Alternatif akım esaslari

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Alternatif akım esaslari

Citation preview

  • T.C. MLL ETM BAKANLII

    MEGEP (MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

    GLENDRLMES PROJES)

    ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

    ALTERNATF AKIM ESASLARI

    ANKARA 2007

  • Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

    Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

    Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

    Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

    rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

    Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

    Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

  • i

    AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET-1 .................................................................................................3 1. ALTERNATF AKIM......................................................................................................3

    1.1. Alternatif Akmn Elde Edilmesi ...............................................................................3 1.1.1. Saykl.................................................................................................................5 1.1.2. Frekans ..............................................................................................................5 1.1.3. Periyot ...............................................................................................................5 1.1.4. Alternans ...........................................................................................................5 1.1.5. Sins Erisi........................................................................................................5

    1.2. Alternatif Akm Deerleri .........................................................................................5 1.2.1. Ani Deer ..........................................................................................................6 1.2.2. Maksimum (Tepe) Deer....................................................................................6 1.2.3. Tepeden Tepeye Deer.......................................................................................6 1.2.4. Ortalama Deer ..................................................................................................7 1.2.5. Etkin Deer........................................................................................................7

    1.3. Alternatif Akmn Vektrler ile Gsterilmesi .............................................................8 1.3.1. Sfr Faz .............................................................................................................8 1.3.2. leri Faz .............................................................................................................9 1.3.3. Geri Faz .............................................................................................................9 1.3.4. Faz Fark..........................................................................................................10

    1.4. Alternatif Akmn Etkileri .......................................................................................10 1.4.1. Is Etkisi...........................................................................................................10 1.4.2. Kimyasal Etkisi................................................................................................11 1.4.3. Manyetik Etkisi................................................................................................11

    UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................12 LME VE DEERLENDRME .................................................................................14

    RENME FAALYET-2 ...............................................................................................15 2. ALTERNATF AKIM DEVRELER..............................................................................15

    2.1. Sadece Direnli Devre (R).......................................................................................15 2.2. Sadece Bobinli Devre (L) ........................................................................................16 2.3. Sadece Kondansatrl Devre (C).............................................................................18 2.4. Direnli ve Bobinli Devre (R-L) ..............................................................................19 2.5. Diren ve Kondansatrl Devre (R-C).....................................................................20 2.6. Diren Bobin ve Kondansatrl Devre (R-L-C).......................................................22 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................24 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................28 LME VE DEERLENDRME .................................................................................29

    RENME FAALYET-3 ...............................................................................................30 3. ALTERNATF AKIMDA G .....................................................................................30

    3.1. Aktif G ................................................................................................................30 3.2. Reaktif G.............................................................................................................31 3.3. Grnr G ...........................................................................................................31 3.4. Fazl Sistemler ...................................................................................................33 3.5. Faz Farklar.............................................................................................................34

    NDEKLER

  • ii

    3.6. Dengeli ve Dengesiz Fazl Sistemler ..................................................................34 3.7. Fazl Sistemlerde G ........................................................................................35 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................37 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................40 LME VE DEERLENDRME .................................................................................41

    RENME FAALYET-4 ...............................................................................................42 4. TRANSFORMATRLER .............................................................................................42

    4.1. Transformatrlerin Yaps .......................................................................................42 4.2. alma Prensibi .....................................................................................................42 4.3. Verim......................................................................................................................43 4.4. Dntrme Oran...................................................................................................44 4.5. Kullanm Alanlar ...................................................................................................45 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................46 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................47 LME VE DEERLENDRME .................................................................................48

    RENME FAALYET-5 ...............................................................................................49 5. AC MOTORLARI .........................................................................................................49

    5.1. DC Motorlarla Karlatrlmas...............................................................................49 5.2. AC Motor eitleri..................................................................................................49

    5.2.1. Bir Fazl Motor ................................................................................................49 5.2.2. Fazl Motor.................................................................................................50

    UYGULAMA FAALIYET ...........................................................................................52 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................53 LME VE DEERLENDRME .................................................................................54

    MODL DEERLENDRME...........................................................................................55 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................57 KAYNAKLAR ..................................................................................................................60

  • iii

    AIKLAMALAR KOD 522EE0014

    ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

    DAL/MESLEK Alan Ortak

    MODLN ADI Alternatif Akm Esaslar

    MODLN TANIMI Alternatif akm devre zmlerine ynelik bilgi ve becerilerin verildii bir renme materyalidir.

    SRE 40/32

    N KOUL n koul yoktur.

    YETERLK Alternatif akmda devre zmlerini yapmak.

    MODLN AMACI

    Genel Ama Gerekli ara gerele donatlm laboratuvar ortam salandnda; alternatif akmn elde ediliini, alternatif akmda bobinin ve kondansatrn davranlarn kavrayacak, devre zmlerini yapabilecek, transformatrlerin ve AC motorlarnn balantlarn yapabileceksiniz. Amalar 1. Alternatif akmn elde ediliini ve deerlerini

    kavrayabileceksiniz.

    2. Alternatif akmda bobinli ve kondansatrl devre kurabileceksiniz.

    3. Alternatif akmda g hesaplamalarn yapabileceksiniz.

    4. Transformatrlerin, alma prensiplerini kavrayacak ve devreye balantsn yapabileceksiniz.

    5. Alternatif akm motorlarnn balantlarn yapabileceksiniz.

    AIKLAMALAR

  • iv

    ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

    Elektrik makineleri laboratuvar, grsel eitim aralar, internet ortamnda inceleme ve aratrma yapma.

    Analog l aletleri, dijital l aletleri, analog-dijital ohmmetre, deiik endktansa sahip bobinler, analog dijital LCRmetre, deiik kapasitelerde kondansatrler, ampermetreler, pens ampermetre, voltmetreler, multimetre (avometre), osilaskop, ayarl g kayna, elektronik deney seti, eitli tipte transformatr ve alternatif akm motoru.

    LME VE DEERLENDRME

    Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla, kendinizi deerlendireceksiniz.

    retmen, modl sonunda size lme teknikleri uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirebilecektir.

  • 1

    GR Sevgili renci,

    Alternatif Akm Esaslar modl ile Elektrik Elektronik Teknolojileri alannda ok

    geni bir kullanm alan bulunan alternatif akm ile ilgili temel yeterlikleri kazanacaksnz. Gnlk hayatta ska kullandmz alternatif akm doru ve gvenli bir ekilde

    kullanabileceksiniz. Ayrca televizyon, radyo, bilgisayar gibi elektronik cihazlar ve alternatif akm motorlar, transformatrler gibi elektrik makineleri ile ilgili temel dzeydeki elektrik kanunlarn renecek ve devre zm yntemlerini kavrayacaksnz. Ayrca yine bu cihazlarda kullanlan bobin ve kondansatrlerin alternatif akm karakteristiklerini bilerek bu cihazlarn almalar ile ilgili temel dzeyde bilgi sahibi olacaksnz.

    Bu modl baarl bir ekilde tamamladnzda Elektrik Elektronik Teknolojisi

    alannda, alternatif akm devre zmlerini yapabilecek, bobin ve kondansatr devrelerini kurarak sonularn deerlendirebileceksiniz.

    GR

  • 2

  • 3

    RENME FAALYET-1

    Alternatif akmn elde ediliini ve deerlerini kavrayabileceksiniz.

    Alternatif akmn etkilerini aratrnz. Elde ettiiniz sonular bir rapor halinde snfta retmeninize ve arkadalarnza sununuz.

    1. ALTERNATF AKIM Zamana bal olarak periyodik bir ekilde yn ve iddet deitiren akma alternatif

    akm (AC) denir. Alternatif akmn iddeti kaynan gcne baldr.

    1.1. Alternatif Akmn Elde Edilmesi

    ekil 1.1deki gibi O O ekseni etrafnda, mknatslar arasnda dnebilen bir KLMN iletkenini (sarm) sabit bir hzla dndrelim.

    ekil 1.1: ACnin elde edilmesi

    RENME FAALYET-1

    AMA

    ARATIRMA

  • 4

    ekil 1.2: Manyetik alan iinde hareket eden iletken

    erevenin ular, eksen etrafnda dnen birer metal bilezie balanmtr.

