Upload
doandang
View
322
Download
20
Embed Size (px)
Citation preview
marina kviJinaZe
andro simaSvili
gamomcemloba ustari
Tbilisi2015
gamomcemloba ustaritel: 296 40 81
el. fosta: [email protected]
ISBN 978-9941-9396-4-8 andro simaSvili _ wigni II
redaqtori baia asieSviligamomcemlobis redaqtori Tamar gelovanikompiuteruli uzrunvelyofa goga demetraSvili
lia sulaqveliZesanoto teqstis kompiuteruli grafika levan veSapiZe
© fondi qarTuli galoba, 2015
fondi `qarTuli galoba~
wigni gamoica fond `qarTuli galobisa~ da misi damfuZneblis, vano CxartiSvilis dafinansebiT
saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri
ISSN 2346-7991 qarTuli simReris moamageni
proeqtis xelmZRvaneli saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris aRmasrulebeli direqtori
giorgi donaZe
andro simaSvili
4
2014 wlis 6 oqtombers kaxuri simReris didostats,
folkloris erovnuli premiis pirvel laureats, Rvaw
lmosil momReralsa da lotbars, andro simaSvils 91
weli Seusrulda.
qarTul tradiciul SemsruleblobaSi gaweuli Rvaw
lisaTvis fondma qarTuli galoba andro simaSvils qar
Tuli xalxuri simReris moamagis sapatio wodeba mia niWa.
winamdebare naSromi sxvadasxva masalis Sejerebis
safuZvelze Seiqmna. maT Sorisaa: saqarTvelos folklo
ris saxelmwifo centris, qarTuli xalxuri simReris
saerTaSoriso centrisa da Tbilisis saxelmwifo kon
servatoriis folkloris laboratoriis saeqspedicio
masalebi, saarqivo fonoCanawerebi da gamocemuli diske
bi, satelevizio da radiogadacemebi, mogonebebi da, rac
mTavaria, Tavad batoni andro simaSvilis _ SesaniSnavi
respondentis _ monaTxrobi.
madlobas vuxdi yvelas, vinc daxmareba gamiwia wig
nze muSaobis procesSi. qalbatonebs: lili simaSvil
ramiSvils, saqarTvelos folkloris saxelmwifo cen
tris TanamSromlebs _ xalxuri musikis mimarTulebis
xelmZRvanels nana valiSvils, mTavar redaqtors _ baia
asieSvils, arqivisa da biblioTekis samsaxuris mTavar
koordinatorebs _ nunuka SveliZesa da nana kalandaZes,
agreTve, qarTuli xalxuri simReris saerTaSoriso cen
5
tris TanamSromlebs _ ekaterine sanikiZesa da nino Wali
surs, Tbilisis saxelmwifo konservatoriis folkloris
laboratoriis specialists _ ninuli nakaSiZes.
madloba batonebs: givi simaSvils, giorgi Sengelaias,
gomar sixaruliZes, Temur qevxiSvils, ioseb Jordanias,
giorgi donaZes da daviT cincaZes.
minda, gansakuTrebuli madliereba gamovxato batoni
anzor erqomaiSvilisa da musikologiis doqtoris nino
kalandaZemaxaraZis mimarT.
muSaobaSi fasdaudebeli daxmareba gamiwia meuRlem,
eT no musikologma nugzar Jordaniam. es naSromi mis na
Tel xsovnas eZRvneba.
6
qarTvelebi cota ucnauri xalxi varT, yvelaf
riT gansxvavebuli, magram Cveni galoba da Cveni
simRera gansakuTrebiT Zvirfasia, sikeTiTa da
siyvaruliTaa savse da es gadagvarCens Cven.
ilia II _ sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
7
8
w i n a T q m a
1979 wlis dekemberi iyo.
filarmoniis did sakoncerto darbazSi qarTuli xal
xuri musikis hangebi JRerda. msmenelebi, ZiriTadad,
qarTveli da ucxoeli profesionali musikosebi iyvnen.
wamyvanma scenaze moixmo simaSvilCaxutaSvilebis saoja
xo ansambli arTana. gaisma iSviaTi, TiTqmis ucxo hangi _
alilo. darbazi gairinda, yvela mixvda, rom raRac gan
sxvavebuli SemoiWra maT cxovrebaSi da waruSlel STa
beWdilebad darCa. simReris dasrulebis Semdeg scenaze
avida Tbilisis konservatoriis profesori, cnobili
folkloristi grigol CxikvaZe, gadaexvia momRerlebs
da Tqva: `didi xania kaxuri alilo ar momismenia. gmad
lobT, rom ase saTuTad SemoginaxavT es simRera~.
im saRamos arTanelTa ansambli mravali Tbilise
lisTvis aRmoCenad iqca, Tumca simaSvilCaxutaSvilebi
ukve naxevari saukunis `SemRerebuli~ iyvnen...
9
* * *
1986 wlis seqtemberSi borjomis kompozitorTa sax
li xalxuri mravalxmianobisadmi miZRvnil pirvel saer
TaSoriso konferencias maspinZlobda. yoveli samuSao
dRis bolos saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan mowveuli
ansamblebi konferenciis monawileTaTvis _ qarTveli da
ucxoeli eTnomusikologebisaTvis _ koncerts marTav
dnen.
im saRamos Telavis raionis ansambl arTanis gamos
vlas velodiT. darbazi msmenels ver itevda. koncer
ti daiwyo, arTanelebi scenaze ganlagdnen. solistma
kalospiruli wamoiwyo da gaCerda, raRac ar moewo
na. gabrunda, dinji nabijiT gaswia kulisebisaken (iqve,
Soriaxlos, jamgadafarebuli doqi eguleboda). daisxa
Rvino, gadahkra _ yeli Caiwminda, mere dabrunda scenis
SuagulSi, Cadga ansamblis wevrebs Soris da xelaxla ki
ar SemosZaxa, moqarga: haralalo, alal me, dilis niavoo.
ansamblma simRera samarisebul siCumeSi CaamTavra da...
daingra darbazi ovaciisagan.
arTanas kaxuri simReris didostati andro simaSvili
lotbarobda.
am wignSi andro simaSvilis cxovrebasa da moRvaweoba
ze mogiTxrobT.
10
arTanelebis alilo Tavisi melodiuri TvisebebiT,
xmaTa SewyobiT, rTuli intonaciuri SeTanxmebiT, TiTo
euli xma Tavis melodias rom gamoyofs banebis fonze,
CemTvis aRmoCena iyo. am momReralTa mTavari Rirseba
maTi uSualobaa, es xom sagangebod gawvrTnili gundi ar
aris!
grigol CxikvaZe _ 1980 w.
* * *
arTanas masobrivi gundebis periodSi mouwia yofna.
saojaxo ansambli iyo, upretenzio, WeSmaritad xalxuri.
Tu vinme dauZaxebda _ imRerebdnen.
anzor erqomaiSvili _ 2013w.
* * *
simaSvilebis SesrulebaSi yvelaferi gansakuTrebuli
iyo: xmebis tembri, simReris stili... Zveleburad, arqau
lad mRerodnen. es iyo manam, sanam qarTulma xalxurma
simReram akademiuri xasiaTi miiRo da yvela erTnairad
amRerda.
giorgi Sengelaia _ 2013 w.
* * *
simaSvilebis gvari oqros asoebiT Caewereba qarTuli
musikis istoriaSi. isini zogadqarTuli saSemsruleblo
skolis Rirseuli warmomadgenlebi arian.
gomar sixaruliZe _ 2013 w.
11
* * *
andro simaSvili kaxuri simReris WeSmariti medroSea.
Temur qevxiSvili _ 2013 w.
* * *
simaSvilebi ufro mosxletiT, naklebad gaWimulad
mRerodnen.
malxaz erqvaniZe _ 2013 w.
* * *
xelis Sewyoba rom hqondes, Cvens mxareSi erTaderTi
lotbaria, WeSmaritad xalxis wiaRidan amozrdili.
beqa biZinaSvili _ 2014 w.
folkloris saxelmwifo centris mTavari sazrunavi
Cveni saunjis _ qarTuli folkloris _ gadarCenaa da am
saqmeSi Cven andro simaSvilisa da simReris sxva didos
tatebis imedi gvaqvs.
giorgi donaZe _ 2015 w.
12
sofeli arTana
SildaSi mReris dedas levana da arTanaSi _ yaralaSvili.
tician tabiZe
sofeli arTana Telavis raionSi mdebareobs. is kavkasionis ZirSi, alaznis napiras, lamaz, dacemul mindorzea gadaSlili. soflis Semogareni dResac didebul landSafts qmnis: mTis kalTebze Sefenili tyis masivebi _ Zveli, veluri xiliTa da gareuli cxovelebiT savse daburuli tyeebis mkrTali, magram mainc zviadi anareklia.
arTanis warmoSoba legendis saburvelSia gaxveuli.me17 saukuneSi kaxeTis es mxare Sahabasis Semosevebis
gamo mTlad gaveranebula. vaxtang mexuTem ajanyeba ganizraxa da dasaxmareblad mTielebs mimarTa. baxtrionis brZolaSi TuSebsa da xevsurebs cixis qongurebi daupyriaT, fSavlebs ki mTavari bWe SeungreviaT. fSavelTa razms vinme yaralaSvili meTaurobda, gamoCenili simamacisTvis mefes misTvis Tavadoba uboZebia.
amis Semdeg mefem ajanyebis mTieli monawileni kaxeTSi Camoasaxla. ase gaCenila soflebi: fSaveli, nafareuli... TianeTis zemoT mdebare artanidan wamosulma 60 komlma daafuZna sofeli arTana.
arTanaSi yaralaSvilebi Tavadobdnen.XIX saukuneSi arTanaSi biZaSvilebi _ giglo, reziko,
kiko, kote da arCil yaralaSvilebi cxovrebdnen. isini samxedro saqmis codniTa da gansakuTrebuli musikalurobiT gamoirCeodnen.
generali giglo yaralaSvili ufrosi iyo (gardaicvala
13
1918 w.) da saxelganTqmuli momRerlis saxeli hqonia gavardnili. giglosa da rezikos Svilebi _ natalia, vaxtangi, farnaozi da koxta patriotuli suliskveTebiT izrdebodnen: xalxur sakravebze ukravdnen, xalxur simRerebs mRerodnen.
yaralaSvilebTan mowinave sazogadoeba ikribeboda: ilia WavWavaZe (mas arTanaSi ioseb ratilic Cauyvania), vaJa fSavela, aleqsandre yazbegi, rafiel erisTavi, akaki wereTeli, vano sarajiSvili.
yaralaSvilebis momdevno Taobisgan, giglos Svili, koxta yaralaSvili munji kinos cnobili msaxiobi iyo. rezikos Svili _ farnaozi, saiunkro skolis kursdamTavrebuli, baTumis garnizons ganagebda. igi qaquca ColoyaSvilis ajanyebaSi monawileobisaTvis daxvrites.
farnaozma mamapapaTa Zveleburi simRerebi icoda. man es simRerebi Cveni wignis gmiris, andro simaSvilis biZas, arTanaSi cnobil momRerals, abram simaSvils Seaswavla.
arTana momRerali gvarebiT gamorCeuli sofeli iyo. mRerodnen CaxutaSvilebi, mamukaSvilebi, feiqriSvilebi, elizbaraSvilebi, CoTaliSvilebi, wifelaSvilebi... magram, simaSvilebis Cvili akvanSic mReriso, _ ambobdnen Tanasoflelebi da simaSvilebs gansakuTrebuli gulisyuriT usmendnen.
simaSvilCaxutaSvilebis saojaxo ansamblma _ arTanam _ meoce saukunis bolomde iarseba da saocari siTbo da siyvaruli daTesa.
arTana WeSmaritad xalxuri profesionalebisagan Semdgari unikaluri saSemsruleblo koleqtivi iyo.
andro simaSvili am Zveli Taobis momReralTa ukanaskneli mohikania.
14
winaprebi
baxtrionis brZolaSi simaSvilebis winaparic ibrZoda,
arTanaSi adgilmamuli misTvisac uboZebiaT. simaSvilebs
qristes saxelze sagvareulo eklesia auSenebiaT. xalxi
sibaanT RvTaebas eZaxis da dRemde iq loculobs.
andro simaSvilis papa xuTi wlisa daoblebula, so
felma gasazrdelad arTanel Tavads, kote yaralaSvils,
Caabara. Tavads uTqvams: kargi jiSis Camomavalia, kacad
minda gavzardoo.
patara nikos gadia miuCines
da werakiTxva Seaswavles. igi
arTanel glexebs Soris erTa
derTi ganaTlebuli kaci yo
fila da Tanasoflelebs sa
Civris dawerasa Tu kanonTan
dakavSirebuli sxva proble
mebis mogvarebaSi exmareboda.
mebaReobaSic kargad erkve
oda, simRerebic Tavadebisgan
Seuswavlia, maT Soris rTuli
_ berikaci, zamTario... yvela
xma scodnia.
yaralaSvilebma nikos bo
lomde upatrones: adgilmamulic gamouyves, saxlic au
Senes da colic SerTes. udedmamiSvilod gazrdils bev
ri Svilis gaCena surda...
niko simaSvili pirvelad 1888 wels 20 wlisa daqorwin
da. meuRle, moxeve, mRvdlis Svili, gvarad SiolaSvili
sagvareulo saflavi
15
yofila. sami Svili SeeZinaT: giorgi (andros mama) da ori
qaliSvili. meore coli sofel fSavidan moiyvana, za
TiaSvilis qali. imasTan kidev xuTi Svili gasCenia. sul
simaSvilebma rva Svili gazardes.
niko simaSvili gamrje kaci iyo, Tu sadme naxavda iSvi
aTi jiSis xils _ saadreos an sagvianos _ moitanda da
daamynobda _ simaSvilebis did baRSi yvela jiSis xexili
xarobda. futkaric hyolia momravlebuli _ esec sag
rZnob Semosavals iZleoda. nikos jiSiani venaxic gauSe
nebia, saukeTeso Rvinos ayenebda.
niko simaSvilis ojaxisxedan: niko da misi meuRle SvilebiT _ siko da mariamiT xel-Si. maTgan marcxniv da marjvniv sidonia da nino. marcxniv zis giorgi simaSvili meuRlesTan erTad.
