Anatomi Tulang

Embed Size (px)

DESCRIPTION

anatomi tulang UKDW 2013

Citation preview

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    1/25

    TULANG

    Jaringan tulang terdiri dari :

    sel- sel tulang dengan lanjutan

    di kelilingi serabut jaringan pengikat ( kolagen ) dan garam kapur kalsium

    karbonat, kalsium fosfat dam magnesium fosfat

    jaringan berkumpul alat yang terdiri dari

    - jaringan parensim

    - jaringan stroma ( jaringan penyokong )

    ALAT GERAK

    a. pasif : - tulang-tulang

    - hubungan antara tulang

    b. aktif : - otot-otot

    Tulang dibagi menurut bentuk :

    1. os longum

    2. os breve

    3. os planum

    4. os pneumaticum

    Tulang manusia

    ( Sceleton humanum )

    Dibagi dalam : A. sceleton trunci

    B. cingulum superius ( cingulum membri superioris )

    C. sceleton extremitatis superioris ( sceleton membri superioris liberi )

    D. cingulum inferioris ( cingulum membri inferioris )

    E. sceleton extremitatis inferioris ( sceleton membri inferioris liberi )F. cranium

    A. Sceleton trunci

    Dibagi atas : - collumna vertebralis

    - costae

    - sternum

    2.

    3.

    4.

    A.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    2/25

    1. Collumna vertebralis, dibagi dalam

    servi kal ada 7 buah vertebra

    to raka l ada 12 buah vertebra

    lumba l ada 5 buah vertebrasakra l ada 5 buah vertebra

    koksigeal ada 34 buah vertebra

    Vertebra tersusun begitu rupa terbentuk tiang yang melengkung terjadi

    lengkungan. Lengkung ke ventral disebut lordosis ( servikal dan lumbal )

    lengkung ke dorsal disebut kifosis ( torakal dan sakral )

    kadangkadang terjadi lengkungan ke lateral disebut skoliosis

    A. Vertebra

    - Terdiri dari :corpus, arcus dan processus

    -korpus dan arcus membatasi foramen vertebrale ( lubang )

    -foramen dari atas ke bawah membentuk saluran canalis vertebralis

    1). Vertebra thoracalis ada 12 buah

    2) Vertebra cervicalisa) Atlas = vertebra cervicalis I bersendi dengan condylus occipitalis dan

    epistropheus

    1.

    Lengkungan columna vertebralisa dewasab anak baru lahir garis gravitasi, perawakan normal1. lordosis cerviculis (C1-C6)

    2. kyphosis thoracalis (C6- Th9)

    3. lordosis lumbalis (T4-L5)

    4. kyphosis sacralis (sacrum, coccygeus)

    5. promontorium

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    3/25

    b) Epistropheus = vertebra carvialis II, bersendi dengan atlas

    - tonjolan ke cranial disebut dens epistropheus

    c) Vertebra prominens ( VC.7 )

    - processus spinosus panjang, ujung membulat

    - pada orang hidup menonjol

    d) Vertebra cervicalis VI

    - tuberculum anterius besar dipakai sebagai dasar menekan ( meraba ) a.

    carotis communis

    - disebut juga tuberculum caroticum

    3). Vertebra lumbalis

    - tepi kranial processus artic superior terdapat processus mamillaris- di pangkal processus transversus terdapat processus accessorius

    4). Vertebra sacralis ( os sacrum )

    - satu sama lain tumbuh melekat menjadi satu tulang disebut os

    sacrum

    berbentuk segitiga, pucuk = apex ossis sacri, dan basisnya = basis ossis sacri

    terdapat di sebelah kranial

    tepi kranial corpus vertebra sacralis I menonjol disebut promontorium

    adanya kifosis dataran ventral cekung disebut facies pelvina, dan datarandorsal disebut facies dorsalis

    hasil pertumbuhan melekat

    o processus spinosus crista sacralis mediana

    o processus articularis crista sacralis intermedia

    o processus transversus crista sacralis lateralis dan pars lateralis ossis

    sacri

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    4/25

    Sacrum

    a. dari ventral

    b. dari dorsal

    c. dari sisi kanan

    d. dari kranial

    1. facies pelvina 10. processus articularis

    superior

    2. facies dorsalis 11. canalis sacralis

    3. basis assis sacri 12. tuberositas sacralis

    4. promontorium 13. facies auricularis

    5. linea transverse 14. crista sacralis media

    6. apex assis sacri 15. crista sacralis intermedia

    7. foramina sacralia anterior 16. crista sacralis lateralis

    8. foramina sacralia posteriora 17. cornu sacralis9. pars lateralis 18. hiatus sacralis

