Upload
buiduong
View
216
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
371/2006
Artykuł zawiera analizę zmian kierunków działalności w zakresie służby zdrowia w Polsce od roku 1��� do roku ���3. Przedstawiono w nim źródła finansowania ochrony zdrowia w Polsce oraz dokonano analizy wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej. W dalszej części artykułu dokonano analizy najczęściej uży-wanych wskaźników zasobów i efektywności w ochronie zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce. W ostatniej czę-ści artykułu przedstawiono badania w wybra-nych krajach europejskich dotyczące oceny systemu ochrony zdrowia oraz omówiono modele systemu ochrony zdrowia i możliwo-ści ich wprowadzenia w Polsce.
1. Zmiany kierunków działalności w zakresie ochrony zdrowiaWspołeczeństwiepolskimodwielu lat
polityka ochrony zdrowia wzbudza kon-trowersje. Postęp społeczny oraz zmianyzachodzące w strukturze wieku ludności(procesystarzeniasięspołeczeństwa)mająniewątpliwiewpływnawzrostpotrzebwzakresie usług ochrony zdrowia. Do roku1989cała ludnośćkrajuobjętabyła systemem zabezpieczenia społecznego w tymizdrowotnego, co sprowadzało się doza-pewnienia bezpłatnej służby zdrowiacałemu społeczeństwu i stwarzało – stwarzanadal – wiele trudnych do rozwiązaniaproblemównaturyfinansowejorazorganizacyjnej.Postęp wiedzy medycznej oraz postęp
technicznypozwalająna stosowanie corazkosztowniejszej aparatury, środków farmakologicznych przywracających zdrowiei życie, co jednocześnie powoduje wzrostkosztów usług ochrony zdrowia i opiekispołecznej.Tendencjawzrostukosztuusługmedycznych będzie się utrzymywała, stądprzyjęcie zasady, że jedynie państwo mabyć odpowiedzialne za stan zdrowia obywateli,wymagadokonania zmianw syste
mie zarządzania i finansowania ochronyzdrowia.Tymbardziej,żewwielukrajacho gospodarce rynkowej w coraz szerszymwymiarzewprowadzasiędousługochronyzdrowiarachunekekonomiczny.W powojennej Polsce można wyróżnić
kilkaokresówzwiązanychzustalaniempriorytetówikierunkówdziałalnościwzakresieochronyzdrowia(Frąckiewicz2002):Etap I (1944–1954) – walka z konse
kwencjami lat wojny, tworzenie od podstaw zasadpowszechnej ochrony zdrowia,rozszerzenie świadczeń zabezpieczeniaspołecznego.Etap II (1955–1970) – rozwój służby
zdrowia idoskonalenie jej formorganizacyjnych, rozwój kadr medycznych, lecznictwaprzemysłowegoorazdziałalnościprofilaktycznej.EtapIII (od1971roku)–przyjętopro
gram rozwoju ochrony zdrowia do 1990roku,powołanozespołyopiekizdrowotnej,utworzono Narodowy Fundusz OchronyZdrowia,rozszerzonobezpłatnąopiekęzdro-wotnąnacałąludnośćkraju,bezwzględunacharakterisektorzatrudnienia.Etap IV, który rozpoczął się w począt
kachlatosiemdziesiątych,kierunkujedziałania w zakresie umacniania zdrowia nacały system polityki społecznej, odpowiedzialnośćzastanzdrowotnyspołeczeństwaponosipaństwo,atakżerodzinaorazróżneinstytucje,zakładypracyikażdyobywatel.Etap V (koniec lat osiemdziesiątych)
–wprowadzenie zasad reformy gospodarczej, w której znaczny nacisk kładzie sięnaekonomizacjedziałańochronyzdrowiai konieczność efektywnego wykorzystaniaszerokorozumianejinfrastrukturyochronyzdrowia, co wiąże się z coraz większymobciążeniemjednostkiirodzinyorazinstytucjipozarządowych zaprofilaktykę zdrowotną.Kontynuacjętegopodejściawymuszasytuacjaekonomicznakraju.EtapVIzwiązanyjestzpromocjązdro
wia i realizacją Narodowego Programu
Analiza wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej
Ewa Krakowińska
38 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
Zdrowia, w którym jako cel strategicznyuznanopoprawęzdrowiaizwiązanejzniąjakości życia: kształtowanie pro zdrowotnego stylu życia, tworzenie środowiskażycia, pracy i nauki sprzyjającego zdro-wiu,zmniejszanieróżnicwzdrowiuidostę-piedoświadczeńzdrowotnych(NarodowyProgramZdrowia 1996–2005).Dostępdoświadczeńzdrowotnychprzywystępującympowszechnieniedoborzeusługopiekizdrowotnej wywołuje potrzebę ich racjonowania w zależności od uwarunkowań mikroimakroekonomicznych,stądteżzałożeniateoretyczne,żekażdajednostkamadostępdokorzystaniazprofesjonalnejopiekizdrowotnejwwielukrajachniemapokrycia.Etap VII – wprowadzenie reformy
ochrony zdrowia, któraw zasadniczy sposóbzmieniłamodelfinansowaniaochronyzdrowia,jednocześniewprowadzonowielezmian organizacyjnych w celu dostosowania usług ochrony zdrowia do gospodarkirynkowej.Działania związane z reformą ochrony
zdrowia,połączonezbudowąsystemuubezpieczeniowego,byłyprzedmiotemdyskusjiod1989roku,alezostałyonezrealizowanedopierow1997roku,gdyprzyjętoUstawęzdnia6lutego1997opowszechnymubezpieczeniuzdrowotnym,któraweszławżycie01.01.1999roku.W latach 1989-1977 powstawały, upa
dały i ścierały się różne koncepcje refor-myochronyzdrowia,abrakwolipodjęciaryzyka politycznego spowodował, iż nareformyzdecydowanosiędopierowówczas,gdy utrzymanie dotychczasowej formułyorganizacyjnejgroziłoupadkiemsystemu.PodauspicjamiBankuŚwiatowegoprzy
gotowanomateriałystudialne(Włodarczyk1998), z których wynikało, że ilościowebraki w sferze zasobów ochrony zdrowianie były główną przyczyną złej kondycjisystemu ochrony zdrowia, a zasadniczymproblemem było złe wykorzystanie zasobóworaz zerwanie związkówmiędzy tworzeniem infrastruktury a zapewnieniemśrodków finansowychna jej bieżące funkcjonowanie.Brakpieniędzyuniemożliwiałutrzymanienaniepogarszającymsiępoziomieistniejącejbazy.Jakobłądfunkcjonalnyuznanoistnienie
„równoległych systemów opieki zdrowotnej” pozostających w gestii MinisterstwaObrony Narodowej, Transportu, SprawWewnętrznych oraz niektórych sektorówgospodarczych (np. górnictwa i przemy
słu).Wproponowanychprogramachdotyczących ochrony zdrowia nie pojawiła sięsugestiapełnegojej„urynkowienia”,raczejproponowano rozwiązania oparte na planowaniu i koordynacji na szczeblu regionalnym.Niestetyproponowanerozwiązanianieznalazłyżadnegoodzewuwtreścipraczwiązanych z przygotowywaniemubezpieczeńzdrowotnych.Wejściewżycieustawyopowszechnym
ubezpieczeniu społecznym w 1999 rokuspowodowałogłębokiezmianywsystemieochronyzdrowia,gdyżwprowadzonezmianyspowodowały przejście z sytemu budże-towego do systemu ubezpieczeniowego.Utworzono Kasy Chorych, które przejęłyfinansowaniewieluświadczeńmedycznychfinansowanychdotychczas z budżetu państwa. Obowiązkiem ubezpieczenia zdro-wotnego objęto w zasadzie całą ludność.Składki na ubezpieczenia zdrowotne nieobciążają ludności, gdyż są odliczane odpodatku dochodowego. Osoby ubezpieczone w Kasach Chorychmają prawo douzyskania określonych usługmedycznych,wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza rodzinnego, wyboruszpitala,atakżeKasyChorych.23stycznia2003roku(Dz.U.nr45,poz.
