Educación secundaria para persoas adultas

Páxina 1 de 54

Ámbito da comunicación Educación a distancia semipresencial

Módulo 1 Unidade didáctica 4

Textos de instrución

Páxina 2 de 54

Índice

1. Introdución........................................ .........................................................................3

1.1 Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3

2. Secuencia de contidos e actividades ................ ......................................................4

2.1 � A cova da ceza ........................................................................................................ 4 2.2 � Texto en lengua castellana. El universo mecánico .................................................. 5 2.3 � Historia da lingua galega ......................................................................................... 6 2.4 � Os universitarios galegos rexeitan sumarse ás protestas antiboloña ....................... 7 2.5 � Entrevista a Jaureguizar .......................................................................................... 8 2.6 � Comunicámonos co mundo ..................................................................................... 9 2.7 � Textos de instrución (aspectos teóricos)................................................................ 10 2.8 � Ollando no átomo .................................................................................................. 11 2.9 � Texto en lengua castellana. Fulgores .................................................................... 12 2.10 � A forza do vento .................................................................................................... 13 2.11 � Texto en lengua castellana. Instrucciones para subir una escalera ....................... 14 2.12 � Dicionario de SMS en galego ................................................................................ 15 2.13 � Texto en castellano. Diccionario ilustrado de términos médicos ............................ 16 2.14 � Remexer na lingua ................................................................................................ 17 2.15 � A pie de aula ......................................................................................................... 18 2.16 � Conectadores textuais e mecanismos de referencia interna (aspectos teóricos) ... 20 2.17 � Hai monstros ......................................................................................................... 23 2.18 � Texto en castellano. El Jarama.............................................................................. 24 2.19 � Estratexias de autocorrección (aspectos teóricos)................................................. 26 2.20 � Lembrar e almacenar vocabulario (aspectos teóricos)........................................... 28 2.21 � Linguas minorizadas (aspectos teóricos)............................................................... 30 2.22 � Círculo: da materia dos soños ............................................................................... 32 2.23 � Lanzarote .............................................................................................................. 33 2.24 � Texto en castellano. Talleres literarios................................................................... 34

3. Resumo de contidos ................................. ..............................................................36

4. Exercicios de autoavaliación ....................... ..........................................................37

5. Solucionarios...................................... .....................................................................41

5.1 Solucións das actividades propostas .......................................................................... 41 5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación ................................................................ 50

6. Glosario........................................... .........................................................................53

7. Bibliografía e recursos............................ ................................................................54

Páxina 3 de 54

1. Introdución

1.1 Descrición da unidade didáctica

Esta unidade está dentro do bloque Tes un correo electrónico e denomínase Textos de ins-trución. É recomendable que diariamente traballe con ela entre unha e dúas horas. Ade-mais, debe ter en conta o seguinte:

� A unidade contén textos e exercicios en galego e castelán, pois son as dúas linguas do ámbito coas que imos traballar.

� A unidade consta de dous tipos de textos ou contidos: uns que levan a etiqueta de as-pectos teóricos, que son os que debe comprender e memorizar; e outros que carecen de-sa etiqueta, que son os que debe ler e comentar.

Outra cuestión que se dá nesta e no resto de unidades é que os contidos e actividades están elaborados seguindo o que podemos chamar bloques de contidos. Son cinco: comunica-ción oral, comunicación escrita, coñecemento da lingua, lingua e sociedade, e educación literaria. En cada un deses bloques aténdese especificamente a unha determinada cuestión, tal e como os seus nomes indican.

Como poderá observar, unha vez comece a traballar coa unidade, nela non aparece de forma explícita esa división por bloques. Isto fíxose así para lograr unha maior cohesión temática e estrutural. De todos os xeitos, as actividades e os contidos que abranguen cada un dos bloques pódeos atopar explicitados no punto 3.

Logo de rematada a unidade deberá ser capaz de:

� Identificar, recoñecer e comprender textos orais de instrución.

� Organizar e redactar en soporte dixital textos orais e escritos de instrución.

� Comprender, organizar e resumir información extraída de páxinas dixitais para elaborar textos escritos sobre un determinado tema.

� Resumir e redactar textos de tipo académico mediante o uso de procesadores de texto (correo electrónico).

� Aprender e recoñecer as características que definen os textos de tipo instrutivo.

� Recoñecer e usar adecuadamente algúns dos conectadores textuais e mecanismos de referencia interna presentes nas dúas linguas do ámbito.

� Aprender e usar estratexias de autoavaliación mediante o uso de patróns establecidos.

� Aprender e usar estratexias para lembrar, almacenar e ampliar vocabulario.

� Coñecer as principais linguas minorizadas do mundo e as súas características.

� Diferenciar obras literarias escritas e audiovisuais.

� Aproveitar e manexar adecuadamente os recursos das bibliotecas virtuais.

� Consultar e utilizar talleres literarios virtuais.

Páxina 4 de 54

2. Secuencia de contidos e actividades

2.1 ���� A cova da ceza

Vexa en internet o vídeo que leva por título: A cova da ceza. O enderezo é este:

� [http://centros.edu.xunta.es/contidos/premios/p2007/c1_cova/]

Páxina 5 de 54

2.2 ���� Texto en lengua castellana. El universo mecá-nico

Vea en internet el siguiente vídeo titulado: El universo mecánico, Lección 2a., La ley de la caída de los cuerpos. Parte 1. La dirección web es:

� [http://www.youtube.com/watch?v=pO5J2d4WRVY]

Actividades propostas (textos 2.1 e 2.2)

S1. Vexa o texto 2.1 e responda ás cuestións.

� Cal é o tema principal do vídeo?

� É este un texto instrutivo? Por que?

S2. Actividad en lengua castellana. Vea el texto 2.2 y responda a las cuestiones.

� ¿Cuál es el tema principal del vídeo?

� ¿Es este un texto instructivo? ¿Por qué?

S3. Textos coma os que vén de ver axúdannos a aprender e comprender diversos saberes do mundo, e pódese dicir que son máis didácticos e amenos que a maioría dos textos escritos, cuxa finalidade sexa tamén ensinarnos. Pero, sabería dicir por que sucede iso?

S4. Revise a actividade 2.7 (Enviamos un correo electrónico) da unidade 2 deste mesmo módulo e préstelle atención ao seguinte:

� Imaxine que é un profesor ou unha profesora que lle quere explicar ao seu alumnado como funciona un determinado servizo de correo electrónico, neste caso: http://www.hotmail.com.

� A un grupo dálle a explicación en soporte impreso, é dicir, nunhas fotocopias con texto escrito que vostede elaborou, e a outro amósalle un vídeo feito por vostede, onde se ven claramente os pasos que vai dando no computador para proceder ao rexistro en Hotmail.

� Por tanto, faga nesta actividade exactamente iso: redacte, primeiro, un texto escrito (máximo unha cara dun folio) cos pasos para rexistrarse no servizo Hotmail, e segundo, coa axuda dunha webcam, grávese explicando como funciona ese mesmo servizo. Compare os dous textos que vén de crear e fíxese como o texto audiovisual é moito máis instrutivo que o escrito.

Páxina 6 de 54

2.3 ���� Historia da lingua galega

Os medios de información dixital, tal e como vimos en unidades anteriores, son moi útiles para estarmos ben informados do que sucede no mundo e na sociedade en que vivimos. Cuestións sobre política, deporte, economía, sociedade, etc., podémolas atopar doadamente en internet. Ademais diso, tamén temos información histórica, literaria e lingüística de moitas e diversas linguas, entre elas o galego e o castelán. Nesta ocasión, ímonos centrar na primeira delas, o galego.

Actividades propostas (texto 2.3)

S5. Acceda a internet; no explorador abra as seguintes páxinas web e consulte a información que hai nelas:

� [http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/loia/aterrar.php?idioma=1&seccion=10&id=31]

� [http://cadernodelingua.wordpress.com/2007/12/09/historia-da-lingua-galega/]

O debuxo Historias de Galicia é un hipertexto. Prema nel para visualizar un vídeo relacionado coa historia da lingua galega.

� [http://gl.wikipedia.org/wiki/Historia_da_lingua_galega]

Lea só ata o punto titulado Séculos escuros –inclusído–.

S6. Deseguido, logo de ler e ver a información que se lle propuxo na actividade anterior, escriba, mediante un procesador de textos e coas súas propias palabras, un texto (extensión máxima, un folio) cuxo título debe ser: A historia da lingua galega. Cando o remate, páselle o corrector ortográfico e revíseo manualmente. Imprímao.

Páxina 7 de 54

2.4 ���� Os universitarios galegos rexeitan sumarse ás protestas antiboloña

Extraído de: htttp:www.xornal.com

Páxina 8 de 54

2.5 ���� Entrevista a Jaureguizar

Extraído de: http://xerais.wordpress.com

Páxina 9 de 54

2.6 ���� Comunicámonos co mundo

Imaxine unha amiga súa que vive e traballa no estranxeiro, concretamente, en Suíza. No tempo libre que ten acode a clases de lingua alemá para aprender o idioma.

Un día a profesora pídelle ao alumnado que realice un traballo; para cada alumno e alumna os obxectivos son diferentes. Á súa amiga pídenlle que realice un que verse sobre un aspecto da educación en Galicia e sobre un escritor contemporáneo pero ela, ao estar fóra, atópase un pouco perdida e envíalle un correo electrónico pedíndolle axuda para que a guíe, lle indique ou lle propoña ideas para ese traballo. Vostede decide axudala.

Para iso, primeiro debe buscar información adecuada ao que ela lle pide, resumila despois e explicarlle un pouco de que se fala. Finalmente, poderá enviarlle o correo electrónico e ela poderá realizar o traballo satisfactoriamente.

Actividades propostas (textos 2.4, 2.5 e 2.6)

S7. Os textos 2.5 e 2.6 son a información que atopou en internet para enviarlla á amiga pero primeiro, debe saber ben de que fala cada un deles; polo tanto, realice as seguintes actividades.

� Diga o tema principal dos textos 2.5 e 2.6:

� Busque noutras páxinas de internet información sobre o que é e en que consiste o Plan Boloña, e quen é Santiago Jaureguizar para, deste xeito, complementar a información dos dous textos.