    Bileziklerden her biri F1 ve F2 fralarndan birine srekli olarak dokunur. Bu basit retecin k ular olan fralar, elde edilecek olan akmn deiimini incelemek iin bir l aletine balanmaktadr. letken ereve N-S kutuplar arasnda dairesel bir hareketle dndrlrken, erevenin asal pozisyon deiimine bal olarak KL ve MN iletkenlerini kesen manyetik ak srekli deiir. Bylece, deiken bir manyetik ak tarafndan kesilen iletkende gerilim indklenir prensibine gre iletken erevede bir indksiyon EMKi meydana gelir. lk ve ikinci 90 lik dnmelerde NMLK ynnde indksiyon akmlar meydana gelir (Doru akm esaslar Elektromanyetizma konusuna baknz). Bu akmlar d devreye F1 frasndan kar. nc ve drdnc 90 lik dnmelerde ise erevede ters ynde indksiyon akmlar meydana gelir. Bu sefer akmlar d devreye F2 frasndan karlar. Bylece zamanla yn ve iddeti deien bir akm elde edilmi olur. ekil 1.2deki tel erevenin manyetik alan deiiminden kaynaklanan emkni bulalm. Faraday yasasna gre, manyetik alan ierisinde bulunan herhangi bir iletkende elektromotor kuvvet (EMK) endkleyebilmek iin; ya manyetik alan sabit iletken hareketli olmal, ya manyetik alan hareketli iletken sabit olmal, ya da hem manyetik alan hem de iletken harekeli olmal fakat farkl hzlarda dnmelidirler. ekil 1.1 ve dolaysyla ekil 1.2de manyetik alan sabit iletken hareketlidir. Herhangi bir zamandaki yzeyden geen manyetik ak, =B.A.Cos dr. as, B alan ile A yzeyinin normali arasndaki adr. ereve dndke as da deiir. Eer ereve sabit asal hz ile dndrlrse t zamannda =wt kadar a dnm olur. Asal hz; birim zamanda kat edilen a olarak tanmlanr, harfi ile gsterilir. letkende endklenen emk=df/dt ile tanmlanr. Dolaysyla e=dBAcoswt/dt=BAwsinwt olur.

    ekil 1.3: Sins sinyali

    A yzeyi

    B alan

  • 5

    1.1.1. Saykl

    ekil 1.3teki emknn sfrdan balayarak pozitif maksimum deere ykselmesi, tekrar derek sfra ve negatif maksimum deere inmesi, buradan da tekrar sfra ulamasna saykl denir. ekildeki eri sins erisidir. Dolaysyla elde edilen emk da sinssel bir emk dr.

    1.1.2. Frekans Frekans, tel erevenin saniyedeki 360Clik dnme saysdr . Alternatif akm ve emknn frekans olarak bilinir.

    1.1.3. Periyot

    Bir saykln tamamlanmas iin geen zamana periyot denir. T harfi ile gsterilir.

    Birimi saniyedir.

    fT 1=

    1.1.4. Alternans Bir saykl pozitif ve negatif alternanslardan oluur (ekil:1.3).

    1.1.5. Sins Erisi ekil:1.4 (a, b, c, d)de zamanla deiimleri farkl alternatif akmlar verilmitir. Bu

    akmlarn pozitif ve negatif periyotlarnn ayn olduu grlmektedir. Bu alternatif akmlardan sadece sins erisi eklindeki alternatif akm idealdir (ekil:1.4.d).

    ekil 1.4: eitli AC dalga ekilleri

    1.2. Alternatif Akm Deerleri

    Bilindii gibi DC akm/gerilim deeri sabittir. rnein 1 V DC dediimizde DC

    gerilimin 1 V olduu anlalmaktadr. Fakat ACde akm/ve gerilim deerleri srekli deimektedir. Bu yzden ACyi ifade etmek iin eitli deerler kullanlmaktadr. Bunlar ani deer, maksimum (tepe) deer, tepeden tepeye deer, ortalama deer ve etkin deerdir.

  • 6

    ekil 1.5: Sins dalga

    1.2.1. Ani Deer

    Alternatif akmn zamanla deerinin deitiini biliyoruz. te alternatif akm ve gerilimin herhangi bir andaki deerine ani deer denir. Bir sayklda sonsuz sayda ani deer vardr.

    forml ile hesaplanr.

    rnek: Frekans 50 Hz, maksimum deeri 60 V olan alternatif gerilimin 1/100 sn sonraki anlk deerini bulunuz. zm: t.Sin.VV m w= formlnde f.2pw = olduundan mV , ve t deerleri formlde yerine yazlrsa,

    =

    1001.50.2.60 pSinV pSinV 60= = 0 V

    1.2.2. Maksimum (Tepe) Deer

    Maksimum (tepe) deer, ani deerlerin en bydr. Manyetik alan ierisinde dnen bir bobinde indklenen emkya dikkat edilirse 900 ve 2700lik alarda elde edilen deerler iletkenlerin kuvvet izgilerini tam dik olarak kestii anlardr.

    1.2.3. Tepeden Tepeye Deer

    Alternatif akmn en st noktas ile en alt noktas arasndaki deer tepeden tepeye deer olarak ifade edilmektedir. Tepeden tepeye deer maksimum deerin 2 (iki) katdr.

    tSinii m w= tSinVV m w=

  • 7

    1.2.4. Ortalama Deer

    Ortalama deer, bir saykldaki ani deerlerin ortalamasdr. Ortalama deer ayn zamanda sinyalin doru akm deeridir. Alternatif akmn bir saykldaki pozitif ani deerlerin says, negatif ani deerlerin saysna eit ve ayn byklkte olduundan alternatif akmda ortalama deer sfrdr. Bu yzden saf ACnin DC deeri de sfrdr. Fakat AC, diyotlar yardmyla dorultulur ise ve maksimum deer de belli ise ortalama deer yarm dalga dorultmada mort V.318,0V = , tam dalga dorultmada ise mort V.636,0V = forml ile hesaplanr. rnek: Maksimum deeri 24 V olan tam dalga dorultulmu gerilimin ortalama deerini bulunuz. zm: mort VV .636,0= = 0,636.24=16,26 V olarak bulunur. 1.2.5. Etkin Deer

    Alternatif akm uygulanan bir devre elemannda, harcanan gc bulmak isterken hangi akm deerini alacamz ilk anda bilemeyebiliriz. Akmn maksimum deerini alsak byk bir hata pay oluur. nk akm bir periyotluk sre iinde sadece iki kez ve anlk olarak maksimum deere ular. Ortalama deer almak istersek bu deerin sfr olduunu zaten biliyoruz. Bunu belirlemenin en gzel yolu, bir direnten, belirli bir zaman aralnda verilen alternatif akmn salad s miktarn, ayn dirente ve ayn srede bir doru akm tarafndan elde etmektir. Bu doru akm deerine ve potansiyel farkna, alternatif akmn etkin deeri ve etkin potansiyel fark denir.

    Resim 1.1: Digital AVO metre

    Alternatif akm ile ayn bir dirente, ayn zamanda, eit miktarda s aa karan

    doru akmn deerine alternatif akmn etkin veya efektif deeri denir.

    mm

    e VVV .707.0

    2== m

    me i

    ii .707.02

    ==

    AC devrelerde Ampermetre ve voltmetre Etkin akm ve gerilimi ler.

  • 8

    rnek 1: Bir direncin ular arasndaki alternatif gerilimin maksimum deeri 40 2 Volttur. Gerilimin etkin deerini bulunuz.

    zm 1: 2m

    eV

    V = =2

    240= 40 Volt

    rnek 2: ehir ebeke gerilimi 220 V olduuna gre maksimum ve ortalama deerini hesaplaynz.

    zm 2: me VV .707,0= ise, 707,0VVm = = 17,311707,0

    220= Volt

    ehir ebekesi saf AC olduundan ortalama deeri sfrdr.

    0Vort = Volt 1.3. Alternatif Akmn Vektrler ile Gsterilmesi

    Sinssel ekilde deien akm veya gerilimin herhangi bir andaki deeri, yar ap

    uzunluunda dnen bir vektrn dey (dik) eksen izdm ile bulunabilir. Bu dnen vektrn dn yn, saat ibresinin dn ynnn ters istikametindedir.

    1.3.1. Sfr Faz

    ekil 1.6: Sins dalgasnn zaman ve aya bal gsterimi

    Eer bir sinssel eri ekil 1.6daki gibi t=0 annda sfr balang noktasndan balayp maksimum deerine gidiyorsa sfr fazldr.

  • 9

    1.3.2. leri Faz

    ekil 1.7: leri faz sins sinyal

    Eer bir sinssel eri ekil 1.7deki gibi t=0 annda sfr balang noktasndan bir as kadar nce balayp pozitif maksimum deere doru artyorsa eri ileri fazldr. 1.3.3. Geri Faz

    ekil 1.8: Geri faz sins sinyal

    Eer bir sinssel eri ekil 1.8deki gibi t=0 annda sfr balang noktasndan balamayp bir as kadar sonra balyorsa bu eri geri fazldr.

    (+)Pozitif alternans

    (-)Negatif alternans

    (+)

    (-)

    0 T/2 T

    V

  • 10

    1.3.4. Faz Fark

    ekil 1.9: Sins sinyalleri arasndaki faz fark

    ekil 1.9daki gibi iki sinssel erinin arasnda bulunan a veya zaman farkna faz fark denir. Genellikle aradaki a ile deerlendirilir. ekil 1.9da I1 akm I2 akmndan as kadar geri fazldr.

    1.4. Alternatif Akmn Etkileri

    1.4.1. Is Etkisi

    Alternatif akmn stma ve aydnlatma alanlarnda doru akm yerine kullanlmasnda

    hibir saknca yoktur. Alternatif akm geen R direnli bir tel snr. Alternatif akmn iddeti durmadan deitii iin snnda deimesi gerekir. Alternatif akmn ebeke frekans 50 Hertz olduu iin 1 saniyelik zaman ierisinde akmn getii iletkenden yaylan s 100 defa maksimum, 100 defa sfr olur. Isnn bu kadar abuk deimesi kullanma alanlarnn hi birisinde bir saknca oluturmaz. Resim 1.2deki gibi elektrikli stclar elektrik enerjisini s enerjisine dntrrler.