391)uchwalonazostałaustawaopowszechnym ubezpieczeniu wNarodowymFundu-szuZdrowia,którazastąpiładotychczasowąustawęopowszechnymubezpieczeniuspołecznym. Podstawowa zmiana polega natym,że zadania Kas Chorych przejąłNa-rodowy Fundusz Zdrowia, zatem w miej-sce17kas chorych powstał jeden fundusz(NFZ),będącypaństwową jednostkąorganizacyjną.Trwającakilkanaścielatreformaochrony
zdrowia nie zmniejszyła rozziewu międzyzwiększonymipotrzebamicorazbardziejświa-domychswoichprawpacjentówazmniejsza-jącymisięfinansowo-organizacyjnymimożliwościami ich zaspokojenia. Trudno jestnazwaćsystememochronyzdrowiaprzypadkowyzbiórrozwiązańprawnychiorganizacyjnych z różnych okresów, wprowadza-nychpodwpływemdoraźnychpozbawionychperspektywicznej wizji pomysłów i bieżą-cychuwarunkowań społeczno-politycznych.Podejmowanedotychczasdziałaniapolegałyna kosmetycznych zmianach organizacyj-nychiprawnych,któreprzedstawianospołeczeństwujakokompleksowereformysłużbyzdrowia.Wrzeczywistościwochroniezdrowia utrzymywane są pochodzące jeszcze
391/2006
zpoprzedniegookresunieefektywneikorup-cjogenne1strukturyorganizacyjne(Derecz,Izdebski2004).Zmiany, jakie zachodzą w systemie
ochronyzdrowia,wymagająnietylkozgromadzeniaodpowiednichśrodków,aletakżeprzemian świadomościowych,którenie sąłatwe do pokonania, zarówno ze stronyświadczeniodawcówusługzdrowotnych,jaki świadczeniobiorców. Nadal podstawowąkwestią pozostaje określenie koszykówusługmedycznychorazustalenie„koszyka”świadczeńpodstawowych(wzasadziebezpłatnych) oraz pozostałych – w zasadziepłatnychlubrefundowanychprzezubezpieczeniadodatkowe.Stworzenie dobrego systemu ochrony
zdrowiawgospodarce,któramafunkcjonowaćwwarunkach „społecznej gospodarkirynkowej”jestbardzotrudne,tymbardziej,żedotychczasżadnewspółczesnepaństwodemokratyczne o gospodarce rynkowejtakiego systemu nie stworzyło; powstałyjedynie rozwiązania mniej lub bardziejsatysfakcjonujące.Ochronazdrowia,zaktórąstoipotrzeba
zapewnieniaprzezwładzepublicznebezpie-czeństwazdrowotnegoludnościorazodpowiedniego standardu usług medycznych,powinnabyć traktowana jako sfera zadańpublicznych, a więc niemoże być wpełnipoddanaregułomrynkowym.Wysokiinarastający stale koszt usług ochrony zdro-wiawynikającyzpostępuwiedzyitechnikimedycznejpowoduje,żenawetwnajbogat-szychkrajachwystępujeekonomizacjapublicznychświadczeńzdrowotnych,copowodujenietylkoliczeniesięzcorazwiększymikosztami leczenia, ale i ograniczenie ichwróżny sposób (zmniejszanie dostępu doświadczeń poprzez oddalanie ich w czasie).Dlaprzykładu,wWielkiejBrytaniibar
dzo krytykowana jest Narodowa SłużbaZdrowia–scentralizowanainstytucjapaństwowego świadczeniodawcy, finansowanego ze środków publicznych, tak samosilnie scentralizowany system publicznegopłatnikaprzyjętyweFrancjiprzeżywakryzys łączący się ze stałym deficytem, aleiwniemieckichkasachchorych–płatnikuzdecentralizowanym–corazczęściejwystępujedeficyt. Inna formuładecentralizacji,takzwanymodelsamorządowy,typowydlaSkandynawii, również jest krytykowany.Wmodelu tym funkcję płatnika i organizatora świadczeń przejmują jednostki
samorząduterytorialnego(Sobczak2004).WPolscenieprzyjętożadnegowyrazistegomodelu ochrony zdrowia, nie udało sięwyznaczyćjasnychcelówzdrowotnychjakocelówzmian,mającychprowadzićdo rozwiązańocharakterzesystemowym(Derecz,Izdebski2004).PrzystąpieniePolskidoUniiEuropejskiej
izwiązaneztymprzepisyoswobodzieprzepływuosób,azarazemniedyskryminowaniuobywateli innych państw Unii, nie mogąpozostaćbezwpływunazakresiczasudzielania świadczeń zdrowotnych. Z jednejstronyistniejepotrzebazapewnieniaobywatelom innychpaństwUnii takiegozakresuświadczeń,jakiprzysługujeobywatelompolskim,azdrugiejstronyNFZniefinansujekosztówleczeniaubezpieczonychzagranicą(Krowicka, Pitera-Czyżewska 2004). WrazzprzystąpieniemnaszegopaństwadoUniiEuropejskiej weszły w życie, jako częśćnaszegowłasnegoporządkuprawnego,prze-pisy wspólnotowe z zakresu ubezpieczeniaspołecznego i zdrowotnego.Mają oneprymat nad krajowymi przepisami wew-nętrznymi.W związku z tymw dziedzinieochrony zdrowia poza sferą zdrowia publicznego ustawodawca polski będzie musiliczyćsięzwymogamiprawaeuropejskiego,copowinno tym bardziej być powodemprzystąpienia do prac nad spójnym, systemowymunormowaniemprzepisówzwiązanychzochronązdrowiawPolsce.
