Analyse verkiezingen Gemeenteraad Teylingen 2014 en historisch perspectief D66 in Teylingen

Op verzoek van bestuur D66 Teylingen Versie 1: 8 mei 2014 Versie 2: 13 mei 2014 Versie 3: 28 mei 2014

2

Auteur: A. van der Lee Gegevens mogen worden overgenomen, mits met bronvermelding. Verveelvoudiging voor eigen of intern gebruik is toegestaan. Onderzoeksopzet is met toestemming ontleend aan het rapport “Analyse verkiezingen en gebiedscommissies 2014” van het bureau Onderzoek en Business Intelligence (OBI) in opdracht van de gemeente Rotterdam d.d. april 2014 (projectnr. 4133).

3

Samenvatting en conclusies 4

1. Inleiding 5 2. Verkiezingsuitslag Teylingen 2014 6

2.1 Uitslag 6 2.2 Uitslagen per stemlokaal 7 2.3 Personele verschuivingen in de raad en voorkeursstemmen 8 2.4 Verschil tussen 2010 en 2014 9 2.5 Zetelverdeling in historisch perspectief 11

3. Opkomst 12 3.1 Algemeen 12 3.2 Opkomst per stemlokaal 12 3.3 Opkomst in 2010 en 2014 13

4. Uitslagen per partij 14 4.1 VVD 14 4.2 CDA 15 4.3 D66 16 4.4 PvdA 17 4.5 TriLokaal 18 4.6 CU 19

5. D66 bij de verkiezingen in Teylingen 20 5.1 Algemeen 20 5.2 Verkiezingen 2005 20 5.3 Verkiezingen 2010 21 5.4 Verkiezingen 2014 23 5.5 Conclusies 26

4

Samenvatting en conclusies Algemeen Deze analyse bevat alleen feitelijkheden en geen conclusies. In overleg met de leden van D66 is besloten om de duiding van de resultaten aan de lezer over te laten. Gemeenteraadsverkiezingen De VVD verloor 3 van de 9 zetels, het CDA en D66 wonnen elk 1 zetel en TriLokaal won er zelfs 2. Uiteindelijk bleef de VVD de grootste partij, maar het verschil in stemmen met het CDA bedroeg slechts 162.

In totaal zijn 27.506 inwoners van de gemeente Teylingen opgeroepen om te gaan stemmen. Uiteindelijk hebben 15.253 mensen op geldige wijze hun stem uitgebracht. Dat is een opkomstpercentage van 55,9%. In 2010 was de opkomst 56,5% en in 2005 was dat 39,3%. In vergelijking met 2010 is het opkomstpercentage dus zeer licht gedaald. Overigens is het opkomstpercentage in Teylingen hoger dan het landelijk gemiddelde (in 2014 was dat 53,8% en in 2010 was dit 53,9%). Het lage opkomstpercentage in 2005 moet verklaard worden door het feit dat dit tussentijdse verkiezingen waren als gevolg van het ontstaan van de gemeente Teylingen per 1 januari 2006. Tijdens de verkiezingen van 2014 werd voor het eerst bij gemeenteraadsverkiezingen in Teylingen een mobiel stembureau ingezet. Daar werd door bijna 500 mensen gebruik van gemaakt. Het mobiele stembureau stond ’s ochtend in Warmond, en ’s middags en ’s avonds in Voorhout. De VVD was in Sassenheim de grootste, hoewel het een nek-aan-nek race was met het CDA. In Voorhout was de winst wel duidelijk voor de VVD, terwijl in Warmond D66 de grootste partij was. In het mobiele stembureau was het CDA de grootste partij. Van de 25 zittende raadsleden hadden er zich 22 opnieuw verkiesbaar gesteld. 15 van hen zijn opnieuw gekozen als raadslid. Van de 4 zittende wethouders hadden er 2 zich verkiesbaar gesteld, zij het niet op een verkiesbare plaats. Beide wethouders kregen echter door de kiezers via voorkeursstemmen een zetel toebedeeld. D66 in de gemeenteraadsverkiezingen In de afgelopen verkiezingen heeft D66 4,22 procentpunt winst geboekt ten opzichte van de verkiezingen in 2010. Procentueel gezien was de winst in Warmond het grootste, maar omdat daar al veel D66 kiezers zijn, is de geïndexeerde winst in Sassenheim het grootst, op de voet gevolgd door Voorhout. Kortweg gezegd zit er in Sassenheim en Voorhout meer potentie om nog meer kiezers te trekken dan in Warmond. In Warmond zit wel de grootste D66-aanhang, hetgeen vanuit historisch perspectief altijd al zo is geweest. Op de kandidatenlijst staat geen kandidaat uit Sassenheim. Het verdient aanbeveling om (actief) op zoek te gaan naar een kandidaat uit Sassenheim om op die wijze in Sassenheim meer stemmen naar D66 toe te halen. Verder is aan te bevelen dat de huidige verhouding tussen mannen en vrouwen op de lijst wordt gehandhaafd of misschien nog wat evenwichtiger gemaakt wordt. In dat verband en hetgeen hierboven is vermeld, is een zoektocht naar een vrouwelijke kandidaat in Sassenheim wellicht nog de meest effectieve manier om deze twee doelstellingen te verwezenlijken.

5

1. Inleiding Op 19 maart 2014 vonden in de gemeente Teylingen, net als in de meeste andere gemeenten in Nederland, gemeenteraadsverkiezingen plaats. Voor inwoners van Teylingen was het na 30 november 2005 (als gevolg van de fusie van de gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond) en 3 maart 2010, de derde keer dat ze voor een nieuwe gemeenteraad konden stemmen. In deze analyse worden de belangrijkste resultaten van deze verkiezingen voor Teylingen op een rijtje gezet, vergeleken met de resultaten van 2005 en 2010. Te beginnen met Hoofdstuk 2, met de uitslagen voor Teylingen in 2014 en de vergelijking met 2010 en 2005. In Hoofdstuk 3 wordt de opkomst en de verandering in opkomst besproken. In Hoofdstuk 4 wordt de verkiezingsuitslag geanalyseerd. Daarbij worden de vaste stemlokalen (het mobiele stembureau wordt buiten beschouwing gelaten) als analyse-eenheid gebruikt. Tevens zal in Hoofdstuk 5 gekeken worden naar hoe D66 het de afgelopen jaren heeft gedaan en zal dieper worden ingegaan op de vraag hoe de Teylingse bevolking heeft gestemd op D66.

6

2. Verkiezingsuitslag Teylingen 2014 2.1 Uitslag De VVD verloor 3 van de 9 zetels, het CDA en D66 wonnen elk 1 zetel en TriLokaal won er zelfs 2. Uiteindelijk bleef de VVD de grootste partij, maar het verschil in stemmen met het CDA bedroeg slechts 162. .

2005 2010 2014

Lijs

tnr.

Par

tijna

am

Aan

tal s

tem

men

Per

cent

age

Zete

ls

Aan

tal s

tem

men

Per

cent

age

Zete

ls

Aan

tal s

tem

men

Per

cent

age

Zete

ls

1 VVD 2.683 26,57% 7 4.819 31,62% 9 3.672 24,07% 6 2 CDA 2.998 29,69% 7 3.119 20,46% 5 3.510 23,01% 6 3 D66 583 5,77% 1 2.289 15,02% 4 2.934 19,24% 5 4 PvdA 1.990 19,71% 5 2.141 14,05% 3 1.842 12,08% 3 5 TriLokaal 1.480 14,66% 3 1.365 8,96% 2 2.523 16,54% 4 6 CU 363 3,60% -- 546 3,58% 1 772 5,06% 1

Overig 963 6,32% 1 Totaal 10.097 100,00% 23 15.242 100,00% 25 15.253 100,00% 25 Kiesdeler 439,00 609,68 610,12

Alle 6 de deelnemende partijen behaalden voldoende stemmen om zelfstandig met tenminste 1 zetel in de gemeenteraad te komen. De lijstencombinatie tussen het CDA en de CU heeft geen invloed gehad op de uiteindelijke zetelverdeling. De coalitie van 2010 en 2014 (VVD, CDA en D66) behaalde in 2014 iets minder stemmen dan in 2010 en verloor 1 zetel. Waren dat in 2010 nog 10.227 stemmen (67,1% van de totale stemmen, goed voor in totaal 18 zetels), in 2014 behaalden de drie partijen gezamenlijk 10.116 stemmen (66,3% van de totale stemmen, 17 zetels). Dat verlies mag volledig op het conto van de VVD worden geschreven, CDA en D66 behaalden in 2014 immers winst ten opzichte van 2010, terwijl de VVD fors moest inleveren.

