Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2018
iErauzkin
[Enpresaren izena]
[Data]
ANDRAMARI
ZORNOTZAKO IKASTOLAKO
HIZKUNTZ PROIEKTUA
Hizkuntza Proiektua
2
AURKIBIDEA
1. IKASTOLAREN IBILBIDEA ETA EGOERA SOZIOLINGUISTIKOA 6
2. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN DEFINIZIOA ETA EZAUGARRIAK 18
2.1. Hizkuntz proiektuaren definizioa 18
2.2. Hizkuntzekiko esku-hartze eremuak 18
2.2.1. Eremu pedagogikoa 19
2.3. Eremu instituzionala 20
2.4. Hizkuntz Proiektuaren ezaugarriak 21
2.5. Hizkuntz proiektuaren kokapena 22
3. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN IKUSPEGIA ETA HELBURUAK 23
3.1. Hizkuntzekiko helburu orokorrak 23
3.2. Hizkuntzekiko erreferentziazko lorpen mailak 25
3.2.1. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaierarako 25
4. IKASTOLEN HIZKUNTZ PROIEKTUAREN OINARRI TEORIKOAK 26
4.1. Ikastolen hezkuntza-ereduaren printzipioak 27
4.2. Hezkuntzaren ikuspegia 28
4.2.1. Euskal Curriculuma: konpetentzien garapenean oinarritutako hezkuntza 28
4.2.2. Metodologiaren oinarriak 32
4.3. Hizkuntzaren eta eleaniztasunaren ikuspegia 33
4.3.1. Hizkuntzaren ikuspegia 33
4.3.2. Euskaran ardaztutako hezkuntza eleaniztuna 34
4.3.3. Eskolaren zeregina euskara indarberritzeko prozesuan 37
4.3.4. Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzuna: kultur integrazio barne-hartzailea 39
4.4. Hizkuntzaren ikaskuntza-irakaskuntzaren ikuspegia 41
4.4.1. Komunikatzen ikasi konpetentzia orokorra 41
4.4.2. Hizkuntz dibertsitateari eta kalitateari begira, erregistroen trataera 49
Hizkuntza Proiektua
3
5. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN PRESTAKUNTZARAKO IRIZPIDEAK 51
5.1. Prestakuntzaren esparruak 52
5.2. Prestakuntzaren ardatz nagusiak 52
5.2.1. Profesionalak. Funtzioa eta garrantzia 53
5.2.2. Gurasoak 54
5.2.3. Ikasleak 56
6. HIZKUNTZA PLANGINTZA 57
6.1. Hizkuntza bakoitzaren lekua eta funtzioa ikastolako eremuetan 58
6.2. Eskolatze goiztiarra eta berantiarra 59
6.2.1. Eskolatze goiztiarra (Haur Hezkuntzako etapa) 59
6.2.2. Eskolatze berantiarra (LH eta DBH etapak) 60
6.3. Gela barruko hizkuntzak 60
6.3.1. Hizkuntza bakoitzaren ordu kopurua eta hasierako adina 60
6.3.2. Hizkuntza bakoitzaren lorpen-maila eta kanpoko frogak 61
6.4. Eremu instituzionalean hizkuntzen banaketa 63
6.4.1. Gobernu-, administrazio- eta funtzionamendu-organoen hizkuntz erabilera. 66
6.4.2. Funtzionamendu-organoen hizkuntz erabilera 66
6.4.3. Langileen hizkuntz profila 66
6.4.4. Hizkuntzen trataerari buruzko erabakiak biltzen dituzten dokumentuak 67
6.4.5. Langileen hizkuntz prestakuntza 68
6.4.6. Ekonomia- eta administrazio-dokumentazioaren hizkuntz trataera 68
6.4.7. IKT euskarrien hizkuntz trataera 68
6.4.8. Ikastolako espazioen hizkuntz trataera 68
6.4.9. Familia barruko hizkuntz erabilera 69
6.4.10. Ikastolaren eta gurasoen arteko harremanak 70
6.4.11. Beste ikastetxeekiko harremanak 71
6.4.12. Gizarte-elkarteekiko harremanak 71
6.4.13. Udal eta herri-erakundeekiko harremanak 72
6.4.14. Hornitzaileekiko harremanak 72
6.5. Hizkuntz erregistroen trataera 72
7. HIZKUNTZ PROIEKTUA KUDEATZEKO IBILBIDEA 73
7.1. Ibilbidearen sekuentzia grafikoa 73
Hizkuntza Proiektua
4
7.2. Ibilbidearen urratsak 73
7.2.1. Hausnarketa eta sozializazio-fasea (1. urratsa) 73
7.2.2. Egoeraren diagnostikoa (2. urratsa) 74
7.2.3. Andramari Ikastolako Hizkuntz Proiektuaren idazketa (3. urratsa) 76
7.2.4. Andramari Ikastolaren Plan estrategikoa (4. urratsa) 77
7.2.5. Andramari Ikastolaren Urteko plana (5. urratsa) 77
7.2.6. Andramari Ikastolaren Urteko memoria (6. urratsa) 78
7.2.7. Hizkuntz Proiektua dokumentua eguneratzea (7. urratsa) 78
7.2.8. Urteko plana (8. urratsa) 78
7.2.9. Plan estrategikoaren ebaluazioa (azken urratsa) 78
8. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN KUDEAKETARAKO EGITURA ETA ZEREGIN
PROPOSAMENA 80
9. IKASTOLAREN GOBERNU-ORGANOEI DAGOZKIEN ZEREGINAK 80
9.1. Zuzendaritzari dagozkion zereginak 81
9.2. Hizkuntz Proiektua Taldearen osaketa 82
9.3. Hizkuntz Proiektua Taldearen zereginak 84
9.4. Hizkuntz Departamentu Bateratuaren osaketa eta zereginak 85
9.5. Euskaraz Bizi Taldearen osaketa eta zereginak 86
10. HIZKUNTZA PROIEKTUA EBALUATZEKO IRIZPIDEAK 88
10.1. Hizkuntza Proiektuaren koherentzia 88
10.1.1. Diagnosia 88
10.1.2. Plan estrategikoa 89
10.1.3. Urteko plana 89
10.1.4. Ikastolaren Hizkuntz Proiektua 89
10.2. Hizkuntz Proiektuaren egitura eta funtzionamendua 89
10.2.1. Hizkuntz Proiektua Taldea 89
10.2.2. Hizkuntz mintegi bateratua 90
10.3. Hizkuntz Proiektuaren ezagutza eta zabalkundea 90
10.3.1. Irakasle-langileek ezagutzen dute Hizkuntz Proiektua 90
10.3.2. Familiek ezagutzen dute hizkuntz proiektua 90
Hizkuntza Proiektua
5
10.3.3. Ikasleek hizkuntz proiektua ezagutzen dute 90
10.3.4. Hizkuntz Proiektuaren berri honako hauetan ematen da: 90
10.4. Proiektuaren emaitzen ebaluazioa 91
10.4.1. Ebaluazio tresnak Errorea! Laster-marka definitu gabe.
10.4.2. Proiektuaren lorpenak 92
11. ERANSKINAK 93
11.1. 15. ERANSKINA Errorea! Laster-marka definitu gabe.
11.2. PLAN ESTRATEGIKOA EREMUKA 93
Hizkuntza Proiektua
6
1. IKASTOLAREN IBILBIDEA ETA EGOERA
SOZIOLINGUISTIKOA
IKASTOLAREN TESTUINGURU SOZIOLINGUISTIKOA
Andramari ikastola Amorebieta-Etxanon dago. Bertako udaletxeak 2014an egindako plan
estrategikotik Euskararen Kale Erabileraren Neurketaren arabera herri honetan biztanleriaren
euskara gaitasuna % 53koa da eta kaleko erabilera, berriz, % 23koa.
BILAKAERA
Hizkuntza Proiektua
7
Hizkuntza Proiektua
8
Hizkuntza Proiektua
9
Hizkuntza Proiektua
10
Hizkuntza Proiektua
11
Andramari Ikastolako ikasleen % 95-a Zornotzakoak dira. Hauez gain badira inguruko
herrietatik datozen ikasle gutxi batzuk. Andramari ikastolako familia-tipologia euskalduna da.
Ikasleen familia %47a elebidun osoak (aita eta ama euskaldunak) dira; familia erdaldun osoa
(aita eta ama, erdaldun elebakarrak) ikasleen % 24 dira; eta familia mistoak (aita edo ama,
elebiduna) ikasleen % 29 dira.
PK Ikasle kopurua Herria
48340 550 Zornotza
48330 9 Lemoa
48390 4 Bedia
48300 3 Gernika
48140 3 Igorre
48960 3 Usansolo
48240 1 Berriz
46600 2 Senegal
48196 1 Lezama
48392 3 Muxika
48450 1 Etxebarri
48142 1 Artea
GUZTIRA 581
Hizkuntza Proiektua
12
EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAREN EMAITZAK 2015
Edozein hizkuntzatan konpetentzia mailako aurrerapena gerta dadin, ezinbestekoa da erabilera
egoera ugaritan, era askotako hiztunekin eta hizkuntza mailako helburu eta xede ugarirekin
erabiltzea. Ikastetxeak euskararen erabilera akademikoaren datu osagarriak izan ditzan,
ikasleen hizkuntza erabileraren indizea eratu da. Horri esker, eskola ingurunean hizkuntza
horren erabileraren egoera zein den azter daiteke. Indizea osatzeko, ikasleek galdetegian
emandako erantzunak erabili ditugu. Ondoren, hainbat testuingurutako erabileraren (gela
barruan edo kanpoan) eta solaskide ugariren arabera aztertu dugu.
A) Ikasleen hizkuntza erabilera ikaskideekin gelan: gela barruan gertatzen den ikasleen arteko
hizkuntza erabilera da, eta pentsatzekoa da, gela barruan den heinean, ikasketetako jarduera
hizkuntzak eta irakasleak-irakastetxeak sustatutako erabilera arauek baldintzatzen dutela.
B) Ikasleen hizkuntza erabilera ikaskideekin jolaslekuan: jolaslekua ikasleek duten eskola
giroko erabilera esparru libreena da, gidaritzarik edo arautzerik gutxien duena, nahiz eta
logikoki ikastetxeko hizkuntza giroan egokituta dagoen.
C) Ikasleen hizkuntza erabilera irakasleekin gelan: ikasleentzat autoritatedun pertsona da
irakaslea. Ikastetxearen beste hainbat jokatzeko modu eta irizpiderekin batera, hizkuntza
irizpideak ere ikasleei transmititzen dizkiena, eta neurri batean haiek betearazteaz ere
arduratzen dena. Horrez gain, gela barruan, ikasle eta irakasleen arteko erabilera hau,
irakasteko baliatzen den hizkuntzarekin oso lotuta dago, noski.
D) Ikasleen hizkuntza erabilera irakasleekin gelaz kanpo: irakaslearen autoritatea eta
ikasketetako hizkuntzarekiko lotura ez da, ziurrenik, gela barruko eremura mugatzen.
Pentsatzekoa da ikasleek beren irakasleekin gela barruan hitz egiteko erabiltzen duten
hizkuntza bera erabiliko dutela, kasu askotan gelatik kanpo ere, baina interesgarria egiten
zaigu, testuingurua aldatzen den kasuetan aztertzea.
Hizkuntza Proiektua
13
Hona hemen Andramari Ikastolako LH 4 eta DBH 2ko ikasleek 2015an izan zituzten
ebaluazio diagnostikoko emaitzak:
LH 4ko emaitzak
DBH 2ko emaitzak
Eskema honetan bi datu mota daude: alde batetik, ikasleek euskararen erabilerarekin lotuta
lortu duten indize orokorraren Euskadiko bataz bestekoa, eta bestetik, ikastetxeko bataz
E A
B
C
D
Hizkuntza Proiektua
14
bestekoa. Datu hori bera aurkeztu dugu erabilerako lau egoeretan, solaskideak edo
elkarrekintzako testuinguruak edozein izanda ere. Eskala 1 eta 5 artekoa da; kasu horretan, 1
balioak gaztelania bakarrik erabiltzen dutela esan nahi du, eta 5 balioak, aldiz, euskara.
Indize orokorrak laburbiltzen du ikasleek ikastetxean ematen duten denboran duten hizkuntza
portaera. Bestalde, espazio ugarietako eta aztertutako solaskide ugariekin izandako erabilera
laburtzen du, baina lau erabilera horietako bakoitzak ez du garrantzi bera.
BILAKAERA HISTORIKOA
Jadanik 50 urte igaro dira Andramari Ikastola legeztatu zenetik; hau da, Hezkuntza
departamenduak onartu zuenetik. Hala ere, gure ikastolaren zutabeak lehenago jarri ziren.
Ia mende erdi horretan hainbat ikasle pasa dira gure geletatik; zornotzarrak gehienak,
baina baita inguruko herrietakoak ere (Lemoa, Bedia, Usansolo...). Guztira 43 promozio baino
gehiago izan ditugu.
Hasiera-hasieran, ikastola sortzeko premia sentitu zuten Zornotzako hainbat gurasok. Izan
ere, guraso euskaldunak izanik ―baina euskara ez zekitenak ere baziren tartean―, euskaraz
hezi eta ikasteko aukera eman nahi zieten euren seme-alabei. Alabaina, irakaskuntzako legeek
ez zuten eskubide hori jasotzen, eta are gutxiago garai hartako politikan. Kontuan izan behar
da ikastola sortzearen aldeko pausua eman zuten guraso aitzindariek bazekitela euren seme-
alaben ikasketek ez zutela goragoko ikasketak egiteko baliorik izango; ez zituztela
aintzakotzat hartuko, alegia. Hala ere, euren burujabetasuna erakutsi eta aurrera jo zuten.
Orduko erabakiaren ondorioa, gaur egun, irakaskuntzako erakunde indartsu, serio eta
profesionala bilakatu da: gure Andramari Ikastola.
Zornotzako ikastolak hiru garai ezberdin bezain gogor gainditu behar izan ditu:
Lehena, klandestinitatean bete zuena, andereño baten etxean.
Bigarrena, garai korapilatsua hori ere, Karmeldarren ikastetxean hasieran, dantza-
talde baten lokaletan gero, herriko abade-etxeko lonjan geroago, eta bertako familia
baten txaletean, azkenean. Garai horretan ikastola desagertzeko zorian egon zen,
orduko Hezkuntza Ordezkaritzako ikuskariaren eraginaren poderioz.
Hirugarren garaia herriko akademia batek soberan zeuzkan geletan igaro genuen.
Orduan sortu zen kooperatiba eta orduantxe legeztatu zen, halaber, ikastetxea, garaiko
Hizkuntza Proiektua
15
herriko parrokoaren eskutik. Geroago, eta ikastetxea sendotzeko asmoz, gelak alokatu
eta bertan izan zuen egoitza Andramari Ikastolak, harik eta 1981. urtean Larrea auzoan
ikastetxe berria eraiki zen arte.
Ikastetxe berria egin arteko urteak dira, hainbat lekukoren ustez, urte garrantzitsuenak.
Gurditik tiraka ari ziren zornotzarrek ez zuten inoren menpe egon nahi. Zailtasunei aurre
egiteko, gurasoak buru-belarri aritu ziren, lan eta grina betean. Ezin ahaztu, bestalde, herriko
laguntza ikaragarriaren eragina. Denen artean, ikastolak arnasa bere kabuz hartzeko gaitasuna
lortu zuen.
Harrezkero, eta gorabeherak gorabehera (hala nola ikastolen sareko hainbat ikastetxe sare
publikoan txertatu ziren garaia), gure ikastolak hazkunde nabarmena izan du eta, azkenean,
eraikin berria ireki zen 2015-2016 ikasturtean, DBHko gelak bertan kokatzeko.
Andramari Ikastola beti izanda D ereduko ikastetxea, baina jakina da gu euskaraz
irakastea ez dela nahikoa ikastolan euskaraz bizi izateko. Horregatik, Jose Luis Gorostidi
zenak sortutako proiektuaren berri jakin zenean, hura hobeto ezagutu nahi izan zen. Egitasmo
horren filosofiarekin bat, geuk ere geure Argitxo partikularra sortu zen, Txantxuli, eta
pertsonaiaren inguruan ipuina, kanta eta beste jarduera batzuk prestatu ziren. Horrela jardun
zuten hainbat urtez, harik eta 2003an «Euskaraz Bizi» Normalizazio planari eta 2011-12
ikasturtean Hizkuntz Proiektuari heldu zion arte.
1991. urtean «Eleanitz» eleaniztasun proiektua (Plurilingualism Project) jarri zen abian,
eskolaren eta gurasoen eskakizunei erantzunez, euskal hiztun eleanitzak hezteko
helburuarekin. Helburu hori bete ahal izateko, euskara, gaztelania, ingelesa eta frantsesaren
irakaskuntza eta ikaskuntza prozesuak marko metodologiko eta curriculum komun baten
baitan bildu zen. Proiektu horrek bi helburu bete nahi zituen:
Derrigorrezko hezkuntzaren bukaerarako bi hizkuntza ofizialen ezaupide praktikoa
bermatzea eta euskararen erabilera eta normalizazioa indartzea.
Atzerriko hizkuntzen irakaskuntzari erantzun egokiago bat aurkitzea eta
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukaerarako ikasleek ingelesaren erabilera
egokia eta zuzena lortzea. Ildo horretan, ikasleak 4 urterekin hasten dira ingelesa
lantzen, ipuinak antzeztuz eta jokoen eta abestien bidez, ipuinetako egitura eta
hiztegiak barneratzeko (READY FOR STORY ). Irakaskuntza horrek Lehen
Hezkuntzan du jarraipena, Ikastolen Elkarteak berak sortutako «The Adventures of
Hizkuntza Proiektua
16
Hocus and Lotus», «Story Projects» eta «The Explorers» materialari esker. DBHko
bigarren zikloan, berriz, Gizarte Zientzien irakasgaia ingelesez ematen da.
1996-1997 ikasturtetik aurrera Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, laugarren hizkuntza
eskaintzen du ikastolak, hautazko irakasgai bezala: Frantsesa. Asmoa DBH amaitzean
ikasleek frantseseko gutxieneko maila izatea da (Hizkuntzetarako Europako Erreferentzia
Esparru Bateratuko A2 maila).
NON GAUDE?
1999-2000 ikasturtean «Eleanitz-ingelesa» proiektuan abiatu zen lehen talde hark
2010eko ekainean burutu zuen ziklo osoa, eta harrezkero «EKI» proiektuaren bidez berritu du
ikastolak hizkuntzak lantzeko proiektua, baina irakaskuntza osorako proiektuaren barnean
txertatua, «EKI proiektuak» irakasgai guztiak barnebiltzen ditu eta.
Izan ere, 2014-15 ikasturtetik aurrera, Andramari Ikastolak Ikastolen Elkarteko EKI
proiektua txertatu du, besteak beste ikastolan lantzen diren hizkuntza guztiak ildo bakar
batean lantzeko asmoarekin. Hasiera batean Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan txertatu da
(DBH1etik hasi eta DBH4ra), baina 2018-19 ikasturtetik aurrera Lehen Hezkuntzan ere
jarriko da abian, 6. mailan lehenengo eta behin, gero, pixkanaka-pixkanaka, beherantz
joateko.
Metodologia sozio-eraikitzailea lantzen duen proiektu horretan, irakaslea laguntzaile
bihurtzen da, ikaskuntza-prozesua antolatu, erraztu eta gidatzeko. Ikasleak, berriz,
elkarreraginez ikasten dute, ezagutzen dutenetik abiatuz eta egoeretan jardunez, ezagutza
berriak eraikitzeko.
Honako hauek dira EKI proiektuaren oinarriak:
a. Euskal curriculuma. Alegia, euskara eta euskal kultura ardatz izango dituzten
gazteak hezten laguntzen du.
b. Konpetentzien irakaskuntza. Hau da, edozein bizitza-egoeratan konpetentea izatea
lortu behar du ikasleak: pentsatzen eta ikasten, komunikatzen, elkarrekin bizi
izaten, norbera izaten eta egiten eta ekiten jakin behar du. Lau ardatz jorratzen ditu
horretarako: konpetentziak landuz ikasi eta irakasten da; euskal kultur ibilbidean
eta curriculum ofizialetan oinarritzen da; ikas arlo guztietan prozedura
sistematizatuak lantzen dira; eta euskara ardatz, hizkuntzen planteamendu
integratua egiten du.
Hizkuntza Proiektua
17
c. Integrazioaren pedagogia. Hots, egoerei irtenbideak aurkitzen ikasten dute
ikasleek, ikasi duten hori egoera berrietan baliatzeko.
2015-16 ikasturtean irakaskuntza euskarri digitalean (libururik gabe) eskaintzen hasi zen
ikastola, pixkanaka maila guztietan irakasgai guztiak euskarri horretan emateko asmoarekin.
EKI proiektuarekin bat eta hizkuntzen irakaskuntzari lotuta, «hizkuntz arloko curriculum
bateratua» jasotzen du proiektuak. Beste modu batera esanda, ikastolan lantzen diren
hizkuntza guztiak (gaur egun, euskaraz gain, gaztelania, ingelesa eta frantsesa)
globaltasunetik aztertzen dute eta, guztiak norabide berean jorratuz, bakoitzari zor zaion bidea
eskaintzen zaio (hizkuntza bakoitzerako curriculumaren zehaztapen-maila, etapaz etapa eta
mailaz maila).
Garrantzi berezia aitortzen zaio, beraz, «hizkuntzari», oro har, jakinik hizkuntzaren garapen
egokia esparru akademikoaren arrakastarako giltzarri izango dela, hein handi batean, eta
ikasleen hizkuntz gaitasuna garatzeak arloetako edukien barneratze egokia eta eragingarria
ekarriko duela. Izan ere, hizkuntzetako arloei ez ezik, hizkuntz arlokoak ez diren arloen
hizkuntza-beharrei lotutako erabakiak ere hartzen ditu aintzat.
2016-2017 ikasturteak berrikuntza gehiago ere ekarri ditu, baina, oraingo honetan Haur
Hezkuntzako etapan. «Konfiantzaren Pedagogiaz» ari gara, zehazki. Honako hauek dira haren
ildo nagusiak:
Umea norbanako bezala, osotasunean garatzea, haren erritmo biologikoa, kognitiboa
eta emozionala aintzat hartuta, beraren sormena eta identitatea lantzen laguntzeko.
Adin ezberdineko haurrak elkarren artean harremanetan jartzea, elkarrengandik
ikasteko.
Espazioaren antolaketak umearen garapen integralean duen garrantziaz jabetzea.
Ikastolan familiaren presentzia areagotzea. Hain zuzen ere, gurasoei zuzendutako
prestakuntza ere aintzat hartu du proiektuak.
Haurtzaindegiko proiektu horrek hizkuntzari lotutako erronka ugari dakartza; besteak beste,
orotariko hizkuntzetan aritzen diren gurasoak nola txertatu euskara ardatz duen ikastolako
jardunean.
Hizkuntza Proiektua
18
2. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN DEFINIZIOA ETA
EZAUGARRIAK
2.1. Hizkuntz proiektuaren definizioa
Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektua zera da: euskara eta euskalduntasuna ardatz
harturik, ikastolan lantzen diren hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntza eta erabilerari
dagozkien alderdiak bildu eta haien trataerari koherentzia ematen dion markoa.
Ikastolarentzat proiektu estrategikoa da, dudarik gabe, Hizkuntz Proiektua: ikastolako
eremu guztietan eragiten du eta komunitate osoaren ardura eta parte-hartzea eskatzen du.