2. Finansowanie ochrony zdrowiaRosnącekosztyusługzwiązanychzochro-
ną zdrowia wywołują problemy związanezfinansowaniemochronyzdrowia,dotykatopraktyczniewszystkichkrajów,równieżinajbogatszych. W wielu państwach realizacjarównegoisprawiedliwegodostępudousługzwiązanych z ochroną zdrowia na ogół niepodporządkowuje się działaniom mecha-nizmu rynkowego, raczej stosuje się takiezasadydostępności,bypotrzeby zdrowotnemogłybyćzaspokojoneniezależnieodstanuzamożności osób potrzebujących.W większości krajów kryterium działania jestza-sadasprawiedliwościwdostępie i korzysta-niuzusług związanych z ochroną zdrowia,atakżerównościwstaniezdrowia,cooznacza, że osoby o takich samych potrzebachpowinnybyćtraktowanewrównysposób.Zuwaginawystępującebarieryekono
miczne w wielu krajach zasada sprawiedliwości w dostępie do korzystania z usług
40 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
opieki zdrowotnej niemoże być zrealizowana.Pełnarealizacjazasadsprawiedliwościwochroniezdrowianiejestrealizowana,gdyżcorazszybszypostępwiedzywmedycynieorazprocesy starzenia społeczeństwwymagają coraz liczniejszych i kosztowniejszych zabiegów leczniczych. Stąd teżwiele krajów, nie mogąc sprostać zasa-dziesprawiedliwości, dokonało podziałuświadczeńzdrowotnychnaogólnodostępnebezpłatne i pozostawiło szeroki marginesświadczeń płatnych, w których kosztachpartycypują wcałości lub w części osobyleczone.Takiegopodziałuświadczeńzdrowotnych dokonały kraje o dobrze zorganizowanej ochronie zdrowia i system tenprzyczynił się do poprawy stanu zdrowialudności. Nastąpiło obniżenie umieralności niemowląt, zachorowalności dzieci nachorobyzakaźne,zmniejszenie liczbyzgonówwmłodszychgrupachwiekowychitymsamymwydłużeniesiętrwaniażycia.W Polsce okres transformacji sprzyjał
nasilaniusięwieludotkliwychdlaróżnychgrupspołecznychproblemówmarginalizacji, skrajnego ubóstwa, niedostatku usługochronyzdrowia,edukacjiirosnącegobezrobocia. Niewielkie są szanse na szybkąlikwidację tych negatywnych zjawisk społecznych. Występujący w wielu dziedzi-
nachżycia społecznego kryzys nie ominąłochronyzdrowia i jestontrudnydoprzezwyciężenia, gdyż nie ma przyzwoleniaspołecznego na odejście od tradycyjniezakorzenionegopogląduodpowiedzialnościpaństwazazdrowieiżycieobywateli.Naszespołeczeństwonieakceptujeutratyuprawnień i przywilejów socjalnych, stąd teżżadenkolejny rządnie zdecydował się napropozycję podporządkowania sektorazdrowotnego zasadom gospodarki rynkowej, oczywiście odpowiednio regulowanejisterowanejprzezwładzepubliczne.Unikasię nawet stwierdzenia, że celem reformyopiekizdrowotnejmabyćdostosowaniejejmechanizmówdowymogówreformowanejgospodarki.Przeobrażenia świadomościowe zacho
dząwspołeczeństwiebardzowolno,aprzemiany takiesą istotnewzakresieochronyzdrowia, gdyż odnoszą się one do stylużycia,który jestpodstawowymelementempromocjizdrowia.Postępującyprocesubożeniaspołeczeń
stwapolskiego,atakżewniedostatecznymstopniu finansowana z budżetu państwasferabudżetowa(wtymochronazdrowia)nie sprzyja promocji zdrowia, stworzeniuwarunków oraz kształtowaniu motywacjiizdrowego stylu życia, i to w sytuacji,
Źródła finansowania ochrony zdrowia
Wydatki publiczne Wydatki prywatne Zagranica
Instytucje rządowe z wyłączeniem jst
funduszy ubezpieczeń społecznych
Jednostkisamorządów
terytorialnych
Funduszeubezpieczeńspołecznych
Gospodarstwadomowe
Instytucjeubezpieczeńzdrowotnych
MinisterstwoZdrowia
MinisterstwoPolityki Społecznej
NarodowyFundusz Zdrowia
Instytucje non-profitMin. ObronyNarodowej
Min. SprawWewnętrznychi Administracji
Instytucjeubezpieczeńspołecznych
Przedsiębiorstwa
MinisterstwoSprawiedliwości
Budżetywojewództw
Służbamedycyny
pracySektor qasi
ubezpieczeniowy
Rys. 1. Źródła finansowania ochrony zdrowia. Źródło: Baran A., Żyra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003, GUS, Warszawa 2006.
411/2006
gdystan zdrowia społeczeństwa polskiegoznacznieodbiegaod sytuacjiwwielukrajacheuropejskich(Głąbicka2004).Finansowanieochronyzdrowiawewspół-
czesnychpaństwach jest jednymz kluczowych zagadnień zarówno ekonomicznych,społecznych, jak i politycznych. Decyzjezwiązane ze źródłami i zasadami finansowania ochrony zdrowia wpływają na typsystemu opieki zdrowotnej, determinująpoziomistrukturęwydatkówwpodzialenapubliczne i prywatne, skalę redystrybucji,charakter i rolępodmiotówdokonującychredystrybucji, a także inne cechy opiekizdrowotnej(Sobczak2004).Międzynarodowe porównania wydat
kównaochronęzdrowiapaństworóżnychsystemachopiekizdrowotnej,a takżeróżnychsystemachichfinansowaniawymagająstosowaniaodpowiednichnarzędzi.Nowym narzędziem porównań wydat
kówjestsystemrachunkówzdrowia,opracowany i opublikowany przez Organiza-cjęWspółpracy Gospodarczej i Rozwoju(OECD)w2000roku.Podstawąrachunkujest trójwymiarowa, międzynarodowakla-syfikacja wydatków, która umożliwiaze-stawienie wydatków na ochronę zdrowiawedług źródeł finansowania, dostawcówdóbriusług,funkcjitychżeusługidóbr,cooznacza, że tak przedstawiony rachunekodpowiadanapytanie:ktopłaci zausługiidobraopiekizdrowotnej(źródłafinansowania), komu płaci się (dostawcy) i jakąfunkcjęwsystemieopiekizdrowotnejspełniają usługi i dobra, za które płacimy.WPolsce pierwszy pilotażowy rachunekzdrowiazrealizowanowlatach2000–2001,atakżewnastępnychokresach.Przeprowa-dzonewkrajachOECDwedługjednakowejmetodologiirachunkizdrowiapozwalająnazestawieniewydatkównaochronęzdrowiazasobów opieki zdrowotnej itp. w Polscewporównaniuzinnymipaństwami.Wtabeli1.podanowielkośćwydatkówna