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    5/25

    processus tranversus yang melekat bagian lateral dimedial terdapat lubang-

    lubang

    o foramina sacralia posteriora

    o foramina sacralia anteriora pada facies pelvina

    antara foramen sacralia anteriora kanan kiri terdapat linea transversa bekasmelekatnya corpus vertebrae

    processus articularis inferior VS V menjadi cornu sacrale

    tempat bersendi dengan os coxae disebut facies auricularis

    os sacrum laki-laki : lebih panjang, sempit dan melengkung

    wanita : pendek, lebih lebar dan kurang melengkung

    5). Vertebra coccygealis ( 34 buah )

    tumbuh melekat satu dengan yang lain os coccygeus

    Costae

    - terdiri dari tulang dan tulang rawan ( kartilago )

    - terdapat 12 ps costa dibagi :

    costa vera 7 pasang ( pada sternum )

    costa spuria 5 pasang, 2 ps disebut costa fluctuantes

    - tiap costa terdiri dari : korpus, kolum dan kaput

    Sternum

    - tulang pipih

    - dibagi : manubrium sterni, corpus sterni, dan processus xiphoideus

    Manubrium sterni

    - terdapat incissura jugularis di crania incissura clavicularis tempat bersendi clavicula

    incissura costalis melekat cartilago costalis I

    Corpus sterni

    - incissura costalis untuk cartilago costalis IIIVII

    Processus xiphoideus

    - tulang rawan, bentuk tidak tetap

    2.

    3.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    6/25

    Manubrium sterni dan corpus sterni membentuk sudut, angulus sterni, terbuka ke

    dorsal, hubungannya synchondrosis sternalis.

    Cingulum superius

    - terdiri dari clavicula dan scapula

    - berhubungan dengan truncus pada sternum

    1) Clavicula

    - tulang panjang, terletak transversal

    - bersendi dengan sternum dan scapula

    2) Scapula

    - berbentuk segitiga dikenal 3 sisi margo superior, margo vertebralis dan margo

    axillaris ( lateralis )

    - mempunyai 3 sudut (angulus)

    angulus medialis (superior)

    angulus inferior

    angulus lateralis

    - mempunyai 2 permukaan : facies dorsalis dan ventralis

    - pada facies dorsalis terdapat spina scapulae ujungnya sebagai acromion

    - facies ventralis (facies costalis) cekung disebut fossa subscapularis

    B.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    7/25

    1. pars sternalis claviculae 21. epicondylus laterlis humeri

    2. lig. sternoclaviculae anterior 22. margo lateralis humeri

    3. lig. interclaviculare 23. facies ventrolateris

    4. discus articularis 24. tuberositas deltoidea5. lig. costoclaviculare 25. crista tuberculi major

    6. margo medialis scapulae 26. crista tuberculi minor

    7. angulus inferior scapulae 27. collum chirurgicum

    8. margo lateralis scapulae 28. caput longum m. bicipitis

    9. fossa subscapularis 29. tuberculum major humeri

    10. caput humeri 30. collum anatomicum

    11. margo lateralis scapulae 31. lig. coraco-acromiale

    12. capsula articularis 32. acromion

    13. tuberculum minus 33. discus articularis

    14. facies ventromedial humeri 34. lig. acromioclaviculare

    15. margo medialis humeri 35. pars acromialis claviculare

    16. epicondylus medialis humeri 36. processus coracoideus

    17. fossa coronoidea 37. lig. trapezoideum

    18. trochlea humeri 38. lig. conoideum

    19. capitulum humeri 39. lig. trnsverse superior scapula

    20. fossa radialis

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    8/25

    Sceleton extremitatis superioris

    - terdiri dari : humerus

    radius ulna

    ossa carpalia (ossa carpi)

    ossa metacarpalia

    phalanges

    - sebagian besar merupakan tulang panjang, dapat dibedakan :

    corpus

    ujung proksimal

    ujung distal

    1) Humerus

    - ujung proksimal terdapat caput humeri ( bulat )