2.2. Hizkuntzekiko esku-hartze eremuak
Aurreko definizioari jarraituz, Hizkuntz Proiektuaren markoa eskolako komunikazio-
eremuen baitan garatu beharko da; izan ere, eremu horietako bakoitzak berezko ezaugarri
soziolinguistikoak ditu eta, horiei erantzunez, berariazko hizkuntz erabilerak sortzen dira
bakoitzean. Askotariko hizkuntz erabilera horiek errepertorio linguistiko zabal eta
desberdin baten erabilera sortu eta eskatu ohi dute. Hizkuntza menderatzea, hain zuzen
ere, pertsona batek bizi duen egoera horietako bakoitzean era eraginkorrean jardun ahal
izateko hizkuntz errepertorio horren jabe izatea da. Horretarako, asmoa da hezkuntza-
komunitateko partaideen hizkuntz errepertorioaren kantitatean eta dibertsitatean eragitea;
horrela, hizkuntza jakin batean aritzeko aukera gero eta egoera gehiagotan izanik,
komunikatzeko konpetentzia garatuko dute; kalitatean ere eragingo dute, egoera horietako
bakoitzean hizkuntza egokitasunez, koherentziaz eta zuzentasunez erabiltzeko gai izan
daitezen, gero eta modu eraginkorragoan.
Horrenbestez, ezinbestekoa zaigu ikastolako komunikazio-testuingurua zehatz-mehatz
aztertzea eta hizkuntzen garapenean eragiten duten eremu guztiak, hots, hizkuntzekiko
esku-hartze eremuak identifikatzea.
Horren ondorioz, Andramari Ikastolak erabaki du hizkuntzekiko esku-hartze eremuen
sailkapena honako hau izatea:
Hizkuntzekiko esku-hartze eremuak
Hizkuntza Proiektua
19
2.2.1. Eremu pedagogikoa
Atal honen barruan, hizkuntzaren garapenean eragina duten irakaskuntza eta ikaskuntza
prozesu guztiak biltzen dira eta, horietaz gain, xede pedagogikoak dituzten eskolaz
kanpoko jarduerak ere jasotzen dira. Halaber, eremu pedagogikoa bi azpi-eremutan
banatzen dugu: gela barrukoa eta gelaz kanpokoa.
Gela barruko eremuak irakaskuntza-ikaskuntza prozesuak jasotzen ditu eta bi
azpi-eremu biltzen ditu bere baitan.
Alde batetik, kudeaketa pedagogikoaren atala, hizkuntzen curriculum bateratua
helburu duten erabakiak eta gainerako arloetako hizkuntza beharrei erantzuten
diotenak biltzen dituena.
Beste aldetik, arlo guztiak besarkatzen dituen interakzio didaktikoaren esparruari
ere begiratzen dio eremu horrek; gela barruko harreman-sareen hizkuntzaren
kalitatea bermatzea eta ikaskuntza-irakaskuntza prozesuan bideratutako
komunikazioa ahalik eta aberatsena eta eraginkorrena egitea du helburu esparru
horrek.
Hizkuntza Proiektua
20
Horrekin batera, lan-ildo horiek aurrera eramateko irakasleen beharrezko
prestakuntza eta baliabideak jasotzen dira hemen; hala nola, hizkuntzaren
hobekuntza, metodologia eta didaktika, eta hizkuntzekiko jarrerak.
Gelaz kanpoko eremuak irakasle, hezitzaile nahiz begiraleekin bideratzen den
gelaz kanpoko jarduna du helduleku. Ikastolaren egoera soziolinguistikoa kontuan
hartuz, eta hizkuntza bakoitzean ezarritako azken helburuen arabera beste
hizkuntza batzuk erabil badaitezke ere, eremu hori hizkuntza gutxituaren,
euskararen, sustapenari begira dago bereziki. Eremu horretan ikaslearen bizitzaren
esparru ez-formaletan eragin nahi da, eta bitartekoak jarri nahi dira esparru
horietan ohiko komunikazio-hizkuntza euskara -kalitatezko euskara- izan dadin.
Hortaz, gelaz kanpoko egoeretan bideratutako komunikazioaren kalitatea aztertu
behar da, hura aberasteko metodologia eta estrategiak landu behar dira, eta horiek
aurrera eramateko beharrezko diren hezitzaileen prestakuntza zein baliabideak
zehaztu behar dira.
2.3. Eremu instituzionala
Atal honen barruan aurkezten diren alderdiak ikastolaren eraketarekin eta gizarte-
harremanekin lotuta daude, eta ikastolan nahiz ikastolatik kanpo hizkuntza gutxituaren
erabilera sustatzeko eta babesteko helburua dute nagusiki.
Eremu instituzionala ikastolako hizkuntz politikari dagokiona da. Bi azpi-eremu biltzen
ditu honek ere: eraketa eta barne-komunikazioa eta kanpo-harremanak.
Eraketa eta barne-komunikazioaren atalean, ikastolaren testuingurua ahalik eta
euskaldunena egiteko beharrezkoa den hizkuntz kudeaketari dagozkion erabaki
nagusiak biltzen dira. Hartara, hizkuntz paisaia zaintzeko irizpideak ezarri eta
haien jarraipena ziurtatzeaz gain, estrategiak zehaztu behar dira eremu horri
dagokion hezkuntza-komunitatearen harreman-sareetan euskararen erabilera
eragozten duten etenak identifikatzeko eta gainditzeko. Harreman-sare horiek
bitan banatu ditugu, ikastetxea eta familia, bakoitzean berariaz eragin ahal izateko.
Kanpo-harremanen atalean jasotzen dira ikastolak euskara sustatzeko inguruko
gizartearekin elkarlanean sortu beharreko loturak eta bultzatu beharreko
konpromisoak.
Hizkuntza Proiektua
21
Honako taula honetan egin da aipaturiko eremuen zehaztapena
Hizkuntzekiko esku-hartze eremuak
Hizkuntzekiko esku-hartze eremuen deskripzio horrek aukera ematen digu Hizkuntz
Proiektuaren garapenean egoera linguistikoaren diagnosi osoa, hizkuntz plangintza
orekatua, koordinatua eta koherentea egiteko; bai eta plangintza horren eraginaren
jarraipena egiteko eta eragina ebaluatzeko ere. Sailkapen horri jarraituz diseinatu eta garatu
da Andramari Ikastolaren egoeraren diagnosia eta horretatik ondorioztatzen den lan-
plangintza.
2.4. Hizkuntz Proiektuaren ezaugarriak
Halako marko integral batek eskatzen dituen baldintzak bete daitezen, ezaugarri hauek
bete nahi ditu Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak:
Hizkuntza Proiektua
22
Koherentzia. Hezkuntza Proiektuan definitutako izaera eta helburuekiko
koherentzia izan nahi du. Hezkuntza Proiektuak ikastolaren hezkuntzarekiko eta
hizkuntzekiko xedea eta ikuspegia jasotzen dituenez gero, Hizkuntz Proiektuan
hartzen diren erabaki guztiak baldintzatzen ditu.
Egokitasuna. Gure testuinguru sozio-ekonomiko-linguistiko eta kulturalari
egokituriko hizkuntz heziketaren ibilbidea garatu nahi du.
Legezkotasuna. Hezkuntza Sistemak zehazten duen hizkuntzekiko lege-markoa
aintzat hartu du.
Integrala eta parte-hartzailea. Hizkuntz Proiektuak eragina izan nahi du ikastola
osatzen duen hezkuntza-komunitate osoan; komunitate hori osatzen dutenen
partaidetzaren eta inplikazioaren arabera gauzatu behar dira bertan formulatutako
irizpideak. Jasotako erabakiek hezkuntza-komunitateko kide guztiak
konprometitzen dituzte.
Dinamikoa eta bizia. Hastapeneko bertsio batetik abiatuta, ondorengo ikasturteetan
egin eta egingo diren urteko plangintzen ebaluazioen ostean, urtero hainbat
zehaztapen, zuzenketa eta egokitzapen jasotzen ditu Hizkuntz Proiektuak.
2.5. Hizkuntz proiektuaren kokapena
Hizkuntz Proiektuaren zeregina da, hain zuzen ere, Andramari Ikastolaren Hezkuntza
Proiektuan hizkuntzen trataerari buruz finkatzen diren printzipioak garatzea.
Halaber, Hizkuntz Proiektuan bildutako erabakiek eragin zuzena dute ikastolaren
Curriculum Proiektuan, bertan jasotzen baitira ikaskuntza-irakaskuntza bideratzeko
irizpideak. Izan ere, hizkuntzei buruzko alderdiek garrantzi handia dute Curriculum
Proiektuan, batetik hizkuntzak eduki garrantzitsua direlako, eta bestetik, are gehiago,
hizkuntza ikaskuntza-irakaskuntza ororen tresna nagusia delako.
Aipaturiko hiru proiektu nagusiok, hortaz, etengabeko elkarreraginean ari dira, bata
bestea elikatzen, grafiko honetan irudikatzen den moduan:
Hizkuntz Proiektuaren kokapena
Hizkuntza Proiektua
23
3. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN IKUSPEGIA ETA
HELBURUAK
Andramari Ikastolak, gainerako ikastolek bezala, kalitatezko hezkuntza euskalduna du
bere helburua.
Ikuspegi horretatik, ondoko hauek dira bere jardunaren hizkuntza-helburu orokorrak.
3.1. Hizkuntzekiko helburu orokorrak
Ikastolak bere ikasleei lagundu nahi die formazio euskalduna izan dezaten, hots,
euskara ongi mendera dezaten, eta euskararen eta euskal kulturaren transmisio,
garapen eta indartzearekin konpromisoa har dezaten. Gauzak horrela, Ikastolak
euskal hiztunak hezi nahi ditu, etengabe eraginez euskararekiko motibazioan eta
harekiko jarrera baikorrean.
Ikastolak, Hezkuntzaren eta Hizkuntz Proiektuaren ardatza euskara duela, pertsona
euskaldun eleaniztunak hezi nahi ditu, hartara, beste hizkuntzen beharrezko
ezagutza eta erabilera erdiestea bideratuko du.
Halaber, Ikastolak euskaraz gauzatu nahi du bere hezkuntza-komunitatearen barne-
bizitza; euskararen eta euskal kulturaren transmisioa, garapena eta zabalkundea
ziurtatu nahi ditu mota guztietako harremanetan eta horretarako sortutako
bitartekoetan.
Hizkuntza Proiektua
24
Euskararen indarberritzeari dagokionez, Ikastolak euskararen normalizazio-
prozesuan eragile izan nahi du txertatuta dagoen komunitatean. Hartara, bestelako
gizarte eragileekin zein askotariko instituzioekin lankidetzan jarduteko borondatea
du.
Hizkuntza Proiektua
25
3.2. Hizkuntzekiko erreferentziazko lorpen mailak
3.2.1. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaierarako
Andramari Ikastolak bereak egiten ditu Derrigorrezko Oinarrizko Hezkuntzaren
bukaeran, legez hezkuntza-sistemak ezartzen dituen mailez gain, Derrigorrezko
eskolaldirako euskal curriculumean (2006) finkatu diren hizkuntzekiko lortu
beharreko konpetentzia-mailak, betiere Europako Erreferentzia Markoak (Europako
Kontseilua, 2005) proposatzen duen mailaketa aintzat hartuz:
Hizkuntzen lorpen-mailak
Andramari Ikastolako DBH amaierarako hizkuntzen lorpen-mailak
Euskaran zein gaztelanian erabiltzaile independentearen B2 maila lortzea da
helburu; honela deskribatzen du Europako Erreferentzia Markoak:
“Gai da gai zehatzei nahiz abstraktuei buruz diharduten testu konplexuetako ideia
nagusiak ulertzeko, baita testu teknikoenak ere, betiere bere espezialitatearen
HIZKUNTZAK LORPEN-MAILAK
Euskara B2
Gaztelania B2
Ingelesa B1
Frantsesa A2
Hizkuntza Proiektua
26
arlokoak badira. Jatorrizko hiztunekin mintza daiteke, jariotasunez eta
naturaltasunez, halako eran non ez solaskide batek ez besteak ez duten ahaleginik
egin behar elkar ulertzeko. Testu argiak eta xeheak sor ditzake gai askori buruz, eta
gai da, orobat, gai orokorrei buruzko ikuspegi jakin bat aldezteko, aukera
bakoitzaren aldeko eta kontrako argudioak emanez”.
Ingelesean, nazioarteko “lingua franca” izaerari erantzunez, erabiltzaile
independentearen B1 maila lortu nahi da:
“Gai da argi eta hizkuntza estandarrean idatzitako testuen puntu nagusiak ulertzeko,
gai ezagunei buruzkoak badira, lanaren esparruan, ikasketen esparruan eta
aisialdian. Badaki hizkuntza hori erabiltzen den lurraldeetan bidaiatzean sor
daitezkeen egoera gehienetan moldatzen. Gai ezagun edo interes pertsonalekoei
buruzko testu soilak eta koherenteak osa ditzake. Esperientzien, gertaeren, nahien
eta asmoen berri emateko gai da, eta gai da, orobat, bere iritziak labur-labur
arrazoitzeko edo bere asmoak azaltzeko”.
Frantsesean oinarrizko erabiltzailearen A2 maila lortu nahi da:
“Bereziki esanguratsuak dituen esperientzia-esparruekin loturiko esaldiak eta
esapideak, eguneroko bizitzakoak, ulertzeko gai da (bere buruari eta familiari
buruzko oinarrizko informazioa, erosketei, intereseko lekuei, lanbideei eta abarri
buruzko informazioa). Badaki ataza soilak eta arruntak egiteko orduan
komunikatzen, baldin eta ezagunak edo ohikoak dituen gaiei buruzko informazio-
truke erraza eta zuzena bakarrik eskatzen badute. Badaki bere iraganaz eta
inguruneaz deskribapen errazak egiten, baita bere berehalako beharrei buruzko
deskribapenak egiten ere”.
4. IKASTOLEN HIZKUNTZ PROIEKTUAREN
OINARRI TEORIKOAK
Andramari Zornotzako Ikastolak Hezkuntza Proiektuan definituta dituen hezkuntza eta
hizkuntzari buruzko oinarrizko printzipioen eta irizpideen arabera jokatu beharko du, bere
Hizkuntz Proiektua garatuko duten erabakiak hartzeko eta plangintzak zehazteko orduan.
Oinarri horiek abiaburua izango dute Ikastolen kolektiboak bere hezkuntza- eta eraketa-ereduan
eta bere curriculum-proposamenetan bildutakoetan. Atal hauetan jasotzen da oinarri teoriko
horien sintesia.
Hizkuntza Proiektua
27
4.1. Ikastolen hezkuntza-ereduaren printzipioak
“Ikastolak. Orain eta gero” (EHIK, 2008) dokumentuari jarraituz, zutabe hauetan sostengatzen
da Andramari Zornotzako Ikastolaren Hezkuntza Eredua:
Hezkuntza, giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen sustatzaile
Andramari Zornotzako Ikastolak bat egiten du Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaleko
(1948) 26. artikuluarekin, non pertsona orok oinarrizko ikasketak dohain egiteko duen
hezkuntza-eskubidea aldarrikatzen den; bat egiten du hezkuntzaren giza nortasuna guztiz
garatzeko eta giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen errespetua indartzeko hezkuntza
xedearekin; eta bat egiten du, era berean, seme-alabei emango zaien hezkuntza mota
aukeratzeko gurasoek duten lehentasunezko eskubidearekin.
Guztiontzako eskola barne-hartzailea
Euskal gizartea kultur askotarikoa denez gero, Ikastolek guztiontzako eskola barne-
hartzailearen alde egiten dute, Euskal Herriko pentsaera eta jokaera sozial, politiko, eta
erlijioso ezberdinak integratuz eta orekatuz. Hau da, helburu dute maila sozial eta ekonomiko
guztietako pertsonei irekia izatea, aukera berdintasuna bermatzea, eta bere ikasleek Europan
txertatuta eta munduarekin lotuta dagoen euskal gizarte kohesionatu batean bizitzen ikastea.
Pertsonaren eta gizartearen eredua
Hezkuntza-prozesuaren xedea da gizabanako, gizartekide eta izadi-kide gisa banaezinak diren
pertsonaren dimentsioen ahalik eta garapen-maila handiena eta orekatuena erdiestea. Ikuspegi
horretan oinarrituz, hezkuntzaren xedeen nahiz bizitzaren arrakastaren lorpena ezagutzeko
parametroak honakoak lirateke: batetik, pertsonak gizabanako gisa lortu dituen gaitasunen
garapen-maila; bigarrenik, gizartearen bizikidetza-baldintzak eta gizartearen garapen-maila
hobetzeko egindako ekarpenak; eta azkenik, izadia zaintzearen eta iraunkortasun
jasangarriaren alde egindako ekarpenak.
Bizitza osorako hezkuntzaren ikuspegi integral hori erdiesteko asmoz, Ikastolen Hezkuntza
Proiektua Europako parlamentuak gomendatzen dituen oinarrizko konpetentziak lortzera
bideratuko da. Bestela esanda, pertsona guztiek beharko dituzten oinarrizko konpetentziak
garatzea izango da helburua, beren asebetetze eta garapen pertsonalerako, herritar aktiboak
izateko, gizarteratuta egoteko eta enplegurako.
Horretarako, Ikastolen Euskal Curriculumean proposatzen diren oinarrizko konpetentziak
sustatuko ditu Andramari Zornotzako Ikastolak; hori dela eta, oinarrizko konpetentzia horiek
ikasleen ikastola-bizitzako egoera guztietan uztartuko ditu.
Hizkuntza Proiektua
28
Andramari Zornotzako Ikastolak, beraz, oinarrizko heziketa eta bizitza osorako
prestakuntzaren oinarriak finkatuko ditu. Hori lortzeko, pertsonaren garapen osoa besarkatuko
du, beste prestakuntza-maila batzuetarako eta lan-mundurako sarbideak prestatuko ditu,
ikaslea eragile ekintzaile, profesional, ekonomiko eta sozialak izateko prestatuko du, baita
bere bizitza zentzuz bideratzeko eta bere etorkizuna arduraz hautatzeko ere.
Euskal eskola
Komunitate eta herri guztien eginkizuna eta eskubidea da bere kulturaren dimentsio guztiak
babestea, bizitzea, berregitea, garatzea, eta kultura horretako kideei transmititzea familiaren,
eskolaren eta gainerako komunikazio-moduen bidez. Ikastolen mugimenduaren sorrera eta
ezaugarriak, euskara eta euskal kultura transmititzeko, garatzeko eta bultzatzeko
konpromisoan oinarritzen dira, betiere hurbileko eta urruneko kulturetara ateak irekiz.
Andramari Zornotzako Ikastolak euskararen eta euskal kulturaren inguruan batzen den
identitate euskalduna proposatzen du, eta hizkuntzen eta kulturen arteko planteamendu
integratzailea sustatzen du, hizkuntzen eta kulturen arteko konpetentziak osagarritzat hartuz.
Printzipio orokor horiek gauzatzerakoan Andramari Zornotzako Ikastolak hezkuntzaren,
hizkuntzaren, kulturaren eta hizkuntz irakaskuntzaren inguruan egin dituen hautu nagusiak
azalduko ditugu jarraian.
4.2. Hezkuntzaren ikuspegia
4.2.1. Euskal Curriculuma: konpetentzien garapenean oinarritutako hezkuntza
Ikastolak sorreratik du gizartean txertatutako hezkuntza-eredu berriztatzailea garatzeko grina
eta, beraz, hasieratik ekin dio ezagutzaren transmisioa helburu zuen eskolatik urruntzeko
bideari. Bide horretan, pauso garrantzitsu bat eman zuen 1990eko hamarkadan, hezkuntza-
erreformak proposatutako ikuspegi eraikitzailearen harira. Orain, eskolaren bestelako
eraberritze prozesu batean murgilduta gaude, eta horrek Ikastolari gizartearekiko hartuta duen
konpromisoa berrestea eskatu dio. Dokumentu honen diagnosi-atalean azaldu dugun moduan,
egungo gizartearen ezaugarriek inoiz ez bezalako erronka berriak ezarri dizkiote hezkuntza-
sistemari. Ikasleak komunikazioaren eta kultur-aniztasunaren gizartean bizitzeko prestatu
beharrak birplanteatze sakona eskatu du hezkuntzaren xedeetan, curriculumean eta
Hizkuntza Proiektua
29
ikaskuntza-irakaskuntza metodoetan. Diagnostiko horretan eta horri dagokion erantzunetan,
adostasun handia lortu da hezkuntza-plangintza berrietan17.
XXI. mendearen hasieran, Ikastolek berrikuntza horren ardatzak bere egin zituzten, eta beste
hainbat eragilerekin batera Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculumean proposamena
garatu zuten (A. A., 2005). Lan hori abiapuntutzat hartuz, Ikastolak euren Hezkuntza eta
Curriculum Proiektuak berritzen ari dira eta berrikuntza horren isla dira Ikastolen Euskal
Curriculuma eta hortik eratorritako ikasmaterialak eta egitasmo berriak.
Hezkuntza eredu berri horren arabera, hezkuntza-sistemaren xedea litzateke pertsonak
dimentsio guztietan (gizabanakoa, gizartekidea eta izadikidea) eraginkortasunez jarduteko
trebatzea.
Horrela, eskolaren zeregin nagusia izango da gizartean partaidetza aktiboa edukitzeko eta
bizitzako beharren aurrean era eraginkorrean ekiteko beharrezkoak diren konpetentziak
garatzea.
Eskolak bilatzen duen pertsona konpetentea, egoera eta testuinguru zehatz batean
eraginkortasunez erantzuteko gai dena da, eta horretarako beharrezkoak diren ezagutzak,
trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta integratuan erabiltzen dituena.
Horretarako, ezinbestez oinarrizko konpetentziak garatu behar dira. Bi eratakoak berezi
daitezke: batetik, oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrak, diziplina edo ikasarlo
guztientzat komunak direnak eta bizitzaren eremu eta egoera guztietarako balio dutenak1.
Bestetik, oinarrizko konpetentzia diziplinarrak eta diziplinartekoak, ikasarlo edo diziplina
bakoitzak berezkoak dituenak edo hainbat diziplinaren propioak direnak2. Azken horiek,
bizitzaren eremu eta egoera zehatzagoekin dute lotura eta testuinguru espezifikoetan aritzeko
beharrezkoak dira. Oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrak, arlo diziplinarretan integratzen
diren heinean, bitartekari edo operadore dira, bai hezkuntza-xedeen, bai oinarrizko
konpetentzia diziplinarren lorpenerako.
17 Ikus Europako Kontseiluak, Espainiako eta Frantziako Hezkuntza Ministerioek eta Nafarroako eta
EAEko Hezkuntza Sailek bideratutako marko, legedi edota dekretu berriak.
1 Oinarrizko konpetentzia metadiziplinarrak: pentsatzen eta ikasten daki; komunikatzen daki; norbera
izaten daki; elkarrekin bizitzen daki; egiten eta ekiten daki.
2 Oinarrizko konpetentzia diziplinarrak eta diziplinartekoak: (Hizkuntzak eta Literatura) hitzezko eta
literaturazko konpetentzia komunikatiboa; (Matematika) matematika-konpetentzia; (Teknologia)
konpetentzia teknologikoa; (Musika eta Dantza; Plastika eta Ikus adierazpena) arte-komunikaziorako
konpetentzia; (Gorputz Hezkuntza) gorputz-komunikaziorako konpetentzia; (Gizarte Zientziak) gizarte-
eta gizabide-konpetentziak; (Naturaren zientziak); konpetentzia zientifikoak; tutoretza eta orientazioa.
Hizkuntza Proiektua
30
Ikuspegi berri horrek lehen planora dakar hizkuntzaren trataera. Hain zuzen ere, hizkuntzak
berebiziko eginkizuna du oinarrizko konpetentziak lortzeko orduan, bera baita giza
garapenerako tresna nagusia, eremu guztietan eta gure egiteko guztietan erabiltzen dugun
bitartekoa (Elorza, 2004).
Hizkuntza da nortasunaren garapenerako tresna nagusia.
Batetik, barne-antolaketarako eta autoerregulaziorako tresna da hizkuntza, irizpide eta
jokabide pertsonalak eraikitzeko tresna. Bestetik, komunikazio-sistema den neurrian ere
garrantzitsua da harreman sozialek funtzio nagusia baitute gizakion izaeraren garapenean.