16
simaSvilebs maspinZlobac kargi scodniaT,
sim Re rac da qeific. niko simReras Svilebs aswavlida,
ojaxis yvela wevri mReroda. TelavSi `nacnobebi rom
Sexvdebodnen erTmaneTs, _ jo, wavideT erTi simaansa ar
TanaSi, imaTi gemrieli simRerebi movisminoTo, _ ityod
nen, dasxdebodnen faetonze da movidodnen. ufrose
bi ucbad sufras gaSlidinen, moiwvevdnen mezoblebs _
banis mTqmelebs da wavidoda qeifi... yofila, sufraze
orisami piri momRerlebi Sekrebilan, simReras aq rom
daiwyebdnen, sufris TavSi gaagrZelebdnen, mere mesame
jgufi waarTmevda da aq dawyebuli simRera sadRac iq
damTavrdeboda. visac waarTmevdnen, ar ewyineboda, sim
ReraSi Sejibreba miRebuli iyo, yvela mReroda~, _ gvi
ziarebs bavSvobis STabeWdilebebs andro simaSvili.
1930 wlamde simaSvilebis ojaxi, marTlac, bednieri
iyo. erTad moiyridnen Tavs: siZeebi, Svilebi, SviliS
vilebi... ojaxuri simRerebi, ZiriTadad, andros papas,
niko simaSvilsa da biZas, abram simaSvils mihyavda. abrias
(yvela ase eZaxda) simRera yaralaSvilebisgan hqonda nas
wavli. momRerlobas Tu Seuqebdnen, ase upasuxebda: me ra
var, kargi momRerlis mowafe varo.
1930 wlidan simaSvilebis cxovreba Seicvala: Sav siaSi
xarTo, _ gamoucxades da, Tu rame hqondaT, CamoarTves:
miwebi, pirutyvi, mosavali. gauWirdaT, magram maT ojax
Si simReris xma mainc ismoda. mavans ukvirda: amaT raRa
amRerebTo.
niko simaSvili wesrigis moyvaruli kaci yofila, sa
ginebeli sityvis Tqma ar icoda. Tavi Rirseulad eWira.
tolebic ki Zia nikos eZaxdnen.
17
niko simaSvili 1941 wels gadaicvala, igi 18 SviliS
vils moeswro.
mama-biZani
andro simaSvilis mSoblebi, mama _ giorgi simaSvili
da deda _ TinaTin xeCuaSvili 1913 wels SeuRlebulan.
giorgi urmis xelosani iyo, maSindel transports _ ka
meCebis Sesabmel urmebs akeTebda. am saqmeSi mezobelTan,
aleqsi CaxutaSvilTan, metsaxelad buTulasTan iyo Se w
yvi lebuli. ZmebiviT iyvnen _ 30 wlis ganmavlobaSi erTad
Sromobdnen, erTad mRerodnen. giorgis yvela xmis Ses
ruleba SeeZlo, buTulas Zlieri bani hqonia, maT mosme
nas araferi sjobda.
axladSeuRlebulebi: giorgi simaSvili da TinaTin xeCuaSvili
mcirewlovan ZmiSvil-Tan erTad (1913)
18
aleqsi CaxutaSvils eqvsi Svili hyolia: oTxi vaJi _
giorgi, ilo, juRela, iosebi da ori qali _ sara da mar
Ta. biWebisgan ioseba da ilo mRerodnen.
giorgi simaSvils oTxi vaJi eyola: elizbari, mixei
li, andro da niko _ oTxive mReroda. mamebis mibaZviT
Svilebic amRerdnen _ ase Caisaxa ori gvaris, simaSvil
CaxutaSvilebis saojaxo ansambli.
Svilebi daizardnen, sxva momRerlebic Semoimates da
patara jgufs sakoncerto ansamblis saxe mieca. mogvia
nebiT ansambls soflis saxeli _ arTana uwodes, Tum
ca, xalxi mainc simaSvilebs an simaSvilCaxutaSvilebs
eZaxda.
giorgi simaSvili (1965).
giorgi simaSvilis
Zmebi _ simoni (siko)
da abraami (abria) Se
saniSnavad mRe rodnen.
simon sima Svils
(1913-1942) saukeTeso
bani hqonia, martosac
rom emRera, mTel
suf ras aiyoliebda.
fizikuradac Zlieri,
amtani kaci yofila.
axalgazrda, 29 wlisa, samamulo omSi daiRupa. qalvaJi
darCa, dRes imaTac hyavT ojaxebi, STamomavloba.
giorgis sibereSi yelis operacia gaukeTes da ioge
bi dauzianes. xma gaebzara, magram guli erCoda, undoda
simRera da sicocxlis bolomde mReroda kidec.
19
abram simaSvili (1899-1980)
andro simaSvilis meore biZa _ abria simaSvili _ maRa
li xmebis Semsrulebeli, rom ityvian, mouRleli momRe
rali iyo. sami dRe da Rame qorwilSi rom eqeifa, xma ar
gaebzareboda.
abria simaSvili da farnaoz yaralaSvili bavSvobidan
megobrobdnen. farnaozma Seaswavla arTanuli mravalJa
mieri, romelic simaSvilebis ojaxSi damkvidrda.
wlebis Semdeg abrias namReri mravalJamieri da sxva
arTanuli variantebi andros ufrosma Zmam, mixeil si
maSvilma, ansambl arTanas amRera da mTel saqarTvelos
gaacno.
1927 wlidan saqarTveloSi xalxuri Semoqmedebis
olimpiadebis Catareba daiwyes. raionebSi momReralTa
gundebs qmnidnen, momRerlebs arCevdnen. kaxeTSi am rTu
li misiis Sesasruleblad ioseb mWedliSvili gaagzavnes.
ioseb mWedliSvili (1888_1950ww) _ poeti, prozaiko
si, dramaturgi, eTnografi, _ kargad icnobda qarTul
folklors, werda eTnografiuli xasiaTis narkvevebs.
iyo dimitri arayiSvilis operis Tqmuleba SoTa rusTa-velze libretos avtori.
20
ioseb mWedliSvili abrias jer weriliT gaecno, Sem
deg Tavad Cavida arTanaSi. `stumari ro movidoda, suf
raze mReroda ki ara, cecxls anTebda abria~, _ ixsenebs
andro simaSvili. aRfrTovanebul iosebs uTqvams: _ Tbi
lisSi wagiyvan, iq dagasaxleb, gundSi imRereb da mere
moskovSic wavalTo~. meore dRes abria gaparula da erTi
kvira saxlSi aRar dabrunebula. stumari sam dRes elo
da _ `oRond es kaci Tbilisamde CamomiyvaneT da mere me
vici, binas mivcemT, xelfass davuniSnavT, _ ase daubare
bia ojaxis wevrebisaTvis. abrias ki uTqvams:
_ arc moskovi minda, arc Tbilisi. me Tu ar wamovweqi
da vazebs Tu ar gavxede, yurZnis mtevnebi roa Camokide
buli, ise ver vicocxlebo.
abram simaSvili ojaxis wevrebTan erTad arTanaSi.marcxnidan meore saSa CikvaiZe, Semdeg Tavad abria,
merabi (abrias Svili), elizbar simaSvili da marina orkodaSvi-li. ukan moCans andros deda TinaTin xeCuaSvili (1969).
21
ase darCa sofelSi mSobliur miwas mijaWvuli abria da
mTeli cxovreba daZmebTan erTad mReroda.
abria simaSvilTan dakavSirebul or cxovrebiseul
epozods SemogTavazebT.
abrias pirveli coli lamazi qali yofila, misi gar
dacvaleba abriam Zalian ganicada. xmas ar iRebda, simRe
raze xom laparakic zedmeti iyo. ramdenime Tvis mglo
viarem diSvils, Tormetiode wlis kaxis, tyeSi fiCxis
mosatanad gayola sTxova. batonma kaxim _ saqarTvelos
saxalxo mxatvarma kaxi xuciSvilma _ gaixsena: ukan da
brunebisas, fiCxiT datvirTuli urmis kofoze mjdari
abria ucbad amRerda. simReras danatrebuli kaci ur-
muls mReroda _ jer Cumad, naxevari xmiT, Semdeg xma
maRla, Tamamad. ase mReroda, vidre sofels miuaxlovde
bodnen, mere ki isev mZime fiqrebSi CaiZira...
meore epizodic simRerasTanaa dakavSirebuli, magram
ufro saxalisoa.
1963 wels TelavSi simRerebis Casawerad cnobili mec
nieri, folkloristi, mindia Jordania (19301979) Cavi
da. raionis kulturis ganyofilebaSi mas arTanaSi, si
maSvilebTan Casvla urCies da Tavisi warmomadgenelic
gaayoles. abria ezoSi ijda da lobios arCevda, rodesac
es ori pirovneba estumra. batonma mindiam sTxova _ mom
Rerali kaci yofilxar, erTi simRera Camawerineo.
_ me aRar vmReri, _ iuara abriam. am dros saxlis aivan
ze misi Zma, giorgi, gamoCnda. stumari axla misken ga
emarTa _ Tqven mainc CagvawerineT erTi simRerao.
_ cota xans dajeqi, Cems biWebs moviyvan, venaxSi
22
Tibaven, mere Cemi saxlikacebic mov
len da yvelaferi mogvardebao, _
Sehpirebia giorgi.
andro simaSvili ixsenebs: me da
Cemi Zmebi, mixo da niko venaxSi viya
viT, mamam biWi rom gamogvigzavna _
stumaria mosuli, CamodiTo. sul
sirbiliT wamovediT. aq qaTami daek
laT, ukve qvabSi ixarSeboda, saWme
li mzaddeboda. daviwyeT saubari,
batoni mindia gagvecno, mogviyva
Tavisi saqmianobis Sesaxeb _ Zalian
mogvewona, saintereso pirovneba, kargi adamiani iyo. iqve,
aivanze wavimRereT ramdenimejer. mamaCemma sTxova: aq nu
Cawer, saxlSi SevideT, sufrasTan davsxdeT, iq vimRerebT.
kacma uari rom giTxra, imis namRersac mogasmeninebo.
marTlac, davsxediT sufrasTan, orisami simReris
mere, abriamac xma amoiRo. mindia miubrunda _ aki simRe
ra ar vicio?
_ axla vicio, _ gaecina abrias.
abria bunebiT moridebuli kaci yofila. misi qaliS
vili, lili simaSviliramiSvili ixsenebs: `rom meTxova,
simReras ar metyoda. amitom, Tu viswavle, sul CemiT. nas
vami rom movidoda, vamRerebdi da ise vswavlobdi. sibe
reSi, Tu sufraze ar iyo, gulisyuri mainc simRerisaken
hqonda. erTxel mezoblad vqeifobdiT da, rom davbrundi,
misayvedura, SaSvikakabi ar gimReriaTo. radioSi simRe
ras Tu gadmoscemdnen, xmas aucileblad miaSvelebda.
6
abram simaSvili (1969).
23
mamas xma sibereSic SerCa, magram guli daumZimda,
saqeifod aRar midioda. biZaCemi, giorgi, tyuila exve
weboda. giorgis xmaSi xrinwi Seepara, magram mainc mRe
roda.~
mamidebi _ simaanT qalbatonebi
simaSvilebis qalebic gamorCeulad mRerodnen. an
dros mamidebisgan TiToeuls Tavisi `safirmo~ simRera
hqonia: TelavSi gaTxovil ninas salami Citunebos Sesru
lebas sTxovdnen, Tbilisel sidonias _ sawyali glexis Svili var uyvarda. sidonia da giorgi am simReraSi III
sxedan (marjvnidan): arCil cicikoSvili, giorgi simaSvili, abram simaSvili da arCilis vaJi. wina rigSi _ lili simaSvili. zeda rigSi dganan marcxnidan: pirveli oTar simaSvili, bolo _ andro simaSvili.
24
xmebs iyofdnen. Tu giorgi ver Seswvdeboda, das aniSneb
da da xmebs gacvlidnen ise, rom veravin xvdeboda. sibe
reSi sidonia aRar mReroda, Tumca ki SeeZlo. daZmebs
vrceli repertuari hqondaT, magram taso mainc yvelas
sjobda, mas sagangebod turfav, modi amRerebdnen. taso
bavSvobidan ufros Zmebs dahyveboda qorwilebSi, sxvebs
usmenda, simReras eufleboda. simaSvilebis erTma na
Tesavma, romelic 30ian wlebSi gadaasaxles, anderZiviT
daibara: roca Cemi sadRegrZelo dalioT, tasom da ab
riam turfav, modi imRerono.
zeda rigSi bavSvebi: andro da oTar simaSvilebi da mezoblis biWi. sxedan (marcxnidan): andros deda, lili simaSvili, andros mamidebi: sonia, taso, lida, abrias coli _ mariami, xelSi sikos
SviliT _ zauriT, tasos xelSi hyavs patara bela CikvaiZe.wina rigSi bavSvebi: andros Zma nikuSa, abrias colis ZmiSvili,
tasos Svili _ guguli CikvaiZe.