    - dihubungkan dengan corpus oleh collum anatomicum

    - distal tubercula terdapat collum chirurgicum ( mudah patah )

    - ujung distal melebar tonjolan medial = trochlea humeri, dan tonjolan lateral =

    capitulum humeri

    - pada tepi medial terdapat epicondylus medialis, sedang di lateral epicondylus

    lateralis

    2) Radius

    - ujung proksimal berbentuk silinder permukaan cekung disebut fovea capituli radii

    - disebut capitulum radii dengan circumferentia articularis capituli radii

    C.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    9/25

    Radius dan Ulna1. olecranon 13. discus articularis

    2. incissura trochlearis 14. facies articularis

    3. processus coronoideus 15. processus styloideus radii

    4. tuberositas ulnae 16. facies ventralis radii

    5. lig. obliqunum 17. margo ventralis radii

    6. lubang untuk vasa interossia posterior 18. facies lateralis radii

    7. facies ventralis ulnae 19. tuberositas radii

    8. margo ventralis ulnae 20. collum radii

    9. membrana interossia 21. ligamentum quadratum

    10. circumferentia articularis 22. recessus sacciformis

    11. capsula articularis 23. lig. anulare radii

    12. processus styloideus ulnae 24. caput radii

    - ujung distal melebar dengan facies articularis distalis = facies articularis carpea

    - di sebelah lateral terdapat processus styloideus radii

    3) Ulna

    - ujung proksimal berbentuk kait, ujung dorsal lebih panjang dan melengkung (

    disebut olecranon ) dibanding volar ( processus coronoideus )

    - ujung distal disebut capitulum ulnae berbentuk silinder dengan dataran disebut

    circumferentia articularis capituli ulnae bersendi dengan incissura ulnaris radii

    - dijumpai processus styloideus ulnae

    4) Ossa carpalia

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    10/25

    - terdapat tulang-tulang pendek, dibagi dalam 2 baris proksimal dan distal

    - baris proksimal : os naviculare

    os lunatum

    os triquetrum

    os pisiforme

    - os naviculare, os lunatum dan os triquetrum membentuk dataran sendi berbentuk

    elips

    - baris distal : os multangulum majus

    os multangulum minus

    os capitatum

    os hamatum

    1. phalanges 18. corpus ossis metacarpalia

    2. os metacarpalia 19. caput metacarpalia

    3. os carpalia 20. basis ossis phalangis

    4. ulna 21. corpus phalangis5. processus styloideus ulnae 22. caput phalangis

    6. radius 23. os sesamoidea

    7. processus styloideus radii 24. phalanx proximale

    8. scaphoidea 25. phalanx medialis

    9. lunatum 26. phalanx distalis

    10. triquetrum 27. tuberositas phalanx distalis

    11. os pisiforme 28. tuberculum ossis trapezium

    12. trapezium 29. tuberculum ossis scaphoideum

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    11/25

    13. trapezoideum 30. angulus ossis hamati

    14. capitatum 31. facies articularis carpalis

    15. hamatum 32. circumferentia articularis capituli ulnae

    16. processus styloideus ossis metacarpalis 33. flexura distalis

    17. basis ossis metacarpalia

    - os multangulum minus, os capitatum dan os hamatum membentuk dataran sendi

    rata

    - os multangulum majus membentuk dataran sendi pelana

    - os multangulum majus, os multangulum minus, os capitatum bersendi pada os

    naviculare dan os lunatum

    5) Os metacarpalia

    - banyaknya 5 buah ujung proksimal melebar basis

    - os metacarpalia I terpisah dari yang kedua

    - os metacarpalia I bersendi dengan os multangulum majus, berbentuk pelana

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    12/25

    1. phalanx distalis 18. radius

    2. phalanx medialis 19. ulna

    3. phalanx proximalis 20. artic. intermetacarpale

    4. os metacarpal III 21. artic. carpometacarpale

    5. sendi interphalangeal 22. artic. carpometacarpale

    6. sendi metacarpophalangeal 23. artic. intercarpale

    7. lig. collaterale 24. artic. intracarpalia

    8. lig. collaterale 25. artic. radiocarpalia

    9. capsula articularis 26. artic. radio ulnaris distalis

    10. capsula articularis 27. discus articularis

    11. trapezium 28. os sesamoidea

    12. trapezoideum 29. lig. interosseum metacarpale

    13. capitatum 30. lig. interosseum metacarpophalangealis

    14. hamatum 31. lig. interosseum intercarpale15. scaphoideum 32. lig.collaterale ulnare