Pertsonak bere iritziak, pentsaerak, esperientziak eta emozioak besteei adieraziz eta haiek
adierazitakoekin bereak kontrastatuz eta osatuz eraikitzen du bere ezagutza-, balore- eta uste-
sistema. Azkenik, hizkuntzaren bidez garatzen dira, hein handi batean, izaeraren osagarri eta
aberasgarri diren sormena, balio estetikoak, ludikotasuna, umorea edota gozamena, ahozko
nahiz idatzizko literaturaren eskutik. Eta literaturak bideratzen ditu, neurri handi batean,
identitatea eraikitzeko beharrezkoak diren kultur ezagutzak ere, komunitate baten partaide
egiten gaituztenak.
Hizkuntza da pentsamendua egituratzeko eta errealitatea barneratzeko tresna nagusia.
Hizkuntzaren bidez, kontzeptu berriak hitzez adierazten eta barneratzen ditugu, gure
ezaguera-sistema antolatzen eta ordenatzen dugu, eta jasotzen ditugun ezagutza berriak
biltzen eta lotzen ditugu; ahozko nahiz idatzizko hizkuntzak ahalbidetzen ditu, nagusiki,
informazioa bilatu, era kritikoan interpretatu, aukeratu, antolatu, sortu, eta komunikatzeko
gaitasunak. Ondorioz, hizkuntzaren garapen egokia izango da esparru akademikoan
arrakastaren giltzarria, hura baita ikaste-irakaste prozesu ororen oinarrizko euskarria.
Hizkuntza da gizartean parte hartzeko eta elkarrekin bizitzeko tresna nagusia.
Pertsonen arteko komunikazio egokirako gaitasuna giltzarri da gure bizitza sozialean;
elkarrizketa formal nahiz informaletan parte hartu, arazoei irtenbideak eman, besteak
konbentzitu, egoerak negoziatu, elkarrekintzan lan egin... guztiak dira bizikidetzarako
oinarrizko trebetasun sozialak, hizkuntzaren bidez gauzatzen direnak.
Halaber, hizkuntza da gizartea bera antolatzeko tresna. Hizkuntza idatziaren funtzio
nagusietako bat, hain zuzen ere, bizikidetzaren antolaketa da, gizartea egituratzen duten
legeen, arauen, erregelen bidez gertatzen dena. Bestalde, erakundeetatik igorritako
diskurtsoek bideratzen dute, neurri handi batean, gizartearen dinamika.
Hizkuntza Proiektua
31
Komunikabideek ere funtzio garrantzitsua dute gizartearen eraketan; gero eta handiagoa,
lehentxeago aipatu dugun moduan. Informazioaren jarioaren ondorioz, beharrezkoa da
jasotzen diren mezuak aukeratzea, hierarkizatzea, haien balioaz hausnarketa kritikoa egitea
eta erabilera sortzailea egitea.
Beraz, gizartean parte-hartze kritiko eta arduratsua eduki ahal izateko, bereganatu beharra
dago erakundeekiko harreman- edo komunikabide-esparruan sorturiko testu generoak:
informaziozkoak, argudiozkoak nahiz arau-emaileak.
Laburbilduz, grafiko honetan jaso da hizkuntzaren funtsezko ekarpena oinarrizko
konpetentzia metadiziplinar bakoitza garatzeko unean.
7. irudia. Hizkuntza tresna nagusia oinarrizko konpetentzia metadiziplinarren garapenean
Horiek guztiak ikusita, baiezta daiteke hizkuntz heziketak eta komunikazioaren heziketak,
oro har, eskolaren zereginetan inoiz baino garrantzi handiagoa hartzen dutela.
Azpimarratzekoa da, halaber, ikuspegi berri horren harira ahozkotasunak eta bereziki
elkarreraginerako ahozko diskurtsoak hartzen duen pisua. Bestalde, bizitzako egoerei eta
Hizkuntz sistema eta komunikazio-sistema
eraikitzeko; bai eta bestelako lengoaiak eta
komunikazio-bitartekoak baliatzeko ere.
Kontzeptu berriak barneratzeko;
ezaguera-sistema antolatzeko;
Informazioa bilatu, kritikoki
interpretatu, aukeratu, sortu eta
komunikatzeko.
HHiizzkkuunnttzzaa
ttrreessnnaa
nnaagguussiiaa
Egiten eta ekiten ikasi
Pentsatzen eta ikasten ikasi
Ideak analizatzeko, alternatibak bilatzeko,
elkarrekin planak egiteko, erabakiak hartu
eta berrikuntzak gauzatzeko, edo egindakoak
balioesteko
Elkarrekin bizitzen ikasi
Norbera izaten ikasi
Komunikatzen ikasi
Barne-antolaketa eta
autoerregulazioa garatzeko;
iritziak, pentsaerak, esperientziak,
emozioak trukatzeko; sormena,
ludikotasuna, gozamena lortzeko.
Bizitza soziala bideratzeko; pertsonen arteko
elkarrekintzarako; bizikidetza antolatzeko eta
arautzeko; gizartean parte-hartze kritiko eta
arduratsua edukitzeko.
Hizkuntza Proiektua
32
beharrei erantzungo dieten hizkuntz konpetentzien garapen egokia ziurtatu ahal izateko, garbi
dago egoera horiek ezin direla gela barrura mugatu, are gutxiago hizkuntzari dagokion arlora.
Eskolak kontuan hartuko ditu ikasleak bere inguruan bizi dituen askotariko hizkuntz
esperientziak, eta guztiak era sistemikoan tratatu beharko ditu.
4.2.2. Metodologiaren oinarriak
Konpetentzia baldin bada egoera eta testuinguru zehatz batean eraginkortasunez aritzeko
gaitasuna izatea, begi bistakoa da konpetente izaten ikasteko ezinbestekoa dela ikaslea egoera
horien aurrean jartzea; bai eta ikasleari, egoera horiei eraginkortasunez aurre egiteko
ezagutzak barneratzeko aukera ematea. Ikuspuntu honetatik, ezagutzak eskuratzea
beharrezkoa da, baina ez nahikoa, konpetente izateak urrats bat gehiago eskatzen baitu:
eskuratutako ezagutzak modu integratu batean mobilizatzea eta transferitzea, egoera
bakoitzaren ezaugarrien arabera. Eta prozesu hori ez da era automatikoan gertatzen, irakatsi
eta ikasi egin behar da.
Ikaskuntza-prozesu hori bideratzeko hautatzen den metodologiak honako ezaugarriak ditu,
konpetentzien garapena bermatuko badu3:
- Ikaslea egoera konplexu eta esanguratsuen aurrean jartzea.
- Ikaslea bere ikaskuntza prozesuan protagonista izatea.
- Ikaslearengan gatazka kognitiboa eta sozio-kognitiboa sortzea.
- Ikasleari, egoera desberdinetan erabilgarriak izango diren edukiak eta baliabide
kognitiboak eskuratzeko aukera ematea.
- Konpetentziak mailaka eta etengabe garatzea.
- Oinarrizko konpetentziak garatzeko beharrezkoak diren prozedurak arlo guztietan
txertatzea.
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ikuspegi horri ondo lotzen zaio ikastolok luzaroan jorratzen aritu garen aprendizaiaren
planteamendua. Gure hezkuntza-marko orokorrak ikaskuntzaren teoria eraikitzailean ditu oinarriak (Piaget, 1937, 1945, 1970; Piaget &
Inhelder, 1975), eta, bereziki, Vygotsky-ren (1973) eta Bruner-en (1986) “interakzionismo sozialetik” abiatuta garatu da.
Teoria horrek elementu nagusi bat eransten dio ikuspegi eraikitzaileari; hau da, elkarreragin
sozialak haur gaztearen garapenean duen funtsezko lekua azpimarratzen du. Ondorioz, gure
hezkuntza-proposamenen ardatza ezagutzaren eraikuntza soziala bideratzea litzateke,
ikaslearen beharretatik eta interesetatik abiatuz eta ikasle bakoitzaren ezaugarriak errespetatuz.
Konpetentzien garapenean oinarritutako hezkuntzaren inguruko hausnarketaren ondorioz,
beste dimentsio bat gehitu zaio ikuspegi horri, hau da, gizarte-eraikuntza hori gertatzen den
testuinguruarena, giza egoerarena. Ikasketa, hortaz, hiru dimentsiotan garatuko litzateke:
3 ‘Euskal Curriculuma: Hezkuntza- eta curriculum-proiektuaren markoa’ (2014). Barne-dokumentua.
Hizkuntza Proiektua
33
maila indibidualean, ezagutza berriaren eta ikaslearen aurrezagutzaren arteko interakzioan;
maila sozialean, irakasleekin eta ikaskideekin sortutako interakzioan; eta, azkenik, aprendizai
hori gertatzen den testuinguruarekin interakzioan, bizi dituen egoerek ezarritako baldintzei
erantzunez.
“Un apprentissage scolaire est un processus dynamique par lequel un apprenant, à travers une
série d’échanges avec ses pairs et l’enseignant, met en interaction ses connaissances avec des
avoirs dans l’objectif de créer de nouvelles connaissances adaptées aux contraintes et aux
ressources de la situation à laquelle il est actuellement confronté dans l’objectif d’utiliser ses
nouvelles connaissances dans des situations non didactiques” (Jonnaert et Vander Borght,
1999, 266. or.).
Eskola, beraz, aprendizaiaren ikuspegi hori islatzen duen testuingurua eskainiko du, ikasleek
euren gaitasunak gara ditzaten testuinguru horrekin interakzioan. Hartara, eskola ez da
‘ikasteko’ toki edo ‘ikasgela’ soil bat, ikaslearen garapenerako testuinguru zabal eta anitza
baizik. Are gehiago, testuinguruaren ezaugarrien arabera ikasleen gaitasunak modu batera edo
bestera, neurri batean edo beste batean, garatuko dira: ikasleen garapen-maila testuinguruaren
ondorio dela esan genezake (Barandiaran eta Larrea, 2016; Ikastolen Elkartea, 2016).
Horrenbestez, hizkuntzaren lanketa egokia, beraz, Hizkuntz Proiektua, lehentasunezko premia
bilakatzen du ikuspegi berri horrek; ikaskuntza prozesuaren muina interakzioa eta harreman
sozialak (pertsonekin zein ingurunearekin) jartzen ditu eta testuinguruaren eta egoeraren
garrantzia azpimarratzen.
4.3. Hizkuntzaren eta eleaniztasunaren ikuspegia
4.3.1. Hizkuntzaren ikuspegia
Konpetentzien garapenean oinarritutako hezkuntza eredu horri hizkuntzei buruzko berezko
ikuspegia dagokio. Europako Erreferentzia Markoan konpetentzien diskurtsoari bete-betean
egokitutako ikuspegia dator: gizarte-ekintzara bideratutako ikuspegia. Honela definitzen da
markoan:
Lan honetan erabili dugun ikuspegia, oro har, ekintzan oinarritzen da, gizarte-eragiletzat hartzen baititu
hizkuntza bat ikasten diharduten erabiltzaile eta ikasleak; hau da, egoera jakin batzuetan, ingurune
espezifiko eta jarduera-arlo jakin batean, zeregin jakin batzuk (ez soilik hizkuntzarekin lotuak) bete behar
dituzten gizarteko kidetzat.
Hizketa-ekintzak hizkuntzaren jardueretan gauzatzen diren arren, gizarte-testuinguru zabalago baten
osagai dira, eta testuinguru horrek berak ematen die esanahi osoa. “Atazez” mintzo gara, jardueretan
gizabanako batek edo gehiagok beren gaitasun espezifikoak emaitza jakin bat lortzeko era estrategikoan
Hizkuntza Proiektua
34
erabiltzen dituztela adierazteko. Ekintzara bideratutako ikuspegiak, beraz, ezagutzaren, emozioen eta
borondatearen baliabideak ere kontuan hartzen ditu, eta baita gizabanakoak gizarte-eragile den aldetik
aplikatzen dituen gaitasun espezifiko guztiak ere. (Europako Kontseilua, 2005, 29. or.).
Hizkuntzaren ikuspegi horrek marko integralago batean kokatzen du hizkuntzen trataera; izan
ere, hizkuntza jarduera gizarte-testuinguru zabalago bati atxikia aztertzen du, beste hainbat
zereginekin eta konpetentziekin hertsiki loturik. Hain zuzen ere, hizkuntz ekintzek
erregulatzen dituzte giza-ekintza guztiak, eta munduaren eta pertsonen arteko harremanak
antolatzen dituzte.
Ekintzara bideratutako hizkuntzaren perspektiba ikas-irakaskuntzaren prozesura ekartzeko
garaian, bereziki J.P. Bronckart-en ikuspegi sozio-diskurtsiboan (Bronckart, 1997) eta
hortik ondorioztatzen den testu-pedagogian dugu oinarria, beste hainbat ekarpen kontuan
hartzen baditugu ere (hala nola, atazan oinarritutako irakaskuntza (Nunan, 1989),
Brunerren (1986) formatuaren teorian oinarritutako metodoa eta abar). Haren aburuz,
pertsonek hizkuntz ekintzen bidez jarduten dute munduan, testuinguru eta egoera
askotarikoetan, hainbat helburu lortu nahian (Lousada, 2007). Hizkuntz ekintza horiek
ahozko zein idatzizko testuen bidez gauzatzen dira. Testuak, beraz, komunikazio-unitate
osoak dira, komunikazio-egoera bakoitzaren ezaugarrietara egokiturik zentzua eta forma
hartzen duten hizkuntz unitateak. Horrenbestez, ikaslea egoera jakin batean eta helburu bat
lortzeko hizkuntzaren bidez ekiten duen pertsonatzat hartuko dugu. Ekintza horren
testuinguruan landuko dugu hizkuntza, bertan sortutako testuaren ezaugarri formalak zein
eduki mailakoak landuz.
4.3.2. Euskaran ardaztutako hezkuntza eleaniztuna
Ikusi dugunez, XXI. mendeko gizartearen beharrei behar bezala erantzuteko, kalitatezko
hezkuntza eleaniztuna ziurtatzea da eskolaren zeregin nagusietako bat. Hezkuntza eleaniztun
horrek bermatu beharko du euskal ikasleen oraingo zein etorkizuneko egoera pertsonalari,
akademikoari eta profesionalari begira aurreikus daitezkeen hizkuntz premiei aurre egiteko
prestakuntza.
Hizkuntz aniztasunari dagokionez, ikastolek euskaran ardaztutako eleaniztasunaren aldeko
hautua egin dute. Izan ere, ezin uka daiteke egungo gizarte globalizatu honetan ezinezkoa dela
hizkuntza gutxitu bati eustea eta suspertzea, hizkuntza hori gizarteko hizkuntza bakartzat
hartzen bada. Euskaldunen etorkizuna eleaniztuna da. Euskarak iraun ahal izateko, hizkuntza
horrek nagusi izan behar du bere hizkuntz eremuan, baina, horrekin batera, euskaldunok beste
Hizkuntza Proiektua
35
hizkuntza batzuk hitz egiteko gai izan behar dira. Bestela, euskara bera arriskuan egongo
litzateke. Ondorioz, helburu nagusia bi osagaiak elkartzea da: batetik, euskarak bere hizkuntz
eremuan behar duen garapen osoa lortzea eta, bestetik, euskaldunak beste hizkuntzak hitz
egiteko gai izan daitezen lortzea.
Beharrezkoa izango da Euskal Herrian bizi direnek euskararen normalkuntzarekiko
konpromiso aktiboa hartzea eta euskara hizkuntza nagusitzat hartzea. Gainera, hizkuntza
sakonki ezagutu eta behar bezala erabiltzen jakin beharko dute. Horrekin batera, gai izan
beharko dira nazioarteko komunikazioaren baitako hizkuntza nagusietako bat menderatzeko.
Azkenik, Estatuen arteko mugaren bi aldeetara dauden bi elkarteen kultur batasuna lortzeko,
beharrezkoa izango da herritarrek beste Estatuko hizkuntza nagusiari buruzko funtsezko
ezaguerak izatea.
Halako konplexutasuna ulertzea eta kudeatzea ezinezkoa da eleaniztasunaren eta hizkuntzaren
ikuspegi dinamiko batetik ez bada. Bestela esanda, eleaniztasuna (eta elebitasuna) hiztunen
behar eta esperientzia komunikatiboak islatzen dituen prozesu dinamikoa da (Herdina eta
Jessner 2002; Garcia eta Wei, 2013). Eleaniztasunaren eredu dinamikoaren arabera,
hizkuntzen erabilera eta garapena testuinguru soziokulturalaren ondorio da. Hau da,
hizkuntzak ez dira era osoan eta abstraktuan garatzen pertsona elebidun edo
eleaniztunarengan, baizik eta bizitzan sortzen zaizkion egoeren eta eginbeharren arabera..
Hizkuntza jakin batean garatuko duen komunikazio-konpetentzia, bestalde, ez da guztizkoa
izango edo betiko emango, baizik eta erabileraren baitan gorde, zabaldu edo galduko da.
Hartara, eta hizkuntzen elkarmenpekotasun-printzipioan (Cummins, 1979) oinarrituz, hiztun
elebidun edo eleaniztun baten hizkuntza bakoitza ez da bere kabuz garatzen, beste
hizkuntzekin inolako harremanik gabe; aitzitik, hizkuntza bakoitza modu integratuan garatzen
da. Hala, bada hizkuntz gaitasun orokor bat, hizkuntzen arteko konparaketa, kontrastea eta
horien arteko etengabeko elkarrekintza kudeatzen duena. Gaitasun nagusi hori sustatzea
funtsezkoa da gaitasun eleaniztun integratua eta orekatua sortu ahal izateko. Ikuspuntu bera
aurki daiteke Europako Erreferentzia Markoak hizkuntzen irakaskuntzaz aritzerakoan:
Ikuspegi horretatik, hizkuntza hezkuntzaren helburua erabat aldatzen da. Helburua ez da elkarrekin
zerikusirik ez duten bizpahiru hizkuntza ikastea, jatorrizko hiztunen ereduari jarraituz. Aitzitik
helburua oinarrizko hizkuntza bilduma (errepertorio) bat sortzea da, bertan hizkuntza gaitasun guztiak
agertuko direlarik. (Europako Kontseilua, 2005, 24. or.).
Eleaniztasunaren eta hizkuntzaren ikuspegi hori dela-eta, eleaniztasunaren eta elebitasunaren
ideal abstraktuaren ikuspegia gainditu beharra dago, zeinaren helburua hizkuntzak jatorrizko
hiztun idealaren pare jakitea zen.
Hizkuntza Proiektua
36
Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, argi dago hizkuntzaren garapenean eragiten
duten alderdi soziokultural horiek lotuta daudela hizkuntz ordezkapena iraultzearekin eta
hizkuntzaren normalizazioa lortzearekin. Egoera horretan, eskolak funtsezko eginkizuna du
hizkuntza gutxitua erabiltzeko komunikazio-behar errealak sortzen dituen inguru soziala
bermatzeko, bai eskola barruan eta bai eskolatik kanpo. Izan ere, hizkuntzak ez dira eskolan
bakarrik ikasten, bizitzan zehar aurkitzen ditugun egoera eta zeregin guztietan garatzen da
komunikazio-konpetentzia.
Ondorioz, ikastolek hezkuntza-sistema eleaniztunarentzako proposamena landu dute,
hizkuntza gutxitua ardatz nagusi dela. Beste era batera esanda, hizkuntzak irakasteko orduan
XXI. mendeko euskal biztanleek behar dituzten hizkuntzetan maila egokia lortu nahi da, baina
betiere euskararen nagusitasunari eutsiz erabilera-eremu guztietan.
Ikastolen eleaniztasun-eredu dinamikoak honako hautuak eginak ditu, helburutzat dituen
hizkuntzak garatzeko orduan:
Euskara hartzen du eskolako komunikazio- eta ikasketa-hizkuntza nagusi gisa, eskola
barruan ahalik eta komunikazio eremu gehien harentzat irabazi nahian.
Gaztelania/frantsesaren kasuan, gizartean duen lehentasuna aintzat hartuz, bigarren
hizkuntza gisa hartuko du, eta bereziki erabilera formalak indartzeari begira egingo da
lana.
Era berean, nazioarteko hizkuntzei gagozkielarik, hizkuntza horiekiko momentuan
duten erabilera-testuinguru naturala baliatuko da hizkuntza lana bideratzeko, ikasleen
benetako komunikazio-aukerak eta testuinguruak kontuan hartuz; hau da, eskola eta
eskola-ekintzak izango dira gure helduleku nagusiak; horrenbestez, Edukien eta
Hizkuntzen Ikaskuntza Integratua, hau da, CLIL (Content Language Integrated
Learning) deituriko orientabidea hartuko dugu. Inguru horretan, halere, hautatutako bi
hizkuntzen trataera oso desberdina izango da. Ingelesaren kasuan, globalizazioaren
gizartean hartu duen lingua franca papera ikusirik, hizkuntza hori lanerako edo
ikasketak jarraitzeko testuinguruarekin lotu da; ez dira kultura anglofonoaren
osagaiak aintzat hartuko, Graddol-ek (2006) deskribaturiko global English ereduaren
antzera. Frantsesari/gaztelaniari dagokionez, ordea, mugaz bestaldeko
komunitatearekin harremanetan jartzeko helburuarekin landuko denez nagusiki,
ikuspegi kultural eta funtzionalago batekin garatuko da proposamena.
Hizkuntza Proiektua
37
4.3.3. Eskolaren zeregina euskara indarberritzeko prozesuan
Bi hitzetan laburbil daiteke euskararen egoera soziologikoa: normalizazio-bidean dago
euskara; zehatzago esanda, normalizazio sozialaren eta hizkuntz normalizazio bikoitzaren
beharra du. Normalizazio soziala, euskaldunek gutxiengoa osatzen dutelako Euskal Herrian;
hizkuntz normalizazio bikoitza, garabidean delako bai erabileraren aldetik, bai corpusaren
aldetik (egiten ari da esparru batzuetako lexikoa, eratzen sintaxia…). Hala, bada, motibazio
eta ahalegin handiagoa eskatzen digu egoera horretan euskara eta euskaraz ikasi eta irakatsi
behar dugunoi; teorian bete beharko genituzkeen funtzioetatik haratago joatea eskatzen du,
hau da, hizkuntz normalizatzaile ere izatea; normalizatzaile sozial eta linguistiko izatea,
alegia.
Hizkuntzaren normalkuntza-prozesu luze eta konplexu horretan gizarte-eragile guztien
partaidetza nahitaezkoa bada ere, “eskola da hizkuntza baten normalizazio-prozesuaren zutabe
eta eragilerik oinarrizkoenetakoa” (EHIE, 1991, 27. or.). Horren erakusle da, esaterako, Ortega
eta al. (2016:16) ikerlanean hiztun-tipologiaren bilakaeraz diotena:
“1991an euskaldun gehienak adin-tarte guztietan natiboak ziren, euskaldun zaharrak.
Hamarkada bi geroago, 2011n, berriz, hiztun berriek osatutako taldea oso garrantzitsu bihurtu
da, batez ere gazteen artean. 16-24 adin-tartearen biztanleriaren %60 euskalduna da, eta
haietatik erdia baino gehiago hiztun berriak, gehienek murgiltze-ereduetan ikasitakoak. (…)
2036an 24 urtetik beherakoen artean herritarren gehiengoa (%83,4) euskalduna izango da
(Baztarrika eta Erize, 2016)”.