7

2.2. Uitslagen per stemlokaal De inwoners van Teylingen konden in 16 verschillende stemlokalen hun stem uitbrengen. Daarvan waren 15 lokalen op een vaste plek (6 in zowel Sassenheim als Voorhout, 3 in Warmond). Teylingen zette tijdens de verkiezingen 1 mobiel stemlokaal in dat ’s ochtends in Warmond en ’s middags en ’s avonds in Voorhout was te vinden. Onderstaand een overzicht van de stemmen die per stemlokaal door de partijen zijn behaald.

Stemlokaal Pl. VVD CDA D66 PvdA TriLokaal CU Totaal 1 Julianakerk S 184 258 149 147 212 48 998 2 Gemeentekantoor Teylingen S 424 372 233 165 234 45 1.473 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk"" S 336 343 170 143 292 63 1.347 4 RK Basisschool De Springplank"" S 181 191 146 147 220 34 919 5 Zorggroep Marente loc. Bernardus S 213 227 139 170 260 59 1.068 6 P.C. Basisschool De Rank"" S 237 140 177 115 245 44 958 9 Soc. Cult. Centrum Het Trefpunt"" W 231 263 324 117 84 16 1.035 10 Sporthal De Geest"" W 251 214 352 155 128 29 1.129 12 De Kaagsociëteit W 9 73 15 4 10 2 113 14 Bestuurscentrum Teylingen V 317 224 268 132 193 92 1.226 15 De Roef (bij St. Bartholomeuskerk) V 204 314 172 119 137 67 1.013 16 Jeugdcentrum De Spelewey"" V 189 232 162 128 146 69 926 17 Jongerencentrum @hok V 160 126 65 25 49 21 446 18 RK Basisschool Emmaus"" V 336 219 219 103 148 92 1.117 19 Cluster Hoogh Teylingen"" V 305 166 229 112 116 60 988 20 Mobiel stembureau 95 148 114 60 49 31 497 Totaal 3.672 3.510 2.934 1.842 2.523 772 15.253

De VVD was bij 5 stemlokalen de grootste, het CDA in 6. TriLokaal was bij 3 stemlokalen de grootste en D66 bij 2 stemlokalen. Ondanks dat het CDA bij meer stemlokalen de grootste partij was, heeft de VVD in totaal meer stemmen behaald. Het verschil werd voor de VVD vooral in Voorhout behaald, zoals uit onderstaande tabel per plaats blijkt.

Plaats VVD CDA D66 PvdA TriLokaal CU Totaal Sassenheim 1.575 1.531 1.014 887 1.463 293 6.763 Voorhout 1.511 1.281 1.115 619 789 401 5.716 Warmond 491 550 691 276 222 47 2.277 Mobiel stembureau 95 148 114 60 49 31 497 Totaal 3.672 3.510 2.934 1.842 2.523 772 15.253

In Sassenheim was het een nek-aan-nek race tussen de VVD en het CDA, met TriLokaal als derde. Vooral in Voorhout heeft de VVD behoorlijk meer stemmen dan het CDA gehaald. D66 was in Warmond met enige afstand de grootste partij.

8

Bovenstaande twee tabellen zien er, wanneer je dit vertaalt naar percentages, als volgt uit:

Stemdistrict Pl. VVD CDA D66 PvdA TriLokaal CU Totaal 1 Julianakerk S 18,44% 25,85% 14,93% 14,73% 21,24% 4,81% 100,00% 2 Gemeentekantoor Teylingen S 28,78% 25,25% 15,82% 11,20% 15,89% 3,05% 100,00% 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk"" S 24,94% 25,46% 12,62% 10,62% 21,68% 4,68% 100,00% 4 RK Basisschool De Springplank"" S 19,70% 20,78% 15,89% 16,00% 23,94% 3,70% 100,00% 5 Zorggroep Marente loc. Bernardus S 19,94% 21,25% 13,01% 15,92% 24,34% 5,52% 100,00% 6 P.C. Basisschool De Rank"" S 24,74% 14,61% 18,48% 12,00% 25,57% 4,59% 100,00% 9 Soc. Cult. Centrum Het Trefpunt"" W 22,32% 25,41% 31,30% 11,30% 8,12% 1,55% 100,00% 10 Sporthal De Geest"" W 22,23% 18,95% 31,18% 13,73% 11,34% 2,57% 100,00% 12 De Kaagsociëteit W 7,96% 64,60% 13,27% 3,54% 8,85% 1,77% 100,00% 14 Bestuurscentrum Teylingen V 25,86% 18,27% 21,86% 10,77% 15,74% 7,50% 100,00% 15 De Roef (bij St. Bartholomeuskerk) V 20,14% 31,00% 16,98% 11,75% 13,52% 6,61% 100,00% 16 Jeugdcentrum De Spelewey"" V 20,41% 25,05% 17,49% 13,82% 15,77% 7,45% 100,00% 17 Jongerencentrum @hok V 35,87% 28,25% 14,57% 5,61% 10,99% 4,71% 100,00% 18 RK Basisschool Emmaus"" V 30,08% 19,61% 19,61% 9,22% 13,25% 8,24% 100,00% 19 Cluster Hoogh Teylingen"" V 30,87% 16,80% 23,18% 11,34% 11,74% 6,07% 100,00% 20 Mobiel stembureau 19,11% 29,78% 22,94% 12,07% 9,86% 6,24% 100,00% Totaal 24,07% 23,01% 19,24% 12,08% 16,54% 5,06% 100,00% Plaats VVD CDA D66 PvdA TriLokaal CU Totaal Sassenheim 23,29% 22,64% 14,99% 13,12% 21,63% 4,33% 100,00% Voorhout 26,43% 22,41% 19,51% 10,83% 13,80% 7,02% 100,00% Warmond 21,56% 24,15% 30,35% 12,12% 9,75% 2,06% 100,00% Mobiel stembureau 19,11% 29,78% 22,94% 12,07% 9,86% 6,24% 100,00% Totaal 24,07% 23,01% 19,24% 12,08% 16,54% 5,06% 100,00%

2.3 Personele verschuivingen in de raad en voorkeursstemmen Van de 25 zittende raadsleden hadden er zich 22 opnieuw verkiesbaar gesteld. 15 van hen zijn opnieuw gekozen als raadslid. Van de 4 zittende wethouders hadden er 2 zich verkiesbaar gesteld, zij het niet op een verkiesbare plaats. Beide wethouders kregen echter door de kiezers via voorkeursstemmen een zetel toebedeeld. 2 kandidaten (de genoemde wethouders) zijn met voorkeursstemmen alsnog in de raad gekomen: zij hebben minimaal een kwart van de kiesdeler gehaald, en hadden het anders vanwege hun te lage plaats op de kandidatenlijst niet gehaald. De kiesdeler bedroeg (15.253 / 25 =) 610, waardoor het aantal benodigde stemmen voor een zetel op basis van voorkeursstemmen 153 bedroeg. In totaal hebben 15 kandidaten (niet-lijsttrekkers) méér dan een kwart van de kiesdeler gehaald en daardoor ‘op eigen kracht’ hun zetel gehaald; 13 daarvan waren echter anders op basis van hun plaats op de kandidatenlijst ook wel gemeenteraadslid geworden. Bij de VVD deed zich de situatie voor dat de kandidaat die uiteindelijk op de 7e plek in de zetelvolgorde van de VVD eindigde, precies het aantal van 153 stemmen kreeg maar vanwege de behaalde 6 zetels van de partij niet rechtstreeks in de gemeenteraad zitting kon nemen. Omdat de zittende wethouder (die op een niet verkiesbare plaats stond maar met voorkeursstemmen in de gemeenteraad was gekozen) afzag van zitting in de raad, kon de kandidaat op de 7e plaats alsnog zitting nemen in de raad. Bij D66 besloot één van de kandidaten die in de gemeenteraad was gekozen deze benoeming vanwege personele aangelegenheden niet te aanvaarden, waardoor de eerstvolgende op de kandidatenlijst die nog niet was benoemd in de raad alsnog zitting in de raad kon nemen. De vorming van het uiteindelijke college leverde nog één verschuiving op in de raad, en wel bij het CDA. Omdat de nieuwe (en tevens reeds zittende) wethouder in de raad was verkozen maar vanwege het aanvaarden van de wethouderspost deze zetel niet kon vervullen, werd de eerstvolgende op de kandidatenlijst die nog niet was benoemd in de raad alsnog benoemd in de raad van Teylingen.