ochronęzdrowiawwybranychkrajachUniiEuropejskiejiwPolscewlatach1990–2003.Średniorocznetempowzrostuwydatkównaochronę zdrowia w latach 1998–2003 naj-wyższe było w Irlandii (11,4%), WielkiejBrytanii(5,7%),Szwecji(5,4%)orazLuksem-burgu (5,3%), powyżej czterech punktówprocentowych osiągnęły Grecja (4,9%),Holandia(4,6%),Belgia(4,2%),Finlandia(4,1%),najniżsześredniorocznetempowzro-stu wydatków na ochronę zdrowia odno-towały w analizowanym okresie Austria
iNiemcy(1,8%),Hiszpania(2,6%)iDania(2,8%),natomiastwPolsce(danebyłyniekompletne)dokonanyszacunekukształtowałsięnapoziomie3%, copozwalaulokowaćnasz kraj w końcówce listy zaprezentowanych krajów (OECD 2005). Analiza rocznychwskaźnikówcałkowitychwydatkównaochronęzdrowiawprzeliczeniunajednegomieszkańca w cenach bieżących w latach1999–2000wskazuje,iżnajniższebyłyonewDanii (0,7%), Finlandii (1,4%) i w Polsce(1,4%),zaśnajwyższewPortugalii (8,2%),we Włoszech (7,6%), natomiast w roku2000/2001najniższebyływAustrii(-1,0%),Belgii(1,9%),anajwyższewIrlandii(13,3%),Luksemburgu(8,3%),Polsce(7,4%).Wroku2002/2001 najniższy wskaźnik całkowitychwydatkównaochronęzdrowia,zanotowałaGrecja (-0,9%) oraz Austria i Hiszpania,anajwyższy Irlandia (11,2%), Luksemburg(11,1%),atakżePolska(10,8%),natomiastwroku2003/2001najniższyprzyrostwydatkównaochronęzdrowiabyłwLuksemburgu(-1,8%),weWłoszech(-0,3%),anajwyższywBelgiiiGrecji(6,0%).Jeślichodziowydatkinaochronęzdro
wiawprzeliczeniunajednegomieszkańcaw dolarach USD według parytetu siłynabywczej, spośród analizowanych krajówwlatach1999–2003Luksemburg,najbogatszy kraj, miał 5 razy większe wydatki naochronę zdrowia na jednego mieszkańcaniżPolska, aPortugalia,wktórejwydatkinaochronęzdrowianajednegomieszkańcabyłynajniższe,krajówmiała2,5razywiększewydatkiodPolski.Średniewydatkinaochronę zdrowia na jednego mieszkańcawewszystkichanalizowanychkrajacheuropejskichwlatach1999–2003byłyo3,3–3,4razywyższeniżwPolsce.W1990rokuwszystkieanalizowanekraje
na ochronę zdrowia przeznaczały powyżej6%PKB,aPolska4,9%.Wlatach1999–2003wwiększościkrajównastępowałatendencjaniewielkiego wzrostu udziału wydatków naochronęzdrowiawPKBiwwiększościkrajówwydatkistanowiłypowyżejprawie10%PKB,awPolscenieprzekroczyłyone7%,choćdystanstensystematyczniesięzmniejsza.Zaprezentowanewtablicy1.danepozwa-
lają jednocześnie zauważyć, że występujeścisłazależnośćpomiędzywielkościąPKBna mieszkańca i wydatkami na zdrowie,gdyż najwyższy poziom PKB na jednegomieszkańcaw2003rokumiałyLuksemburg,Niemcy,Holandia,Francja,Belgia.Krajete
42 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
Kraje
Wedługparytetusiłynabywczejna1mieszkańcawUSD
W%ProduktuKrajowegoBrutto
1990
1999
2000
2001
2002
2003
1990
1999
2000
2001
2002
2003
Austria
1338
2049
2161
2163
2236
2302
��,
��,
�7,4
�,�
�,�
Belgia
1345
2109
2279
2424
2�0�
2�2�
7,4
�,�
�,�
�,�
9,1
9,6
Dania
1567
2297
2382
2���
2���
2763
�,�
�,�
8,4
�,�
�,�
9Finlandia
1422
1637
1718
1857
2013
2118
�,�
6,9
�,�
6,9
�,2
7,4
Francja
1568
2312
2456
2617
2��2
2903
�,�
9,3
9,3
9,4
9,7
10,1
Gre
cja
840
1468
1617
1756
1854
2011
7,4
9,6
9,9
10,2
9,8
9,9
Hiszpania
���
1453
1525
1618
1728
1835
�,�
�,�
7,4
�,�
�,�
�,�
Holandia
1438
2134
2259
2�20
2���
2976
�8,4
8,3
�,�
9,3
9,8
Irlandia
793
1621
1804
2089
2386
2451
6,1
6,3
6,3
6,9
7,3
7,4
Luksemburg
1547
2740
2985
3264
3729
3705
�8,4
8,3
�,�
9,3
9,8
Niemcy
1748
2���
2617
2784
2916
2996
�,�
10,6
10,6
10,8
10,9
11,1
Portugalia
��0
1426
1594
1693
1758
1797
�,2
�,�
9,2
9,4
9,3
9,6
Szwecja
1579
2118
2273
2404
2595
2703
8,4
8,4
8,4
�,�
9,2
9,4
Wie
lka
Bry
tani
a986
1689
1833
2032
2231
bd�
�,2
7,3
�,�
�,�
bdWłochy
1391
1860
2049
2154
2248
22��
7,9
�,�
8,1
�,2
8,4
8,4
Polska
296
���
���
641
734
744
4,9
5,9
�,�
��,
��,
�
Tab.
1. W
ydat
ki n
a oc
hron
ę zd
row
ia w
wyb
rany
ch k
raja
ch U
nii E
urop
ejsk
iej i
w P
olsc
e w
lata
ch 1
990–
2003
.Źr
ódło
: opr
acow
anie
wła
sne
na p
odst
awie
OEC
D H
EALT
H D
ATA
2005
, paź
dzie
rnik
200
5.
431/2006
naochronęzdrowiaprzeznaczałypowyżej9%PKB(wykres1.i2.).Udział wydatków na ochronę zdrowia
(bezwydatkówzwiązanychzochronązdrowia)wPKBjestwPolsceniższyniżwkrajachUE,jednocześniesystematyczniewanalizowanymokresiemalejeudziałwydatkówpublicznychnaochronęzdrowia(tablica2).W1990 rokuudziałwydatkówpublicz
nych w wydatkach na ochronę zdrowianajwyższy był w Luksemburgu (93,1%),aponad80%osiągnąłwSzwecji (89,9%),WielkiejBrytanii (83,6%),Danii (82,7%),awPolsce(91,7%).W1999rokunastąpił
spadek udziału wydatków publicznych naochronę zdrowia, choć nadal wynosił onponad 80% w Szwecji, Wielkiej Brytanii,LuksemburguiDanii,awPolsce(71,7%).W2003rokunadalmalałudziałwydatkówpublicznychwwydatkachnaochronęzdrowia, choć nadal stanowił on ponad 80%wLuksemburgu(89,9%),Szwecji(85,2%)i Danii (83%), gdy w Grecji wynosi on51,3%,wHolandii62,4%,Hiszpanii69,7%,awPolsce–69,9%.Polskanależydogrupykrajów,wktórychudziałwydatkówpublicznychjestniższyniżśredniadlaanalizowanychkrajów.
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpan
ia
Holandia
Irlan
dia
Luksemburg
Niemcy
Portugal
ia
Szwecj
a
Wielka b
rytan
ia
Włochy
Polska
Wykres 1. Produkt krajowy brutto według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkańca.Źródło: Rocznik Statystyczny GUS 2005 r.
4000350030002500200015001000500
0
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpan
ia
Holandia
Irlan
dia
Luksemburg
Niemcy
Portugal
ia
Szwecj
a
Wielka b
rytan
ia
Włochy
Polska
Wykres 2. Wydatki na zdrowie według parytetu siły nabywczej na jednego mieszkańca.Źródło: OECD Health Data 2005.