� Deseguido, colla un folio en branco e escriba nel (máximo unha cara) coas súas palabras o máis importante das informacións lidas (tanto dos textos 2.5 e 2.6 como da complementaria). Lembre que a información que poña ten que ser precisa e clara para que a súa amiga entenda o texto e os temas dos que fala con claridade, pois non está familiarizada con eles.

S8. Agora que ten todo listo e organizado, faga o seguinte:

� Acceda a Gmail ou Hotmail e redacte un novo correo electrónico que conteña a información que escribiu no folio en branco na actividade anterior. De ser posible, debe procurar aínda resumila máis, pois lembre que esa información pretende servir de guía e, polo tanto, non ten que ser exhaustiva.

� Cando remate de escribir o correo escriba no asunto o seguinte: Proposta traballo. Se quere envíelle o correo a algún coñecido seu ou a si mesmo para ver o resultado final. Imprímao.

Páxina 10 de 54

2.7 ���� Textos de instrución (aspectos teóricos)

� ���� Ver Glosario: imperativo; verbos impersoais

Ao longo das unidades didácticas que leva realizado xa tivo ocasión de ler e analizar varios textos de tipo instrutivo. Neste caso, imos afondar un pouco máis neles. O texto de instrucións presenta unhas características peculiares.

Cando lle explicamos a alguén unha receita de cociña, cando indicamos a maneira de chegar a un determinado enderezo, cando ensinamos a facer un punto de labor..., estamos a producir textos de instrucións.

Tamén son textos de instrucións as indicacións para montar un aparello, os que amosan o xeito de facer un exercicio ximnástico, os que indican como cubrir un impreso, como administrar un medicamento...

Os textos deste tipo son moi frecuentes e poden aparecer nos libros de estudo, libros especializados en determinadas materias, nas revistas de divulgación, nos xornais, en forma de folletos acompañando a determinados obxectos...

Como ve, a finalidade dos textos de instrucións é a de amosar a maneira de realizar un proceso para obter un resultado concreto.

Características dos textos de instrución

� A linguaxe debe ser clara e precisa, que non leve a dúbidas nin erros.

� Cómpre establecerse unha orde rigorosa que explique cal é a secuencia en que se realizan as accións.

– Nalgúns textos, esta orde indícase mediante numeración. Exemplo: 1. Descolgue o auricular. 2. Insira as moedas na regaña. 3. Agarde ata escoitar o ton de marcar. 4. Marque o prefixo da provincia...

– Esta orde pode establecerse no texto mediante o uso de marcadores temporais: en primeiro lugar, despois, a continuación, finalmente... Exemplo:

– En primeiro lugar descolgue o auricular, deseguido insira as moedas...

� As oracións deben ser sinxelas.

� O tempo verbal máis utilizado neste tipo de textos é o imperativo: Collede unha tixola de ferro.

– Tamén é frecuente o presente: Atravesamos a rúa e seguimos ata a encrucillada.

– Outra forma usual é a impersoal con se: Cócense as castañas en abundante auga.

– Tamén se emprega o futuro: Tomaremos unha cápsula cada oito horas.

– E o subxuntivo: Marquemos o prefixo logo de escoitarmos o ton.

Interacción da linguaxe verbal coa linguaxe non verbal nos textos de instrución

Coa finalidade de facilitar a comprensión das instrucións, é moi frecuente que os textos de instrucións vaian acompañados de debuxos, esquemas, fotos..., que complementan a mensaxe mediante a utilización de imaxes.

Páxina 11 de 54

2.8 ���� Ollando no átomo

� ���� Ver Glosario: átomo, electrón, protón

No seguinte enderezo de internet, vexa a presentación: (para acceder ao texto explicativo de cada imaxe debe pinchar en cada unha das fotos).

� [http://www.edu.xunta.es/contidos/premios/p2004/c/atomo/]

Páxina 12 de 54

2.9 ���� Texto en lengua castellana. Fulgores

Instrucciones para tener una experiencia rara: cómprese (mejor a plazos) una cinta de correr y andar y hágale un hueco en el dormitorio. Las hay con diversas prestaciones, en función del precio, pero basta con que tenga dos o tres velocidades para aumentar el ritmo una vez que se le hayan calentado los músculos. Súbase a ella, póngala en marcha y comience a caminar. No le preocupe no ir a ningún sitio; es más, disfrute de la curiosa sensación de andar sin desplazarse. Acepte el absurdo como parte del juego y extráñese del curioso paisaje formado por la cama, el armario empotrado, el tocador, quizá el galán de noche con sus hombros desnudos y una corbata colgándole de cualquier parte, a la manera de una víscera. Cuando lleve diez minutos andando, aumente un poco la velocidad de la cinta y cierre los ojos. Ahora, mientras camina a ciegas, sufrirá la experiencia más rara que quepa imaginar. Notará enseguida que, más que andar sobre una cinta móvil, se mueve en realidad por el interior de usted mismo. No verá nada, porque no hay nada más oscuro que un cuerpo ni más negro que la conciencia, pero enseguida comenzará a percibir sonidos familiares, quizá el ruido de un par de palas golpeando alternativamente a una pelota. Eso quiere decir que ha llegado usted a una playa, quizá la playa de su infancia. A medida que avance, los golpes sonarán más cerca de sus oídos. Quizá tenga suerte y se produzca dentro de usted un fulgor, una especie de fuego fatuo que le permita ver por unos instantes a los jugadores: tal vez su padre y su hermano mayor, tal vez usted mismo y un amigo. Quien habla de la playa, habla del patio del colegio. Las experiencias son de lo más variado, depende de la concentración que se ponga en el paseo y de la biografía del usuario de la cinta. Hay personas que cuando llegan a uno de estos lugares prefieren reducir (siempre sin abrir los ojos) la velocidad del aparato y caminar a ritmo de paseo. Hay, por el contrario, quienes echan a correr. Corriendo mucho, si la cinta es muy buena, puedes llegar al útero mismo de tu madre en una sola sesión. Se recomienda volver a la realidad poco a poco. Algunas cintas tienen marcha atrás.

Artículo de Juan José Millás extraído da edición dixital de El País (01/12/2006)

Páxina 13 de 54

2.10 ���� A forza do vento

Vexa en internet o vídeo que leva por título A forza do vento. Deseguido, busque o vídeo na páxina e descárgueo no seu computador para o poder ver. O enderezo é o seguinte:

� [http://www.edu.xunta.es/contidos/portal/php/video.php]

Páxina 14 de 54

2.11 ���� Texto en lengua castellana. Instrucciones para subir una escalera

Nadie habrá dejado de observar que con frecuencia el suelo se pliega de manera tal que una parte sube en ángulo recto con el plano del suelo, y luego la parte siguiente se coloca paralela a este plano, para dar paso a una nueva perpendicu-lar, conducta que se repite en espiral o en línea quebrada hasta alturas sumamente variables. Agachándose y poniendo la mano izquierda en una de las partes verticales, y la derecha en la horizontal correspondiente, se está en posesión mo-mentánea de un peldaño o escalón. Cada uno de estos peldaños, formados como se ve por dos elementos, se sitúa un tanto más arriba y adelante que el anterior, principio que da sentido a la escalera, ya que cualquiera otra combinación producirá formas quizá más bellas o pintorescas, pero incapaces de trasladar de una planta baja a un primer piso.

Las escaleras se suben de frente, pues hacia atrás o de costado resultan particularmente incómodas. La actitud natural consiste en mantenerse de pie, los brazos colgando sin esfuerzo, la cabeza erguida aunque no tanto que los ojos dejen de ver los peldaños inmediatamente superiores al que se pisa, y respirando lenta y regularmente. Para subir una escalera se comienza por levantar esa parte del cuerpo situada a la derecha abajo, envuelta casi siempre en cuero o gamuza, y que salvo excepciones cabe exactamente en el escalón. Puesta en el primer peldaño dicha parte, que para abreviar lla-maremos pie, se recoge la parte equivalente de la izquierda (también llamada pie, pero que no ha de confundirse con el pie antes citado), y llevándola a la altura del pie, se le hace seguir hasta colocarla en el segundo peldaño, con lo cual en éste descansará el pie, y en el primero descansará el pie. (Los primeros peldaños son siempre los más difíciles, hasta ad-quirir la coordinación necesaria. La coincidencia de nombre entre el pie y el pie hace difícil la explicación. Cuídese espe-cialmente de no levantar al mismo tiempo el pie y el pie).

Llegado en esta forma al segundo peldaño, basta repetir alternadamente los movimientos hasta encontrarse con el final de la escalera. Se sale de ella fácilmente, con un ligero golpe de talón que la fija en su sitio, del que no se moverá hasta el momento del descenso.

Cortázar, Julio, Historias de Cronopios y de Famas, Punto de lectura, Madrid, 2007

Actividades propostas (textos 2.7, 2.8, 2.9, 2.10 e 2.11)

S9. Lea e vexa os textos 2.8 e 2.10. Responda ás cuestións:

� Cal é o tema principal de cada texto?

� Estes dous textos son instrutivos. Diga o porqué tendo en conta a teoría vista no texto 2.7.

S10. Actividad en lengua castellana. Lea los textos 2.9 y 2.11. Responda a las siguientes cuestiones:

� Diga el tema principal de cada texto.

� Ambos textos son de tipo instructivo. ¿Sabría decir por qué, teniendo presente la teoría vista en el texto 2.7?

S11. Compare os textos 2.8 e 2.10 cos textos 2.9 e 2.11. Cal dos grupos lle parece que cumpre mellor o seu obxectivo como textos instrutivos? Por que?

Páxina 15 de 54

2.12 ���� Dicionario de SMS en galego

[http://www.diccionariosms.com/contenidos/sms_index.php3?body=consultarsms&idioma_termino=Galego]

Páxina 16 de 54

2.13 ���� Texto en castellano. Diccionario ilustrado de términos médicos

[http://www.iqb.es/diccio/a.htm]

Páxina 17 de 54

2.14 ���� Remexer na lingua

[http://remexernalingua.blogaliza.org]

Páxina 18 de 54

2.15 ���� A pie de aula

[http://apiedeaula.wordpress.com]

Actividades propostas (textos 2.12, 2.13, 2.14 e 2. 15)

S12. Texto 2.12. Observe este texto e fíxese na información que nel aparece (se o prefire pode ir directamente á páxina web da que foi extraído). Responda ás seguintes cuestións:

� Como está organizada a información que aparece nel? (Columnas, opcións dispoñibles...)

