Que entendemos por discapacidade visual? Persoa que presenta deficiencia na sa capacidade de visin,

que dimine polo menos un terzo a sa capacidade visual para desenvolver actividades propias dunha persoa

sen discapacidade.

Con carcter xeral, para clasificar as persoas con deficiencias visuais emprganse os seguintes niveis de

discapacidade visual:

Cegueira total (CT): determina que a persoa ten unha perda total da visin e necesidade de confiar en

recursos e habilidades substitutivas da visin.

Deficiencia visual profunda (DVP): se a persoa ten carencia de visin ou unha gran dificultade para

realizar tarefas visuais grosas.

Deficiencia visual severa (DVS): cando a persoa ten a posibilidade de realizar tarefas visuais con

inexactitudes, polo que require recursos pticos, adecuacin de tempo e apoios especficos.

Deficiencia visual moderada (DVM): se a persoa percibe obxectos e caracteres impresos a poucos

centmetros sen necesidade de axudas pticas especficas.

Cegueira

Dificultades co contorno Desinterese por obxectos e persoas

Dificultades para moverse no espazo

Demora na deambulacin

Marcha irregular Posturas anmalas e estereotipias

Dificultades na adquisicin de experiencias

Aprendizaxe mis lenta

Falta de imitacin visual

Menos curiosidade

Organizacin mental diferente. Perciben dende as partes ao todo

Baixa visin

Visin perifrica Dificultades: - de lonxe: recoecer persoas e obxectos - de cerca: lectoescritura

Necesidades: axudas pticas especficas

Patoloxas frecuentes: maculopatas

Visin central Dificultades: mobilidade

Necesidades: - boa iluminacin - educacin en orientacin e mobilidade

Patoloxas frecuentes: retinose pigmentaria

Visin borrosa

Dificultades: percepcin de lonxe e de preto

Necesidades: bo contraste

Patoloxas frecuentes: cataratas, glaucoma e retinopata diabtica

Visin en movemento

Dificultades: enfoque a distancia

Necesidades: - educacin da postura - emprego de elementos de axuda

Patoloxas frecuentes: nistagmo

Resposta educativa Modalidades de escolarizacin:

A escolarizacin de todo o alumnado, entre o que se encontra o alumnado con neae derivadas de

discapacidade visual, sustntanse nos principios de normalizacin e inclusin na comunidade

socioeducativa.

Partimos de que este alumnado ten dificultades de aprendizaxe non imputables sa capacidade para

aprender, senn aos problemas para acceder s experiencias de ensinanza-aprendizaxe.

Con carcter xeral, ofrcese a escolarizacin nun centro de ensinanza ordinario, xunto coa colaboracin no

apoio e atencin especfica dos profesionais do centro onde est escolarizado e dos profesionais do centro

de recursos educativos da ONCE.

Se o alumnado con discapacidade visual ten asociadas outras discapacidades ou trastornos de carcter grave

que requiren de atencins e apoios moi especficos e adaptados que non poden ser adecuadamente

atendidos no centro de ensinanza ordinario, ofrcese:

Escolarizacin nun centro de ensinanza ordinario de escolarizacin preferente, onde hai maiores

recursos especficos para atencin a alumnado con necesidades derivadas de discapacidade.

Escolarizacin nun centro de educacin especial ou nunha unidade especfica de educacin especial

en centro ordinario, con atencins educativas moi personalizadas e recursos moi especficos.

Escolarizacin combinada, como oferta educativa que se realiza dende dous centros de ensinanza, un

centro ordinario e un centro ou unha unidade especfica de educacin especial, para recibir unha

combinacin de atencin ordinaria e especfica.

A seguir recllense diversas medidas de adaptacin: de acceso ao currculo, do currculo, dos textos

escolares, de intervencin docente e das condicins fsicas do centro de ensinanza da organizacin da aula.

De acceso ao currculo

Organizacin da aula.

Espazos.

Tcnicas de lectoescritura en cdigo braille.

Orientacin e mobilidade.

Tiflotecnoloxa, educacin no uso e manexo de aparellos tiflotcnicos que facilitan o tratamento da informacin.

Habilidades sociais.

Estimulacin visual.

Axudas pticas e non pticas.

Adaptacin e dispoibilidade de medios materiais e recursos especficos.

Do currculo

Reforzo educativo: entendido como medida de apoio especfico que realiza o profesorado a travs de

pequenas modificacins do currculo, para facilitar que o alumnado contine a sa aprendizaxe.

