Amputacije Hadţiavdić dr Aleksandra

Specijalista fizijatar VMŠZ Doboj

• Amputacije u dječijem uzrastu moţemo podijeliti u dvije osnovne kategorije

• 1. urođene • a) različite kongenitalne anomalije koje se zbog

urođenog nedostatka pojedinih segmenata ekstremiteta odmah ispoljavaju kao amputacije

• b) kongenitalne anomalije koje se zbog morfološke i strukturalne izmjenjenosti i funkcionalne neupotrebljivosti hirurškom intervencijom pretvaraju u amputaciju

• 2.stečene

• Amputacije ekstremiteta uzrokovane traumom ili različitim oboljenjima

• Značajniji je broj djece sa amputacijama ekstremiteta zbog kongenitalnih anomalija

• Javljaju se i veći problemi u protetisanju zbog neodgovarajućeg bataljka

• Stečene amputacije u djece razlikuju se od amputacija kod odraslih

• Treba voditi računa da bataljak bude dovoljno dug kako bi se sačuvale epifizne ploče i obezbijedio dalji rast

• Pri amputacijama ne treba dirati periost jer to moţe da uzrokuje prekomjeran rast koji stvara bolove prilikom nošenja proteze

• Treba spriječiti stvaranje neurinoma koji moţe biti razlog neuspješnog protetisanja

• Prva proteza se aplikuje neposredno poslije zarastanja operativnog šava

• Kod amputacija GE prva proteza se aplikujekada dijete počinje ativno da sjedi

• Kod amputacije DE prva proteza se primjenjuje kada dijete pokaţe sklonost ka hodanju(obično između 9. i 15. mjeseca ţivota)

• Principi ranog protetisanja imaju za cilj da • stvore toleranciju prema protezi • Spriječe pojavu posturalnih deformiteta • Omoguće integracijuproteze u tjelesnu šemu hoda djeteta

Terapija • 1. Preamputacioni stadijum –vrši se

dijagnostičko- pronostička procjena, fizikalni tretman, psihička priprema djece starijeg uzrasta

• 2. Stadijum amputacije

• 3.Postamputacioni stadijum –rješavanje eventualnih postoperativnih komplikacija

• 4.Stadijum procjene slučaja –posmatra se uzrast, konstitucija, opšte zdravstveno stanje, motivacija i saradnja, stanje bataljka, stav roditelja, socijalno okruţenje

• 5. Pretprotetički stadijum –njega bataljka, bandaţiranje

• BANDAŢIRANJE je specifična tehnika postavljanja elastičnog zavoja sa ciljem oblikovanja bataljka, Bandaţiranje u početku vrši medicinska sestra, a kasnije se pacijent edukuje da sam sprovodi bandaţiranje

• Opšti principi bandaţiranja su: • Mora se sprovoditi pravilno i propisno

• Pritisak elastičnog zavoja treba da bude dovoljan, ali ne prejak, veći u distalnom dijelu bataljka sa smanjivanjem prema proksimalno

• U početku bandaţa se drţi 15 min, pa se povećava do maksimalnih 2 sata, a onda se pravi pauza od 2 sata, da bi se postupak ponovio

• Noću se bandaţa NE STAVLJA jer postoji opasnost od ugroţavanja cirkulacije

• U slučaju pulsirajućih senzacija promjene boje koţe ili promjene lokalne temperature zavoj teba skinuti i ponovo ga postaviti

• Prije početka bandaţiranja izmjeriti obim bataljka pa povremeno pratiti atrofiju

• Kada bataljak pokazuje konstantne mjere u nekoliko uzastopnih mjerenja uzima se mjera za protezu

• Njega bataljka podrazumijeva: 1.Inspekciju bataljka-koja treba da obuhvati

koţu bataljka sa svih strana, koţne nabore, oţiljno tkivo i koštane prominencije.Ukoliko pacijent ne moţe sam obučiti članove porodice. Sve promjene evidentirati i javiti se ljekaru

2.Pranje bataljka- treba vršiti svakodnevno mlakom vodom i blagim neutralnim sapunom i dobro isprati

Bataljak ne treba potapati u vodu. Nakon pranja posušiti ga tapkanjem. Povremeno ga izlagati dejstvu sunca i vjetra

3.Ne preporučuje se brijanje bataljka zbog iritacije i folikulitisa. Takođe se ne preporučuje upotreba krema i losiona, kao i ni ekstremno korištenje toplote ili hladnoće