25
siZeebic musikaluri, momRerali xalxi SexvdaT: arCil
cicikoSvili ukravda Tarze, fandursa da gitaraze, kar
gad icnobda aRmosavlur poezias, aSuRur simRerebs, Ta
vadac kargad mReroda, zepirad icoda vefxistyaosani. vaso berZniSvili kargad ukravda mandolinaze. saSa Cik-
vaiZe winandalSi Camosaxlebuli imereli gaxldaT (mama
misi garsevan WavWavaZis mezvre iyo). mis gvarSic mRerod
nen. siZecolisZma _ saSa CikvaiZe da abria simaSvili _
kargad iyo SemRerebuli. imasac ambobdnen, damoyvreba
SemRerebas mohyoliao.
da ra gasakviria, Tuki simaSvilebis simReras arTane
lebi gansakuTrebuli pativiscemiTa da gulisyuriT us
mendnen?!
ai, aseTi unikaluri momRerlebis STamomavali, arTa
nuli Zveleburi simRerebis ubadlo mcodne, SesaniSna
vi Semsrulebeli da TviTnaswavli lotbari andro sima
Svili dResac arTanaSi cxovrobs da Tavis codnas axal
gazrdebs gadascems.
stumrad andro simaSvilTan
me da Cemi meuRle _ eTnomusikologi nugzar Jordania
_ andro simaSvils Semodgomis dadgomisTanave vewvieT.
arTana `xaverdovani enkenisTvis~ siTboSi nebivrobda.
sofeli rTvelisTvis emzadeboda. Sexvedris dro ar dag
vizustebia, amitom baton andros Sua muSaobaSi, venaxSi
SevuswariT.
26
rogorc aRmoCnda, andro simaSvils raionSi yvela
icnobs da siyvaruliTa da pativiscemiT andro papas eZa
xis.
andro papa 91 wlisaa, magram ar tovebs aseTi soli
durasakovani kacis STabeWdilebas _ Tvalebi axalgaz
rdulad ubrwyinavs, Tumca, mxedvelobas uCivis... dinji
da Tanmimdevrulia, rogorc yvela kaxeli. kargi mosaub
re, rom ityvian, tkbilmoubari, _ SesaniSnavi mTxrobeli,
saqarTvelos istoriis zedmiwevniT mcodne, samSoblos
moyvaruli, Cinebuli maspinZeli da, rac mTavaria, kaxu
ri simReris cocxali mematiane. misgan keTilganwyobis
Zlieri muxti modis da saocar zemoqmedebas axdens Cem
ze. saubrisas xSirad gadadis RiRinze da `musikalurad~
azustebs saTqmels. vfiqrob, misTvis RiRini Cveulebri
vi sasaubro enaa.
aris kidev erTi ram, rac gansakuTrebul momxibvle
lobas aniWebs mis pirovnebas _ esaa erTgvari zomiere
ba, TavSekavebuloba, rac, vfiqrob, sakuTari Rirsebis
SegrZnebidan modis. albaT, aseTi iyo ubralo qarTveli
glexis cnobili aristokratizmi.
erTxel SevxvdiT, meored... andro papa gatacebiT
mesaubreba qarTul simReraze, didi siyvaruliT ixsenebs
gardasulT, miyveba Zvel ambebs, zogjer cremli auw yli
anebs Tvalebs... me ki vusmen da vgrZnob, rom andro papas
saxiT qarTuli kultura, qarTuli geni, saqarTvelos
warsuli mebaaseba. ra dasanania, rom Cveni urTierTobac
male am warsulis sakuTrebad iqceva...
27
saojaxo arqivis Cveneba vTxove. Cemda gasaocad, aR
moCnda, rom arc erT sagazeTo statias an sxva informa
cias, simaSvilebis mosimRere gvarisa da maTi ansamblis
gastrolebis Tu radiosatelevizio Cawerebis Sesaxeb,
andro papa ar inaxavs! arada, statiebi arTanelebis Se
saxeb, Tu manamde ara, 80ian wlebSi mainc unda dabeWdi
andro simaSvili (2009 w).
28
liyo rogorc qarTul, ise sakavSiro presaSi, SesaZlebe
lia, sazRvargareTac. verc avtobiografiis msgavss an,
Tundac, Camoweril TariRebs mivageni. eg ki ara, andro
papas sxvadasxva ansamblisaTvis naswavli simRerebis siac
ki ar Seudgenia, 140ze metiao, _ Tavad ase ambobs. asa
kovani adamianis aseTi daudevroba sakuTari naRvawis mi
marT Tavidan Zalian gamikvirda, magram mere mivxvdi: is,
rac mniSvnelovnia misTvis, yvelaferi mexsierebaSi aqvs
Tavmoyrili, iqaa misi arqivi. sakuTari saqmianobis yve
laze piruTvneli Semfasebelic Tavadaa. mTeli cxovreba
rogorc fiqrobda, ise iqceoda. sayvarel saqmes akeTeb
da da sxvis Seqebas ar eloda.
andro papa ufrTxildeba winaprebis xsovnas, yoveli
ves, risi gamgrZelebelia Tavad: Tavisi xeliT gaukeTebia
suraTebis ramdenime stendi, romelzec misTvis Zvirfasi
xalxia gamosaxuli: papa, mamabiZebi, ansamblis wevrebi _ am
qveynidan wasuli momRerlebi, romelTac swvdeba yovel
dRiurad andro papas fiqrebi... gamosaCen adgilas udevs
albomebi _ Zvirfasi naTesavebis suraTebiT _ biZaSvile
bis, mamidaSvilebis, deidaSvilebis, maTi Svilebis, maTi
SviliSvilebis, SvilTaSvilebis _ im momavali Taobis,
romlis didi imedi gvaqvs, Tumca, dasanania, rom maT xal
xuri simReris ara Semsruleblis, aramed msmenelis roli
airCies. miT umetes, es dasanania andro papasTvis...
andro papa gamomityda, rom Tavis cxovrebaze wignis
dawera Tavad surda. saTauric moufiqrebia _ Cemi cxov
rebis gza, magram mxedvelobam umtyuna. Sevpirdi, rom
mis monaTxrobs uklebliv Sevitandi wignSi, da, ai, dana
pirebs vusruleb.
29
Cemi cxovrebis gza
bavSvoba
davibade 1923 wlis 6 oqtombers. mSoblebs Cemze win
gogo hyoliaT da patara daeRupaT. isev gogo undodaT
da me davibade. papas uTqvams: gogoa Tu biWi, Svili Svi
lia da gulacruebiT ar moeqceT mag bavSvso. vizrdebo
di Cveulebriv. Tavi xuTi wlidan maxsovs.
Zaan stumriani ojaxi viyaviT. Semodgomaze, Rvino rom
daiwureboda, yvelam icoda: maranSi Rvino iyo, beRel
Si puri, qaTami bevri gvyavda, Wiri maSin ar icoda. aqve
didi vaSlis xe idga, saRamoze is xe rom aiyunwleboda
qaTmebiTa... uTvalavi gvyavda. Tu stumrebi monadireebi
iyvnen, esrodnen, Camoagdebdnen oTxsuT dedals... qeifs
simRera mohyveboda.
CvenTan umetesad momRerali xalxi ikribeboda. kar
gad maxsovs, rogor mivitandi patara skams karTan, Ca
movjdebodi da maT namRers saaTobiT vusmendi.
Tavad rodis daviwye simRera ar maxsovs. meubnebod
nen, _ jer kidev patara iyavi da mZinare mRerodio.
Cvens gvarSi yvela mReroda. mamaCems simRera mezobe
li glexebisagan, gigo tikiSvilisa da mixa mamukaSvili
sagan, uswavlia. kargi partniorebi yofilan erTmaneTis.
(gigo tikiSvili da mixo mamukaSvili is saxelganTqmuli
arTaneli momRerlebi iyvnen, 1909 wels faliaSvilis wi
naSe rom imReres da qarTuli operis klasikosi aRaf
rTovanes _ m.k.)
30
mSoblebs oTxi biWi vyavdiT, oTxive Zma kargad Sex
matkbilebuli viyaviT: diliT vinc pirveli gaiRviZebda,
simRerasac is wamoiwyebda da ase gvaRviZebda.
aTi wlisa pirvelad gamiyvanes olimpiadaze TelavSi.
me da Cemma umcrosma Zmam nikom vimRereT Tamar qalo da
zamTario. niko tanad Cemze sruli iyo da tyupebiviT
viyaviT, sadRac maRla gavkiodiT. maSin sami vercxlis
kovziT dagvajildoves. mere es kovzebi Cems rZlebs va
Cuqe da gulqandebi gaikeTes.
musikaluri ganaTleba ar mimiRia, notebic ki ar vici,
magram nikosTan erTad abesalomisa da murmanis duets
vasrulebdiT. radiodan viswavleT.
erT mezobels patefoni hqonda, sandro kavsaZis nam
Rers vismendiT da vimaxsovrebdiT, mere vmRerodiT.
erTxel, maSin me4 klasSi viyavi, CvenTan moxetiale
musikosi iliko qurxuli movida. bavSvebi dagvsxa min
dorSi, Tavis ambebs mogviyva, mestviruli simRerebi Seg
vaswavla. magram me individualuri simRerebi ar miyvar
da, gunduri momwonda.
Tavidan arTanis orklasian skolaSi davdiodi. iq vis
wavle simRera traqtorze. aseTi sityvebi iyo: `ax, traq
toro, Semogevlos kulakebi yelSia~ _ ho, Svilo, maklia
mujlugunebio, _ buzRunebda niko papa.
Cems ZmebSi ufrosi elizbari iyo (1914—1942 ww.),
mere mixeili (19171984), yvelaze umcrosi ki _ niko
(1926 1990).
elizbari Zalian Wkviani, swavlaSi bejiTi, gonieri biWi
iyo. swavlobda indus triul teqnikumSi, fiz kul turis
31
institutSi. 1937 wels,
sxva sportsmenebTan er
Tad moskovSi sa qarTvelos
kulturis dekadaSi mona
wileobda. rogorc karg
tanmovarjiSes, sanadiro
Tofi aCu qes. omSi rom mi
dioda, is Tofi Cven dagvi
tova samaxsovrod.
elizbari da biZaCemi
siko omSi erTad gaiwvies.
erTad ibrZodnen cxenosan
Ta es kadronSi. elizbarma
iq simReris ansam bli Camoa
yaliba. misi daRupvis mere
mogvweres, didi avtoritetiT sargeblobdao.
biZaCemis nawils sabrZolo masala gadahqonda fur
gonebiT, roca dabombva daiwyo, cxenebi dafrTxnen da
gaiqcnen, Zia siko maT gadasarCenad gaekida. Sens Tavs mi
xedeo, _ viRacam dauZaxa, magram ukve gvian iyo... maleve,
1942 wlis maisSi daiRupa Cemi Zma elizbaric.
elizbar simaSvili (1940)
32
mixeil simaSvili (1917 _1984)
Cemi meore Zma mixeili sami wlis iyo,
tvinis anTeba rom daemarTa. gadaarCi
nes, magram Zalian dauzianda mexsiere
ba, rac asakis matebasTan erTad Tanda
Tan daetyo da swavlaSi xels uSlida.
Cemze eqvsi wliT ufrosi iyo. maxsovs,
rusuls rom swavlobda, sanam is dai
zepirebda, me ukve didi xnis naswav
li mqonda. erTaderTi, rac arasodes
aviwydeboda, simRera iyo.
skolis damTavrebis Semdeg miSam
swav la gaagrZela Telavis musikalur saswavlebelSi,
romelic im periodSi gaixsna. amave saswavlebelSi iyo
gundi, romelsac Sio babalaSvili xelmZRvanelobda. es
kaci saukeTeso momRerali da lotbari iyo. gundSi Za
lian kargi Semadgenloba mReroda.
mixeili saukeTeso momRerali dadga. 20 wlisa Tela
vis saSualo skolaSi simReras aswavlida da iqaur gunds
xelmZRvanelobda.
omis periodSi da Semdegac arTanaSi qalaqur simRe
rebs ufro mRerodnen, safanduroebic, dolgarmonic
momravlda. Camodioda mixo da, _ egeni ar gamagonoTo,
_ javrobda, Cveni Zveli kaxurebi vimReroTo. jer Cven
gvamRerebda ojaxSi, mere sxvaganac vmRerodiT.
1938 wels mixom Cvens saojaxo ansamblTan soflis
axalgazrdoba Semoikriba da momReralTa gundi Seqmna.
mixeil simaSvili (70-iani wlebi)
33
sul Zvel simRerebs gvamRerebda, ufrosebisgan rom
hqonda gagonili, iseTebs. yovel SabaTkviras Camodio
da Telavidan da gvamecadinebda. saRamoobiT skolis
SenobaSi vikribebodiT. skola yaralaSvilebis Zvel sax
lSi iyo gaxsnili. Rumels davanTebdiT, Semovusxdebo
diT da vmRerodiT.
erTerTi mecadineobisas gaixeda mixom fanjaraSi da
ras xedavs? mTeli ezo 1415 wlis bavSvebiTaa savse. aq
ras akeTebTo? _ simRera gvinda viswavloTo. Semoiyvana,
amRera, aRmoCnda, mTeli Cveni repertuari sul zepirad
scodniaT, kinaRam gvajobes. iareT suyvelamo _ neba dar
To mixom. zogjer Cven ar gvecala, es bavSvebi ki mainc
modiodnen da mRerodnen.
yovelwliurad olimpiadebi imarTeboda, Cvenc gamov
diodiT.
omi rom daiwyo, mixo
alvanSi muSaobda. mamis
rCeviT, sacxovreblad
CvenTan gadmovida, ar
TanaSi. biWebi erTad
vSro mobdiT venaxSi,
saqme Tavze sayreli
gvqonda. roca coli Se
irTo, muSaoba daiwyo
lafanyurSi, fSavlebis
sofelSi _ jer maswav
leblad, mere _ direq
torad. 40iani wlebi mixeil simaSvili meuRlesTan, varvara yuSitaSvilTan erTad.
