Embed Size (px)
Citation preview
1
Numero 19, Junio – Julio 2019
Al la tuta mondo:
Bonvenon al la verda Gotenburgo !
Bonvolu viziti nian retpaĝon:
www.esperanto-gbg.org
2
Enhavo
Enhavo ............................................................ 2
Pri Ora Ĵurnalo ................................................ 2
Espe-Porko meditas... .................................... 3
Kantu kun ni ................................................... 4
Celebro de la Nacia Tago en Gråbo ................ 4
La sveda nacia himno ..................................... 5
Esperanto-Sabato 15 junio: Robert Hannah .. 5
Skickat till ett antal EU-parlamentariker ........ 7
Memore al sinjoro Fajszi Károly ..................... 8
Plurlingva diservo ĉe la samea kabano .......... 9
Pentekosta Tago ........................................... 10
Ni kantis Må din väg gå dig till mötes .......... 10
La sveda SEF-kongreso 2019 ........................ 11
Krister Kieselman pri la jida gramatiko ........ 12
Mireille Grosjean prelegis pri stepoj ............ 13
Leif Nordenstorm pri minoritataj lingvoj ..... 13
La jarkunsido de SEF / SEFs årsmöte ............ 14
La fino de la kunsido .................................... 15
Micke Englund kaj lia kunludanto ludis ....... 16
Agneta Järlström kaj Olof Pettersson distris 17
Stokholm’ en la kor’ ..................................... 17
Bona instruisto laborigas la gelernantojn. ... 18
Laŭdon al la organizantoj kaj al la kuiristo! . 18
Bildoj de la somera kurso en Gotenburgo ... 19
Oe, oe.....en la ŝipo....................................... 21
Bildoj el la lasta tago de la kurssemajno ...... 22
Saluton al la Gotenburga kverko .................. 25
Kvar leteroj de la somera kurso ................... 26
La fiera vaporŝipo ”Ångaren Bohuslän” ....... 28
Sädesärlan – Blanka motacilo ...................... 28
”Arkta Ŝterno” kaj ”ridmevo” klarigas ......... 29
Ingrid Vallin trovis kantbirdojn .................... 29
Sveda kanto: Gaja birdeto ........................... 30
Pri la sinjordomo Nääs. Revoj realiĝis sur la
heredaĵo de Nääs. ........................................ 30
Nääs kaj Otto Salomon ................................ 30
Iomete pri alia eksterlanda partopreninto .. 31
Hinda lernanto en Nääs ............................... 32
La suda alo de Nääs ..................................... 32
Kuriozaĵo pri Nääs ........................................ 34
1979 – filmfaro ............................................. 34
Aktuale en 2019 ........................................... 34
Vänhem tiame kaj nuntempe ...................... 35
La homoj en Nääs ......................................... 36
La luddomo – Lekhuset ................................ 36
Mi volus doni al vi florojn! ........................... 37
Labortagoj en Varberg ................................. 37
Ruĝa muzeo, flava malliberejo, banejo en
Varberg ........................................................ 38
”Bockstensmannen” .................................... 39
Ŝajne la ŝanĝo de laborloko vigligis! ............ 40
Charlie Chaplin instruas Esperanton ............ 41
Roger Nilsson trovis svedajn strangaĵojn ..... 42
Pli el la somera kurso ................................... 42
Ekskursoj proksime al Gotenburgo .............. 43
Blovas vent’ .................................................. 43
”Vinga” ......................................................... 43
Tjolöholm ..................................................... 44
Tips från Inga Johansson .............................. 44
La malnova ringo de Ingegerd Granat ......... 45
Pri Ora Ĵurnalo
Ora Ĵurnalo estas eldonata de Ora Klubo, subtena klubo de la
esperantolibrejo en Stannum, Östadsvägen 68.
Redaktantoj: Siv Burell, 070-721 34 79, [email protected] kaj
Ingegerd Granat, 073-502 53 32, [email protected]. Fina
paĝaranĝo – kaj en tiu ĉi numero lingva kontrolo –: Andreas
Nordström, [email protected]. Lingva perfektigo de kelkaj
tekstoj: Folke Wedlin.
3
Espe-Porko meditas...
…kaj iomete hontas
pro kelkaj eraroj en la
pasinta numero.
Sed – se ne estas eraroj, la legantoj malofte
skribus al Ora Ĵurnalo. Ni bonvenigas
kontaktojn kun vi.
Unue Margareta Andersson, kiu havas
grandan konon pri birdoj, atentigis nin ke
estas miskompreno pri la aspekto de
birdoj. Ne estas la arkta ŝterno sed la
ridmevo sur la bildo en la maja numero.
Do ni enmetis klarigan dialogon inter la
du birdoj en ĉi tiu numero. Krome
Margareta substrekis ke la arkta ŝterno
apartenas al la familio ŝternoj, ne al la
meva familio.
Due Kaarlo Voionmaa skribis la 27an de
majo:
Dankon pro la gazeto!
La historio de Finnlando estas animskua
legaĵo.
Mi rimarkis kelkajn erarajn informetojn:
la operacio Barbarossa ne komenciĝis en
julio 1941 sed la 22-an de junio de 1941.
Mi memorus ke la nombro de militinfanoj
senditaj el Finnlando al Svedio estis
72 000, ne 90 000. Trie, la Sovet-Unio ne
sukcesis kapti/forrabi duonon de
Finnlando en la du militoj (1939–40 &
1941–1944) sed ”nur” 12 procentojn de
la finnlanda areo. Unu el la plej grandaj
perdoj estis la perdo de la urbo Viipuri. La
karela popoldiro spite al ĉiuj afliktoj estis:
”Ĝojo supren eĉ se la koro trempitiĝis
fare de plorado.”
Kun amikaj salutoj!
kaarlo voionmaa, svedfinnulo
Ne ĉiun tagon esperantokluboj havas
viziton de parlamentano. Ni havis!
Robert Hannah, kiun Sascha de
Germanio inspiris
skribi proponon pri
esperanto en la
gimnazio, vizitis nin
la 15an de junio. Tre
pedagogie li informis pri la laboro en la
komisionoj kaj en la parlamento.
Al la somera kurso en Gotenburgo 20
personoj aliĝis al tri niveloj:
komencantoj, daŭrigantoj kaj al la
konversacia kurso. Kune kun la tri
instruistoj – Sten, Inga kaj Andreas ni
estos 23. Elvira el Pollando venos nur je
la fino de la kurso. Do mi esperas ke eĉ la
komencantoj kuraĝos paroli esperanton
kun Elvira.
Ĉi tiu numero estas duobla numero kaj
por junio kaj por julio. Post la
somerkursoj 24–28 junio ni renkontiĝu
ĉe kafejoj – post promenoj tra la urbo al
interesaj historiaj vidindaĵoj: merkrede
10 julio, ĵaŭde 22 aŭgusto kaj vendrede
13 septembro.
La Libro-Foiro okazos 26–29 septembro.
Ĉi tiun fojon la Gotenburga klubo
organizos la tuton sen SEF, sed
kompreneble ni informos la vizitantojn
pri kluboj kaj aktivecoj en tuta Svedio.
Libertempa vojaĝo ne devas kosti tro! En
la Ora Ĵurnalo Ingegerd donas
ekzemplojn pri interesaj celoj.
Inga sciigis nin, ke la Ondo, rusa gazeto,
informas ke ili konas numerojn 14, 15 kaj
16 de Ora Ĵurnalo. Ora Ĵurnalo ŝajne
havas flugilojn.
Raportojn kaj rakontojn vi trovos en ĉi tiu
numero: pri la SEF-kongreso, pri Nääs, pri
Varberg kaj je la fino vi havas rakonton
de Ingegerd pri ”La Malnova Ringo”.
Havu ĝojan someron! Ni revidu unu la
alian en aŭgusto. Ĝis! /Siv
4
Kantu kun ni: https://www.youtube.com/watch?v=Gse60azS5gE
Somere en suna kamparo
ni iras tra l’ verda arbaro
ho, for estas nia zorgaro
Kun ĝojo kantu do! Haló! Haló!
Ekiru nun al rava sun’,
ne sidu hejme ĝis aŭtun’!
Ni marŝas for kun gaja kor’
kaj ĝuas de la florodor’.
Somere en suna kamparo,
Kun ĝojo kantu do! Haló! Haló!
Celebro de la Nacia Tago, la 6an de junio, en Gråbo La estraro de la gotenburga esperanto-klubo
kombinis kunsidon kun celebro de la Nacia
Tago. Jen la bildoj, kiujn Ingegerd faris:
5
La sveda nacia himno (En la sveda: https://www.youtube.com/watch?v=9LiN57nfjFw)
Vi alta, libera, multaĝa Nordland’,
vi gaja, silenta, ho vi bela!
Saluton al vi, nia plej kara land’,
al via verdherbej’ kun sun’ ĉiela!
Vi tronas fiere sur granda memor’
eĥinta kun glor’ de bord’ al bordo.
Vi estas kaj restas eterna kun glor’.
Ke vivu mi kaj mortu en la Nordo!
Esperanto-Sabato 15 junio: Robert Hannah,
parlamentarano (L), vizitas la gotenburgan klubon
Inga interrete trovis la proponon de Robert Hannah, pri esperanto en la gimnazio (sur la ekrano).
Robert elkreskis en Tynnered, Gotenburgo.
Pri tio li skribis libron – ”Potatisskallen”.
La titolo alludas al la pejorativa esprimo
”svartskalle” (nigra cerbujo) dirite pri
enmigrintoj el sudaj landoj, sed ĉar li estas
6
naskita en Svedio – la lando de terpomoj – li
nomas sin ”potatisskalle” (terpoma cerbujo).
La libro temas pri ”kulturo pri honoro” kun
perforto pro honoro, negativa evoluo de
kelkaj antaŭurbaj partoj kaj ankaŭ pri la rajtoj
de HBTQ-personoj – ĉiuj aferoj pri kiuj Robert
intense laboras.
Eĉ se la ŝancoj estis nefavoraj al li, knabo de
gotenburga problemplena antaŭurbo – li nun
estas juristo kaj parlamentano por la
Liberaloj.
Robert substrekas ke la laboro de
parlamentano estas sola laboro. Lunde kaj
vendrede ne estas laboro en la parlamento.
Do estas tempo por skribado de proponoj al
la komisiono, demandoj al ministroj,
kunlaboro pri partiaj skriboj – kaj nun por
vizito al Esperanta asocio.
Ĉiu parlamentano ja apartenas al aparta
komisiono, Robert al Civilutskottet, kiu
traktas loĝadon, konstruadon, konsumantajn
aferojn, heredaĵojn, geedziĝon, nomleĝon...
eble mi forgesis ion.
La metodo influi la politikon estas uzo de
1) skribaj demandoj
2) interpelacioj
3) kontakto kun la amaskomunikiloj.
Margot Wallström ŝercas, dirante ke Robert
”abonas” pri demandoj al ŝi pri la Mez-
Oriento, de kie la familio de Robert origine
venas. La spektro de liaj demandoj estas
vasta – de la deziro pri sveda konfirmo de la
popolmurdo de armenoj 1915–1917 – ĝis la
hodiaŭaj aferoj pri IS.
Robert listigas siajn strebojn tiele:
1) kontraŭbatali perforton pro honoro
2) aferoj pri loĝado
3) plibonigo de la antaŭurboj
Cetere... la afero de edzigo/edzinigo de
infanoj devas esti haltigita.
La amaskomunikiloj ne ofte raportas pri la
duono de la svedoj, kiu devenas de aliaj
landoj.
Sekvis interparolo kiel agi por enmeti
Esperanton en la gimnazion. Konsiloj:
Invitu personon de Skolverket (la ŝtata
administracio pri lernejoj) kaj argumentu
por ke esperanto troviĝu sur la listo de
elekteblaj lingvoj en la gimnazio.
Kunlaboru kun iu gimnazio, kiu povus
trovi almenaŭ kvin estontajn esperanto-
lernantojn.
Kunlaboru kun aliaj politikaj partioj por
kune labori por esperanto.
Skribu al viaj lokaj parlamentaranoj – vi
ja elektis ilin.