    Resim 1.2: Elektrikli stc

    Elektrik sobalar, ocaklar ve tler, alternatif akm ile alan cihazlarlardr.

  • 11

    1.4.2. Kimyasal Etkisi

    Alternatif akm devresine balanm olan elektrotlar nbetleerek anot ve katot olur. Resim 1.3deki elektroliz kaplarnda bulunan sudaki eriyik 1 yarm periyotta bir elektrotta toplanrsa, dier yarm periyotta teki elektrot zerinde birikir. Bu yzden elektroliz sonunda elektrotlardan herhangi biri eriyik bakmndan zenginleemez. Sonu olarak alternatif akm ile elektroliz yaplamaz ve akler doldurulamaz.

    Resim 1.3: Elektroliz kaplar

    1.4.3. Manyetik Etkisi

    Alternatif akmn etrafnda deiken manyetik alanlar meydana gelir. Resim 1.4de grld gibi sabit bir manyetik alan iinde bulunan bir telden, alternatif akm geirildiinde tele etki eden elektromanyetik kuvvetler de alternatif olur. Yn ve iddeti deien bu kuvvetin etkisi ile tel titreim yapar.

    Bu sebeple alternatif akmlar, dnen mknatsl veya dnen makaral l aletlerine

    etki yapmaz ve bu aletler ile llemez.

    Resim 1.4: Hoprlr

    Alternatif akm ile elektroliz yaplamaz ve akler doldurulamaz..

    Alternatif akm, dnen mknatsl veya makaral l aletlerine etki yapmaz.

  • 12

    UYGULAMA FAALYET

    Osiloskop ile alternatif gerilimin maksimum, etkin ve ortalama deerlerini ve frekansn lmek.

    lem Basamaklar neriler

    ekildeki balanty uygun l aletleri ile kurunuz.

    Devreye enerji uygulaynz.

    Osiloskop zerinde gerekli ayarlar yapnz.

    Osiloskop ayarlar iin elektriksel byklklerin llmesi modl iindeki osiloskop konusunu tekrar inceleyiniz.

    Osiloskopun nten, focus, volts/cm, time/cm dmelerinin grevlerini tekrar ediniz.

    k gerilimini ayarlayarak;

    Volts/cm, time/cm dmelerini ayarlayarak sins erisini ekranda grnz.

    Alternansn yksekliinin ka kare olduunu lnz.

    Volt/cm, Time/cm ve prob kademe deerlerini kaydediniz.

    Gerekli hesaplamalar yapnz.

    rnek:

    ekilde erisi verilen alternatif gerilimin osiloskop deerleri;

    Volt/cm 5 V Time/cm 2msn Prob-x 10 olarak verilmitir. Umax=Max. Deer ykseklii x Volt/cm kademe deeri x Prob arpan Umax=3.5.10=150 V Uetkin= 2

    1 Umax Uetkin=0.707.150=106.05 V

    T= Time/cm kademe deeri x periyod

    UYGULAMA FAALYET

  • 13

    T= 2.4=8 msn=0.008 sn

    f= T1

    =008,01

    =125 Hz.

    Giri geriliminin deerin deitirerek ilemleri tekrarlaynz.

  • 14

    LME VE DEERLENDRME LME SORULARI Aadaki sorular cevaplandrnz. 1. Zamana bal olarak periyodik bir ekilde yn ve iddet deitiren akma ne denir?

    A) Doru akm B) Eri akm C) Alternatif akm D) Dzgn akm

    2. Bir saykln tamamlanmas iin geen zamana ne denir?

    A) Periyod B) Alternans C) Frekans D) Sins erisi

    3. I. Bir sayklda sonsuz sayda ani deer vardr. II. Maksimum deer ani deerlerin en bydr.

    III. Ortalama deer bir sayklda ki ani deerlerin toplamdr.

    Yukardaki yarglardan hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III

    4. Etkin deeri 24 / 2 V olan alternatif gerilimin maksimum deerini bulunuz?

    A) 12 V B) 16 V C) 20 V D) 24 V 5. Maksimumu gerilimi 100 V olan tam dalga dorultulmu sinyalin ortalama deerini hesaplaynz.

    A) 100 V B) 70,7 V C) 63,6 V D) 50 V 6. Maksimum deeri 20 V, frekans 50Hz olan alternatif gerilimin sfrdan getikten (1/200) sn sonraki anlk deerini hesaplaynz.

    A) 12 B) 16 C) 20 D) 24 7. Aadakilerden hangisi alternatif akmn etkilerinden deildir?

    A) Is B) Ik C) Manyetik D) Asal 8. Alternatif akm devresine bal ampermetre ve voltmetre ile aadaki hangi deer llr?

    A) Ortalama B) Maksimum C) Ani D) Etkin DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

    kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 15

    RENME FAALYET-2

    Alternatif akmda bobinli ve kondansatrl devre kurabileceksiniz.

    Alternatif akmda alan bobin ve kondansatrl devreleri aratrnz. Elde ettiiniz

    sonular bir rapor halinde snfta retmeninize ve arkadalarnza sununuz.

    2. ALTERNATF AKIM DEVRELER Deiik devrelerde alternatif akmn akm iddeti, potansiyel fark ve diren deerleri

    arasndaki bantlarn inceleyelim.

    Resim 2.1: Elektronik devre Resim 2.2: Diren

    2.1. Sadece Direnli Devre (R)

    Sadece R direnci bulunan bir devreye ekil 2.1deki gibi bir alternatif akm

    uygulayalm. Bu durumda direncin iki ucu arasndaki potansiyel fark tSinVV m w= ve direnten geen alternatif akm iddeti tSinii m w= olur. Bu durumda akm ile gerilimin zamana bal grafikleri izildiinde, her ikisinin de ayn anda maksimum deerleri aldklar ve ayn anda sfr olduklar grlr. ekil 2.2deki grafik yorumlanacak olursa akm ve gerilimin ayn fazda olduklar sonucuna varlr.

    RENME FAALYET-2

    AMA

    ARATIRMA

  • 16

    ekil 2.3: Diren bal AC devrede akm ve gerilim dalga ekilleri 2.2. Sadece Bobinli Devre (L)

    Direnci ihmal edilebilen bir bobine ekil 2.4teki gibi bir alternatif akm uygulanacak

    olursa bobinde, akmn deimesinden dolay bir zindksiyon emks meydana gelir. Akm

    gerilimden 90o veya 2p kadar geridedir. Akm ve gerilimin zamana bal deiimi ekil

    2.6da grlmektedir. Bobinden geen akmn zamana bal olarak deitii ve maksimum

    akm iddeti L

    Vi mm w

    = olduu grlmektedir. Bobinden geen akmn iddeti

    )2

    tsin(ii mpw -= olarak yazlabilir. Bobinden geen akmn etkin deeri ise

    LVi ee w

    = dir.

    e

    e

    iVL =w yazlrsa L nin biriminin Volt/Amper veya Ohm olduu grlr. L bobinin

    ekil 2.1: AC devre

    tSinVV m w= ekil 2.2: Diren bal AC devrede akm ve gerilimin zamana gre deiimi

  • 17

    ekil 2.4: Bobinli AC devre

    ekil 2.6: Bobinli AC devre akm/gerilim dalga ekilleri

    ekil 2.5: Bobinli AC devre zamana gre akm/gerilim deiimi

    alternatif akma kar gstermi olduu direntir. Buna bobinin endktif reaktans denir. XL ile ifade edilir.

    rnek: ndktans 0,5 H olan bir bobinin, frekans 50 Hz olan 157 V bir alternatif akma kar gsterecei endktif reaktans ve devreden geen akm bulunuz.

    zm: LfX L ..2p= = W= 1575,0.50..2 p

    ===157157

    LXVI 1 Amper

    L.X L w= LfX L ..2p=veya

    tSinVV m w=

  • 18

    tSinmVV w=ekil 2.7: Kondansatrl AC Devre

    ekil 2.8: Kondansatrl AC devre zamana gre akm/gerilim deiimi

    2.3. Sadece Kondansatrl Devre (C) Bir kondansatrl devreye doru akm kayna balandnda belli bir sreden sonra

    akm gemezken, alternatif akm uygulandnda devreden yn ve iddeti deien bir akm getii grlr. ekil 2.7deki gibi, bir kondansatre alternatif akm uygulandnda gerilim artarken akm azalmakta ve gerilim maksimum deerini aldnda akm sfr deerine inmektedir. Bu durumda kondansatr yklenmesini tamamlamtr. Gerilim azaldka kondansatr devreye akm vererek boalmaya balar. Devreye uygulanan gerilim sfr olduunda akm en byk deerini alr. O halde akm ile gerilim arasnda 90o veya /2 radyanlk faz farknn olduu ekil 2.8de verilmitir. Bu faz fark kadar akm gerilimden

    ndedir. CVI mm w.= ise

    +=

    2p

    wtSinii m olur. CVI mm w1

    = olduunu grrz. Burada

    diren gibi davranan (1/C) ye kapasitif reaktans denir ve XC ile gsterilir.

    ekil 2.9: Kondansatrl AC devre akm/gerilim dalga ekilleri

    CX C .