Egungo eta etorkizuneko hiztun-tipologiaren ezaugarriak arestian aipatutako eleaniztasunaren ikuspegi
dinamikotik irakurriz gero, hiztun horiek eskolarekin lotutako hizkuntzak eta hizkuntza erregistroak
garatuko dituztela aurreikus daiteke. Aldiz, eskolarekin lotuta ez dauden erregistro ez-formalen
garapena, testuinguru soziolinguistikoak eskaintzen dizkien aukeren araberakoa izango da. Are
gehiago, eskolaldia amaitu ondoren, testuinguruak (aisialdiak, lan munduak, …) ez badu euskara
erabiltzeko aukerarik edo beharrik eskaintzen, euskarazko komunikazio-konpetentzian atzera pausoak
egongo dira; bizitzan zehar aldatu egiten den prozesu dinamikoa baita hizkuntzaren eta
eleaniztasunaren garapena.
Ildo beretik doa azken urte hauetan Hizkuntza Sozializazioaren ildotik garatutako ikuspegia
(Kasares, XXX; Martinez de Luna, 2013):
“(…) sozializazio kontzeptuak dioenez, gizakiok ez gara gizarteko kide jaiotzen, egin egiten gara,
prozesu luze baten ondorioz (…). Era berean esan dezakegu gizakiok ez garela hiztun-komunitate
bateko kide jaiotzen, egin egiten gara, horretan ere, prozesu luze baten ondorioz4”. (Martinez de
Luna, 2013).
4 Kurtsibak jatorrizko artikuluan ageri dira.
Hizkuntza Proiektua
38
Martinez de Lunak dioenari jarraituz, prozesu horretan murgildu ahala, eta hizkuntza
komunikazio tresna gisa erabiliz, gizakia hizkuntzaz jabetuko da hizkuntza hori erabiltzeko
gauza izatera iristeraino eta hizkuntza komunitate horretako kide bihurtzeraino. Gurea
bezalako gizarte elebidun edo eleanitzetan, sozializazio elebidunaz edo eleaniztunaz hitz egin
beharra dago eta honakoa kontuan hartu beharra dago:
“Sozializazio elebiduna duten haurrek bi hizkuntza ikastearekin batera, bi kode nola erabili, non,
norekin eta zertarako; bi kodeak noiz bereizi eta noiz nahasi ere ikasten dute.” (Kasares, Paula).
Hizkuntza Sozializazioaren ikuspegitik, beraz, hobeto uler daitezke euskararen erabileraren eta
euskararekiko jarreren arteko erlazioa, bai eta euskararen erabileran eragiten duten faktoreen arteko
elkarreragina5.
Ondorioz, normalizazio prozesuan eragin nahi duen eskolak, plangintza integrala eta estrategikoa
indarrean jarriz lortuko du eta ez ekintza bakartuen bidez. Planaren osagaien artean, lan honen
hastapeneko dokumentuan (Aldasoro et al. 2002) zerrendatzen ziren esparruak ekarriko ditugu gogora:
euskararen eta euskarazko irakaskuntza indartu; etorkinak integratzeko berariazko bideak asmatu;
euskararen kalitatea zaindu eta eredu ona erakusten ahalegindu; euskararen erabilera elikatu; euskara
eta euskal kultura ardatz izanik, kulturaniztasuneko eta eleaniztasuneko planteamenduak indartu eta
hedatu.
Zeregin horiek betetzeko lehen baldintza litzateke euskararen indarberritzea hezkuntza-komunitate
osoaren arduratzat hartzea.
Hartara, ezinbestekoa da eskola-eremu guztietako eragileen arteko harremana eta koordinazioa
sustatzea. Lan iraunkor, kohesionatu eta sistematizatua ahalbidetuko duen egituraketa finkatu behar
da. Inguruabar horretan, eskolan hizkuntzekiko egon litezkeen esku-hartze eremuak kontuan izanik,
bakoitzean eragile d(ir)ena(k) edota bilaka lite(z)keena(k) ongi identifikatu eta lehenetsi behar dira
plangintza eraginkorra abian jarri ahal izateko.
Horrekin batera, ikastolak hizkuntz politika eraginkorra bideratu beharko du ingurune hurbila kontuan
hartuz. “(…) guk euskararen geroa, geure baitarik, ezin dugu ziurtatu besterik gabe. Horretarako,
gizartearen laguntza eta berarekin aritzea behar-beharrezkoak ditugu” (Osa, 2004). Bide horretatik,
alegia, gelaz kanpoko eremua nahiz eremu instituzionala eskola-esparru gisa begiztatuz (inolaz ere ez
saihestuz), lor dezakegu astiro-astiro hizkuntza gutxituarekiko atxikimendua sendotzea eta, ondorioz,
haren erabileran aurrerapenak nabaritzea. Horrela, bestelako gizarte-eragileengan zein askotariko
instituzioengan ere eragin beharko du, haiekin lankidetzan jarduteaz gain.
5 Erabileran eragiten duten faktoreen inguruan ikusi: Erabileraren GPSa, Soziolinguistika Klusterra.
Hizkuntza Proiektua
39
“Eskola da hizkuntza baten normalizazio-prozesuaren zutabe eta eragilerik oinarrizkoenetakoa. Bere
eginkizuna, ordea, erlazionatuta egongo da euskal gizarteko beste sektore guztiekin, interakzio-
prozesu batean, non eskola izango baita euskalduntzearen bultzatzailea. Baina, aldi berean, gizarteak
bere egoera egokitzen joan behar du hizkuntza errealitatera, bai gaurkora eta bai etorkizun hurbilekora.
Administrazioa eta gizartea, orokorki, ezin dira mugatu gaurko eskaerari erantzuna ematera,
planifikatu egin behar dute eta baldintza egokiak sortu gaur eskoletan euskalduntzen ari diren haurrek,
bizitza sozialeko edozein esparrutan, beren ahalmenak euskaraz garatu ahal izan dezaten biharko
egunean” (EHIE, 1991, 27. or.).
Laburtuz, ikastolon xedea, bizitzako zeregin askotarikoetarako kalitatezko euskara irakasteaz
gain, gizartean eragitea ere bada, eta baita euskararen sustatzaile izatea, hiztun euskaldunon
komunitatea sendotzea, eta erabilera-eremuak irabaztea ere.
4.3.4. Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzuna: kultur integrazio barne-
hartzailea
Diagnostikoaren atalean erakutsi bezala, gaur egungo aniztasunaren eta mugikortasunaren
gizarteak erronka berriak ezartzen dizkio euskararen eta euskal kulturaren biziberritze-
prozesuari. Desegokia litzateke prozesu hori kultur eta hizkuntz testuinguru zabal horretatik
at planteatzea. Aitzitik, euskara eta euskal kultura gaur egungo gizartearen aniztasunean parte
izanik, elkarbizitzarako ardatz bezala garatu nahi da.
Hizkuntz eta kultur aniztasunari erantzuna emateko garaian, ikastolek kultur integrazio barne-
hartzailearen hautua egin dute; honela deskribatzen da Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal
Curriculumaren oinarrietan:
“Elkarbizitza hori erdiesteko kultur integrazio barne-hartzailearen bidea proposatzen dugu; hau
da, batasuna eta aniztasuna uztartzen dituen bidea. Batasuna, Euskal Herrian elkarrekin bizi
garen kultur talde guztien ondare komuntzat euskara eta euskal kultura hartuta, zabala eta
etengabe berritzen dena; eta aniztasuna, kulturartekotasunaren bidetik, talde bakoitzaren
nortasuna errespetatzeko, ezagutzeko eta balioesteko. Oinarrizko ideia honako hau da: euskaldun sentitzeak ez du izan behar beste identitate batzuen bazterrarazlea. Euskararen eta
euskal kulturaren inguruan egituratutako erreferentzia komun eta partekatuaren barruan,
pertsona bakoitzak eraiki behar du bere identitate propioa, indibidualizazio prozesu baten bidez,
eta, prozesu horretan, hainbat identitate aukeren artean bakoitzak finkatuko ditu bere
lehentasunak, baina guztiok konpartituko ditugu euskararen eta euskal kulturaren
erreferentziak” (A. A., 2008, 18. or.).
Ikuspegi horren baitan ez dago etorkinik edo atzerritarrik, ez dago erdaldunik edo
euskaldunik, ez dago “desberdinik”. Ikasle bakoitzak bere ezaugarriak dauzka eta eskolak
hartzen ditu diren bezala, “ikasle estandarraren edo idealaren” irudi hipotetikoarekin
konparatu gabe. Familia atzerritarra edo erdalduna edukitzea “aniztasuna” da, hainbaten
artean (generoa, klase soziala, gaitasunak, interesak, ikas-estiloak…). Eredu inklusiboak
Hizkuntza Proiektua
40
ikasleei “identitate anitzak” garatzeko aukera eskaini behar die. Horrek esan nahi du ikasle
guztiei hemengo sentitzen lagundu behar diela. Ez da eskolaren ardura familiaren jatorrizko
identitatea eraikitzea, baina bai eraikitze horri eskolan lekua egitea eta modu positiboan
balioestea. Horrenbestez, euskara haiena ere bada, euskara haien kultur ondarea da.
Hala, eskola barne-hartzaileak ateak irekitzen dizkio hizkuntz eta kultur aniztasunari,
aniztasunaren erronka era baikorrean ikusiz; aukera berri gisa ikusten da gure kultura eta
hizkuntza biziberritu dadin, modu horretan euskararen hiztun eta erabiltzaile berriak irabaziz.
Eskola barne-hartzailea, beraz, euskara eta euskal kulturarentzat abagunea da; euskarak
biziraun nahi badu, isolamendutik gaindi beste hizkuntzekin eta kulturekin bizi beharko du,
mestizaian; izan ere, Fishmanen esanak gogoratuz, ezinezkoa da hizkuntza gutxitu bat bera
bakarrik mantentzea eta indarberritzea. Eskola barne-hartzailearen ikuspegitik, euskarak
integratzeko tresna izan behar du, eta ez baztertzaile. Izan ere, euskara aukera berdintasuna
lortzeko bidea izango da, gure kultur aberastasuna ezagutzeko bitartekoa, berdinekin hartu-
emanak izateko tresna, gizarte-integraziorako zubia, baita inguru erdaldunetan ere.
Horretarako, euskara eta euskal kultura maitatzen erakutsi behar zaie ikasleei, guztiek jarrera
baikorra eta atxikimendua beregana ditzaten.
Alabaina, hori ezingo litzateke egin ikasleek dakartena arbuiatuz. Aitzitik, eleaniztasun
prozesua aberastu egiten da ikasleen jatorrizko hizkuntzari keinuak eginez; jatorrizko
hizkuntzari eskola-giroan espazioa aitortzeak hizkuntza berria ikasteko jarrera baikorra
sustatzen duelako:
“El bilingüismo aditivo, aquel que suma en lugar de restar en la experiencia emocional e intelectual
del alumno, parte del reconocimiento, aprecio y valoración positiva de su lengua y de su bagaje
cultural. Es preciso potenciar que cultive su primera lengua, como modo de asegurarse un firme apoyo
para su aprendizaje de la segunda. Insistir en el desarrollo de las habilidades lingüísticas más amplias
en primera lengua contribuye a la mejora de su autoimagen y a la transferencia de habilidades a su
segunda lengua, la lengua que aprende en la escuela” (Ruiz Bikandi eta Miret Bernal, 2000).
Laburbilduz, Zornotzako Andramari Ikastola kultura eta hizkuntza aniztun ikasleak partaide
izatearen aldekoa da eta egoera hori gure hezkuntza-eredua gizarte berrira egokitzeko
irtenbidearen parte modura ikusi nahi da, eta ez konpondu beharreko arazo modura,
Cummins-en ikuspuntuarekin bat etorriz:
“In short, the cultural, linguistic and intellectual capital of our societies will increase
dramatically when we stop seeing culturally and linguistically diverse children as "a problem to
be solved" and instead open our eyes to the linguistic, cultural, and intellectual resources they
bring from their homes to our schools and societies” (Cummins, 2008, 5. or.)
Hizkuntza Proiektua
41
4.4. Hizkuntzaren ikaskuntza-irakaskuntzaren ikuspegia
4.4.1. Komunikatzen ikasi konpetentzia orokorra
Aurreko ataletan aurkeztu diren Hezkuntzaren eta Eleaniztasunaren ikuspegiei erantzunez,
ikastolaren hizkuntzekiko xedea honakoa da: Ikasleen komunikazio-konpetentzia garatzea,
euskararen aldeko hautua egin dezaten eta, hautu horretan oinarrituz, hizkuntzak bizitzako
egoera eta behar guztietarako tresna eragingarri gisa erabil ditzaten.
Horrenbestez, hizkuntzen ikas-irakaskuntza prozesua oinarrizko konpetentzien mailan jarriko
dugu, “komunikatzen ikasi” konpetentziaren osagai nagusi modura6. Hartara, ikastolako
eremu guztiek partekatutako prozesua izango da, eremu bakoitzean sortzen diren era
guztietako komunikazio-egoerek berariazko testu-generoak (berezko hizkuntz ezaugarriekin)
eta hizkuntz eskakizun bereziak izango baitituzte, gizarte-ekintza jakin horietan txertatuta
bakarrik landu eta ikas daitezkeenak. Bestela esanda, ikastolaren komunikazio-testuinguruko
eremu bakoitzak eta bertan partaide den hezkuntza-komunitatearen kide bakoitzak (ikasle,
profesional zein gurasok) egingo dio ekarpena ikaslearen komunikazio-konpetentzia
orokorrari, eta guztietan eragin beharko dugu hura garatu ahal izateko.
Hala izanik, hizkuntz arloaren ardura izango da ikaslearen bizitzako egoera guztietako
hizkuntz jardueren gaineko hausnarketa lana eta ikasketa-lan sistematikoa bideratzea.
Horrela, arloaren eduki nagusiak izango dira bizitzaren eremu eta egoera ezberdinetan
sortutako testuak. Alabaina, testu horien testuinguru naturalak ere hizkuntzen ikaskuntza-
irakaskuntzarako gune bihurtu beharko dira, ‘komunikatzen ikasi’ konpetentziaren
garapenean era kontzientean eraginez.
Esate baterako, eremu akademikoari dagokionez, irakasle bakoitzak bere arloak berezko
hizkuntz beharrei erreparatu beharko die, honako hauek hartuta arloko curriculumeko
funtsezko osagai gisa: arloari dagozkion operazio kognitibo-linguistikoak, arloaren testu-
mota ohikoenak eta horiei arrakastaz aurre egiteko ikasleak erabili beharko dituen eduki eta
prozedura nagusiak. Bestela esanda, ‘komunikatzen ikasi’ konpetentzia arloan txertatu eta
landu beharko du.
Era berean, gela barruko interakzioa hizkuntzaren jabekuntza eta garapenerako esparru
garrantzitsutzat hartu beharko da. Interakzio didaktikoak hizkuntzaren erabilera bultzatzeko
eta ahozko elkarreraginezko generoak bideratzeko eskaintzen dituen aukerak behar bezala
6 Euskal Curriculumak proposatzen dituen oinarrizko konpetentzien inguruan, ikus: A. A. (2005, 2008)
Hizkuntza Proiektua
42
ustiatu ahal izateko, arlo guztiak eta arloetako irakasle guztiak bilduko dituen plangintza
koordinatua beharko du.
Horrekin batera, eskolaz kanpoko eta aisialdiko egoeretan ere modu hausnartuan jokatu
beharko da, pertsonarteko harreman ez-formalen hizkuntz ereduak eta konpetentziak garatu
ahal izateko. Egoera horietan eragiteko baliabide pedagogiko eta didaktiko espezifikoak
garatu beharko dira, eta bertan ari diren pertsonen prestakuntza ere bideratu beharko da.
Azkenik, era zorrotzean finkatu beharko dira eremu instituzionalak egoera guztietarako
biltzen dituen hizkuntz irizpideak; beharrezkoa izango da hori ikastolako bizitzan sortzen
diren barne- zein kanpo-harreman guztiak euskaraz gerta daitezen ahalbideratzeko eta,
horrela, ikasleek hizkuntza erabiltzeko izango dituzten aukerak areagotzeko. Bereziki,
aparteko garrantzia eskainiko zaie familiekin batera lan eginez euskararen bidezko
sozializazioa bultzatzeko sor daitezkeen ekimen guztiei.
Ikasleak bere hizkuntz gaitasuna komunikazio-eremu horietan guztietan era egokian gara
dezan lagundu nahi bada, irizpide-marko komun baten beharra dago horietan guztietan era
bateratuan eragin ahal izateko; marko hori Hizkuntz Proiektuak eskaini beharko du, hain
zuzen ere.
Jarraian, eremu pedagogikoaren baitako azpi-eremuek komunikatzen ikasi konpetentziari
egin beharreko ekarpenak azalduko dira.
4.4.1.1. Gela barruko eremuaren ekarpena: Hizkuntzak eta Literatura arloa7
Hizkuntzak eta Literatura arloaren helburu nagusia hitzezko eta literaturako konpetentziaren
lorpena bideratzea da. Honela definituko litzake konpetentzia hori:
Ikastolen Taldeak onartutako hizkuntzekiko lortu beharreko konpetentzia-mailaren
arabera, ikaslea gai da Oinarrizko Hezkuntzaren amaieran, euskaraz (B2), beste hizkuntza
ofizialean (gaztelania edo frantsesa) (B2) eta nazioarteko komunikaziorako hirugarren hizkuntza batean (B1) bere bizitzako eremuetan, egoera bakoitzak eskatzen duen ahozko
zein idatzizko hizkuntzaren erabilera egokia eta eraginkorra egiteko. Era berean, badu
kultura literarioa, Euskal Herrikoa nahiz unibertsala, inguratzen duen mundua eta bere burua hobeto ulertzen lagunduko diona.
7 Atal hau ondoko dokumentuan oinarritzen da: Hizkuntzak eta Literatura Arloa: curriculum-
diseinuaren 2. zehaztapen maila. Curriculum integratua etapa bakoitzean nola gauzatzen den zehatzago
ezagutzeko, ikusi etapa bakoitzari dagokion curriculum markoa.
Hizkuntza Proiektua
43
Helburu horri erantzun ahal izateko, Hizkuntzak eta Literatura arloaren curriculumaren
oinarria hizkuntzaren ikuspegi diskurtsiboan jarriko litzake; bestela esanda, hizkuntza
erabiltzen ikastea izango da konpetentzien definizioaren zein edukien hautaketaren oinarria.
Horretarako, Hizkuntzak eta Literatura arloaren muina izango da ikaslearen konpetentzia
komunikatiboa garapenean esanguratsuak diren egoeren lanketa. Hizkuntzak eta Literatura
arloa gune pribilegiatua da egoera horietan sortzen diren testuen analisia eta hausnarketa
pausatua egiteko, eta baita horren hobekuntzarako beharrezkoak diren baliabideen
(pragmatiko, funtzional, gramatikal) lanketa sistematikoa egiteko ere. Ulermena eta
adierazpena txanpon beraren bi alderdi izanda, lanketa horrek adierazpenaren garapena
ekarriko luke, testuen sorkuntzak berariaz eskatzen dituen prozedurak ere landuz.
Esandakoaren ildotik, bada komunikaziorako konpetentziaren garapenerako ezinbestekoa den
eta Hizkuntzak eta Literatura arloari berariaz dagokion beste alderdi bat: heziketa literarioa,
literatura-komunikazioa eta kultura-ezagutza beregain hartzen dituena. Hori dela eta,
literaturaren unibertsoak leku garrantzitsua hartzen du arloan, eta kulturaren ezagutzaren
alderdia alboratu gabe, arreta berezia eskaintzen zaio literatura-komunikazioari; hau da,
eremu pertsonalari lotutako egoeretan emozioak, sentimenduak eta esperientziak adierazteko
edota gizarte-eremuko mezuak interpretatzeko, baloratzeko eta sortzeko hizkuntza
literarioaren erabilerari.
Bestalde, garatu nahi den konpetentzia komunikatiboa eleanitza denez, haren lorpenak
hizkuntza- eta kultura-aniztasunarekin lotura duten egoerekin lan egitea eskatzen du;
beharrezkoak dira, hortaz, soziolinguistikarekin erlazionatutako baliabideak.
Hizkuntzen ikuspegi bateratua: curriculum integratua
Ikasleek aipatu berri den konpetentzia komunikatibo eleaniztuna lortu nahi bada, 4.3.2 atalean
jaso dugun eleaniztasunaren ikuspegiarekiko koherente jokatuta, ezinbestekoa da hizkuntzak
modu integratuan tratatzea. Hortaz, curriculum proposamen bakar batean bildu da hizkuntza
guztien ikaskuntza-irakaskuntza, hizkuntzen curriculum integratua eginez. Horrek honako
hau eskatzen du:
Hizkuntza bakoitzarentzat egoera esanguratsuak definitzea, bizitzako eremu guztiekin
erlazionatutakoak direla ziurtatuz, baina ez neurri berean; izan ere, egoera bat
esanguratsu izatea ingurunean ematen diren esperientzia eta praktika errealekiko
garrantziaren araberakoa izaten baita. Ondorioz, hizkuntza bakoitzaren ikaskuntzarako
egoera-familiak hautatzeko kontuan hartu beharko dira dokumentu honen 4.3. atalean
zehazten diren irizpideak eta hizkuntza bakoitzarentzat finkatutako lorpen-maila.
Hizkuntza Proiektua
44
Bizitzako eremu desberdinetan hizkuntza guztientzat komunak diren erabilera eta
egoera esanguratsuak definitzea eta hizkuntzen artean modu osagarrian banatzea.
Egoeren ezaugarrien arabera ikasleek gauzatu beharreko ekintza komunikatiboek
eskatzen dituzten testu-generoak edota diskurtso-sekuentziak definitzea.
Testu horien ahozko zein idatzizko ulermenerako eta ekoizpenerako ikasleek behar
dituzten eduki-baliabideak (kontzeptuak eta prozedurak) definitzea, eta hizkuntza
desberdinen artean modu osagarrian banatzea, Hizkuntzak eta Literatura arloko
oinarrizko konpetentzian hizkuntza bakoitzarentzat definitutako erabiltzaile-maila
kontuan hartuta.
Metodologiaren ikuspegia
Arestian jakinarazi den moduan, irakaskuntzan ikuspegi diskurtsiboa hartzea eskatzen du
Hizkuntzak eta Literatura arloaren curriculuma hezkuntza-konpetentzia orokorren arabera
diseinatzeak; horren bidez, hizkuntzen lanketa komunikaziotik eta erabileratik abiatuz
planifika daiteke. Ikuspegi horren arabera, hitz egitea eta idaztea hauxe da: komunikazio-
testuinguruaren baitan, helburu batzuk lortzera bideratzen diren testuak eraikitzea.
Ikuspegi diskurtsibo horrek, eta Euskal Curriculumaren muinean dagoen Hezkuntzaren
ikuspegiak eskatzen duen metodologiaren ezaugarriek (ikusi 4.2.2. atala), hizkuntzen
irakaskuntzarako metodologia-erreferentzia jakin batzuk aukeratzera garamatza; hain zuzen
ere, ezaugarri hauek oinarrizkoak dira:
Ikasleen komunikazio konpetentzia garatzeko esanguratsuak diren egoerek edo egoera-
familiek bideratutako ikaskuntza-prozesua.
Testua komunikazio-unitatea da. Testu-genero bakoitzak berariazko ezaugarriak ditu,
beraz, bere ulermen eta ekoizpenerako ikaskuntza espezifikoak eskatzen ditu.
Ikaskuntza sekuentzia didaktikoetan egituratzea, jarduerak komunikazio-lan zehatz bat
lortzera bideratutako helburu didaktiko batzuen inguruan antolatuz eta artikulatuz.
Prozedurak eta goi mailako estrategia kognitiboen garapena nagusitzen dira; hizkuntz
ezagutza lortzeaz eta ezagutzak aplikatzeaz eta transferitzeaz gain, egoera anitzetan
hitzekin gauzak egiten jakitea da helburu nagusia.
Ezagutza instrumentala eta formala prozesu bakar batean barneratzea. Gramatika-
hausnarketaren abiapuntua da landuko den testua; ezin dira bereizi komunikazio-
ekintzaren helburua eta testuingurua, adierazi beharreko edukia eta horren arabera
erabili beharreko hitzak eta moduak.