� A información que aparece na columna central é a que define este texto coma un dicionario. Sabería dicir por que?

S13. Texto 2.14. Observe este texto e fíxese na información que nos presenta (se lle resulta máis doado acuda directamente á páxina web). Realice as seguintes cuestións:

� Como está distribuída a información nesta páxina?

� “Remexer na lingua” é unha web educativa. Por que?

S14. Texto 2.13. Actividad en lengua castellana. Observe la información que aparece en el texto (si lo prefiere vaya directamente a la página web) y responda a las siguientes cuestiones:

Páxina 19 de 54

� ¿Cómo está distribuida la información en esta página?

� ¿Qué tipo de información nos ofrecen los numerosos hipertextos presentes en la página?

� ¿Por qué podemos decir que este tipo de texto es un diccionario?

S15. Texto 2.15. Actividad en lengua castellana. Observe el texto; si lo desea acuda directamente a la página web. A continuación, responda a las preguntas:

� ¿Cómo está organizada la información en la página?

� ¿Cree que esta página es una web educativa? ¿Por qué?

S16. Textos 2.12 ao 2.15. Algún deles é un texto instrutivo? Cal e por que?

Páxina 20 de 54

2.16 ���� Conectadores textuais e mecanismos de referencia interna (aspectos teóricos)

� ���� Ver Glosario: tónica, átona, hiperónimo

Este punto revisa e amplía o visto no 2.13 (Identificación e uso das formas lingüísticas de deíxe persoal) da unidade 2 deste mesmo módulo. Xa que logo, cómpre que simultaneamente á lectura deste texto teña á man tamén o devandito 2.13 da unidade 2.

Os pronomes persoais (ampliación)

O uso do pronome se nas dúas linguas do ámbito abrangue diferentes significados e funcións que veremos polo miúdo noutras unidades. De aí que nas actividades desta unidade relacionadas cos pronomes persoais é conveniente que ignore o pronome se.

Os cadros que aparecen deseguido son os que debe memorizar; substitúen os vistos na unidade 2. Fíxese na nova información que aparece (destacada con sombreado) e como en función dela os contidos dos cadros se distribúen doutra forma:

� Pronomes persoais en galego

Serie tónica

Formas oblicuas

Libres Ligadas Número Persoa Suxeito

Non refl. Refl. Non refl. Refl.

1ª eu min comigo

2ª ti contigo ���� Singular

3ª el/ela si --- consigo

1ª nós/nosoutros, -as connosco

2ª vós/vosoutros, as convosco ���� Plural

3ª eles, elas si --- consigo

Serie átona

Non reflexivo Número Persoa

Dativo (CI) Acusativo (CD) Reflexivo

1ª Me

2ª Che Te

Masc. O, lo, no ���� Singular

3ª

Fem. Lle

A, la, na

Se

Páxina 21 de 54

1ª Nos

2ª Vos

Masc. Os, los, nos ���� Plural

3ª

Fem. Lles

As, las, nas

Se

Os pronomes persoais que poden funcionar como suxeito de oración son os seguintes: eu, ti, vostede, el/ela, nós, vós, vostedes, eles/elas. O resto de formas englobadas nas demais funcións que aparecen no recadro sombreado desempeñan outras funcións na oración que veremos en unidades posteriores.

� Pronombres personales en castellano

Serie tónica y átona:

CI Número Persona Sujeto CD

Sin prep. Con prep.

CC

1ª Yo Me Me Mí Mí, yo

2ª Tú Te Te Ti Ti, tú

2ª Vos Te Te Vos Vos Singular

3ª Él/ella Se, lo, la Le Sí, el, ella Sí, él, ella

1ª Nosotros Nos Nos Nosotros Nosotros

2ª Vosotros Os Os Vosotros Vosotros Plural

3ª Ellos/ellas Se, los, las Les Sí, ellos, ellas Sí, ellos, ellas

Los pronombres personales que pueden funcionar como sujeto de la oración son los siguientes: yo, vos, tú, usted, él/ella, nosotros/nosotras, vosotros/vosotras, ustedes, ellos/ellas. El resto de formas englobadas en las demás funciones que aparecen en el recuadro sombreado (complemento directo; complemento indirecto; CC: complemento circunstancial) desempeñan otras funciones que veremos en unidades posteriores.

Os pronomes demostrativos

� Pronomes demostrativos en galego

Proximidade Número. Masculino Feminino Neutro

Singular este esta isto Preto

Plural estes estas ---

Singular ese esa iso Media

Plural eses esas ---

Singular aquel aquela aquilo Lonxe

Plural aqueles aquelas ---

Páxina 22 de 54

� Pronombres demostrativos en castellano

Singular Plural Proximidad

Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino

Cerca Éste Ésta Esto Éstos Éstas

Media Ése Ésa Eso Ésos Ésas

Lejos Aquél Aquélla Aquello Aquéllos Aquéllas

El acento en las formas que lo llevan es opcional. Se suele poner para no confundir los pronombres demostrativos con los determinantes demostrativos.

Outros mecanismos de referencia interna: repeticións, sinónimos e elipses

� Repetición: consiste en utilizar nunha oración ou texto unha palabra e os seus hiperónimos, non repetindo literalmente o mesmo elemento.

Exemplo: Aquela rosa branca, que ten Eva na man, é preciosa. Facía tempo que non vía unha flor tan chamativa.

� Sinónimos: prodúcese sinonimia cando a un mesmo significado lle corresponden dous ou máis significantes. É dicir, son sinónimas aquelas palabras que se escriben e pronuncian de xeito diferente pero que teñen o mesmo ou moi parecido significado.

Exemplos: vago, folgazán, nugallán, preguiceiro, langrán...

� Elipse: consiste en suprimir palabras que non son necesarias para a comprensión dun texto.

Exemplo: Ese profesor é o mellor (profesor) de todo o instituto.

����

Conectores textuales y mecanismos de referencia interna en castellano

En castellano, los conectores textuales y mecanismos de referencia interna funcionan de la misma forma que en gallego. La única diferencia es que cambian las formas de los pronombres (tal y como hemos visto en los puntos 2.16.1 y 2.16.2).

Páxina 23 de 54

2.17 ���� Hai monstros

Hai xente que di que é mellor non falar destas cousas. Din que non é un fenómeno tan frecuente como para lle dar tanta importancia. Din que só lle ocorre a quen o busca. “Eses agresores son uns tolos aos que lles vemos as intencións. Se non te achegas a eles, nada che ha ocorrer.” Ou din que só pasa en ambientes marxinais, moi deteriorados. E, ademais, non poñen moita atención no que oen. Aseguran que os nenos teñen moito maxín e con iso queren dar a entender que din moitas mentiras. Pero non é tal. Logo desta aventura, falei polo miúdo co comisario Santos, do barrio, e el proporcionoume moitos datos sobre o tema. A policía ten comprobado que neste terreo, os nenos nunca menten. Poden calar, por medo, pero, se falan, nunca menten. E tal acontece en todos os niveis sociais. Hai máis vítimas disto que de doenzas infecciosas ou envelenamentos. Un 19% dos adultos confesa ter sido vítima antes dos 17 anos. O 20% dos casos que chegan ao Grupo dos Menores da policía corresponde a este tema. E no que respecta ao pervertido, o perfil é tan amplo que se pode afirmar que non existen características definitorias deste tipo de criminais. Houbo de idades comprendidas entre os vinte e os cincuenta anos, de todos os niveis intelectuais, licenciados e analfabetos, ricos e pobres. En máis dun 50% dos casos o agresor foi o pai ou un parente moi achegado. Pero aínda hai xente que di: “Non, non falemos deste tema. É inmoral!”. Convertérono nun vergoñento tabú. Os prexuízos, a rabia e mesmo o amor dos pais, mal entendido, converten á vítima en culpable. Mira que te teño avisado! –berran-. Mira que che dixen que non saíses! Mira que che dixen que non chegases tarde! Mira que che teño dito que non puxeses ese vestido! Bótanlle a culpa á coitada da rapaza ou do rapaz, cando estes aínda non se recuperaron da terrible agresión. Ás veces, os máis irascibles chegan a castigar á vítima: “Pois agora non sairás nunca máis!” [...]

Martín, Andreu e Ribera, Jaume, Alfagann é Flanagan, tradución de Xavier Rodríguez Baixeras, Xerais, Vigo, 1996

Páxina 24 de 54

2.18 ���� Texto en castellano. El Jarama

"DESCRIBIRÉ brevemente y por su orden estos ríos, empezando por Jarama: sus primeras fuentes se encuentran en el gneis de la vertiente sur de Somosierra, entre el Cerro de la Cebollera y el de Excomunión. Corre tocando la provincia de Madrid, por La Hiruela y por los molinos de Montejo de la Sierra y de Pradeña del Rincón. Entra luego en Guadalajara, atravesando pizarras silurianas, hasta el convento que fue de Bonaval. Penetra por grandes estrechuras en la faja caliza del cretáceo — prolongación de la del Pontón de la Oliva, que se dirige por Tamajón a Congostrina hacia Sigüenza. Se une al Lozoya un poco más abajo del Pontón de la Oliva. Tuerce después al Sur y hace la vega de Torrelaguna, dejando Uceda a la izquierda, ochenta metros más alta, donde hay un puente de madera. Desde su unión con el Lozoya sirve de límite a las dos provincias. Se interna en la de Madrid, pocos kilómetros arriba del Espartal, ya en la faja de arenas diluviales del tiempo cuaternario, y sus aguas divagan por un cauce indeciso, sin dejar provecho a la agricultura. En Talamanca, tan sólo, se pudo hacer con ellas una acequia muy corta, para dar movimiento a un molino de dos piedras. Tiene un puente en el mismo Talamanca, hoy ya inútil, porque el río lo rehusó hace largos años y se abrió otro camino. De Talamanca a Paracuellos se pasa el río por diferentes barcas, hasta el Puente Viveros, por donde cruza la carretera de Aragón-Cataluña, en el kilómetro dieciséis desde Madrid...» — ¿Me dejas que descorra la cortina? Siempre estaba sentado de la misma manera: su espalda contra lo oscuro de la pared del fondo; su cara contra la puerta, hacia la luz. El mostrador corría a su izquierda, paralelo a su mirada. Colocaba la silla de lado, de modo que el respaldo de ésta le sostribase el brazo derecho, mientras ponía el izquierdo sobre el mostrador. Así que se encajaba como en una hornacina, parapetando su cuerpo por tres lados; y por el cuarto quería tener luz. Por el frente quería tener abierto el camino de la cara y no soportaba que la cortina le cortase la vista hacia afuera de la puerta. — ¿Me dejas que descorra la cortina? El ventero asentía con la cabeza. Era un lienzo pesado, de tela de costales. Pronto le conocieron la manía y en cuanto se hubo sentado una mañana, como siempre, en su rincón, fue el mismo ventero quien apartó la cortina, sin que él se lo hubiese pedido. Lo hizo ceremonioso, con un gesto alusivo, y el otro se ofendió [...].