34
dan moyolebuli mixo Telavisa da axmetis raionis so
flebSi (qvemo alvanSi, sanio reSi, lafanyurSi, kisisxev
Si, winandalSi, kurdRelaurSi, xodaSenSi, axmetaSi) sim
Reras aswavlida da gundebs xelmZRvanelobda. musikis
garda istoriasac aswavlida.
Cvens raionSi Tu vinme mReroda, bevri misi namowafa
ria. saojaxo ansamblsac mixo uZRveboda. 6070ian wleb
Si raionul RonisZiebebSi aqtiurad vmonawileobdiT.
mixo 1984 wels gardaicvala. guli awuxebda, omSic ma
gis gamo ar waiyvanes. bolos mexsierebis problemebic
mieZala, Tumca es simReraSi xels ar uSlida.
xalisiani kaci iyo.
gardacvalebis win ori dedakacis Cxubs Seswrebia. is
eTi scena yofila, mTeli bazari xarxarebda. masac gu
lianad ucinia. saxlSi misulma Tavisianebic acina. ase
sicilSi dalia suli.
nikoloz simaSvili
(1926 _ 1990)
Cemi umcrosi Zma niko 1926
wels daibada.
rodesac gagvakulakes da yve
laferi wagvarTves, mSoblebma
ufrosi Zmebi arTanas moaciles
_ elizbari erTma mamidam Tbi
lisSi waiyvana saswavleblad,
mixo meore mamidam _ TelavSi. me niko simaSvili
35
da niko davrCiT mSobleb
Tan.
nikos kargi vokaluri
monacemebi hqonda. simRe
rebs mosmeniT swavlobda.
Cven bavSvobidan erTad vm
RerodiT xolme _ sabav Svo
simRerebsac da didebsac
vbaZavdiT. sanam niko patara
iyo, is pirvels mReroda, me
_ meores. mere ufro mosu
li gaxda, me pirvel xmaSi
gadavedi, is meores ambobda.
46Si mamaCemTan nac nobi movi
da _ erTerT Svils TbilisSi mo
giwyobo. maSin soflis xalxisaTvis SeRavaTebi iyo. nikos
cota swavla uWirda da _ is waiyvaneT, me Cems Tavs Tvi
Ton mivxedavmeTqi. amis Semdeg nikom sasoflosameur
neo institutSi Caabara, mere colic Tbiliseli moiyvana
_ iman sofelSi ver gaZlo da sabolood TbilisSi gada
vidnen.
niko Tbilisis sasoflosameurneo institutis mce
nareTa dacvis fakulTetis dekani iyo, samecniero naSro
mebi hqonda. simRera yovelTvis uyvarda, kargadac mRe
roda. misi qaliSvilebi _ fiqria da feride, maTi Svilebi
_ sagvareulo simReris tradicias ojaxSi agrZeleben.
1990 wels niko gardaicvala. mas Semdeg, samwuxarod,
Cven da misi ojaxis wevrebi iSviaTad vxvdebiT erTmaneTs.
andro simaSvili da kaxi xuciSvili
36
TbilisSi mamidaSvilebi myavs _ xuciSvilebi: kaxi, sa
xalxo mxatvaria, misi debi _ neli da naTela aRar ari
an cocxlebi. kidev, abrias Svilebi _ Cemi biZaSvilebic,
ZiriTadad, TbilisSi arian. abrias qaliSvili _ lili
simaSvilramiSvili _ eqimia, kargad mReris, me mamailas
veZaxi, Zaliana hgavs. roca arTanaSi Camodis, simReris
meti araferi ainteresebs.
* * *
lili simaSvilTan sagan
gebod mivedi _ gacnobac min
doda da informaciac mWir
deboda. qalbatoni lili 84
wlisaa da axlac mSvenieria.
bunebiT aqtiuri pirovnebaa,
profesiasac ar Ralatobs.
ori vaJi hyavs, ori Svili
Svili ezrdeba: nato bebias
kvalze dgas da profesiuli
srulyofisaTvis ukrainaSi,
qalaq xarkovSi, imyofeba.
studentobis periodSi sim
ReriTa da cekviT iyo gatacebuli. givi (baCo) ramiSvili
teqnikuri universitetis studentia da swavlas univer
sitetis kapelaSi simReras uTavsebs.
qalbaton lilisTan stumrobisas misi Zma, batoni me
rabi gavicani. merab simaSvili axalgazrdobaSi dieloSi
lili simaSvili da andros deda
37
mReroda, mogvianebiT _ orovelaSi, Temur qevxiSvilTan.
dRes batoni merabi ojaxTan erTad saberZneTSi cxov
robs. kompozitoria da qarTul diasporaSi aqtiurad
moRvaweobs _ xelovanTa asociaciis Tavmjdomarea, xmis
Camwer studias xelmZRvanelobs, axalgazrdebs simReras
aswavlis. Tumca samSobloSi dabrunebas male apirebs.
qarTuli tradiciisamebr, Cveni saubari sufrasTan gag
rZelda.
batoni merabi SesaniSnavad ukravs gitaraze, daZmam
ramdenime simRera Seasrula mamidebis repertuaridan,
maT Soris, taso mamidas turfav, modi. saocari grZnoba
dameufla: TiTqos cota xniT simaSvilebis warsulSi Ca
viZire...
alilo (andro simaSvilis mogonebebidan)
rac Tavi maxsovs, vmReri. bavSvobis pirveli udidesi
STabeWdilebac simRerasTanaa dakavSirebuli.
19291930 weli iqneboda, Soba Tendeboda. ZaRlis yefa
ze gameRviZa. viRacebi aivanze amovidnen, daiZaxes _ aga
SenoT, agaSenoTo, _ da erTma alilo wamoiwyo. arTanuli alilo mosmenili rogor ar mqonda, magram is sxvag varad
mReroda _ rbili, kolorituli xma hqonda. Cemi mama
biZebic mRerodnen, magram im kacis xma gansakuTrebuli
iyo da samudamod damamaxsovrda. hamlet gonaSvilis sim
Rera pirvelad rom movismine radioSi, vifiqre, is kaci
xom ar gacocxlebulameTqi. alilos momRerali mamas
38
deidaSvili, vano leJava iyo _
TavadebTan daaxloebuli kaci,
simRerac maTgan hqonda naswavli.
(koxta yaralaSvils vano leJavas
da hyolia colad).
sami amxanagi axlda: sesiaSvili
sandro, nergaZe vasila da erTis
gvari ar maxsovs. daiwyo Tu ara
simRera, Cemi mamabiZebi gverdSi
amoudgnen, abriam pirveli uT xra,
danarCenebma _ bani. niko papamac
oTaxidan bani SeaSvela.
suli gamiTba. maSinve wamovxti.
buxari ukve gaCaRebuli iyo, sufra gaSlili, simRera iq
gaagrZeles. me sufrasTan aba vin mimiSvebda, papa rom
gadmogvxedavda, ukve gasagebi iyo bavSvebisaTvis. sufra
sTan sxvac bevri imReres, ixumres da isev alilo Semo
sZaxes. gamokveTilad maxsovs: vano leJava mReroda od
nav momRimari saxiT, Sublze arc erTi naoWi, arc saxis
daRrejiloba... aseTi zorba tanis adamiani, fizikurad
Zlieri, brge vaJkaci, _ gulSiCamwvdomi, rbili xmiT, mTe
li guliT mReroda. vuyurebdi da vtkbebodi am Sinagani
Tu garegani silamaziT. es ambavi Zalian CamrCa gulSi.
im dRes alilo eqvsjer Tu Svidjer imReres. ar movci
lebivar, sul vakvirdebodi. SemamCnia iman da Tqva: ise gvak
virdeba, mgonia momRerali gamovao. dagvmoZRvra, albaT.
im dRes jer CvenTan moilxines, mere mezobelTan gadavid
nen. me sul ukan davdevdi. im alilom mosveneba damikarga.
vano leJava
39
gavida xani.
albaT 1966 weli iyo. biZaCemi abria da misi siZe saSa
CikvaiZe (nafareuleli, kargi momRerali, erTad Sesa
niSnavad mRerodnen) movidnen mamaCemis sanaxavad. sufra
gavSaleT, Cveulebriv, dasxdnen, moigones warsuli da
saSam uTxra: abri, modi alilo vimReroT, ramdeni xa
nia ar gvimReriao. movismine Tu ara, maSinve, im kacis,
leJavas alilo gamaxsenda. Rame ar miZinia, is namReri
amekviata. diliT wavedi venaxSi, vToxni da is melodia
Camesmis. meore xma Camovayalibe, pirveli gamiWirda, meo
re xmis daxmarebis gareSe ver gamomyavda. Toxi davmale
balaxebSi, gadavedi ioseba CaxutaSvilTan _ iqve, tyis
Zirze cxovrobda, erTmaneTis naTlimamebi viyaviT, _ sa
nam damaviwydeba, es melodia aRvadginoTmeTqi. davas
wavle meore xma, me pirvel xmaze davdeqi da gavakeTeT,
rogorc iqna. meore dRes Cems Zmas, mixeils movasmenineT,
srulyofilad masac ar axsovda. im dRisiT marto amaze
vimuSaveT. meore dRidan repeticiebs am simReriT viwyeb
diT. Semdeg koncertzec vimRereT.
adre, 3040ian wlebSi sakoncerto programaSi alilos ver SevitandiT, saritualo iyo da imitom. maSin
vmRerodiT samamulo omis gmirebze, koleqtivizaciaze,
Sromaze. bevri tradiciuli simRera nelnela daviwyebas
mieca, ase moxda alilos SemTxvevaSic.
dro midioda...
1979 wels Tbilisobaze vimRereT Cveneburi simRere
bi. mogvismnes folkloris mcodneebma da gvTxoves: Cven
iseTi simRerebi gvinda, saerTod rom ar imRerebao. ar
40
Tanuli mravalJamieri SevusruleT, Zveli mumli muxasa _ fSauri varianti, aliloc. ai, es dakarguli simRerebi
gvWirdebao _ gviTxres da filarmoniaSi, kompozitorTa
plenumze migviwvies.
Cveni gamosvla arTanuli aliloTi daviwyeT.
Cveni alilo marTla sxvanairia...
arTanaSi erTi Tbiliseli kaci dasaxlda _ meRvineo
bas mohkida xeli, qvevris Rvinos ayenebs, ucxoelebTan
aqvs urTierToba, TviTonac SesaniSnavad mReris, _ kaxa
beriSvili. amas winaT stumari momiyvana _ Sveicarieli.
imas iaponiis radioSi mousmenia Cveni alilo da gacnoba
undoda. ase kiTxvakiTxviT momagno...
Cemi SromiTi biografia da Cemi gundebi
pirveli gundi VII klasSi gavmarTe, maSin nafareulis
skolaSi vswavlobdi. direqtorma damavala. moswavleTa
Sereuli gundi iyo, kargad vmRerodiT. mere omi daiwyo
da skolidan gamovedi. cota xanSi klaselebmac mombaZes
_ Tormetive biWi guTanze vmuSaobdiT. sofeli kacebisa
gan daclili iyo, muSaxeli Wirda.
omis damTavrebis Semdegac uWirda sofels. nafareu
lis skola ise davamTavre, fexze qalamnebi mecva. aba,
fexsacmeli sad iSoveboda! arada, wamozrdili, davaJka
cebuli biWebi viyaviT, klasSi gogoebi gvyavda. gadav
wyviteT: yvelam qalamnebi amovicvaT da ise viaroT sko
laSio. erTi wyvili TeTri tilos fexsacmeli mqonda,
41
talaxian amindSi sul gameTxupna, gaSavda, aRar gairecxa.
viyide wiTeli mazi da gadavusvi, WuWyi davmale. biWebma,
sad iyide fexsacmelio. mere kidev rom damesvara, axla
Savad SevRebe _ axla amaze mecnen... skolaSi, ZiriTadad,
yvelani qalamnebiT davdiodiT _ ase moispo uxerxuloba.
Semdeg nelnela gamoCnda fexsacmelic, tansacmelic...
swavlis gasagrZeleblad TbilisSi Cavedi, zoovetSi
mindoda Cabareba, magram ver movxvdi. Cemi mamidaSvili
kaxi ar momeSva _ modi, saopero studiaSi mivideT, iq
momRerlebs aswavliano. mivediT. raRaca vimRere, ra
dioSi mqonda gagonili. gamomcdeli pavle xuWua iyo
(konservatoriis profesori _ m.k.), gaukvirda: amas Tu
mReri, notebi rogor ar icio? Turme faliaSvilis ope
ridan aria mimReria. xuWuam miTxra, Camodi seqtemberSi
da CvenTan iswavleo. vifiqre, gamiWirdeboda simReris
swavla unotod, Tan Tbiliss isev Telavi vamjobine da aq
Cavabare. mamidasTan vcxovrobdi, magram guli sul arTa
nisaken miwevda. yovel SabaTkviras gzaSi viyavi, ramden
jer fexiTac Cavsulvar... ase viswavle oTxi weli.
institutSi ar gamimxelia, rom vmRerodi, magram `da
mabezRes~ da reqtorma institutis gundis Camoyalibeba
mTxova. Tu rame RonisZieba tardeboda, Cvenc vmonawile
obdiT.
swavlis damTavrebis Semdeg samsaxurSic simReris
wyalobiT mimiRes: mariamobaze Cveni saojaxo ansambli
moismina eniselis profteqnikuri saswavleblis ufroso
bam da seqtemberSive amiyvanes aRmzrdelad, iqac ansam
blis Seqmna mTxoves.