Kraje 1990 1999 2000 2001 2002 2003Austria 73,5 69,4 ��,2 �� ��,� ��,�Belgia bd bd bd bd bd bdDania �2,� �2,2 82,4 �2,� 82,9 83Finlandia 80,9 75,3 75,1 75,9 76,3 ��,�Francja ��,� �� ��,� 75,9 76,1 76,3Grecja 53,7 53,4 �2,� 54,2 51,6 51,3Hiszpania ��,� �2 71,6 71,2 71,3 71,2Holandia 67,1 �2,� 63,1 �2,� �2,� 62,4Irlandia 71,9 �2,� 73,3 ��,� ��,2 ��Luksemburg 93,1 89,8 89,3 87,9 90,3 89,9Niemcy ��,2 ��,� ��,� 78,4 ��,� ��,2Portugalia ��,� ��,� 69,5 �0,� �0,� 69,7Szwecja 89,9 ��,� 84,9 84,9 85,1 ��,2WielkaBrytania 83,6 �0,� 80,9 83 83,4 bdWłochy 79,1 �2 73,5 ��,� 75,4 75,1Polska 91,7 71,7 �0 71,9 71,2 69,9
Tab. 2. Udział wydatków publicznych w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990–2003 (w %).Źródło: opracowanie na podstawie OECD HEALTH DATA 2005, październik 2005.
44 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
Udziałwydatkówprywatnychnaochro-nęzdrowiawcałościwydatkównaochronęzdrowia (wykres 3.) w większości krajówwykazuje wzrost, najwyższy jest w Grecji,Holandii, Austrii, Niemczech, PortugaliiiwPolsce,anajniższywLuksemburgu,Szwe-cji iDanii, jedyniew Irlandii iNiemczechw2003 rokuwporównaniu z 1990 rokiembył on niższy. W Polsce udział wydatkówprywatnych w całości wydatków na zdro-
wiewzrósłz28,3%wroku1999do30,1%w2003roku,gdyw1990stanowiłon8,3%.Systematycznierośnieudziałfunduszyubez-pieczeńzdrowotnychwwydatkachnaochro-nęzdrowia,amalejeudziałbudżetupaństwaibudżetówjednosteksamorząduterytorialnego:z13,6%w1999rokudo9,8%w2003roku(Baran,Żyra2006).Wydatkinazakupartykułówmedycznych
(tablica 3.) stanowią w Polsce największączęśćwydatkówbieżącychnaochronęzdrowiaw2000roku–28,4%;najniższewydatkinafarmaceutykibyływDanii,LuksemburguiGrecji.W2003rokuwPolscewydatkinafarmaceutykistanowiły30,3%wydatkównaochronę zdrowia, w Portugalii 25,6%, gdywDanii wynosiły 9,8%, Luksemburgu10,5%, Holandii i Irlandii nieco powyżej11,0%.WzrostudziałuwydatkównafarmaceutykiwPolsce, główniena leki, odbywasię kosztem spadku wydatków na usługilecznicze,rehabilitację,opiekędługoterminową. Jednocześnie mamy do czynieniazewzrostem udziału środków publicznychwfinansowaniu tychże artykułów medycznych.Zjawiskotowymagajednakbardziejszczegółowejanalizywpowiązaniuzwydatkami gospodarstw domowych na ten cel
Kraje 1990 1995 2000 2001 2002 2003Austria bd 10,6 15,7 15,8 16 16,9Belgia 15,5 16,9 bd bd bd bdDania �,� 9,1 �,� 9,2 9,8 9,8Finlandia 9,4 14,1 15,5 15,8 16 16Francja 16,9 17,6 20,3 20,9 20,� 20,9Grecja 14,3 15,7 15 15,5 15,9 16Hiszpania 17,8 19,2 21,3 21,1 21,8 21,8Holandia 9,6 11 11,7 11,7 11,5 11,4Irlandia 12,2 10,4 10,6 10,3 11 11,8Luksemburg 14,9 12 11 11,5 10,3 10,5Niemcy 14,3 12,7 13,6 14,2 14,5 14,6Portugalia 24,9 23,6 23,4 23,4 bd 2�,�Szwecja � 12,5 13,9 13,3 13,1 12,6WielkaBrytania 13,5 13,5 15,8 bd bd 14,8Włochy 21,4 21,1 22,4 22,� 22,� 22,1Polska bd bd 28,4 28,4 28,4 30,3
Tab. 3. Udział wydatków na farmaceutyki w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990–2003 (w %).Źródło: OECD HEALTH DATA 2005, październik 2005.
Publiczne Prywatne
10090
80
7060504030
20100
Austria
Dania
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpan
ia
Holandia
Irlan
dia
Luksemburg
Niemcy
Portugal
ia
Szwecj
a
Wielka B
rytan
ia
Włochy
Polska
Wykres 3. Struktura wydatków publicznych i prywatnych na ochronę zdrowia w 2003 r.Źródło: opracowanie na podstawie OECD Health Data 2005, październik 2005 r.
451/2006
iwpowiązaniu zdynamiką cen (wokresie1999–2003 indeksy cen w ochronie zdro-wiabyływyraźniewyższeniżogółemtowarówiusługkonsumpcyjnych)(Baran,Żyra2006).
4. Zasoby ochrony zdrowiaZaspokojeniepotrzebzdrowotnychoraz
jakośćświadczonychusługochronyzdrowiasąbezpośredniozwiązanez infrastrukturąochronyzdrowia,naktórąskładasiębazaikadramedyczna.W 2000 roku w Polsce na 1000miesz
kańców przypadało 2,2 lekarzy sprawujących opiekę medyczną nad pacjentami(w Wielkiej Brytanii 1,9, w Irlandii 2,2,Finlandii 2,6), aw2003 roku2,5 (WielkaBrytania2,2,Finlandia2,6).W porównaniu z krajami europejskimi
kadra lekarska w Polsce pod względemliczebnym jest co najmniej wystarczająca,ajejpoziomwykształcenianieodbiegaodstandardów europejskich. W 2003 rokulekarze specjaliści stanowili 82,8% ogółulekarzy,a lekarzeze specjalizacją II stopnia stanowili 56,8% lekarzy specjalistów,w2004roku84,6%ogółulekarzystanowililekarzespecjaliści,a60,2%lekarzyspecjalistów posiadało specjalizacje II stopnia.(GUS2005).Liczba lekarzyw poszczególnychwoje
wództwach jest zróżnicowana. Najwięcejlekarzy było w województwach:mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, a najmniejwopolskim,lubuskimiwarmińsko-mazurskim (GUS 2005). Powoduje to trudnościw zapewnieniu podobnych standardówdostępudolekarzynatereniecałegokraju.Podobne problemy występują w większości krajów, gdyż ambicja zapewnieniapodobnych standardów w zakresie dostę-pudo lekarzy, jak i rozmieszczenie zakładówopiekizdrowotnej,kłócisięzrachunkiemekonomicznym(Sobczak2004).Wprowadzona reforma i postępująca
ekonomizacjadziałańwochroniezdrowiaspowodowała likwidacje wielu zakładówopiekizdrowotnej,atakżezmianywinfrastrukturze. W 2004 roku w Polsce liczbaszpitaliogółemwynosiła790(w2003roku:732),pomiędzy2003a2004rokiemliczbaszpitalipublicznychzmalałao17,a liczbaszpitaliniepublicznychwzrosłaz72w2003do147w2004 roku. Jednocześniemożnazaobserwowaćsystematycznyspadekliczbyłóżek „ostrych” na 1000 mieszkańców.