Adaptacin curricular: adaptacin da metodoloxa; dos contidos, formulando cambios na secuencia prevista

ou establecendo prioridade dalgns contidos que se consideren bsicos sobre os que non o son; dos

obxectivos, priorizando uns fronte a outros polo seu carcter mis bsico, funcional ou instrumental e por

considerar que resulta difcil traballalos todos ao mesmo nivel; dos procedementos e tcnicas de avaliacin.

A existencia de dificultades de comunicacin escrita fai especialmente difciles as tarefas de avaliacin do

alumnado. Por iso importante revisar os procedementos e as tcnicas de avaliacin para adaptalos s sas

caractersticas. Cando se fala de adaptar os instrumentos e procedementos de avaliacin, debe entenderse

que non se formula rebaixar ou reducir o nivel de esixencia esperada, senn buscar cantos procedementos

poidan axudar a discernir o que o alumnado capaz de facer e o que aprendeu.

Flexibilizacin da idade de escolarizacin: poder facerse uso das medidas de adaptacin a travs da

flexibilizacin da duracin do perodo de escolarizacin nas diferentes etapas educativas

Da intervencin docente

Previamente entrada do alumnado con discapacidade visual ao centro de ensinanza, e co obxecto de

sensibilizar tanto os seus compaeiros como os distintos profesionais que van prestarlle atencin directa,

debern establecerse reunins profesionais para:

Recibir informacin sobre as caractersticas persoais e da deficiencia visual deste alumnado.

Prever os recursos persoais e material especfico que se debe proporcionar.

Favorecer o proceso de inclusin do alumno ou alumna preparando a acollida dos compaeiros da aula.

Breves nocins sobre o emprego do sistema braille.

Procurar a participacin activa do alumnado na dinmica da clase e no achegamento e coecemento da

realidade.

Proporcionar informacin detallada dos obxectos e acontecementos do medio, a travs da linguaxe,

evitando que adquira un vocabulario baleiro de significados.

En calquera actividade, intentar que este alumnado adquira, en primeiro lugar, un coecemento global

do que se vai facer; posteriormente, pasar a unha anlise do proceso e, por ltimo, acabar cunha sntese

do proceso.

Recursos persoais e materiais

Considrase recurso persoal o profesorado que debe intervir co alumnado:

Profesorado titor e doutras reas.

Profesionais dos servizos educativos da ONCE.

Departamento de orientacin.

Equipos de orientacin especficos provinciais (EOE).

E, se o caso, doutros profesionais, como pode ser o persoal auxiliarcoidador, etc.

Os recursos materiais presntanse agrupados nas seguintes categoras:

Axudas tcnicas especiais para a baixa visin.

Recursos didcticos ordinarios e especficos.

Recursos tiflotcnicos.

Axudas tcnicas especiais para a baixa visin: pticas e non pticas.

As axudas pticas son aparellos tcnicos especficos (lupas, lentes, filtros, etc.) que melloran a visin,

aproveitando o resto de visin til.

Telescopio, microscopio, telemicroscopio, lupas manuais con soporte ou con luz, lupas TV, filtros.

As axudas non pticas: potencian a funcin visual mellorando as condicins do contorno.

Atril ou pupitres abatibles, flexos que amplan a luminosidade, macrotipos para ampliar os tamaos das

letras, nmeros e os smbolos do texto.

Recursos didcticos ordinarios e especficos

Lectoescritura

Manuais: emprego da pauta ou regreta, o punzn e o bolgrafo para escribir letras en tinta.

A mquina de escritura braille.

Matemticas

Caixa aritmtica, baco, mquina de escritura braille.

Xeometra

Plana: lias en relevo e polgonos de madeira ou plstico.

Do espazo: corpos xeomtricos, igual ca para as persoas que ven.

Materiais didcticos e aparellos para conseguir relevo:

O taboleiro de debuxo, de madeira, feltro no que se pode suxeitar o papel.

Os patrns de debuxo ou prancha de goma.

O aparello Thermoform, que reproduce en relevo a escritura braille, ilustracins lineais, siluetas, etc.,

sobre papel plastificado.

O forno Fster, que reproduce en relevo pola accin da calor sobre un papel especial.

A impresora Emprint, con software propio, compatible con Windows e para traballar en Microsoft Word,

que imprime en braille e tinta.

Maquetas.