    16. lunatum 33. lig. collaterale radiale

    17. triquetrum 34. membr. interossea

    6). Phalanges ( ossa digitorum manus )

    6) Ossa sesamoidea

    - tulang-tulang kecil membulat, disebelah volar persendian

    B. Cingulum inferius

    ( Cingulum membri inferioris )

    - disebut juga pelvis, terdiri dari os sacrum, os coccygis, os coxae

    Os coxae

    - terdiri dari os ilium, os pubis dan os ischii

    - ketiganya tumbuh melekat pada suatu cekungan ( = acetabulum) membentuk

    persendian dengan femur

    - os ilium dibedakan corpus dan ala ossis ilii yang cekung = fossa iliaca

    - tepi kranial melengkung = crista iliaca

    - terdapat facies auricularis ossis ilii yang bersendi dengan facies auricularis

    ossis sacri

    D.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    13/25

    - os pubis dibedakan corpus ( membentuk acetabulum ), r superior dan inferior

    Os Coxae1. ilium

    2. pubis

    3. ischium

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    14/25

    4. acetabulum

    5. ala ossis ilii

    6. fossa iliaca

    7. linea acuata

    8. corpus ilii

    9. facies sacropelvina

    10. facies auricularis11. tuberositas iliaca

    12. crista iliaca

    13. labium externum crista iliaca

    14. linea intermedialis

    15. labium internum crista iliaca

    16. spina iliaca anterior superior

    17. spina iliaca anterior inferior

    18. spina iliaca posterior superior

    19. spina iliaca posterior inferior

    20. incissura ischiadica major

    21. facies glutealis

    22. linea glutealis anterior

    23. linea glutealis posterior24. linea glutealis inferior

    25. corpus pubis

    26. eminentia iliopubica

    27. r. superior ossis pubis

    28. r. inferior ossis pubis

    29. pecten ossis pubis

    30. tuberc. pubicum + crista pubica

    31. crista obturatoria

    32. sulcus obturatoria

    33. tuberc. obturatorium anterior

    34. tuberc. obturatorium posterior

    35. foramen obturatorium

    36. facies symphysialis

    37. corpus ossis ischii

    38. r. ischiadicum

    39. spina ischiadica

    40. incissura ischiadica minor

    41. tuber ischiadicum

    42. incissura acetabuli

    43. facies lunatum

    44. fossa acetabularis

    45. sulcus supra-acetabularis

    46. tuberculum iliacum

    - os ischii dibedakan corpus, r. superior dan r. inferior

    - perlekatan r. superior dan inferior membesar disebut tuber ischiadicum

    - dijumpai spina ischiadica memisah incissura ischiadica major dengan minor

    - rongga yang dibatasi os coxae kanan kiri, os sacrum dan os coccygis disebut

    cavum pelvis

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    15/25

    - oleh linea terminalis rongga ini dibagi jadi pelvis major dan minor

    - masuk ke pelvis minor melalui lubang disebut aditus pelvis ( = apertura pelvis

    superior ) dibatasi linea terminalis kanan kiri

    - pintu keluar di sebut exitus pelvis dibatasi r. inferior ossis pubis ka - ki, r. inferior

    ossis ischii ka- ki, tuber ischiadicum ka- ki, ujung kaudal os coccygeus

    - r. inferior ossis pubis ka - ki membentuk sudut = angulus pubis ( arcus pubis )

    Beda pelvis lakilaki dan perempuan

    Perempuan Lakilaki

    inklinasi pelvis 70 - 75 60

    SIAS dibanding tuberc. pubicum lebih ke ventral lebih ke kaudal

    arcus pubis > 90 < 90

    aditus pelvis hampir bulat bentuk jantung

    ala ossis ilii > mendatar kurang mendatar

    Menurut bentuk, pelvis digolongkan menjadi :