Sánchez Ferlosio, Rafael, El Jarama, ediciones DESTINO, Barcelona, 2009

Actividades propostas (textos 2.16, 2.17 e 2.18)

S17. Nas seguintes oracións substitúa os elementos en cursiva por pronomes perso-ais da serie tónica (pode haber máis dunha posibilidade).

� Eva e Antía foron ao cine e atopáronse con Ana.

� Fun con Aleixo ao médico para facer a revisión médica anual.

� Con Raquel e Alberte non vas ter problemas, iso seguro.

� Luís fixo o exame o mellor que puido. Os amigos estiveron esperando por Luís máis de media hora.

� Faime caso, con Ánxel e Nati no medio, non imos a ningún lado.

� Pedro non sabía que Antón e Felisa ían pasar por alí. De aí que Pedro quedara todo sorprendido cando Antón e Felisa apareceron.

S18. Texto 2.17. Localice os pronomes persoais átonos do texto e sublíñeos.

S19. Texto 2.17. No texto hai un pronome demostrativo. Localíceo e sublíñeo.

S20. Escriba cinco oracións cun pronome demostrativo cada unha delas.

Páxina 25 de 54

S21. No seguinte fragmento, extraído do texto 2.17, localice as repeticións, os sinónimos e as elipses que poida haber. Sublíñeos e clasifíqueos.

Logo desta aventura, falei polo miúdo co comisario Santos, do barrio, e el proporcionoume moitos datos sobre o tema. A policía ten comprobado que neste terreo, os nenos nunca menten. Poden calar, por medo, pero, se falan, nunca menten. E tal acontece en todos os niveis sociais. Hai máis vítimas disto que de doenzas infecciosas ou envelenamentos. Un 19% dos adultos confesa ter sido vítima antes dos 17 anos. O 20% dos casos que chegan ao Grupo dos Menores da policía corresponde a este tema. E no que respecta ao pervertido, o perfil é tan amplo que se pode afirmar que non existen características definitorias deste tipo de criminais.

S22. Escriba un sinónimo de cada unha destas palabras (se o necesita utilice o dicionario): abrasar, alto, broche,cerimonia, cerrado, esférico, exemplo, gañar.

S23. Texto 2.18. Actividad en lengua castellana. Localice y subraye en el texto los pronombres personales que haya (tanto tónicos como átonos). Clasifíquelos en la tabla.

S24. Texto 2.18. Actividad en lengua castellana. En el texto hay un pronombre demostrativo. Identifíquelo y subráyelo.

S25. Actividad en lengua castellana. Escriba cinco oraciones con un pronombre demostrativo cada una.

S26. Actividad en lengua castellana. Localice en el fragmento extraído del texto 2.18 las repeticiones, sinónimos y elipsis que haya. Clasifíquelas.

Siempre estaba sentado de la misma manera: su espalda contra lo oscuro de la pared del fondo; su cara contra la puerta, hacia la luz. El mostrador corría a su izquierda, paralelo a su mirada. Colocaba la silla de lado, de modo que el respaldo de ésta le sostribase el brazo derecho, mientras ponía el izquierdo sobre el mostrador. Así que se encajaba como en una hornacina, parapetando su cuerpo por tres lados; y por el cuarto quería tener luz. Por el frente quería tener abierto el camino de la cara y no soportaba que la cortina le cortase la vista hacia afuera de la puerta.

S27. Actividad en lengua castellana. Escriba un sinónimo de cada una de estas palabras: emparejar, corrupto, desmontar, fabricar, inédito, llevar, rancio, pacífico.

Páxina 26 de 54

2.19 ���� Estratexias de autocorrección (aspectos teóricos)

Cando producimos un texto escrito sempre hai pequenos erros de diverso tipo que debemos corrixir (gramaticais, ortográficos...) para que este sexa o máis comprensible para a súa lectura. Isto é así tanto se o escribimos en soporte papel como se o facemos mediante un procesador de textos, aínda que como xa vimos en unidades anteriores, o uso do corrector ortográfico do procesador facilítanos o labor de corrección.

Mais ímonos centrar no caso dun texto en formato papel, escrito á man. Como facer para que o proceso de corrección nos resulte o máis sinxelo e eficaz posible? Nestes casos, o mellor é dispor dun patrón ou unha guía que nos indique os tipos de erros que podemos atopar no texto e, daquela, podelos clasificar e corrixir adecuadamente sen investir nese proceso moito tempo. Un exemplo de patrón é o seguinte, adaptado de:

[http://ticblog.wordpress.com/]

���� Con. Concordancia (suxeito-verbo, substantivo-adxectivo...). Exemplo: Eles estaba alí.

���� P. Puntuación (quitar/engadir un signo)

���� Conex. Conexión pouco clara entre ideas, frases ou parágrafos (caese na confusión...).

���� Pp. Preposición (quitar/engadir unha preposición)

���� Rep. Repetición de ideas, de palabras (buscar sinónimos), etc.

���� Rex. Rexistro inadecuado para a situación descrita: moi coloquial ou moi formal.

���� Fp. Faltan palabras. ���� Vb. Verbo (comprobar o tempo/forma deste verbo).

���� (...) Sobran palabras. ���� Voc. Vocabulario (comprobar o uso/significado desta palabra).

���� Ort. Ortografía (b/v, h, acentuación...)

���� Ne. Non estándar. A palabra non é da norma da lingua (castelanismo, dialectalismo, ...)

Como empregar este patrón? No texto que teña para corrixir subliñaría cada erro e ao seu lado engadiría unha das abreviaturas que aparecen no cadro, segundo a natureza do erro.

Agora que veu un exemplo de estratexia de autocorrección, ímolo levar á práctica. Para iso, debe realizar as seguintes actividades.

Actividades propostas (texto 2.19)

S28. Redacte un texto (máximo unha cara dun folio) que verse arredor da seguinte idea: Importancia de escribir con corrección. Cando o finalice, utilice o patrón de autocorrección que aparece no texto 2.19 para corrixilo.

S29. O fragmento de texto seguinte está cheo de erros de diverso tipo. Corríxao empregando o patrón de autocorrección que se lle proporcionou no texto 2.19.

Páxina 27 de 54

1. Organización política e poder civís

Por destas divisións, situábase o complexísimo entramado das xurisdiccións e cotos. As xurisdiccións poden definirse como territorio nos que os señores, ou a propia Corona, exercían un poder se reflectía na designación Cargos públicos, xuíces sobre todo, e na percepción dalgunha cargas en recoñecemento de señorío, e caracterizabanse polo seu tamaño irregular, a sua discontinuidade xeográfica e a diversidade do seu funcionamento; a monarquía utilizaba esas xurisdiccións fosen señoriais ou non como marcos administrativos subordinados ás cabezas de provincia para percibir impuestos efectuar levas e resolver outras cuestións –as parroquias tiñan pouca relevancia como ámbito administrativo- [...]

Rey Castelao, Ofelia, A Galicia clásica e barroca, Galaxia, Vigo, 1998

Páxina 28 de 54

2.20 ���� Lembrar e almacenar vocabulario (aspectos teóricos)

Cando lemos libros ou textos curtos sempre nos encontramos con palabras das que descoñecemos o significado. Polo xeral, cando sucede iso, o que facemos é mirar nun dicionario (dixital ou impreso) o significado desa palabra para, deste xeito, poder comprender adecuadamente o que estamos lendo.

Despois diso, e pasado un tempo (días ou meses), pode ser que esa mesma palabra que buscamos con anterioridade nos volva aparecer noutro texto, ou que un interlocutor con que esteamos a falar a use, mais nós xa non nos lembramos de cal era o seu significado, pois só a almacenamos na memoria a curto prazo, para un determinado momento (a lectura que fixemos nun principio). É moi necesario irmos ampliando o noso vocabulario con novas palabras para, deste xeito, podérmolas expresar mellor; iso tamén ha repercutir na imaxe que de nós teñen as persoas que nos rodean.

Xa que logo, cómpre ter un método que nos axude a lembrar as palabras que imos aprendendo día a día. Para iso, unha das estratexias máis útiles e sinxelas é crear unha ficha por cada palabra que teñamos que buscar no dicionario. Un exemplo de ficha é o seguinte:

1

Observe como na ficha, na parte superior esquerda, se pón en maiúsculas a letra pola que comeza a palabra que vai buscar e, en minúsculas, a letra que lle segue á primeira. Isto vaille permitir atopar esta ficha dunha forma máis eficaz unha vez que teña unha cantidade considerable delas, pois con este sistema permítelle ordenalas alfabeticamente.

Fíxese tamén no cadro Significado principal: nel ponse o significado que estamos buscando tendo en conta o contexto en que aparece a palabra. É dicir, o verbo subir ten máis dun significado, pero o que a nós nos interesa é só un deles.

Para a elaboración de fichas coma esta é preferible utilizar o soporte tradicional, por exemplo, en cartolinas recortadas cun tamaño parecido ao do exemplo que aquí se lle propón. Posteriormente, cun rotulador ou bolígrafo e cunha regra, pode debuxar nas cartolinas os recadros en que se divide a ficha.