42
1952 wels profteqniku
ri saswavleblebis olimpiada
moewyo TbilisSi, muStaidis
baRSi. Cven musikaluri da
sportuli sanaxaobebi vaCve
neT. mTeli gazeTebi Cveni
suraTebiT iyo aWrelebuli.
amis mere jer eniselis prof
teqnikuri saswavleblis kom
kavSiris mdivnad damniSnes,
mere _ direqtoris moadgi
led.
195960 wlebSi kolmeur
neobis Tavmjdomaredac mo
miwia yofna. arc mkiTxes, ise
amirCies da daiwyo Cemi tan
jva: arc kampania iyo CemTvis da arc garToba. dRe da
Rame viyavi mindvrebSi, venaxebsa Tu naTesebSi. Rvioda
maSin qurdoba kolmeurneobaSi, magram Tanasoflelebs
xom ar daviWerdi?! mokled, arc `qvemoT~ vaxarebdi, arc
`zemoT~ vagzavnidi qrTams. aseTi Tavmjdomare `ar aw
yobdaT~ da gamomiSves. davisvene da isev Cems gundebs
davubrundi.
andro simaSvili (50-iani wlebis dasawyisi)
43
daojaxebis ambavi
nafareulis skolaSi swavlisas erTi gogo miyvarda.
daojaxebas vapirebdiT. instituti rom davamTavre, sa
nam qals davelaparakebodi, viRacam moatyua da waiyva
na. arada, sxva qalisken arc gamixedavs. vifiqre, cols
aRar moviyvanmeTqi. muSaoba eniselSi daviwye. iq Tamami
gogoebi iyvnen, _ egeTi ar momwonda. TanamSromlebi Se
momiCndnen, vuTxari: Tavi damanebeT, CemiT mafiqrebineT.
erTi mravalSviliani ojaxi iyo, Svidi Svili hyavdaT:
oTxi biWi da sami qali. nabolara vinc iyo, Cemi meuRle
gaxda _ mariam orTaviZe.
me da Cemi coli iSviaTi gvaris warmoSobiTac vgavdiT
erTmaneTs: misi papac oboli iyo, TandaTan Seuqmnia oja
xi. mSromeli xalxi iyo, gamrje, Cems sacoles warmatebu
li maswavleblis saxeli hqonda, jildoebic.
andro simaSvili da misi meuRle mariam orTaviZe
44
tolebi viyaviT, 27 wlisebi. patara gogoebisken ar
vicqirebodi, ver veguebodi. erTxelac arCevnebi tar
deboda sabWoSi, is agitatori iyo. Cemze uTxres, kargi
biWiao, kargad mReriso da amgvarad moxda Cveni ambavi.
1950 wels davqorwindiT.
meuRle kargi myavda _ uTanxmoeba Cvens Soris ar yo
fila. TelavSi nacnobebi Semxvdebodnen, _ Rvino xom
ar dagiZmardao. davurekavdi saxlSi. xorci iSoveboda,
qaTamiindauri saxlSic myavda, sufrac male iSleboda.
Cxubs da davidarabas qeifi ar sjobia? arasodes daza
rebia, _ oRond imRereT da ojaxi mxiarulad iyoso, _
ambobda.
sami biWi gveyola _ dRes 62is, 60is da 51 wlis arian,
bolos gogo gvindoda, magram ar gamovida. biWebi ar mRe
rodnen. skolaSi gundi myavda, sxvebs vaswavlidi, amaT ki
ar mimikares da davanebe Tavi. survili Tu ara gaqvs, ise
simReras ver iswavli.
eqvsi SviliSvili myavs, xuTi SvilTaSvili. erTi, Svi
di wlisaa, Zalian kargi monacemebi aqvs, biWia _ giorgi
simaSvili. imedi maqvs, is imRerebs. axlac CemTan iyo ar
dadegebze da vaswavlidi. Cemi iubile Tu iqneba, unda
vamRero, magram jer uWirs pirvelmeore xmis garCeva.
veubnebi: Cems muzeumSi rac aris, Sen unda gadmogce
meTqi...
45
andro da mariami
46
visTanac mimReria...
saojaxo ansamblis garda arc Tu ise bevrgan da bevr
Tan mimReria. yvela kargad maxsovs.
studentobisas erTi weli (1947_48 ww.) TelavSi fi
ruz maxaTelaSvilis gundSi vmRerodi. am gundSi kondo
leli momRerlebi mRerodnen da saxelic imaT gauTqves.
giorgi amuzaSvili, giorgi feiqriSvili da Saqro lomiZe
legendaruli momRerlebi iyvnen, samiveni parikmaxerebi.
TelavSi muSaobdnen _ diliT parsavdnen, saRamoTo mRe
rodnen. unikaluri xmebi hqondaT.
giorgi feiqriSvili maRali pirveli, kargi, kaxuris
Camoyalibebuli momRerali iyo. giorgi amuzaSvili da
Saqro lomiZe duetSi erTad mRerodnen, feiqriSvili
gainapires. amuzaSvili da lomiZe axalgazrdebi wavidnen
am qveynidan, daaxloebiT ormocdaaTiode wlisa _ Rvinis
sma uyvardaT. feiqriSvilma 75 wlamde miaRwia. maRali
vokali hqonda, SemoZaxils ise mReroda, Cems Zmas am sim
Reris erTaderT momRerlad miaCnda _ pirveli xma iyo
da iq xom pirveli iwyebs... iseT xveulebs akeTebda, am
simReris namdvili korife iyo, meore xma rom CaerTve
boda, midiodnen kargad. giorgi feiqriSvili marto rom
darCa, Cems ZmasTan, miSasTan movida _ firuzis mere Te
lavis ansambls miSa xelmZRvanelobda.
2001 wels anzor erqomaiSvilTan erTad kondolSi,
giorgi feiqriSvilis saflavze avediT. es saflavi da
kargulad iTvleboda, giorgi uSikiSvilma miagno. ramde
nime kaci viyaviT: me, mamukaSvili miriani _ Cveni ansamb
47
lis, arTanis wevri, giorgi uSikiSvili Tavis dedasTan
erTad da sxvebi. purmarili avitaneT da misive namReri
SemoZaxiliT gavixseneT.
1950_51 wlebSi, eniselSi muSaobisas, cota xans yvarel
Si, mariam arjevniSvilTan vmRerodi. maSo saocari unaris
da niWis qali iyo _ saqmiani, yuradRebiani. cdilobda,
yvela simRera teqnikurad da melodiurad gamarTuli
yofiliyo. misi qmari simRerebis teqstebs uwerda. bevri
kargi simRera hqondaT. masTan safanduro simRerebi Se
viswavle, Sairebi Cvens mxareSi Zalian popularuli iyo.
maSin olimpiadebis Sesaxeb dokumentur filmebs iReb
dnen. erT filmSi vaSlis krefis scenaa: SavSavi qali
vaSlebs krefs da me viTom Sairebs vumReri _ koleqtivis
mergoluro erqva, es simRera mere Zalian popularuli
gaxda. anzors enaxa es filmi, miTxra, Zvel saolimpiado
filmebs gadavxede, erTi biWi mRerodao.
SemoZaxilis gamosvla artgenze (2009). andro simaSvilis marcxniv dgas uSangi SarvaSiZe.
48
_ ver micanimeTqi? ver micno. ra gasakviria. vgavvar
axla me im biWs?
50iani wlebidan moyolebuli mxolod saojaxo an
samblSi vmRerodi da, sadac mimuSavia, yvelgan sakuTari
gundebi myavda.
Cveni Zveli ansamblidan erTi kaciRa darCa arTanaSi
_ mamukaSvili miriani, isic Cemi namowafaria.
aris erTi kaci, uSangi SarvaSiZe, 83 wlisaa. simRera
uyvars, vanTidan dadis TelavSi, Cems axal ansamblSi (SemoZaxilSi _ m.k.) pirvel xmas mReris, mxolod susti xma
aqvs. aTi welia, rac Cvens ansamblSia. simReras kargad
iguebs, Cems partniorad aviyvane, me meore xmas vmRero
di. gansakuTrebiT kargad gamogvivida berikaci. vaswavle
metivuri, sxva simRerebic...
yvelaze kargad mainc Cems ZmebTan, _ miSasa da nikos
Tan viyavi SemRerebuli.
suliko cimakuriZe da andro simaSvili
49
lotbarebidan aRsaniSnavia xaragaulis ansamblis
xelmZRvaneli suliko cimakuriZe _ kargi pirovneba, kar
gi momRerali, samwuxarod, gardaicvala. agreTve, Temur
qevxiSvils gamovyofdi. adre, 1956Si, me da is yvarlis
ansamblSi erTad vmRerodiT. mere Temuri konservato
riaSi wavida, daamTavra, anzor erqomaiSvilTan mReroda
da axlac erTad arian. 58 weli gavida im dReebis Semdeg.
80 wlis rom gavxdi, raionSi iubile gadamixades, sxva
dasxva kuTxidan lotbarebi moiwvies _ imereTidan, ra
Widan, svaneTidan. iq, sufraze, Temurs vuTxari: isev
unda SevejibroTmeTqi simReraSi. vimRereT SemoZaxili, Cakrulo, Cinebulad vimRereT.
simaSvilebis simRera _ XIX saukunidan dRemde
am TavSi simaSvilebis gvaris saSemsruleblo tradi
ciasTan dakavSirebuli faqtebis qronologiurad dala
gebas vecdebi, sakuTar mosazrebebsac gagandobT, raTa
qarTuli tradiciuli SemsruleblobiT dainteresebul
mkvlevars `siZnele gzisa gauadvildes~.
simaSvilebis gvaris saSemsruleblo tradicia saukune
ze mets iTvlis. simaSvilebis simRera _ yaralaSvilebis
namReris anasxleti _ Cveulebriv, saojaxo ansamblis sa
xiT iSva, simaSvilCaxutaSvilebis saxels amofarebuli vi
Tardeboda, Semdeg arTanaSi gagrZelda da daixvewa. dRes
simaSvilebis simRera SemoZaxilSi gaismis _ ansamblSi,
romelSic andro papas mxarSi udgas am saxelovani gvaris
meoTxe Taobis warmomadgeneli _ givi simaSvili.
50
SegaxsenebT, rom simaSvilebi fSavelTa STamomavle
bi arian. isini kaxeTSi TianeTis sofel artanidan me17
saukuneSi Casaxlebulan da simReris sagvareulo tradi
ciac CamoutaniaT. rogorc ukve viciT, maT winapars, niko
simaSvils (18681941ww.) simRera arTaneli Tavadebisgan,
yaralaSvilebisgan, Seuswavlia. savaraudod, XIX saukunis
80iani wlebis bolosaTvis, niko simaSvils `yaralaanT
simReris sruli kursi~ dasrulebuli unda hqonoda. aqve
davazusteb: yaralaSvilebi simReras sagangebod aravis as
wavlidnen, maTTvis mRera garTobamolxenis ganuyofeli
nawili iyo. Sesabamisad, glexis biWma arasistemuri sasim
Rero (da ara, samusiko an samgaloblo!) ganaTleba miiRo.
XX saukunis 1020iani wlebisaTvis niko simaSvils
ukve didi ojaxi hyavda, simRera yvelas emarjveboda.
simaSvilebi ojaxis gareT, sasoflo dResaswaulebebze
_ xatobebsa da dReobebSic mRerodnen. yaralaSvilebis
tradiciuli TavSeyrac iSviaTad imarTeboda simaSvile
bis gareSe. ase iyo ufros TaobaSi, aseve gagrZelda mere.
20ian wlebSi ufrosi Taobis samaSvilebTan xSirad
maTi karis mezoblebi _ solomon (sololo) CaCauri da
aleqsi (buTula) CaxutaSvili mRerodnen. aleqsis kargi
bani hqonda. solomon CaCauri zeda, maRal xmebs asru
lebda. giorgi simaSvili ufro pirvel xmas mReroda, so
lomoni _ meores. Tumca, piriqiTac SeeZloT. 1952 wels,
Tbilisidan arTanaSi Casuli eqspediciis audioCanawe
rebSi, romlebic konservatoriis arqivSi inaxeba, swored
giorgi simaSvilisa da solomon CaCauris dueti JRers.
solomon CaCaurma ramdenime simRera icoda, maT So
ris, Cakrulo, mokle mravalJamieri... Cakrulos im sit
51
yvebiT iwyebda, riTac sxvebi am
Tavrebdnen, Tan cota sxvagvara
dac ambobda: `xmalo, xevsureTs
nagdebo~ (da ara naWedo). arTane
lebi mis namRers ukuRma Cakrulos eZaxdnen. solomon CaCau
ri Cakrulos imdenad saukeTeso
Semsruleblad iTvleboda arTa
naSi, rom megobrebma igi CakruloTi gaasvenes.