Kaj:
Daŭrigu la laboron igi la svedaj EU-
parlamentaranojn kunlabori kun grupoj en la
parlamento por levi la lingvan problemojn al
eŭropa nivelo.
Robert finis per citaĵo kiun oni diras devenas
de Mahatma Gandhi:
First they ignore you Unue ili ignoras vin
then they laugh at you poste ili priridas vin
then they fight you poste ili primilitas vin
then you win poste vi gajnas.
Do, ni ĉiuj dankas al Robert pro lia prelego pri
la ĝenerala parlamenta laboro kaj pri sia
aparta laboro.
Ni deziras al li sukceson en sia grava laboro!
/Siv
7
Skickat till ett antal EU-parlamentariker
Till dig som ska representera Sverige i EU! 11 juni 2019
Göteborgs Esperantoförening vill informera dig, som nu ska
representera oss i EU om följande:
Dagens språkpolitik i EU är långt ifrån
demokratisk. De stora språken tränger undan
de små. Du kan medverka till en mer
demokratisk språkordning i EU, genom att
förorda att ESPERANTO blir ett av EUs officiella
språk. Esperanto är ju det moderna latinet, som
vi påstår är den minsta gemensamma
nämnaren för så gott som alla EU-länder.
Många av de språk som talas i EU har ju inslag
av latin, om inte annat så i den mängd
internationella ord, som ingår språken.
Eftersom EU är ett planerat språk finns inte de
svårigheter, som varje nationellt språk har, i
form av undantag från regler. Esperanto är
oerhört smart konstruerat och är
tidsbesparande. Det finns en rik litteratur och
en mängd läroböcker, ordböcker och tidskrifter
från hela världen. I Wien, där Esperanto-
Akademien har sitt säte, finns en samling på
närmare 50 000 olika titlar. Esperanto är inget
litet språk, som många tycks tro i Sverige.
Ingenstans är det majoritetsspråk, men det är
spritt i ca 120 länder.
Esperanto har globala ambitioner och vill vara
ett brospråk mellan olika kulturer. Det är
användbart i alla sammanhang och stöder
tanken på att alla ska få tala sitt eget
modersmål. Dör ett språk dör en kultur.
En gång var det Frankrike, som hindrade
Esperanto att bli ett officiellt språk i FN
(dåvarande NF). Idag är Frankrike ett av de
länder som mest arbetar för att Esperanto ska
bli ett EU-språk. Tag kontakt med fransmännen
och se vad ni tillsammans kan åstadkomma.
Då språkläraren Lars
Forsman under 15 år – fram till 2002 – hade
esperantoterminer på Karlskoga folkhögskola
för svenskar och icke-svenskar, förordade han
att man skulle börja med att utbilda EU-
tolkarna. Efter fyra månader skulle de vara helt
kapabla att översätta mellan esperanto och
modersmålet. Esperanto som spindeln i nätet
skulle hindra att ord med dubbelbetydelse eller
olika ideom skulle orsaka missuppfattningar.
Om varje land – först på försök – sedan på
riktigt – skulle införa esperanto som skolspråk,
skulle på sikt ledamöterna slippa att förlita sig
på tekniken och kunna tala direkt med
varandra på kaféer och i korridorer. Allt kanske
inte avgörs i plenisalar. Dessutom ligger ju en
fredstanke bakom skapandet av Esperanto,
liksom demokratitanken att alla ska ha rätt att
kunna kommunicera med varandra.
Gustav Fridolin, Robert Hannah (2017) – och
kanske någon mer – har lagt motioner till den
svenska riksdagen om möjligheten av att införa
esperanto på gymnasiet. I min kommun,
Lerum, har det funnits esperanto som frivilligt
ämne under 12 år – tills PISA-rapporten satte
stopp. Alla timmar behövdes för basämnena.
Mycket pengar skulle sparas om Esperanto blev
huvudspråk i EU och FN.
Läs mer på Göteborgs Esperantoförenings
hemsida www.esperanto-gbg.org
Hela Esperanto-Sverige har samma
uppfattning, men den här gången blev det
Göteborgsföreningen som agerade.
Esperantoföreningen i Göteborg genom:
Siv Burell, ordf. 070-721 34 79 [email protected]
och Ingegerd Granat, v. ordf. 073-502 53 32 [email protected]
8
Memore al sinjoro Fajszi Károly de Raita Pyhälä, Finnlando
KÁROLY FAJSZI (1911–2004) estis hungara
poŝtoficisto, kiu esperantiĝis okaze de la
Budapeŝta Universala Kongreso en 1966. Post
sia emeritiĝo en la 1970aj jaroj li komencis
kolekti Esperantajn librojn, gazetojn, revuojn,
insignojn, standardojn k.a. Tiutempe troviĝis
ankaŭ Esperantaj pakumoj por alumetoj,
ĉokolado, cigaredoj. Li havigis al si ankaŭ la
skribotablon de Kalocsay. Ĉio tia kaptis lian
intereson.
Lia tri-ĉambra
loĝejo en
budapeŝta
etaĝdomo
konstruita en la
fino de la 19a
jarcento
ekpleniĝadis de
ĉio Esperanta. La
libroj kaj aliaj aĵoj
engrimpis ĝis la
plafonoj. Lia edzino permesis tion, eĉ fariĝis
helpanto en la kolektado. Post kelkaj jaroj
jam estis bezonataj du pliaj helpantoj por la
katalogado. La unua parto de la katalogo, 542
paĝoj, aperis en 1991. Ankaŭ la dua parto
estas aperinta, sed la precizan jaron mi ne
scias.
En la 1990aj jaroj la ekonomia situacio en
Hungario ŝanĝiĝis kaj ne plu estis facile
kolekti esperantaĵojn. S-ro Fajszi petis
eksterlandajn esperantistojn kunporti aŭ
sendi aldonaĵojn al lia kolektaĵo, li volis
kompletigi, perfektigi.
Mi vizitis la hejmon de gesinjoroj Fajszi, kiam
mi bezonis Esperantajn tradukojn el la fabeloj
de H.C. Andersen. La endoman ŝtuparon
kovris araneaĵoj, sed en ilia loĝejo daŭris
diligenta ordiga laboro.
S-ro Fajszi afable disponigis siajn librojn al
bezonantoj, kiuj rajtis tie sidiĝi kaj eklegi. Nun
de tio pasis preskaŭ 30 jaroj.
En majo 2019 mi revizitis Budapeŝton kaj
volis vidi la Fajszi-kolektaĵon en la Nacia
Biblioteko de Fremdlingva Literaturo. Por tio
oni devas aranĝi akcepton almenaŭ unu
tagon antaŭ la vizito.
Nun oni rajtas legi kaj pristudi la aĵojn sur
balkono super iama bela dancejo, nun
legosalono, sed el tiu kolektaĵo oni ne
pruntas.
La kolektaĵo enhavas 12 000 librojn, 1 000
binditajn periodaĵojn, centojn da relikvaĵoj,
plurmil presaĵetoj, krome ankaŭ alilingvajn
eldonaĵojn pri Esperanto.
Mi ĝuis mian viziton sed demandis, kial la
nomo de Fajszi ne vidiĝas sur muro aŭ pordo.
Mi trovis statuetojn pri Zamenhofo,
portreton pri la fama poeto Kalman Kalocsay
sed ne bildon pri esperantisto Fajszi Károly.
Raita Pyhälä
9
Plurlingva diservo ĉe la samea kabano, la Pentekostan tagon
Plovis kaj ventis, sed tamen
18 personoj venis al la di-
servo de la paroĥo de
Angered, kunlaborante kun
la Samea Societo de
Gotenburgo. La Esperanto-
Societo estis invitita
(anonco en la numero 18
de Ora Ĵurnalo).
Ĉe la lago Trollsjön (la lago
de ogroj) estis fajro kun
kafkaserolo en la mezo. La
diservon gvidis la pastro
Charlotta Nylund (apud la
gitarludanto). Krom la sveda ankaŭ estis tekstoj en la
nordsamea lingvo, la finna kaj... Esperanto. Mi legis la tekston
el la Agoj de la apostoloj, ĉapitro 2, versoj 1–11. Ni kantis en la
sveda kaj la samea. Pro la vetero ni poste kafumis en la
kabano. /Siv
Fotoj de Ingegerd kaj Siv.
10
Pentekosta Tago Apostlagärningarna – La agoj de la apostoloj
Ĉapitro 2, la unua verso:
1: Kaj kiam venis la Pentekosta tago, ili ĉiuj
estis unu-anime en unu loko.
2. Kaj subite venis el la ĉielo sono, kvazaŭ
blovego de forta vento, kaj ĝi plenigis la tutan
domon kie ili sidis.
3. Kaj al ili aperis dis-irantaj langoj kvazaŭ el
fajro, kaj sidiĝis sur ĉiun el ili.
4. Kaj ĉiuj pleniĝis de la Sankta Spirito, kaj
komencis paroli aliajn lingvojn, kiel la Spirito
donis al ili parolpovon.
5. Kaj en Jerusalem tiam loĝis piaj Judoj el ĉiu
nacio sub la ĉielo.
6. Kaj kiam aŭdiĝis tiu sono, la homamaso
kunvenis kaj miregis, ĉar ĉiu aparte aŭdis ilin
paroli per lia propra dialekto.
7. Kaj ĉiuj konfuziĝis kaj miris, dirante unu al
alia:
Rigardu! Ĉu ne estas Galile-anoj ĉiuj tiuj
parolantoj?
8. Kiel do ni aŭdas ĉiu en sia dialekto, en kiu
ni naskiĝis?
9. Partoj kaj Medoj kaj Elamanoj, kaj loĝantoj
en Mezopotamio, Judujo, Kapadokio, Ponto
kaj Azio...
10. Frigio kaj Pamfilio, Egiptujo kaj la partoj
de Libio apud Kireno, kaj pas-loĝantaj
Romanoj, Judoj kaj prozelitoj...
11. Kretanoj kaj Araboj – ni aŭdas ilin paroli
en niaj lingvoj... la mirindaĵojn de Dio.
Ni kantis Må din väg gå dig till mötes en la nordsamea (jen la melodio en la sveda plus en la sveda signolingvo: https://www.youtube.com/watch?v=KFUu_oE_8c0)
Gehppes mátkki sávvat dutnje
bálggis rádnán, biekkat linisin,
beaivvádat mii niera ligge dus.
Arvi šattuidat nai čáhcce jus.
Dasságo oaidnalit.
Ipmil doallá,
gal du doallá giedastis.
Ingegerd fotis.
11
La sveda SEF-kongreso 2019 okazis 31 majo – 1 junio en la Popolkultura Centro de Hjorthagen en Stokholmo
Iomete pli ol 30 personoj partoprenis. La
kluboj en Stokholmo kaj Upsalo planis kaj
bone realigis la kongreson. La bildo pri
Medborgarhuset estas el la programlibreto.
Krom la jarkunvenoj estis prelegoj. La kvar
prelegantoj estis prezentitaj jam en la
februara numero de La Espero. Ili estis:
Mireille Grosjean, la prezidanto de ILEI
(Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj).
Ŝi loĝas en Svislando kaj vizitis nin en 2007,
kiam estis Esperanta ekzameno en Lesjöfors.
12
Krister Kiselman estas sveda matematikisto,
kiu membras en internaciaj akademioj. Li
loĝas en Upsalo.
Leif Nordenstorm estas direktoro de la
teologia kursejo Fjellstedtska skolan. Ankaŭ li
loĝas en Upsalo kaj prizorgas la Esperanto-
Eldonejon.
Tatu Lehtilä, la plej juna de la kvaropo, estas
asistanto en la faksekcio pri lingvistiko en la
Stokholma universitato. Li ankaŭ estas la
prezidanto de la Stokholma Esperanta klubo.
Krister Kieselman prelegis pri la jida gramatiko Krister Kieselman estas
profesoro pri matematiko. En
Vikipedio oni povas trovi
”Fakaj verkoj en Esperanto:
Matematiko”. Tie estas verkoj
de Krister Kieselman ekz.
Matematika termino
Esperanto-angla-franca-sveda
kaj Matematiko translimen.