Para pór en práctica esta estratexia de lembranza e almacenaxe de vocabulario debe realizar a actividade seguinte.

���� Palabra Subir

���� Clase de palabra Verbo

Su

���� Significado principal Coller e poñer arriba, máis arriba ou nun lugar que está arriba.

���� Exemplos de uso Axúdalle a subir o moble ao piso de arriba. Sube a escaleira ata o tellado.

���� Sinónimos Ascender, elevar(se), erguer(se), levantar(se).

���� Familia léxica Subida/o, suba

Páxina 29 de 54

Actividade proposta (texto 2.20)

S30. Escolla cinco palabras que aparezan en un ou en varios textos desta unidade das que descoñeza o seu signifcado e cree, con cada unha delas, unha ficha de vocabulario semellante á do texto 2.20 (tamén pode modificar esa ficha se o considera oportuno: engadindo ou modificando campos). Faga as fichas nunha cartolina de cor branca.

Páxina 30 de 54

2.21 ���� Linguas minorizadas (aspectos teóricos)

� ���� Ver Glosario: sociolingüística, substitución lingüística, linguas minoritarias

Lingua minorizada é un termo da sociolingüística que fai referencia a calquera lingua que, compartindo espazo xeográfico con outra ou outras, ten usos restrinxidos. Unha das razóns que poden levar a unha situación de minorización é un proceso de substitución lingüística, pero na maior parte dos casos as linguas minorizadas nunca chegaron historicamente a desenvolver eses rexistros e usos. A esas linguas denominóuselles tradicionalmente linguas minoritarias, pero ese é un termo pouco acaído, posto que a minorización non depende do número de falantes, senón do estatus que goce a lingua.

A minorización lingüística pode ter causas predominantemente políticas, que se manifestan nas normas de uso lingüístico explícitas ou sociais, expresadas na conciencia ou representación social. Esa situación pode impedir a normativización ou a codificación e o cultivo da lingua (por exemplo, a clase alta prefire e impulsa o francés en Luxemburgo e acaba impedindo o desenvolvemento do idioma luxemburgués).

Do mesmo xeito, a situación de minorización pode ser reversible como consecuencia da vontade firme dun pobo e das políticas dos seus gobernos (é o caso do finés, húngaro, islandés, noruegués, polaco e checo). Hai aínda casos de resurrección de linguas, como a recuperación da lingua hebrea como vehículo de comunicación, dado que quedara reducida aos usos litúrxicos, xa en tempos de Xesucristo. En España, son linguas de carácter oficial minorizadas o galego, o eúscaro, o catalán, o valenciano e o aranés.

Actividades propostas (texto 2.21)

S31. Localice e marque no mapa os países onde se falan as seguintes linguas: finés, húngaro, islandés, noruegués, polaco, checo e luxemburgués.

Páxina 31 de 54

S32. Busque na Galipedia [http://gl.wikipedia.org] información sobre as seguintes linguas minorizadas: finés, húngaro, islandés, noruegués, polaco, checo e luxemburgués. Escriba, de forma resumida, a información atopada máis salientable (en que estado se usan na actualidade, cantas persoas a falan...).

S33. Explique coas súas propias palabras (e sen recorrer a texto de apoio ningún) por que o galego é unha lingua minorizada e o castelán non.

Páxina 32 de 54

2.22 ���� Círculo: da materia dos soños

Vexa o vídeo titulado Círculo: da materia dos soños, de Suso de Toro, dispoñible na seguinte biblioteca virtual:

� [http://bvg.udc.es/index.jsp]

Esta biblioteca recibe o nome de Biblioteca Virtual Galega e é unha das moitas que existen en internet e que poñen ao noso alcance diversos recursos que nos poden ser moi útiles (fragmentos dixitalizados de libros, vídeos, audios...).

Como pode observar se vai á páxina da biblioteca, está dividida en varias seccións; como o que pretendemos é visualizar un vídeo, deberá dirixirse á sección titulada Videoteca. Logo de estar nela, hanlle aparecere varias opcións; como o vídeo que buscamos é unha lectura dunha obra narrativa, debe premer na opción Títulos de narrativa. Deseguido, e na nova pantalla que ten diante, prema na opción Círculo: da materia dos soños, desde onde se lle dirixirá a unha nova páxina en que debe escoller a opción Vídeo, que aparece nela. Logo, escolla a opción Alta calidade, para ver narrado de forma oral ese fragmento literario de Suso de Toro.

Páxina 33 de 54

2.23 ���� Lanzarote

Vexa o vídeo titulado Lanzarote “poema visual” no seguinte enderezo de internet:

� [http://www.youtube.com/watch?v=um0zqE2Ydu4]

Actividades propostas (textos 2.22 e 2.23)

S34. Texto 2.22. É isto un exemplo de comunicación oral? Por que?

S35. Cal é o tema principal do texto?

S36. Sabe quen é a persoa que aparece no vídeo lendo o texto?

S37. Texto 2.23. Actividad en lengua castellana. ¿Cuál es el tema principal de este poema visual?

S38. Actividad en lengua castellana. ¿En este poema visual, a qué elemento de la poesía escrita substituyen la música y las imágenes?

Páxina 34 de 54

2.24 ���� Texto en castellano. Talleres literarios

Los talleres literarios están integrados por personas muy aficionadas a la lectura y a escri-bir. En estos talleres, todas ellas comparten esa afición común por la lectura pero, sobre todo, el deseo de aprender a escribir con la eficacia y precisión de un Camilo José Cela o de Gabriel García Márquez. Y eso lo hacen porque, para ellos y ellas, escribir es sinónimo de enriquecimiento personal, de placer y de sabiduría.

Hasta no hace mucho, los talleres literarios eran impartidos en recintos como bibliote-cas, casas de cultura, institutos, universidades... Pero con el desarrollo de las nuevas tecno-logías esta situación ha cambiado y actualmente, en internet, tenemos un gran número de páginas sobre talleres literarios (gratuitos y de pago) en las que cualquier persona que lo desee puede participar. Como muestra, aquí se le presentan algunas páginas de talleres li-terarios gratuitos:

[http://www.lacultura.com.ar/TallerLiterario/inscrip.php]

[http://www.tallerliterario.net]

Páxina 35 de 54

Actividades propostas (texto 2.24)

S39. Actividad en lengua castellana. Anímese y participe en uno de los talleres literarios que le hemos puesto de ejemplo. Comenzar a trabajar en ellos es muy sencillo: siga las instrucciones que se le dan en la página del taller para ponerse en contacto con las personas que lo dirigen. Ellas le dirán lo que debe hacer.

Páxina 36 de 54

3. Resumo de contidos

Bloque de comunicación oral (secuencia de contidos e actividades 2.1 a 2.2)

� Recoñecer as características dos textos orais de instrución.

� Diferenciar os textos de instrución de carácter oral ou audiovisual e os escritos.

Bloque de comunicación escrita (secuencia de contidos e actividades 2.3 a 2.15)

� Obter, organizar e redactar textos de información extraída de páxinas dixitais.

� Crear un correo electrónico con información extraída e resumida de páxinas dixitais.

� Características dos textos escritos de tipo instrutivo.

Bloque de coñecemento da lingua (secuencia de contidos e actividades 2.16 a 2.20)

� Uso dalgúns dos conectadores textuais e mecanismos de referencia interna que se dan nas dúas linguas do ámbito.

� Aplicación de estratexias de autoavaliación, e de almacenaxe e ampliación de novo vocabulario.

Bloque de lingua e sociedade (secuencia de contidos e actividades 2.21)

� Que quere dicir que unha lingua sexa catalogada como minorizada.

� Principais linguas minorizadas de Europa.

Bloque de educación literaria (secuencia de contidos e actividades 2.22 a 2.24)

� Fragmentos audiovisuais de obras de carácter literario.

� Diferenciación das características das obras literarias audiovisuais das obras literarias escritas.

� Que son os talleres literarios.

� Uso dun dos talleres literarios vistos na unidade.

Páxina 37 de 54

4. Exercicios de autoavaliación

1. Cal é a finalidade dos textos de instrución?

� Instruírnos.

� Amosar o xeito de realizar un proceso para obter un resultado.

� Entender mellor o resto da tipoloxía de textos nas dúas linguas do ámbito.

� Amosar como se realiza un determinado proceso.

2. Como debe ser a linguaxe nun texto de instrución?

� Debe ser o máis complexa posible.

� Debe ser igual que a doutros textos escritos.

� Debe estar nun rexistro coloquial da lingua.

� Debe ser clara e precisa, que non leve a dúbidas nin erros.

3. Que outras características debe posuír un texto instrutivo?

� A información debe formularse cunha orde rigorosa das accións, que se pode establecer no texto mediante o uso de marcadores temporais.

� Debe ser o máis curto posible.

� Ningunha máis.

� Debe empregar moitas oracións subordinadas.

4. Como deben ser as oracións nun texto instrutivo?

� Sinxelas e complexas.

� Non debe conter oracións de ningún tipo, só gráficos.

� Sinxelas.

� Sinxelas e poden ir ordenadas como nós queiramos.

5. Que tempos verbais se adoitan empregar nos textos instrutivos?

� O que mellor nos conveña.

� O futuro e o imperfecto.

� O imperativo, o presente, os verbos impersoais con se, o futuro e o subxuntivo.

� O imperativo.

Páxina 38 de 54

6. Que é moi frecuente nos textos de instrución?

� Que os textos vaian acompañados de debuxos, esquemas, fotos..., que complementan a mensaxe mediante a utilización de imaxes.

� Que, polo xeral, son de difícil comprensión.

� Que sempre van acompañados de debuxos e fotos que complementan a mensaxe mediante a utilización de imaxes.

� Que vaian acompañados de vídeos.

7. En galego, que pronomes persoais poden funcionar como suxeito dunha oración?

� Todos os que nós queiramos.

� Eu; ti, vostede; el/ela; nós; vós, vostedes; eles/elas.

� Depende que tipo de oración teñamos diante.

� Só eu, ti e el.

8. En castelán, que pronomes persoais poden funcionar como suxeito dunha oración?

� As mesmas formas que en galego.

� Se e Me.

� Depende de que tipo de oración teñamos diante.

� yo, vos, tú, usted, él/ella, nosotros/nosotras, vosotros/vosotras, ustedes, ellos/ellas.