Cakrulo odesRac marTlac im sityvebiT iwyeboda,
romelsac dRes simReris bolos amboben. Zvel momRer
lebs axsovdaT, _ `xmalo, xevsureTs naWedo~, _ am si t
yve biT dawyebuli Cakrulo. is varianti, romlis sawyisi
sityvebia `xidisTavs SevkraT piroba,~ da, romelic dRe
sac sruldeba, kaxuri simReris didostatis vano mWed
liSvilis variantia. es legendaruli momRerali xalxSi
udidesi siyvaruliT da avtoritetiT sargeblobda. ga
sakviri rodia, rom misi namReri sxvebmac aitaces.
aqve davamateb, rom es siyvaruli dResac cocxlobs:
simReras Sen, biWo, anagurelo, `Zveli~ anagelebi vano
mWedliSvilisaTvis miZRvnil xalxur xotbad miiCneven
(informaciis mowodebisaTvis didi madloba anagel meur
nes, Jiuli TandaSvils).
solomon CaCauris wyalobiT ̀ Zveleburi~ Cakrulo did
xans SemorCenia arTanelebis repertuars. lili sima Svil
ramiSvili, romelmac siyrmis wlebi arTanaSi gaatara, ix
senebs, rom sofelSi sxvanairi Cakrulo arc mousmenia.
solomon CaCauris suraTi dakarguli iyo. muSaobis
solomon (solola) CaCauri
52
procesSi, fotoze, romelic 1949 wels, merve respubli
kuri olimpiadis dasrulebis Semdegaa gadaRebuli, mi
xeil simaSvilis gundis monawileTa Soris sololas saxes
mivageni. kargad Cans, rom igi gundis uxucesi momReralia.
samwuxarod, fotoze zogis amocnoba ver SevZeliT.
arTana, 1949 wlis VIII respublikur olimpiadaze, TelavSi. zeda rigSi (marcxnidan): 1_, 2-darCiaSvili, 3-CaxutaSvili ila, 4-va-liko... 5-kaxi xuciSvili, 6-andro simaSvili, 7-xaCoSvili, 8 _, 9-wvelebaSvili, 10-vardanaSvili mixeili.
Sua rigSi dganan (marjvnidan): 1-miSa ficxelauri, 2-daTa gai-paraSvili, 3-guram mesabliSvili, 4-ioseb CaxutaSvili, 5-solo-la CaCauri, 6-nikuSa simaSvili, 7-abria simaSvili, 8-giorgi wve-lebaSvili, 9-giorgi si ma Svili, 10- WiWiko giorgobiani.
sxedan (marcxnidan): 1_, 2-burjanaZe, 3_, 4-beJani Svili Jenia, 5-miSa simaSvili, 6-lili sima Svili, 7-roza sesia Svili, 8-ira sesiaSvili
53
20iani wlebis bolos simaSvilebis ansambls siZeebic
Seematnen, mTeli sanaTesao mReroda. maTi saojaxo Tav
yrilobebi gadaiqceoda xolme did koncertad, romel
sac, vinc ver eswreboda, garedan usmenda. simaSvilebis
simReras msmeneli arasodes mohklebia.
30iani wlebis bolos asparezze Cndebian umcrosi
Taobis simaSvilebi _ andro, misi Zmebi da biZaSvilmami
daSvilebi. amave dros simReras ganagrZoben ufrosebic,
andros mama da biZebi _ abria da siko. 1938 wlidan saoja
xo ansambls miSa simaSvili Caudga saTaveSi.
mixeil simaSvilma im periodisaTvis ukve daasrula
Telavis musikaluri saswavlebeli. 21 wlis axalgazrda
lotbars sakuTari gundis Camoyalibeba surda. simaSvi
lebis saojaxo ansamblis axalgazrul frTaze dayrdno
biT, man enTuziasti axalgazrdebi Semoikriba da axali
ansambli Seqmna.
ansamblis pirveli wevrebi iyvnen: ilo CaxutaSvili,
ilo JonJolaZe, vano terteraSvili, iason javaxiSvili,
vano wvelebaSvili, firuz mamukaSvili, levan miqela
Svili da mixeil simaSvili _ sul rva axalgazrda. isini
jer nafareulSi mecadineobdnen (mixeili iqaur skolaSi
aswavlida), Semdeg arTanaSi wamovidnen.
Tavdapirvelad koncertebs pirdapir mindorSi mar
Tavdnen, mkisa da Toxnis dros, Sesvenebisas. zogjer sa
gangebod, dResaswaulebze, qorwilsa Tu dReobaSic mRe
rodnen. warmatebiT gamodiodnen sxva soflebSic, uars
aravis eubnebodnen. omis dros qvelmoqmedebasac eweod
nen: aseT koncertSi aRebuli TanxiT araerT daoblebul
54
ojaxs daxmarebian, gaWirvebulTaTvis xeli gaumarTavT.
ansamblis ufrosi wevrebi omSi waiyvanes, erTi maTgani _
ilo JonJolaZe _ daiRupa.
omis periodSi Semadgenloba gadaxalisda _ ansamblSi
movidnen: guram bitiaSvili, mirian mamukaSvili, vaxtang
kaxaSvili, vano glaxaSvili, mixeil vardanaSvili, tariel
zazanaSvili. amgvarad Seiqmna arTanad wodebuli ansam
bli, romlis wevrebi sicocxlis bolomde erTad mRe
rodnen.
omis mere, 50iani wlebis bolomde, arTana raionuli
masStabis yvela RonisZiebaSi — olimpiadebsa Tu koncer
tebSi monawileobda. es saojaxo ansambli raionis mSve
neba iyo, Tumca, simaSvilebi ufro xSirad Tavisi sia
movnebisaTvis, saojaxo Tavyrilobebze mRerodnen. SeiZ
leba iTqvas: xalxuri simRera JRerda iq, sadac iSva _
ojaxebSi.
1961 wels simaSvilebis saojaxo ansambliT da Zveli
simRerebiT dainteresda niWieri axalgazrda reJisori
giorgi Sengelaia. is bevr kaxel momRerals bavSvobidan
icnobda da arTanaSic, simaSvilebTan, Tavisi megobris,
guram rCeuliSvilis ojaxTan erTad araerTxel yofi
la. filmSi alaverdoba, romelic guram rCeuliSvilis
moTxrobis mixedviTaa gadaRebuli, man andro simaSvilis
biZis _ abrias namReri urmuli CarTo da Tavankara Zve
leburi hangi kaxeTSi momravlebuli zurnadudukebis
`xmaurs~ daupirispira.
mwerlis azris gadmosacemad reJisorma zust audio
simbolos miagno. cxovrebaSic ase iyo: simaSvilebis Zar
55
Rviani namReri ̀ Tanamedrove~ WrelaWrulebSi ikargeboda.
batoni andro filmis gadaRebas ase ixsenebs: `guram
rCeuliSvili CvenTan ojaxSi xSirad Camodioda. mamamiss
(guramis mama, mixeil rCeuliSvili cnobili qarTveli
zooteqnikosi, mecnieri, akademikosi iyo _ m.k.), Zia miSas,
Cveni simRerebis mosmena Zalian uyvarda. guramis gar
dacvalebis Semdeg TelavSi ise ar Camovidoda, CvenTan
rom ar mosuliyo. gurami 1960 wels gardaicvala, 61Si
alaverdobis gadaReba daiwyes. maSin miSam gvTxova, ga
damReb jgufs moviyvan, Tqveni simRerebi unda Caviwero
To, purmarils Cven movitanTo. me vuTxari _ Zia miSa,
xalxi movides, meti araferi gvindameTqi. movidnen da
movidnen. eg ro modioda xolme, Telavelebi ukan dah
yvebodnen _ didi kaci iyo, pativsacemi. sufra sul bo
lomde gaiSala, aivanzec gavediT, gaTenebamde visxediT.
maSin iyo, Zia miSam imRera ceduri mravalJamieri. geidarma (geidar falavandiSvili, filmis mTavari gmiris
Semsrulebeli _ m.k.) wamoiwyo es simRera, me ar vicodi
da ver mivyevi, Zia miSam, moicadeo, da TviTon imRera.
didebuli kaci iyo. 70 wlis iubile rom gadauxades, Tbi
lisSi migvipatiJa. ro CavediT da karebi SevaReT, _ ai,
Cemi xalxi movidao _ da iqve, Tavis magidasTan dagvsva.
vinc iq ijda, profesorebi da akademikosebi _ yvela miwi
mowia. gveuxerxula, magram, _ Cemi survili aseTiao, _
gamoacxada da ase migviRo.~
cxadia, saqarTveloSi yovelTvis icodnen kargi simRe
ris fasi. rad Rirs Tundac es faqti: 1964 wels, ̀ jariska
cis mamis~ gadaRebebze myofi msaxiobTa jgufi mTavari
56
rolis SemsrulebelTan erTad andro simaSvilis ojaxs
estumra. sergo zaqariaZe ise moixibla maTi Seudarebeli
simReriT, rom Tavis Tofs simaSvilebs utovebda...
1965 wels arTaneli momRerlebi radioSi miiwvies. es
ase moxda: cnobili kompozitori iakob boboxiZe nadi
robis `trfiali~ gaxldaT. is ioseb CaxutaSvilTan me
gobrobda, arTanaSi erTad nadirobdnen. andro simaSvi
li ixsenebs: `iaSa CvenTan erTad xSirad dadioda mTaSi.
erTxel Camovida sanadirod, amindi iyo _ Tovda, bar
dnida, iaSa ki xis ZirSi ijda da werda. ase dawera Tovli modis.
iakob boboxiZe televiziaSi muSaobda xmis reJisorad,
am sferoSi moRvawe pirveli profesionali musikosi gax
ldaT. man arTaneli momRerlebi radiokomitetSi (maSin
ase ewodeboda) miiwvia da ramdenime simRera Caawerina.
sabednierod, bevr rames piradi kontaqtebi wyvetda.
ansamblis istoriiT gatacebulma radioteleviziis
arqivs mivakiTxe. arqivis ufrosis, qalbatoni nino JRen
tisa da gamocdili specalistis, qalbatini lili goge
baSvilis daxmarebiT, Zvel Canawerebs gavecani.
radios arqivSi daculi Svidi simReridan oTxs (mravalJamieri, fiqri mtkvris piras, yanuri da Conguri)
arTanis gundi asrulebs, safanduroebSi (rogoricaa:
sacekvao, TuSuri satrfialo da sanadimo) _ solisti
ioseb CaxutaSvilia (Cawerilia 1965 w. 14/IV).
saocaria, magram am ansamblis sxva Canaweri radios
fonds ar gaaCnia(?!). (1986 wels Cawerili erTi radioga
dacemis garda, romelzec Semdeg mogaxsenebT). madloba
57
iakob boboxiZes! mas rom mTaSi siaruli ar hyvareboda,
SesaZloa, es saintereso ansambli verc ki gaecno da ra
dios es mwiri masalac ar eqneboda.
1974 wels, axalgazrda reJisorma miSa Wiaurelma ga
daiRo filmi Sroma da simRera, romelSic saqarTvelos
sxvadasxva kuTxisTvis Cveul Sromis procesebsa da maT
Tanmdev simRerebs mouyara Tavi. iakob boboxiZis (isev!)
rekomendaciiT is gaecno simaSvilebis ansambls da...
`filmi arTanis baRvenaxebsa da mindvrebSia gadaRebu
li. bolo kadrebSi xelSi mtevnebi gviWiravs da vwuravT,
wveni Camogvdis wveTwveTad. Tuki rame simRera vicodiT
_ im filmSia yvelaferi~, _ ambobs andro papa.
ansambli arTana _ 80-iani wlebis dasawyisi
58
1979 wels arTana tradiciul TbilisobaSi monawile
obda. ansambli musikismcodneebisa da folkloristebis
yuradRebis centrSi aRmoCnda. qarTuli xalxuri simRe
ris SesaniSnavi mcodne da Semsrulebeli, kompozitori
gomar sixaruliZe mogviTxrobs:
`kompozitorTa kavSiris plenumisaTvis vemzadebodiT.
moskovel stumrebs velodiT Jurnal `sovetskaia muzi
kadan~. givi orjonikiZem (is maSin saqarTvelos kompo
zitorTa kavSiris mdivani iyo _ m. k.) qarTuli xalxuri
simReris kargi Semsruleblebis moZebna damavala, didi
koncertis Catarebas vgegmavdiT. Semodgoma iyo, dedaqa
laqi Tbilisobas zeimobda. saqarTvelos yvela kuTxidan
momRerlebi iyvnen Camosuli, Tbilisis quCebSi xalxuri
simRerebi gaismoda. lamis mTeli Tbilisi Semoviare kar
gi momRerlebis SesarCevad. ar momewona, yvela erTmaneTs
hgavda, yvela erTnairad mReroda. ucbad sportis sasax
lesTan saocrebis mowme gavxdi. Telavis sofel arTanis
momRerlebs gaeformebinaT quCa puris TavTavis ZnebiT _
mosavlis aRebis rituals rom Seefereba. gaognebuli vus
men: mRerian ise, rogorc aravis jer ar umReria _ sul
sxva variantebs, mravalJamierebs, alilos, Cakrulos... davjeqi manqanaSi, gavvardi konservatoriaSi, moviyvane
kukuri WoxoneliZe (konservatoriis folkloris kaTed
ris gamge _ m. k.), movasmenine. amis mere gavecaniT maT,
miviwvieT koncertze filarmoniaSi, iq mkis hegioga da
sxva simRerebi Seasrules. mowmendil caze mexiviT gavar
da arTanis namReri~.
is saRamo Cems meuRles, nukri Jordaniasac, kargad
axsovs: ̀ araCveulebrivi koncerti gamovida. guriis, kaxe
59
Tis, samegrelos rCeuli ansamblebi Camoiyvanes. svanuri
ferxulis Sesasruleblad lamis mTeli mestia Camovida
_ scenidan darbazSi gadmoinacvles, saocarad STambeW
davi gamosvla hqondaT... miuxedavad amisa, arTana mainc
gansakuTrebulad gamoCnda. aliloTi daiwyes, am saoca
ri simReragalobis arseboba gagvaxsenes da gansxvavebu
li CakruloTi daamTavres~ (70iani wlebidan saxelmwifo
ansambli Cakrulos bolos zeda xmebs gundurad mReroda
_ aseTi Sesruleba simReras TiTqos masStaburobas ma
tebda. saxelmwifo ansambls sxvebmac mibaZes... xalxuri
simReris iseTi kanonzomierebis ugulebelyofa, rogo
ricaa zeda xmebis solo Sesruleba, folkloristebis sa
marTlian, magram uSedego protests iwvevda. cota xanSi
Cakrulos mxolod da mxolod ase mRerodnen _ m.k.).
nukri Jordania: ̀ arTanelebis Cakrulom naRdi, Zvele
buri namReri gagvaxsena. darbazSi amaRlebuli ganwyobi
leba sufevda, xalxs daSla ar undoda. rac me ansamble
bi momismenia _ radioSi safondo Canawerebs vakeTebdi,
saukeTeso koleqtivebi Camogvyavda, magram arTanelebis
maSindeli namReri dResac saocari simZafriT maxsovs.
sakoncerto scenisaTvis ucxo, namdvili avTentikuri an
sambli iyo~.
simaSvilCaxutaSvilebma arTanuli mravalJamieri, yanismkuri, arTanuli alilo da Sairebi Seasrules. dar
bazSi qarTuli musikis korifeebi isxdnen: grigol Cxik
vaZe, Salva mSveliZe, andria balanCivaZe, aleqsi maWava
riani. arTanelebi pirvelad mRerodnen aseTi Zvirfasi
da warmomadgenlobiTi sazogadoebis winaSe.