    1v

    = CfX C ..2

    1p

    =

  • 19

    R

    tSinVV m

    LI

    ekil 2.10: RL devresi

    rnek: Kapasitesi 50F olan bir kondansatre 50 Hz frekansl 220 V alternatif gerilim uygulanmtr. Devreden geecek akm bulunuz.

    zm: W=== - 7,6310.50.50.21

    .21

    6pp CfX C 45,37,63

    220===

    CC X

    VI Amper

    2.4. Direnli ve Bobinli Devre (R-L)

    ekil 2.10daki bir diren ve bobinden oluan devreye V1 geriliminde doru akm uygulandnda geen akm iddeti I1 olsun. Bu devreye ayn V1 gerilimini salayan alternatif akm uygulandnda devreden geen akm iddetinin daha kk olduu grlr. Devreye alternatif gerilim uygulandnda akmn klmesi, devrenin direncinin artmas ile aklanabilir.

    Devrede akm ile gerilim arasnda bir faz fark

    vardr. Akm gerilimden geridedir. Akm ile gerilim arasndaki faz farkna dersek akm iddetini

    ( )jw -= tSinii m eklinde yazabiliriz.

    Alternatif gerilim ile akm arasndaki ilikiden,

    2L

    2 XRiV += bants elde edilir. Bu bantdaki 2L2 XR + bykl RL

    devresinin alternatif akma kar gstermi olduu direntir. Bu dirence R-L devresinin empedans denir ve Z ile gsterilir. ekil 2.11de XL ve R yi birbirine dik vektrlere benzetirsek, Z bunlarn bilekesi olur. Akm ile gerilim arasndaki faz fark , Z ile R arasndaki adr.

    ZRCos =j22

    LXRZ += ZiV .=

  • 20

    Z

    R

    LL XiV .=ZiV .=

    RiVR .=

    ekil 2.11: RL devrede diren, endktif reaktans, empedans ve gerilim bants

    rnek: ekil 2.12deki devrenin; empedansn, devre akmn ve faz asn bulunuz?

    zm: 2222 43 +=+= LXRZ = 5

    105

    50===

    ZVI Amper 6,0

    53

    ==jCos

    2.5. Diren ve Kondansatrl Devre (R-C)

    ekil 2.13teki gibi seri bal diren ve kondansatrl bir devrede etkin akm ile etkin gerilim arasnda 22 cXRiV += bants vardr. Buradaki Xc kondansatrn alternatif akma kar gsterdii direntir. RC devresinin alternatif akma kar gsterdii diren empedanstr. Z ile gsterilir.

    3

    50 V

    4

    ekil 2.12: RL devre

  • 21

    tSinVV m w=

    ekil 2.13: RC devre

    ekil 2.14deki Xc ile R yi birbirine dik vektrlere benzetirsek Z bunlarn bilekesi

    olur. Akm ile gerilim arasndaki faz as , Z ile R arasndaki adr.

    ekil 2.14: RC devrede diren, endktif reaktans, empedans ve gerilim bants

    rnek: ekil 2.15deki devrenin empedansn, devre akmn ve faz asn bulunuz?

    zm: 2222 86 +=+= CXRZ = 10

    21020

    ===ZVI Amper 6,0

    2012

    ==jCos

    Z

    XC

    R

    CC IXV =

    IRVR =

    ZiV .=

    ( )CXLX 22Riv -+=

    2C

    2 XR +=ZZRCos =jZiV .=

  • 22

    ekil 2.15: RC devresi 2.6. Diren Bobin ve Kondansatrl Devre (R-L-C)

    ekil 2.16da verilen birbirine seri balanm RLC elemanlarndan oluan devreye alternatif gerilim uygulanm olsun. Bu devrenin etkin akm ve gerilimi arasnda aadaki bant bulunur.

    Buradaki ( )CLRZ XX -+=22 bykl devrenin empedansdr ve Z ile

    gsterilir. Bir RLC devresinin empedans, devre elemanlarnn direnlerinin ekil 2.17de grld gibi vektrel toplam dnlerek hesaplanr. Devredeki bobin ve kondansatrden meydana gelen faz farklar birbirine zt yndedir. Akm ile gerilim

    arasndaki faz fark ZRCos =j veya

    tan = R

    XX CL - olur.

    Akm ile gerilim arasndaki faz fark XL ile XC nin birbirine gre byklklerine baldr. XL > XC ise pozitif ve akm gerilimden geridedir. XL < XC ise negatif ve akm gerilimden ileridedir. XL = XC ise =0 olup akm ile gerilim ayn fazdadr.

    Bir RLC devresinde XL = XC olduunda Z=R olur. Bu duruma devrenin rezonans hali denir.

    Devrenin rezonans frekans aadaki formlle bulunur.

    LCf

    p21

    =

    tSinVV m w=ekil 2.16: RLC devre

  • 23

    Bir RLC devresinde rezonans halinde empedans en kk deerini, devre akm en byk deerini alr. Bir RLC devresinde akmn en byk deerini alabilmesi iin ya kaynak frekans deitirilerek XL = XC yaplr ya da frekans sabit tutulup L veya C ya da her ikisi birden deitirilerek devre rezonansa getirilebilir.

    rnek: ekil 2.19daki devrenin empedansn, devre akmn ve faz asn bulunuz.

    zm:

    ( )CLRZ XX -+=22

    22 )610(3 -+=Z = 5

    8540

    ===ZVI Amper

    6,053

    ===ZRCosj

    rnek: R=15 L=0,2 H ve C=30F olan seri devrenin rezonans frekansn bulunuz.

    zm: 610.30.2,02

    1.2

    1-

    ==pp CL

    f = 65 Hz

    LL XiV .=

    ZiV .=

    CC XiV .=

    RiVR .=

    ekil : 2.17 ekil : 2.18

    ekil 2.19: RLC devre

  • 24

    UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET-1

    RL devrelerde akm gerilim empedans deerlerinin hesaplanmas ve deney sonular

    ile karlatrlmas.

    lem Basamaklar neriler

    Gerilim, diren, endktans (L) deerlerini retmeninize sorarak seiniz.

    ekildeki devre ile ilgili bilgileri tekrar ediniz.

    Direnli ve bobinli devre konusuna baknz.

    Aada verilen deerleri hesaplaynz

    Bobinin endktif reaktans (XL) Devrenin empedans (Z) Devrenin akm (I) Her bir eleman zerinde den

    gerilimin deeri (VR ,VL)

    LfX L ..2p= 22LXRZ +=

    ZVI =

    VR =I.R VL =I.XL

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz ve devreye enerji veriniz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Aada verilen deerleri l aletleri ile lnz;

    Devre akm (I) R direnci zerinde den

    gerilim Bobin zerinde den gerilim

    llen

    deer Hesaplanan

    deer ( I )

    ( VR ) ( VL )

    l aletleri ile ltnz deerleri yaptnz hesaplamalar ile karlatrnz.

    Karlatrma srasnda ortaya kabilecek kk farklar lme hatalarndan kaynaklanabilir.

    A

    UYGULAMA FAALYET

  • 25

    kan sonular retmeniniz ile birlikte deerlendiriniz.

    UYGULAMA FAALEYT-2

    RC devrelerde akm gerilim empedans deerlerinin hesaplanmas ve deney sonular ile karlatrlmas.

    lem Basamaklar neriler

    Gerilim, diren, kapasite (C) deerlerini retmeninize sorarak seiniz.

    ekildeki devre ile ilgili bilgileri tekrar ediniz.

    Direnli ve kondansatrl devre konusuna baknz.

    Aada verilen deerleri hesaplaynz.

    Kondansatrn kapasitif reaktans (XC)

    Devrenin empedans (Z) Devrenin akm (I) Her bir eleman zerinde den

    gerilimin deeri (VR ,VC)

    CfX C .2

    1p

    =

    ( )2CL2 XXRZ -+=

    ZVI =

    VR =I.R VC =I.XC

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz ve devreye enerji veriniz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Aada verilen deerleri l aletleri ile lnz;

    Devre akm (I) R direnci zerinde den gerilim Kondansatr zerinde den gerilim

    llen deer

    Hesaplanan deer

    ( I ) ( VR ) ( VC )

    A

  • 26

    l aletleri ile ltnz deerleri yaptnz hesaplamalar ile karlatrnz.

    Karlatrma srasnda ortaya kabilecek farklar lme hatalarndan kaynaklanabilir.

    kan sonular retmeniniz ile birlikte deerlendiriniz.

    UYGULAMA FAALYET-3

    RLC devrelerde akm gerilim empedans deerlerinin hesaplanmas ve deney sonular ile karlatrlmas.

    lem Basamaklar neriler

    Gerilim, diren, endktans (L), Kapasite (C) deerlerini retmeninize sorarak seiniz.

    ekildeki devre ile ilgili bilgileri tekrar ediniz.