Hizkuntza Proiektua
45
Ikasleen artean eta irakasleen eta ikasleen artean elkarreragina indartzea, ikasgela
komunikazio-testuinguru erreal bihur dadin, eta bertan lankidetzazko ikaskuntza
indartu dadin.
Ebaluazioaren ikuspegia
Ikusi dugun moduan, komunikazio-konpetentziaren garapena xede duen hizkuntzen
ikaskuntza-irakaskuntzak helburuen eta edukien trataeran aldaketa sakonak eta hautu
metodologiko jakinak eskatzen ditu. Ebaluazioa litzateke eraldaketa kate horren funtsezko
begia; azken finean, bertan hartutako erabakiek atzerakako eragin handia dute, “zer ebaluatu,
hura irakatsi” esaera ezagunak dioen moduan. Hala, ebaluatzeko moduek eta erabilitako
irizpideek markatzen dute, ezinbestean, curriculumaren garapen osoa.
Horrenbestean, ezagutzen ebaluaziotik konpetentzien ebaluaziora doan bidea egitea
funtsezkoa izango da, hizkuntzen irakaskuntza-ereduaren eraldaketa arrakastaz egin ahal
izateko. Ebaluazioaren funtzioak, formatua, partaideak, edukiak, neurketa adierazleak…
elementu guztietan sortu da berrikuntza esanguratsuak egiteko beharra (hizkuntzen
ebaluazioan zein beste edozein arlotako ebaluazioan).
Honako ezaugarriak bete beharko lituzke Hizkuntz Proiektu horretan proposatutako
ikuspegiari erantzungo dion ebaluazioak:
Hezitzailea: heziketa prozesuaren muinean kokatzen dena, eta ez azken muturrean
soilik.
Integrala: konpetentzia komunikatiboaren osagai guztiak kontuan hartuko dituena.
Kontestualizatua: hizkuntza giza ekintza jakin baten komunikazio-testuinguruan
txertatuta aztertuko duena, eta ez elementu formal abstraktu gisa.
Testuala: hausnarketa-unitate gisa, giza ekintza horren baitan sorturiko testua izango
duena.
Anitza: osagai eta egoera bakoitzeko ebaluazio-une eta -mota egokiena erabiliko
duena.
Prozesuala: aprendizaien erregulatzaile-funtzioan oinarritutakoa.
Partekatua: elkarrekintza ardatz izanik, ikasleari partaidetza eskainiko diona.
Hizkuntza Proiektua
46
4.4.1.2. Gela barruko eremuaren ekarpena: hizkuntzen trataera integrala
Ikasleen komunikazio konpetentziaren garapenean Hizkuntza Arloak duen garrantzia ezin uka
badaiteke ere, hizkuntza-irakasleak ez dira euskara ardatz duen eleaniztasuna garatzen
konprometitutako bakarrak; ikastola osoaren ardura da hizkuntzen trataera integrala.
Hizkuntzazkoak ez diren arloetako irakasleen ardura ere bada ikasleen hizkuntza-konpetentzia
garatzen laguntzea; izan ere, hizkuntzaren garapen egokia izango da arrakasta akademikoaren
giltzarria, hura baita ikaste-irakaste prozesu ororen tresna nagusia8.
Ikuspegi hori areagotu egiten da konpetentzien hezkuntza-ereduari begira, hizkuntza-
konpetentziarik gabe ikasleak nekez garatuko baititu arloko oinarrizko konpetentzia
diziplinarrak nahiz diziplinartekoak. Oinarrizko konpetentzia horiek lortzeko, ikasleak,
edukiekin batera ikasi behar ditu arloak berezko dituen adierazpen-moduak, eta modu
integratuan erabili behar ditu egoerak ebazteko9.
Esate baterako, ikasleak gero eta informazio kopuru handiagoa eta konplexuagoa eskaintzen
duten askotariko iturriak kudeatzen jakin beharko du. Hau da, ikasleek jakin behar dute
informazioa bilatzen, helburua kontuan hartuta egokia dena hautatzen, informazioa
prozesatzen eta, iritzi propioa garatuz, haren balioespen kritikoa eta erabilera sortzailea
egiten.
Era berean, ezagutzaren eraikuntza sozialak ideiak eta ezagutzak besteenekin alderatzea eta
besteekin batera garatzea eskatzen du. Ikasleek besteekin elkarlana egin beharko dute
ezagutza berria eraikitzeko, norberaren ideiak eta ezagutzak azalduz, besteenekin erkatuz, eta
argudiatuz.
Prozesu kognitibo horiek guztiak ahozko nahiz idatzizko hizkuntzaren bidez gauzatzen dira
batik bat. Hartara, jakintza-arlo guztien bidez garatu behar dira, bakoitzak berezko prozedurak
nahiz testu-generoak baititu (laborategiko esperientzia baten deskribapena, matematikako
buruketa baten formulazioa, narrazio historikoa, gertaera sozialen edo fisikoen azalpena...)
Ondorioz, hizkuntza era kontzientean irakatsi behar dute irakasgai guztietako irakasleek.
Horretarako, batetik, ikasgelaren komunikazio-ingurunea hizkuntza hobetze aldera antolatu
behar da, hizkuntz ekoizpena sendotzeko eta garatzeko izan daitezkeen aukerak ahalik eta
ongien aprobetxatzeko. Bestetik, irakasgai bakoitzari dagozkion testu-mota eta hizkuntz
8 Ikus 4.32.1. atala
9 Hizkuntzak eta Literatura Arloa: curriculum-diseinuaren 2. zehaztapen maila.
Hizkuntza Proiektua
47
konpetentzia horiek argi eta garbi integratu behar dira arloaren curriculumean, ez bakarrik
hizkuntza irakasteko, baita irakasgaia bera irakasteko ere, hizkuntza baita irakasgaiko
edukiak eskuratzeko tresna nagusia. Horrenbestez, ebaluazioan kontuan hartu beharreko atala
izango da arloari dagokion hizkuntz ekintzen kalitatearen eta eraginkortasunaren balioespena.
4.4.1.3. Gelaz kanpoko eremuaren ekarpena
Ikasleen bizitza esparru guztietarako baliagarria den hizkuntza garatzen laguntzeko ardura
hartu duen eskolak ezin du hizkuntzaren arloan egindako lanera mugatu, ez eta gela barruan
beste arloetan garatu daitekeen eremu akademikora ere. Horietaz gain, garrantzi berezia
eskaini beharko zaio gelaz kanpoko eremuari10. Esparru horretan eragiteko arrazoi nagusia,
eskola-giro osoa euskararen arnasgune bihurtzea da, nahiz eta beste hizkuntzek ere lekua
hartuko duten. Helburua, beraz, ikastola euskararen bilgune bihurtzea da, ikasleek gelatik
atera orduko beraien artean euskaraz egiten jarrai dezaten segurtatzeko edo bultzatzeko;
horretarako, egoera interaktiboak ugaritzeko aukerak eskainiko dira eta euskara haur eta
gazteek gustuko dituzten jarduerekin lotuko da.
Aipatutakoa betetzeko, jakina, askotariko jarduerak euskaraz eskaintzea izango da lehen
baldintza. Baina horrekin ez da nahikoa; egiten dugun eskaintza euskararen erabilera
indartzeari begira benetan eraginkor eta baliagarri den ziurtatu beharko litzake.
Eremu horretan ere euskara helburu nagusia bada, ezin esan daiteke gelaz kanpoko eremua
laguntza hutsa denik, zerbitzu hutsa denik; esparru pedagogikoa izateaz gainera, didaktikoa
ere badela azpimarratu beharra dago. Honen arabera, eta konpetentzien hezkuntzaren
planteamendutik, komunikatzen ikastearen konpetentzia txertatuta geneukake jarduera
horietan guztietan (gainerako konpetentzietarako aterpea ere eskaintzen du, garapen integralaz
hitz egingo bada). Eskolaz kanpoko eremuaren xede nagusia euskararentzat espazioa irabaztea
den momentutik, eta lan horrek etekinak izatea nahi bada, berezko planteamendu didaktikoa
beharko du, oraindik ere garabidean dagoena. Alegia, ekintza bakoitzak bere programazioa
beharko du, bere sekuentziazioa; helburuak, edukiak, metodologia eta ebaluazioa beharko
ditu, bai eta horiek aurrera eramateko egitura ere.
10 Gelaz kanpoko eremua osatzen du eskola-orduz kanpoko edo gelatik kanpo eskola giroan garatzen den edozein jarduerak.
Hala nola, jolas-garaiak, ibilaldiak, ikastolako sarrera-irteerak, kanpaldiak, aisialdiak, eskola-orduz kanpoko kirol eta kultur
ekintzak, bestelako ikasketak (musika, hizkuntz gaikuntza…) eta abarrek.
Hizkuntza Proiektua
48
Planteamendu didaktiko hori garatzeko kontuan hartu beharko da euskararen indarberritzean
eskolak duen zeregina (ikusi 4.3.2.) eta esku-hartze eremu guztien arteko koherentzia
zaintzearekin batera, irizpide metodologiko orokorretan eta profesionalen prestakuntzan
eragin beharko da.
Horrenbestez, hauek dira ikuspegi horren arabera gelaz kanpoko eremuaren helburu zehatzak
(jada helburu pedagogikoen eta didaktikoen aitormena eginda):
Ahozko elkarreragina segurtatzea eta bultzatzea. Eskolaz kanpoko jarduerek
ikasleen hizkuntz portaeretan eta hizkuntz jabetze mailan benetako eragina izan dezaten,
kirol, dantza edo jolas-jarduera horietan ahozko elkarrekintza egokia gerta dadin ziurtatu
behar dugu; horretarako, komunikazio-egoera erreal horien baldintzetan eragin beharko
da.
Hartara, gelaz kanpoko jardueren ingurune soziala antolatu eta planifikatu beharko
dugu, partaideen arteko elkarreragina (eta, ondorioz, hizkuntz erabilera) bultzatu nahi
badugu. Horrek, eremu horretan naturalak diren egoeretatik abiatuta, ahozko jardunaren
diseinua egitea eskatzen du; ikaslearen eta hezitzaileen arteko harremanez hausnarketa
egitea, lan-estrategiak adostea eta lantzea, eta abar. Hau da, ekintza horien
“curriculuma” idaztea, gela barrurako garatu diren hainbat proposamen metodologiko
euskarri gisa harturik.
Hezitzaile guztiak hizkuntz irakasle. Hizkuntzaren alderdirik adierazkorrenak
erabiltzeko aukera ematen du eremu honek, harremanak libreagoak izanik lagunarteko
hizkuntza nagusitzen baita. Bertan izaten diren komunikazio-egoerak informalak eta
familiarrak izan ohi dira. Horrenbestez, euskararen lagunarteko erregistroa bideratzeko
ezinbesteko helduleku bihurtzen zaigu. Baina, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa
daitekeela sinestarazteaz gain, gazteei beharrezko hizkuntz erregistroak irakatsi behar
zaizkie; horixe da eremu ez-formaletan eragile direnen zeregina. Hizkuntza-egoera
horietarako ikasleek behar duten hizkuntz corpusa zaindu eta landu beharko da:
jarduerak eskatzen duen euskara teknikoa, eta testuinguru soziolinguistikoak eta adinak
eskatzen duten hizkuntz erregistroa, besteak beste.
Hizkuntz jarrerak eta portaerak lantzea eta adostea. Gizartean leku gutxi duen
hizkuntza bati eusteko, era esplizituan eragin beharra dugu jarreretan; izan ere, hautu
kontzientea behar da hainbat esparrutan, hainbat egoera eta funtziotarako hizkuntza
gutxitua erabiltzeko. Horrekin batera, argudioak eraiki beharra dago hizkuntza
Hizkuntza Proiektua
49
gutxituarekiko aurreiritzi negatiboei edota horren aurkako diskurtso asimilatzaileei
aurre egiteko; beti ere, kontuan hartu behar dira jarreren lanketan eleaniztasun eta
kulturaniztasun kontzeptuak ere.
Horretarako, eremu honetan izaten diren komunikazio-egoeretatik abiatuta,
ezinbestekoa da hizkuntz jarrera eta portaeren tipologia identifikatzea eta horien
lanketa planifikatzea. Lanketa horren ondorioz garatuko dira bilatzen ditugun hizkuntz
portaerak, eta baliagarri izango dira hizkuntzen ikasketa prozesuan eragiteko, egoera
soziolinguistiko desberdinak ulertzeko eta bizikidetzan aurrera egiteko.
Horrenbestez, ikastolako Hizkuntz Proiektuak ekarriko du euskararen erabilerari dagokionez
aurreko lerrootan aipaturiko ikuspegia eta filosofia integratzea, gelaz kanpoko eremuari beste
kokapen bat ematea eta, ondorioz, eskaintzen diren zerbitzuen ezaugarriak aztertu eta
planteamendu didaktikoei tokia egitea. Gainera, gelaz kanpoko eremurako ikastolak egindako
hausnarketa hori beste eremuetan eginikoarekin bateratu beharko da, lan iraunkor,
kohesionatu eta sistematizatua ahalbidetuko duen plangintza finkatzea nahi bada. Izan ere,
euskararen indarberritzea eta erabilera sustatzea ez da soilik irakasleena, hezkuntza-
komunitate osoarena baizik.
4.4.2. Hizkuntz dibertsitateari eta kalitateari begira, erregistroen trataera11
Nolako euskara behar da, esku-hartze eremu desberdinetan sortutako komunikazio-testuinguru
anitzei erantzuteko? Ikastolen mugimenduaren barruan, kezka nagusietako bat izan da betidanik
euskararen kalitatea zaintzea eta eredu onak irakastea. Horri loturik, gazteen artean euskararen
erabilera indartzea ere helburu garrantzitsuenetako bat da ikastoletan. Azken batean, hizkuntza
erabiltzea eta erabileraren egokitasuna ezinbesteko oinarriak dira hiztunen komunikazio-
gaitasuna ahalik eta ondoen garatzeko. Horrexegatik da hain garrantzitsua hizketa-molde edo
hizkuntz erregistro bat baino gehiago lantzea eta sustatzea, ikasleak bere esparru guztietan
hizkuntza egokiro erabiltzen jakin dezan. Izan ere, euskara egokia eta une egokian erabiltzeko gai
ez den hiztunak ez du komunikaziorik lortuko, ez du hizkuntza erabiliz gozatuko eta, azken
batean, euskara bazterrean utzita beste hizkuntza batez baliatuko da (hizkuntza erregistro bat
baino gehiago menderatzean hizkuntza hautuetan duen eraginaz gehiago sakontzeko, ikusi Ortega
et al. 2016).
11 Gai hau luze-zabal jorratu dugu Zenbait orientabide erregistroen trataeraz liburuan (Barrios et al., 2008); besteak beste, alderdi
hauek: erregistroak zer diren, erregistro bakoitzaren ezaugarriak, gabezia orokorrak, erregistroen trataera teorikoa eta praktikoa,
eta erregistroak lantzeko marko proposamena. Ildo nagusi horietan sakondu nahi duenak jo beza liburu horretara eta bertan
aipatzen den bibliografiara.
Hizkuntza Proiektua
50
Beraz, ikasleek ikasi behar dute egoerari dagokion erregistro egokian hitz egiten eta idazten. Hain
zuzen ere, hizkuntza menderatzea ez da erregistro bakarra trebetasunez erabiltzea, baizik eta
komunikazio-egoeraren ezaugarrien arabera erregistro desberdinetan egoki aritzea.
Euskararen erregistroez jardutean, hainbat faktoreren eraginez erabiltzen den hizkeraz ari gara;
besteak beste, solaskideen arteko harremanen, haien asmoen, gaien edo formaltasun-mailaren
eraginez erabiltzen den hizkeraz (i.e. euskara batua, euskalkiaren aldaera formala, herriko
hizkera, euskañola, euskara batuaren aldaera ez-formala …). Hiztun bakoitzak ohiko erregistro
batzuk izaten ditu eskueran, eta komunikazio-ekintzaren testuinguruaren arabera erregistro bat
ala beste erabiltzen du. Dena den, erregistroa ez da ulertu behar gauza finko eta egonkor gisa, bi
muturren artean gauzatutako continuum bat bezala baizik, 10. irudian ikus daitekeenez.
10. irudia. Hizkuntz erregistroen continuuma.
4.4.2.1. Hizkuntza erregistroen garapena
4.3.2. atalean azaldu dugun bezala, Eleaniztasunaren eta hizkuntzaren garapena prozesu
dinamikoa da, hau da, hiztunek garatzen duten hizkuntza-errepertorioa (elebiduna, eleanitza
edo elebakarra) hiztun horien behar eta esperientzia komunikatiboak islatzen ditu (Herdina eta
Jessner 2002; Garcia eta Wei, 2013). Ikuspegi horren baitan, beraz, hiztunok bizitzan sortzen
zaizkigun egoerei eta eginbeharrei aurre egiteko beharrezkoak ditugun hizkuntza erregistroak
garatuko ditugu. Esaterako, pertsona batek nekez garatuko du egoera ez-formalek edo
lagunartekoek eskatzen duten hizkuntza-erregistroa, hizkuntza hori soilik egoera formaletan
erabiltzeko aukera edo beharra baldin badu (edo alderantziz).
Euskararen erregistro bat baino gehiagoren jabe izateak ikasleen komunikazio konpetentzian
duen garrantzia ikusita, ikastolak bere ezaugarri guztiak kontuan harturik (inguruak
zenbateko euskalduntasuna erakusten duen, nolako ikasleak etortzen diren bertako
Familiarra Ez-familiarra Ez-familiarra
Etxekoa / Lagunartekoa Neutroa Jasoa
I-------------------------------------------I--------------------------------------I
Ez-formala Formala Formala
Hiztunak egoeraren arabera nola erabiltzen duen hizkuntza eta zein eredu.
Hizkuntza Proiektua
51
ikasgeletara, tokian tokiko hizkerarik ote dagoen…) zein hizkuntz eredu landuko dituen eta
nola landuko dituen erabaki behar du12. Horretarako, ikastolako eremu guztietan (gela
barrukoak nahiz kanpokoak) sortzen diren komunikazio-egoerak aztertu eta bakoitzari
dagokion hizkuntza erregistroaz erabakiak hartu beharko ditu:
Batetik, irakasleak, hezitzaileak eta gainerako profesionalak dira hizkuntza-erregistro
egokiaren sustatzaile eta eredu-emaile, gela barruan zein gelaz kanpo. Ildo horretatik, eredu-
emaile suertatzen diren horiek izan beharko dute lehenengoak erregistroak bereizten, eta
bide-erakusle ikasleekin askotariko egoeretan erregistro formal eta ez-formal horien erabilera
eginez.
Bestetik, kontuan hartu beharra dago konpetentzien garapenean oinarritzen den Euskal
curriculumaren helburua dela ikasle konpetenteak heztea, alegia, ikasleak euren bizitzako
hainbat egoerari eraginkortasunez erantzuteko gai izan daitezen lortzea. Esan beharrik ez
dago, edozein egoerari eraginkortasunez erantzun ahal izateko baldintza dela hizkuntza
erregistro egokia erabiltzeko gai izatea. Ildo horretatik, berebiziko garrantzia izango du
jakintza-arlo guztien lanketarako hautatzen diren egoera edo egoera-familiek askotariko
erregistroak erabiltzeko eta ikasteko aukera ematea; baita gelaz kanpoko eremuan hainbat
hizkuntza erregistro erabiltzeko eta sortzeko esparru gisa ulertzea eta ustiatzea ere.
Atal honetan aipatu diren oinarri teorikoak praktikara eraman ahal izateko, garrantzi handia
izango du hezkuntza-komunitatearen partaide guztien prestakuntza-prozesua behar bezala
bideratzeak. Jarraian azalduko dira oinarri horiei erantzun ahal izateko prestakuntza-irizpide
nagusiak.
5. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN PRESTAKUNTZARAKO
IRIZPIDEAK
Andramari Ikastolaren eremuak oso zabalak dira, eta ez da erraza eremu horietan
guztietan jarduten duten partaide guztien hizkuntz beharrei erantzutea. Bestalde, esparru
bakoitzak bere berezitasunak dituenez, hainbat oztopo gainditu beharko dugu: batetik,
pedagogia aldetik (beharrak antzematea, diseinu eta erantzun pedagogikoa, kontestualizatua
izatea...) eta, bestetik, antolaketa aldetik (planifikazioa, epeak, finantzabidea, hartzaile
kopurua, emaileak...).
12 Erregistro formalerako eta ez-formalerako ereduen proposamen zehatza jorratu dugu Zenbait orientabide erregistroen trataeraz
liburuan (Barrios et al., 2008).
Hizkuntza Proiektua
52
Alabaina, koska horiek guztiak behar bezala bideratzeko, ikuspegi sistemiko batez
behatu beharko dugu ikastolaren errealitate osoa; horretarako, bertan diren elementu guztiak
identifikatu beharko ditugu, eta plangintza batean bistaratu beharko ditugu elementu horien
arteko loturak, elkarreraginak eta beste. Hartara, Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak zedarritzen
dituen markoak eta hemengo irizpideek aukera ezin hobea eskaintzen diote Andramari
Ikastolari prestakuntza-plangintza iraunkor bat diseinatzeko eta hizkuntzen esku-hartze eremu
bakoitzaren helburu jakin bati edo sustatu nahi den eraldaketari erantzuteko.
5.1. Prestakuntzaren esparruak
Hizkuntz Proiektuaren baitako prestakuntzak, egin-eginean ere, Andramari ikastolaren
hizkuntz beharrei egokitutako tresna izan behar du, eta aintzat hartu behar ditu bai hezkuntza-
komunitatearen partaide eta komunikazio-eremu guztiak, bai Andramari Ikastolaren Hizkuntz
Proiektua aurrera eramateko beharrezko esparru guztiak. Horretarako, Ikastolako eskola-
giroan hizkuntzen erabileran eragiten duten eta hobetu beharrekoak diren alderdiak lantzea du
helburu, bakoitza bere erabilera-esparruaren arabera. Alderdi horiek, besteak beste, honakoak
dira: hizkuntz elkarrekintza (mintz-jardun aktiboa indartzea), gaiak eta hizkera-moduak,
profesionalen eta eskola-lagunen euskara-maila, eta gizartearen eragin-moldea (ikaslearen
eskolaz kanpoko jardun-esparruetako hizkuntz ohiturak, jokabideak eta jarrerak) (Zalbide,
2001).
Horretarako, lau esparru nagusi hauetan eragitea aurreikusten dugu:
Hizkuntz prestakuntza
Metodologia prestakuntza
Hizkuntz jarreren inguruko prestakuntza
Hizkuntz Proiektua dinamizatzeko prestakuntza
5.2. Prestakuntzaren ardatz nagusiak
Lehenago ere aipatu dugu hizkuntzekin loturiko prestakuntzak aintzat hartu behar
dituela ikastolaren eremu guztiak eta hezkuntza-komunitatearen partaide guztiak. Hartara,
prestakuntzaren ardatz nagusiak deskribatuko ditugu jarraian, kolektibo bakoitzeko eta eremu
nagusi bakoitzaren arabera.
Hizkuntza Proiektua
53
5.2.1. Profesionalak. Funtzioa eta garrantzia
Profesionalena dugu eremurik zabalena, eremu pedagogikoan gela barruko eta gelaz
kanpoko jarduerei ez ezik, eremu instituzionalari ere begira jarriz gero. Profesional guztiek,
bakoitzak bere eremuan, ikastolako komunikazio-esparru bat dute gutxienez, eta aldez edo
moldez, une batean edo bestean, ikasleekin hartu-eman zuzenean komunikazio-ekintzaren bat
garatu behar izaten dute. Batzuek era trinkoagoan besteek baino, baina, hala ere,
komunikazio-ekintza horietako bat bera ere ez da gutxiesteko modukoa. Izan ere, ekintza
komunikatibo horien bitartez ikasleek hizkuntzaren erabilera funtzionala egiten dute, eta
horietako bakoitzean garatu beharreko diskurtsoa eremu horretako profesionalarekin batera
eraikitzen du, elkarrekintzan gehienetan eta eredua bilatuz besteetan.