4.Smanjenje osjetljivosti bataljka bataljak se lako lupka i masira ili četka suvom četkom

5.Njega oţiljnog tkiva po skidanju konaca tj. po zarastanju rane. Masaţa oţiljnog tkiva vrhovima prstiju i odvajanjem oţiljka od potkoţnog tkiva radi mobilizacije

• Formiranje bataljka se postiţe i pomoću privremene proteze PILON-a. Ona ima izvjesne prednosti u odnosu na bandaţiranje jer se radi o naizmjeničnom djelovanju statičkog i dinamičkog pritiska pri pokretu-hodu

• Bataljak treba uvijek da bude zaštićen pa se u tu svrhu koriste navlake za bataljak. One su uvijek konusnog oblika, od prirodnih materijala, protkana elastičnim vlaknima i bez šavova, odgovarajuće veličine

• Navlake treba redovno prati blagim sapunom i detrdţentom, isprati ih u čistoj vodi, posušiti frotirom(ne cijediti), sušiti na ravnoj podlozi i bez direktnog izlaganja suncu

• Kineziterapija- koja ima za cilj jačanje mišića pokretača bataljka(ekstenzora i abduktora kuka), istezanje skraćenih mišićnih struktura ( posebno m.iliopsoasa), odrţavanje obima pokreta u susjednnom zglobu, jačanje mm očuvanih ekstremiteta i trupa, opšte kondicione vjeţbe, vjeţbe ustajanja, hoda i pada sa privremenom protezom-pilonom

• 6.Stadijum prepisivanja definitivne proteze –dobro poznavanje principa savremene protetike i objektivnih mogućnosti pacijenta nakon izvršenih svih potrebnih konsultacija

• 7. Postavljanje definitivne proteze i obuka pacijenta aktivnostima sa njom

• Kontrolu proteze treba vršiti svaka tri mjeseca, kako bi se korigovala duţina i oblik leţišta i pratile promjene vezane za rast i razvoj djeteta

PROTEZE ZA GE mogu biti

• Estetsko- kozmetička proteza

• Mioelektrična proteza

• Funkcionalna proteza

• Edukacija bolesnika za korištenje proteze GE obuhvata uvjeţbavanje bimanuelnih ASZ i ADŢ

PROTEZE ZA DE mogu biti

• Natkoljene

• Potkoljene

• Proteze sluţe za oslonac stajanje i kretanje. Prave se od lakih i izdrţljivih materijala. Način izrade zavisi od starosti i aktivnosti pacijenta

Transfer i lokomocija • Sposobnost bolesnika sa amputacijom

ekstremiteta da sjedi u invalidskim kolicima zavisi od opšteg stanja zdravlja i njegove kondicije. Tim određuje koja je vrsta transporta najbolja za određenog pacijenta tako da razlikujemo tri vrste transporta

1.Stojeći pivot 2.Naprijed-nazad 3.Klizeći bočni transfer

• Pravilno hodanje pacijenti uče kroz”škole hoda” gdje pacijent usklađuje pokrete što bolje i pribliţava ih pravilnom hodu

• Zatim vjeţba hod uz i niz stepenice, savladavanje prepreka , padanje i ustajanje

• Na početku škole hoda neophodno je skidati protezu u određenim vremenskim intervalima i pratiti promjene na bataljku

• Neophodno je edukovati pacijente samostalnog postavljanja, skidanja i odrţavanja proteze

Program zdravstvene njege

• Podrzuijeva praćenje opšteg zdravstvenog stanja pacijenta

• Odrţavanje tjelesne teţine

• Pratiti promjene na bataljku, redovna pravilna njega.Ukoliko se uoče bilo kakve promjene prekida se nošenje proteze do sanacije uočenih promjena

Reintegracija • U zajednicu je proces koji traje i više mjeseci

• Sprovodi se zajedničkim aktivnostima svih članova rehabilitacionog tima

• Preporučuje se dnevni boravak u rehabilitacionoj ustanovi 5 dana po 6 sati dok se noć i vikendi provode u porodici

• Osobe sa amputacijama se uključuju i u društvene, rekreativne, sportske i druge aktivnosti

• Uspjeh zavisi od same ličnosti pacijenta

Praćenje osoba sa amputacijama

• U početku redovne kontrole

• Prvih 18 mjeseci kontrole sprovoditi na 3 mjeseca

• Kasnije 2X godišnje u smislu kontrole leţišta proteze

• Kada se stanje stabilizuje kontrole se obavljaju na 2-3 godine uglavnom radi izrade nove proteze