    Direnli bobinli ve kondansatrl devre konusuna baknz.

    Aada verilen deerleri hesaplaynz.

    Kondansatrn kapasitif reaktans (XC)

    Bobinin endktif reaktans (XL) Devrenin empedans (Z) Devrenin akm (I) Her bir eleman zerinde den

    gerilimin deeri (VR ,VL ,VC)

    LfX L ..2p=

    CfX C .2

    1p

    =

    22cXRZ +=

    ZVI =

    VR =I.R VL =I.XL VC =I.XC

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz ve devreye enerji veriniz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    A

  • 27

    Aada verilen deerleri l aletleri ile lnz.

    Devre akm (I) R direnci zerinde den

    gerilim Bobin zerinde den gerilim Kondansatr zerinde den

    gerilim

    llen

    deer Hesaplanan

    deer ( I )

    ( VR )

    ( VL )

    ( VC )

    l aletleri ile ltnz deerleri yaptnz hesaplamalar ile karlatrnz.

    Karlatrma srasnda ortaya kabilecek kk farklar lme hatalarndan kaynaklanabilir.

    kan sonular retmeniniz ile birlikte deerlendiriniz.

  • 28

    PERFORMANS DEERLENDRME

    rencinin

    Ad Soyad :

    Numaras :

    Balama saati : .

    Bitirme saati : .

    Sre : ... dk

    AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar gerekletirmiseniz EVET stununa, gerekletirmemiseniz HAYIR ksmna X iareti koyunuz.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr Devre akmn lebiliyor musunuz?

    Diren zerindeki gerilim deerini lebiliyor musunuz?

    Bobin zerindeki gerilim deerini lebiliyor musunuz?

    Kondansatr zerindeki gerilim deerini lebiliyor musunuz?

    Bobinin endktif reaktansn hesaplayabiliyor musunuz? Kondansatrn kapasitif reaktansn hesaplayabiliyor musunuz?

    Devrenin empedansn hesaplayabiliyor musunuz?

    DEERLENDRME Performans deerlendirme sonucu Evet, Hayr cevaplarnz deerlendiriniz.

    Eksiklerinizi faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

    PERFORMANS DEERLENDRME

  • 29

    LME VE DEERLENDRME

    LME SORULARI

    Aadaki sorular cevaplandrnz. 1. Maksimum deeri 311 V olan bir devreye balanan omik yk devreden 22 Amper akm ekmektedir. Devrenin direncini hesaplaynz. A) 5W B) 10W C) 15W D) 20W 2. ndktans 0,5 H olan bir bobinin frekans 50 Hz olan bir alternatif akma kar gsterecei endktif reaktans (XL) hesaplaynz. A) 149W B) 153W C) 157W D) 161W 3. Kapasitesi 50mF olan bir kondansatre 50 Hz frekansl bir alternatif gerilim uygulandnda (Xc) deerini hesaplaynz. A) 53,3W B) 63,3W C) 53,6W D) 63,6W 4. R=3 W ve XL =4 W olan seri bir R-L devresinde Empedans (Z) deerini hesaplaynz. A) 2W B) 3W C) 4W D) 5W 5. R=6 W ve XL =8 W olan seri bir R-L devresinde Cos j deerini hesaplaynz. A) 0,6 B) 0,7 C) 0,8 D) 0,9 6. R=15 W ve XL =45 W Xc =25 W olan seri bir R-L-C devresinde Empedans (Z) deerini hesaplaynz. A) 20 W B) 25 W C) 30 W D) 35 W 7. Aadaki devrelerin hangisinde akm ve gerilim ayn fazdadr. A) Bobinli (L) devre B) R-C seri devre C) Direnli (R) devre D) R-L seri devre 8. Aadaki devrelerin hangisinde akm gerilimden geri fazdadr. A) Omik devre B) Kapasitif devre C) Endktif devre D) Ksa devre 9. R=30 L=0,4 H ve C=15F olan seri devrenin rezonans frekansn bulunuz. A) 64,9Hz B) 29,9 Hz C) 31,9Hz D) 41,9 Hz DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

    kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 30

    RENME FAALYET-3

    Alternatif akmda g hesaplamalarn yapabileceksiniz.

    Dk g katsaysnn sakncalarn ve g katsaysnn ykseltilmesini aratrnz. Elde ettiiniz sonular bir rapor halinde snfnzda retmeninize ve arkadalarnza sununuz.

    3. ALTERNATF AKIMDA G

    Bir doru akm devresinde kullanlan g, bu devreye uygulanan gerilim ile devreden geen akmn arpmdr. Alternatif akmda ise gerek devreye uygulanan gerilim gerekse devreden geen akm zamana bal olarak deiir. Akm ve gerilimin arpm olan g de zamana bal olarak deiik deerler alr. Doru akm devrelerinde olduu gibi alternatif akm devrelerinde g her zaman V.I deildir.

    Bir alternatif akm devresinde gerilim ve akm;

    tSinVv m w= ve ( )jw -= tSinii m dr.

    Alternatif akm devrelerinde herhangi bir andaki g ( )jww -= tSintSiniVP mm . dir. P deerine gcn ani deeri veya ani g denir.

    Resim 3.1

    3.1. Aktif G

    Devrenin ortalama gc ise P=VIcosj olarak bulunur. Ortalama gce aktif g de denir. Buradaki kullanlan cosj cihazn g faktr veya g katsaysdr. Bir devre elemannn gcn arttrmak iin jcos yi bytmek yani j yi kltmek gerekir. Elektrik enerjisi retiminde g faktrnn 1 e yakn olmas istenir.

    RENME FAALYET-3

    AMA

    ARATIRMA

  • 31

    3.2. Reaktif G

    Saf bobinli bir devrede (sadece L) gcn ortalama deeri sfrdr. Gcn ortalama deerinin sfr olmas yani aktif gcn sfr olmas bobinin kaynaktan bir enerji ekmediini gsterir. Ani gcn pozitif ve negatif deerleri birbirine eittir. Pozitif alternansta kaynaktan ekilen g, negatif alternansta kaynaa geri verilmektedir. Bobinler enerji harcayan deil; enerji depo eden elemanlardr.

    Ayn ekilde kondansatrl bir devrede de (Sadece C) gcn ortalama deeri sfrdr. nk g erisinin ortalama pozitif ve negatif alternanslar birbirine eittir. Kondansatrn dolmas annda kaynaktan ekilen g, kondansatrn boalmas annda kaynaa geri verilmektedir. Kondansatrler de bobinler gibi g ekmeyip, enerji depo eden elemanlardr.

    Saf bobin ve kondansatr devrelerinde j = 900 olduu iin g katsays sfrdr (Cos 900=0). formlne gre P=0 olur. Grld gibi bobinde yada kondansatrde her hangi bir g kayb olmamaktadr. Ancak artc bir ekilde bir alternatif akm devresinde, diren olmad durumda, bobin ve kondansatrn i direnlerinden dolay bir g harcanr ve bu harcanan g tpk bir doru akm devresinde olduu gibi s eklinde aa kar.

    Saf bobinde ve saf kondansatrde gerilim ve akmn etkin deerinin arpmna reaktif

    g denir.

    jsinIVQ CCC = Burada Q devrenin Reaktif gcdr. Eer sinf=1.0 alnrsa, endktif ve kapasitif

    devreler iin reaktif g aadaki gibi hesaplanr.

    CCC XIV = C

    2

    C2

    CCCC XVXIIVQ ===

    LL XIV = L

    2

    L2

    LLLL XVXIIVQ ===

    3.3. Grnr G

    Aktif gc direnler, reaktif gc ise endktif ve kapasitif reaktanslar eker. Eer bir devrede hem diren hem de reaktans bulunuyorsa, bu devrede aktif ve reaktif gler bir arada bulunur. Bu devre hem aktif hem de reakif g ekecektir. Byle bir devrede VI deeri ne aktif gc, ne de reaktif gc verir. Diren ve reaktanstan oluan bir devrede VI arpmna, grnr g denir. S harfi ile gsterilir.

    jCos.I.VP =

  • 32

    ZVZ.IVIS

    22 ===

    Aktif G Reaktif G Grnr G

    P Q S Watt VAR VA

    Tablo 3.1 rnek: ekil 3.2deki devrenin aktif,reaktif ve grnr glerini bulunuz.

    zm: 2222 43 +=+= LXRZ = 5

    105

    50===

    ZVI Amper 6,0

    53

    ==jCos

    ekil 3.2

    ekil 3.1

  • 33

    WCosIVP 3006,0.10.50.. === j

    VARSinIVQ 4008,0.10.50.. === j

    VAIVS 50010.50. ===

    3.4. Fazl Sistemler

    ok fazl sistem, gerilimlerinin arasnda faz fark bulunan iki veya daha fazla tek fazl

    sistemin birletirilmi halidir. ok fazl sistemlerin baz zelliklerinden dolay elektrik enerjisinin retimi, iletimi ve datm ok fazl olarak yaplr. ok fazl sistemlerin en ok kullanlan fazl sistemlerdir.