W2002rokuliczbałóżekna1000mieszkańcówwynosiławPolsce4,7(w1990–6,3),podczasgdywFinlandiibyło2,3,wSzwecji2,4,wIrlandii,Holandii,Hiszpaniitrzylubniecopowyżejtrzech.Zdanychzawartychwtablicy4.wynika,
że zwiększa się liczba tomografów kom-puterowych;w1995rokunamilionmieszkańcówbyłoichwPolsce3,5(w2003roku6,3), w Luksemburgu i Austrii ponad 24(w2003rokuwLuksemburgu26,7,wAustrii28,8).Wysoki poziom infrastruktury, a także
umiejętnościprofesjonalnejkadrymedycznej pozwalają na skrócenie przeciętnegookresu leczenia z 11 dni w 1995 roku do8dni w 2003 roku 5 w Polsce, przeciętnypobytchoregowszpitaluwDanii,Luksem-burgu, Szwecji wynosił 6 dni. Najdłużejwszpitaluprzebywaliśredniowroku1995hospitalizowani chorzy w Holandii (GUS2005RocznikStatystyczny,Głąbicka2002).Skracanie czasu hospitalizacji pozwala nazmniejszeniekosztów leczenia,gdyżwcoraz krótszym okresie następuje przesu-nięcieleczenia pacjenta z najdroższegoszpitalnego sektora opieki medycznej dotańszegoleczeniawzakładachopiekizdrowotnej,realizowanegowmiejscuzamieszkania.Zachodzącezmianyorganizacyjnewochro-
nie zdrowia oraz postępujące procesy eko-nomizacji działań w usługach medycznychpozwalają coraz lepiej zaspokoić potrzebyludności, a także wpływają na polepszeniejakości usług medycznych. Dostarczaniecorazlepszychświadczeńzdrowotnychzwiększa satysfakcję ichodbiorcówwwarunkachwymuszonych posiadaną technologią, zasobamiorazwarunkami życia.Coraz częściejwochronie zdrowia orientacja na pacjenta– klienta staje się nowym wyzwaniem.Pa-cjentzpetentastajesięklientem,októregozabiegają placówki służby zdrowia, jednocześniezwiększająsięwymaganiazestronypacjenta,któryoczekujedostarczeniausługo odpowiedniej jakości, to z kolei zmuszaświadczeniodawców usług medycznych dousprawnienia organizacji pracy, obniżeniakosztów działania, dbania o racjonalnewy-korzystanie zasobów, ograniczania ryzyka,zarównopostroniedawcy,jakibiorcyświadczeń,zwiększaniazaangażowaniapracownikówsłużbyzdrowiaorazkonkurencyjności.Wszystkie tego typudziałaniamożnazaobserwowaćwprywatnych zakładach ochronyzdrowia.
46 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
Kraje
Liczbalekarzy(pracujących)na1000
mieszkańców
Liczbałóżekostrychna1000mieszkańców
Liczbatomografówna1mln,mieszkańców
1990
2000
2001
2002
2003
1990
2000
2001
2002
2003
1990
2000
2001
2002
2003
Austria
2,2
3,2
3,3
3,3
3,4
7,1
6,3
6,1
6,1
�11,7
20,1
2�,�
2�,2
2�,2
Belgia
3,3
3,9
3,9
3,9
3,9
4,9
4,1
44
416,1
2�,�
28,1
2�,�
2�,�
Dania
2,�
2,�
2,�
2,9
2,9
4,1
3,5
3,4
3,4
3,4
7,3
11,4
13,2
13,8
14,5
Finlandia
22,
�2,
�2,
�2,
�4,3
2,4
2,4
2,3
2,3
9,8
13,5
13,7
13,3
14Francja
3,1
3,3
3,3
3,3
3,4
�,2
4,1
43,9
3,8
�,�
9,6
99,7
8,4
Gre
cja
3,4
4,3
4,4
4,4
4,4
bdbd
bdbd
bd�,
�17,1
17,1
17,1
17,1
Hiszpania
bd3,2
3,1
2,9
3,2
3,6
3,3
3,2
3,1
3,1
4,4
1212,4
12,9
13Holandia
2,�
3,2
3,3
3,1
3,1
4,3
3,5
3,3
3,2
3,2
7,3
9bd
bdbd
Irlandia
22,
22,4
2,4
2,�
3,3
33
33
4,3
bdbd
bdbd
Luksemburg
22,
�2,
�2,
�2,
��,
�5,9
�,�
�,�
�,�
15,7
2�,2
24,9
24,7
2�,�
Niemcy
2,�
3,3
3,3
3,3
3,4
8,3
�,�
�,�
�,�
�,�
6,4
12,7
13,3
14,2
14,7
Portugalia
2,�
3,2
3,2
3,3
3,3
3,4
3,3
3,2
3,1
3,1
4,5
12,1
12,8
12,8
12,8
Szwecja
2,9
3,1
3,2
3,3
3,3
4,1
2,4
2,4
2,4
2,4
10,5
14,2
14,2
14,2
bdW
ielk
aB
ryta
nia
1,6
1,9
22,1
2,2
bd3,7
3,7
3,7
3,7
bdbd
bdbd
bdWłochy
3,8
4,2
4,4
4,4
4,1
�,2
4,2
4,1
3,9
3,9
�20,9
22,3
23,4
24Polska
2,1
2,2
2,3
2,3
2,�
6,3
5,1
5,1
4,7
bd0,1
4,4
�,2
�,�
6,3
Tab.
4. Z
asob
y oc
hron
y zd
row
ia w
wyb
rany
ch k
raja
ch U
nii E
urop
ejsk
iej i
w P
olsc
e w
lata
ch 1
990
–200
3.Źr
ódło
: opr
acow
anie
wła
sne
na p
odst
awie
dan
ych
OEC
D H
EALT
H D
ATA
2005
, paź
dzie
rnik
200
5.