9

-8,00%

-6,00%

-4,00%

-2,00%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

% -7,54% 2,55% 4,22% -1,97% 7,59% 1,48% -6,32%

VVD CDA D66 PvdA TriLokaal CU TON

2.4 Verschil tussen 2010 en 2014 In onderstaande grafiek is te zien hoeveel procentpunt van het totale aantal stemmen door de verschillende partijen is gewonnen of verloren in 2014 ten opzichte van 2010. Alle partijen die in 2010 of 2014 meededen aan de verkiezingen en zetels behaalden zijn in volgorde van de kieslijst van 2014 opgenomen.

De VVD heeft de meeste stemmen verloren, gevolgd door de PvdA. TriLokaal heeft de meeste stemmen gewonnen. Ook D66 heeft goede zaken gedaan. TON deed niet mee aan de verkiezingen van 2014 en is dus hun volledige percentage stemmers kwijtgeraakt. De veranderingen in zetelverdeling mag aanzienlijk genoemd worden, in de volgorde van partijgrootte veranderde er weinig. De enige wijziging op dit vlak is TriLokaal dat de PvdA voorbij is gegaan en nu de 4e partij van Teylingen is geworden.

10

Per kern zien de verschillen in behaalde stemmen er als volgt uit:

Uit de onderverdeling per kern is op te maken dat in Sassenheim en Voorhout TriLokaal de grootste procentuele winst boekte ten opzichte van 2010 en in Warmond dat het CDA was. Kijkend naar de coalitie valt nu op te maken dat het verlies in stemmen procentueel gezien in Sassenheim het grootste was (-1,66%). Ook Voorhout leverde nog stemmenverlies op (-0,77%) terwijl in Warmond juist de aanhang van de coalitie steeg (+1,09%).

-10,00%

-8,00%

-6,00%

-4,00%

-2,00%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

10,00%

Sassenheim -6,50% 1,09% 3,75% -2,05% 9,25% 1,21% -6,75%

Voorhout -7,31% 2,19% 4,35% -2,31% 7,17% 2,30% -6,40%

Warmond -9,89% 6,20% 4,78% -1,00% 4,75% 0,03% -4,87%

VVD CDA D66 PvdA Trilo CU TON

11

2.5. Zetelverdeling in historisch perspectief Teylingen is een jonge gemeente (ontstaan op 1 januari 2006) en dus is er vrij weinig af te leiden uit het historische perspectief van de 3 tot nu toe gehouden gemeenteraadsverkiezingen. 2005 2010 2014 VVD 7 9 6 CDA 7 5 6 D66 1 4 5 PvdA 5 3 3 TriLokaal 3 2 4 CU 1 1 TON 1 Totaal 23 25 25 Teylingen is in de periode tussen 2005 en 2010 uitgegroeid naar een gemeente van meer dan 35.000 inwoners. Daarom waren er in 2010 twee raadszetels meer te verdelen dan in 2005.

12

3 Opkomst 3.1. Algemeen In totaal zijn 27.506 inwoners van de gemeente Teylingen opgeroepen om te gaan stemmen. Uiteindelijk hebben 15.253 mensen op geldige wijze hun stem uitgebracht. Dat is een opkomstpercentage van 55,9%. In 2010 was de opkomst 56,5% en in 2005 was dat 39,3%. In vergelijking met 2010 is het opkomstpercentage dus zeer licht gedaald. Overigens is het opkomstpercentage in Teylingen hoger dan het landelijk gemiddelde (in 2014 was dat 53,8% en in 2010 was dit 53,9%). Het lage opkomstpercentage in 2005 moet verklaard worden door het feit dat dit tussentijdse verkiezingen waren als gevolg van het ontstaan van de gemeente Teylingen per 1 januari 2006. Er werden tijdens de laatste verkiezingen 77 blanco stembiljetten geteld en 41 stembiljetten waren op een ongeldige wijze ingevuld. 3.2. Opkomst per stemlokaal Onderstaand is per stemlokaal een overzicht gegeven van het aantal mensen dat is opgeroepen en de daadwerkelijke opkomst, zowel in absolute als in procentuele zin. Stemlokaal Pl. Oproep Opkomst % 1 Julianakerk S 1.984 1.007 50,76% 2 Gemeentekantoor Teylingen S 2.203 1.482 67,27% 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk"" S 2.185 1.350 61,78% 4 RK Basisschool De Springplank"" S 1.720 927 53,90% 5 Zorggroep Marente loc. Bernardus S 2.116 1.072 50,66% 6 P.C. Basisschool De Rank"" S 1.942 963 49,59% 9 Soc. Cult. Centrum Het Trefpunt"" W 1.789 1.049 58,64% 10 Sporthal De Geest"" W 2.077 1.137 54,74% 12 De Kaagsociëteit W 171 113 66,08% 14 Bestuurscentrum Teylingen V 2.464 1.233 50,04% 15 De Roef (bij St. Bartholomeuskerk) V 1.904 1.024 53,78% 16 Jeugdcentrum De Spelewey"" V 1.843 938 50,90% 17 Jongerencentrum @hok V 979 453 46,27% 18 RK Basisschool Emmaus"" V 2.138 1.127 52,71% 19 Cluster Hoogh Teylingen"" V 1.991 993 49,87% 20 Mobiel stembureau 0 503 Totaal 27.506 15.371 55,88% Hieruit blijkt dat de opkomst bij het Gemeentekantoor het hoogst was en bij Jongerencentrum @hok het laagst. Als gekeken wordt naar de opkomst per kern dan is het beeld als volgt: Plaats Oproep Opkomst % Sassenheim 12.150 6.801 55,98% Voorhout 11.319 5.768 50,96% Warmond 4.037 2.299 56,95% Mobiel stembureau 0 503 Totaal 27.506 15.371 55,88% Warmond heeft de hoogste opkomst, gevolgd door Sassenheim. In Voorhout blijft de opkomt achter op de andere twee kernen. Wellicht is dit deels te verklaren door de inzet van het mobiele stembureau dat een groot gedeelte van de dag in Voorhout heeft gestaan.

13

3.3 Opkomst in 2010 en 2014 Onderstaande grafiek laat het verband zien tussen de opkomst in 2010 en 2014. Elke punt in de figuur representeert een stemlokaal (mobiel stembureau is niet meegenomen in de grafiek). De rode zogeheten ‘regressielijn’ is een weergave van de samenhang tussen de opkomst in 2010 en die in 2014. De grijze stippellijn is een hulplijn voor bij de interpretatie. Een punt dat boven deze stippellijn ligt, weerspiegelt een buurt die in 2014 een hogere opkomst heeft gekend dan in 2010. Voor een punt onder de stippellijn geldt het omgekeerde.