9. En que consiste a repetición?

� En utilizar nunha oración ou texto unha palabra e os seus hiperónimos, non repetindo o mesmo elemento.

� En repetir nun texto o maior número de veces unha palabra concreta.

� En repetir ao longo dun texto unha oración varias veces.

� En utilizar nunha oración ou texto a mesma palabra varias veces mediante o uso de antónimos.

10. Cando se produce a sinonimia?

� Cando a un mesmo significado lle corresponde un só significante.

� Cando a varios significados lles corresponden dous ou máis significantes.

� Cando a un mesmo significado lle corresponden dous ou máis significantes.

� Cando a varios significados lles corresponde un só significado.

Páxina 39 de 54

11. En que consiste a elipse?

� En engadir palabras que non son necesarias para a comprensión dun texto.

� En engadir palabras que son necesarias para a comprensión dun texto.

� É o fenómeno oposto á sinonimia.

� En suprimir palabras que non son necesarias para a comprensión dun texto.

12. En que nos beneficia usar un patrón de corrección para corrixir un texto escrito por nós?

� Non nos beneficia en nada.

� Segundo o texto que teñamos diante, poderemos aforrar algo de tempo.

� Poder clasificar e corrixir os erros que atopemos adecuadamente sen investir nese proceso moito tempo.

� Non nos beneficia, todo ao contrario, é contraproducente, pois aínda nos levará máis tempo corrixir o texto.

13. Cal é un dos métodos máis sinxelos e útiles para almacenar e ampliar o vocabulario?

� Exercitar a memoria a diario.

� Ir escribindo as palabras novas que aprendemos nunha folla en branco.

� Ir escribindo nunha folla en branco todas as palabras novas e despois buscalas nun dicionario para ver que significan.

� As fichas.

14. Que significa o termo lingua minorizada?

� Refírese a linguas que teñen poucos falantes.

� É un termo da sociolingüística que fai referencia a calquera lingua que, compartindo espazo xeográfico con outra ou outras, ten usos restrinxidos.

� Refírese a linguas que teñen poucos falantes pero que abranguen un territorio xeográfico moi amplo.

� Refírese a linguas sen usos restrinxidos e que teñen moitos falantes pero o seu territorio xeográfico é moi pequeno.

15. Que é a substitución lingüística?

� É un proceso lingüístico que se desenvolve ao longo de varios séculos e no que un pobo A muda o código lingüístico a favor da lingua do pobo B, deixando de falar, ao mesmo tempo, a lingua propia orixinal.

� É un termo científico de moi difícil comprensión.

� É cando se substitúe unha lingua maioritaria por unha minorizada.

� É un proceso lingüístico que se desenvolve ao longo dunha década e no que un pobo A muda o código lingüístico a favor da lingua do pobo B, deixando de falar, ao mesmo tempo, a lingua propia orixinal.

Páxina 40 de 54

16. Que son as linguas minoritarias?

� Son as que teñen unha literatura moi pobre.

� Son as que carecen de prestixio social.

� Son as usadas tradicionalmente nun territorio ou Estado determinado polos nativos de tal Estado, que forman un grupo numericamente menor ao resto da poboación de tal Estado e distinta da lingua oficial dese Estado.

� Son as usadas tradicionalmente nun territorio ou Estado determinado polas persoas non nativas de tal Estado, que forman un grupo numericamente menor ao resto da poboación de tal Estado e distinta da lingua oficial dese Estado.

Páxina 41 de 54

5. Solucionarios

5.1 Solucións das actividades propostas

S1. Texto 2.1.

� Tema principal do vídeo.

No vídeo explícanse as precaucións que se deben tomar cando se entra nunha cova destas características, o material, a orixe da cova e os tipos de formacións calcarias que se poden atopar

� É este un texto instrutivo? Por que?

Porque se nos explica como funciona un determinado número de elementos: desde os focos que son necesarios para entrar na cova ata as formacións calcáreas que hai nela. Esas explicacións orais son complementadas polas imaxes que vemos, o que nos facilita aínda máis a comprensión do texto que temos diante.

S2. Texto 2.2.

� Tema principal del vídeo.

En el vídeo se nos da una explicación científica de cómo funciona la ley de la caída de los cuerpos.

� ¿Es este un texto instructivo? Por qué?

Sí. Porque se nos explica cómo funciona la ley de la caída de cuerpos mediante ejemplos concretos. Tanto la voz narradora como el profesor que aparece en la aula ayudan a ello; sus explicaciones se apoyan en las imágenes del vídeo.

S3.

Isto sucede porque os textos audiovisuais teñen máis recursos que os escritos, nos que o seu propio formato, limitado polo papel, só permite que o texto se vexa acompañado por fotografías. Mais nos textos audiovisuais iso non é así, pois a voz narradora que nos explica como funcionan as cousas pode apoiarse nas imaxes en movemento do vídeo e na música tamén para complementar o narrado. Iso fai que o texto audiovisual resulte máis ameno e, en certa forma, que consiga instruírnos mellor ca un texto escrito.

S4.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

S5. Texto 2.3.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

Páxina 42 de 54

S6.

A resposta é aberta pero debe axustarse aos seguintes parámetros: o texto debe xirar en torno ao tema proposto no enunciado desta actividade e elaborarse en función das informacións lidas e vistas na actividade anterior (S5).

S7. Textos 2.5 e 2.6.

� Tema principal dos textos.

���� Texto 2.5: O texto é un extracto dunha entrevista ao escritor Santiago Jaureguizar.

���� Texto 2.6 No texto dáse a coñecer que as manifestacións do estudantado en Galicia contra o Plan Boloña, que afecta aos universitarios, tiveron unha baixa porcentaxe de seguimento.

� Información sobre o Plan Boloña e Santiago Jaureguizar.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

� Redacción da información.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

S8.

� Redacción dun correo electrónico.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

� Envío e impresión do correo electrónico.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

S9. Textos 2.8 e 2.10.

� Tema principal de cada texto?

���� Texto 2.8: Neste texto explicativo demóstrase que o átomo está composto por partículas máis pequenas; este caso céntrase en dúas: protóns e neutróns.

���� Texto 2.10: No vídeo explícasenos como funciona e se obtén a enerxía eólica.

� Por que son textosinstrutivos.

���� Texto 2.8. É instrutivo porque se nos explica un proceso, os pasos que hai que dar para a súa finalización e para obter del un resultado. Ademais, debemos seguir unha serie de instrucións para que o experimento teña éxito; e como acostuma ser habitual nos textos explicativos, este acompáñase de imaxes que complementan e reforzan o que se nos quere transmitir.

���� Texto 2.10. Do mesmo xeito que no texto 2.8, este é un texto instrutivo porque se nos explica como funciona un proceso, paso a paso; neste caso a obtención de enerxía eólica. Ademais, o explicado pola voz narradora vese apoiado e reforzado polos exemplos audiovisuais presentes no vídeo.

Páxina 43 de 54

S10. Textos 2.9 e 2.11.

� Tema principal de cada texto.

���� Texto 2.9. Se nos da una serie de instrucciones que debemos seguir para tener una experiencia rara.

���� Texto 2.11 Se nos dan, realizando una parodia de los textos instructivos, una serie de instrucciones que debemos seguir para lograr subir una escalera de forma adecuada y correcta.

� ¿Por qué son de tipo instructivo.

���� Texto 2.9. Es instructivo porque se nos explican los pasos de un proceso que debemos seguir si queremos obtener un resultado final satisfactorio y acorde a los objetivos que nos propone el texto. Además, las instrucciones se deben cumplir en un determinado orden, no pudiendo éste ser alterado; las oraciones son cortas y directas. Se usan tiempos verbales característicos de los textos instructivos: presentes, impersonales...

���� Texto 2.11. Se trata de un texto que sigue las características formales de un texto instructivo: se nos explican los pasos de un proceso que debemos seguir si queremos obtener un resultado final satisfactorio y acorde a los objetivos que nos propone el texto; las instrucciones se deben cumplir en un determinado orden; las oraciones son cortas y directas, etc. Pero se trata también de un texto literario, en el que el autor, a través de la parodia y la ironía, lleva al extremo esas características formales y provoca nuestra sonrisa y nuestro goce estético.

S11. Textos 2.8 e 2.10. Textos 2.9 e 2.11.

O primeiro grupo (2.8 e 2.10) pois as explicacións son máis doadas de seguir ao estaren apoiadas por fotografías e elementos audiovisuais.

S12. Texto 2.12.

� Como está organizada a información?

Aparece organizada en tres columnas: na columna esquerda temos tres recadros con diversas opcións cada un deles; na columna central atópase a información máis salientable da páxina, que é o dicionario SMS. Dásenos a opción ademais de mudar o idioma en que queremos que apareza o dicionario. Finalmente, na columna esquerda ofrécensenos datos estatísticos relacionados co número de entradas que contén o dicionario, etc.

� Por que a información da columna central define o texto como dicionario?

Porque presenta a estrutura típica dun texto desa clase, é dicir: ofrécense unha serie de termos ou palabras, que son as empregadas na linguaxe específica dos SMS e ao seu lado o seu significado, de forma concreta e precisa. A columna titulada “Popularidad” non é salientable á hora de clasificar este texto como característico dun dicionario.

S13. Texto 2.14.

� Como está distribuída a información nesta páxina?

En dúas columnas: na columna esquerda aparece información variada: as categorías ou etiquetas que existen na páxina, os comentarios dos lectores sobre os temas que se tratan nela, etc; na columna dereita, que ocupa un espazo moito maior que a esquerda, aparece a información relevante desta páxina, que garda relación co ensino e coa aprendizaxe en galego mediante o uso das TIC.

Páxina 44 de 54

� Remexer na lingua é unha web educativa. Por que?

É unha web educativa porque nela se nos explica unha serie de pasos e experiencias con que podemos aprender como utilizar mellor os recursos TIC no ensino e aprendizaxe do galego.

S14. Texto 2.13.

� ¿Cómo está distribuida la información en esta página?

