ALKOL-MADDEALKOL-MADDE BAĞIMLILIĞI BAĞIMLILIĞI

VE VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMIHEMŞİRELİK YAKLAŞIMI

Hem. Seniye ÜNLÜHem. Seniye ÜNLÜAMATEMAMATEM

Bağımlılık tedavisinde Bağımlılık tedavisinde hemşirelik uygulamalarına hemşirelik uygulamalarına yönelik protokol olmasa da yönelik protokol olmasa da yapılan araştırmalarda bu yapılan araştırmalarda bu alanda çalışanların alanda çalışanların tecrübelerini paylaşması ve tecrübelerini paylaşması ve branşlaşmanın önemi branşlaşmanın önemi vurgulanmaktadır.*vurgulanmaktadır.*

*Raia S. Teatmentand Recovery. NJ Nurse.2005 Jan-Feb;35 *Raia S. Teatmentand Recovery. NJ Nurse.2005 Jan-Feb;35 (1):14(1):14

Tedavi iki şekilde Tedavi iki şekilde yapılmaktadıryapılmaktadır Yatarak tedavi Yatarak tedavi

Ayaktan tedavi Ayaktan tedavi

Yatılı tedavideYatılı tedavide,,BBağımlının çeşitli yollarla tedaviye ağımlının çeşitli yollarla tedaviye başvurup yatışına karar verilmesi ile başvurup yatışına karar verilmesi ile birlikte, poliklinikten başlayıp adım birlikte, poliklinikten başlayıp adım adım ilerleyen her bölümde hastayı ilk adım ilerleyen her bölümde hastayı ilk karşılayan genellikle hemşirelerdir. karşılayan genellikle hemşirelerdir.

Bu alanda Bu alanda çalışan hemşirelerin, bilgi çalışan hemşirelerin, bilgi ve tecrübesi, bağımlı kişilik ve tecrübesi, bağımlı kişilik özelliklerini tanıması, bağımlıya hangi özelliklerini tanıması, bağımlıya hangi durumda nasıl bir tutum izleyeceğini durumda nasıl bir tutum izleyeceğini bilmesi önemlidir.bilmesi önemlidir.

PoliklinikPoliklinik

• Kimlik bilgisine veKimlik bilgisine ve bbaşvuru nedenine aşvuru nedenine özellikle dikkat eözellikle dikkat edilir.dilir. Alkolmetre Alkolmetre ve/veya metabolit kontrolü yapılırve/veya metabolit kontrolü yapılır..

• EEpileptik nöbet, deliryum riski pileptik nöbet, deliryum riski entoksikasyon ve yoksunluk belirtileri entoksikasyon ve yoksunluk belirtileri açısından ön değerlendirmesi açısından ön değerlendirmesi yapılarak poliklinik doktoru yapılarak poliklinik doktoru bilgilendirilir.bilgilendirilir.

• AAğır yoksunluk bulgusu olan ğır yoksunluk bulgusu olan hastalara öncelik tanıhastalara öncelik tanınırnır, gerekirse , gerekirse acil müdahaleacil müdahalede bulunulurde bulunulur..

• DDoktor tarafından tedavisi planlanan oktor tarafından tedavisi planlanan hastanın hastanın yatışı yapılmışsa yatışı yapılmışsa ;;

• RRutin yatış işlemleri anlatılır ve güvenlik utin yatış işlemleri anlatılır ve güvenlik eşliğinde servise kabulü sağlanır eşliğinde servise kabulü sağlanır

• Ayaktan tedavi planlanmışsa,Ayaktan tedavi planlanmışsa, ilaç ilaç kullanımıkullanımı,,kontrol muayenesikontrol muayenesi,ATP,ATP konusunda hasta ve yakınları konusunda hasta ve yakınları bilgilendirilir. bilgilendirilir.

• HHasta kayıtlarıasta kayıtlarınınnın etik kurallar içinde etik kurallar içinde doğru, kontrollü ve güvenli bir şekilde doğru, kontrollü ve güvenli bir şekilde alınıp saklanmasına özen gösteralınıp saklanmasına özen gösterilirilir, , mahkeme kararı dışında hasta hakkında mahkeme kararı dışında hasta hakkında hiçhiç kimseye bilgi verkimseye bilgi verilmezilmez..