Hortaz, ikastolako profesionalentzako prestakuntzak aintzat hartu beharko ditu
gutxienez bi eragin esparru profesional bakoitzaren inguruan: bata, hiztun gisa bere hizkuntz
gaitasunaren hobekuntza; eta bestea, ikasleen aurrean askotariko ekintza komunikatiboetan
erabakigarri suertatzen diren eredu-emaile eta diskurtso-bideratzaile gisa. Hartara,
profesionalei zuzendutako prestakuntza, ardatz horien inguruan egituratu beharko da.
Guztiak hizkuntza irakasle izanik, hizkuntza edozein ikaskuntza-irakaskuntzaren
oinarrizko tresna izanik, metodologia, hizkuntza eta jarreren inguruko prestakuntza behar dute
irakasleek eta hezitzaileek, bakoitzak bere esparruan hizkuntzaren behar horien lanketa
egiteko ikasleekin.
Hizkuntza Proiektua
54
Guzti hau kontutan izanda, klaustro mailan hartutako erabakiak ondorengoak dira13:
ANDRAMARI IKASTOLAKO
PRESTAKUNTZA ILDOAK
METODOLOGIA Urtero dagokion gaiaren inguruko ikastaroetara joatea.
EUSKARA
HOBEKUNTZA
3 urtean behin hizkuntza hobetzeko ikastaroren bat egitea.
HIZKUNTZ
JARRERAK (Telp,
Hizkuntzen
ekologia,…)
5 urtean behin hizkuntz jarreren inguruko ikastaroren bat egitea.
PROIEKTUAK (IKT,
ELKARBIZITZA,
EB, HIZPRO,
TUTORETZA,
AGENDA 21,…)
Proiektua aurrera eramateko behar diren ikastaroetan parte hartzea
(Proiektuaren arduraduna).
BESTELAKOAK
- Sexualitatea
- Gizarte sareak
- DBLO
- …
Dagokionean
5.2.2. Gurasoak
Ikaslearen inguruko harreman-sareetatik (gurasoak, lagunak, auzoa, aisialdi-ekintzako
lagun taldeak, hizkuntza gutxitua sustatzearen aldeko elkarteak eta abar), familia da ondorio
nabarmenenak ezartzen dituen eragilea hizkuntzaren transmisioan eta eskurapenean.
Familia-hizkuntzaren aldagaiak aldaketa handiak eragiten ditu ikasleen ISEI emaitza
orokorretan. Emaitza onenak lortzen dituzten ikasleek honako baldintzak dituzte: D
eredukoak izatea eta etxean gurasoekin euskaraz hitz egitea.
Ikus 2011-06-07 Klaustroko akta
Hizkuntza Proiektua
55
Euskarekiko aitormen sozial handiagoa dago gure gizartean eta, beraz, gurasoek bere
egin dute euskara ondorengoei transmititzearen ardura. Hala eta guztiz ere, asko dago egiteko
arlo honetan ere euskararen erabilera areagotzeko.
Andramari Ikastolako gurasoek gela bakoitzeko ordezkari bat dute. Ordezkari hauen
bitartez aukera daukate euren iritziak, kezkak eta proposamenak egiteko eta gurasoen sarea
osatzeko. Guraso ordezkariak artezkaritzako kideekin hilean behin batzen dira eta gai
ezberdinen inguruko formazio saioetan parte hartzen dute. Izan ere, eremu honetako hizkuntza
helburuak zehaztu ondoren, guraso-sare hau ezinbestekoa izango da hizkuntza helburu hauek
lortzeko bidean.
Hizkuntz jarreren inguruko prestakuntza
Arestian esan dugunez, gizartearen eragin-moldea nolakoa den kontuan hartuta,
hizkuntz normalizatzailearen rol bikoitza jokatu beharrean gara. Horrez gain, euskara
ardaztzat duen heziketa eleaniztuna arrakastaz sustatuko bada, gogoan izan behar dugu
hizkuntzekiko jarrerak gurasoekin lantzea ere garrantzi handiko kontua dela. Beraz, ildo
nagusi hauek landu beharko ditugu: Euskara ondorengoei transmititzearen ardura bere
egitea. Seme-alabek euskaraz egin dezaten gurasoen euskararekiko kontzientzia eta
konpromisoa ez dira aski, baldin eta gurasoek ez badute euskara erabiltzen.
Gurasoek, oro har, beren euskara maila eta eredua edozein direla ere, etxeko
hizkuntzari garrantzia handiagoa eman diezaioten eta erabil dezaten sustatu behar dugu.
Bestalde, hizkuntz eredu edo aldaera bakoitzaren erabilera-esparruak aitortu, bultzatu
eta prestigiatu behar dira. Izan ere, eredu bat ez da bestea baino hobea, bata ez dago bestearen
gainetik; bakoitzak bere erabilera-esparrua dauka, eta elkarri traba egiten edo elkar zapuzten
ibili beharrean, bakoitzari berea aitortu eta hizkera eredu guztiak erabiltzeko motibazioa
sustatu beharra dago; izan ere, euskararik txarrena egiten ez dena da.
Hizkuntz eta kultur aniztasuna aintzat hartzea. Horrekin batera, ikasle
eleaniztunak hezi nahi ditugunez gero, hizkuntzen balio soziokulturala eta begirunea
nabarmendu behar ditugu, eta euskara eta euskal kulturaren eta bestelako hizkuntzen eta
kulturen arteko bizikidetza sustatu behar dugu, modu horretan hizkuntz eta kultur aniztasunak
gizakion eta bizitzaren garapenerako duten garrantziaz jabetu gaitezen.
Hizkuntza Proiektua
56
5.2.3. Ikasleak
Ikasleak dira, azken batean, Andramari Ikastolan hartzen diren erabaki pedagogiko
guztien jomuga; izan ere, erabaki pedagogiko horien ondorioz ikaskuntza-irakaskuntzen
emaitzak hobetzea bilatzen dugu. Hala, bada, ikasleek komunikatzen ikasi konpetentzia
egokia lortzea da dokumentu honetan jorratzen diren irizpide guztien helburua; beraz, erabaki
guztien jomuga ikasleak badira eta ikasleen hizkuntz garapena ohiko hezkuntza- prozesuak
bideratu behar badu —hizkuntz jarrerak barne—, ez da zentzuzkoa ikusten ikasleentzako
berariazko hizkuntz prestakuntza bat zehaztu behar izatea.
Hizkuntza Proiektua
57
6. HIZKUNTZA PLANGINTZA
Garbi eduki behar da hizkuntza dela integraziorako euskarri nagusia, gizarteratzeko
tresna. Eta horrekin batera, argi eduki behar da zer eskola-eredu garen eta zer hezkuntza-
erreferentzia ditugun. Ikastolok euskara dugu ardatz eta, ondorioz, ikastolara iritsitako ikasle
berriek garaiz jakin beharko dute zein diren ikastola-ereduaren printzipio nagusiak. Aukerak
garaiz landu beharko dira familia etorri berriarekin eta haien seme-alabekin.
Gaur Euskal Herrian euskararik ez dakienak ez luke sarbiderik izango herri honetako
kultur aberastasunaren zati funtsezko batean, eta ez litzateke euskal gizartean integratuko.
Bizi garen gizartean euskararen jabe izateak bermatzen du besteek dituzten aukera berdinak
izatea. Beraz, edozein delarik ere ingurune soziolinguistikoa, ikasle etorkinak euskara izango
du komunikazio eta ikasketa hizkuntza lehentasunez, ikastolak ziurtatu beharreko oinarrizko
maila lortzeko. Horrek ez du kentzen zenbaitetan, eta egoera zehatzetan, egokitzapenak egin
behar izatea edota malguago jokatzea.
Bestalde, ingurune soziolinguistikoari eta ikaslearen jatorriari erreparatuta erabaki
beharko dugu zein aitortza egingo diogun gaztelaniari, zein izango den hizkuntza horretan
finkatuko ditugun oinarrizkoak, eta zein baliabide jarri beharko dugun hori lortzeko.
Atzerriko hizkuntzari dagokionez, aztertu beharko dugu ikasleak ingelesaren eta
frantsesaren (edo gaztelaniaren) gaineko ezagutzarik duen; izan ere, helduleku interesgarria
litzateke hori ikaslearen integraziorako. Eskolako hirugarren hizkuntza hori ezagutuko balu,
ezagutza horiek indartu eta aitortu egin beharko litzaizkioke, bere eskolaldirako motibazio bat
gehiago izan dadin.
Egoera horretan, gainera, testuinguru motibagarriak proposatu beharko litzaizkioke
ezagutzen duenetik euskarara eta gaztelaniara ekarpenak eta transferentzia automatikoak
egiteko. Eta ezagutuko ez balu, berdinen arteko egoera errealean aurkituko litzateke eskola-
testuinguruan, laugarren hizkuntzan, bederen.
Andramari Zornotzako Ikastolak, bere helburu orokorretan, hautatutako eleaniztasun-
eredua aurrera eramateko, hizkuntza bakoitzak ikastola barruan duen funtzioa eta hartzen
dituen eremuak definitu eta zehaztu ditu, ondorengo lerroetan aipatzen den eran.
Hizkuntza Proiektua
58
6.1. Hizkuntza bakoitzaren lekua eta funtzioa ikastolako eremuetan
Andramari Ikastolak egina duen plangintzaren arabera, hizkuntza bakoitzak ikastola
barruan izan beharko dituen erabilera-eremua eta funtzioa honako hauek dira:
Hizkuntzen erabilera-eremuak
EREMUAK
HIZKUNTZAK
EUSKARA GAZTELANIA INGELESA FRANTSESA
GELA
BARRUKOA
PEDAGOGIKOA x x x x
GELAZ
KANPOKOA x x
ERAKETA ETA
BARNE
KOMUNIKAZIO
A
INSTITUZIONAL
A x x
KANPO
HARREMANAK x x
Andramari Ikastolak, gainerako ikastolek bezala, kalitatezko hezkuntza euskalduna
bere helburua duenez gero, ikastolako eremu orotan hizkuntza nagusia euskara izan dadin
etengabe jardun beharko du.
Gela barruko hizkuntza paisaia antolatzerako orduan kontuan hartu beharko da
euskarazko lanak beste hizkuntzetan egindakoak baino espazio handiagoa hartuko dutela.
Hori gauzatzeko hizkuntza bakoitzak ondoren adierazten den tokia izan beharko du gelan:
HHn % 20 ingeleraz eta % 80 euskaraz
LHn % 30 ingeleraz-gazteleraz eta % 70 euskaraz
DBHn erderak (gaztelania-ingelesa-frantsesa) % 40a eta euskarak % 60a.
Gaztelania gela barruan landu beharko den arloa da, eta arloari dagokion harreman-
hizkuntza gaztelania izan beharko da. Dena dela, ikastolaren eta ikastolako lehen hizkuntza
euskara da, eta nabarmentzat jotzen dugu euskara etengabe azpimarratzen, goratzen ibiltzea,
Hizkuntza Proiektua
59
jakinik gure ingurunean diglosia dela nagusi (euskararen kaltetan). Horrexegatik, irakaslea
gelan sartzean lehen hitza eta joatean azkena euskaraz izango dira, euskararen hizkuntza
nagusiarekiko nolabaiteko zubia-edo egiteko asmoz.
Horretaz gain, Andramari Ikastolako familien tipologia eta testuinguru
soziolinguistikoa kontuan hartuta, gaztelaniak eremu instituzionalean ere presentzia izan
beharko du: gobernu-organoan, guraso-harremanetan eta kanpo-harremanetan.
Ingelesa gela barruan landu beharko den arloa da 3 urtetik 16 urte bitarterako
ikasmailetan. Arloari dagokion harreman-hizkuntza ingelesa izan beharko da.
Horrez gain, hizkuntza hori indartzeko asmoz, uda partean udalekuak antolatzen dira
ikastolan bertan. Eskaintza 5 urtetik 12 urterainoko ikasleei luzatzen zaie. Ildo horretatik,
ekintza horiek gauzatzeko, ezinbestekoa da gelaz kanpoko eremuan eta kanpo-harremanetan
ingelesez aritzea.
Frantsesa gela barruan landu beharko den arloa da Derrigorrezko Bigarren
Hezkuntzan (hautazkoa izango da).
6.2. Eskolatze goiztiarra eta berantiarra
Gizartearen egungo migrazio-mugimenduen ondorioz, eskolatze-prozesua jatorrizko
herrialdean hasi eta Andramari Ikastolan jarraitzen duten ikasleen kasuetan, ondoko era
honetaz jokatu beharko da:
6.2.1. Eskolatze goiztiarra (Haur Hezkuntzako etapa)
Ikastolara datozen haurren kopuru handiena, % 99a, ikastolako bertako
haurtzaindegitik dator eta gutxi dira jatorriz huts-hutsik erdara duten haurrak, hau da,
euskararekin inongo kontakturik izan gabeko ikasleak.
Ikasle guztiekin curriculum lan bera gauzatu beharko da. Hizkuntza garapenaren
prozesua mantsoago daramaten ikasleekin, ordea, doitutako helburuak planteatu beharko dira,
eta hauek lortze aldera irakasleak gela barruko lanean jarduera aproposak txertatu beharko
ditu.
Oro har, aurreko jarduera horien ondorioz, Haur Hezkuntza bukaeran ikasle guztiek
orain arte lortua duten euskarazko ezagutza eta erabilera egokiak mantendu edota hobetu nahi
dira.
Hizkuntza Proiektua
60
6.2.2. Eskolatze berantiarra (LH eta DBH etapak)
Etapa hauetan, eskolatze berantiarreko ikasle bakoitzaren kasua, banan-banan aztertu
beharko da egoera: aurrez izan duen eskolatze mota, egungo testuinguru-egoera, familiaren
erronkak… eta horien arabera, ikasle bakoitzari dagokion erabakia hartu beharko da.
6.3. Gela barruko hizkuntzak
6.3.1. Hizkuntza bakoitzaren ordu kopurua eta hasierako adina
Andramari Ikastolak, hizkuntzekiko finkatu dituen lorpen-mailak lortzeko asmoz,
hizkuntza bakoitzari ondoko ordu kopurua esleitu dio ikastola barruan:
Hizkuntzen ordu kopurua
ETAPA
EUSKARA CASTELLANO ENGLISH FRANÇAIS
(aukeran)
HIZ
KU
NT
ZA
BE
ST
E A
RL
OA
K
HIZ
KU
NT
ZA
BE
ST
E A
RL
OA
K
HIZ
KU
NT
ZA
BE
ST
E A
RL
OA
K
HIZ
KU
NT
ZA
BE
ST
E A
RL
OA
K
HA
UR
HE
ZK
UN
TZ
A
2. Z
IKL
OA
1
2
3
3-4
4-5
5-6
6,5
6,5
6,5
15,5
14,5
14,5
2
3
3
LE
HE
N H
EZ
KU
NT
ZA
1
2
3
4
5
6
6-6
6-8
8-9
9-10
10-11
11-12
4
4
4
4
4
4
15
15
14
14
15
14
3
3
4
4
3
4
3
3
3
3
3
3
DE
RR
IGO
RR
EZ
KO
BIG
AR
RE
N
HE
ZK
UN
TZ
A
1
2
3
4
12-13
13-14
14-15
15-16
4
3
3
4
17-19*
17-19*
16-18*
14-16*
4
3
3
4
4
4
2
3
3
3
2 auke-
rakoa*
2 auk*
2 auk *
2 auk *
HIZKUNTZEN % Euskara:
% 16,33
Euskaraz:
% 58,88
Gaztelania:
% 10,31
Gaztelaniaz:
% 0
Ingelesa:
% 10,6
Ingelesez:
% 1,6
Français:
..aukeran *
% 6,66.-ez:
Hizkuntza Proiektua
61
Euskara izango da, arestian aipatu bezala, ikastolaren arlo desberdinen
irakaskuntzarako eta komunikaziorako tresna nagusia, ikasleen eskolatze osoan
ikaskuntza-denboraren lautik hiruko portzentajea, gutxienez, hartzen duena.
Gaztelaniaren kasuan, hezkuntza-prozesuaren amaieran ikasleek euskararen
pareko hizkuntza-maila eskuratzea izango da helburua (orain arte bezala), baina
gure inguru soziolinguistikoan hizkuntza bataren eta bestearen pisua kontuan
hartuta ―gaztelaniak askoz ere presentzia eta pisu handiagoa baitu ikasleen
errealitatean, baita familia euskaldunen kasuan ere―, eskolatze-prozesuan
denboraren hamarren bat eskainiko diogu gehienez gaztelaniari, bi hizkuntzen
arteko desoreka errealak ikasleen hizkuntza-gaitasunean eragin zuzena duela
jakinik.
LHko 1. mailan hasiko da gaztelania irakasten, euren ingurunean ―familian,
telebistan, kalean― jasotako ezagutza informalean oinarritutako erabilera formal
eta akademikoa landuz.
Ingelesaren gutxieneko esposizio denbora ziurtatzeko, eta hura ahalik eta era
orekatuenean banatzeko, ingelesaren sarrera goiztiarraren hautua egina du
Andramari Ikastolak 1999z geroztik, Ikastolen Elkarteko Eleanitz-English
proiektua garatuz Haur Hezkuntzako 3 urtetatik Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza
bukaera arte. 2008-2009 ikasturtean, Bigarren Hezkuntzako 2. zikloan Gizarte
arloa ingelesez ematea erabaki zen, gutxieneko esposizio denbora hori ziurtatzeko.
Frantsesaren kasuan, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzara mugatuko da eskaintza
eta hautazkoa da. Erreferentziatzat DBHko ordutegia hartuta denboraren ehuneko
zazpi ingurukoa eskainiko zaio etapa horretan.
6.3.2. Hizkuntza bakoitzaren lorpen-maila eta kanpoko frogak
Andramari Ikastolak, bere Curriculum Proiektuan, hizkuntzak indartzea helburu
duenez, ikasleak gizartearen eskakizunei erantzuteko beharko dituzten titulazioak lortzera
bideratu nahi ditu. Horretarako behar adina egokitzapenak eta baliabideak eskaini beharko
dizkie ikasleei.
GELAZ KANPOKO EREMUEN HIZKUNTZEN BANAKETA
Hizkuntza Proiektua
62
Xede pedagogikoak dituzten gelaz kanpoko jardueretan, euskara komunikazio
hizkuntza nagusia izatea du helburu Andramari Ikastolak, hartara, honako hizkuntz erabilera-
eremua finkatu du:
Gelaz kanpoko eremuen hizkuntzen banaketa
GELAZ
KANPOKOA
HIZKUNTZAK
EUSKARA GAZTELANIA INGELESA FRANTSESA
JOLASALDIAK X
JANTOKIA X
GARRAIOA X
SARRERA –IRTEERAK X
ESKOLAZ KANPOKO
EKINTZAK X X
IRTEERAK,
EGONALDIAK ETA
KANPALDIAK
X X
JAI-OSPAKIZUNAK X X
Hizkuntza Proiektua
63
Nahiz eta Ikastolaren helburuak gelaz kanpoko eremuan sortzen diren, egoera
komunikatiboak euskaraz gauza daitezen errealitatea bestelakoa da eta ikasleak adinean gora
doazen heinean, beraien arteko harremanetan gaztelania gailentzen da. Egoera hau hobetu
asmoz, esparru horietan eragiteko ekintza bereziak bideratu beharko dira. Ekintza horiek,
Hizkuntz Proiektuko Urteko Planean jaso, ikasturtean zehar gauzatu eta amaieran baloratu
egin beharko dira.
Eraginkorrak diren ekintzak sistematizatu egin beharko dira eta berriak sortzen
ahalegindu. Are gehiago; Andramari Ikastolak, ekintza horiek planteamendu didaktiko baten
barruan txertatzea eta garatzea ditu etorkizuneko erronka. Ikastolaren eskolaz kanpoko
ekintzak askotarikoak izango dira, eta denek hizkuntz irizpide bera izango dute: eskaintza,
guztiz euskaraz izatea. Gaztelaniazko eskaintzarik ez da egingo, herriko testuinguruan ugari
daudelako. Andramari Ikastolak, gelaz kanpoko ekintzak planteamendu didaktiko baten
barruan txertatzea eta garatzea ditu etorkizuneko erronka.
Eskolaz kanpoko ekintzak euskararen erabilpena sustatzeko erabiltzeaz gain,
ingelesaren erabilpena indartzeko ere erabiliko dira.
6.4. Eremu instituzionalean hizkuntzen banaketa
Euskal Erkidego Autonomoan euskara eta gaztelania hizkuntza ofizialak izanik, eta
ikastolako ingurune soziolinguistikoa eta familia tipologia kontuan harturik, Andramari
Ikastolak hizkuntzen erabilerari dagokionez, ondorengo erabakiak hartu ditu eremu
instituzionalerako:
Hizkuntza Proiektua
64
Hizkuntzen banaketa eremu instituzionalean
EREMU
INSTITUZIONALA
HIZKUNTZA
EUSKARA GAZTELANIA ingelesa FRANTSESA BESTE
ER
AK
ET
A E
TA
BA
RN
E-K
OM
UN
IKA
ZIO
A
GOBERNU-,
ADMINISTRAZIO- ETA
FUNTZIONAMENDU
ORGANOEN HIZKUNTZA
X
HIZKUNTZEN
TRATAERARI BURUZKO
ERABAKIAK BILTZEN
DITUZTEN
DOKUMENTUAK
X
LANGILEEN HIZKUNTZA
PROFILA X X X X
HEZITZAILE EZ DIREN
LANGILEEN HIZKUNTZA
PRESTAKUNTZA
X X
EKONOMIA- ETA
ADMINISTRAZIO
DOKUMENTAZIOAREN
HIZKUNTZ TRATAERA
X X
IKT EUSKARRIEN
HIZKUNTZ TRATAERA X X
IKASTOLAKO
ESPAZIOEN HIZKUNTZA
TRATAERA
X X
FA
MIL
I
A
FAMILIA BARRUKO
HIZKUNTZ ERABILERA X X X
Hizkuntza Proiektua
65
IKASTOLAREN ETA
GURASOEN ARTEKO
HARREMANAK
X X
FAMILIA GURASOEN
HIZKUNTZA
PRESTAKUNTZA
KA
NP
O H
AR
RE
MA
NA
K
BESTE
IKASTETXEEKIKO
HARREMANAK
X
GIZARTE
ELKARTEEKIKO
HARREMANAK
X
UDAL ETA HERRI
ERAKUNDEEKIKO
HARREMANAK
X
HORNITZAILEEKIKO
HARREMANAK X x
Hizkuntza Proiektua
66
6.4.1. Gobernu-, administrazio- eta funtzionamendu-organoen hizkuntz
erabilera.
• Gobernu-organoak
Batzar Nagusia
Andramari Ikastolako Batzar Nagusiak bi hizkuntza ofizialetan burutuko dira, bazkide
guztiek bertan parte hartzeko aukera bera izan dezaten eta inor ez dadin hizkuntzagatik
baztertua senti. Hala ere, ikastolako hizkuntza nagusia euskara izanik, hizkuntza hau
lehenetsiko da ahal den guztietan.
Artezkaritza Kontseilua
Andramari Ikastolako bazkide guztiek izango dute aukera Artezkaritza Kontseiluko
kide izateko. Artezkaritza Kontseiluko bilerak, kideen hizkuntz profilaren araberako
hizkuntzan egingo dira.
6.4.2. Funtzionamendu-organoen hizkuntz erabilera
• Zuzendaritza Taldea, Klaustroa, Etapa-Ziklo-Maila bilerak
Andramari Ikastolako funtzionamendu-organoen hizkuntza, euskara izango da.