Pri Krister Kieselman mi antaŭ
multaj jaroj aŭdis ke li instruis
matematikon al ĉinaj
lernantoj, sed la lingvo estis
problemo. Oni ofte ne bone
komprenas ĉinojn, kiuj parolas
la anglan en la ĉina maniero.
Pro tio Krister unue devis instrui Esperanton
por ke ili havu komunan kompreneblan
lingvon.
Nun li estis la unua preleganto de la
kongreso, kaj lia temo estis ”La jidogramatiko
de L.L. Zamenhof kaj liaj kvin planlingvoj”.
En Bialistoko 70 % de la loĝantaro parolis la
jidan dum 200 jaroj, sed la parolata jida
preskaŭ ne estas dokumentita. Eble oni
rigardis la jidan kiel ĵargonon – ne veran
lingvon. – Ĝi estas ja judgermana dialekto,
parenca al la germana.
Zamenhof ne nur priskribis la jidan
gramatikon li ankaŭ trovis regulojn, kiuj povis
esti elektitaj kiel normigaj reguloj. Ne nur
estis unu klara jida lingvo, sed diversaj en
diversaj areoj. Troviĝis ekzemple unu vario en
kiu la vortordo pli similas al la sveda ol la
germana. Jido kompreneble importis
hebreajn vortojn. La patro de L.L. Zamenhof
preferis ke oni parolu la rusan, sed la patrino
parolis la jidan, almenaŭ ekstere en la stratoj.
Nuntempe oni en Svedio povas studi la jidan
nur en unu universitato – en Lund.
Paralele kun sia laboro pri la jida Zamenhof
ankaŭ verkis gramatikon pri sia Universala
lingvo – Esperanto. Pri la prononco Zamenhof
preferis la litovajn sonojn al la polajn. Fakte
Zamenhof ellaboris kvin versiojn de
Esperanto, antaŭ ol li estis preta. Fari
majstran verkon postulas longdaŭran
laboron.
Siv
13
Mireille Grosjean prelegis pri la vivo en centraziaj stepoj
Esti la ”rektoro” de la esperanto-instruistoj de
la tuta mondo estas tasko, kiu kunportas
vojaĝojn – eternajn vojaĝojn. Per la transsibiria
fervojo Mireille atingis Mongolion, landon kun
stepoj kaj manko de arboj. Dormi en jurto
(nomata gero de la mongolanoj) estas aparta
sperto! Ekstere povas esti ŝafoj, bovinoj,
ĉevaloj kaj kameloj. Duono el la mongoloj
ankoraŭ estas nomadoj. Sur la stepo la naturo
servas kiel necesejo. Por ne ĝeni unu la aliajn la
virinoj kantas kaj la viroj fajfas por indiki ke la
loko estas okupita.
Ĉevalo estas ja la kutima transportilo – kiel en
la tempo de Ĝingis-Ĥano. Rajdante ne estas
facile skribi horizontale, sed vertikale pli
facilas. Tial la mongola alfabeto estas skribita
vertikale. En la ĉefurbo, Ulan Bator, la rapideco
estas alia ol en la kamparo – kvazaŭ en du
diversaj mondoj. Oni ĉiam uzas la rusan en
Ulan Bator.
Mireille pensas ke Rusio estas malbona
turisma lando. En la restoracioj la menuoj
estas nur en la rusa. Oni devas diveni kaj
montri per la fingro al iu nekonata plado sur
la menuo aŭ desegni kiun manĝon oni volus –
ofte kun neatendita rezulto.
Tamen Irkutsko, unu el la plej grandaj urboj
en Siberio ĉe la Bajkala lago, estas interesa.
Tie oni povas aŭdi kristanajn sonorilojn kaj
vidi kristanajn tombejojn.
La hejmo de Mireille troviĝas en Svislando.
Kiajn kontrastojn ŝi renkontas per siaj
vojaĝoj!
Kiam ŝi skribos siajn rememorojn??? /Siv
Leif Nordenstorm prelegis
pri minoritataj lingvoj
Leif Nordenstorm elkreskis en la norda
parto de Svedio kaj aŭdis la finnan, la
tornivalan kaj la sameajn lingvojn. Tiuj
lingvoj devenas de la finno-ugraj lingvoj. La
finnaj sonoj parte malsimilas al la svedaj.
Ekz. la konsonantoj k, t, p estas elparolataj
sen la spiro, kiun la svedaj analogecaj
konsonantoj havas.
14
En la samea frazo: ”Jugat go gafe” – ”Vill du
ha kaffe” la litero k (en kafo) ŝanĝis al g
(gafe). La literoj t kaj p povas fariĝi d resp. b
(almenaŭ por svedaj oreloj). Post sveda
mallonga konsonanto sekvas longa vokalo kaj
male. En la tornivala kaj la finna povas esti
duobla longeco (muuttaa). Ekz: muta – lera,
muuta – alia, mutta – sed, muuttaa – ŝanĝi.
La frazo ”iru en paco” havas malsamajn
verbformojn se vi alparolas unu, du (validas
por la samea) aŭ plurajn personojn.
Leif ankaŭ parolis iomete pri ”romani chib”,
kiu ne estas limigita al apartaj areoj kaj sekve
ne povas havi ”förvaltningsområden”
(administraciaj areoj). Tiel ili ne rajtas havi
multe de la avantaĝoj, kiujn la sameoj kaj la
turnivalanoj havas, ekz. lernejan instruadon
pri sia gepatra lingvo.
U.N. diras ke malriĉeco estas manko de
informado kaj nescio pri la rajtoj. Ofte la
komunumoj ne sufiĉe informas – pro
budĝetaj kialoj.
Por kontroli ĉu mi (Siv) ne tro multe eraris pri
la diversaj lingvoj, mi telefonis al Soile. Jen
ŝiaj komentoj:
Enligt min uppfattning kan t och p inte
omvandlas till d och b eftersom dessa
bokstäver egentligen inte finns i finskan. Men
ändå heter fura honka, furans hongan och
furornas honkien. Likaså stad kaupunki,
stadens kaupungin, städernas kaupunkien.
Motsvarande gäller beträffande t och d,
vetenskap tieto, vetenskapens tiedon.
Muuta annat, mutta men, muuttaa ändra,
flytta.
Förvaltningsområden i Sverige har finskan,
samiskan och tornedalsfinskan = meänkieli.
Inom dessa områden har man rätt att
kommunicera med myndigheter på sitt
minoritetsspråk och söka barntillsyn och
äldreomsorg helt eller delvis på sitt eget
språk.
Hälsningar
Soile
La jarkunsido de SEF / SEFs årsmöte Ĉar la kongreso ĉefe estas nur sveda afero, kaj ĉar ĉiuj
en la salono parolis la svedan, la jarkunveno okazis en
la sveda laŭ la deziro de la gotenburga klubo.
Efter sammanträdesförhandlingar har den nya
styrelsen följande utseende:
Ordförande: Puff Östling
Ordinarie ledamöter:
Ann-Louise Åkerlund, Lotta Lauritz, Olof Pettersson,
Tatu Lehtilä.
Suppleant: Martin Strid
Revisorer: Per-Olof Johansson, Jill Hilford.
Revisorssuppleant: Ulrika Hoppe
Valberedning: Anita Dagmarsdotter, Anna Ritamäki.
Puff Östling kaj Ann-Louise Åkerlund.
15
Årsmötet 2020 kommer att äga rum i
Lesjöfors och 2021 troligen i Danmark.
Intressant att läsa om klubbverksamheten
under 2018. Klubbar finns i Stockholm,
Helsingborg (tyvärr läggs den troligen ner),
Malmö, Göteborg, Uppsala, Norrköping.
Grupper samlas i Närke och Sundsvall.
En ungdomsgrupp håller kontakt via Skype.
Något för framtiden!
Vi i Göteborg ser fram emot ett gott
samarbetsklimat. Puff höll fint i trådarna
under det ganska långa mötet.
/Siv
La fino de la kunsido
Per iniciato de Ingegerd Granat ni formis grandan ringon tenante la manojn sin reciproke por
montri ke ni strebas al unueco, paco kaj bona etoso.
Ni kantis la Esperanto-himnon. Hmmm... ne facile teni la manon kaj samtempe teni paperon por
legi la tekston. Almenaŭ mi devas tuj lerni ĝin parkere. /Siv
16
Micke Englund kaj lia kunludanto sperte ludis
La dueto distris nin per kantoj, kiun ni ofte
rekonis kaj de tempo al tempo logis nin al
kunkantado. Mi admiras muzikistojn, kiuj
ŝajne nur spontane ludas – sen antaŭa
laborego. La dueto vere imponis. Se iu
demandus min pri unu kanto, kiun mi
memoras mi respondus ”Sola”. Tiu refreno ja
preskaŭ nur enhavas unu vorton: ”sola”... kaj
ĉiu povas kunkanti. /Siv
Interrete mi trovis ke Kim Henriksen kaj
Micke Englund kune kantas kaj muzikas en:
https://www.youtube.com/watch?v=lTGNUubvI0c
Mi pagis kotizon al IJK,
Sed nenio restis por la vojaĝ’
Mi pensis ke tio tute ne gravas,
Kaj iris al la voj’ kun mia pakaĵ’
Mi levis la manon, ridetis al la ŝoforoj,
Sed neniu haltis kaj kunportis min.
Post ses horoj en pluvo kaj vento mi frostis
tiel
Ĉiuj aŭtomobiloj preterpasis min tiel rapide
Kaj mi sentis min
Refreno:
Sola, sola, sola
Sentis min sola, sola, sola
Mi venis finfine al la kongreso
Kaj tie renkontiĝis kun karaj amikoj
Ni kisis, brakumis kaj estis gajaj,
Nun mi estas kun fratoj kaj fratinoj de la tuta
mondo
Kaj ne
Sola, sola, sola
Sola, sola, sola
Ĉar ĉi tie mi pensas, estas bonega
Etoso, paco kaj amikeco
Kaj mi kredas ke neniu ĉi tie sin sentas
Malgaja, malbela, malamata
Kaj certe ne
Sola, sola sola
Certe ne sola, sola sola.
Poste ni ĉiuj vojaĝis hejmen
Al niaj landoj en la tuta mond’
Kaj nun mi pensas pri miaj geamikoj
Kaj sentas min iom malĝoja, malgaja
Kaj iom
Sola, sola, sola,
Iom sola, sola sola.
Imagu se ĉiuj homoj en la tuta mondo lernus
Esperanton
Povu esti ke tiam neniu iam iel ie
Sentus sin
Sola, sola, sola… (ktp.)
Ili estis prezentitaj de Leif Nordenstorm.
17
Agneta Järlström kaj Olof
Pettersson distris nin per
kantaro kun multaj ”perloj”
Certe ili ofte muzikas en la Stokholma klubo.
Ni pruntis la muziklibretojn de la klubo kaj trovis
kanttrezorojn. Malsupre troviĝas ”Stokholm’ en la
kor’”, la plej ŝatata kanto de mia sepjara nepo
Adam, kiu kompreneble estas stokholmano kaj
prefere kantas tiun kanton en Gotenburgo. /Siv
Stokholm’ en la kor’ de L. Berghagen / Jan Setreus tradukis en
esperanton.
Sunlumo leviĝas el maro, la vitro fariĝas
topaz’,
Stokholmo matene similas
Glazuron de oro sur vaz’,
Kun floroj de Baltmaraj landoj, kun herboj de
kverkriĉa val’,
Belulo ĉe prarokaj strandoj,
Jen Melar-laga vestal’.
Refreno:
Stokholm’ en la koro, kanti pri vi volas mi,
Olda en juna verdeco, urbinsular’, estas vi.
El urboj mi konas en mondo, vi estas la ideal’,
Pro l’ amo de lago kaj maro, miksaĵo de dolĉ’
kaj sal’.
Sunlumo ekdancas sur golfo, trembrilas sur
pad’ kaj sur plac’,
Sur ligna domaĉo de l’Sudo, sed ankaŭ sur
reĝa palac’.