Hasta genellikle ;Hasta genellikle ;EEntoksikasyon ya da yoksunluk nedeni ilentoksikasyon ya da yoksunluk nedeni ile sıkıntılı, sıkıntılı, agresif, her an patlamaya hazıragresif, her an patlamaya hazır,, endişeli, güvensiz endişeli, güvensiz bir durumda başvurur.bir durumda başvurur.

Poliklinik hemşiresi,Poliklinik hemşiresi, hasta ve yakınlarıyla terapötik hasta ve yakınlarıyla terapötik bir ilişki kurmalıbir ilişki kurmalı,anksiyetesini azaltıcı,sahiplenici ,anksiyetesini azaltıcı,sahiplenici önemseyen onları dinleyen ve güvende olduklarını önemseyen onları dinleyen ve güvende olduklarını hissettiren yatıştırıcı bir tutum izlemelidir. hissettiren yatıştırıcı bir tutum izlemelidir.

Hasta KabulHasta Kabul• HHasta ve yakınlarından gerekli bilgiler asta ve yakınlarından gerekli bilgiler

alınıp veri tabanına girişi sağlanır. alınıp veri tabanına girişi sağlanır. • ZZiiyaret yaret ,,telefontelefon,,kliniğin işleyişi, tedavi kliniğin işleyişi, tedavi

süreci gibi konular hakkında hasta ve süreci gibi konular hakkında hasta ve yakınları bilgilendirilir.yakınları bilgilendirilir.

• KKliniğe madde girişini engellemek için liniğe madde girişini engellemek için ggüvenlik görevliüvenlik görevlisiyle birliktesiyle birlikte, üst , üst araması gibi tedbirlearaması gibi tedbirler alınırr alınır

• Hastanın yanında kıymetli eşyalar Hastanın yanında kıymetli eşyalar varsa ailesine ya da emanet bürosuna varsa ailesine ya da emanet bürosuna teslim edilir.teslim edilir.

Yoğun BakımYoğun Bakım• Yoğun bakım odası ve yatağı tedaviye uygun bir şekilde Yoğun bakım odası ve yatağı tedaviye uygun bir şekilde

düzenlenmiştirdüzenlenmiştir• Hastanın genel durumuna göre odası belirlenir ve ayrıntılı bir Hastanın genel durumuna göre odası belirlenir ve ayrıntılı bir

anamnez alınır. anamnez alınır.

• Burada Burada gözlem oldukça önemlidir özellikle gözlem oldukça önemlidir özellikle;;

• Tedavi sırasında ortaya çıkabilecek tüm Tedavi sırasında ortaya çıkabilecek tüm yoksunluk belirtilerine ve komplikasyonlarınayoksunluk belirtilerine ve komplikasyonlarına• Deliryuma girme riskine, Uyku/uyanıklık durumuna nöbet Deliryuma girme riskine, Uyku/uyanıklık durumuna nöbet

öyküsüne yönelik gözlem yapılır.öyküsüne yönelik gözlem yapılır.

• Vital bulgular alıVital bulgular alınırnır, EKG ve akciğer filmi çeki, EKG ve akciğer filmi çekilirlir, rutin kan ve , rutin kan ve idrar tetkikleri yapıidrar tetkikleri yapılırlır, sıvı replasmanı ile birlikte tedavi , sıvı replasmanı ile birlikte tedavi protokolünde yer alan ilaç protokolünde yer alan ilaç tedavisi uygulanır, bütün uygulamalar tedavisi uygulanır, bütün uygulamalar not edilir.not edilir.