471/2006
5. Ocena systemu opieki zdrowotnejPanuje dość powszechne przekonanie,
że polepszenie jakości usług medycznychjest związane z dużymi nakładami finansowymi,aleteżdośćczęstookazujesię,żemożeonowynikaćzezmianymetodpracy(Kuleszyński2000).Wiele krajów dąży do budowywszech
stronnej inowoczesnej służbyzdrowia, cojest przedsięwzięciem niezwykle kosztownym, gdyż im wyższy jest poziom wiedzymedycznej, tym większe są możliwościratowaniażycialudzkiego,alejednocześniecorazczęściejpodkreślasię,żeutrzymanieżycia ludzkiego w wielu przypadkach jestkwestiąpostępumedycynyitechniki,agranicedziałaniawtymzakresieleżąpraktyczniewgestiietyki,ekonomiiifilozofii.W Unii Europejskiej prowadzony jest
monitoringocenystanuzdrowiaobywateliUE,zbadańprzeprowadzonychw1999rokuwynika,że2na3Europejczykówuważa,żejegostanzdrowiajest„bardzodobry”(22%)lub „dobry” (43%), o „złym” stanie zdro-wiajest przekonanych 7%, a o „bardzozłym” 3% obywateli Unii. 25% obywatelioceniaswójstanzdrowiajako„dostateczny”,jednocześnie z przeprowadzonych badańwynika,żeosobylepiejwykształconeiposiadającewysokiedochodyciesząsięlepszymstanem zdrowia, aniżeli ludzie mniejwy-kształceni i mnie zarabiający (Głąbicka2002).W Unii Europejskiej prowadzone są
badaniaopiniipublicznejdotycząceocenysystemu ochrony zdrowia. Badania przeprowadzonew1996rokuwykazały,że90%ankietowanych w Danii uznało systemopieki zdrowotnej za satysfakcjonujący,podobnie odpowiadało 86,4% respondentówwFinlandii,72,8%wHolandii,71,1%wLuksemburgu, 70,1%wBelgii.W1996rokubardzoźleoceniłosystemopiekizdrowotnej 59,4%Włochów, 59,3% Portugal-czykóworaz53,9%Greków.Zbadańprzeprowadzonychw 1999 rokuwynika, że zabardzo dobry uznało system opieki zdrowotnej30,7%ankietowanychmieszkańcówDanii, 26% mieszkańców Luksemburga,19% Holendrów, oraz 18% obywateliFinlandii. Za bardzo zły uznało systemopieki zdrowotnej 34,1% ankietowanychmieszkańcówGrecji 34,1%, 31,7%Portu-galiioraz26,2%Włochów.Najwyższystopień satysfakcji społeczeństwa z systemuopieki zdrowotnej spośród siedemnastukrajów europejskich w latach 1999–2000
występowałwAustrii(83%ankietowanych),Francji (78%), Belgii (77%), a następniewDanii, Finlandii, Holandii, FinlandiiiLuksemburga.Tylko19%ludnościGrecji,24% ludności Portugalii i 26% ludnościWłoch było zadowolone z systemu opiekizdrowotnejwtychżekrajach.W2002rokuponownieprzeprowadzone
badania oceny systemu ochrony zdrowia wykazały, że 31,6% ludności Austrii,24%Finlandii,23,8%Belgiioceniasystemochrony zdrowia w swoich krajach jakodobry, natomiast niewielki procent ankietowanychmieszkańcówPortugalii (1,8%),Grecji (2,9%) i Irlandii (3,7%) uznałofunkcjonowanie w ich krajach systemówopiekizdrowiazasatysfakcjonujące.WpiętnastubadanychkrajachUniiEuro-
pejskiej13,2%ankietowanychstwierdziło,że system ochrony zdrowia jest dobry,30,7% uznało, iż system opieki zdrowotnejdziaładobrze,leczwymaganiewielkichzmian,38,2%stwierdziło,żenależydokonaćwnimistotnychzmian,a13,5%wyraziłoprzekonanie,żesystemopiekizdrowotnejwichkrajachpowinienbyćcałkowiciezmieniony. Za całkowitą zmianą systemuochronyzdrowiawypowiedziałosię40,1%mieszkańcówPortugalii, 27,6%mieszkańcówGrecji,19,9%mieszkańcówWłoch.Z przeprowadzonej analizy wynika, że
najwyżejocenili systemopieki zdrowotnejmieszkańcykrajów,wktórychznacznajestpomoc państwa w finansowaniu zdrowia.Wysokie nakłady na zdrowie są skorelowane z wysokością PKB na mieszkańca,atowpływanastanzdrowiaspołeczeństwa,na wydajność pracy oraz rozwój gospodarki. Kraje o niższym poziomie PKB najednego mieszkańca mają także niższenakłady na zdrowie, gorzej też jest ocenianyprzez ludnośćsystemochronyzdrowia. Niewystarczające środki na ochronęzdrowianiepozwalają również realizowaćwtychkrajachzasadypromocjizdrowia,comawpływnastanzdrowiaspołeczeństwa,akapitał zdrowia ludności wymaga szczególnejobrony.W krajach Europy Zachodniej można
wyróżnićtrzypodstawowemodelesystemuochronyzdrowia(Frąckiewicz2002):– systemubezpieczeńspołecznych/chorobo-wychwywodzącysięzkoncepcjiBismarcka,finansowanyprzezskładkiopłaconeprzezpracodawcęipracownika,
– systemnarodowejsłużbyzdrowia,finansowanyprzezogólnepodatkiistwarza
48 Studia i Materiały – Wydział Zarządzania UW
jącymożliwośćbezpłatnegodostępudoświadczeńprzezwszystkichobywateli,
– system rezydualny zwany systemem X,gdzie sektor zdrowia traktowany jestjako działalność ekonomiczna, a rynekusług zdrowotnych znajduje się podochronąorganizacjiprofesjonalnych.Niewątpliwie w nadchodzących latach
wnaszej gospodarce będą następowałyzmianywrozwiązywaniukwestiispołecznychwtymiwochroniezdrowia(Księżopolski2004).Wydaje się, że pełneurynkowieniezaspakajania potrzeb związanych ze zdrowiem (liberalny wariant polityki społecznej)niespotkasięzespołecznąakceptacją.Wymaga on także dobrze funkcjonującejgospodarki rynkowej, tak aby podmiotymiaływystarczająceśrodkiimotywacjędoangażowaniasięwsferęsocjalną.Ponadtoprywatyzacjausługzawiązanychzochronązdrowiawznacznymstopniuograniczylubspowoduje utratę dostępu do nich przezczęść społeczeństwa. Dotyczy to przedewszystkim osób, które z uwagi na stanzdrowia, wiek, wielodzietność, brak pracyniebędąwstanieuzyskaćwystarczającychdochodów na opłacenie usług związanychzezdrowiemnazasadachkomercyjnych.Na pewno znacznie szerszą akceptację
zyskałby model, który cieszy się największąspołecznąakceptacjąludnościwwielukrajach(np.krajeskandynawskie):systemnarodowejsłużbyzdrowia.Wpolitycespołecznejjesttomodelsocjaldemokratyczny,wktórympaństwozapewniawszystkimobywatelomutrzymanienastosunkowowysokim poziomie, tworząc system opieki „odkolebkiażpogrób”.Takdużyudziałpaństwawzakresieusługzwiązanychzezdrowiemwymagawysokiegopoziomudochodunarodowegoibardzodużegoudziałuśrodkównafinansowaniesferysocjalnej,wtymteżisłużbyzdrowia.Najbardziej realne wydaje się wprowa
dzenie w ochronie zdrowia modelu, któryłączypublicznysystemświadczeńzprywat-nymi wydatkami na ochronę zdrowia.Wpolitycespołecznejjesttomodelkorporacyjny,łączącywsobierozwiązaniamodeluliberalnego i socjaldemokratycznego, publiczny system świadczeń socjalnych godzizwymogamigospodarkirynkowej.Wmode-lukorporacyjnymwładzapublicznawznacznym stopniu angażuje się w bezpośredniezaspokajanie potrzeb, które przesądzająożyciu,zdrowiu,wykształceniuizaspokojeniuelementarnychpotrzebludności.