In de figuur is te zien dat in tweederde van de lokalen de opkomst lager was dan in 2010. Bij het Bestuurscentrum Teylingen in Voorhout en De Kaagsociëteit in Warmond is de opkomst het meest teruggelopen terwijl bij de RK Basisschool Emmaus in Voorhout en Sporthal de Geest in Warmond de opkomst licht is gestegen. Het verband tussen de opkomst in 2014 en 2010 is uit te drukken in een zogeheten R2: een maat voor samenhang. Deze ligt altijd tussen de 0 en 1. Bij een R2 van 1 liggen alle punten op de regressielijn, en is er een volledige samenhang; bij een R2 van 0 liggen alle punten zo ver mogelijk bij de regressielijn vandaan. Bij een R2 van boven de 0,50 wordt gesproken over een matige samenhang, boven de 0,70 van een redelijk sterke samenhang en boven de 0,80 van een sterke samenhang. De R2 die bij bovenstaande grafiek hoort, bedraagt 0,69, wat inhoudt dat de meeste punten redelijk dicht bij de regressielijn liggen: de verandering in opkomst per buurt verschilt redelijk ten opzichte van 2010. De samenhang tussen de verkiezingen in 2005 en 2010 was matig (R2 = 0,56). Dit had vooral te maken met het feit dat de opkomst bij verkiezingen in 2005 erg laag was omdat dit tussentijdse verkiezingen waren als gevolg van de vorming van de gemeente Teylingen per 1 januari 2006.

45,00%

50,00%

55,00%

60,00%

65,00%

70,00%

75,00%

80,00%

45,00% 50,00% 55,00% 60,00% 65,00% 70,00% 75,00% 80,00%

Opkomstpercentage per lokaal in 2010

Opk

omst

perc

enta

ge p

er lo

kaal

in 2

014

14

4. Uitslagen per partij In dit hoofdstuk wordt per partij aangegeven:

bij hoeveel stemlokalen de partij gewonnen heeft bij hoeveel stemlokalen de partij verloren heeft bij welke drie stemlokalen de partij de meeste aanhang heeft (het hoogste percentage) bij welke drie stemlokalen de partij de grootste winst heeft geboekt ten opzichte van 2010 bij welke drie stemlokalen de partij het grootste verlies heeft geleden ten opzichte van 2010 waar de verschuivingen ten opzichte van 2010 mee samenhangen

4.1. VVD Aantal stemlokalen met winst: 0 Aantal stemlokalen met verlies: 15 Stemlokalen met grootste aanhang: Jongerencentrum @hok Cluster Hoogh Teylingen RK Basisschool Emmaus Stemlokalen met grootste winst: Geen Stemlokalen met grootste verlies: De Kaagsociëteit Julianakerk Sporthal De Geest Het verlies van de VVD uit zich in het feit dat de partij bij alle 15 stemlokalen verlies heeft geboekt.

De samenhang tussen het percentage VVD-stemmers in 2010 en die in 2014 is zwak (R2 = 0,31). Verantwoordelijk voor deze conclusie is stemlokaal De Kaagsociëteit waar de VVD ten opzichte van 2010 in procentueel opzicht erg veel heeft verloren. Wanneer je De Kaagsociëteit uit de vergelijking haalt, wordt de samenhang ineens een stuk groter (R2 = 0,91). De conclusie is dus gerechtvaardigd dat de VVD bij alle stemlokalen ongeveer evenredig veel kiezers is kwijtgeraakt, behalve bij De Kaagsociëteit waar het verlies relatief gezien heel groot was. De punten die onder de stippellijn liggen zijn de stemlokalen waar de VVD heeft verloren ten opzichte van 2010.

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

40,00%

45,00%

5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00%

Perc. VVD-stemmers per stemlokaal in 2010

Perc

. VVD

-ste

mm

ers

per s

tem

loka

al in

201

4

15

4.2 CDA Aantal stemlokalen met winst: 12 Aantal stemlokalen met verlies: 3 Stemlokalen met grootste aanhang: De Kaagsociëteit De Roef Jongerencentrum @hok Stemlokalen met grootste winst: De Kaagsociëteit Het Trefpunt Sporthal De Geest Stemlokalen met grootste verlies: De Roef Jongerencentrum @hok Gemeentekantoor Teylingen Het CDA heeft het goed gedaan en in 10 van de 15 stemlokalen meer dan 1 procentpunt winst geboekt. Het verlies bij de 3 stemlokalen bleef beperkt tot minder dan 1 procentpunt.

De samenhang tussen de CDA-stemmers in 2014 ten opzichte van 2010 is groot (R2 = 0,84). Dit betekent dat het CDA de kiezers goed aan zich heeft weten te binden ten opzichte van 2010. Ook hier is stemlokaal De Kaagsociëteit weer een uitschieter, maar nu dan in positieve zin voor het CDA. Wanneer dit stemlokaal aan de vergelijking wordt onttrokken, wordt de samenhang nog veel groter (R2 = 0,93).

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00%

Perc. CDA-stemmers per stemlokaal in 2010

Perc

. CD

A-s

tem

mer

s pe

r ste

mlo

kaal

in 2

014

16

4.3 D66 Aantal stemlokalen met winst: 14 Aantal stemlokalen met verlies: 1 Stemlokalen met grootste aanhang: Het Trefpunt Sporthal De Geest Cluster Hoogh Teylingen Stemlokalen met grootste winst: Gemeentekantoor Teylingen PC Basisschool De Rank Cluster Hoogh Teylingen Stemlokalen met grootste verlies: De Kaagsociëteit D66 heeft het ook uitstekend gedaan tijdens de afgelopen verkiezingen met in vrijwel elk stemlokaal een winst.

Ook bij D66 is de samenhang tussen de kiezers in 2014 ten opzichte van 2010 erg sterk (R2 = 0,88) en dus heeft D66 ook prima werk geleverd door de kiezers aan zich te binden. Er zijn geen grote uitschieters naar boven of naar beneden voor wat betreft stemlokalen.

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00%Perc. D66-stemmers per stemlokaal in 2010

Perc

. D66

-ste

mm

ers

per s

tem

loka

al in

201

4

17

4.4 PvdA Aantal stemlokalen met winst: 3 Aantal stemlokalen met verlies: 12 Stemlokalen met grootste aanhang: RK Basisschool De Springplank Locatie Bernardus Julianakerk Stemlokalen met grootste winst: De Kaagsociëteit Julianakerk De Roef Stemlokalen met grootste verlies: PC Basisschool De Rank Bestuurscentrum Teylingen Locatie Bernardus Bij de PvdA is er ook bij vrijwel alle stemlokalen een verlies te melden, hetgeen zich ook uit in het totale verlies van de partij. De lokalen waar winst werd geboekt, lieten minder dan 1 procentpunt winst zien. Hoewel het stemlokaal Locatie Bernardus dus als één van de drie grootste verlieslokalen is aan te merken, blijft de PvdA-aanhang daar procentueel gezien toch groot.

De samenhang ten opzichte van 2010 is redelijk sterk (R2 = 0,76). Dit betekent dat de PvdA op een redelijk gelijkmatige manier verlies heeft geleden. Het verlies is echter beperkt gebleven waardoor de partij haar 3 zetels heeft kunnen behouden.

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00%

Perc. PvdA-kiezers per stemlokaal in 2010

Perc

. Pvd

A-k

ieze

rs p

er s

tem

loka

al in

201

4

18

4.5 TriLokaal Aantal stemlokalen met winst: 15 Aantal stemlokalen met verlies: 0 Stemlokalen met grootste aanhang: PC Basisschool De Rank Locatie Bernardus RK Basisschool De Springplank Stemlokalen met grootste winst: Locatie Bernardus PC Basisschool De Rank RK Basisschool De Springplank Stemlokalen met grootste verlies: Geen TriLokaal mag zich de winnaar van de verkiezingen noemen met winst bij alle stemlokalen. Opvallend is dat de drie stemlokalen waar nu de grootste aanhang zit ook de drie stemlokalen zijn met de meeste winst ten opzichte van 2010.

De samenhang tussen de kiezers van TriLokaal in 2014 ten opzichte van 2010 is sterk (R2 = 0,80), maar bijvoorbeeld niet zo sterk als bij het CDA en bij D66.