• İlaç yan etkilerine yönelik gözlem yapılırİlaç yan etkilerine yönelik gözlem yapılır

Yoğun bakım hemşireliğiYoğun bakım hemşireliği rutinler, günlük rutinler, günlük bakım, hijyen vs gibi diğer yoğun bakım bakım, hijyen vs gibi diğer yoğun bakım ünitelerinde uygulanan hemşirelik hizmetlerinden ünitelerinde uygulanan hemşirelik hizmetlerinden farklı değildir. Önemli bir fark farklı değildir. Önemli bir fark hemşire, hemşire, bağımlılık bağımlılık tedavisinde yoğun bakımın birinci basamak tedavisinde yoğun bakımın birinci basamak olduğunu bilmeli ve diğer servislere göre çok olduğunu bilmeli ve diğer servislere göre çok esnek olsa da bağımlının kurallarla tanışmasını ve esnek olsa da bağımlının kurallarla tanışmasını ve uyum sağlamasını pekiştirmeye çalışmalıdır, bu uyum sağlamasını pekiştirmeye çalışmalıdır, bu

aynı zamanda bir sonraki adıma hazırlıktıraynı zamanda bir sonraki adıma hazırlıktır..

Detoksifikasyon (Arındırma)Detoksifikasyon (Arındırma)

• Yoğun Bakımda uygulanan rutin bakım işlemleri Yoğun Bakımda uygulanan rutin bakım işlemleri burburaadada da yapılırda yapılır..

• Bu bölümdeBu bölümde ilaç uygulamaları oldukça önemli ilaç uygulamaları oldukça önemlidir, dir, hastanın ilacını yutup yutmadığı mutlaka kontrol hastanın ilacını yutup yutmadığı mutlaka kontrol ediledilirir. .

• Tbc, HIV enfeksiyonu, Hepatit A,B,C ve cinsel Tbc, HIV enfeksiyonu, Hepatit A,B,C ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar ile cilt apseleri yolla bulaşan hastalıklar ile cilt apseleri yönünden yönünden dikkat dikkat edilmelidir.edilmelidir.

• Hastaya serviste uyulması gereken kurallar ve Hastaya serviste uyulması gereken kurallar ve kurallı yaşama geçişin önemi anlatılır ve yeni birkurallı yaşama geçişin önemi anlatılır ve yeni bir yaşam tarzına adaptasyonu konusunda yardım yaşam tarzına adaptasyonu konusunda yardım edilir edilir

Detoksifikasyonu biten hasta ile tedavi ekibi Detoksifikasyonu biten hasta ile tedavi ekibi tarafından ortak bir değerlendirme yapılırtarafından ortak bir değerlendirme yapılır

Taburculuğuna karar verilmişseTaburculuğuna karar verilmişse

Hasta ayaktan tedavi seçenekleri hakkında Hasta ayaktan tedavi seçenekleri hakkında bilgilendirilirbilgilendirilir

Önerilen ilaçların kullanım şekli anlatılırÖnerilen ilaçların kullanım şekli anlatılır

Terapi bölümüne devam edecekse Terapi bölümüne devam edecekse

O bölümün içeriği, kuralları ve programı O bölümün içeriği, kuralları ve programı hakkında ön bilgi verilir hakkında ön bilgi verilir

Bu dönemde hastaBu dönemde hasta

Genellikle şaşkınGenellikle şaşkın Anksiyetesi artmış Anksiyetesi artmış Madde kullanma Madde kullanma

isteği yüksek isteği yüksek Buna bağlı olarak Buna bağlı olarak tedaviye devam etmekle tedaviye devam etmekle bırakmak arasında bırakmak arasında git-gel lerin fazla git-gel lerin fazla yaşandığıyaşandığıbir dönemdir.bir dönemdir.

Hemşirelerin TutumuHemşirelerin Tutumu Tedaviye uyumu ve devamı konusunda motive Tedaviye uyumu ve devamı konusunda motive

edilmeli,desteklenmeli ve ihtiyacı olduğunda edilmeli,desteklenmeli ve ihtiyacı olduğunda yardımcı olunacağı mesajı verilmelidir.yardımcı olunacağı mesajı verilmelidir.

• TutarlıTutarlı, , ödün vermeyen, nazik, ortak bir tutum ödün vermeyen, nazik, ortak bir tutum ve kurallara tam olarak uymak esastır. ve kurallara tam olarak uymak esastır. Manipülatif talepler kabul edildikçe arkası Manipülatif talepler kabul edildikçe arkası kesilmeyecektir. Hastaya yargısız ve gerçekçi kesilmeyecektir. Hastaya yargısız ve gerçekçi davranılmalıdır.davranılmalıdır.