La fluo kun fiŝoj kaj mevoj,
Nun flustras ĉe-laga arbar’,
Krepuske la sonĝoj kaj revoj,
Ekkantas pri l’ urbo ĉe mar’.
Refreno... Stockholm’ en la koro...
Vespere alvenis kareso, de tremo de briz’
kvazaŭ kord’.
Ruĝiĝas la suno fenestre,
Sur suda kaj norda lagbord’.
Muzikon kaj ridojn ni aŭdas, de l’ insulo kun
la amuzej’,
Glorkanto Stokholmon nun laŭdas, de l’
ŝeraro al interkluzej’.
https://www.youtube.com/watch?v=JEPvZBDOjdc Allsång på Skansen
18
Bona instruisto laborigas la gelernantojn. Mireille laborigis nin.
– En grupoj ni trovu la ecojn, kiuj estas gravaj por
ĉiu instruisto.
Ĉiu grupo aldonis vortojn kaj multaj akordis kun
la teksto pri bona instruisto, kiun Mireille fine
laŭtlegis.
Kelkaj el la proponitaj ecoj estas: saĝa, lerta,
sperta, pedagogia, inteligenta, kapabla, analiza,
zorgema, atentiga, ŝercema, paroliga,
strukturema, klarigema, kunlaborema,
entuziasma, kompetenta, afabla, fantazia,
respektema, celkonscia, komunikema, inspira,
aktiviga, sekura.
Kaj kelkaj frazoj: ”havi ekvilibron”, ”esti la roko
en la rivero”, ”reciproka respekto”, ”veni
ĝustatempe”, ”respekti la gelernantojn”,
”mastrumi la tempon kaj la strukturon”,
”komuniku, ne prelegu”, ”plenan atenton de la
grupo”, ”ne la sama instruado al diversaj aĝuloj”.
Kiu kuraĝas instrui post tio?
Sed, ŝi ankaŭ diris, ke la gelernantoj meritas
normalan instruiston... ..Ĉiu vojo iras al
Romo... Memfida instruisto trovas sian
vojon!
Ho bone, oni ne devas esti tute perfekta
instruisto. Svedio bezonas pliajn instruistojn
pri multaj fakoj, eĉ por Esperanto!!!! /Siv
Laŭdon al la organizantoj, laŭdon al la kuiristo! Bongustan vegetaran manĝon la kuiristo faris. Li
ankaŭ rakontis pri la ingrediencoj de la pladoj.
Jen ni ariĝas por la supeo. Poste ni diris Ĝis revido
unu al la alia. Kelkaj tamen restis ankaŭ dimanĉe por
viziti la Poŝtmuzeon en la malnova urbo de
Stokholmo.
Sen la prizorgo pri la tekniko fare de Olof
Pettersson, certe ne ĉio irus tiel glate.
19
Koran dankon al la kluboj en Stokholmo
kaj Upsalo kaj la estraranoj de SEF pro
bone planita kongreso!
Ingegerd kaj Siv
Bildoj de la somera kurso en Gotenburgo 24–28 junio
Dufoje tage ni kolektiĝis por kanti.
20
Ne estas piratoj, sed la
konversacia grupo. Ĉiuj ekhavis
novajn identecojn.
En la flava ĉambro la
progresantoj fervore laboris.
... kaj la komencantoj... rapide lernis.
21
Oe, oe.....en la ŝipo de Jaques Yvart; Invito por vojaĝo, Marcel Redoulez;
Ohe´ohé du bateau (Vinilkosmo.com, https://www.youtube.com/watch?v=2lJ2SUsG-Sw )
Diru bela ŝipo, Estras kies skipo? Kia estas cia flag’? Se ĝi ruĝ-kaj-nigras Kune ni formigras, Al la horizonto-vag’, //: Oe, oe..........en la ŝipo :// Nia ŝipo-hordo Bordo kontraŭ bordo Forpuŝita ja de la vent’ Ekliberigas fratojn Rompas galerfaton Heliĝas tuj grandmaten’ //: Oe, oe................en la ŝipo :// Gravas ne la nuboj Gravas ne la duboj Kaj ne gravas ĉu la flor’ Estas ĉe ĉia buŝo Aŭ en pafiltubo Levita pugn´ trafita kor’ //: Oe, oe................en la ŝipo :// Repreno de verso 1
Säg vackra skepp, vems besättning är det som styr Hur ser din flagga ut? Om den är röd och svart så ger vi oss iväg tillsammans mot den vandrande horisonten. //: Oe...oe......på skeppet :// Vårt skepps (otyglade) hop från kust mot kust drivna ju av vinden befriar bröder krossar galärskeppsödet Genast dagas en grandios morgon. //: Oe., oe........på skeppet :// Molnen betyder inget Tvivlet betyder inget och det betyder inget om en blomma finns i varje mun eller i en bösspipa En höjd näve, ett träffat hjärta //: Oe, oe...........på skeppet ://
Repris av vers 1 /Siv "tradukis" en la svedan
22
Bildoj el la lasta tago de la kurssemajno, 28 junio
La kursanoj kolektiĝis hejme ĉe Ingegerd kaj Lasse. Ingegerd preparis poentan promenon
por ni. Fotis: Elvira.
Lasse plantas la Esperanto-kverkon en arbara herbejo proksime al la domo
de Ingegerd kaj Lasse. Fotis: Andreas.
23
Nun ni havas nian propran Esperanto-kverkon en Svedio! Ingegerd kaj Christin tenas la flagon.
Fotis: Elvira.
La kursanoj Peter kaj Daniel el la grupo de progresantoj. Fotis: Elvira.
24
Tosto por la Esperanto-kverko. Elvira
(en flava bluzo) venis el Gdansko por
ĉeesti la plantadon de la sveda
Esperanto-kverko. En Pollando ili ja
havas jam sian Eo-kverkon. Fotis:
Andreas.
Lasse montris al interesitaj du sorĉkaldronojn (rondaj kavaĵoj en la roko faritaj de riverego en la
glacia epoko) aliflanke de la roko kiu videblas en la bildoj. Li krome rakontis ke la murforma flanko
de la roko (videbla en la bildoj) iam konsistigis unu el la muroj de dometo. Fotis: Andreas.
Revenintaj en la ĝardenon de Ingegerd kaj Lasse ni estis regalitaj per rostaĵo super braĝo.
La bieneto de Ingegerd, Lasse kaj filino
Christin estas plena de bestoj. Christin kun
unu el siaj kunikloj. Peter kaptis la katon.
Fotis: Elvira.
Lasse kun "klavviolono". Fotis: Elvira.
Tekstoj: Andreas.
25
Saluton kaj bondeziroj al la Gotenburga kverko En Sopot la kverkon ni nomas, ”jubilea
kverko”. Esperantistoj plantis la kverkon
dufoje. La unua estis plantita dum gdanska
UEA-kongreso en la jaro 1927. Estis grava
solenaĵo, kiun partoprenis esperantistoj el la
tuta mondo. Ĉiuj tre ĝojis, ke la kverko
kreskos kaj pligrandiĝos, same kiel la monda
esperantistaro. Neniu tiam antaŭvidis la
terurajn jarojn de la milito kaj tion, ke por
faŝistoj povos esti malamiko eĉ kverko
kreskanta en arbaro. La kverko tamen estis
simbolo de paco, de amikeco kaj ĝi same, kiel
Esperanto, ne estis tolerata – do nokte en la
38a jaro oni fortranĉis la arbon kaj disbatis la
memorŝtonon. Post la milito la
esperantistaro iom post iom rekonstruadis la
vunditan movadon. En la jaro 1959 en
Varsovio okazis la UEA-kongreso, kaj Gdansko
ricevis organizadon de la XV-a Junulara
Kongreso de TEJO. Dum tiu ĉi esperantista
renkontiĝo estis plantita la nuna kverko. Estis
tre solene – esperantistoj el 40 landoj alportis
teron de siaj landoj por meti ĝin sub la novan
kverkon.
Tiu kverko kreskas ĝis hodiaŭ. Triurba
esperantistaro zorgas pri ĝi kaj gvidas tien
ĉiujn novajn aŭ alvenintajn el la mondo
esperantistojn. Kutime ni renkontiĝas ĉiujare
la 3-an de majo ĉe la kverko por ordigi la
lokon post vintro. Se vi plane aŭ hazarde
vizitos iam Sopot – nepre vizitu ankaŭ nian
kverkon.
Mi estas tre feliĉa, ke de nun nia kverko
havos sian pli junan fraton en Gotenburgo.
Havante tiajn najbarojn kiel familion Granat
ĝi tutcerte iĝos la granda arbego, kiu atestos
pri la potenco de amikeco kaj esperantistaro.
Elvira Twardowska
La inaŭguro en 1959.
La kverko en 2018.
Elvira vizitante en Gråbo.
26
Kvar leteroj de la somera kurso, junio 2019 La kursanoj skribante alprenis alian
identecon:
Vlad Vostrova skribas el Ukrainio
Kara Inga,
Estas la Jaro 1990 kiam mi skribas ĉi tion1
leteron al vi.
Nun estas stranga tempo en Ukraino2
Ĉi tio1 Jaro USSR perdis ses repuplikojn3
kaj baldaŭ Ukraino2 deiris ankaŭ.
Tiaj aferoj ĝojigas min ke mi loĝas en Lviv.
Aferoj estas pli trankvila4 tie ol Kiev.
Mi esperas, ke vi fartas bone.
Amike,
Vlad Vastrova
Några kommentarer:
Detta var mycket bra!
(1) ĉi tiun; Ĉi tiu… när ett substantiv kommer direkt efter -
leteron, jaro –så ska ti- sluta på u.
Står det självständigt utan substantiv, så
slutar ti- på o
(2) Jag lurade er första dagen – Landet heter Ukrainio.
(3) respublikojn . Pupo betyder docka. Pudo är en rysk viktenhet= 16,38 kg
(4) aferoj estas pli trankvilaj
Inga Johansson
Kara Inga,
Mi estas Siskari kaj mi venas de Tajlando. Mi
loĝas en Bankok1 la ĉefurbo en Tajlando.
Estas la multe2 granda urbo en Tajlando
kaj multe trafikoj.3
La vetero estas bela sed multe3 varmego.
Korajn salutojn
Siskari
Bona kaj mallonga letero
(1) Bankoko; Wikipedia tillåter även stavningen Bangkoko.
(2) Estas la plej granda urbo = det är den största staden. Det finns större städer= Estas pli grandaj urboj
(3) kaj multe da trafiko ; sed multe da varmego
Letero el Niĝerio1
Saluton Inga!
Mia nomo estas Eze Okpara!
Mi laboras en Nigerio.1
Niĝerio estas Africas2 popolo abunda la lando
en la mondo.
La Englando3 estas officiella4 lingvo en
Niĝerio.
Ni manĝas kaproviandon kaj bushmanĝon5
Ĝis!
Eze Okpara
Bona letero!
(1) Det var jag som lurade er att skriva fel namn på landet den första dagen Niĝerio = Nigeria
Niĝer = Niger --- kolla på Wikipedia
(2) Afriko - afrika popolo (3) Angla - la angla lingvo (4) oficiala – ingen dubbelstavning (5) bush ? Vad äter man mer än getkött?
Sekvapaĝe la letero el Irlando:
27
28
La fiera vaporŝipo ”Ångaren Bohuslän”
La vaporŝipo ”Bohuslän” estas unu el plej
belaj kaj plej oldaj ŝipoj, kiuj surveturis la
maron ekster Gotenburgo kaj laŭlonge de la
okcidenta marbordo.
”Bohuslän” estis konstruita en ”Eriksberg” en
1914 kaj veturis dum kvardek jaroj po ses
tagoj semajne de Gotenburgo al
”Kungshamn” kaj returne. Sur la mara vojo la
ŝipo haltis ĉe ”Smögen, Lysekil kaj
Marstrand”.
Hodiaŭ eblas fari tiun ĉarman marvojaĝon al
la juveloj en la provinco de Bohuslän... faru
tion... Hoj la ŝipo!
(Sabate 29 junio Siv, Elvira kaj la familio
Granat faris rondveturon sur la ŝipo al
Marstrand kaj returne.)