    1. pelvis gynecoid, aditus pelvis hampir bulat, 50% bentuk pelvis wanita

    2. pelvis android, aditus pelvis seperti gambaran jantung ( kebanyakan lakilaki )

    3. pelvis anthropoid, aditus pelvis berbentuk oval, sempit dan memanjang, sumbu

    panjang ke ventrodorsal, ujung yang membulat di sebelah dorsal4. pelvis platypeloid, aditus pelvis berbentuk elips, sumbu panjang ke transversal

    Ukuranukuran pelvis

    1. Aditus pelvis, dikenal

    - conjugata vera anatomica, jarak antara promontorium dan tepi kranial

    symphysis ossium pubis

    - conjugata vera gynecologica (obstetrica), jarak antara promontorium dan

    dinding dorsal symphysis ( terletak dekat tepi kranial symphysis )- diameter transversa, jarak terbesar antara linea arcuata ka - ki

    - diameter obliqua I jarak antara artic. sacroiliaca kanan dan eminentia

    iliopectinea kiri

    - diameter obliqua II, jarak antara artic sacroiliaca kiri dan eminentia iliopectinea

    kanan

    1.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    16/25

    - conjugata diagonalis, jarak antara promontorium dan tepi kaudal symphysis

    2. Exitus pelvis, dikenal

    - diameter recta, jarak antara tepi kaudal symphysis dan ujung kaudal os

    coccygeus

    - diameter transversa, jarak antara kedua tuber ischiadicum

    Pelvis minor, dikenal

    - diameter recta terlebar, jarak pertengahan dinding dorsal symphysis dan

    pertengahan facies pelvina ossis sacri ( pd linea mediana)

    - diameter recta tersempit, jarak antara tepi kaudal symphysis dan facies

    pelvina ossis sacri di linea mediana dalam bidang yang melalui tepi kaudal

    Skeleton ekstremitas inferioris

    ( skeleton membri inferioris liberi )

    - terdiri dari : femur ossa tarsalia

    tibia ossa metatarsalia

    fibula phalanges

    Femur

    - tulang terpanjang terdiri dari caput (kepala), collum (leher) dan corpus (batang)

    dengan condylus medialis dan lateralis

    - caput bersendi dengan acetabulum

    - kollum dan korpus membentuk sudut inklinasi

    - pada bayi (baru lahir) sudut inklinasi 1500, pada bayi 140

    0 dan umur 3 tahun

    1250

    - pada dewasa jika sudut inklinasi melebihi normal ( >125 dikenal sebagai coxa

    valga, jika kurang dari 1200disebut coxa vara

    Sudut inklinasi (dewasa)a. normal

    b. coxa valga

    c. coxa vara

    2.

    3.

    D.

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    17/25

    Os femoris

    1. caput femoris 14. labium laterale l. aspera

    2. fovea capitis 15. labium mediale l. aspera

    3. collum femoris 16. facies poplitealis

    4. trochanter major 17. linea intercondyloidea

    5. fossa trochanterica 18. condylus medialis

    6. linea intertrochanterica 19. tuberculum adductorium

    7. crista intertrochanterica 20. apicondylus medialis

    8. trochanter minor 21. facies patellaris

    9. corpus femoris 22. fossa intercondyloidea10. tuberositas glutealis 23. condylus lateralis

    11. linea pectinea 24. apicondylus lateralis

    12. foramen nutricium 25. basis patellae

    13. linea aspera 26. facies articularis patellae

    Sendi femur ( articulatio femoralis)

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    18/25

    - merupakan sendi bola disebut articulatio sphenoidalis, dengan tiga aksis

    - saat ekstensi femur, lig. iliofemorale tertarik

    - posisi berdiri, lig. mencegah pelvis jatuh ke belakang

    -

    - gerakan : fleksi = antefleksi ( 1200)

    ekstensi = retrofleksi ( 150 )

    abduksi ( 450)

    adduksi ( 100)

    endorotasi ( 350 )

    eksorotasi ( 150)