    Tek fazl sistemlerde g dalgal olduu halde, ok fazl sistemlerde olduka

    dzgndr. Bylece ok fazl motorlarn momenti, tek fazllara gre dzgn olmaktadr. fazl motorlar, tek fazllara gre daha basit yapl olup daha az bakm gerektirir ve verimleri de yksektir. fazl enerji iletiminde gerekli olan iletken miktar, ayn uzaklk ayn kayplar ve ayn gerilim iin bir fazl sisteme gre azalma gsterir. Bir fazl ykler, fazl sistemin bir fazn kullanarak alabilir. fazl sistemlerin tek fazl sistemde dorudan almas mmkn deildir.

    ekil 3.3

  • 34

    3.5. Faz Farklar fazl emknn retimi, bir fazl emknn retimine benzer. Yalnz burada manyetik

    alan ierisinde dnen bir iletken yada bobin yerine adet bobin vardr. Bu bobinler birbirleri ile 1200lik a ile yerletirilmitir.

    ekil 3.4teki vektrlere dikkat edilirse ET emk nn faznn 1200 , ES emk nn -1200 ,

    ER emk nn 00 olduu grlmektedir. ekil 3.4te grld gibi bir nokta alnrsa, vektrler bu noktann nnden ER ES ET srasyla geeceklerdir. Bu sraya faz sras veya faz dn yn denir. u halde faz srasnn RST olmas, R faznn sfr fazl, S faznn 1200 geri fazl ve T faznn 1200 ileri fazl olmas demektir.

    3.6. Dengeli ve Dengesiz Fazl Sistemler

    fazl bir sistemin her faz hattndaki akmlarn byklkleri birbirine eit ve aralarnda da 1200 faz fark varsa fazl sistem dengelidir denir. Dengeli sistemi dengeli ykler oluturur. Dengeli yklerin her bir faznn empedans byklk ve faz ynnden birbirine eittir. fazl dengeli yklere rnek olarak, fazl motorlar verebiliriz.

    Dengesiz sistemlerin faz empedanslar birbirine eit deildir. Bunun sonucu olarak her

    bir fazn veya hattn akmlar da farkl deerdedir. Dengesiz devrelerde faz sras nemlidir. Faz srasnn deimesi ile ykn akmlar da deiebilir. Dengesiz sistemlere rnek olarak fazl ve bir fazl alclarn birlikte bulunduu apartmanlar, i yerlerini ve fabrikalar verebiliriz.

    fazl sistemler yldz ve gen olarak balanr.

    ekil 3.4

  • 35

    Balant gen ise; FazHat VV = FazHat II .3=

    Balant yldz ise; FazHat VV .3= FazHat II = olur.

    ekil 3.6: Dengeli gen devre 3.7. Fazl Sistemlerde G

    fazl sistem ister dengeli ister dengesiz olsun, her bir fazn glerinin toplam, devrenin gcn verir.

    321 PPPP ++=

    Dengeli devrelerde faz gleri birbirine eittir. Bir fazn gc fazP ile gsterilirse, fazl devrenin gc fazPP .3= olur.

    Dengeli devrede bir fazn gc jCos.I.VP fazfazfaz = olur. fazl devrenin gc iin

    jCos.I.V.3P fazfazfaz = bulunur.

    ekil 3.5: Dengeli yldz devre

  • 36

    Dengeli yldz devrelerde 3

    hatfaz

    VV = ve hatfaz II = olduundan

    jCos.I.V.3P hathat= forml bulunur.

  • 37

    ekil 3.8

    UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYEET-1

    R-C devresinde g geninin oluturulmas

    lem Basamaklar neriler

    Gerilim, diren, kapasite (C) deerlerini retmeninize sorarak seiniz.

    G ile ilgili bilgileri tekrar ediniz.

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz ve devreye enerji veriniz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Aada verilen deerleri l aletleri ile lnz;

    Devre akm (I) R direnci zerinde den

    gerilim (VR) Bobin zerinde den gerilim

    (VL)

    Aada verilen deerleri hesaplaynz

    Aktif g (P) Reaktif g (Q) Grnr g (S)

    I.VP R= veya RVP

    2

    =

    I.VQ c= veya XcVQ

    2

    =

    IVS .= formlleri ile hesaplanabilir.

    A

    UYGULAMA FAALYET

  • 38

    G genini iziniz ve faz asn hesaplaynz. S

    PCos =j veya PQTan =j

    Sonular retmeniniz ile birlikte deerlendiriniz.

    Gerilim ve diren deerlerini deitirerek deneyi tekrarlayabilirsiniz.

    UYGULAMA FAALYET-2

    fazl devrelerde g hesaplamalarnn yaplmas.

    lem Basamaklar neriler

    Asenkron motoru retmeninize

    sorarak seiniz.

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz

    Asenkron motoru yldz balaynz.

    Yldz motor klemens balantsnn nasl olduunu retmeninizden reniniz.

    Devreye baladnz fazl asenkron motorun balant eidinin etiketine uygun olup olmadn kontrol ediniz ( Yldz veya gen).

    Balant eidinin etiketine uygun olup olmad konusunda retmeninizden yardm alnz.

    Devreye enerji veriniz.

    faz AC ile alrken ok dikkatli olunuz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Aada verilen deerleri l aletleri ile lnz;

    Devre hat akm (IHat) Hat gerilimi (VHat) Devre faz as (Cos)

    Faz asnn (G faktr) lm ile ilgili detayl bilgi iin retmeninizden yardm isteyiniz.

    Aada verilen deerleri hesaplaynz

    Aktif g

    Yldz balantda;

    FazHat VV .3= FazHat II =

  • 39

    ( jCosIVP HatHat ..3= ) Reaktif g

    ( jSinIVQ HatHat ..3= ) Grnr g ( HatHat IVS ..3= )

    Hesapladnz deerleri motor etiketindeki g deerleri ile karlatrnz.

  • 40

    PERFORMANS DEERLENDRME

    rencinin Ad Soyad :

    Numaras :

    Balama saati : .

    Bitirme saati : .

    Sre : ... dk

    AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar gerekletirmiseniz EVET stununa, gerekletirmemiseniz HAYIR ksmna X iareti koyunuz.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr Devre akmn hesaplayabildiniz mi?

    Diren, Bobin ve Kondansatr zerindeki gerilim deerlerini hesaplayabildiniz mi?

    Aktif gc hesaplayabildiniz mi?

    Reaktif gc hesaplayabildiniz mi?

    Grnr gc hesaplayabildiniz mi?

    G genini izebildiniz mi?

    G katsaysn hesaplayabildiniz mi?

    Asenkron motoru yldz veya gen balayabildiniz mi?

    Devre hat akmn lebildiniz mi?

    Hat gerilimini lebildiniz mi?

    Devre faz asn lebildiniz mi?

    DEERLENDRME Performans testi sonucu Evet, Hayr cevaplarnz deerlendiriniz. Eksiklerinizi

    faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

    PERFORMANS DEERLENDRME

  • 41

    LME VE DEERLENDRME LME SORULARI Aadaki sorular cevaplandrnz. 1. AC devresinde direnler aadaki glerden hangisini eker?

    A) Aktif g B) Reaktif g C) Grnr g D) Gizli g

    2. AC devresinde reaktif gc hangi eleman ekmez?

    A) Diren B) Endktif reaktans C) Kapasitif reaktans D) Endktif ve kapasitif reaktans

    3. Bir AC devresinde P=30 W Q=40 VAR ise grnr gc nedir?

    A) 50VA B) 60VA C) 70VA D) 80VA 4. G katsays 0,6 olan bir AC devresinde P=600 watt ise grnr gc nedir?

    A) 500VA B) 600VA C) 800VA D) 1000VA 5. fazl AC sisteminde rete bobinleri birbirleri ile ka derecelik a ile yerletirilmitir?

    A) 60 B) 90 C) 120 D) 150 6. fazl sistemlerde, her faz hattndaki akmlarn byklklerin birbirine eit olduu sistem hangisidir?

    A) Dengeli sistem B) Dzenli sistem C) Eit system D) Ani sistem

    7. Aktif gc 100 3 W, hat akm 1 A ve faz as 1 olan 3 fazl AC devrenin hat gerilimi nedir?

    A) 50V B) 100V C) 150V D) 173V 8. Aktif gcn birimi aadakilerden hangisidir?

    A) VA B) VAR C) Watt D) Farad

    DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 42

    RENME FAALYET-4 Transformatrlerin, alma prensibini kavrayacak ve devreye balantsn

    yapabileceksiniz.

    Transformatr eitlerini aratrnz.

    4. TRANSFORMATRLER 4.1. Transformatrlerin Yaps

    ekil 4.1de verildii gibi, bir transformatr, bir ekirdek ve bunun zerine sarlm iki makaradan oluur. ekirdek fuko akmlarn azaltmak iin yapraklar halinde silisyumlu saclardan kesilmi ve st ste konmu levhalardan meydana gelmitir.