• Hemşire ,yoksunluktaki hastanın zaman zaman Hemşire ,yoksunluktaki hastanın zaman zaman kendisine hakaret, zarar verici kontrolsüz kendisine hakaret, zarar verici kontrolsüz davranışlarının nedenini bilmeli, buna uygun davranışlarının nedenini bilmeli, buna uygun çözümler aramalı ve durumu çözümler aramalı ve durumu kişiselleştirmemelidirkişiselleştirmemelidir..

PsikoterapiPsikoterapi

• Hastanın hangi odada kalacağı Hastanın hangi odada kalacağı bebelirlenırken, lirlenırken, • ÖÖnceden tanışık olmamalarına,nceden tanışık olmamalarına,• tedavi süreci içersinde aynı odayı paylaşmamış tedavi süreci içersinde aynı odayı paylaşmamış

olmalarına, olmalarına, • MMadde bağımlılarının çoğunlukla aynı odada adde bağımlılarının çoğunlukla aynı odada

kalmamalarına dikkat edilir.kalmamalarına dikkat edilir. • Detoksifikasyon bölümünde başlayan kurallı Detoksifikasyon bölümünde başlayan kurallı

yaşam tarzı burada daha ayrıntılı ve yaptırımlı yaşam tarzı burada daha ayrıntılı ve yaptırımlı şekilde devam eder. şekilde devam eder.

• BBütün kurallar, kuralların nedeni ve puan sistemi ütün kurallar, kuralların nedeni ve puan sistemi anlatılır. anlatılır.

yazılı ve imzalı bir onay alınır.yazılı ve imzalı bir onay alınır.

PsikoterapiPsikoterapi• Haftada bir değerlendirilen ilk yazılı ödevi verilir.Haftada bir değerlendirilen ilk yazılı ödevi verilir.• Küçük ve büyük grup terapileri, bilinçlendirme ve diğer Küçük ve büyük grup terapileri, bilinçlendirme ve diğer

programlar hakkında hasta bilgilendirilir programlar hakkında hasta bilgilendirilir• Davranış değişikliği ve psikososyal beceri kazandırmayı Davranış değişikliği ve psikososyal beceri kazandırmayı

amaçlayan ortam tedavisi anlatılır amaçlayan ortam tedavisi anlatılır • Sosyal faaliyet programında ne planladıkları,iş bölümü Sosyal faaliyet programında ne planladıkları,iş bölümü

herkesin kendi sorumluluğunu yerine getirip herkesin kendi sorumluluğunu yerine getirip getirmediği takip edilir ve not alınır. getirmediği takip edilir ve not alınır.

• Tüm hastaların eşit olarak görev ve sorumluluk Tüm hastaların eşit olarak görev ve sorumluluk almasına dikkat edilir. almasına dikkat edilir.

• Kurallara uyumu ve uyum zorluğu gözlenir, gerekirse Kurallara uyumu ve uyum zorluğu gözlenir, gerekirse bireysel görüşmeler yapılır.bireysel görüşmeler yapılır.

• Bazı gruplar tedavi ekibi ile işbirliği içinde olabildiği Bazı gruplar tedavi ekibi ile işbirliği içinde olabildiği gibi, bazen tam tersi olabilir. Bu noktada günün her gibi, bazen tam tersi olabilir. Bu noktada günün her saatinde hasta ile daha çok zaman geçiren hemşire saatinde hasta ile daha çok zaman geçiren hemşire tarafından servis içi grup dinamiği gözlemlenir ve tarafından servis içi grup dinamiği gözlemlenir ve gözlemler tedavi ekibi ile paylaşılır. gözlemler tedavi ekibi ile paylaşılır.

PsikoterapiPsikoterapi

Bir nevi köprü oluşturan aile bilinçlendirme Bir nevi köprü oluşturan aile bilinçlendirme programında hasta yakınları,bağımlılık,servisin programında hasta yakınları,bağımlılık,servisin işleyişi ve ortam tedavisi hakkında bilgilendirilir. işleyişi ve ortam tedavisi hakkında bilgilendirilir.