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00%

Perc. TriLokaal-stemmers per stemlokaal in 2010

Perc

. TriL

okaa

l-ste

mm

ers

per s

tem

loka

al in

201

4

19

4.6 CU Aantal stemlokalen met winst: 14 Aantal stemlokalen met verlies: 1 Stemlokalen met grootste aanhang: RK Basisschool Emmaus Bestuurscentrum Teylingen Jeugdcentrum De Spelewey Stemlokalen met grootste winst: Jeugdcentrum De Spelewey De Roef Jongerencentrum @hok Stemlokalen met grootste verlies: Het Trefpunt Hoewel over het algemeen bescheiden, boekt de CU bij bijna alle stemlokalen winst. Dit zorgt ervoor dat de partij nu op eigen kracht een zetel in de raad heeft behaald en hiervoor niet meer zozeer afhankelijk is van een lijstverbinding met het CDA.

De kiezers van de CU staan over het algemeen bekend als trouwe kiezers (die dus steeds op dezelfde partij stemmen). De samenhang tussen de verkiezingen van 2014 en 2010 is echter matig (R2 = 0,64). Dit zegt echter iets over de mate van samenhang waarbij de CU per stemlokaal kiezers heeft gewonnen. Die samenhang is zoals gezegd matig, wat betekent dat bij het ene stemlokaal de winst groter is dan bij het andere.

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

5,00%

6,00%

7,00%

8,00%

9,00%

10,00%

0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00%

Perc. CU-stemmers per stemlokaal in 2010

Perc

. CU

-ste

mm

ers

per s

tem

loka

al in

201

4

20

5. D66 bij de verkiezingen in Teylingen 5.1 Algemeen Voor de derde maal in evenzovele verkiezingen deed D66 mee in Teylingen. Hieronder zijn de resultaten door de jaren heen weergegeven:

2005 2010 2014

Aan

tal s

tem

men

Perc

enta

ge

Zete

ls

Aan

tal s

tem

men

Perc

enta

ge

Zete

ls

Aan

tal s

tem

men

Perc

enta

ge

Zete

ls

583 5,77% 1 2.289 15,02% 4 2.934 19,24% 5

In 2005 was het resultaat vrij mager, waarbij de partij slechts 144 stemmen meer haalde dan de kiesdrempel en ook niet in aanmerking kwam voor één van de drie restzetels. Die gingen achtereenvolgens naar CDA, PvdA en VVD. D66 behaalde in 2010 een zeer goed resultaat, waarbij het 3 zetels won en naar 4 zetels ging. Er werden 3 zetels behaald op basis van het aantal stemmen in relatie tot de kiesdeler, en vervolgens werd tevens één van de 3 restzetels gewonnen. Die restzetels gingen achtereenvolgens naar de VVD, D66 en weer de VVD. Het goede resultaat werd beloond met een wethouderspositie in het college. In 2014 werd het goede resultaat van 2010 zelfs verbeterd, resulterend in 1 zetel winst. D66 groeide daarmee naar 5 zetels. Er werden 4 zetels behaald op basis van het aantal stemmen in relatie tot de kiesdeler, om vervolgens de enige te verdelen restzetel ook op te halen. 5.2 Verkiezingen 2005 Bij de verkiezingen voor 2005 had D66 een kandidatenlijst van 7 personen ingediend. Er werd in 2005 als volgt op deze personen gestemd:

Kandidaat sd: 1

sd: 2

sd: 3

sd: 4

sd: 5

sd: 6

sd: 7

sd: 8

sd: 9

sd: 10

sd: 11

sd: 12

sd: 13

sd: 14

sd: 15

sd: 16 Totaal

1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) 19 18 15 13 15 15 13 18 24 2 32 23 37 26 37 3 310 2 van den Ende, W.J. (Wim) 16 16 25 28 8 23 2 1 2 3 4 2 4 2 2 0 138 3 van Kempen, A.L. (Arno) 1 0 1 3 0 3 1 0 0 0 0 0 7 8 18 3 45 4 Schreurs, A. (Arendo) 0 2 0 0 2 0 11 7 7 0 16 11 0 0 1 0 57 5 van Konijnenburg, R. (Rob) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 4 2 2 0 9 6 Heijligers, A.M.J.T. (Ton) 0 0 0 0 0 0 2 2 2 0 0 4 0 0 0 0 10 7 Overgaag, A.J.M. (Aad) 0 1 1 0 1 1 0 0 2 0 1 0 2 3 2 0 14 Totaal 36 37 42 44 26 42 29 28 37 5 53 41 54 41 62 6 583

De nummers van de stemlokalen corresponderen met de volgende locaties:

1 Partycentre De Oude Tol, Sassenheim 9 Jeugdcentrum Spelewey, Voorhout 2 Woonzorgcentrum De Schutse, Sassenheim 10 Kantine Colyn, Voorhout 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk, Sassenheim 11 Basisschool Emmaus, Voorhout 4 RK Basisschool De Springplank, Sassenheim 12 Cluster Hoogh Teijlingen, Voorhout 5 Zorggroep Valent loc. Bernardus, Sassenheim 13 Sporthal De Geest, Warmond 6 PC Basisschool De Rank, Sassenheim 14 Huize Liduina, Warmond 7 Gemeentehuis, Voorhout 15 Gemeentehuis, Warmond 8 Huize Agnes, Voorhout 16 Kiezerspas-stembureau, Watertuin Warmond

21

Rose Marie Keijzer-Zweers stond als enige vrouw op de kandidatenlijst, maar was wel lijsttrekker. Als lijsttrekker behaalde Rose Marie wel 53,17% van alle D66 stemmen. De 6 overige heren waren in totaal goed voor 46,83%. Kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Totaal 1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) 95 112 103 310 2 van den Ende, W.J. (Wim) 116 14 8 138 3 van Kempen, A.L. (Arno) 8 1 36 45 4 Schreurs, A. (Arendo) 4 52 1 57 5 van Konijnenburg, R. (Rob) 0 1 8 9 6 Heijligers, A.M.J.T. (Ton) 0 10 0 10 7 Overgaag, A.J.M. (Aad) 4 3 7 14 Totaal 227 193 163 583 In Sassenheim was wijlen Wim van den Ende de D66-politicus met de meeste stemmen, hetgeen logisch was aangezien hij raadslid in de voormalige gemeente Sassenheim was voor D66. Wim en Rose Marie behaalden samen bijna 93% van de stemmen in Sassenheim. Wim was goed voor ruim 51%, Rose Marie voor bijna 42% van de stemmen. In Voorhout trok Rose Marie de meeste stemmen, voor (ex-) Voorhouter Arendo Schreurs. Rose Marie was met ruim 58% van de stemmen de grootverdiener, Arendo haalde bijna 27%. Warmond was voor Rose Marie. In haar eentje haalde zij daar ruim 63% van de stemmen. In 2005 waren er 110 stemmen nodig om met voorkeur in de gemeenteraad te worden gekozen. Zowel Rose Marie als Wim haalden deze drempel, maar omdat D66 maar 1 zetel wist te veroveren kwam alleen Rose Marie in de raad. Van de in totaal 583 uitgebrachte stemmen op D66 werden 38,9% uitgebracht in Sassenheim, 33,1% in Voorhout en 28,0% in Warmond. Dat lijkt evenwichtig verdeeld, maar als je dit afzet tegenover de opkomst per kern, dan krijg je een ander beeld: Kern Opkomst D66 % Sassenheim 4.413 227 5,14% Voorhout 3.832 193 5,04% Warmond 1.896 163 8,60% Uit bovenstaande tabel blijkt dat met name in Warmond D66 in relatief opzicht de meeste stemmen heeft gekregen. Sassenheim en Voorhout ontlopen elkaar procentueel gezien niets. D66 wist gemeentebreed 5,77% van de stemmen te halen. 5.3 Verkiezingen 2010 Bij de verkiezingen van 2010 stonden er 14 personen op de kandidatenlijst van D66, 4 vrouwen en 10 mannen. Er werd als volgt op de kandidaten gestemd:

