Als dwangmatige trekjesje leven gaan beheersenDWA N G STO O R N I S Tweehonderd keer handenwassen of haren trekken Er is wat aan te doen

DOOR MENSJE MELCHIORA M ST E R DA MFrouke (29) trekt haren uit haarhoofd. Ze kan niet stoppen op het mo-ment dat ze haartje voor haartje los-trekt, totdat er grote kale plekken ont-staan. ‘Ik weet eigenlijk niet waaromik het doe, maar ik kan er gewoon nietmeer mee stoppen. Ik doe het vooralals ik iets moet doen waar ik eigenlijkgeen zin in heb. Dan ga ik op bed lig-gen en trekken. Ik eet mijn harendaarna op, daar schaam ik mij noghet meeste voor. Het is ook nog eensslecht voor mijn tanden; die slijten erheel erg door.’

De eindredactrice heeft trichotillo-manie, een dwangstoornis. Eigenlijkvalt Frouke nog onder de lichte cate-gorie; ze doet het niet elke dag.

Dwangmatige handelingen wor-den officieel eigenlijk pas een stoor-nis als iemand ze minstens een uurper dag uitvoert. Veel mensen hebbenvreemde rituelen, zoals vijf keer con-troleren of de deur wel op slot is ofwitte auto’s tellen om te voorkomendat ze zakken voor een tentamen. Hetcriterium van een uur per dag is danook een kunstmatige grens, zegt Psy-chiater Damiaan Denys van het Aca-demisch Medisch Centrum Amster-dam. ‘Vijf keer het slot op de deur con-troleren, is natuurlijk ook al absurd.’

In Nederland hebben 500 duizendmensen een dwangstoornis. Denys iserin gespecialiseerd en heeft dus alheel wat patiënten met dwang voor-bij zien komen. ‘Mensen die tweehon-derd keer per dag hun handen was-sen omdat ze bang zijn dat ze ziekworden. Ze schrobben hun handentot de vellen erbij hangen. Of iemandis zo bang een kind aan te rijden, dathij steeds terugrijdt om te kijken of erergens bloedsporen op de weg liggen.Met deze rituelen willen ze proberenhet leven onder controle te krijgen.’

Vroeger werd nog gedacht dat hetaan de opvoeding lag, maar inmiddelsweten we dat de oorzaak in de herse-nen ligt. Het is een neurobiologischeaandoening. Denys: ‘Bij het uitvoerenvan de dwanghandeling maken dehersenen meer dopamine aan. Daar-

door voelen dwanghandelingen goeden is het moeilijk om te stoppen.’

De meeste patiënten worden be-handeld met medicijnen in combina-tie met gedragstherapie. Patiëntenmoeten fout aangeleerd gedrag weerafleren door de confrontatie aan tegaan. Iemand met smetvrees moetbijvoorbeeld een deurklink aanrakenen mag daarna niet zijn handen was-sen. Denys: ‘Dat is vreselijk moeilijk.Meestal beginnen we rustig. Eerst te-kenen we een deurklink, die iemandmoet aanraken. Als dat lukt, gaan weeen stapje verder.’ De therapie is

zwaar; een kwart van de patiëntenhaakt halverwege af.

Op dit moment doet Denys ook on-derzoek met neurostimulatie. Datdoet hij met de zwaarste groep patiën-ten bij wie medicijnen en gedragsthe-rapie niet helpt. Chirurgen implante-ren een elektrode in de hersenen, depatiënten krijgen kleine stroomstoot-jes toegediend die de hersenactiviteitafremmen bij hersendelen die bij dedwangstoornis betrokken zijn. Deeerste vijftien patiënten zijn onder-tussen behandeld. ‘Wij hebben de in-druk dat het werkt,’ zegt Denys.

Frouke wil geen therapieën meer.‘Via het RIAGG kwam ik terecht bijeen psycholoog die in mijn verledenbegon te graven. Alsof ik er iets aanheb als ik mijn ouders de schuld kangeven. Ik weet wel dat er andere be-handelingen zijn, maar ik wil ookniet te veel bezig zijn met mijn haar-trekkerij. Ik probeer gewoon zoveelmogelijk mijn leven te leven. Ikdraag extensions, dus mensen ziende kale plekken niet meteen. Ikwerk, heb vriendjes en doe alles watik ook zou doen met een dikke bosh a a r. ’

DwangtipsControleer je ook altijd vijf keer ofde deur op slot is? Met deze tipskun je voorkomen dat vreemde ri-tuelen ontaarden in een dwang-stoornis.Durf te leven zonder overal contro-le over te hebben. Denys: ‘Ga naareen popconcert of naar een film.Als je helemaal opgaat in wat jehoort of ziet, verlies je tijdelijk decontrole. En zie je dat het ook pret-tig kan zijn.’Familie en vrienden kunnen ookhelpen door iemand met dwang-matige neigingen toch te dwingeneen normaal leven te leiden. Nietde deur voor iemand opendoen diezelf de deurklink niet durft vast tepakken dus. Denys: ‘Mensen meteen dwangstoornis zijn er vaakheel goed in hun omgeving mee telaten doen. Neem vliegtuigbouweren regisseur Howard Hughes. Hijhad smetvrees en nam mensen indienst om mee te doen aan zijn ob-sessie. Hij betaalde ze om op eendwangmatige manier dingenschoon te maken.’Worden de problemen ernstiger,zoek dan gespecialiseerde hulp. Jekunt terecht op de afdeling psychi-atrie van het AMC (telefoon 020891 35 98). Voor meer adressen:w w w.o c d v r i e n d e n k r i n g .o r g

Vieze microfoon,dacht vliegtuigbouwerHoward Hughes.Leonardo di Caprio alsdwangmatige Hughes inAv i a t o r