    Tibia

    terdiri dari : corpus, pada penampang melintang triangular

    ujung proksimal mempunyai condylus medialis dan lateralis

    Tungkai bawah1. condylus lateralis tibiae

    2. condylus medialis tibiae

    3. facies articularis superior tibiae

    4. eminentia inter condyloidea

    5. tuberc. intercondyloideum laterale

    6. tuberc. intercondyloideum mediale

    7. corpus tibiae

    8. tuberositas tibiae

    9. facies medialis tibiae

    10. margo anterior tibiae

    11. facies lateralis tibiae

    12. margo interossia tibiae

    13. malleolus medialis

    14. facies articularis malleolus medialis

    15. facies articularis inferior

    16. caput fibulae

    17. apex caput fibulae

    18. corpus fibulae

    19. margo interossea fibulae

    20. margo interior fibulae

    21. facies lateralis fibulae

    22. malleolus lateralis

    23. facies articularis malleolus lateralis

    24. membrana interossea

    25. lig. anterior caput fibulae

    26. lig. tibiofibulare anterior

    terhadap aksis frontal

    terhadap aksis sagital

    terhadap aksis longitudinal

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    19/25

    - mempunyai : facies lateralis

    facies medialis, dan

    facies posterior

    Tibia proksimal1. facies articularis superior

    2. condylus medialis

    3. condylus lateralis

    4. eminentia intercondyloidea

    5. tuberc. intercondyloideum mediale

    6. tuberc. intercondyloideum laterale

    7. area intercondyloidea anterior

    8. area intercondyloidea posterior

    9. facies articularis fibulae

    10. linea poplitea

    11. foramen nutricia

    - massa utama tibia di bagian posterior, terjadi gaya kompresi tinggi

    Alas penopang tubuhposisi berdirisantai

    - bagian distal tibia memutar keluar, sehingga ujung kaki menghadap keluar

    membentuk sudut 450( ka-ki ) menyebabkan stabilitas saat berdiri

    Fibula

    - pada penampang melintang batang fibula quadrangular

    margo interossea tempat melekat membrana interossea

    Patella

    - berbentuk segitiga, apeks ke distal dan basis ke arah proksimal

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    20/25

    Ossa Tarsalia

    terdiri dari : talus

    - calcaneus

    - os naviculare

    - os cuboideum

    - 3 ossa cuneiformia

    CRANIUM

    Terdiri dari

    : Neurocranium menutupi otak

    Viscerocranium membentuk muka

    Neurocranium :

    terdiri dari tulangtulang pipih saling berhubungan

    tidak ada kemungkinan gerakan

    hubungan sebagai syndesmosis = sutura selanjutnya synostosis

    macam-macam sutura :

    - sutura serrata

    - sambungan seperti gigi dan bersesuaian

    - sutura squamusa

    - tipis- tipis saling menutupi

    - sutura plana

    - tepi lurus dan tersusun tepi menepi

    pembentuk neurocranium

    - os frontale

    - os parietale ( sepasang )

    - os temporale ( sepasang )

    - os sphenoidale

    - os occipitale

    - os ethmoidale

    Viscero cranium

    1

    1

    2

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    21/25

    pembentuk : - os maxillare ( sepasang )

    - os palatum ( sepasang )

    - os nasale ( sepasang )

    - os lacrimale ( sepasang )

    - os zygomaticum ( sepasang )- concha nasalis inferior ( sepasang )

    - vomer

    - os mandibulare

    Mandibula

    Dibedakan : - corpus mandibulae

    - sepasang rami mandibulae

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    22/25

    Cavum nasi

    - kanan kiri dipisahkan oleh septum nasi

    - lubang depan dibatasi os maxillare dan os nasale membentuk apertura piriformis- lubang belakang disebut choanae langsung ke nasopharynx

    - dikelilingi ronggarongga disebut sinus paranasalis

    - di dinding lateral menempel 3 buah concha nasalis menonjol ke dalam dan

    membatasi 3 buah meatus nasi

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    23/25

    Apparatus masticatorius

    a. Articulatio temporo mandibularis

    - hubungan antara caput mandibulae dengan fossa mandibularis yang dilengkapi

    dengan discus articularis

    - gerakan dapat melalui aksis vertikal selain melalui aksis sendi

    - kedua aksis caput mandibulare bersilangan didepan foramen magnum

    membentuk sudut antara 110178

    - gerakan sendi dibedakan 3 arah :

    1) membuka mulut

    - caput articularis ke depan dan ke bawah kombinasi gerakan

    engsel dan gerakan meluncur ( sliding )

    2) gerakan meluncur ke depan

    3) gerakan mengunyah / mengasah gerakan miring ke kanan dan ke kiri

    bergantian, gerakan ini bukan perpindahan ke lateral murni

    Caput mandibulare ( salah satu ) ke depan dan berhenti pada fossa articularis dan

    terjadi rotasi dengan aksis vertical. Pada waktu yang sama, caput sisi yang lain pindah

    ke depan dan bawah mencapai tuberculum articulare.