22

Kandidaat sd: 1

sd: 2

sd: 3

sd: 4

sd: 5

sd: 6

sd: 9

sd: 10

sd: 12

sd: 14

sd: 15

sd: 16

sd: 17

sd: 18

sd: 19 Totaal

1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) (v) 79 106 73 79 91 73 221 225 13 138 85 83 17 84 95 1.462 2 Hartvelt, R.M. (René) (m) 5 3 5 5 4 6 5 1 2 49 18 24 4 32 36 199 3 Koomen, J.C. (Joost) (m) 3 1 0 1 2 1 3 3 0 23 8 26 11 8 10 100 4 Willemze-van Zijverden, A. (Ans) (v) 5 9 3 3 9 3 15 32 0 7 1 3 0 6 4 100 5 Verdegaal, A.J. (Ton) (m) 5 2 2 1 4 1 1 2 0 20 14 9 4 23 6 94 6 van den Berkmortel, R. (Roel) (m) 0 1 0 0 0 2 10 8 0 1 0 3 1 1 1 28 7 van Teylingen, W.R. (Wouter) (m) 1 2 1 1 1 1 1 0 0 9 4 6 4 5 5 41 8 van Kempen, A.L. (Arno) (m) 0 0 1 1 0 2 9 6 1 3 1 2 0 0 1 27 9 Slingerland-Meijdam, H. (Ricky) (v) 0 1 31 3 1 22 10 8 0 2 0 1 0 1 2 82 10 van den Ende, W.J. (Wim) (m) 20 11 1 21 18 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 73 11 Bartelink-Hoos, H.J.M. (Ans) (v) 1 0 0 0 2 0 4 4 0 2 0 1 0 0 2 16 12 Overgaag, A.J.M. (Aad) (m) 0 0 0 0 0 1 4 3 0 0 0 0 0 0 1 9 13 van Konijnenburg, R. (Rob) (m) 0 1 8 0 1 7 8 1 1 0 0 0 1 0 2 30 14 Oele, E. (Erno) (m) 3 7 0 4 6 0 1 1 0 4 1 0 0 1 0 28 Totaal 122 144 125 119 139 119 292 295 17 258 132 158 43 161 165 2.289

Rose Marie was voor de 2e keer lijsttrekker en haalde nu 63,9% van alle stemmen die op D66 werden uitgebracht. Dat is ruim 10% meer dan bij de verkiezingen van 2005. De overige 3 vrouwelijke kandidaten haalden gezamenlijk 198 stemmen (gemiddeld 66 per kandidaat) en de 10 mannelijke kandidaten behaalden gezamenlijk 629 stemmen (gemiddeld afgerond 63 per kandidaat). De nummers van de stemlokalen corresponderen met de volgende locaties:

1 Jeugdhuis Julianakerk, Sassenheim 12 Rondvaartboot Watertuin, Warmond 2 Woonzorgcentrum ActiVite De Schutse, Sassenheim 14 Bestuurscentrum Teylingen, Voorhout 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk, Sassenheim 15 Café-Restaurant Boerhaave, Voorhout 4 RK Basisschool De Springplank, Sassenheim 16 Jeugdcentrum De Spelewey, Voorhout 5 Zorggroep Valent loc. Bernardus, Sassenheim 17 Jongerencentrum @hok, Voorhout 6 P.C. Basisschool De Rank, Sassenheim 18 RK Basisschool Emmaus, Voorhout 9 Soc. Cult. Centrum Het Trefpunt, Warmond 19 Cluster Hoogh Teylingen, Voorhout 10 Sporthal De Geest, Warmond

Als we gaan kijken naar de onderverdeling van de stemmen in de kernen, dan ziet dat er als volgt uit: Kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Totaal 1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) (v) 501 502 459 1.462 2 Hartvelt, R.M. (René) (m) 28 163 8 199 3 Koomen, J.C. (Joost) (m) 8 86 6 100 4 Willemze-van Zijverden, A. (Ans) (v) 32 21 47 100 5 Verdegaal, A.J. (Ton) (m) 15 76 3 94 6 van den Berkmortel, R. (Roel) (m) 3 7 18 28 7 van Teylingen, W.R. (Wouter) (m) 7 33 1 41 8 van Kempen, A.L. (Arno) (m) 4 7 16 27 9 Slingerland-Meijdam, H. (Ricky) (v) 58 6 18 82 10 van den Ende, W.J. (Wim) (m) 71 1 1 73 11 Bartelink-Hoos, H.J.M. (Ans) (v) 3 5 8 16 12 Overgaag, A.J.M. (Aad) (m) 1 1 7 9 13 van Konijnenburg, R. (Rob) (m) 17 3 10 30 14 Oele, E. (Erno) (m) 20 6 2 28 Totaal 768 917 604 2.289

23

Rose Marie kreeg in alledrie de kernen met afstand de meeste stemmen. In Sassenheim was dat ruim 65%, in Voorhout bijna 55% en in Warmond maar liefst 76%. In Sassenheim eindigt Wim nog op een 2e plaats met ruim 9% van de stemmen. In Voorhout is dat René Hartvelt met bijna 18% en in Warmond is het Ans Willemze-van Zijverden met bijna 8%. Als je kijkt naar het aantal benodigde stemmen om met voorkeur in de raad gekozen te worden, bedroeg dat 153. Rose Marie en René voldeden aan dat criterium en werden dus met voorkeur in de raad gekozen. De overige plaatsen gingen op volgorde van de kandidatenlijst naar Joost Koomen en Ans W. Ans W. profiteerde van het feit dat D66 een restzetel kreeg toebedeeld. Omdat gedurende de raadperiode Joost Koomen uit Teylingen verhuisde, kwam zijn raadszetel vrij en werd deze opgevuld door Ton Verdegaal. Bezien vanuit het perspectief van het aantal behaalde stemmen werden in Sassenheim 33,5% van de stemmen behaald, in Voorhout 40,1% en in Warmond 26,4%. Bezien vanuit het perspectief van het aantal behaalde stemmen in verhouding tot de opkomst. Ziet de onderverdeling er als volgt uit: Kern Opkomst D66 % ↑ t.o.v. 2005 Sassenheim 6.861 768 11,19% 2,18 Voorhout 6.079 917 15,08% 3,00 Warmond 2.373 604 25,45% 2,96 Gemeentebreed kreeg D66 15,02% van de uitgebrachte stemmen. Dat is iets meer dan 2,5 keer zoveel als in 2005. Je zou dus mogen verwachten dat per kern het percentage aantal uitgebrachte stemmen ook met dezelfde ratio zou toenemen. Te zien is echter dat in Voorhout en Warmond het aantal uitgebrachte stemmen ongeveer 3 keer zoveel is geworden. Sassenheim blijft achter met iets meer dan 2 keer zoveel stemmen ten opzichte van 2005. 5.4 Verkiezingen 2014 Bij de meest recente verkiezingen was Rose Marie voor de derde maal lijsttrekker van D66 Teylingen. In totaal stonden er 15 leden op de kandidatenlijst, waarvan 4 vrouwen en 11 mannen.