Analiza wydatków na usługi związanezochronązdrowiawkrajachwysokorozwiniętychpozwalazauważyć,żenigdziewładzepubliczne nie zwalniają się z zaspokajaniapotrzeb społeczeństwa, akceptując czystągospodarkę rynkową.W Polsce wnajbliższymczasietrzebabędzieokreślić,czywsystemie ochrony zdrowia będą dominowałyrozwiązania o charakterze rynkowym, czyocharakterze„solidarystycznym”,orazwjakichproporcjachbędąonewystępowały.Potrzebazapewnieniaprzezwładzepub
liczne odpowiedniego standardu usługmedycznych i bezpieczeństwa zdrowotnegowymagają znacznej ilości środków finansowych,którecorazczęściejprzekraczająmożliwości finansowe kraju, dlatego nie ulegawątpliwości, że część kosztów związanychzochroną zdrowia zostanie „przerzucona”na świadczeniobiorców. Tempo wzrostugospodarczego,wielkośćPKBnamieszkańcaiinneistotnewskaźnikimakroekonomicznewywierająwpływnailośćświadczonychusługpodstawowychwochroniezdrowia(bezpłatnych). Im taoferta jestwiększa, tymwyżejocenianyjestsystemopiekizdrowotnejprzezludność.W gospodarkach, gdzie niski jestpoziom PKB, podstawowa oferta koszykabezpłatnych usług związanych z ochronązdrowiajestniewielkaitopowodujekrytykęzestronyspołeczeństwa.
6. PodsumowanieW analizowanym okresie (1990–2003)
powstawaływnaszymkrajuróżnekoncepcjereformyochronyzdrowia,dopierogdyz powodu rosnących kosztów usług związanychzochronązdrowia iwciążrosnącąliczbą osób korzystających z nich okazałosię, żeutrzymaniebezpłatnej służbyzdrowia może spowodować upadek systemuopiekizdrowotnejwnaszymkraju,podjętodziałania zmierzające do zmiany modeluochronyzdrowia.Przeprowadzona analiza finansowania
ochronyzdrowiawskazuje,żewporównaniu z wybranymi krajami europejskimiwydatkinaochronęzdrowiawPolsce,choćwykazują tendencjęrosnącą, tosąnabardzo niskim poziomie. Wzrasta natomiastwPolsce udział wydatków prywatnych naochronęzdrowia,atakżewydatkinazakupfarmaceutyków.Analizazasobówochronyzdrowia wskazuje, że mamy w Polscepo-równywalnązkrajamieuropejskimi liczbędobrze wykształconych lekarzy, szpitali,
491/2006
łóżek szpitalnych, alewciążbardzowolnozmienia się wyposażenie w nowoczesnysprzęt medyczny, np. liczba tomografów,skróceniuulegateżczashospitalizacji,jestonzbliżonydoeuropejskiego.Występuje ścisła zależność pomiędzy
wielkościąPKBnamieszkańcaiwydatkamina zdrowie. Udział wydatków na ochronęzdrowiawPolscejestnajniższywśródomawianychkrajówijednocześniemożnazaobserwowaćrosnącywdziałwydatkówprywatnychnaochronęzdrowia.Ochronazdrowiawnaszymkrajuniemożebyćwpełnipoddana regułom rynkowym, gdyż ograniczyłobytoznacznejczęśćspołeczeństwadostępdoniejitakierozwiązanienieotrzymaspołecznejakceptacji.Obecniepaństwoniejestwstaniefinansowaćbezpłatnegodostępudousług zdrowotnychwszystkim obywatelom,dlatego też częśćusługzdrowotnych (pozapodstawowymi) jest finansowana w pełnilub częściowo przez społeczeństwo. Budzito wiele kontrowersji, ale stan finansówpaństwa nie pozwala na inne rozwiązania.Dotychczas żaden z analizowanych krajóweuropejskich nie zdecydował się na pełneurynkowienie usług związanych z ochronązdrowia,należyjednakzauważyć,żeimwyższyjestpoziomrozwojugospodarczego,tymwiększyjestudziałpaństwawfinansowaniuochronyzdrowiaitymlepiejjesttakisystemocenianyprzezobywateli.W Polsce dużą uwagę przywiązuje się
do zwiększenia efektywności gospodarki,wierząc, że wzrost dochodu narodowegowsposób automatyczny rozwiążę wielekwestiispołecznych,wtymiproblemyzwiązanezochronązdrowia.Negatywnyobrazpolskiejsłużbyzdrowiaodpoczątkutransformacjiustrojowejniezachęciłdotychczasdopodjęciapublicznejdyskusjidotyczącejspołecznychoczekiwańzoferowanymirozwiązaniamifinansowymiiorganizacyjnymipaństwa.Nieudałosiędotejporywypracowaćsystemuochronyzdrowia,wktórymzostałabyosiągniętaniezbędnarównowagamiędzy ilością środkówpublicznych, jakiemogąbyćprzeznaczonenaochronęzdrowia,ailościąizakresemświadczeń,jakichmożnabyzaniebezpłatnie lubczęściowoodpłatniedostarczyćludności.
Informacje o autorceDr Ewa Krakowińska–adiunktnaWydzialeZarządzaniaUniwersytetuWarszawskiego.E-mail:[email protected].
Przypisy 1„Szarastrefa”wpublicznejsłużbiezdrowiaoceniana jestnaokoło30%oficjalnychnakładównasłużbęzdrowia.
BibliografiaBaran,A.,Żyra,M.2006.Narodowy Rachunek zdro-wia. Wydatki na ochronę zdrowia 1���, ����, ���3,Warszawa:GUS,s.38–46.Derecz,M., Izdebski,H.2004.Reformy społeczne. Bilans dekady,Warszawa: Instytut SprawPublicz-nych,s.146–147.Dz.U.2003Nr45,poz.391zezmianami.Frąckiewicz,L.2002.Polityka społeczna. Zarys wykła du wybranych problemów, Katowice:WydawnictwoNaukowe.Głąbicka,K.2004.Polityka społeczna państwa pol-skiego u progu członkostwa w Unii Europejskiej,Radom:InstytutTechnologiiEksploatacji.Głąbicka,K. 2002.Europejska przestrzeń socjalna. Zarys problematyki,Warszawa:WyższaSzkołaPeda-gogiczna,TowarzystwoWiedzyPowszechnej.Krowicka,A.,Pitera-Czyżewska,E.2004.Opieka zdrowotna po wejściu Polski do Unii Europejskiej, Warszawa:CeDeWu.Księżopolski, M. 2004.Reformy społeczne. Bilans dekady,Warszawa:InstytutSprawpublicznych.Kuleszyński, J. 2000.Współczesna polityka społeczna Polski na tle Unii Europejskiej.Frąckiewicz,L.Frąc-kiewicz-Wronka A. (red.), Katowice:WydawnictwoUczelnianeAkademiiEkonomicznejwKatowicach.Narodowy Program Zdrowia 1996–2005, wersjaznowelizowanaw2005roku,MinisterstwoZdrowia,Warszawa.Podstawowedanezzakresuochronyzdrowia(GUS2005),Informacjeiopracowaniastatystyczne,War-szawa.OECDinFigures-2005edition,Paryż2005.OECDHEALTHDATA2005,październik2005.RocznikStatystycznyGUS2005,Warszawa.Sobczak, A. 2004. Samorządowy model ochronyzdrowia.PrzeglądsystemówireformwwybranychkrajachUniiEuropejskiej.Problemy Zarządzania.Sobczak,A.,Dudzik-UrbańskaE.,Juszczyk,G.2004.Prywatne ubezpieczenia w Polsce i na świecie,Warszawa:WydawnictwoNaukoweWydziałuZarządzania.Włodarczyk, C. 1988. Reforma opieki zdrowotnej w Polsce. Studium polityki zdrowotnej,Kraków:Uniwer-syteckiewydawnictwo”Versalius”.