ALKANLAR-ALKENLER-ALKİNLER

ADLANDIRMA

KİMYASAL TEPKİMELERİ

ELDE EDİLİŞLERİ

Yapısal formüllerin gösterimi

1. Top ve çubuk

C C O H

H

H

H

H

H2. Çizgi

3. Kondanse formül

4. Ampirik formül C2H6O

CH3CH2OH

5. Siklik moleküller

6. Bağ-çizgi (Bond-line)

OH (CH3CH2CH2OH)

(CH3CH=CHCH3)

7. Üç boyutluHO

C

H

Cl

H

H2C

H2C CH2

CH2

Genel formülleri CnH2n+2 olan doymuş hidrokarbonlara

ALKANLAR denir.

ALKANLAR

Alkanlardaki her bir C atomu SP3 hibritlşmesi yapmıştır.

Tüm bağlar sigma bağlarıdır. Bu sebeple alkanlar, doymuş

hidrokarbonlardır.

Sigma Bağı

109,5 0 açı

SP3 Hibritleşmesi

METAN

C

H

H

H

H

≤ 20 C-C4 Doğal gaz, tüpgaz

20-60 C5-C6 Petrol eteri, çözücüler

60-100 C6-C7 Ligroin

40-200 C5-C10 Benzin

175-325 C12-C18 Jet yakıtı

250-400 ≥ C12 Gazyağı, mazot

Uçucu olmayan sıvılar ≥ C20 Yağ, gres, asfalt, katran

1 CH4 Metan Gaz 6 C6H14 Hegzan Sıvı

2 C2H6 Etan Gaz 7 C7H16 Heptan Sıvı

3 C3H8 Propan Gaz 8 C8H18 Oktan Sıvı

4 C4H10 Bütan Gaz 9 C9H20 Nonan Sıvı

5 C5H12 Pentan Sıvı 10 C10H22 Dekan Sıvı

PENTAN

CH3CH2CH2CH2CH3

ALKANLARIN İSİMLENDİRİLMESİ

Uluslararası Kimyacılar Birliği (IUPAC) tarafından bir adlandırma yöntemi

geliştirilmiştir. Organik maddeler bu kurallara uygun biçimde isimlendirilirler.

1. Alkanlardan bir hidrojen çıkarılarak oluşturulan yapılara alkil

grupları denir ve türedikleri alkana göre adlandırılır. CnH2n+1

genel formülüne sahiptirler

Metan CH4 Metil CH3 Hegzan C6H14 Hegzil C6H13

Etan C2H6 Etil C2H5 Heptan C7H16 Heptil C7H15

Propan C3H8 Propil C3H7 Oktan C8H18 Oktil C8H17

Bütan C4H10 Butil C4H9 Nonan C9H20 Nonil C9H19

Pentan C5H12 Pentil C5H11 Dekan C10H22 Dekil C10H2

1

2. En uzun zincir belirlenir. Diğer gruplar bağlanma yerinin

numarası verilerek bir sübstitüent olarak belirtilir.

Sübstitüentlerin bağlanma noktalarının küçük numara

alması tercih edilir.

CH3CH2CH2CHCH3

CH3

2-Metilpentan

(4-metilpentan degil)

CH3CHCH2CH2CH2CH2CH3

CH3

2-Metilheptan (6-metilheptan degil)

3. Bir zincir üzerinde birden fazla sübstitüent olduğunda

- Bu sübstitüentler aynı ise önlerine di, tri, tetra gibi önekler

getirilir.

CH3CHCH2CHCH3

C2H5 C2H5

CH3CHCH2CHCH2CHCH2CH3

CH3 CH3 CH3

3,5-Dimetilheptan2,4,6-Trimetiloktan

- Aynı karbonda iki sübstitüent varsa o karbonun numarası iki

kez kullanılır.

CH3CCH2CH3

CH3

CH3

2,2-Dimetibütan

- Sübstitüentler farklı ise alfabetik öncelik veya küçükten

büyüğe bir sıra izlenir.

CH3CH2CHCH2CH2CHCH3

CH3C2H5

2-Metil-5-etilheptan (veya 5-etil-2-metilheptan)

4. Eşit uzunlukta iki zincir olması halinde, üzerinde daha çok

sübstitüent bulunan zincir temel zincir olarak alınır.

CH3CH2CHCHCHCHCH3

CH3

CH3

CH2

CH3

CH2

CH3

2,3,5-Trimetil-4-propilheptan

5. Dallanma ana zincirin her iki ucundan eşit mesafede

başlıyorsa numaralar toplamı az olan okunuş seçilir.

CH3CHCH2CHCHCH3

CH3

CH3

CH3

2,3,5-Trimetilhekzan (2,4,5-trimetilhekzan degil)

- Sikloalkanların isimlendirilmesinde aynı kurallar geçerlidir.

CH3

CH3

CH3

C2H5

Siklobütan Siklopentan Siklohekzan

1,2-Dimetilsiklohekzan1-Metil-3-etilsiklopentan

örnekler

4-ethil-2,3-dimethilhekzan 2,4-dimethylhekzan 2,3,4,5-tetramethilhekzan

3,6-dimethylnonane (2-sıklopropil)sıklopentan 2,3-dimethilbutan

1-ethil-2,3-dimethilcsıklobütan (2,4-dimethilpentyl)sıklohekzan

Elde edilişleri

1. Würtz sentezi

RX Na

R R

2. Alkenlerin hidrojenlenmesi

CH3 CH CH2 CH3CH2CH3

H2

3. Alkil halojenürlerin indirgenmesi

C2H5ClZn/HCl C2H6

4. Grignard bileşiklerinin hidrolizi

C2H5Cl + Mg C2H5MgCl

H2O C2H6

5. Elektroliz (Kolbe)

R R + CO2RCOO-

Kimyasal özellikler

1. CnH2n+2 CO2 + H2O

CH4Cl2 CH3Cl HCl+

H2CH3CH2CH3

2.

3.

Teşekkürler…

Haftaya Görüşürüz…