Sädesärlan Blanka motacilo
Tzelitt, tzelitt... estas la blanka motacilo, kiu
kantas kaj dancas sur la grundo antaŭ mi. Nun
estas vere printempo. La birdo ĉasas insektojn,
kiuj estas ĝia manĝo. La plumaro estas bela en
nigra, griza kaj blanka koloroj.
La birdo estas gracia kaj havas longajn krurojn kaj
longan voston.
Laŭ oldaj ideoj ne bonas se vi unue vidas la
birdon frontrigarde. Tiam estos profunda
malĝojo, sed se vi unue vidas la voston, estos
ĝojo la tutan jaron. Superstiĉo aŭ ne? Mi ne scias,
sed vidu la voston unue! /Ingegerd
29
”Arkta Ŝterno” kaj ”ridmevo” klarigas problemon
Arkta Ŝterno Ridmevo
– Saluton sinjoro ”Arkta Ŝterno”!
– Mi salutas ankaŭ vin sinjorino Ridmevo, sed
nomu min nur Allan, kiu estas mia ordinara
nomo inter miaj amikoj.
– Jes, jes, sed mi mortas pro rido! Ĉu vi ne
vidis en la lasta ”Ora Ĵurnalo”, numero 18, ke
iu nomis vin per mia nomo? La tuta familio
mevbirdoj ridis…
– Kiu aroganteco! Mi, la fiera kaj forta ”Arkta
Ŝterno” Allan!
– Ĉu vi decidu ke mi estu la ridmevo kaj vi la
”Arkta Ŝterno”?
– Jes certe, ĉu estas la klubo en Gotenburgo
kiu eldonas tiun gazeton?
– Jes certe, mi ankaŭ scias ke la klubo havas
aliajn programojn, ekz. la ”Esperanta Sabato”
kiu estas tre amuza kaj lerniga, jes la klubo en
Gotenburgo bonvenas ĉiujn...
– Jes, certe mi ankaŭ aŭdas pri kulturaj
promenoj tra Gotenburgo dum la somero...
– Jes, mi volas partopreni en la promenoj tra
Gotenburgo… estos vere interese...
– Kaj ne forgesu vidi en la retpaĝo! Tie la
programo prezentiĝos kaj ne hezitu
partopreni en la okazaĵoj...
– Mi certe volas partopreni en la okazaĵoj de
la Gotenburga klubo! Estas amuze!
– Jes vere… Kaj ne forgesu anonci vin al la
someraj kursoj en junio, la 24an ĝis la 28a.
– Kompreneble! Ĝis revido!
/Ingegerd
Ingrid Vallin trovis la birdojn, kiuj ĉiuj svede finiĝas per sångare = kantisto
lövsångare – fitiso grönsångare – arbarfiloskopo
gransångare – ĉifĉafo ärtsångare – babilema silvio
Notu ke la nomo de la birdoj fitiso kaj ĉifĉafo imitas la sonojn de iliaj
kantoj.
Aliaj sångare/kantistoj trovitaj en ”Svediaj Birdoj” de Malte Markheden:
bergsångare – montfiloskopo brunsångare – bruna filoskopo
videsångare – salikfiliskopo busksångare – arbedkanbirdo
fältsångare – kampa kanbirdo vassångare – kangrilbirdo
rörsångare – kanbirdo lundsångare – verda filoskopo
30
Sveda kanto: Gaja birdeto de H. Sätherberg / Princo Gustaf
https://www.youtube.com/watch?v=4dkpvp_jWo8
Malte Markheden esperantigis la kanton.
Gaja birdet’ en matena horo
freŝa printempo, salutas mi vin.
Vokas alaŭdo kaj turdo en ĥoro alaŭdo = lärka; turdo = trast
sturno sur kampo kaj tetro sur pin’. sturno = stare; tetro = orre
Jen kun la brila kolor’ arĝent’
saltas torent’, saltas torent’
Brakojn etendas al herboj kaj ŝtonoj.
Vibras arbuste printempaj ĝojsonoj
pro vivo kaj san’
en mirinda printempa sunban’.
Pri la sinjordomo Nääs. Revoj realiĝis sur la heredaĵo de Nääs.
Ĉe la strato kun la bizara nombro Stora Nygatan 17½
vivis pograndisto August Abrahamsson, kiu fondis la
slojdseminarion ĉe Nääs. Lia edzino Euphrosyne estis
operkantistino kaj faris grandan laboron en la muzika
sceno en Gotenburgo.
Tiu fabela kantobirdo mortis nur 33-jara en 7 februaro
1869 je la adreso 17½, ĉe Stora Nygatan. Ŝi estas
entombigita en la juda tombejo ĉe Svingeln.
Tiel komenciĝas la mirinda historio pri Nääs kaj daŭre
oni rakontas ĝin, jaron post jaro.
Nääs kaj Otto Salomon Otto Aron Salomon, (1849 – 1907) estis
sveda didakta pedagogo, kiu evoluigis la
svedan lernejan slojdon. Li estis nevo de
Aŭgust Abrahamsson, kiu fondis la kursan
agadon de Nääs. Unue Abrahamsson estis la
estro sed baldaŭ li translasis la taskon al Otto
Salomon. De 1872 evoluiĝis slojdseminario,
kiu fariĝis fama ankaŭ eksterlande. Otto
Salomon korespondis kun preskaŭ la tuta
mondo. La kursanoj de Nääs ofte estis
invititaj instrui pri slojdo en multaj landoj.
Salomon skribis librojn pri siaj ideoj pri
slojdinstruado.
La fratino de Otto nomiĝis Sophie Elkan, plej
konata pro sia amikeco kun Selma Lagerlöf.
Sed Sophie ankaŭ mem verkis (ekz. libron pri
John Hall kaj Gunnebo-palaco). Post ke ŝia
edzo kaj infanoj mortis dum vojaĝo en Italio,
Sophie translokiĝis al Nääs por helpi al sia
frato. Ŝi skribis multe pri Nääs. En sia libro
”Längtan till Österlandet” (Sopiro al la
Oriento), ŝi rakontas pri egipto, Said ben Ali,
kiu post trijara studado pri la angla en Anglio
volis hejmeniri. Sed la Edukadaj Aŭtoritatoj
en Kairo volis ke li unue iru al Nääs por lerni
slojdon. Li venis per ŝipo al Gotenburgo kaj
31
trajno al Floda, kaj poste li planis iri per la
vaporboato ĝis Nääs. Tamen kelkaj junularaj
kursanoj pensis ke estus pli bonvenige se ili
venigus lin per la granda remboato. Kvar
junulinoj remis kaj du anglaj instruistoj
kunestis. Said ben Ali ŝajnis timigita
rigardante la junulinojn kun blondaj
harplektaĵoj. Ne, li ne volis iri kun ili! Anglo
klarigis ke okejas. Rigardante la egiptan
flagon en la boato Ali tamen akceptis la
veturilon. Plej gravis por Said ben Ali ricevi
diplomon de Nääs. Poste li pro la diplomo
ekhavis postenon en la universitato de Kairo
– kiel instruisto pri gimnastiko.
Iomete pri alia eksterlanda partoprenanto: Basil Popoff el Bulgario
Basil estis sendita de Bulgario al Nääs. Li
ne regis aliajn lingvojn kaj ekhavis
problemojn. En Germanio li aĉetis
malbonan mapon, sed li trovis la nomon
Nissa, kiun li pensis samas al Nääs. Sed
Nissan ja estas unu el la kvar riveroj en
Halando. Li ekloĝis en hotelo en
Halmstad. Neniu komprenis lian lingvon.
Krimulo estis publike serĉata kaj oni
pensis ke estas la bulgaro. La polico venis,
rigardis lian pasporton kaj tie ili legis ke li
estas instruisto. Ankaŭ troviĝis paperpeco
kun la nomo Salomon. Tiam oni
komprenis, venigis lin al la trajno por
Gotenburgo – kaj li atingis Nääs. /Siv
Nääs en junio 2019. Sur la bildo franca paro – Gabriel
Lacroix vizitis la E-klubon de Gotenburgo kelkfoje.
La slojdseminario de Nääs.
32
Hinda lernanto en la
slojdseminario de Nääs Al la slojdaj kursoj venis partoprenantoj el la tuta mondo. Kelkaj
nur sciis sian gepatran lingvon. Ili ofte loĝis en domo nomita Babel.
Ĝi situis inter Lekhuset (domo por ludoj) kaj la lago.
Estis multaj kulturaj kolizioj, ekzemple por sinjoro Lakshmiswar
Sinha el Hindujo (1905 – 1977, lernanto kaj kunhelpanto de
Tagore), kiu venis al Nääs en 1929. Ĉe lia tablo en la manĝejo sidis
nur virinoj kaj estis la unuan fojon kiam li sidis ĉe la sama tablo kiel
virinoj. Sed li alkutimiĝis.
Li partoprenis en la someraj kursoj kaj aŭtune
li informis la direktoron ke li volas lerni
virinan slojdon por poste instrui al virinoj en
Hindujo.
La direktoro neis kaj proponis la metalan
kurson. Ne estis kutimo ke viroj partoprenis
virinan slojdkurson. Sed – tiam ĉiuj kursanoj
marŝis en procesio al la direktoro Holm
petante ke Sinha povu lerni virinan slojdon.
La direktoro akceptis. Li diris: – Nu, sinjoro
Sinha, vi ja fariĝis la heroo de la virinaj
kursanoj.
Eta epizodo pri Sinha: Dum la ŝipveturo al
Gotenburgo lia horloĝo rompiĝis. La unuan
nokton en Nääs la suno vekis lin kaj li iris al la
manĝejo Vänhem por matenmanĝi. Ĉiuj
pordoj estis fermitaj, sed la mastrino aŭdis lin
kaj klarigis ke estas la dua nokte.
Poste Sinha skribis pri sia restado en Svedio
en esperanto. En 1936 li publikigis sian libron:
”Hindo rigardas Svedlandon”.
La suda alo de Nääs
Mi promenas sub la grandaj arboj de la
sinjordoma parko de Nääs. Estas malvarmete.
La grandaj, folikovritaj arbokronoj ofertas
ombron. La forta julia suno tralikiĝas per la
33
foliaĵo, donante ĝustamezure da lumo.
Antaŭe sur la pado mi vidas en la ŝanĝantaj
ombroj du mallumajn figurojn. Mi vidas, ke
estas du malhele vestitaj plenkreskulinoj. Ili
portas ĝispiedajn jupojn kaj grandajn
ĉapelojn. Unu el la virinoj havas sunombrelon
enmane.
Lante ili promenas brakon en brako laŭ la
pado malsupre de la granda blanka palaco. La
vento blovas kontraŭ mi, kie mi malrapide
sekvadas la du virinojn. Mi rapidigas miajn
paŝojn. Mi ege sopiras aŭdi, kion ili diras.
Subite mi perceptas fragmentojn de la
konversacio. Ŝajne ili paroladas pri
inspirado…
”Ne ĉiam estas facile kolekti la pensojn. Por
mi ĉiam malfacilas, kiam estas sunplena
somertago. Ja estas tiom da allogoj
eksterdome”, mi aŭdas unu el ili diri.
”Eble pliboniĝos ĉi-posttagmeze, kiam estos
iom malvarmiĝinta”, respondas la alia.
”Supozeble estas nur la forta varmo, kiu
erarigis niajn pensojn.”
”Ni senkulpigu nian pigrecon per tio, ke la
somero tro gravas, por ke oni sidu ene en la
studa ĉambro skribadante. Eĉ ricevintino de
nobelpremio rajtu ĝui la someron!”
”Cetere, ĉu vi atentis la virojn kaj virinojn, kiuj
laboradis en la ĝardeno antaŭ la palaco, kiam
ni preterpasis?”
”Jes, certe! Kia hasto! Ĉu vi vidis, kiom da
vestaĵoj ili portis? Nepre varmegiĝas…”
”Mi pleje rigardis la sinjorinon, kiu stiris la
novan aĵon, kiu tondas la gazonon. Ŝajnas al
mi, pripensante, ke ankaŭ ŝi portis multe da
vestaĵoj meze en la suno…”
”Ili ankaŭ sarkadis la bedojn. Mi vere esperas,
ke ili prizorgas la ĝardenon ĉe Mårbacka, tiel
ke la plantoj ne tute kunkresku…”
”Tamen ĉi tie en la sinjordomo ili certe
pripensas, kio konvenas. Ili ja neniam scias,
kiu faros viziton. Tie ĉi oni miksas ’ciun ajn’
kun reĝaj personoj – ni ja vidis!”