    Sarglardan birinin ularna, deitirilmesi istenen alternatif gerilim uygulanr. Bu

    makaraya veya sargya primer (birinci) sarg denir. Ularndan deitirilen gerilim alnan dier makaraya da sekonder (ikinci) sarg denir.

    ekil 4.1

    4.2. alma Prensibi

    Birinci sargdan geen alternatif akm, ekil 4.2de verildii gibi, demir nve de deiken bir manyetik ak meydana getirir. Bu aknn byk bir ksm ikinci makarann iinden geer ve deiken manyetik ak tarafndan kesilen sekonder sargda elektro-manyetik endksiyon yoluyla ayn frekansl bir alternatif emk oluturur. Bylece, primer ve sekonder sarg arasnda elektriksel olarak bir balant olmad halde birinci sargya verilen g endksiyon yoluyla ikinci sargya iletilmi olur.

    RENME FAALYET4

    AMA

    ARATIRMA

  • 43

    Bu yolla g ve frekans sabit kalmak artyla alternatif gerilimi deitirerek azalmasn veya oalmasn salayan aralara transformatr denir.

    ekil 4.2

    4.3. Verim Transformatrde birinci sargya verilen gcn bir ksm, ikinci sargya iletimi

    srasnda baz sebeplerden dolay kaybolur. Bu kaybn azaltlmas iin transformatrn nvesi (ekirdek) plakalar halinde yaplmtr. Bir transformatrn verimi alnan gcn verilen gce orandr. ekil 4.3de farkl yapda bir trafo gsterilmitir.

    Verim1

    2

    PP

    = 1

    2

    PP

    =h

    ekil 4.3

    rnek: Giri gc 100 VA, k gc 95 VA olan bir transformatrn verimini bulunuz?

    zm: 1

    2

    PP

    =h = 95,010095

    =

    rnek: k gc 180 VA, verimi 0,90 olan bir transformatrn giri gcn bulunuz?

    zm: 1

    2

    PP

    =h 20090,0

    18021 === h

    PP VA

  • 44

    4.4. Dntrme Oran

    Sarmlar ayn manyetik ak ierisinde bulunduklarna gre emklar ve sarm saylar

    arasnda 2

    1

    2

    1

    NN

    EE

    = bants yazlabilir. Buradaki 2

    1

    NN

    oranna transformatrn dntrme

    oran (a) denir.

    ekil: 4.4

    Eer bir transformatrn verimi %100 alnrsa birinci ve ikinci sarglardaki

    indksiyon emklar bunlarn ularndaki potansiyel farklarna eittir. Bu durumda 21 PP = ise 2211 .. VIVI = dir. rnek: Primer gerilimi 24 volt, sekonder gerilimi 12 volt olan transformatrn dntrme orann bulunuz.

    zm: Dntrme oran (a)=2

    1

    VV

    = 21224

    =

    rnek: Primer gerilimi 48 volt, sekonder gerilimi 16 volt ve primer akm1 amper olan transformatrn dntrme orann ve sekonder akmn bulunuz.

    zm: Dntrme oran (a)=2

    1

    VV

    = 31648

    = 1

    2

    2

    1

    II

    VV

    =

    316

    1.482 ==I Amper

    rnek: Primer sarm says 200, sekonder sarm says 50 olan transformatrn primer akm 1 A ise sekonder akmn bulunuz.

    zm: Dntrme oran = 2

    1

    NN

    = 450200

    = 1

    2

    IIa =

    44.1I.aI 12 === Amper

  • 45

    4.5. Kullanm Alanlar Transformatrlerin ok geni bir kullanm alan vardr. Evlerdeki kap zillerinin, radyo

    ve teyp gibi aralarn altrlmas iin 220 Vluk gerilimi 8-10-12 Va dren alaltc transformatre ihtiya vardr. Kaynak makinelerin de kullanlan transformatrlerin sekonder sargs primer sargya gre ok az sarmldr. Sekonder sargdan elde edilen akm iddeti ok yksek olduundan s enerjisi ile kaynak yapmak mmkndr. Eer ikinci sarg tek sarmdan olumu bir sarg ise ikinci sargda ok yksek akm iddeti elde edilebilir ve metal paralar ergitilebilir. Bu uygulama indksiyon frnlarnn temelini oluturur.

    ekil 4.5

    Alternatrlerden alnan elektrik enerjisinin ok uzak yerlere ulatrlmas srasnda

    nakil hatlarnda s eklindeki kayplar azaltmak iin hatlardaki akm iddetinin ok kk dolaysyla gerilimin ok byk olmas gerekmektedir. Byle bir dzen ile alternatrden alnan 220 V gerilim 20 kat artrlr tekrar 220 V drlerek kullanma kolayl salanm olur.

    ehirlerde kullanlan akmn alternatif olmasnn en nemli sebebi, az kayp ile

    datlabilmesidir. Elektrik enerjisinin doru akm ile uzaklara iletilmesi ve bir ehre datmas, her yerde ayn potansiyel fark salanamadndan dolay yaplamaz. Bunlardan baka transformatrler fabrikalarda, hastanelerde, laboratuvarda olmak zere ok geni bir kullanm alanna sahiptir. Byk gl trafo fotograf ekil 4.6da verilmitir.

    ekil 4.6

  • 46

    UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET-1

    Transformatr dntrme orannn bulunmas.

    lem Basamaklar neriler

    Transformatr retmeninize sorarak seiniz.

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz ve devreye enerji veriniz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Primer gerilimini kademe kademe arttrnz.

    Giri geriliminin primer gerilimini gememesine dikkat ediniz.

    l aletlerindeki deerleri her kademede lerek kaydediniz.

    U1 U2 I1 I2 k

    1 2 3 4 5

    Dntrme orann hesaplaynz. Dntrme orannn her kademede ayn kaldna dikkat ediniz.

    UYGULAMA FAALYET

  • 47

    PERFORMANS DEERLENDRME

    rencinin

    Ad Soyad :

    Numaras :

    Balama saati : .

    Bitirme saati : .

    Sre : ... dk

    AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar gerekletirmiseniz EVET stununa, gerekletirmemiseniz HAYIR ksmna X iareti koyun.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr Transformatrn primer sarg ularn devreye balayabildiniz mi?

    Transformatrn sekonder sarg ularn devreye balayabildiniz mi?

    Transformatrn verimini hesaplayabildiniz mi?

    Transformatr dntrme oranlarn hesaplayabildiniz mi? DEERLENDRME

    Performans testi sonucu Evet, Hayr cevaplarnz deerlendiriniz. Eksiklerinizi

    faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

    PERFORMANS DEERLENDRME

  • 48

    LME VE DEERLENDRME LME SORULARI 1. Transformatrlerde deitirilmesi istenen gerilimin uyguland sarg hangisidir?

    A) Sekonder sarg B) k sarg C) Primer sarg D) Dn sarg

    2. Transformatrlerde giri ve k deerleri arasnda aadakilerden hangisi her zaman sabit kalr?

    A) Frekans B) Akm C) Gerilim D) G 3. Giri gc 50 VA k gc 40 VA olan bir transformatrn verimi hangisidir?

    A) 0,60 B) 0,70 C) 0,80 D) 0,90 4. k gc 85 VA olan bir transformatrn toplam kayplar 15 VA olduuna gre verimi hangisidir?

    A) 0,65 B) 0,75 C) 0,85 D) 0,95 5. Transformatrlerde aadakilerden hangisi dntrme orann vermez?

    A) Giri gc/k gc B) Giri gerilimi/k gerilimi C) k akm/Giri akm D) Giri sarm says/k sarm says

    6. Sekonder akm 12 Amper ve dntrme oran 4 olan transformatrn primer akm hangisidir?

    A) 2A B) 3A C) 4A D) 5A 7. Primer sarm says 220 sipir, sekonder sarm says 110 sipir olan transformatrn dntrme oran aadakilerden hangisidir?

    A) 8 b) 4 C) 2 D) 0,5 8. Transformatrler ile ilgili cmlelerden hangisi yanltr?

    A) Transformatr gerilim ykseltmek iin kullanlr. B) Transformatr akm ykseltmek iin kullanlr. C) Transformatr frekans deitirmek iin kullanlr. D) Transformatrler ile g ykseltilemez.

    DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

    kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 49

    RENME FAALYET-5 Alternatif akm motorlarnn balantlarn yapabileceksiniz.

    Bir ve fazl motor eitlerini aratrnz.

    5. AC MOTORLARI 5.1. DC Motorlarla Karlatrlmas

    Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dntren makineye elektrik motoru denir. Elektrik motorlar doru ve alternatif akm motorlar olarak ikiye ayrlr.

    Alternatif akm motorlar ierisinde en ok kullanlan asenkron motorlardr. Motor

    sarglarna verilen alternatif akmn meydana getirdii dner manyetik alann dnme hz ile rotor dnme hz ayn olmayan motorlara asenkron motor denir. ekil 5.1de bir asenkron motor resmi verilmitir.

    Resim 5.1

    Alternatif akm motorlar, ucuz olmalar, az bakm gerektirmeleri ve alma srasnda

    ark oluturmamalar, momentlerinin yksek olmas, frekans deitirilerek devir saylarnn byk snrlar ierisinde deitirilebilmesi nedeniyle doru akm motorlarna gre daha ok tercih edilir. 5.2. AC Motor eitleri 5.2.1. Bir Fazl Motor

    Ac motorlar bir fazl olarak da imal edilir. Bir fazl AC motorlarn bir ok eidi vardr. Genellikle elektrikli ev aletlerinde ok kullanlr.