    Di dalam mastikasi gerakan terjadi dengan segera

    STRUKTUR TULANG

    Makroskopis : putih, berupa anyaman padat stratum compactum

    berongga trabecula stratum spongiosum

    Stratum compactum : di korteks berkaitan dengan kekuatan

    ketebalan dan gambarannya berbeda beda

    tergantung posisi dan fungsi tulang

    Stratum spongiosum : di tengah, memberi kekuatan tambahan

    menopang sumsum tulang

    Tulang sebagai cadangan kalsium dan fosfat, dipengaruhi oleh hormon

    atau cytokine

    Mikroskopis :

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    24/25

    Sel tulang terdapat di dalam matriks yang mengalami kalsifikasi.

    Sel tulang terdiri dari beberapa tipe :

    sel osteoprogenitor

    osteoblast

    osteositsel permukaan tulang

    osteoclast

    Selain sel-sel tersebut terdapat juga komponen periosteum, endosteum dan

    sumsum tulang

    Sel osteoprogenitor

    derivat dari sel yang berpotensi dalam sumsum tulang dan jaringan

    pengikat lain proliferasi dan diferensiasi menjadi osteoblast

    pembentukan tulang

    sel awal menyerupai fibroblast asal dari sel mesensim

    Osteoblast

    pada permukaan pertumbuhan tulang, satu lapis

    berfungsi : sintese, deposisi dan mineralisasi matriks tulang

    Osteosit

    tersebar di matriks, berhubungan dengan lanjutan sel membentuk

    anyaman kontak dengan osteoblas dan sel permukaan tulang

    derivat osteoblas

    bentuk elips ( saat inaktif )

    osteosit yang mati matriks tulang diresorpsi oleh osteolclast

    fungsi osteosit : - pemeliharaan tulang

    Sel pelapis ( permukaan ) tulang

    epitel pipih, terutama tulang dewasa

    terdapat pada sisi tulang yang istirahat tidak ada deposisi atau resorpsi

    satu sama lain saling berhubungan, dan dengan osteosit

    di sisi endosteum membentuk anyaman luar jaringan sumsum,

    permukaan periosteum dan melapisi kanal vasa darah didalam osteon

    berperan : - diferensiasi sel osteoprogenitor

    - kontrol kerja osteoclast

    - mengatur homeostasis mineral

    - menghasilkan kolagenase menghancurkan matriks yang

    tidak mengalami mineralisasi

  • 5/24/2018 Anatomi Tulang

    25/25

    - menyiapkan permukaan untuk kerja resorbsi osteoclast

    Osteoclast

    terletak di dekat permukaan tulang

    fungsi : - menghancurkan tulang- demineralisasi, destruksi matriks oleh enzim lisosom dan non-

    lisosom

    - degradasi kolagen dan tulang yang tidak mengalami

    mineralisasi dengan mengeluarkan kolagenase

    terjadi osteoclast akibat fusi sel mononuklear fagosit ( makrofag )

    bersatu membentuk giant multinuclear cell

    Matriks tulang

    adalah material tulang ekstraselular yang termineralisasi

    substansia dasar dengan serabut kolagen paralel

    air 10 20 %, 60 70 % anorganik garam mineral, 30 40 % kolagen,

    sisa 5 % protein non kolagen, karbohidrat yang bergabung dengan

    glikoprotein

    pada rickets jumlah osteoid banyak

    Kolagen : - tipe I

    - 2/3 mineral terletak di serabut kolagen- bertanggungjawab terhadap kekuatan mekanis, tarikan

    desakan dan gesekan

    - disintese oleh osteoblast

    Garam-garam tulang : - garam anorganik keras dan kaku

    - ion yang menyusun bagian mineral tulang :

    kalsium, fosfat, hidroksil dan karbonat

    - ion lain ( sedikit ) : sitrat, magnesium, potasium,

    fluorida, besi, zinc, copper, aluminium dll