”Ĉu ni pluiru kontraŭ la vaporŝipa albordiĝejo
ĉe la ponto?”
”Ĉu ne fariĝos tro varme, laŭ vi?”
”Ne, kutime ventas fortete de la lago. Estos
bela promeno, ĝis kiam ni revenos al nia alo.”
”Jes, vi tute pravas. La plumo anstataŭe
atendadas sur la skribtablo. Eble la inspiro
pliboniĝos per tiu ĉi longa promeno.”
”Jes, prave!”
Kiam la du sinjorinoj eliras sur la ponton, mi
vidas, kiel ili forviŝiĝas, la konturoj malaperas,
la malhelaj vestoj ĉiam pli heliĝas. Mi ne plu
aŭdas, pri kio ili parolas. Ili estas for!
/Ingegerd
34
Kuriozaĵo pri Nääs La palaco de Nääs havas 23 ĉambrojn
kaj kuirejojn dividite en tri
apartamentojn. Mi rekomendas
viziton. Estos montroj kun gvidanto
ĉiun tagon dum la somero. Oni ne
rajtas tuŝi ion en la palaco kaj oni
ankaŭ ne povas uzi la meblojn.
Troviĝas skabeloj kiujn oni povas
prunti.
1979 – filmfaro Charlotte Löwensköld, reĝisorado: Jackie
Söderman.
Estas la libro de Selma Lagerlöf pri Charlotte
Löwensköld kaj Anna Svärd kiu estis filmigita
kun vere grandaj, svedaj aktoroj. Arja Saijonmaa
ludis la rolon de Anna Svärd. Ŝi volis iri per
duonkaleŝo tirata de du tirĉevaloj, Zemona kaj
Optima. Tri koleraj inoj kaj prudenta veturigisto
veturis tien–reen sur la ponto ĉe Nääs por fari
unu minuton de la filmo. Mi estis tie, Optima
(maldekstre) estis mia ĉevalo.
Aktuale en 2019 ”Nia tempo estas nun” la epopea, televida
serio, kiu temas pri la vivo de familio ekde la
komenco de 1945, estis parte filmita tie. La
ĉefrolulo Helga Löwander havis sian
apartamenton ĉi tie en la filmo.
35
Vänhem tiame kaj nuntempe
En Augusto 1891 la reĝo Oscar II kun la princoj Gustaf kaj Eugen
vizitis Nääs. Björkenääs, la iama loĝejo por la estro de la
slojdseminario, Otto, estis ornamita por la granda festo kaj
nova necesejo estis konstruita en la palaco. Oni pensis ke la
reĝa familio ne povis viziti eksterdoman fekejon kiel ordinaraj
homoj.
Vänhem tiame…
Vänhem nuntempe...
36
La homoj en Nääs
La bildo montras la parencaron ĉe Nääs
ĉirkaŭ 1890:
Maldekstre la juna filo de Otto Salomon, Otto
II, Otto Salomon mem, Henriette Salomon la
patrino de Otto kaj fratino de August
Abrahamson, kiu sidas plej dekstre.
Starantaj: Sophie Elkan, fratino de Otto,
poste la pli maljuna filo de Otto, Axel, Ellen,
la edzino de Otto, N. Wahren, kaj la juna
fratino de Otto, Elise kaj ŝia filo. Elise estis
unue edziniĝinta kun la nomo Sköldebrand
kaj poste Wrangel.
La luddomo – Lekhuset Somere ”Näässamfundet” invitas al
kursoj pri diversaj temoj.
Ekzemple estas danckurso por prepari
sin por la danco ĉirkaŭ la somermeza
stango.
Tiam diversaĝaj homoj lernas la oldajn
popolajn dancludojn en la luddomo aŭ
sur la grandaj herbejoj ekstere.
/Ingegerd
37
Mi volus doni al vi florojn por la somermezo!
Estas bukedo de:
Ranunkoloj, lekantoj, lupinoj, cejanoj, urtikokloŝoj, viskoliknidoj, delfinioj,
ternakileoj, akileo milfolia, arbara geranio kaj senodora kamileo.
Estas multkolora bukedo kun diversaj floroj, kaj ĉiuj estas same belaj...
Ranunkolo – smörblomma;
Lekanto – prästkrage;
Lupino – lupin;
Cejano – blåklint;
Urtika kloŝo – nässelklocka;
Viska liknido – tjärblomster;
Delfinio – riddarsporre;
Ternakileo – nysört;
Akileo milfolia – rölleka;
Arbara geranio – midsommarblomster;
Kamileo – baldersbrå
/Ingegerd
Ĉiun somermezon estas grandioza festeno
sur Nääs. Matene la antaŭvesperon de
Sankta Johano infanoj plukas florojn kaj faras
florkronojn por la somermeza stango.
Posttagmeze fortaj viroj starigas ĝin. Sekvas
dancoj kaj ludoj kaj meznokte oni dancas kun
torĉoj en la manoj. /Siv
Labortagoj en Varberg Por havi inspiron labori por Ora Ĵurnalo, Ingegerd kaj mi trajnveturis
al Varberg, urbo sude de Gotenburgo. Oni nur bezonas 45 minutojn
por la vojaĝo inter Gotenburgo kaj Varberg.
Kompreneble ni tranoktis en ĉeloj de la malnova kastelo, multe pli
komfortaj ol la iamaj prizonĉeloj, sed la (mal)grandeco samas. La
promesitaj fantomoj malaperis vidante niajn komputilojn kaj
poŝtelefonojn.
38
Gotenburga skribogrupo ankaŭ loĝis
en la prizonejo.
Ambaŭ tagojn ni promenis en la
urbo. Mi aparte admiris la statuojn.
/Siv
Ĝuu:
Ruĝa muzeo, flava malliberejo, banejo en Varberg La gvidataj rondiroj en la muzeo
komenciĝas nur en julio. Tamen estis
interese mem vagi.
Ĉar ni estis lacaj ni sidiĝis por vidi
filmon pri la kuraca vivo en Varberg.
Reĝaj vizitoj origis la lokon.
La marborda sanatorio Apelviken estis
fondita en 1904 de la kuracisto Johan
Severin Almer. Li certigis, ke la mara
klimato estas saniga por infanoj kun
tuberkolozo. Pli konata estas la
malnova banejo sube sur la bildo.
39
La krokodiloj estas pli
novaj. (Konstruitaj de
esperantisto???)
Sur la bildoj: Ingegerd
survoje al la banejo. En
la fono la kastelo. Nia
loĝejo vidata de la
deklivoj survoje al la
muzeo.
”Bockstensmannen” Ne ŝajne helpis
enbati du palisojn tra
la mortinta viro, kiu
troviĝis en torfejo en
Halando,
”Bockstensmosse”.
Sciencistoj taksas ke
li mortis iam inter
1350 kaj 1370. Tiu
farado estis kutimo
por malhelpi al la
mortinto reaperi.
Nun, en la 21:a
jarcento, li venas sur
Det tycks inte ha hjälpt
att driva pålar genom
mannen som
mördades på
bockstensmosse någon
gång mellan 1350 och
1370. Detta var en
sedvänja man hade för
att förhindra den döde
att gå igen. Nu i det
21:a århundradet
kommer han dock
marscherande på bron
ut till Varbergs
Episkopo en la dekkvara jarcento – La hodiaŭa viro.
40
la ponto de la kastelo en Varberg. Li ŝajne
estas vestita same moderne hodiaŭ kiel li
estis tiam, en la lasta modo kiu regis tiam.
Hodiaŭ validas komforta stilo.
Oni spekulativas ke li estis nobla viro kiu faris
iradon sur la torfejo.
En la kastela muzeo ni povas vidi la restaĵon
de ”Bockstensmannen” en vitra kesto. Pupo
montras la aspekton de tiama persono kun
tiamaj vestoj.
Sed, kiu estas la viro sur la ponto?
/Ingegerd
Fästningsområde.
Han tycks vara lika modernt klädd idag, som
han var då, i det senaste modet som gällde
för tiden. I dag gäller dock en betydligt
ledigare stil.
Spekulationerna säger att det var en förnäm
man som var på vandring över mossen. På
Varbergs museum kan man se
Bockstensmannens livsrester i en glaslåda
och en docka är också framtagen med
tidstypiska kläder.
Men, mannen på fästningsbron, vem var
han?
Ŝajne la ŝanĝo de laborloko vigligis Ingegerd kaj min! Jen Ingegerd en la
herbejo plej supre
kun la urbo en la
fono kaj dekstre mi
en strato kun rozoj.
Vespera interparolo
kun Kajsa kaj Inger
de skriba grupo... kaj
trankvila promeno
ĉirkaŭ la kastelo ĉe la
maro.
/Siv
41
Charlie Chaplin instruas Esperanton
El la retejo de Gresiljono:
Kara Esperantistoj, Karaj Aktivuloj,
Jen priskriboj de novaj kursoj prezentotaj de
mi por spertaj Esperantistoj, amikoj de
UNESKO, kursgvidantoj kaj aktivuloj en la
Esperanto-Movado – antaŭ kaj post la
Universala Kongreso – en la bela, alloga,
unika Kastelo de Grésillon en Francio. Mi
esperas, ke vi ŝatos ĝuste tiajn kurso-
enhavojn, kiujn mi plene priskribas en pluraj
artikoloj en la revuo Esperanto, kaj en la
fakĵurnalo IPR, Internacia Pedagogia Revuo
de ILEI. Ĉi tiuj kursoj estos prezentitaj ne nur
por lerni la enhavon de la materialo, sed
ankaŭ por lerni kiel uzi ilin poste en VIAJ lokaj
kluboj, lokaj asocioj de Esperanto. Tio estas,
vi lernos kiel lernanto, kaj vi lernis ankaŭ kiel
iĝi kursgvidanto, se vi volas, de tia materialo
Jen sube iom da informo pri la antaŭ- kaj
postkongresaj kursoj en la Kastelo de
Grésillon.
1 UNESKO-Kuriero, Pensiga Kurso.
Legi, Kompreni, Prezenti, Interdiskuti.
Unu el la ĉefaj atingoj de la Esperanto-
Movadoj en la lasta jardeko estas la eldonado
de revuo de UNESKO en Esperanto. Sed kiel
ni povas utiligi nun UNESKO-Kurieron en la
klasĉambro, en niaj lokaj grupoj, por
plenkreskuloj? En Somero antaŭ la Universala
Kongreso en Finnlando, inter la 6a kaj la 18a
de julio, en la bela Kastelo de Grésillon, ni
esploros ĝuste tiun temon, kun la espero, ke
vi mem povos poste starigi tian kurson en via
loka klubo, aŭ utiligi la enhavon de UNESKO-
Kuriero, esperante kaj nacilingve, por
antaŭenigi la
celojn de
Esperanto kaj
de UNESKO en
via urbo, en via
lando. Artikoloj
en la revuo de
Esperanto
(Februaro, 2018), kaj la ĉefartikolo de la
Internacia Pedagogia Revuo de ILEI (2019–1)
parolas pri le kurso gvidata de Dennis Keefe
kaj en Azio kaj en Eŭropo. Iru al la retejo de la
Kastelo: gresillon.org/s2
2 Charlie Chaplin, Pensiga Kurso.
Mi vid(ig)is, Mi rid(ig)is, Mi pens(ig)is, Mi
lern(ig)is.