    RENME FAALYET5

    AMA

    ARATIRMA

  • 50

    5.2.2. Fazl Motor

    fazl sistemlerde en ok kullanlan motor asenkron motorlardr. Bir fazl olarak da imal edilir. Asenkron motorlar stator, rotor, gvde ve yan kapaklardan oluur. Alternatif akmn uygulanarak dner manyetik alann olutuu sabit ksma stator denir. Motorda mekanik enerjinin elde edildii ksma rotor denir.

    Asenkron motorlar; manyetik alan ierisinde bulunan

    ve ierisinden akm geen iletkene etkiyen kuvvet prensibine gre alr. Asenkron motorlarda rotor iletkenlerinden akm geii endksiyon yolu ile gerekleir. Bu nedenle bu motorlara endksiyon motorlar da denir. alma prensibi transformatrler ile hemen hemen ayndr.

    ekil 5.1de erisi verilen fazl alternatif gerilim,

    stator oluklarna 120 derece faz farkl yerletirilmi adet bobine uygulanrsa fazl dner alan meydana gelir. Stator sabit olmasna ramen manyetik alan dnmektedir.

    Resim 5.2 Asenkron motorlarda dner alan hzna senkron hz denir. ns ile gsterilir.

    ns=120f/p forml ile bulunur.

    Resim 5.3

    Dner manyetik alann etkisi ile hareket eden rotorun hzna asenkron hz denir. (nr)

    ile gsterilir.

  • 51

    Senkron hz ile asenkron hz arasndaki farka kayma denir. Devir cinsinden kayma (n), yzde cinsinden kayma (s) ile gsterilir.

    rs nnn -= 100.s

    rs

    nnns -=

    ekil 5.1 rnek: 2 kutuplu 50 Hz frekansl asenkron motorun senkron devrini hesaplaynz.

    zm: 30002

    50.120p

    f.120ns === devir/dk.

    rnek: 6 kutuplu 60 Hz frekansl asenkron motorun rotor devri 1140 d/dk. olduuna gre devir ve yzde cinsinden kaymay bulunuz.

    zm: 12006

    60.120p

    f.120ns === devir/dk.

    6011401200 =-=-= rs nnn

    100.1200

    11401200100. -=-=s

    rs

    nnns =%5

  • 52

    UYGULAMA FAALIYET UYGULAMA FAALYET-1

    fazl asenkron motorun altrlmas ve kaymann bulunmas

    lem Basamaklar neriler

    ekil 5.2

    Yukarda verilen devreyi deney seti zerinde kurunuz.

    Devreye enerji veriniz.

    faz AC ile alrken ok dikkatli olunuz.

    Balantlar kontrol ediniz. Doru olduundan emin olduktan sonra devreye enerji veriniz.

    Turmetre ile rotorun devrini lnz. Turmetre kullanm ile ilgili bilgi iin Fiziksel byklklerin llmesi modlne baknz.

    Asenkron motorun senkron hzn hesaplaynz.

    Motorun kutup saysn renmek iin etiketine baknz.

    Asenkron motorun devir ve yzde cinsinden kayma deerini hesaplaynz.

    UYGULAMA FAALYET

  • 53

    PERFORMANS DEERLENDRME

    rencinin Ad Soyad :

    Numaras :

    Balama saati : .

    Bitirme saati : .

    Sre : ... dk

    AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar gerekletirmiseniz EVET stununa, gerekletirmemiseniz HAYIR ksmna X iareti koyun.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr Turmetre ile rotor devrini lebildiniz mi?

    Asenkron motorun senkron hzn hesaplayabildiniz mi?

    Asenkron motorun yzde cinsinden kayma deerini hesaplayabildiniz mi?

    Asenkron motorun devir cinsinden kayma deerini hesaplayabildiniz mi?

    DEERLENDRME Performans testi sonucu Evet, Hayr cevaplarnz deerlendiriniz. Eksiklerinizi

    faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

    PERFORMANS DEERLENDRME

  • 54

    LME VE DEERLENDRME LME SORULARI

    Aadaki sorular cevaplandrnz. 1. Elektrik motorlar hangi enerjiyi hangi tr enerjiye dntrr?

    A) Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine B) Elektrik enerjisini mekanik enerjiye C) Mekanik enerjiyi s enerjisine D) Is enerjisini mekanik enerjiye

    2. Asenkron motorlar; I. alma srasnda ark oluturmazlar

    II.Frekans deitirilerek devir says deitirilmez III.Momentleri yksektir.

    Yukarda verilen cmlelerden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III

    3. Asenkron motorlarda alternatif akmn uyguland sabit ksma ne denir?

    A) Rotor B) Stator C) Motor D) Gvde 4. Dner alann meydana gelmesi iin bobinlerin ne kadar a fark ile yerletirilmesi gerekir?

    A) 180 B) 150 C) 120 D) 90 5. Asenkron motorda dner alan hzna ne denir?

    A) Asenkron hz B) Dner hz C) Motor hz D) Senkron hz 6. 4 kutuplu 60 Hz frekansl motorun senkron hzn bulunuz.

    A) 1200d/d B) 1500d/d C) 1800d/d D) 2000d/d 7. Senkron hz 1500 d/d olan asenkron motor 1455 d/d dnmektedir. Yzde cinsinden kayma nedir?

    A) %3 B) %4 C) %5 D) %6 8. 4 kutuplu 50 Hz asenkron motor 1485 d/d dnmektedir. Devir cinsinden kaymay bulunuz.

    A) 10 d/d B) 15 d/d C) 20 d/d D) 25 d/d DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

    kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 55

    MODL DEERLENDRME Uygulama faaliyetinde yaptmz ilemlere gre aadaki tabloyu doldurarak

    kendimizi deerlendirebiliriz.

    rencinin

    Ad Soyad :

    Numaras :

    Balama saati : .

    Bitirme saati : .

    Sre : ... dk

    AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar gerekletirmiseniz EVET stununa, gerekletirmemiseniz HAYIR ksmna X iareti koyun.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr AC gerilimin maksimum deerini hesaplayabildiniz mi?

    AC gerilimin etkin deerini hesaplayabildiniz mi?

    Periyod deerini hesaplayabildiniz mi?

    Frekans deerini hesaplayabildiniz mi?

    Devre akmn lebildiniz mi?

    Diren zerindeki gerilim deerini lebildiniz mi?

    Bobin zerindeki gerilim deerini lebildiniz mi?

    Kondansatr zerindeki gerilim deerini lebildiniz mi?

    Bobinin endktif reaktansn hesaplayabildiniz mi?

    Kondansatrn kapasitif reaktansn hesaplayabildiniz mi?

    Devrenin empedansn hesaplayabildiniz mi?

    Devre akmn hesaplayabildiniz mi?

    Diren, bobin ve kondansatr zerindeki gerilim deerlerini hesaplayabildiniz mi?

    Aktif gc hesaplayabildiniz mi?

    Reaktif gc hesaplayabildiniz mi?

    Grnr gc hesaplayabildiniz mi?

    G genini izebildiniz mi?

    G katsaysn hesaplayabildiniz mi?

    MODL DEERLENDRME

  • 56

    Asenkron motoru yldz veya gen balayabildiniz mi?

    Devre hat akmn lebildiniz mi?

    Hat gerilimini lebildiniz mi?

    Devre faz asn lebildiniz mi? Transformatr dntrme oranlarn hesaplayabildiniz mi?

    Turmetre ile rotor devrini lebildiniz mi?

    Asenkron motorun senkron hzn hesaplayabildiniz mi? Asenkron motorun yzde cinsinden kayma deerini hesaplayabildiniz mi? Asenkron motorun devir cinsinden kayma deerini hesaplayabildiniz mi?

  • 57

    CEVAP ANAHTARLARI

    RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI

    1 C

    2 A

    3 B

    4 D

    5 C

    6 C

    7 D

    8 D

    RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

    1 B

    2 C

    3 D

    4 D

    5 A

    6 B

    7 C

    8 C

    9 A

    CEVAP ANAHTARLARI

  • 58

    RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

    1 A

    2 A

    3 A

    4 D

    5 C

    6 A

    7 B

    8 C

    RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI

    1 C

    2 A

    3 C

    4 C

    5 A

    6 B

    7 D

    8 C

  • 59

    RENME FAALYET-5 CEVAP ANAHTARI

    1 B

    2 C

    3 B

    4 C

    5 D

    6 C

    7 A

    8 B

  • 60

    KAYNAKLAR YAZ Mehmet Ali, Fizik 2 Elektrik, Srat Yaynlar

    OKUMU Tuncer, Elektroteknik 2, Maki Yayn

    GVEN M. Emin, Elektroteknik Cilt 2, MEB Yaynlar

    NAL Harun, Atlye ve Laboratuvar II Bilgi lem Yapraklar, Tibyan Yaynclk

    KAYNAKLAR