60
maSin arTana farTo sazogadoebisaTvis jer kidev
ucnobi ansambli iyo. amaze metyvelebs Tundac es faqti:
1980 wels, Jurnal `sabWoTa xelovnebis~ #3Si, kompo
zitorTa plenumis movlenebisadmi miZRvnil statiaSi,
kompozitori mixeil CirinaSvili wers: `pirveli xarisxis
diplomiT dajildovda Telavis raionis sofel aTanas
ansambli _ xelmZRvaneli m. sibaSvili~. erTdroulad ori
Secdomis daSveba _ soflis saxelisa da xelmZRvanelis
gvaris arasworad miTiTeba, vfiqrob, zemogamoTqmuli
azris damadasturebelia.
arTanis popularoba am koncertiT daiwyo.
imave wels, Jurnal droSis meore nomerSi, fol
kloristi, profesori grigol CxikvaZe wers: `bavSvobi
dan vicnob arTanel momRerlebs...saerTod kaxeTSi Zalze
gavrcelebuli iyo simReris saojaxo Sesrulebis tradi
ciebi, ramac Semogvinaxa uamravi ZvelisZveli simRera Tu
sagalobeli. amaSia simaSvilebisa da CaxutaSvilebis sa
ojaxo gundis damsaxurebac. maT dRemde moitanes iseTi
Tavankara xalxuri hangebi, romelTac axla iSviaTad gai
gonebT kaxeTSi. erTerTi maTgania alilo. specialiste
bi aqamde kaxuri alilos erTaderT variants icnobdnen.
arTanelebis alilo Tavisi melodiuri TaviseburebiT,
xmaTa SewyobiT, rTuli intonaciuri SeTanxmebebiT, Ti
Toeuli xma rom Tavis melodias gamoyofs banebis fon
ze, CemTvis aRmoCena iyo. am momReralTa Rirseba maTi
uSualobaa. es xom sagangebod gawvrTnili gundi ar aris.
roca simaSvilebs da CaxutaSvilebs usmenT, grZnobT,
rogor axlos dgas maTi simRerebi soflur yofasTan~.
61
arT
anas
wev
reb
i (m
arc
xnid
an):
ilia
Cax
ut
aSvi
li,
gu
ram
mes
abl
iSvi
li,
mix
eil
var
dan
aSvi
li,
tar
i-el
zaz
anaS
vil
i, s
ese
Caxu
taS
vil
i, v
ano
gl
axaS
vil
i, a
ndr
o s
imaS
vil
i, m
iria
n ma
muka
Svil
i, i
ose
b Ca
xut
aSvi
li,
gu
ram
bit
iaSv
ili,
fir
uz
mam
uka
Svil
i, f
iru
z t
ikiS
vil
i, v
ano
ter
ter
aSvi
li
62
im wels arTanas saqarTvelos kompozitorTa kavSiris
plenumis laureatis wodeba mieniWa.
1981 wels kulturis saministrom ansambli daajildo
va erTTviani sagzuriT rumineTSi, sadac Svidi Tu rva
koncerti gamarTes rogorc adgilobrivi msmenelisaT
vis, aseve germaniis delegaciis winaSe da ucxoeli msme
nelic moxibles. gundis wevrebi, sabWouri drois Sesaba
misad, sxvadasxva fasiani suvenirebiTa da samkerde niS
nebiT daajildoves.
1984 wels gardaicvala mixeil simaSvili. ansamblis
xel mZRvaneloba Zmam, andro simaSvilma, gaagrZela. igi
manamdec mxarSi edga ufros Zmas da ansamblTan muSaoba
Si yvelanairad exmareboda.
1985 wels arTana miiwvies moskovSi, kompozitorTa
kavSiris sakavSiro plenumze, sadac laureatis wodeba
daimsaxura.
1986 wels borjomSi, xalxuri mravalxmianobis sakiT
xebisadmi miZRvnil pirvel sakavSiro konferenciaze,
arTanam kvlav Segvaxsena avTentikuri (pirveladi) fol
kloris gansakuTrebuloba. imave wlis 25 dekembers cen
traluri radios eTerSi arTanam sruliad saqarTvelos
Sobis brwyinvale dResaswauli aliloTi miuloca.
am saSobao gadacemis avtori _ folkloristi nana
garsevaniSvili _ mravali wlis ganmavlobaSi saqarTve
los radios oqros fonds avsebda, raionebidan saukeTe
so Semsruleblebs iwvevda da iwerda. Tavis gadacemas man
guls emRereba daarqva.
arTanelebi marTlac guliT mRerodnen...
63
ansamblis wevrTagan, pirvel rigSi, Zmebi CaxutaSvile
bi _ raionSi cnobili monadireebia aRsaniSnavi: daTvze,
jixvze, taxze nadirobdnen.
ioseb CaxutaSvili _ ioseba _
ase eZaxdnen _ niWieri kaci yofi
la, fandurze ukravda, maRal
xmas mReroda. iumoric saocari
hqonia _ sicocxle da mxiaruleba
Sehqonda ansamblSi. xeze kveTi
lobaSi daostatebul xelosans
`oqros xeli~ hqonia: araCveuleb
riv sasmisebs amzadebda _ fia
lebs, jamebs. gamofenebsa da sa
kavSiro simpoziumebSic monawi
leobda, pri zebic auRia araer
Txel. mis nakeTeb fialebs ansam
blis wevrTa ojaxebSi dResac relikviasaviT ufrTxil
debian.
CaxutaSvili ilo _ iosebis Zma_ mWedeli iyo, sofelSi
Tavisi samWedlo hqonia: wrToba, gamowkepva, sameurneo
iaraRis gamoWedva _ yvelaferi exerxeboda da, rac Zali
an mniSvnelovania, msubuq iaraRs akeTebda: culi iqnebo
da, waldi Tu namgali _ yvelaferi saukeTeso gamosdio
da. simReraSi bans ambobda. simaSvilebi da CaxutaSvilebi
uerTmaneTod marTla ver Zlebdnen _ arTanaSi am gvarebis
sxvadasxva Taobis oTxoTxi warmomadgeneli mReroda.
ansamblis uxucesi momRerlebi terteraSvili vano da
ioseb CaxutaSvili
64
mamukaSvili firuza iyvnen. ansamblis daarsebidanve _
1938 wlidan _ oriveni miSa simaSvilTan mRerodnen.
terteraSvili vano samamulo omSi gaiwvies. dabrune
bis Semdeg igi mZRolad muSaobda da ansamblSic Zvelebu
rad mReroda. dabali bani hqonda, Tumca pirvelimeore
xmis Tqmac SeeZlo.
mamukaSvili firuza _ vanoze cota ufrosic iyo. TviT
naswavli mWedeli yofila, liTonis Termuli damuSavebis
Tavisi meTodi hqonia. sameurneo iaraRebs amzadebda _
najaxs, waldebsa da culebs, Tan iseTs, qarxnulisagan ver
gamoarCevdi. yvelaze metad venaxis Sesawamli aparatebis
keTeba exerxeboda, Zviradac eyideboda _ 110 maneTad, es
maSin didi fuli iyo. andro papa ixsenebs: jibeebi sul
fuliT hqonda savse da dauTvlelad yvelas urigebdao.
gulRia kaci yofila, yvelas uyvarda. TviTon ki simRera
hyvarebia yvelaze metad. ansamblSi bans ambobda.
tikiSvili firuzi _ kolmeurneobis brigadirad mu
Saobda. ansamblSi zeda _ pirvelimeore xmebis Sesruleba
SeeZlo. niWieri kaci yofila, advilad swavlobda, simRe
ras ucbad aiTvisebda, magram patara, susti xma hqonda da
sxvaTa JReradobaSi ikargeboda. sibereSi avadmyofobda,
maRali wneva awuxebda, mzeze gasvlas ukrZalavdnen. sami
Svili darCa: ori arTanaSi cxovrobs, erTi _ TelavSi.
zazanaSvili tariel _ kolmeurneobaSi eleqtromon
tiorad muSaobda. ansamblSi banis Semsruleblad iTvle
boda, magram pirvelsac kargad mReroda.
vardanaSvili mixeil _kolmeurneobis rigiTi wevri
iyo. susti janmrTelobis mqone, xSirad avadmyofobda.
65
1981 wels, rumineTSi rom midiodnen, gzaSi cudad gax
da, mgzavroba veRar SeZlo da ukrainaSi datoves samkur
nalod. 80iani wlebis bolos gardaicvala.
Zmebi wvelebaSvilebi _ vano da boria _ veteqimebi iy
vnen, ansamblSi orive bans ambobda.
glaxaSvili vano _ omis periodSi Semoemata arTanas. ansamblSi mReroda bolomde. kolmeurneobis rigiTi wev
ri iyo.
arseniSvili aleqsi _ vaWrobis sferos muSaki yofila.
TelavSi cxovrobda da yovel mecadineobaze iqidan da
dioda arTanaSi.
bitiaSvili guram kolmeurneobis brigadiri yofila.
mamukaSvili mirian da mesabliSvili eldar _ arTanas gacilebiT gvian SeuerTdnen. mamukaSvils mama _ kote _
yanismkuri ansambl arTanas SesrulebiT. wina planze _ andro simaSvili da ioseb CaxutaSvili
66
kargi momRerali hyolia. andro papa ixsenebs: `kargi va
riaciebi icoda, magram, Tu ar gadahkravda, ise ar imRe
rebda~. mirian mamukaSvili mZRoli yofila. eldar mesab
liSvili ansamblSi cota xans iyo. ̀ Rvinis msmelebi iyvnen
da es iyo Cveni ubedureba. sul mqonda amaze dava. TiTos
ki ar Camoisxamdnen, Rvinis smaSi xma modiso, iZaxdnen~, _
dResac wuxs andro papa.
80ian wlebSi ansamblSi axalgazrdebi _ leqso xan-
jaliaSvili da umcrosi CaxutaSvilebi, Caxuti da sese
_ movidnen. Caxuti CaxutaSvili inJineri iyo, sese Ca
xutaSvili _ agronomi. bolos ansambls CaxutaSvilebis
rZali, lia nikoloziSvilic SeuerTda. qalbatoni lia
profesionali lotbaria, igi arTanis 8wlian skolaSi
simReris maswavleblad muSaobda da amave dros skolis
gundsac xelmZRvanelobda.
gamocdili solistebisgan gamoirCeodnen andro sima
Svili da ioseb CaxutaSvili, axalgazrdebisgan _ mirian
mamukaSvili da leqso xanjaliaSvili. batoni leqso da
andro papa dResac erTad mRerian.