En un cuadro central precedido de una letra del alfabeto, en este caso la A. El cuadro presenta la información de la siguiente manera: en el encabezado aparecen todas las letras del alfabeto castellano; debajo, según la letra en la que estemos o hayamos pinchado, nos aparecerán una serie de columnas con palabras relacionadas con la medicina que comienzan por la letra escogida; más aún, debajo de las columnas anteriores aparecen otras que también nos proporcionan más información sobre términos médicos que comienzan por la letra escogida por nosotros.

� ¿Qué tipo de información ofrecen los hipertextos de la página?

Los hipertextos que hay enlazan con las definiciones de los términos médicos que se ofrecen en la página ordenados de forma alfabética.

� ¿Por qué podemos decir que este tipo de texto es un diccionario?

Porque presenta y nos ofrece la estructura típica de un diccionario, es decir: se nos ofrece una lista de términos ordenada alfabéticamente, relacionada en este caso con cuestiones de medicina. Si pinchamos en cada una de esas cuestiones nos aparece una definición precisa y concreta del significado de ese término.

S15. Texto 2.15.

� ¿Cómo está organizada la información en la página?

En tres columnas: en la columna de la derecha se nos ofrecen los contenidos del blog ordenados por mes y año. Además se nos da la posibilidad de escoger una determinada categoría, para ver sólo temas relacionados con una concreta; la columna central es la que contiene la información relevante, en la que la autora nos ofrece información relacionada con la enseñanza y el aprendizaje; en la columna de la derecha tenemos la opción “buscar”, por si queremos localizar un artículo concreto en el blog; además hay un calendario y un blogroll con enlaces a otras páginas.

� ¿Cree que esta página es una web educativa? ¿Por qué?

Sí, porque se nos ofrecen informaciones relacionadas con la enseñanza y el aprendizaje en las aulas, tanto para profesores como para alumnos. Se trata de integrar las TIC en el ámbito educativo.

S16. Textos 2.12 a 2.15.

Os textos 2.12 e 2.13 non son instrutivos, pois non cumpren ningunha das características deste tipo de textos. As páxinas que aparecen nos textos 2.14 e 2.15 si que conteñen informacións que poden ser consideradas coimo de textos instrutivos, sobre todo en noticias relacionadas co uso das TIC na educación, onde se nos ofrecen unha serie de suxestións ou pasos a seguir para a súa correcta utilización no ensino.

Páxina 45 de 54

S17.

���� Elas foron ao cine e atopáronse contigo.

���� Fun con el ao médico para facer a revisión médica anual.

���� Con elas non vas ter problemas, iso seguro.

���� Luís fixo o exame o mellor que puido. Eles estiveron esperando por ti máis de media hora.

���� Faime caso, con elas/vós no medio, non imos a ningún lado.

���� Pedro non sabía que elas ían pasar por alí. De aí que el quedara todo sorprendido cando Antón e Felisa apareceron.

S18. Texto 2.17.

Hai xente que di que é mellor non falar destas cousas.

Din que non é un fenómeno tan frecuente como para lle dar tanta importancia. Din que só lle ocorre a quen o busca. “Eses agresores son uns tolos aos que lles vemos as intencións. Se non te achegas a eles, nada che ha ocorrer.” Ou din que só pasa en ambientes marxinais, moi deteriorados. E, ademais, non poñen moita atención no que oen. Aseguran que os nenos teñen moito maxín e con iso queren dar a entender que din moitas mentiras. Pero non é tal.

Logo desta aventura, falei polo miúdo co comisario Santos, do barrio, e el proporcionoume moitos datos sobre o tema. A policía ten comprobado que neste terreo, os nenos nunca menten. Poden calar, por medo, pero, se falan, nunca menten. E tal acontece en todos os niveis sociais. Hai máis víctimas disto que de doenzas infecciosas ou envelenamentos. Un 19% dos adultos confesa ter sido vítima antes dos 17 anos. O 20% dos casos que chegan ao Grupo dos Menores da policía corresponde a este tema. E no que respecta ao pervertido, o perfil é tan amplo que se pode afirmar que non existen características definitorias deste tipo de criminais. Houbo de idades comprendidas entre os vinte e os cincuenta anos, de todos os niveis intelectuais, licenciados e analfabetos, ricos e pobres. En máis dun 50% dos casos o agresor foi o pai ou un parente moi achegado. Pero aínda hai xente que di: “Non, non falemos deste tema. É inmoral!”.

Convertérono nun vergoñento tabú. Os prexuízos, a rabia e mesmo o amor dos pais, mal entendido, converten á vítima en culpable. ¡Mira que te teño avisado! –berran-. ¡Mira que che dixen que non saíses! ¡Mira que che dixen que non chegases tarde! ¡Mira que che teño dito que non puxeses ese vestido! Bótanlle a culpa á coitada da rapaza ou do rapaz, cando estes aínda non se recuperaron da terrible agresión. Ás veces, os máis irascibles chegan a castigar á vítima: “¡Pois agora non sairás nunca máis!” [...]

S19. Texto 2.17.

...estes (aínda non se recuperaron): na penúltima liña do texto.

S20. .

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

S21.

���� Repeticións: Liña 1: Santos, el. Liñas 5 e 6: pervertido, criminais.

���� Sinónimos: Non hai sinónimos

���� Elipses: Liña 2: (os nenos) Poden calar...

Páxina 46 de 54

S22.

���� Abrasar: queimarse

���� Alto: elevado

���� Broche: alfinete

���� Cerimonia: acto

���� Cerrado: fechado

���� Esférico: redondo

���� Exemplo: modelo

���� Gañar: conseguir

S23. Texto 2.18.

"DESCRIBIRÉ brevemente y por su orden estos ríos, empezando por Jarama: sus primeras fuentes se encuentran en el gneis de la vertiente sur de Somosierra, entre el Cerro de la Cebollera y el de Excomunión. Corre tocando la provincia de Madrid, por La Hiruela y por los molinos de Montejo de la Sierra y de Pradeña del Rincón. Entra luego en Guadalajara, atravesando pizarras silurianas, hasta el convento que fue de Bonaval. Penetra por grandes estrechuras en la faja caliza del cretáceo — prolongación de la del Pontón de la Oliva, que se dirige por Tamajón a Congostrina hacia Sigüenza. Se une al Lozoya un poco más abajo del Pontón de la Oliva. Tuerce después al sur y hace la vega de Torrelaguna, dejando Uceda a la izquierda, ochenta metros más alta, donde hay un puente de madera. Desde su unión con el Lozoya sirve de límite a las dos provincias. Se interna en la de Madrid, pocos kilómetros arriba del Espartal, ya en la faja de arenas diluviales del tiempo cuaternario, y sus aguas divagan por un cauce indeciso, sin dejar provecho a la agricultura. En Talamanca, tan sólo se pudo hacer con ellas una acequia muy corta, para dar movimiento a un molino de dos piedras. Tiene un puente en el mismo Talamanca, hoy ya inútil, porque el río lo rehusó hace largos años y se abrió otro camino. De Talamanca a Paracuellos se pasa el río por diferentes barcas, hasta el Puente Viveros, por donde cruza la carretera de Aragón-Cataluña, en el kilómetro dieciséis desde Madrid...»

— ¿Me dejas que descorra la cortina?

Siempre estaba sentado de la misma manera: su espalda contra lo oscuro de la pared del fondo; su cara contra la puerta, hacia la luz. El mostrador corría a su izquierda, paralelo a su mirada. Colocaba la silla de lado, de modo que el respaldo de ésta le sostribase el brazo derecho, mientras ponía el izquierdo sobre el mostrador. Así que se encajaba como en una hornacina, parapetando su cuerpo por tres lados; y por el cuarto quería tener luz. Por el frente quería tener abierto el camino de la cara y no soportaba que la cortina le cortase la vista hacia afuera de la puerta.

— ¿Me dejas que descorra la cortina?

El ventero asentía con la cabeza. Era un lienzo pesado, de tela de costales.

Pronto le conocieron la manía y en cuanto se hubo sentado una mañana, como siempre, en su rincón, fue el mismo ventero quien apartó la cortina, sin que él se lo hubiese pedido. Lo hizo ceremonioso, con un gesto alusivo, y el otro se ofendió [...].

���� Tónicos:

él (se lo hubiese...): párrafo 5

���� Átonos:

lo (rehusó hace largos...): párrafo 1

Me (dejas que descorra...): párrafo 2

le (cortase la vista...): párrafo 3

Me (dejas que descorra...): párrafo 4

le (conocieron la manía...): párrafo 5

Lo (hizo ceremonioso...): párrafo 5

Páxina 47 de 54

S24. Texto 2.18.

...ésta (le sostribase...): en el tercer párrafo.

S25.

Se deberán escribir cinco oraciones. Cada una de ellas debe tener un pronombre demostrativo.

S26.

���� Repeticiones: Líneas 2 y 3: silla, ésta. Líneas 2 y 3: mostrador, mostrador.

���� Sinónimos: no hay sinónimos.

���� Elipsis: no hay elipsis.

S27.

���� Emparejar: juntar

���� Corrupto: perverso

���� Desmontar: desarmar

���� Fabricar: elaborar

���� Inédito: desconocido

���� Llevar: conducir

���� Rancio: viejo

���� Pacífico: tranquilo

S28. Texto 2.19.

Cumprirá seguir as instrucións que se indican na actividade e corrixir o texto elaborado seguindo o patrón de corrección que aparece no texto 2.19.

S29.

���� Sinalización dos erros

Por (Fp.) destas divisións, situábase o complexísimo entramado das xurisdiccións e cotos. As xurisdiccións poden definirse como territorio (Con.) nos que os señores, ou a propia Corona (Ort.), exercían un poder (Fp.) se reflectía na designación (Fp.) Cargos públicos, xuíces sobre todo, e na percepción dalgunha cargas en recoñecemento de señorío, e caracterizabanse (Ort.) polo seu tamaño irregular, a sua (Ort.) discontinuidade (Ort.) xeográfica e a diversidade do seu funcionamento; a monarquía utilizaba esas xurisdiccións (P.) fosen señoriais ou non (P.) como marcos administrativos subordinados ás cabezas de provincia para percibir impuestos (Ort.) efectuar levas e resolver outras cuestións –as parroquias tiñan pouca relevancia como ámbito administrativo- [...]