Kandidaat sd: 1

sd: 2

sd: 3

sd: 4

sd: 5

sd: 6

sd: 9

sd: 10

sd: 12

sd: 14

sd: 15

sd: 16

sd: 17

sd: 18

sd: 19

sd: 20 Totaal

1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) (v) 110 180 129 110 100 124 235 278 14 136 102 83 35 117 124 49 1.926

2 Hartvelt, R.M. (René) (m) 11 15 14 9 8 15 2 7 1 55 27 25 13 37 43 25 307

3 Verdegaal, A.J. (Ton) (m) 5 9 5 7 1 8 1 1 0 15 14 23 4 24 17 12 146

4 Koot, G.A. (Fred) (m) 4 2 6 2 4 12 3 1 0 15 4 10 2 2 9 6 82

5 van den Steenhoven, R.V.J. (Bob) (m) 3 3 1 1 5 2 2 0 0 5 1 5 1 12 3 3 47

6 van der Ploeg, B.A.J. (Bart) (m) 0 2 0 0 2 3 0 0 0 22 16 7 2 7 5 2 68

7 Willemze-van Zijverden, A. (Ans) (v) 5 8 2 4 7 3 5 19 0 3 2 2 3 1 6 2 72

8 Heede, K. (Katja) (v) 2 3 4 6 2 4 20 13 0 2 2 2 1 4 4 3 72

9 van Teylingen, W.R. (Wouter) (m) 3 6 4 2 3 0 2 0 0 12 1 2 0 9 10 6 60

10 van den Berkmortel, R. (Roel) (m) 1 1 2 0 2 0 4 5 0 2 0 1 0 1 5 1 25

11 Bartelink-Hoos, H.J.M. (Ans) (v) 0 0 1 0 3 0 5 2 0 0 0 1 1 1 1 0 15

12 Overgaag, A.J.M. (Aad) (m) 0 3 0 3 0 2 10 4 0 0 0 0 0 1 0 0 23

13 van Kempen, A.L. (Arno) (m) 1 0 0 0 0 4 6 7 0 1 3 0 1 2 0 0 25

14 Ouwehand, N.C.J. (Nico) (m) 1 0 1 1 0 0 22 12 0 0 0 1 1 0 0 0 39

15 van Konijnenburg, R. (Rob) (m) 3 1 1 1 2 0 7 3 0 0 0 0 1 1 2 5 27

Totaal 149 233 170 146 139 177 324 352 15 268 172 162 65 219 229 114 2.934

24

Uiteraard behaalde Rose Marie weer het hoogste aantal stemmen. Dit keer was het 65,6% en dat betekende weer meer dan bij de vorige verkiezingen. De overige 3 vrouwen op de kandidatenlijst behaalden gezamenlijk 159 stemmen (gemiddeld 53 per kandidaat), de 11 mannelijke kandidaten behaalden gezamenlijk 849 stemmen (gemiddeld 77 per kandidaat). Rose Marie bleek deze keer ook de politica te zijn op wie de mensen het meest gestemd hadden. Marlies Volten van de VVD volgde met 1593 stemmen en Peter Scholten van het CDA met 1481 stemmen. De nummers van de stemlokalen corresponderen met de volgende locaties:

1 Julianakerk, Sassenheim 12 De Kaagsociëteit, Warmond 2 Gemeentekantoor Teylingen, Sassenheim 14 Bestuurscentrum Teylingen, Voorhout 3 Openb. Basisschool Het Bolwerk, Sassenheim 15 De Roef (bij St. Bartholomeuskerk), Voorhout 4 RK Basisschool De Springplank, Sassenheim 16 Jeugdcentrum De Spelewey, Voorhout 5 Zorggroep Marente loc. Bernardus, Sassenheim 17 Jongerencentrum @hok, Voorhout 6 P.C. Basisschool De Rank, Sassenheim 18 RK Basisschool Emmaus, Voorhout 9 Soc. Cult. Centrum Het Trefpunt, Warmond 19 Cluster Hoogh Teylingen, Voorhout 10 Sporthal De Geest, Warmond 20 Mobiel stembureau

Kijkend naar de onderverdeling van de stemmen in de kernen, dan zien we het volgende: Kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Mobiel Totaal 1 Keijzer-Zweers, R.M. (Rose Marie) (v) 753 597 527 49 1.926 2 Hartvelt, R.M. (René) (m) 72 200 10 25 307 3 Verdegaal, A.J. (Ton) (m) 35 97 2 12 146 4 Koot, G.A. (Fred) (m) 30 42 4 6 82 5 van den Steenhoven, R.V.J. (Bob) (m) 15 27 2 3 47 6 van der Ploeg, B.A.J. (Bart) (m) 7 59 0 2 68 7 Willemze-van Zijverden, A. (Ans) (v) 29 17 24 2 72 8 Heede, K. (Katja) (v) 21 15 33 3 72 9 van Teylingen, W.R. (Wouter) (m) 18 34 2 6 60 10 van den Berkmortel, R. (Roel) (m) 6 9 9 1 25 11 Bartelink-Hoos, H.J.M. (Ans) (v) 4 4 7 0 15 12 Overgaag, A.J.M. (Aad) (m) 8 1 14 0 23 13 van Kempen, A.L. (Arno) (m) 5 7 13 0 25 14 Ouwehand, N.C.J. (Nico) (m) 3 2 34 0 39 15 van Konijnenburg, R. (Rob) (m) 8 4 10 5 27 Totaal 1.014 1.115 691 114 2.934 Ook hier is duidelijk dat de lijsttrekker verreweg de meeste stemmen heeft gekregen. In Sassenheim was dit ruim 74%, in Voorhout bijna 54% en in Warmond ruim 76%. In Sassenheim eindigt René op een 2e plaats met ruim 7% en ook in Voorhout komt René op een 2e plaats met bijna 18%. In Warmond eindigt Nico Ouwehand als 2e met bijna 5%. Bij het mobiele stembureau (Warmond en Voorhout) kreeg Rose Marie bijna 43% van de stemmen en René bijna 22%. Het aantal stemmen dat nodig was om met voorkeur in de raad gekozen te worden bedroeg evenals in 2010 153 stemmen. Rose Marie en René voldeden hier ruimschoots aan, Ton kwam hiervoor 7 stemmen tekort. Dit had echter geen consequenties omdat Ton als 3e op de kandidatenlijst gewoon in de raad werd gekozen, net als Fred Koot. Door het behalen van de enige restzetel had ook Bob van den Steenhoven het recht om in de raad zitting te nemen, maar vanwege persoonlijke omstandigheden bedankte hij hiervoor en schoof Bart van der Ploeg een plaatsje op.

25

Van de op D66 uitgebrachte stemmen kwamen er 34,5% uit Sassenheim, 38% uit Voorhout en 23,6% uit Warmond. 3,9% van de mensen bracht zijn stem op D66 uit in het mobiele stembureau. Als je dit vervolgens weer in het perspectief plaats van de opkomst, dan ziet de verhouding per kern er als volgt uit: Kern Opkomst D66 % ↑ t.o.v. 2010 ↑ t.o.v. 2005 Sassenheim 6.801 1.014 14,91% 1,33 2,90 Voorhout 5.768 1.115 19,33% 1,28 3,84 Warmond 2.299 691 30,06% 1,18 3,50 Mobiel stembureau 503 114 22,66% Gemeentebreed was het aantal stemmen dat D66 behaalde 19,24% van het totaal uitgebrachte aantal stemmen. Dat is 1,28 keer zoveel als in 2010 en 3,33 keer zoveel als in 2005. Te zien is dat Sassenheim de relatieve achterstand op de andere kernen lichtjes heeft ingelopen, en dat in Voorhout relatief gezien de grootste stijging in D66-aanhang te vinden is ten opzichte van 2005. De aanhang van D66 in Warmond is overigens procentueel gezien nog altijd het grootst, maar als je het vergelijkt met het indexcijfer van 2010 lijkt de Warmondse aanhang niet evenredig hard mee te stijgen met het gemeentebrede gemiddelde. Dat is ook lastig, gelet op de grootte van de aanhang in Warmond. In grafiekvorm ziet dat er als volgt uit, waarbij het eerste jaar (2005) zowel gemeentebreed, als voor de 3 kernen als ijkpunt (n = 100) wordt gezien.