Inter la jaroj 1915 kaj 1936, la fama filmisto
Charlie Chaplin, Ĉoĉo, kreis dekojn da
altkvalitaj filmoj, kiuj estas surprize kaj
mirinde efikaj por paroligi gelernantojn en
niaj kursoj por komencantoj, komencintoj kaj
eĉ por spertaj Esperantistoj. Estas iom
paradokse, ke senparolaj filmoj kreas tiom da
emoj paroli (multe pli ol teksto kaj bildoj) en
esperantaj kursoj, Kial? Parte ĉar la ideoj sen
vortoj devas klare prezentiĝi surekrane, kaj
parte ĉar Chaplin estas geniulo pri homa
esprimado kiu mense kaj kore tuŝas nin. Faka
artikolo pri ĉi tia kurso troviĝas en IPR,
Internacia Pedagogia Revuo (2017–4). La
kurso disvolviĝos en aŭgusto, inter la 6a kaj la
18a, post la Universala Kongreso en
Finnlando. La plej rigida, sed serioza, kurso de
Dennis Keefe. Iru al la retejo de la Kastelo:
gresillon.org/s4
42
Roger Nilsson trovis svedajn strangaĵojn
Juristen:
Skepp kallas en fast flytande del av en stats
vandrande territorium.
Geografen:
Med en urskog förstås en skog, där ingen
människas hand någonsin satt sin fot.
Biologen:
Ugglan är en fågel som endast nattetid visar
sig i dagsljuset.
Fysikern:
När jag på långt avstånd avskjuter en kanon
mot en man, så ser han först elden, sedan blir
hans huvud avslitet och först när han är död
hör han knallen.
Astronomen:
Kastor och Pollux är två
stjärnor som utmärker sig
därigenom att avståndet från
Kastor till Pollux är precis lika
stort som från Pollux till
Castor.
Kulturhistorikern:
I Kina kunde en dödsdömd man betala en
annan för att han skulle ta straffet istället.
Det fanns många fattiga människor som
levde med att ha detta jobb som
ställföreträdare.
Kemisten:
Det ämne ni ser i denna
flaska är det dödligaste
av alla gifter. En liten
droppe på tungan av en
katt är nog för att döda
den starkaste karl.
Läkaren:
Mot denna sjukdom känner
vetenskapen bara två
botemedel, och inget av dem
hjälper.
Läraren:
Elevernas kunskap är så dålig att trots att alla
vet att två gånger två är fyra, kan ingen
förklara varför.
Konstkännaren:
När man bedömer ett konstverks äkthet
måste man ta hänsyn till två saker: Antingen
är bilden falsk och namnteckningen äkta eller
om bilden är äkta är namnteckningen falsk.
Pli el la somera kurso En la konversacia grupo unu tasko estis
traduki amuzajn historietojn esperanten. Jen
kelkaj rezultoj de tio:
La patro sekvas etan Peĉjon al la lernejo por
la unua fojo:
Vi devas iri en la lernejo nur ĝis vi havos 16
jarojn.
Peĉjo komencas plori kaj demandas:
Sed tiam vi ja venos por preni min hejmen?
Nun vi devas iri al la lernejo Niĉjo.
Mi ne volas, ĉar ĉiuj estas tiel malicaj al mi
tie.
Iru nun, vi tamen estas la rektoro.
43
Ekskursoj proksime al Gotenburgo Ingegerd donas proponojn – ĉefe pri maraj ekskursoj. Vidu sube kaj paĝojn 28 kaj 44!
El la malnova kantolibro ”Vivu la stel’ ” mi (Siv) trovis la jenan kanton pri la maro.
Melodio: https://www.youtube.com/watch?v=jAdSwGwgaKk
Blovas vent’ (”Vinden drar, skeppet far” – Sveda popolkanto el Finnlando)
Blovas vent’, post moment’
iros ŝip al mar’.
Ekĝemas amikino de l’ marist’,
malĝojas la ondar’.
Ploru ne, etulin’, viŝu larmojn
for.
ĉar mi revenos post mallonga
temp’
kun ĝojo en la kor’
Or’ kaj arĝent’ el orient’
estos donac’ de mi.
Velur’ kaj silko estas en la
kest’.
kaj ĉion havos vi.
”Vinga” – en utkant av Göteborg.
Ĉu mi okupos la flugilojn de la matenruĝo
Ĉu mi loĝiĝos sur la rando de la maro:
Ankaŭ tie Via mano min kondukos,
Kaj Via dekstra mano min tenos.
El la psalmaro 139: 9–10. Se vi volus fari
aventuran vojaĝon, Vinga estas tre interesa
insulo ĉe la rando de la maro ekster
Gotenburgo. Tie troviĝas gvidantoj, kiuj povas
konduki vin al la lumturo kaj rakonti la
historion de Vinga. La vetero estas tre grava.
La maro povas esti terura. Bonan vojaĝon!
/Ingegerd
E. Malmgren
44
Tjolöholm – grandioza palaco ĉe la marbordo de Halando.
Proksime de Gotenburgo situas la bela palaco
”Tjolöholm”.
Tie ofte estas loko por ĉevalkonkursoj,
aŭtoekspozicioj kaj aliaj interesaj okazaĵoj.
Ĉe la palaco estas ebleco bani sin en la maro.
Estas afabla sablostrando. Vi povas trinki
kafon en la kafejo kaj promeni en la parko.
Je precizaj horoj gvidanto montras la palacon
kaj rakontas pri ĝia historio.
Tips från Inga Johansson Under sommaren har radioföljetongen i P1 varit Doktor Glas av Hjalmar
Söderberg. Den går fortfarande att lyssna på till början av augusti via
länken: https://sverigesradio.se/avsnitt/1298709
Passa på att då köpa Sten Johanssons översättning till esperanto av boken
från vår bokshop: http://www.esperanto-gbg.org/ > bokshop. Priset är
bara 40 kr.
45
La malnova ringo ESTAS somertago kaj mi
sidas sur la tre komforta
ripoza seĝo en la
ĝardeno.
La suno brilas el la
helblua ĉielo. Mia
ĵurnalo kun la tro
malfacila
krucvortenigmo kuŝas
sur la gazono.
Mi ekloĝis en la forlasita
bieno antaŭ du
semajnoj. Ĝi situas en la
Smolanda arbaro ekster
Eksjö. Mi intencas skribi
krimromanon pri la
mezo de la deksesa
jarcento. Mi pensas ke
mia historia rakonto pri la homoj en la
tiama tempo donos al mi multe da mono
kaj grandan laŭdadon en la estonteco.
La forlasita domo estas malmoderna sen
telefono kaj mi estas tute sola kun miaj
libroj. Antaŭ unu jaro mi malsaniĝis kaj nun
ne funkcias kiel ĵurnalisto. Mi ”iris en la
muron” kaj nun mi prenas la tagojn
laŭmezure.
La malnova aŭtaĉo estas blua – kaj
rustkolora. Ĝi havas dudek kvar jarojn kaj
ofte ne startas. Estas tre bone restadi meze
en la profunda arbaro sen telefono kaj
komputilo. Mi nur aŭdas la birdojn kiuj
kantas kaj mi vidas la ĉielon. Eksjö situas
tridek kilometrojn de tie ĉi. Mi faras aĉetojn
po unu fojon semajne, se mia aŭto startas.
2
Ĉio komenciĝis la pasintan printempon,
kiam mi vizitis Stokholmon por skribi
artikolon por ”Dagens Nyheter” pri la
muzeo ”Livrustkammaren”, kiu situas en la
Reĝpalaco.
Mi vere interesiĝas pri
juvelaĵoj kaj mi volas
skribi speciale pri la
ringoj, kiuj havas
interesan historion.
Mi aŭskultis dokumentan
programon, kiun Radio
P1 dissendis.
Temis pri tre malnovaj
ringoj, kolieroj kaj
braceletoj. Kelkaj estis
portitaj dum revolucioj,
kronadoj kaj
geedziĝfestoj. Kelkaj
alportis sanon, kaj aliaj
malfeliĉon. Ĉiuj estis vere
malnovaj.
Mia artikolo vere estis
sukcesa kaj estis publikigita en ”DN”
dimanĉe en majo. Sed post la artikolo, mi
sentas min persekutita. Estas la princino el
Prusio, reĝino Lovisa Ulrika, kiu aperas en
miaj pensoj kaj interrompas min.
Ŝian edzon oni nomas ”la nomostampilo”
kaj li manĝis fastobulkojn kaj mortis – la
reĝo Adolf Fredrik.
Mi aŭdas voĉojn, jes mi vere aŭdas voĉojn.
Kelkfoje mi ankaŭ vidis la grandan kaj
noblan reĝinon.
3
– Kia terura malordo kaj vi ankoraŭ ne
ellitiĝis!
La altstatura virino staras sur la planko kaj
spektas la liton de la ĵurnalisto.
– Ĉu vi scias kiu mi estas? – Mi ne pensas ke
vi scias! Kampulaĉo vi estas!
– Leviĝu! Tio estas ordono! Nu, leviĝu kaj
vestiĝu!
Mi aŭdas ke la ĝispiedaj jupoj susuras kiam
ŝi kuras ĉirkaŭe en la ĉambro.
de Ingegerd Granat
46
Ŝi aperas tre indulgema! Ŝi ŝajnas aspekti
same kiel la bildo sur la malnova ringo. Ĉu
ŝi estas la reĝino Lovisa Ulrika, kiu estas la
patrino de Gustaf III kaj liaj gefratoj?
– Badin, Badin mia nigrulo, venu! Veku la
bubaĉon!
Mi vidas de mia lito kiel la nigra ulo
eksaltas el la muro kaj faras rulojn ĝis mia
lito. Li ekkaptas mian kovrotukon kaj
svingas ĝin alte kontraŭ la plafono.
Poste li ekpinĉas mian nazon kaj ekprenas
la kusenon kaj ekfrapegas mian kapon kaj
kuras, jen per la piedoj, jen per la manoj,
rekte en la muron.
– Badin, Badin, haltu! Vi mizera sentaŭgulo!
Atendu min!
Mi vidas kiel la reĝino stumblas sur la
ĝispiedaj susuraj jupoj rekte en la muron.
Mi estas sola kaj maldorma. Mia kovrotuko
pendas sur la leglampo ĉe la lito kaj la
kuseno kuŝas sur la planko.
La muro estas homplena!
4
Post malagrabla mateno mi matenmanĝas.
Estas nur kaĉo el aveno kaj teo kiu staras
sur mia tablo. Mi devas fari aĉetojn hodiaŭ.
Mi vere esperas ke mia aŭtaĉo startos.
Plej bone tuj iri!
Irante al mia aŭto mi vidas la dorson de
viro kiu tenas floron inter siaj fingroj. Estas
lekanto, mi vidas. Nun li aŭdas min kaj
turnas sin al mi.
– Mi estas Linné, vojaĝanto en Smolando. Mi
volas renkonti reĝinon Lovisa Ulrika kaj ŝian
nigrulon Badin hodiaŭ.
– Ĉu vi hazarde ilin vidis? Ŝi mendis
naturaĵojn de mi.
– Cetere, ĉu vi volas esti mia lernanto? – Mi
bezonas kiel eble plej baldaŭ lernanton por
vojaĝo al Madagaskaro. – Ĉu vi interesiĝas
pri tio?
Subite mi aŭdis akran voĉon malantaŭ mi.
– Neniam en mia vivo! Li estas malkapabla,
vere malkapabla kaj tute frenezeta!
– Mia reĝino, estas por mi granda gloro!
Mi vidas ke Linné riverencas antaŭ la
reĝino.
– Mi pensas ke Madagaskaro estas tre
danĝera kaj riska. Mi ne volas sendi iun, kiu
estas tre valora.
– Vi estas cinika! Mi bezonas tiun ĵurnaliston
por skribi pri mia revolucio!
– Sendu iun alian!
Mi staras meze sur la florherbejo kaj nur
vidas lekantojn, kampanulojn, cejanojn kaj
ranunkolojn. Neniu Linné, neniu Lovisa
Ulrika, neniu Badin.
Kiam mi startigas la aŭtaĉon ĝi startas!
5
En la vendejo estas varme kaj troviĝas
multe da klientoj.
Malgraŭ tio, mi aĉetis ĉion. Mi
kontrolmarkis mian liston,
– lakto
– butero
– terpomo
– tomato kaj kukumo
– fromaĝo
– pano, mola kaj malmola
– viando
– surpanaĵo
– kafo
– fumaĵita skombro
– farĉita viando.