���� Texto corrixido

Por debaixo destas divisións, situábase o complexísimo entramado das xurisdiccións e cotos. As xurisdiccións poden definirse como territorios nos que os señores, ou a propia Coroa, exercían un poder que se reflectía na designación de Cargos públicos, xuíces sobre todo, e na percepción dalgunhas cargas en recoñecemento de señorío, e caracterizábanse polo seu tamaño irregular, a súa descontinuidade xeográfica e a diversidade do seu funcionamento; a monarquía utilizaba esas xurisdiccións, fosen señoriais ou non, como marcos administrativos subordinados ás cabezas de provincia para percibir impostos, efectuar levas e resolver outras cuestións –as parroquias tiñan pouca relevancia como ámbito administrativo- [...].

Páxina 48 de 54

S30.

Para a realización desta actividade cumprirá seguir as instrucións dadas.

S31.

O finés fálase en Finlandia; o húngaro, en Hungría; o islandés, en Islandia; o noruegués, en Noruega; o polaco, en Polonia; o checo, na República checa; o luxemburgués, en Luxemburgo.

S32.

Cumprirá resumir a información que aparece na Galipedia sobre os idiomas que se indican nesta actividade.

S33.

A resposta desta actividade é aberta pero debe orientarse cara á seguinte conclusión: “O galego é unha lingua minorizada porque sufriu e sofre un proceso multisecular coñecido como “substitución léxica” polo cal o castelán se foi introducindo na vida social galega, en detrimento do galego, que foi perdendo os seus espazos de uso. Isto provoca que a xente de Galicia deixe de usar o idioma propio –o galego- en favor do novo –o castelán-. De aí que poidamos considerar o galego como unha lingua minorizada, pois os seus espazos de uso están restrinxidos (por exemplo: na administración de xustiza, nos cultos relixiosos...).”

S34. Texto 2.22.

Si, porque aínda que a persoa que aparece no vídeo está a ler un texto escrito, utiliza a lingua oral para facelo, de aí que este si se pode considerar un exemplo de comunicación oral.

S35. Texto 2.22.

A morte de Deus e as consecuencias que produce na xente do Noso Mundo: unha especie de catarse colectiva.

S36. Texto 2.22.

O escritor e xornalista Suso de Toro.

S37. Texto 2.23.

El tema de este poema visual es la manifestación de lo relativo que son los conceptos grande y pequeño. (Explicación: al principio del vídeo se establece que estamos en una isla y que nos rodea una inmensidad oceánica, por lo tanto la isla queda empequeñecida; a continuación, se inicia un movimiento cara al interior de la isla, donde, mediante una serie de planos, se establece la idea que esa isla también es un espacio inmenso en sí mismo).

Páxina 49 de 54

S38. Texto 2.23.

A la palabra escrita.

S39.

La realización de esta actividad es voluntaria, aunque se recomienda al alumno o alumna hacerla pues le permitirá entrar de lleno en el mundo de la creación literaria. Para su consecución, el alumno o alumna debe registrarse en uno de los talleres literarios propuestos y a partir de ahí seguir las instrucciones que los responsables del taller le sugieran.

Páxina 50 de 54

5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación

1. Cal é a finalidade dos textos de instrución?

�

� É a de mostrar a maneira de realizar un proceso para obter un resultado.

�

�

2. Como debe ser a linguaxe nun texto de instrución?

�

�

�

� Debe ser clara e precisa, que non leve a dúbidas ou erros.

3. Que outras características debe posuír un texto instrutivo?

� A información debe formularse cunha orde rigorosa das accións, que se pode establecer no texto mediante o uso de marcadores temporais.

�

�

�

4. Como deben ser as oracións nun texto instrutivo?

�

�

� Sinxelas.

�

5. Que tempos verbais se soen empregar nos textos instrutivos?

�

�

� O imperativo, o presente, os verbos impersoais con se, o futuro e o subxuntivo.

�

Páxina 51 de 54

6. Que é moi frecuente nos textos de instrución?

� Que os textos vaian acompañados de debuxos, esquemas, fotos..., que comple-mentan a mensaxe mediante a utilización de imaxes.

�

�

�

7. En galego, que pronomes persoais poden funcionar como suxeito dunha oración?

�

� Eu; ti, vostede; el/ela; nós; vós, vostedes; eles/elas.

�

�

8. En castelán, que pronomes persoais poden funcionar como suxeito dunha oración?

�

�

�

� Yo, vos, tú, usted, él/ella, nosotros/nosotras, vosotros/vosotras, ... ellos/ellas.

9. En que consiste a repetición?

� En utilizar nunha oración ou texto unha palabra e os seus hiperónimos...

�

�

�

10. Cando se produce a sinonimia?

�

�

� Cando a un mesmo significado lle corresponden dous ou máis significantes.

�

11. En que consiste a elipse?.

�

�

�

� En suprimir palabras que non son necesarias para a comprensión dun texto.

Páxina 52 de 54

12. En que nos beneficia usar un patrón de corrección para corrixir un texto escrito por nós?

�

�

� Poder clasificar e corrixir os erros que atopemos adecuadamente ...

�

13. Cal é un dos métodos máis sinxelos e útiles para almacenar e ampliar o vocabulario?

�

�

�

� As fichas.

14. Que significa o termo lingua minorizada?

�

� É un termo da sociolingüística que fai referencia a calquera lingua que, com-partindo espazo xeográfico con outra ou outras, ten usos restrinxidos.

�

�

15. Que é a substitución lingüística?

� É un proceso lingüístico que se desenvolve ao longo de varios séculos e no cal un pobo A muda o seu código lingüístico a favor da lingua do pobo B, deixan-do de falar, ao mesmo tempo, a lingua propia orixinal.

�

�

�

16. Que son as linguas minoritarias?

�

�

� Son aquelas que son usadas tradicionalmente nun territorio ou Estado determi-nado polos nativos de tal Estado, quen forman un grupo numericamente menor ao resto da poboación de tal Estado e distinta da lingua(s) oficial dese Estado.

�

Páxina 53 de 54

6. Glosario

A ���� Átomo Partícula máis pequena dun elemento químico, capaz de entrar en reacción química. Exemplo: O átomo está constituído por un núcleo e por electróns.

���� Átona Chámase átona á sílaba sobre a que non recae o acento. Exemplos: caldo, pataca.

E ���� Electrón Cada unha das partículas cargadas de electricidade negativa, que xiran arredor do núcleo do átomo e dan lugar á electricidade e á corrente eléctrica.

H ���� Hiperónimo

Hiperonimia é a relación que se dá entre o significado xeral que abrangue unha palabra e outra cun significado máis específico. A palabra que ten o significado máis xeral denomínase hiperónimo; a que ten o significado máis específico: hipónimo. Exemplo: flor (hiperónimo); rosa, caravel, camelia, margarida, hortensia (hipónimos).

I ���� Imperativo É un modo gramatical do verbo. Con el procúrase determinada reacción no receptor. Enúnciase no tempo presente, mais refírese a unha acción que se ha desenvolver no futuro. Exemplos: Prepara o xantar como che dixen; Pecha a porta de inmediato.

L ���� Linguas minoritarias

Na Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias defínense as linguas minoritarias como aquelas que son usadas tradicionalmente nun territorio ou Estado determinado polos nativos de tal Estado, quen forman un grupo numericamente menor ao resto da poboación de tal Estado e distinta da(s) lingua(s) oficial dese Estado.

P ���� Protón Partícula cargada de electricidade positiva que, xunto co neutrón, constitúe o núcleo dos átomos.

S ���� Sociolingüística É a rama da socioloxía e da lingüística que estuda a relación entre a lingua e a sociedade.

���� Substitución

lingüística

É un proceso lingüístico que se desenvolve ao longo de varios séculos e no que un pobo A muda o seu código lingüístico a favor da lingua do pobo B, deixando de falar, ao mesmo tempo, a lingua propia orixinal. O proceso de substitución lingüística caracterízase polo abandono interxeracional dunha lingua a favor da outra. Isto significa que os pais non lles ensinan a súa lingua materna aos fillos, senón a nova lingua, máis prestixiosa socialmente, que a substitúe.

T ���� Tónica Chámase tónica a sílaba pronunciada máis forte ou máis aguda que as demais nunha palabra. Exemplos: caldo, pataca.

V ���� Verbos impersoais Son aqueles que non contan con suxeito. Polo xeral, son verbos que fan referencia a fenómenos meteorolóxicos. Exemplos: Como chove!, Onte nevou na vila de Noia.

Páxina 54 de 54

7. Bibliografía e recursos

Bibliografía

� Alarcos Llorach, Emilio, Gramática de la lengua española, Espasa, Madrid, 1999.

� Cortázar, Julio, Historias de Cronopios y de Famas, Punto de lectura, Madrid, 2007.

� ILG e RAG, Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vigo, 2003.

� ILG e RAG, Vocabulario ortográfico da lingua galega, ILG e RAG, 2004.

� Martín, Andreu e Ribera, Jaume, Alfagann é Flanagan, tradución de Xavier Rodríguez Baixeras, Xerais, Vigo, 1996.

� RAE, Diccionario de la lengua española (2 tomos), Espasa Calpe, Madrid, 2008

� RAG, Dicionario da Real Academia Galega, Xerais e Galaxia, Vigo, 2000.

� Sánchez Ferlosio, Rafael, El Jarama, ediciones Destino, Barcelona, 2009.

Ligazóns de internet

� [http://apiedeaula.wordpress.com/]

� [http://bvg.udc.es/index.jsp]

� [http://cadernodelingua.wordpress.com/]

� [http://www.consellodacultura.org/]

� [http://www.diccionariosms.com/]

� [http://www.elpais.com]

� [http://www.galipedia.org]

� [http://www.gmail.com]

� [http://www.hotmail.com]

� [http://www.iqb.es/diccio/a.htm]

� [http://www.lacultura.com.ar/TallerLiterario/]

� [http://www.openoffice.org]

� [http://remexernalingua.blogaliza.org/]

� [http://www.tallerliterario.net/]

� [http://ticblog.wordpress.com/]

� [http://xerais.wordpress.com]

� [http:www.xornal.com]

� [http://centros.edu.xunta.es/contidos/]

� [http://es.wikipedia.org]

� [http://es.youtube.com]