6.4.3. Langileen hizkuntz profila
Andramari Ikastolak irakasleei nahiz bestelako profesionalei ondorengo
hizkuntz profila eskatuko die:
• Zuzendaria eta irakasleak: Europako Erreferentzia Markoak proposatzen duen C1
maila euskaraz (EGA edo baliokidea) . Atzerriko hizkuntza irakasleek, berriz, 2009
urtea geroztik, C1 maila (Advanced, Dalf-C1…) akreditatu beharko dute. Titulazio
hori ez duten irakasleak, hura lortzera ahalbideratuko dira.
• Administrazioko langileak: C1 maila, euskaraz.
• Atezaina: Euskaraz hitz egiteko jariotasuna izango du. Ez da hizkuntz lorpen
mailarik eskatuko.
• Jangelako hezitzaileak: Euskaraz hitz egiteko jariotasuna izango dute. Ez da
hizkuntz lorpen-mailarik eskatuko.
Hizkuntza Proiektua
67
• Autobusetako begiraleak: Euskaraz hitz egiteko jariotasuna izango dute. Ez da
hizkuntz lorpen-mailarik eskatuko.
• Autobusetako gidariak: Euskara ezagutuko dute. Hizkuntz irizpidea, ez da nagusia
izango autobus zerbitzu bat kontratatzeko garaian. Eskaintzen duen zerbitzu kalitatea
(zerbitzuen puntualitatea eta abar) lehenetsiko da.
• Garbitasuneko langileak: Euskara dakitenak eskatuko dira. Baina, langile hauek
ikasleekin harremanik ez dutenez eta eskola-orduz kanpo aritzen direlako, zerbitzuaren
kalitatea lehenetsiko da.
• Eskolaz kanpoko ekintzetako hezitzaileak: Euskaraz hitz egiteko jariotasuna izango
dute. Ez da hizkuntz lorpen-mailarik eskatuko.
6.4.4. Hizkuntzen trataerari buruzko erabakiak biltzen dituzten
dokumentuak
Hizkuntz Proiektua (2010) izango da Andramari Ikastolako hizkuntzen
trataerari buruzko erabaki guztiak biltzen dituen dokumentua. Horrez gain, ikastolako
beste zenbait dokumentutan (Hezkuntza Proiektua, Barne araudia eta Estatutuak)
hizkuntzen trataerari buruzko aipamenak egingo dira. Aipamen horiek guztiek,
Hizkuntz Proiektua dokumentuarekin koherentzia izango dute.
Hizkuntza Proiektua
68
• Hezkuntza Proiektua: zentroaren egitekoak, xedeak eta helburuak:
Hezkuntza Proiektuko B1 atala:
“Andramari ikastola erakunde EUSKALDUN eta EUSKALTZALEA da, euskararen eta
euskal kulturaren transmisioa, garapen, normalizazioa eta sustapenarekin erabat
konprometiturik dagoena eta euskal eremutik abiatuz, kultura unibertsala hedatzen duena.”
Hezkuntza Proiektuko C atala:
“Euskara gure ikasleen eta eskola erkidegoko gainerako kideen komunikaziorako
hizkuntza bizia izatea, sustatzea.”
6.4.5. Langileen hizkuntz prestakuntza
Andramari Ikastolak langileen hizkuntz prestakuntza, lau esparru nagusitan
eragiteko bideratuko du: hizkuntza erabilpenaz prestakuntza, metodologiaz
prestakuntza, hizkuntz jarreraz prestakuntza eta Hizkuntz Proiektua dinamizatzeko
prestakuntza (Ikus 5.1. atala).
6.4.6. Ekonomia- eta administrazio-dokumentazioaren hizkuntz trataera
Andramari Ikastolako ekonomia- eta administrazio-dokumentuak, bi hizkuntza
ofizialetan idatziko dira.
6.4.7. IKT euskarrien hizkuntz trataera
Andramari Ikastolako IKT euskarriak, ahal diren neurrian, euskara hutsean
izango dira. Ikasleekin erabilitako software libre guztia euskaraz eskainiko da. Eta
horretarako, orain arte ikastolan egin den software-itzulpena egiten jarraituko da. Hala
nola, Moodle, Klik eta klik, tailer telematikoak eta abar. Baina, ikasleek ezinbestez
ezagutu behar dituzten software ‘propietario’ estandar batzuk (Windows eta Microsoft
Office), euskaratuko dira.
6.4.8. Ikastolako espazioen hizkuntz trataera
Andramari Ikastolako paisaia, neurri handienean, euskara hutsean izango da:
• Errotulazioa: euskara hutsean.
Hizkuntza Proiektua
69
• Informazio-gunea: euskara izango da nagusi. Baina onartuko dira jatorriz gazteleraz
idatzita dauden informazio interesgarriak.
• Pasabideak: ikasleen lanak eleanitzak izango dira.
• Txoko ezberdinak: Agenda 21eko txoko berdean eta Irakurmenaren txokoan
euskara izango da nagusi.
6.4.9. Familia barruko hizkuntz erabilera
Andramari Ikastolako familia tipologia ezagutzeko, ikasturtero datuak
eguneratuko dira eta datu basean jasoko dira.
Hizkuntza Proiektua
70
Guraso berrientzako hasierako galdekizuna
HIZKUNTZA ERABILERA
Elkar komunikatzeko gurasoek erabili ohi duten hizkuntza nagusia
Gurasoen jatorrizko hizkuntza
A) Biak euskaldunak B) Biak erdaldunak*1 C) Bat euskalduna
Zein da etxean gehien erabiltzen duzuen hizkuntza?
A) Euskara B) Erdara*1 C) Batez ere euskara D) Batez ere erdara*1
Zein hizkuntzatan komunikatzen zarete gurasook zuon artean?
A) Dena euskaraz B) Dena erdaraz*1 C) Batez ere euskaraz D) Batez ere erdaraz*1
Zein hizkuntzatan komunikatzen zarete zuen seme-alabarekin?
AITA A) Dena euskaraz B) Dena erdaraz*1 C) Batez ere euskaraz D) Batez ere erdaraz*1
AMA A) Dena euskaraz B) Dena erdaraz*1 C) Batez ere euskaraz D) Batez ere erdaraz*1
Ikastolako informazioa honela jaso nahi dugu A) Euskaraz soilik B) Euskaraz eta gazteleraz
*1. Erdara: euskara ez den hizkuntza.
Zein da gurasoen Euskara maila?*2
AITA A E G T B O
AMA A E G T B O
*2 “Euskara maila” taularen arabera erantzun (A, E, G, T, B edo O idatziz)
MAILA GAITASUNAK
A
Alfabetatuak
Gai da era guztietako eskutitzak, eskabideak, laburpenak eta aktak idazteko
E
Erdi
Alfabetatuak
Ahoz maila hobea, idatziz baino. Gauza erraz eta laburrak idazteko ondo moldatzen
da.
G
Alfabetatu
gabeak
Ahoz oso ondo moldatu arren (euskaldun zaharra), ez du inolako erraztasunik ia ezer
idazteko
T
Tarteko
maila
Ahoz zein idatziz, modu apalean behintzat, komunikatzeko gaitasuna badu.
B
Maila
baxua
Ahoz zein idatziz hainbat gauza ulertzeko gai da, baina ez azalpenak txukun emateko.
O
Oso gutxi Gauza erraz batzuk kenduta, ez da gauza elkarrizketa arrunt bat ulertzeko ere.
6.4.10. Ikastolaren eta gurasoen arteko harremanak
Andramari Ikastolako familien hizkuntz tipologia kontutan hartuta, ondorengo
hizkuntza irizpide hauek zehazten dira familiekiko harremanetarako:
Hizkuntza Proiektua
71
• Gelako bilerak (tutore- irakasle-familia artekoak):
Euskara eta gazteleraz burutuko dira, familia guztiek bertan parte hartzeko
aukera bera izan dezaten, eta inor ez dadin hizkuntzagatik baztertua sentitu. Hala ere,
ikastolako hizkuntza nagusia euskara izanik, hizkuntza hau lehenetsiko da: pantaila
bidez eman daitekeen informazioa guztia elebidunez (gai zerrenda, arloko irakasle
zerrenda, oharrak…) eskainiko da, baina irakurketa euskaraz egingo da. Gurasoen
interbentzioak, bi hizkuntzetan egin ahal izango dira, eta euskaraz direnak itzuli
egingo dira beharrezkoa izanez gero (klaustroan hartutako erabakia 2011-11-15).
• Bakarkako bilerak (tutore-familia artekoak):
Familiaren hizkuntzan egingo dira.
• Ikasleen ebaluazio txostenak:
Familiek erabakiko dute euskara hutsean edo bi hizkuntzetan jasoko duten
ikasleen ebaluazio txostena.
• Zirkularrak, ikastolako web orria, sms-ak:
Euskaraz soilik edo elebidunez, idatziko dira. Euskara lehenetsiko da.
• Gurasoen hizkuntz prestakuntza
Andramari Ikastolako familien hizkuntz tipologia kontutan hartuta, bi jarduera-
mota egingo zaizkie: batetik, ikasturtero familiei euskara ikasteko eta hobetzeko,
ikastolan bertan egingo diren ikastaroak eskainiko dira; eta bestetik, Guraso Eskolaren
barruan hizkuntz jarreran eragiteko hitzaldiak antolatuko dira .
6.4.11. Beste ikastetxeekiko harremanak
Beste ikastetxeekiko harremanak, ahal den neurrian, euskaraz egingo ditu.
6.4.12. Gizarte-elkarteekiko harremanak
Andramari Ikastolak, gizarte-elkarteekiko harremanak, ahal den neurrian,
euskaraz egingo ditu.
Hizkuntza Proiektua
72
6.4.13. Udal eta herri-erakundeekiko harremanak
Andramari Ikastolak, udal eta herri-erakundeekiko harremanak, ahal den
neurrian, euskaraz egingo ditu.
6.4.14. Hornitzaileekiko harremanak
Andramari Ikastolak, hornitzaileekiko harremanak, ahal den neurrian, euskaraz
egingo ditu.
Zerbitzu bat kontratatzeko garaian, hizkuntz irizpidea ez da irizpide nagusia izango,
zerbitzu horrek ikasleekin harreman zuzena ez duenetan behintzat. Eskaintzen duen
zerbitzu kalitatea lehenetsiko da.
6.5. Hizkuntz erregistroen trataera
Erregistro formalak eta ez-formalak noiz eta non erabili zehazteko erabakia 2011ko
otsailaren 15eko klaustroan hartu zen eta honako hau da:
Ikastolaren hizkuntza-maila nagusia euskara da, eta euskara batua zehatzago.
Alabaina, euskalkiek eta hizkerek euskarari dakarkioten aberastasunaz jabetuta, bi
jokamolde bereizi jorratuko ditugu ikastolan, eremuaren arabera:
3 urtetik gorako ikasleekin eta ikasgela barruan (edota ikastolako eduki formala
lantzen den edozein jardueratan) euskara batua izango da komunikazio-hizkuntza. Asmoa
zera da: hizkuntzaren erregistro formala izatea ikasgeletan nagusi, horixe izango delako
gure idatzietan eta landuko dugun gaietan jorratuko dugun hizkuntza-eredua.
Ikasgelatik kanpo, ordea, irakasle/ikasle/langile bakoitzak dakarren
euskalkia/azpieuskalkia erabiliko da, hori ere euskararen aberastasun-iturri delakoan eta
ikasgelatik eta irakasgaietako edukietatik kanpo egonda, erregistro informalagoak ere leku
propioa izan behar duela ustea daukagu.
Hizkuntza Proiektua
73
7. HIZKUNTZ PROIEKTUA KUDEATZEKO IBILBIDEA
7.1. Ibilbidearen sekuentzia grafikoa
Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak bizirik eta etengabeko eraldaketan dagoen
egitasmoa beharko luke izan eta, horretarako, luzera begira diseinatutako plangintza behar
du. Modu askotan bereiz daiteke ikastola batek bere Hizkuntz Proiektua eraikitzeko egin
beharko lukeen ahalegina; hemen proposatzen den hau hamazazpi urrats nagusitan sailkatzen
da.
Ibilbidearen sekuentzia grafikoa.
7.2. Ibilbidearen urratsak
7.2.1. Hausnarketa eta sozializazio-fasea (1. urratsa)
Fase honetan gaiarekiko sentsibilizazioa jorratuko da hezkuntza-komunitatearekin.
Andramari Ikastolako zuzendaritzak Hizkuntz Proiektuaren beharra sumatu eta haren
erreferentzia-markoa landu ondoren, horren gaineko hausnarketa-prozesuari hasiera emango
dio ikastolako hezkuntza-eragile guztiekin.
Hizkuntza Proiektua
74
Lehen urrats horren helburuak Hizkuntz Proiektuaren beharra partekatzea eta
aurrerantzean urratu beharreko bidea elkarrekin adostea eta onartzea izango dira. Hausnarketa
horretan Hizkuntz Proiektua abian jartzean, esparru hauetan izango duen eragina nabarmendu
beharko da, besteak beste:
• Hizkuntza arloaren xedea, ardatz metodologikoa, hizkuntzen bateratzea, erabiltzen
diren ikasmaterialak, helburu, eduki eta ebaluazio irizpideen arteko osagarritasuna.
• Irakasle guztiak hizkuntz irakasle izan beharraren ildotik, beste arloetako hizkuntz
beharren azterketa eta erabiltzen diren ikasmaterialak premia horiekiko egokiak diren
hausnartzea.
• Ikasleen gaitasun komunikatiboa garatu ahal izateko gela barruko eta gelaz
kanpoko interakzioa berrikustea eta hura aberasteko estrategiak bideratzea.
• Irakasleen prestakuntza: metodologia, hizkuntz hobekuntza eta hizkuntzekiko
jarrera-ikastaroak.
• Ikastolako hizkuntz politika eta plangintza (gela barruan, gelatik kanpo eta eremu
instituzionalean), hala nola, gelaz kanpoko jardueren hizkuntza (eredua, jarrera,
prestakuntza…), ikastolako eraketa eta barne-komunikazioan erabilitako hizkuntza,
kanpo-harremanetarako erabilitako hizkuntza.
Lehenengo urrats hau, Hizkuntz Proiektuaren beharra hezkuntza eragile guztiekin partekatzea,
zuzendaritzaren zeregina izango da.
7.2.2. Egoeraren diagnostikoa (2. urratsa)
Edozein plangintza diseinatu aurretik funtsezkoa da errealitatea ahalik eta ondoen
behatzea. Beraz, Andramari Ikastolako hizkuntzekiko esku-hartze eremu guztietan (eremu
pedagogikoan eta instituzionalean) hizkuntzen erabilera eta trataeraren diagnosia egin da
2009-10 ikasturtean. Hiru fasetan egin da:
Hizkuntza Proiektua
75
1. fasea. Ikastolan egindako aurrelanak bildu
Hezkuntza Proiektuaren, barne-araudiaren, hizkuntz arloetako curriculum- proiektuen, eta
antzerako dokumentuen hustuketa. Euskararen erabilera-neurketak edo antzerako datuak.
2. fasea. Hizkuntzekiko esku-hartze eremuen araberako azterketa
Eremu pedagogikoaren nahiz instituzionalaren datuak bildu, informazio- bilketarako
galdetegia eta bestelako tresnak aplikatuz.
3. fasea. Emaitzen ondorioak atera
Jasotako datuen arabera, Andramari Ikastolaren hizkuntz egoeraren indar-guneak, ahuleziak
eta beharrak identifikatu eta gizarteratu. Lan hori bere osotasunean hiruhileko zeregina izan
da; Hizkuntz Proiektua Taldea aritu da horretan, nahiz eta informazio bilketaren garaian
hezkuntza-eragile guztien parte-hartzea nahitaezkoa izan den.
7.2.2.1. Diagnosiaren 1. fasea
Andramari Ikastolako hezkuntza-prozesuekin eta hizkuntz politikarekin
zerikusia duten dokumentuak arakatu dira (hezkuntza-proiektua, curriculum-proiektua,
barne-araudia, gestio-planak, ikastetxearen hizkuntz politika, bestelako ikerketa
lanak…); batetik, ikastolaren egoera soziolinguistikoari buruz dauden datuak biltzeko
eta, bestetik, Hizkuntz Proiektuaren erreferentzia-markoarekiko jada egiten diren
planteamenduak, hartuta dauden erabakiak eta gainerakoak aztertzeko asmoz.
Besteak beste, honako esparruetako datuak bildu dira:
• Ingurune soziolinguistikoaren datuak
• Ikastolako euskararen erabilera dela-eta, ordura arteko neurketen emaitzak
• Hezkuntza, hizkuntza eta kulturari buruzko ikuspegia eta helburuak
• Hizkuntzen trataerari buruzko erabakiak eta aipamenak
7.2.2.2. Diagnosiaren 2. fasea
Diagnosiaren bigarren fasean, esku-hartze eremu guztien egoeraren datu
zehatzagoak biltzeari edota esparru berriak aztertzeari ekin zaio. Gela barruko
eremuan, kudeaketa pedagogikoa nahiz interakzio didaktikoa atalak zehazki aztertzeko
Hizkuntza Proiektua
76
unea izan da. Besteak beste, honako esparru hauen egoerari buruz hausnartu da:
curriculum- proiektuen egokitasuna eta koherentzia, hizkuntzaren zehar-lerroen
trataera, gelako komunikazioaren trataera didaktikoa, metodologiari dagokionez
hizkuntzen arteko eta arlo guztien arteko koherentzia, irakasleen prestakuntza-planak
eta abar.
Era berean, gelaz kanpoko eremua eta eremu instituzionala ere aztertu dira, honako
gaien inguruan adibidez: gelaz kanpoko hizkuntz erabilera, hezitzaileen hizkuntza eta
metodologia-prestakuntza, edota eraketa eta barne-komunikazioan eta kanpo-
harremanetan ikastolak elebitasunaren aurrean dituen hizkuntz ohiturak.
7.2.2.3. Diagnosiaren 3. fasea
Diagnosiaren urrats hauetatik Andramari Ikastolako dokumentazio ofizialean
jasotzen denaz eta esku-hartze eremu guztien gaineko egoeraz informazioaren
hustuketa egin da, horretarako eskainitako txantiloien bitartez.
Diagnosiaren emaitzak ezaguturik, ondorioak ateratzeko unea iritsi da.
Hizkuntz Proiektuak finkatutako helburuak lortzeko ikastolak dituen gabeziak
identifikatu dira. Horrela, ikastolaren eremu bakoitzeko indar-guneak, ahuleziak eta
beharrak jaso dira, horretarako eskainitako txantiloia erabiliz (ikus 15. eranskina).
Txantiloi horretatik eratorritako informazioa izan da Andramari Ikastolako
errealitateari ateratako argazkia eta, urrats horren bukaera gisa, garrantzizkoa izan da
errealitate hori gizarteratzea eta identifikatutako beharren inguruan ikastolako
hezkuntza-eragile guztien adostasuna lortzea. Ikastolako komunitatean barneratutako
dokumentu hori erreferentzia nagusi izan da Andramari Ikastolako Hizkuntz
Proiektuaren plan estrategikoa sortzeko garaian.
Bigarren urrats hori, diagnosia burutzea alegia, Hizkuntz Proiektua Taldearen
egitekoa izan da.
7.2.3. Andramari Ikastolako Hizkuntz Proiektuaren idazketa (3. urratsa)
Pauso honen azken emaitza Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektua
dokumentuaren lehen bertsioa idaztea izan da. Dokumentu dinamiko eta bizia izan
nahi du Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak; hortaz, kontuan hartu behar da
bertsio hori hastapenekoa dela eta hurrengo ikasturteetan egingo diren ebaluazioen
Hizkuntza Proiektua
77
ostean urtero hainbat zehaztapen, zuzenketa eta egokitzapen jasoko dituela.
Erreferentzia-markoa den Ikastolen Hizkuntz Proiektua dokumentuaren 3.5. atalean
adierazten den moduan, Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektua jasotzen duen
dokumentuak zazpi atal bilduko ditu bere baitan:
7.2.4. Andramari Ikastolaren Plan estrategikoa (4. urratsa)
Plan estrategikoa lau urterako ikastolak bere beharrei erantzuteko garatuko duen
gestio-plana da. Zaila denez diagnosian identifikatutako behar guztiei aldi berean erantzun
egokia ematea, ikastolak dituen beharren artean lehentasunak finkatu dira. Gero, lehentasun
estrategiko horiei aurre egin ahal izateko, hizkuntzen garapenean eta bereziki euskararen
garapenean eta normalizazioan gehien eragin dezaketen estrategiak definitu dira, eta horiek
aurrera eramateko plan zehatza eratu.
7.2.4.1. Plan estrategikoaren atalak
Dokumentu honek hizkuntzekin lotura duten esku-hartze eremu guztiak bildu ditu.
Eremu horietako bakoitzari dagozkion helburu estrategikoak definitu dira, eta lehentasun
horiei helburu zehatzak eta horiek garatzeko jarduera estrategikoak zein ebaluazio-adierazleak
finkatu zaizkie. Helburu bakoitzaren bilakaeraren arduraduna zein izango den eta lanak zein
epetan edo ikasturtetan burutuko diren ere aurreikusi da.
7.2.5. Andramari Ikastolaren Urteko plana (5. urratsa)
Lau urterako aurreikusitako plan estrategikotik urtebeterako hustuketa eginez osatu da
urteko plana. Horren bitartez, modu progresiboan erantzungo litzaioke ikastolak antzeman
dituen beharrei.
Dokumentu hau plan estrategikotik eratorri da. Beraz, dokumentu honek ere
hizkuntzekin lotura duten eragin-eremu guztiak bilduko ditu.
Plan estrategikoko helburu zehatzetatik abiatu gara, dagozkien ebaluazio-adierazle eta
haiek garatzeko jarduera zehatzak planteatzeko garaian. Jarduera bakoitzaren bilakaeraren
arduradunak zein izango diren eta horiek zein epetan burutuko diren aurreikusi dugu.
Aurrekoan bezala, 5. urrats honen ardura ere zuzendaritza taldeak eta Hizkuntz
Proiektua Taldeak izan dute. Hizkuntz Proiektua Taldeak urteko plana idatzi eta proposatu
egin du, eta zuzendaritzak haren onespena bideratuko du
Hizkuntza Proiektua
78
7.2.6. Andramari Ikastolaren Urteko memoria (6. urratsa)
Urteko planaren ebaluazio-prozesua da hau. Plangintza-fitxaren jarraipena egiten da
urrats honetan. Urteko helburuak hiruhilekoan behin ebaluatu beharko lirateke eta urtean
zehar lortutakoa balioetsi beharko litzateke. Ikasturteko planari egindako egokitzapenak
agertu beharko lirateke dokumentu honetan.
Ebaluatzen diren atalak urteko plangintza-fitxatik eratorritakoak dira. Aldatzen
direnak honakoak dira: ebaluazio-adierazleak (helburu eta jardueren lorpen-maila eta
arrakasta zehazten dira sistematizazioari begira) eta urteko lan-plangintza berrirako hobetzeko
iradokizunak.
Seigarren urrats honetan Hizkuntz Proiektua Taldearekin batera zuzendaritzak aritu
beharko du.
7.2.7. Hizkuntz Proiektua dokumentua eguneratzea (7. urratsa)
Lehen urtean gauzatutako lanaren arabera, Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektua
dokumentuaren lehen bertsioa eguneratu egin beharko du Hizkuntz Proiektu Taldeak, burutu
berri den urteko memorian lortutako helburuen arabera.
Zazpigarren urrats honetan egin beharreko lana teknikoa denez, Hizkuntz Proiektua
Taldearen zeregina izango da.
7.2.8. Urteko plana (8. urratsa)
Urteko plan berria idazteko garaian, bi dokumentu erabiliko dira: plan estrategikoa eta
urteko memoria. Bi dokumentu horietatik eratorritako helburuei erantzungo zaie plan berria
egiteko garaian. Lortu ez diren helburuak berriz aurreikusi beharko dira hurrengo honetan, eta
aztertu egin beharko da zein diren lorpenak ez eskuratzeko arrazoiak.