100

150

200

250

300

350

400

2005 2010 2014

Gemeente

Sassenheim

Voorhout

Warmond

26

5.5 Conclusies De 3 tot nu toe gehouden gemeenteraadsverkiezingen laten zien dat voor wat D66 betreft (maar dat is logisch en geldt ook voor de andere partijen) de lijsttrekker de spilfiguur is in de verkiezingen. Rose Marie heeft in de 3 verkiezingen gemiddeld 63,7% van de stemmen gekregen. Ten aanzien van de andere posities op de kandidatenlijst is het zo dat de nr. 2 na de lijsttrekker de meeste stemmen trekt (gemiddeld 11%), de nrs. 3 en 4 ongeveer 4% à 5% van de stemmen krijgen en de posities tot en met de nr. 10 tussen de 2% en de 3%. Kandidaten op de posities 11 en lager krijgen over het algemeen tussen de 0,5% en 1% van de stemmen. Daarnaast is duidelijk dat de kandidatenlijst van D66 vooral bestaat uit mannelijke kandidaten. Naast Rose Marie hebben de afgelopen jaren slechts 4 vrouwen op de kandidatenlijst gestaan, tegenover 17 mannen. De verhouding tussen mannen en vrouwen is gemiddeld ongeveer 1 : 4 hetgeen betekent dat er gemiddeld 4 keer zoveel mannen op de lijst hebben gestaan dan vrouwen. De vrouwelijke kandidaten buiten Rose Marie hebben over de afgelopen 3 verkiezingen gemiddeld 59,5 stemmen behaald. De mannelijke kandidaten doen het iets beter met gemiddeld 64,9 stemmen maar daarbij moet worden aangetekend dat er de afgelopen 3 verkiezingen altijd mannelijke kandidaten op de plaatsen 2 en 3 hebben gestaan, plaatsen waarvan zojuist is geconcludeerd dat die verhoudingsgewijs ook nog veel stemmen behalen. Er hebben 4 leden alledrie de verkiezingsronden op de kandidatenlijst gestaan: Rose Marie Keijzer-Zweers, Arno van Kempen, Aad Overgaag en Rob van Konijnenburg. 7 leden hebben 2 keer op de lijst gestaan en 10 leden elk 1 keer. In totaal hebben dus 21 leden de afgelopen 3 jaren de 36 plaatsen op de kandidatenlijsten gevuld. De genoemde leden (exclusief de lijsttrekker) die telkens op de lijst hebben gestaan, behaalden in die 3 verkiezingen in totaal gemiddeld 3,6% van de stemmen, dus gemiddeld 1,2% per persoon. Rose Marie behaalde als lijsttrekker bij alledrie de verkiezingen zoals eerder genoemd gemiddeld 63,7% van de stemmen. Overigens stonden de 3 leden vrijwel altijd relatief laag op de kandidatenlijst, vandaar het lage gemiddelde. De 7 leden die tot nu toe 2 keer op de lijst hebben gestaan, behaalden in totaal gemiddeld 22,6% van de stemmen, derhalve 3,2% per persoon. Dit heeft vooral te maken met het feit dat de twee nrs.2 van de afgelopen kandidatenlijsten bij de 7 personen horen en dus relatief veel stemmen hebben behaald. De overige 10 leden die eenmaal voorkwamen op de lijst behaalden in totaal gemiddeld 10,1% van de stemmen, hetgeen neerkomt op ongeveer 1,0% per persoon. Tenslotte nog een analyse over de manier waarop door mensen gestemd is op de lokale politici. Met andere woorden: is er een trend te ontdekken in het stemgedrag van kiezers om wel of juist niet te stemmen op politici uit hun eigen woonplaats? In 2005 stond er 1 politicus uit Sassenheim op de lijst, 2 uit Voorhout en 4 uit Warmond, waaronder de lijsttrekker. De lijsttrekker wordt apart genoemd aangezien deze in alle kernen veel stemmen haalt. De onderverdeling in stemmen was toen als volgt: Woonplaats kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Totaal Lijsttrekker (Warmond) 95 112 103 310 Sassenheim (1) 116 14 8 138 Voorhout (2) 4 62 1 67 Warmond (3) 12 5 51 68 Totaal 227 193 163 583 Uiteraard krijgen de kandidaten de meeste stemmen in de kern waar zij wonen. Sassenheim springt er hier wel uit, maar dat is te verklaren doordat er maar één politicus uit deze kern op de lijst stond en dat ook nog eens de oud-lijsttrekker van de gemeente Sassenheim was. De lijsttrekker kreeg in absolute zin ongeveer evenveel stemmen in alledrie de kernen, maar in relatieve zin was het aantal stemmen in Warmond het grootst (63,2%).

27

In 2010 bestond het aandeel van kandidaten uit Sassenheim uit 2, Voorhout had 4 kandidaten op de lijst en Warmond 8, waaronder de lijsttrekker. Woonplaats kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Totaal Lijsttrekker (Warmond) 501 502 459 1.462 Sassenheim (2) 91 7 3 101 Voorhout (4) 58 358 18 434 Warmond (7) 118 50 124 292 Totaal 768 917 604 2.289 Hier dezelfde trend als in 2005: de lijsttrekker krijgt in absolute zin in alle kernen ongeveer evenveel stemmen, maar in relatieve zin de meeste stemmen in Warmond (76%), en de kandidaten krijgen de meeste stemmen in hun eigen woonplaats. Hier bestond overigens wel één uitzondering op: Ricky Slingerland-Meijdam kreeg als inwoner van Warmond meer stemmen in Sassenheim (58) dan in Warmond (18). In 2010 kwamen er geen kandidaten uit Sassenheim voor op de lijst, waren er 6 afkomstig uit Voorhout en 9 uit Warmond (waaronder de lijsttrekker). Woonplaats Kandidaat Sassenheim Voorhout Warmond Mobiel Totaal Lijsttrekker (Warmond) 753 597 527 49 1.926 Sassenheim (0) 0 0 0 0 0 Voorhout (6) 177 459 20 54 710 Warmond (8) 84 59 144 11 298 Totaal 1.014 1.115 691 114 2.934 Door het gebrek aan kandidaten uit Sassenheim stemden de mensen uit Sassenheim vooral op de lijsttrekker waardoor deze in relatieve zin ongeveer een evengrote aanhang had in zowel Sassenheim als Warmond. Ook Voorhoutse kandidaten ‘profiteerden’ van het ontbreken van kandidaten uit Sassenheim, maar dit heeft mede te maken met het feit dat de plaatsen 2 tm 6 op de kandidatenlijst werden ingenomen door kandidaten uit Voorhout. Nog één opvallend feit aan de uitslag van de verkiezingen was dat Ans Willemze meer stemmen uit Sassenheim (29) kreeg dan uit haar woonplaats Warmond (24), en ook Voorhout met 17 niet ver achterbleef. Dit heeft zeer waarschijnlijk te maken met het feit dat Ans in de periode 2010-2014 in de raad actief was en dus naamsbekendheid heeft in alle kernen. De algehele conclusies kunnen op basis van bovenstaande analyse de volgende zijn:

1. D66 heeft 4,22 procentpunt winst geboekt ten opzichte van de verkiezingen in 2010. Procentueel gezien was de winst in Warmond het grootste, maar omdat daar reeds veel D66 kiezers zijn, is de geïndexeerde winst in Sassenheim het grootst, op de voet gevolgd door Voorhout. Kortweg gezegd zit er in Sassenheim en Voorhout meer potentie om nog meer kiezers te trekken dan in Warmond

2. Er is geen bijzondere trend te ontdekken voor wat betreft de posities op de kandidatenlijst en de hoeveelheid stemmen. De lijsttrekker krijgt verreweg de meeste stemmen, gevolgd door de nrs. 2 en 3.

3. De historische verhouding tussen vrouwen en mannen (1 : 4) ligt schever dan bij andere politieke partijen (gemiddeld 1 ; 2,5). Dit wordt echter vooral veroorzaakt door de verkiezingen van 2005 (verhouding 1 : 6). Tijdens de verkiezingen van 2010 en 2014 lagen de kandidatenlijsten voor wat betreft de verhouding tussen vrouwen en mannen dicht bij het gemiddelde van de politieke partijen. Voor de volgende verkiezingen dient deze verhouding in ieder geval in stand gehouden te worden en zo mogelijk nog wat verbeterd te worden

4. Het maakt niet uit of je als kandidaat meerdere keren op de lijst hebt gestaan in relatie tot het aantal stemmen dat je krijgt, het is met name afhankelijk van de positie op de lijst

5. Er wordt met name gestemd op kandidaten uit de eigen kern. Uitzondering daarop vormt uiteraard de lijsttrekker, en in 2010 was ook een oud raadslid een uitzondering. Of dit een trend is valt nu nog niet te zeggen

6. Om in Sassenheim meer stemmen te halen is het raadzaam om op zoek te gaan naar een goede kandidaat uit Sassenheim (bij voorkeur een vrouw, zie punt 3).