• Taburculuk öncesi hastaya ayaktan tedavi Taburculuk öncesi hastaya ayaktan tedavi seçenekleri ve önemi anlatılır. seçenekleri ve önemi anlatılır.

• Terapi bölümünde hemşire, programın her Terapi bölümünde hemşire, programın her alanında rol almaktadır. alanında rol almaktadır.

• Ayrıca ek bir eğitim alarak grup terapileri içinde Ayrıca ek bir eğitim alarak grup terapileri içinde koterapist ya da psikodramatistkoterapist ya da psikodramatist olaraktaolarakta yeryer alabilir alabilir ..

Bu dönemBu dönem • Genellikle hastanınGenellikle hastanın kendisiyle yüzleşmeye kendisiyle yüzleşmeye

başladığı, başladığı, • Ben neden buradayım Ben neden buradayım

sorusunun , sorusunun , • Suçluluk duygusunun Suçluluk duygusunun

sık yaşandığı bir sık yaşandığı bir dönemdir, dönemdir,

• kendisini değersiz vekendisini değersiz vebaşarısız ya da aşırıbaşarısız ya da aşırıgüvenli hissedebilir.güvenli hissedebilir.

HemşirelerinHemşirelerin

• Terapötik ortamın sağlanmasında tutum ve Terapötik ortamın sağlanmasında tutum ve davranışları önemlidir. davranışları önemlidir.

• İyi bir dinleyici olmalıİyi bir dinleyici olmalı• Bağımlıya yargısız, gerçekçi ve tarafsız bir ilgiyle; Bağımlıya yargısız, gerçekçi ve tarafsız bir ilgiyle; • EEleştirel ve kontrol eder nitelikte değil, güven, leştirel ve kontrol eder nitelikte değil, güven,

destek, hoşgörü, sabır ve değer verme tutumu ile destek, hoşgörü, sabır ve değer verme tutumu ile yaklaşyaklaşmalı,malı,

• Farklı mesaj vermeden tüm tedavi ekibi ile ortak Farklı mesaj vermeden tüm tedavi ekibi ile ortak davranış benimsemelidavranış benimsemeli, yaptığı müdahale ve , yaptığı müdahale ve uygulamalarında empati kurabilmelidir.uygulamalarında empati kurabilmelidir.

• YYumuşak, aşırı izin verici ve koruyucu olmanın umuşak, aşırı izin verici ve koruyucu olmanın bağımlıya yarar değil zarar verici olduğubağımlıya yarar değil zarar verici olduğununu bilmelidir.bilmelidir.

Ayaktan Tedavi SürecindeAyaktan Tedavi Sürecinde

• HHemşireemşirelerinlerin rolü, bağımlılarla uzun rolü, bağımlılarla uzun süreli terapötik ilişki geliştirme ve süreli terapötik ilişki geliştirme ve bu ilişkiyi sürdürme özelliği bu ilişkiyi sürdürme özelliği

etrafında planlanır.etrafında planlanır.

Bağımlı hasta ;Bağımlı hasta ;• Ayaktan tedavi kuralları, katılacağı programın Ayaktan tedavi kuralları, katılacağı programın

içeriği, resmi işlemler,AA.NA gibi kendine yardım içeriği, resmi işlemler,AA.NA gibi kendine yardım grupları hakkında bilgilendirilir. grupları hakkında bilgilendirilir.

• Randevularına gelip gelmediği kontrol edilir. Randevularına gelip gelmediği kontrol edilir. Gelmediyse nedeni araştırılır.Gelmediyse nedeni araştırılır.

• Kendisindeki fiziksel ve sosyal değişikliklerle ilgili Kendisindeki fiziksel ve sosyal değişikliklerle ilgili yüzleştirilerek tedaviye devamı konusunda motive yüzleştirilerek tedaviye devamı konusunda motive edilir. edilir.