Ĉu mankas io por mia kafopaŭzo?
Mi iras al la kukaĵa vendotablo.
Fragotorteton mi volas!
Malantaŭ la vendotablo staras stranga viro.
Li havas blankan perukon kaj pudron sur la
vizaĝo.
47
– Ĉu vi volas havi fastobulkojn, li demandas
al mi.
La viro estas tre dika kaj havas fastobulkon
en la mano. Li portas helbluan kompleton
kun mallonga pantalono el silkŝtofo. Ĉirkaŭ
la kolo pendas ĉeno kun nomstampilo.
– Kiom da fastebulkoj vi volas? La kvalito
estas la plej bona.
Subite mi aŭdas akran voĉon voki. Mi
rekonas la voĉo de reĝino Lovisa Ulrika.
– Adolf Fredrik, Adolf Fredrik estas la
kuratora registaro. Ili ne trovas la
nomstampilon... hastu!
Malantaŭ la vendotablo nun staras juna
virino. Ŝi demandas min:
Kion vi deziras? Mi havas novfaritan
fragotorteton.
6
Dum tri semajnoj mi laboris super mia
krimhistorio kaj morgaŭ estos la festo de
Sankta Johano. Mi estas fiera pri mi mem.
Mi volas nur ripozi. Manĝi freŝajn
terpomojn, acidkremon, ŝenoprazon kaj
saletitajn kaj spicitajn junharingojn. La
vetero estas bona kaj mi volas efektive ĝui
la mallongan somernokton.
Estas nokto de Sankta Johano. Mi sidas ĉe la
aranĝita tablo. En ŝranko mi trovis
manĝilaron el arĝento kiu nomiĝas
”Drottningholm”. Mi sidas en la vitra
verando kaj vidas la someran herbejon kun
floroj. Mi manĝas kaj aŭdas la muzikon
”Drottningholm” de Roman. Mia kompakta
disko sonas en la malhela nokto.
Subite mi aŭdas kaj vidas:
– Kunvenu, kunvenu! Mi volas prezenti
dancinstruiston el Francio, ”Monsieur
Dupont”. La svedaj dancinstruistoj estas
lamaj kaj kriplaj!
– Nun mi volas prezenti Sankta Johano-
menueton, diras Dupont kaj riverencas
antaŭ reĝino Lovisa Ulrika kaj ŝia tuta
familio: Adolf Fredrik, Gustav, Karl, Fredrik
kaj Sofia Albertina.
Mi vidas kiel ili kirle ĉirkaŭas sur mia
somera herbejo. Monsieur Dupont estas
tute kolera. Neniu faras la paŝojn same, kiel
li instruas! Mi ankaŭ vidas la nigrulon, kiu
kuras tien kaj reen! Mi sentas la florodoron
kaj vidas la strangan familion dancantan.
La muziko de Roman sonas en la nokto.
Estas la festo de Sankta Johano!
7
Estis en la mezo de aŭgusto kaj pluvis. Mi
sidis ĉe mia kuireja tablo. Ekstere dancis
nebulaj figuroj. Mi perdis la emon por
skribado.
La komputilo staris sur la tablo kaj fajreris
kaj kraketis al mi. Subite mi vidis virinon
kun longa jupo kaj bela hararanĝo. Ŝi ŝajnis
tre postulema.
– Vi ne skribas! Skandalo!
Vi estas tre maldiligenta! Sendube mi volos
paroli kun Kellgren pri vi!
Sendube!
Vi volas rezigni!
Mi, la granda verkisto, certe intencas skribi
pri vi!
Mi volas aldoni vin en miaj kuriozaj
”portretoj”! Vi estas stranga.
Mi vidis kiel la virino tenis libron en sia
mano kaj legis...
– Sur malnova terposedaĵo, heredaĵo de
pramaljunaj prapatroj, senkarna vidvino de
grafo sidis...
... ta, ta, ta, tedis ŝin kutime demonhavanteco
– – ta, ta, ta...
Kiu ŝi estis? Ŝi daŭre legis kaj legis …, legis
kaj legis …, legis kaj legis … ZZZ …
zzzzzzzzzzzzzzzz...
Mi dormis!
48
8
Mi vekiĝis malfrue en la posttagmezo. La
komputilo estis tute nigra.
La elektra fluo malaperis kaj mi estis sen
lumo, sen akvo, sen varmo.
Estis malvarme kaj malsekete en la ĉambro.
Mi fartis aĉe.
Ekstere mi aŭdis mallaŭtan zumadon. La
sono venis el la laborejo en la kromdomo.
Mi vidis kandelan lumon de la rungita
fenestro.
Kio estis tio? Mi ŝteliris eksteren kaj
kontrolis.
– Envenu, envenu! Rigardu miajn
snuftabakujojn! Ĉu vi snufas?
Mi volas doni snuftabakujon al vi kiun mi
faris per la tornilo. Bonvolu!
Estas granda bonŝanco ke mi havas tian
slojdintereson.
Mia edzino riproĉis min, ŝi riproĉis Gustaf, ŝi
riproĉis lian edzinon Sofia Magdalena, ŝi
riproĉis la skribeman Hedvig Charlotta kaj
ĉiun homon ene de dek centimetroj! Precipe
Gustaf!
Prenu fastobulko! Bonvolu!
Lovisa Ulrika estas vergeto sur mia dorso! Fi
kaj fi denove!
Mi faris multe da snuftabakujoj!
Mi manĝis multe da fastebulkoj!
La viro premis bulkon post bulko en la
buŝon. Li kreskis kaj kreskis.
Mi vidis kiel li disfalis en la malhela
laborejo. Mi vidis nenion kaj revenis en la
domon. Kion mi vidis? Kiu li estis? Miaj
pensoj estis multaj kaj malfacilaj.
9
Baldaŭ estos mia tempo en Eksjö finita. Mi
nur lupagis por kvin monatoj. Septembro
estos la lasta. Mi devas rapidigi mian
historioskribadon.
La lastajn tagojn mi skribis tre furioze. Mi
nek manĝis nek trinkis, nek dormis nek
laboris, mi nur skribis...
Stako da malpura lavado staras sur la
lavtablo. La lito estas ne aranĝita sed ”kiel
oni sternas, tiel oni dormas”. Mia ununura
ambicio estas fini mian libron. Mi skribas...
mi aŭdas grandan krakon el mia
vivĉambro. Ĉu la granda seĝo falis? Mi tuj
rigardu! Mi malfermas la pordon kaj kion
mi vidas? Viro kun longa, granda hararo
sidas sur la granda tablo kun multe da
silkoŝtofo ĉirkaŭe. Blua ŝtofo, verda ŝtofo,
blanka, ruĝa, nigra, flava kaj siringviola. La
ŝtofoj estas intermikse ĉiuloke en la
ĉambro.
– Permesu ke mi prezentu min mem! Mi
estas la tajloro de reĝino Kristina kaj mi
scias ke estos somerofesto ĉi tie morgaŭ kaj
la tuta reĝa establita socio kun ĝiaj amikoj
estas invititaj. Pardonu min! Mi ne prezentis
min! Mia nomo estas Johan Leijoncrona kaj
mi estas nobeligita!
La aliaj nobeloj estiĝis tre insultitaj. ”Iras
kun tondilo” ili diris! Ho!
Reĝino Kristina, ŝi estas mia reĝino! Lovisa
Ulrika, ha ha ha... tiu dinastio estas nur
amuzistaro! Plej bone ke mi rapidu kudri
ĉies kompletojn kaj robojn! Mi baldaŭ devas
esti preta! Bonvolu, ne ĝeni min!
Morgaŭ estos la granda festo!
Mi vidas ke la tajloro kudras dum la
mallumo falas. Fine estas nur nigraj ombroj
kiuj dancas. Mi estas konsternita! Morgaŭ,
somera festo? La tuta dinastio?
10
Punkto, mi estas preta! Fino bona, ĉio bona!
Mi kuras kaj malfermas la pordon de mia
vitroverando kaj eliras al la ŝtuparo. Tie mi
restis staranta!
La tuta herbejo estas plena je multkoloraj
homoj. Mi renkontas ĉiujn. Temas pri la
personoj de mia revoj aŭ de miaj aperaĵoj.
Mi estas tute surprizita!
49
– Bonvenon al nia somera festo, diras Adolf
Fredrik kun fastobulko en la mano.
– Silentu! Sinjoro Bellman kun siaj amikoj
volas kanti! Silentu!
Mi vidas ke la reĝino iras ĉirkaŭe kaj
moderigas ĉies interparolojn.
Subite mi vidas Bellman sidante sur la
granda ŝtono en la mezo de la herbejo kun
sia liuto. Kaj li kantas:
– La suno brilas polurita..., Neniam Irido sur
jenaj palaj herbejoj..., Blovu nun ĉiuj...,
Leviĝu Amarilido..., Flirtas Haga papilio...
Subite, Bellman vokas:
– Mollberg, Mollberg kiel vi fartas? Neniu
dancas?
– Zorgu, ke tio estos farita! Vi estas la
instruisto, ĉu ne!
Sed mi vidas ke Mollberg kuŝas ĉe botelo
malplena. Li dormas kaj ronkas.
– Kioma horo estas, mi ne havas horloĝon,
estas katastrofo! Mi, Fredman la granda
horloĝfaristo, sen horloĝo.
– Vi estas malzorgemulo! Venu, venu miaj
infanoj, Gustaf, Karl, Fredrik Adolf, Sofia
Albertina kaj Badin, kie li estas? Venu tuj! Vi
devas saluti la famulon kaj liajn lernantojn!
Instruisto Linnæus estas tie! Venu tuj!
Reĝino Lovisa serĉas siajn infanojn ĉie sur
la herbejo.
Bellman kantas ankoraŭ.
– Venu manĝi! Estas bona cervo-rostaĵo kaj
ŝaŭmanta vino, vokas Movitz.
Subite mi sentas ke iu frapas min sur mia
ŝultro.
– Ĉu vi ne pensas ke mi kudris bonan
vestaĵon?
Estas la tajloro Leijoncrona kiu estas tre
kontenta malantaŭ mi.
Nun mi vidas instruiston Linnæus kun la
reĝaj infanoj. Linnæus havas florojn en sia
mano kaj nun li demandas pri la nomoj de
la floroj! La reĝaj infanoj staras vice
atendante kaj la instruisto demandas la
infanojn unuope.
– Kiu estas tiu floro, la instruisto Linnæus
demandas.
– Ĝi estas blanka anemono, Gustaf
respondas kaj Linnæus ĵetas la blankan
anemonon trans sian ŝultron.
– Leontodo, Karl respondas kaj Linnæus
ĵetas ankaŭ tiun floron trans la ŝultron.
– Kampanulo, Fredrik Adolf respondas kaj
Linnæus ĵetas …
– Lekanto, Sofia Albertina respondas kaj
Linnæus ĵetas …
– Kie estas Adolf Badin, demandas Linnæus.
Kie li estas?
– Mi estas ĉi tie, supre en la pomarbo! Ĉu vi
ne vidas min?
Mi aŭdas de mia ŝtuparo kiel la infanoj
respondas kaj la instruisto demandas.
Subite granda krako ekaŭdiĝas ĉe la
periferio de herbejo.
– Bonvenon, Ulla Winblad kun amikino,
Bellman vokas. Neniu somerfesto sen ĝojaj
virinoj!
Bellman komencas kanti kaj ludi denove.
– Drinki post dek dua horo, vivi kune en
frenezo...
Kanto post kanto kaj baldaŭ mi vidas
neniun, nur la malnovan ringon, kiu kuŝas
sur la tablo en la vitroverando. Mi vidas
kiel Lovisa Ulrika, sur la bildo de la ringo,
palpebrumas al mi. Estas malhela nokto.
La somera festo estas je la fino precize kiel
mia skribado.
 Ekz : homedoj, kanisedoj Genro : Homo, kverko, rozo, amanito, Specio (Du vortoj : la unua komencighas](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/60d09e5ea1c5cb133f4bf9f3/enhavo-2016-11-24-familio-sufikso-ac-botaniko-ed-idzoologio-ekz.jpg)
