensadores musulmáns e xudeus como Avicena, Avempace, Averroes ou Maimónides.

A Arquitectura

• Utilizan materiais pobres, como o ladrillo, pero recubríanos con abundante decoración para dar aparencia de suntuosidade.

• Como o islam prohibe representar persoas ou animais, na decoración empregaban motivos vexetais (ataurique), xeométricos (lacería) e inscricións con versos do Corán.

• É característico o horror ao vacío (horror vacui), é dicir, todo o muro ten que estar decorado

• Soportes e cubertas: – columnas e piares. – Diversos tipos de arcos: ferradura, ferradura

apuntado, polilobulados, entrelazados. – Edificios alintelados: teitos planos de madeira,

pero tamén usaron cúpulas, aínda que as máis das veces tiñan só un sentido decorativo: utilizan arcos e cúpulas falsas.

• As bóvedas de cruzaría utilizan nervios que non se cruzan no centro.

Etapas

• 1. Arquitectura califal – Mesquita de Córdoba

• Edificio máis representativo deste período. • Chama a atención o contraste entre a austeridade

exterior e a exquisita decoración interior. • Naves perpendiculares á quibla. • As columnas dan o aspecto dun bosque de dous pisos:

sistema de dobre arquearía, con arcos de medio punto sobre arcos de ferradura a modo de arcos entibos e pilar sobre columna. As doelas alternan o branco e o vermello.

• Etapas construtivas da mesquita de Córdoba: – Abderramán I iniciou a súa construción no 784 sobre a

antiga igrexa cristiá de san Vicente. • 11 naves de norte a sur. Aparecen os modillóns de rizos. • Doelas de pedra e ladrillo.

– Abderramán II (833-848) derriba a quibla e prolonga a sala de oración cara ao sur.

– Mohamed I (855) constrúe a Porta de san Estevo, cun arco enmarcado por un alfiz.

– Abderramán III (929) estendeu o patio cara ao norte e fixo o minarete.

– Al Hakam II (961-969) fai a ampliación coas maiores novidades arquitectónicas: maxura de gran barroquismo, con arcos lobulados, entrelazados, bóvedas de nervios e o actual mihrab (tradicional).

– Almanzor (987-990). Amplía cara ao leste debido ao obstáculo que supón o río Guadalquivir cara ao sur: quedou o mihrab descentrado. Doelas vermellas pintadas.

Palacio Medina Azahara (arquitectura califal) Abderrmán III

Mesquita do Cristo da Luz (Toledo) • Planta cadrada dividida en 9 tramos cun rico

repertorio de bóvedas de cruzaría.

• 2. Arquitectura das taifas – Tendencia decorativa e barroca, moi luxosa pero con

materiais pobres – Destacan a alcazaba de Málaga, Almería ou o Palacio da

Aljafería en Zaragoza

• 3. Arquitectura almohade. – Reacción contra a tendencia decorativa das taifas

motivado pola súa ortodoxia relixiosa: carácter austero.

– Decoración a base de rombos, chamadas sebkas. – Destacan a Xiralda (alminar da demolida mesquita

de Sevilla), a Torre do Ouro ou o Alcázar de Sevilla.

Alcázar de Sevilla

Xiralda

• 4. Arquitectura nazarí – Volve á abundante decoración:

• Os muros cúbrense de xesaría e cerámica vidrada. • Columna nazarita, de fuste delgado e liso rematado por

collaríns. • Arcos de medio punto peraltado e polilobulados. • Bóvedas e arcos de mocárabes: pequenas pezas de

estuco ou madeira ensamblados que colgan a modo de estalactitas, e que conseguen efectos de luz e sombra.

– Destacan a Alhambra de Granada e Xeneralife.

Alhambra de Granada

• O “castelo vermello” é unha cidade- palacio construída nos séc. XIV e XV sobre unha fortaleza taifa.

• Arquitectura luxosa pero falsa: os arcos interiores son vanos alintelados con revestimento de ieserías sobre lixeiro esqueleto de madeira.

• 3 unidades: – Alcazaba (fortificación con muralla) – Cidade laboral (onde vivía persoal de palacio) – Palacio ou Casa Real

• Palacio: – 1º metade séc. XIV: YUSUK I O espazo público era

a zona onde o rei exercía as súas funcións de goberno: distribuíase arredor de 3 patios paralelos:

• Patio de Machuca, coa Sala do Mexuar (sala de audiencias) • Patio do Cuarto Dourado, coa oficina de apelación ao rei • Patio de Comares ou de Arrayanes,

– co Salón de Comares (salón do Trono) – Sala da Barca – Patio dos Arraianes

– 2ª metade séc. XIV: MOHAMED V As dependencias privadas formaban a zona en que vivían o rei e a súa familia: Cuarto dos leóns:

• Patio dos leóns, Sala dos Reis, Sala dos Mocárabes, Sala dos Abencerrajes e Sala das Dúas Irmáns.

Patio de Machuca

Sala do Mexuar

Cuarto dourado

Salón de Comares

Sala da Barca

Patio dos Arrayanes

Patio dos Leóns

Sala dos Reis

Sala de Mocárabes

Sala das Dúas Irmáns

Sala dos Abencerrajes

Xardín de Lindaraja

Xeneralife • Residencia de veraneo dos reis situado en fronte a

Alhambra, onde os xardíns e fontes con xogos de auga son o seu principal encanto.