• Programa gelen bağımlının alkolmetre ve/veya Programa gelen bağımlının alkolmetre ve/veya metabolit kontrolü yapılır,denetimli ve güvenli metabolit kontrolü yapılır,denetimli ve güvenli şekilde servise alınması sağlanır.şekilde servise alınması sağlanır.

• Hemşire hastanın genel durumuyla ilgili gözlemine Hemşire hastanın genel durumuyla ilgili gözlemine dayanarak gerekirse kan ve idrar örneği alınmasını dayanarak gerekirse kan ve idrar örneği alınmasını doktora önerebilir. Sonuçlar not edilerek ekiple doktora önerebilir. Sonuçlar not edilerek ekiple paylaşılırpaylaşılır

• Hastanın tedavisine katkıda bulunan aile ve yakınları Hastanın tedavisine katkıda bulunan aile ve yakınları ile görüşmeler yapılarak bilgilendirilir.ile görüşmeler yapılarak bilgilendirilir.

• Bağımlıların boş vakitlerini değerlendirebileceği Bağımlıların boş vakitlerini değerlendirebileceği yeni beceriler geliştirmesine, ilgi alanına yeni beceriler geliştirmesine, ilgi alanına girebilecek yeni hobiler kazanmasına varsa eski girebilecek yeni hobiler kazanmasına varsa eski yeteneklerini yeniden ortaya çıkarmasına yeteneklerini yeniden ortaya çıkarmasına yardımcı olunur. yardımcı olunur.

• Kliniğimiz bünyesinde rehabiltasyon amaçlı Kliniğimiz bünyesinde rehabiltasyon amaçlı kullanılan Bağ evinde; çeşitli sportif ve sosyal kullanılan Bağ evinde; çeşitli sportif ve sosyal faaliyetler tanıtılır. .faaliyetler tanıtılır. .

• Ayaktan tedavisine sahip çıkarak hastalık ve Ayaktan tedavisine sahip çıkarak hastalık ve sosyal yaşantı arasında denge kurmaya çalışan sosyal yaşantı arasında denge kurmaya çalışan bağımlıya rehberlik ve danışmanlık edilir.bağımlıya rehberlik ve danışmanlık edilir.

• TTedavi ekibedavi ekibi ve ailenin i ve ailenin birliktebirlikte katıldığı katıldığı ayıklık yaş ayıklık yaş günügünü kutlamaları yapılır. kutlamaları yapılır.

Sonuç olarak,Sonuç olarak,

Bağımlılık tedavisinde çalışan hemşire ,Bağımlılık tedavisinde çalışan hemşire ,

Yatış öncesi tedaviye yönlendirmedeYatış öncesi tedaviye yönlendirmede

yatılı hastanın bakımı ve iyileşmesinde,yatılı hastanın bakımı ve iyileşmesinde,

taburculuk sonrası toplumda iyilik halinitaburculuk sonrası toplumda iyilik halini

sürdürmesinde ve izlenmesindesürdürmesinde ve izlenmesinde

büyük katkı sağlar.büyük katkı sağlar.

Bu alanda çalışan hemşirelerin her Bu alanda çalışan hemşirelerin her türlü tıbbi tedavi ve bakım türlü tıbbi tedavi ve bakım özelliğinin yanı sıra, terapötik özelliğinin yanı sıra, terapötik yeterliliği olmalı tedavinin her yeterliliği olmalı tedavinin her basamağında aktif rol almalı,basamağında aktif rol almalı,

Tüm tedavi ekibi ile ortak, tarafsız, Tüm tedavi ekibi ile ortak, tarafsız, eğitsel ve duygusal anlamda eğitsel ve duygusal anlamda destekleyici davranışını destekleyici davranışını sürdürmelidir.sürdürmelidir.

““Herhangi bir alışkanlığı üst katın Herhangi bir alışkanlığı üst katın penceresinden fırlatıp atamazsınız. Onu penceresinden fırlatıp atamazsınız. Onu merdivenin basamaklarından adım adım merdivenin basamaklarından adım adım indirmeli ve dış kapıya kadar indirmeli ve dış kapıya kadar götürmelisiniz.“götürmelisiniz.“ Mark Mark TwainTwain

Teşekkür EderimTeşekkür Ederim