Recursos tiflotcnicos

Mquina de escritura braille-n-Print, que pasa o texto que se escribe nunha mquina de escritura braille

a tinta. Este texto imprmese nunha impresora estndar.

Lector de pantalla

Ampliadores de caracteres

Anotadores falantes como sistemas de almacenamento, procesamento e edicin de textos.

Conversores de textos a audio que permiten crear arquivos de audio, en mp3 ou wav a partir de textos

escritos.

Reprodutores porttiles de libros electrnicos en formato daisy, mp3 e cda.

Orientacins xerais na escolarizacin

A discapacidade visual non supn, por si mesma, unha diminucin das capacidades intelectuais ou cognitivas.

O atraso cognitivo que poida ter o alumnado con discapacidade visual sen deficiencias asociadas dbese mis carencia de estimulacin ca propia falta de visin.

O alumnado cuxo nico problema sexa a discapacidade visual est en condicins de recibir a mesma educacin ca o alumnado con visin normal.

A deteccin e estimulacin temper aumentan as probabilidades de progreso no uso da visin. Cmpre explicarlle en voz alta ao alumnado con discapacidade visual o que non alcance a ver,

como a informacin do encerado, dunha presentacin informtica, fotografas, etc. Debemos proporcionarlle espazos accesibles e identificables. Na exploracin do espazo de uso

habitual, cmpre procurarlle puntos de referencia fixos, relacionados co medio, coa clase, ou co propio corpo.

Hai que empregar unha linguaxe precisa, evitando palabras como aqu, al, etc., que poden non ofrecer referencias espaciais, e dicindo no seu lugar enriba da mesa, ou ta esquerda, etc.

Debemos chamar polo seu nome cando nos dirixamos a este alumnado, para que saiba que nos referimos a el ou ela. Debemos identificarnos e tamn facerlle notar que a conversa finalizou ou deixar claro cando nos imos, despedndonos del.

As axudas non pticas introduciranse para permitir o traballo a distancias moi curtas, nunha posicin correcta e cunha boa iluminacin.

Cmpre ter moi en conta a percepcin de figura-fondo e de contrastes no desenvolvemento

das actividades escolares. Debemos evitar os debuxos en perspectiva, dadas as dificultades que

representan para este alumnado.

aconsellable que este alumnado dispoa de tempo adicional, respecto ao alumnado que ve ben, para a realizacin das tarefas escritas.

Temos que considerar o sobreesforzo e a fatiga que supn a realizacin de tarefas de

discriminacin ou reproducin visual; nese caso, convn cambiar a unha tarefa con menos

esixencias visuais.

Non esquecer que o feito de que unha persoa tea unha discapacidade visual non significa que non poida aprender e ter sensibilidade artstica.

Cmpre promover o acceso e uso das novas tecnoloxas, en igual medida que os seus compaeiros, ao longo de toda a escolarizacin.

Evitar condutas de sobreproteccin, porque limitan o desenvolvemento autnomo da nena ou neno

con perda visual.

Orientacins coas familias e as persoas do contorno

Colaborar no proceso de deteccin da posible discapacidade visual.

Manter unha coordinacin estreita cos profesionais implicados.

Ser moi sistemticos nas pautas educativas que cmpre seguir.

Esforzarse en normalizar a vida da persoa con discapacidade visual.

Potenciar os seus valores persoais, o seu autoconcepto e a sa autoestima.

Comprender que a utilizacin do resto visual non prexudica os ollos. Un maior uso fai mellorar o aproveitamento visual.

Aproveitar ao mximo os outros sentidos para recibir informacin, sobre todo a audicin e a percepcin tctil activa.

Proporcionar unha informacin detallada dos obxectos e dos acontecementos que lle permitan un maior achegamento realidade.

Considerar e facerlle sentir que moitas das diferenzas que xorden non seu desenvolvemento son adaptativas e que co traballo e co esforzo poden superarse.

Fomentar a orientacin no espazo, a localizacin de sons, etc., o que leva a reforzar a sa autonoma persoal.

Ensinar a manter o contacto visual cos obxectos e coas persoas coas que se relaciona.

Facilitarlle a participacin no desenvolvemento das actividades da vida diaria: lavado, vestido, alimentacin, etc.

Usar con naturalidade as palabras ver e mirar, pois forman parte do vocabulario coloquial.

Proporcionarlle modelos e patrns de imitacin, axudndoo fsica verbalmente nas actividades que necesite