Ohi bezala, 8. urrats honen ardura zuzendaritza taldeak eta Hizkuntz Proiektua
Taldeak izango dute.
7.2.9. Plan estrategikoaren ebaluazioa (azken urratsa)
Lau urteko epealdiaren amaieran plan estrategikoa ebaluatuko da. Horretarako, lau
urteetan egindako urteko memoriak eta plan estrategikoaren ebaluazio-adierazleak eskuratu,
eta lau urte horietako helburuen lorpen-maila aztertu beharko da.
Hizkuntza Proiektua
79
Horren ondoren, hasierako diagnosian identifikatutako beharrak eta lehentasunak
berrikusi eta, agian, hainbat eremuren diagnosia (hots, 2. urratsa) berregin beharko da.
Azterketaren ostean, lehentasunak egokitu edo erabat berrituko dira; ibilbide ziklikoa
berriro abian jarriko da, plan estrategiko berria idatziz.
Ondorioz, Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektuak dagokion eguneratzea jasoko
du.
Azken urrats honetan ere, Hizkuntz Proiektu Taldearekin batera zuzendaritzak aritu
beharko du
Hizkuntza Proiektua
80
8. HIZKUNTZ PROIEKTUAREN KUDEAKETARAKO
EGITURA ETA ZEREGIN PROPOSAMENA
Hizkuntz Proiektuaren sorkuntzak, garapenak eta balioespenak, Andramari ikastolan egun
dauden gobernu- nahiz funtzionamendu-organo guztien inplikazioaz eta elkarlan sendoaz
gain, azken horren barruan txertatuko den berezko antolaketa egonkor baten beharra eskatzen
du: Hizkuntz Proiektua Taldea, Hizkuntz Departamentu Bateratua eta Euskaraz Bizi taldea.
Azken biak Hizkuntz Proiektua Taldearen barruko azpi-taldeak izango lirateke. Ondorengo
irudian Hizkuntz Proiektuaren kudeaketak beharrezkoa duen egitura egonkorra berdez ikus
daiteke, eta zuriz, berriz, hizkuntzaren zeharkakotasuna bermatzearren Hizkuntz Proiektuaren
lankidetza beharrezkoa izango duten eremuak.
Datozen ataletan, ohiko gobernu-organoek eta Ikastolako zuzendaritzak Hizkuntz
Proiektua gauzatzean dituzten zereginak zerrendatu eta Hizkuntz Proiektua Taldea, Hizkuntz
Departamentu Bateratua eta Euskaraz Bizi Taldea deskribatuko ditugu.
9. IKASTOLAREN GOBERNU-ORGANOEI DAGOZKIEN
ZEREGINAK
Gobernu-organoek (Andramari Ikastolaren Batzordea, Ikastolaren Batzar Nagusia eta abar)
ikastolako ildo nagusiak finkatzearen eta haiek gauzatzea ziurtatzearen ardura dute. Beraz,
Hizkuntz Proiektuarekiko zeregin nagusiak honakoak lirateke:
• Hizkuntz Proiektuaren beharra aztertu eta haren sorkuntza onetsi.
• Hizkuntz Proiektua garatu ahal izateko diru-baliabideak aurrekontuetan onetsi.
• Hizkuntz Proiektuaren plan estrategikoa, urteko plangintzak eta memoriak balioetsi
eta onetsi.
Hizkuntza Proiektua
81
9.1. Zuzendaritzari dagozkion zereginak
Zuzendaritzak gobernu-organoetan hartutako erabakiak bideratzearen eta gauzatzearen
ardura du. Beraz, Hizkuntz Proiektuarekiko honakoak lirateke haien zeregin nagusiak:
• Hizkuntz Proiektua lantzearen eta gauzatzearen beharra aztertu eta hezkuntza-
komunitatearekin adostu.
• Hizkuntz Proiektua Taldearen eraketa eta haren ezaugarri nagusiak zehaztu: kideak
aukeratu, arduraduna izendatu, helburuak finkatu eta abar.
Hizkuntza Proiektua
82
• Euskaraz Bizi batzordearen eraketa eta haren ezaugarri nagusiak zehaztu: kideak
aukeratu, arduraduna izendatu, helburuak finkatu eta abar.
• Ikastolarako proposatzen den Hizkuntz Proiektua aztertu eta egokia izanez gero
oniritzia eman.
• Ikastolako ohiko barne-funtzionamendua bideratzen duten erreferente nagusietan
(curriculum proiektua, barne-araudia, urteko plana, aurrekontuak…) Hizkuntz
Proiektuarekiko isla ziurtatu
• Hizkuntz Proiektua Taldeak proposatutako hizkuntzaren prestakuntza-plana aztertu
eta ikastolako prestakuntza-planean txertatu
• Hizkuntz Proiektuaren plan estrategikoak eta urteko plangintzak aztertu, onespena
landu, eta ikastolako gestio-planean eta urteko plangintzan txertatu
• Urteko plangintzaren jarraipena egin eta urteko memorien balioespenean parte hartu
• Plan estrategikoaren jarraipena egin eta bere memoriaren balioespenean parte hartu
9.2. Hizkuntz Proiektua Taldearen osaketa
Aipatu bezala, hiru dira Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektuaren garapena
bideratzeko beharrezkoak izango diren talde iraunkorrak: batetik, Hizkuntz Proiektua
Taldea eta, bestetik, azken horren koordinaziopean kokatuko liratekeen Hizkuntz
Departamentu Bateratua eta Euskaraz Bizi Taldea. Hizkuntz Proiektua Taldearen
osaketari dagokionez, honakoak lirateke taldeko kideak eta haiek bete beharreko
funtzioak eta ezaugarriak.
Hizkuntz Proiektuko dinamizatzaile orokorra
Dinamizatzaile orokorraren zeregina Hizkuntz Proiektua garatzeko ekimenak eta horien
arduradunak koordinatzea izango denez, komeni da dinamizatzaile orokorrak eskumena izatea
erabakiak hartzeko eta betearazteko. Ikastolako zuzendari pedagogikoa, ikasketa-burua edo
arduradun pedagogikoa izatea litzateke egokiena; hala ez balitz, Hizkuntz Proiektuko
dinamizatzaile orokorra zuzendaritza taldean integratu beharko litzateke. Horretaz gain,
dinamizatzaile orokorrak honako ezaugarriak izan beharko ditu:
Hizkuntza Proiektua
83
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ezagutza izatea
Hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarekin eta erabilerarekin zerikusia duten esparruen
oinarrizko ezagutza izatea
Prestakuntzarako grina izatea
Ekimen handiko pertsona izatea
Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea
Komunikaziorako trebea izatea
Taldeak dinamizatzeko gaitasuna izatea
Talde-lana egiteko gaitasuna izatea
Gela barruko eremuaren dinamizatzailea
Eremu honen dinamizatzailearen zeregina Hizkuntz Proiektuaren garapenak
curriculumaren eremuan beharrezkoak dituen ekintzak bideratzea eta koordinatzea izango
denez, dinamizatzaile horrek honako ezaugarriak bete ditzan komeni da:
Konpetentzietan oinarritutako curriculum-lanetan eta metodologietan eskarmentua
izatea, bereziki hizkuntzaren ikuspegi komunikatiboan.
Ekimen handiko pertsona izatea.
Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea.
Taldeak dinamizatzeko gaitasuna izatea.
Talde-lana egiteko gaitasuna izatea.
Euskaraz Biziko dinamizatzailea
Euskaraz Biziko dinamizatzailearen zereginak Euskaraz Bizi Taldea gidatzea eta
koordinatzea izango dira. Talde horren egitekoa Hizkuntz Proiektuaren garapenak gelaz
kanpoko eremuan nahiz eremu instituzionalean beharrezkoak dituen ekintzak bideratzea
izango denez, Euskaraz Biziko dinamizatzaileak honako ezaugarriak bete ditzan komeni da:
Hizkuntza Proiektua
84
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren ezagutza izatea
Euskararen normalizazioan inplikatuta egotea
Prestakuntzarako grina izatea
Ekimen handiko pertsona izatea
Planifikaziorako eta lanen jarraipena egiteko sistematikoa izatea
Komunikaziorako trebea izatea
Talde-lana egiteko gaitasuna izatea
Ikasleekin harremanetarako erraztasuna izatea
9.3. Hizkuntz Proiektua Taldearen zereginak
Hizkuntza Proiektua Taldearen zereginak hauexek izango lirateke:
Ikastolaren gela barruko eta gelaz kanpoko eremuetan lantzen diren hizkuntzen
irakaskuntzaren eta erabileraren arteko koherentzia eta kohesioa bermatzea; bereziki,
komunikatzen ikasi konpetentziaren garapena ziurtatzeko eta hizkuntzaren
zeharkakotasuna bermatzeko
Euskararen normalizazioan eta eleaniztasunean eragile izatea
Ikastolako hizkuntz egoeraren diagnosia bideratzea
Ikastolak hizkuntzekiko dituen beharrei eta lehentasunei erantzuteko plan
estrategikoa idaztea, zuzendaritzari proposatzea eta zuzendaritzarekin batera plan
estrategikoaren balioespena egitea
Andramari Ikastolaren Hizkuntz Proiektua idaztea eta eguneratzea, betiere Ikastolaren
Hezkuntza Proiektuarekiko eta Curriculum Proiektuarekiko koherentzia zainduz
Hezkuntza-komunitate osoari antzemandako hizkuntz beharrei erantzute aldera,
hizkuntzaren prestakuntza-plana diseinatu eta zuzendaritzari proposatu. Hizkuntz
prestakuntza horrek bere baitan bilduko ditu hizkuntzen metodologia, didaktika eta
hobekuntza ekintzak, bai eta hizkuntzekiko jarreren ingurukoak ere
Hizkuntza Proiektua
85
Hizkuntz Proiektuaren urteko plangintza proposatzeaz eta baloratzeaz gain, hiru
hilerik behin plangintza horren jarraipena egitea
Azpi-taldeen proposamenak (Hizkuntz Departamentu Bateratuarenak, Euskaraz Bizi
Taldearenak nahiz hizkuntzaren trataerarekin loturiko beste edozein talderenak)
aztertzea eta horien gaineko erabakiak hartzea edo proposatzea
Hizkuntz Proiektua garatzeko beharrezkoak diren baliabideak eskatzea zeregin horiek
bete ahal izateko, Hizkuntz Proiektua Taldearen eguneroko jardunean honako
puntuak aintzat hartu beharko dira:
- Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio guneak bermatuta
izango dituzte
- Erabakiak adostasunez hartuko dira eta, zuzendaritzaren onespenarekin, erabaki
horiek lotesleak izango dira
9.4. Hizkuntz Departamentu Bateratuaren osaketa eta zereginak
Hizkuntz Departamentu Bateratuaren osaketari dagokionez, honakoak lirateke departamentu
horren kideak:
Gela barruko eremuaren dinamizatzailea
Etapa guztietako hizkuntz irakasleak, ordezkariak edota koordinariak
Gela barruko eremuaren dinamizatzailearen gidaritzapean, Hizkuntz Departamentu
Bateratuaren ardura izango da Hizkuntzen Curriculum Bateratua gauzatzea; beraz, betiere
Hizkuntz Proiektua Taldearen koordinaziopean, honakoak izango dira Hizkuntz
Departamentu Bateratuaren zereginak:
Hizkuntz Proiektuan hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarako adostutako ikuspegi
metodologikoa garatzea
Hizkuntzen curriculum bateratua (helburuak, edukiak, ebaluazio irizpideak eta abar)
garatzea eta eragileekin lantzea
Hizkuntza Proiektua
86
Erabakitakoa kontuan hartuta, askotariko baliabideak (ikasmaterialak eta abar)
hautatzea eta Hizkuntz Proiektua Taldeari proposatzea
Programazioen arteko koordinazioa eta osagarritasuna ziurtatzea
Arloko metodologia lantzeko nahiz irakasleen hizkuntz maila hobetzeko prestakuntza
beharrak definitzea eta Hizkuntz Proiektua Taldeari aurkeztea
Beste arloetako departamentuekin koordinatzea, arlo horien hizkuntz beharrei
erantzuteko orientabideak emateko
Etapako bileretan, egindako lanaren berri ematea zeregin horiek bete ahal izateko,
eguneroko jardunean aintzat hartu beharko lirateke honako puntu hauek:
- Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio guneak bermatuta
izango dituzte
- Egin beharreko lanaren arabera lan-taldeak antolatu beharko dira: etapa guztiak
batera, etapaka, hizkuntzaka, mailaka....
9.5. Euskaraz Bizi Taldearen osaketa eta zereginak
Hizkuntz Proiektuaren garapenak, bai gelaz kanpoko eremuan bai eremu instituzionalean,
behar dituen ekintzak bideratuko ditu Euskaraz Bizi Taldeak (gela barruko ekintza jakin
batzuekin batera). Hartara, taldeko kideek honakoak izan beharko lukete:
• Euskaraz Biziko dinamizatzaile orokorra
• Etapetako Euskaraz Biziko ordezkariak
• Euskara Elkarteko ikasle ordezkaria(k), beharren arabera
• Gurasoen batzordeko ordezkaria(k), beharren arabera
Euskaraz Bizi Taldearen zeregin nagusia gelaz kanpoko euskararen normalizazioan eragitea
denez, betiere Hizkuntz Proiektua Taldearen koordinaziopean, honako hauek bideratu beharko
ditu:
Ikastolako barne- eta kanpo-harremanak euskaraz gauza daitezen bultzatzea.
Hizkuntza Proiektua
87
Euskarak auzoan edo herrian duen egoera soziolinguistikoa ezagutzea.
Urteko plangintza definitzea, jarraitzea eta baloratzea, beti ere Hizkuntz Proiektua
Taldearen koordinaziopean.
Behar izanez gero, gela barrurako jarduerak proposatzea eta horien jarraipena
egitea.
Gelaz kanpoko hizkuntz erabilera arakatzea (hiztun-neurketak), esku-hartze planak
proposatzea eta jarraipena egitea.
Eremu instituzionalean ikastolako hizkuntz politika proposatzea euskarari
dagokionez.
Gelaz kanpoko eremuan eta eremu instituzionalean parte hartzen duten hezitzaile,
langile, ikasle eta gurasoen prestakuntza-beharrak identifikatzea. Behar horiei
erantzuteko prestakuntza-plana zehaztea (besteak beste, arlo hauei erreparatuz:
soziolinguistika, hizkuntz hobekuntza, eremu horietan eragiteko estrategiak...) eta
Hizkuntz Proiektua Taldeari aurkeztea.
Etapetako bileretan, proposamenen eta egindako lanaren berri ematea zeregin horiek
bete ahal izateko. Eguneroko jardunean honako puntuak hartu beharko lirateke
aintzat:
Taldeko kideek lan egiteko ordu-dedikazioa eta koordinazio guneak
bermatuta izango dituzte.
Beharraren arabera, Euskara Elkarteko ikasle ordezkariekin elkartuko
dira.
Beharraren arabera, gurasoen batzordeko ordezkariekin elkartuko
dira.
Beharraren arabera, gela barruko eremuaren dinamizatzailearekin
bilduko dira.
Hizkuntza Proiektua
88
10. HIZKUNTZA PROIEKTUA EBALUATZEKO
IRIZPIDEAK
Orotariko baliabideak erabiltzen ditugu hizkuntza-proiektuaren norabidea, emaitzak eta
balioak ebaluatzeko; horietako batzuk guztiz objektiboak eta kuantitatiboki zenbatzeko
modukoak (euskararen erabilera-mailaren neurketa, ikastolako hormetan dauden txartelen
hizkuntzen presentzia….); beste batzuk guztiz objektiboak ez, baina objektibagarriak (ikasle
eta irakasleei banatzen dizkiegun galdera-sortak, emaitza estatistikoak eskuratzeko aukera
ematen digutenak…); eta beste batzuk irakasleon iritzi-trukean nahiz guraso eta ikasleen
iritzietatik bildutakoak.
Aztertutako elementuen artean daude, besteak beste, ikastolako hizkuntzen egoeraren
diagnosia, plan estrategikoak ikastolako errealitatearekin duen koherentzia -jasotakoa
errealitatean egiaz kontrastatu den-, ikastola osoari eragin dion ala eremu batzuk “ukitu gabe”
gelditu diren… Azken batean eta laburbiltzearren, “zer helburu finkatu ditugu / zer helburu
gauzatu ditugu” dikotomia argitzen lagun diezaguketen elementu guztiak sartzen dira
ebaluazio-irizpideen multzoan.
Ebaluazioaren lehen maila “Hizpro Taldeak” egiten badu ere (ikastolako ziklo guztietako
ordezkariak biltzen ditu taldeak, hizkuntza-alorreko irakasleen presentzia nabarmenarekin),
hausnarketak behin betikotu aurretik, emaitza horiek kontrastatu egiten dira: batetik,
irakasleen bileretara (“aro bileretara”) eramaten da Hizkuntza Proiektuko Taldeak egindako
hausnarketa, zikloz ziklo horren inguruko feed-backa eskuratzeko, eta azkenik klaustroan
egiaztatu eta finkatzen da behin betiko ebaluazioa.
10.1. Hizkuntza Proiektuaren koherentzia
10.1.1. Diagnosia
Ikastolako hizkuntza guztien egoeraren diagnosia egin da. Kurtso hasieran zein
amaieran, irakasle eta euskaraz bizi taldeko ikasleen bitartez betetzen den informazioaren
bitartez osatzen da diagnosirako beharrezkoa den datutegia.
Hizkuntza Proiektua
89
10.1.2. Plan estrategikoa
Plan estrategiko bat egin da, diagnosian ateratako informazioan oinarrituta. Hau, plan
estrategiko orokorrarekiko koherentea da, hizkuntza guztiak hartzen ditu bere baitan eta
eremu instituzionalean zein pedagogikoan eragiten du.
10.1.3. Urteko plana
Urteko plana, plan estrategikoarekin lotuta egin da eta ikastolako eremu guztietan eragiten du.
Plan estrategikoak bezala, hizkuntza guztiak hartzen ditu kontuan eta urteko plan orokorrean
txertatua dago.
10.1.4. Ikastolaren Hizkuntz Proiektua
Ikastolaren Hizkuntz Proiektua idatziz jasota dago. Proiektu hau Ikastolako Hezkuntza
Proiektuarekiko zein Ikastolen Hizkuntz Proiektu komunarekiko koherentea da.
10.2. Hizkuntz Proiektuaren egitura eta funtzionamendua
10.2.1. Hizkuntz Proiektua Taldea
10.2.1.1. Hizkuntza Proiektua dinamizatzeko Taldea dago
Taldeak hezkuntza komunitateko kide hauek biltzen ditu:
- Irakasleak
- Gurasoak
- Ikasleak
- Beste langileak
- Zuzendaritza
Taldearen bilera egutegia zehaztuta dago
Bilera egutegia eta bertan hartutako konpromisoak betetzen dira.
10.2.1.2. Zuzendaritza HP Taldeko kidea da
Taldearekin biltzeko egutegia zehaztuta dago
Egutegia betetzen da
Zuzendaritza HP-n inplikatzen da
Hizkuntza Proiektua
90
10.2.1.3. Taldeak, idatziz jasotako erabakiak hizkuntz proiektuan
(dokumentuan) txertatzen ditu
10.2.2. Hizkuntz mintegi bateratua
10.2.2.1. Hizkuntz mintegi bateratua dago
Hizkuntz mintegi bateratua dago. Bertan, etapa guztietako hizkuntza irakasleak
biltzen dira eta Hizkuntz Mintegi Bateratuaren zereginak eta bilera egutegia
zehazten dira aldez aurretik. Hizkuntza mintegi bateratua eta beste mintegien
arteko elkarlana ahalik gehien gauzatzen da.
10.3. Hizkuntz Proiektuaren ezagutza eta zabalkundea
10.3.1. Irakasle-langileek ezagutzen dute Hizkuntz Proiektua
Irakasle zein langileei, klaustroen bitartez Hizkuntza proiektua zertan datzan azaltzen eta
bergogoratu egingo zaie.
10.3.2. Familiek ezagutzen dute hizkuntz proiektua
Familiak, ikastola bateko ideologia eta konpromezua zein den jakinaren gainean daudenez
gero, hizkuntza proiektua ere ezagutzen dute.
10.3.3. Ikasleek hizkuntz proiektua ezagutzen dute
Ikasleek hizkuntza proiektua ezagutzen dute, baina modu apalago batean. Euskaraz Bizi
taldeko kideak dira gaiari buruz gehien dakitenak.
10.3.4. Hizkuntz Proiektuaren berri honako hauetan ematen da:
- Artezkaritza kontseiluan
- Pedagogia batzordean
- Klaustroan
- Guraso bileretan
- Tutoretza saioetan
- Asanbladan
- Ikastolako web orri, aldizkari eta antzekoetan
Hizkuntza Proiektua
91
10.4. Proiektuaren emaitzen ebaluazioa
10.4.1. Ebaluazio tresnak
10.4.1.1. Hiztun neurketak sistematikoki egiten dira, euskararen erabilera
ikastolan neurtzeko. Neurketa hauek irakasleok eta Euskaraz Bizi taldea
osatzen duten ikasleek egiten dute.
10.4.1.2. Kanpo ebaluazioen emaitzak ikasleen konpetentzia linguistikoa
baloratzeko kontuan hartzen dira.
10.4.1.3. Ikasleen konpetentzia linguistikoaren barne ebaluazioa egiten da.
10.4.1.4. Irakasleen hizkuntza prestakuntzaren eta egokitasuna eta
eraginkortasuna ebaluatzen da hurrengo hauetan:
- Hizkuntza gaikuntza: hizkuntzen ezagutza eta maila
- Didaktika eta metodologia: jasotako prestakuntza
- Soziolinguistika: jasotako prestakuntza
10.4.1.5. Brankaren emaitzak kontuan hartzen dira.
10.4.1.6. Urteko planaren memoria kontuan hartzen da.
10.4.1.7. Plan estrategikoaren balorazioa kontuan hartzen da.
10.4.2. Proiektuaren lorpenak
10.4.2.1. Hiztun neurketak: HParen lanak euskararen erabileran eragina izan
du.
10.4.2.2. Kanpo ebaluazioak: HParen lanak emaitzetan eragina izan du.
10.4.2.3. Barne ebaluazioa: HParen lanak emaitzetan eragina izan du.
10.4.2.4. Barne ebaluazioa: HParen lanak Hezkuntza komunitatearen
asebetetzean eragina izan du.
- Hizkuntza gaitasuna hobetu da (bai hizkuntza kopuruan eta kalitatean).
- Hizkuntzaren didaktika eta metodologian hobekuntzak egon dira.
- Soziolinguistikaren inguruko ezagutza areagotu da.
Hizkuntza Proiektua
92
10.4.3. Proiektuaren lorpenak
10.4.3.1. Hiztun neurketak: HParen lanak euskararen erabileran eragina izan
du
10.4.3.2. Kanpo ebaluazioak: HParen lanak emaitzetan eragina izan du
10.4.3.3. Barne ebaluazioa: HParen lanak emaitzetan eragina izan du
10.4.3.4. Barne ebaluazioa: HParen lanak Hezkuntza komunitatearen
asebetetzean eragina izan du
- Hizkuntza gaikuntza hobetu da (hizkuntz kopurua eta kalitatea)
- Hizkuntzaren didaktika eta metodologian hobekuntzak egon dira
- Soziolinguistikaren inguruko ezagutza areagotu da
Hizkuntza Proiektua
11. ERANSKINAK
11.1. PLAN ESTRATEGIKOA EREMUKA
Hizkuntza Proiektua
Hizkuntza Proiektua
Hizkuntza Proiektua
Hizkuntza Proiektua
Hizkuntza Proiektua
Hizkuntza Proiektua