* * *
arTanam _ lamazi soflis patara momReralma jgufma
_ qarTuli musikaluri folkloris ganviTarebis isto
riaSi mniSvnelovani wvlili Seitana.
ra maZlevs amis Tqmis safuZvels?
arTana ojaxuri Semsruleblobidan amozrdili avTen
tikuri ansambli iyo _ simaSvilebis mosimRere gvaris
logikuri gamgrZelebeli. mis sakoncerto SesrulebaSi
67
araferi iyo xelovnuri _ momRerlebi scenaze sagange
bod arafers akeTebdnen _ mRerodnen Cveulebriv, ise,
rogorc sofelSi.
es iyo WeSmariti folklori.
msgavsi momRerali jgufebi _ momRerali gvaris, sa
naTesaos an samezoblos saxiT, saqarTveloSi XXI sauku
nemde SemogvrCa. zogierTi mxolod sakuTar kuTxeSi iyo
cnobili, zogierTis saxeli saqarTvelos farglebsac
gascda. aseTebia: okujavebi soxumidan, Sakaiebi _ tyvar
Celidan, sixaruliZeebi _ makvaneTidan, xateliSvilebi _
saCxeridan, gogolaSvilebi _ kursebidan, cindelianebi
da subelianebi _ nakradan, erqomaiSvilebis mZlavri Sto
makvaneTidan da kidev mravali sxva _ TiToeuls Tavisi is
toria da samoRvaweo `geografia~ gaaCnia, yvelani erTad
ki qarTuli tradiciuli simReris Semsruleblobis mra
valsaukunovan istorias qsovdnen. am lamaz qsovilSi si
maSvilebis gvarma Sesaferisi adgili daimkvidra.
simaSvilebi winaparTa simRerebs mRerodnen, hangis siZ
velesa da kolorits icavdnen. dro midioda, icvleboda
epoqa, socialuri garemo, Cndeboda axali prioritetebi,
simaSvilebi ki mamapapaTa, anu avTentikuri folklori
sadmi erTgulebas inarCunebdnen. asze meti simRerisgan,
romelTa gaxseneba andro papas dResac uSecdomod SeuZ
lia, e. w. `arTanuli variantebi~ mainc gansakuTrebiT
Zvirfasia CvenTvis. aseTebia: melodiiTa da teqstiT gan
sxvavebuli mravalJamieri, muSuri anu yanimkuri, ukuRma Cakrulo, arTanuli Sairebi fanduris TanxlebiT, fSav
lebidan momdinare mumli muxasa, orpiruli guTnuri,
68
Conguro... es Sedevrebi mxolod simaSvilebis saSemsru
leblo tradiciam Semogvinaxa. Cven moveswariT dros,
roca sxvadasxva ansamblis repertuari imdenad erTnairi
iyo, rom maTi garCeva erTmaneTisgan Wirda kidec. arTana maSinac mxolod sakuTari kuTxis simRerebs asrulebda.
misma namRerma sazogadoebaSi interesi gaaRviva Zveli,
Tavankara xalxuri hangisadmi, zogadad, miviwyebuli sim
Rerebisadmi.
amgvarad, SeiZleba Tamamad iTqva: arTanas didi wvli
li miuZRvis xalxuri simReris SenaxvagadarCenis saqme
Si, qarTuli musikaluri folkloris ganviTarebis is
toriaSi.
arTanis msgavsi ansamblebis damsaxurebaa isic, rom
80iani wlebidan lotbarebma ansamblebis repertuaris
ganaxlebaze daiwyes zrunva da, rac mTavaria, amisaT
vis sakuTari kuTxis miviwyebuli margalitebis Ziebas
Seudgnen.
* * *
momdevno, 90iani, wlebi umZimesi iyo saqarTvelosaT
vis. qveynis SigniT dapirispirebam, ZmaTa mkvlelma omma
ngreva da ubedureba moitana, qveynis winsvla Seaferxa,
yvela gegma CaSala, sicocxles safrTxe Seuqmna. arTanis Semadgenlobas kleba daetyo, moxucebi erTmaneTis
miyolebiT tovebdnen wuTisofels.
XX saukunesTan erTad arTanis arsebobac dasrulda...
69
XXI saukune _ andro simaSvili uarTanod
XXI saukunes 77 wlis lotbari sevdiani fiqrebiT Sex
vda. ansambli aRar arsebobda, qveyanas uWirda, simReri
saTvis aravis ecala.
swored im periodSi andro papas axalgazrda lotbari
malxaz erqvaniZe estumra. eTnomusikologi, socialur
mecnierebaTa doqtori 15 wlis winandel ambebs ase ixse
nebs: ̀ umZimesi periodi iyo. versad Caxvidodi usafrTxod.
eqspediciebis mowyoba mxolod 96 wlidan gaxda SasaZle
beli. moviareT guria, samegrelo. 2000 wels daTo uzna
ZesTan erTad andro simaSvilTan CavediT kaxeTSi. andro
papa depresiaSi iyo _ Cems cxovrebas azri ara aqvs, aRa
ravis vaxsovaro. yanaSi gaval, hegiokas Tqma minda, hes
rom ityvi, oka xom unda daayolos vinmemo? aravin ar
ariso, _ wuxda. maSin, marTlac, sofels sicocxle ar
etyoboda, vis emRereboda? Cven gavaxseneT andro papas
1986 wlis borjomis warmateba, moskovis gastroli, rac
SegveZlo, SevuZaxeT. mere nelnel TviTonac amoZravda,
gaixsena, _ ager, mezoblad aris erTi kaci, mReriso, mere
kidev viRac...
anCisxatis biWebTan vTqvi, kargi iqneba, andro papam
Tavisi popuri _ mkis simRerebi SegvaswavlosmeTqi. mo
vilaparakeT da ramdenimejer CamoviyvaneT TbilisSi...
muSurs, yanismkurs gvaswavlida.
anCisxatis gundSi aseTi tradicia davnergeT: sis
tematurad vmarTavdiT koncertebs, romelSic pirvel
ganyoflebaSi Cven vmRerodiT, meoreSi _ Camoyvanili
70
stumrebi _ eqspediciebis dros saqarTvelos sxvadasxva
kuTxeSi `aRmoCenili~ ansamblebi.
andro papasac erTi Zalian kargi saRamo gavumarTeT
_ SesaniSnavi momRerlis, siRnaRis raionis ansambl mravalJamieris solistis, valiko nanobaSvilis iubileze
CamoviyvaneT da ansambl SemoZaxilTan erTad vamRereT
(valiko nanoba Svili (1926 _ 2014) _ profesionali lot
bari, xalxuri simReris cnobili Semsrulebeli _ 60iani
wlebidan siRnaRis raionSi moRvaweobda: daaarsa ramde
nime musikaluri skola, xelmZRvanelobda xalxuri sim
Reris (sul 17) gundebs _ m.k.)
andro simSvilTan urTierToba merec gvqonda, magram
ufro iSviaTad. mTavari gakeTda: saqme daiZra, mis cxov
rebas azri mieca, andro papa marto aRar iyo. mixaria,
rom yovelive amaSi patara wvlili Cvenc migviZRvis.~
andro simaSvili da valiko nanobaSvili 2010 w.
71
andro papa parizSi
axalma saukunem andro papas mxsnelis saxiT anzor
erqomaiSvili gamougzavna.
andro papa mogviTxros: `2001 wels anzor erqomai
Svilma minaxula da miTxra, parizSi unda waxvide, fran
gebs qarTuli simRera unda aswavloo. me wina wlebSi ise
cudad viyavi... raRa dros Cemi pariziameTqi, _ viuare.
magram anzori ar momeSva, imdeni melaparaka, davujere
da marto wavedi am siSoreze. rom Cavedi, Rame ver vi
Zinebdi, sul simRerebs vRiRinebdi, vixsenebdi. mere me
cadineobaze uTqvamT, es kaci Ramec mReriso. nelnela
aRvadgine uZvelesi simRerebi, bavSvobaSi gagonilic ga
vixsene. ase rom, amJamad 140mde simRera maxsovs.
parizSi sami kvira dav rCi, Cemi maspinZlebi qalTa an
sambli irinola (xelmZRv. frenk qeini) da mamakacTa an
sambli marani (xelmZRv. bertran lambolizi) iyvnen. Tavi
dan aTi kaci damxvda da bolos 35ni iyvnen: qarTuli sim
Rerebis Sesaswavlad safrangeTis sxva qalaqidan da sxva
qveynebidanac ki Camodiodnen: inglisidan, holandiidan,
korsikidan, norvegiidan. repeticiebs marTlmadidebeli
eklesiis foieSi vatarebdiT _ sami kvira davrCi da sul
17 simRera Sevaswavle. koncerti wminda ninos taZarSi
gavmarTeT. darbazi xalxiT iyo savse. Cveni namReri Cavi
wereT da iqaur moZRvars davutove: alilo, Sen xar venaxi da sxva simRerebi. marTlmadideblur dResaswaulebze
mrevli Turme sul am Cvenebur simRerebs mReris.
ansambl maranis wevrebis garda simRerebis mosasmenad
72
da saswavleblad sxvebic
modiodnen, me uars aravis
veubnebodi, iseT xmaze
viyavi, TviTon mikvirda.
im periodSi parizSi
erisioni iyo Camosuli da
erTma amerikelma yvelani
erTad migvipatiJa. erisionis biWebi sul CemTan
modiodnen _ andro papa,
axla es vimReroT, mere
is vimReroTo... me vuT
xari, Tqven ager xelmZR
vaneli gyavT, ar ewyinos
meTqi. ar ewyinebao. maSin
kargimeTqi da zamTario
vamRere.
yovel meore dRes frangebs eqskursiebze davyavdi.
yvelaferi maCvenes: parizis Semogareni, eifelis koSki.
veubnebodi, rad minda es ConCximeTqi... mainc amiyvanes.
fotoreportiori ukan damdevda, radioSi diski Cavwe
reT. amgvarad, gaviseirne am sibereSi~.
ase ubralod, misTvis damaxasiaTebeli uSualobiT
gviyveba andro simaSvili 14 wlis winandeli `parizuli
gastrolis~ ambavs.
andro papasaTvis es sasiamovno, magram Cveulebrivi
movlenaa. arcaa gasakviri _ simReris swavleba, gun d Tan
muSaoba xom misi profesiuli saqmianobaa! andro papa
andro simaSvili da frank qeini
73
cota mosawyenadac ki
gvac nobs Tavisi moRvaweo
bis parizul furcels...
TiTqos 21 dReSi ucxoeli
SemsruleblebisaTvis (Ta
nac, gaiTvaliswineT, ara
musikosebisaTvis) 17 qar
Tuli xalxuri simReris
swavleba araviTar siZne
les ar warmoadgendes, miT
ufro 80 wlis kacisaTvis!
andro papa imazec dums,
rom simRerasTan erTad
man saqarTvelos istoriac
gaacno maspinZlebs, qarTul zneCveulebebsa da yo
fiT kulturasac aziara isini. frangebi mojadoebulni
darCnen andro simaSvilis codniT, profesionalizmiT,
axalgazrduli SemarTebiT, misi pirovnuli TvisebebiT...
isini andro papas `simReris mzes~ eZaxdnen...
andro simaSvili da bertran lambolizi
andro simaSvili parizSi, 2002 w.
74
gTavazobT amonaridebs maTi werilebidan:
`Zvirfaso andro, Seni werilisaTvis didi madloba.
misma wakiTxvam didi emocia gamoiwvia CvenSi. ukve ramde
nime weliwadia, erTmaneTi aRar gvinaxavs, magram xSirad
vfiqrob Senze. xSirad vigoneb Sens keTil Rimilsa da
brZnul sityvebs. imedi maqvs, male gnaxav an parizSi, an
saqarTveloSi. gkocniT siyvaruliT. elisabedi~.
`axla roca gwer, minda, SenTan erTad Sens lamaz mTeb
Si viyo da alilos vmRerode. andro papa, Sen Cems cxov
rebaSi erTerTi yvelaze lamazi adamiani xar. ramdenje
rac parizis RvTismSoblis taZars Sevxedav, Seni bavSvi
viT gabrwyinebuli Tvalebi magondeba. Cveni megobroba
da simRerebi Cemi cxovrebis erTerTi yvelaze Zvirfasi
nawilia, Zvirfasi ganZi da memkvidreoba. akoce magrad
Sens ojaxs. marimadleni.~
`sufraze vsvamT Sens sadRegrZelos da didxans si
cocxles gisurvebT. imedi maqvs, sul male SevxvdebiT da
erTad vimRerebT. Sen Cven Zalian bevri ram gvaswavle. ar
gvaviwydebi, aqauri yvela momRerlis gulSi gidevs bina.
bertrani~.
`Cven, sayvarelo andro papa, Zalian mogvenatreT...
roca CvenTan iyaviT, is dro ar maviwydeba. roca vikribe
biT, Tqvens sadRegrZelos gansakuTrebuli siyvaruliT
vambobT xolme. vamayob, rom sul pirvelma me gagicaniT
bertranTan erTad. is dRe ar maviwydeba, zafxulis erT
mSvenier dRes, arTanaSi daupatiJeblad rom movadeqiT
Tqveni saxlis kars. pativiscemiT, Tqveni TamTa~.
75
andro simaSvili frang moswavleebTan erTad, parizi, 2002
frangi moswavleebis werilebi
76
`Cveno Zvirfaso papa andro, didi madloba imisaTvis,
rom uflebas gvaZlev papa dagiZaxoT. Senze marTlac ise
vfiqrob, rogorc Cems papaze. gergeTulas ki sul vmRe
ri. Seni simReris madli da Zala sul Tan damyveba.
mTeli guliT visurveb, janmrTelad iyo, kidev Sev
xvdeT da vimReroT erTad.
kidev madloba yvelafrisaTvis. silveni~.
`Zvirfaso papa andro, Tqven me ar micnobT, mxolod
ramdenime Tvea, rac gogoebTan vmReri. Tqvenma werilma
guli amiCvila, ase mgonia, rom Cemi papac xarT~.
... ase eferebian Tavis andro papas qarTulad amRere
buli frangebi...
koncerti kaTolikur eklesiaSi, parizi.
77
oriod sityva alaverdis taZris
mgalobelTa gundis Sesaxeb
XXI saukune qarTuli kulturisaTvis gansakuTrebu
li mniSnelobis movleniT daiwyo: gaerTianebuli erebis
ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis organizaciam –
iuneskom _ qarTuli xalxuri simRera kacobriobis ara
materialuri memkvidreobis Sedevrad gamoacxada da qar
Tuli folkloris dasaxmareblad, grantis saxiT, 150.000
dolari gamoyo. es Tanxa ori mimarTulebiT gadanawil
da _ qarTuli folkloris Semdgomi ganviTarebisaTvis
da folkloris kvlevisaTvis.
folkloris sferoSi masStaburi samecniero muSaobis
sawarmoeblad TbilisSi saxelmwifo konservatoriis
tra diciuli mravalxmianobis kvlevis saerTaSoriso
centri daarsda. 2002 wlidan dRemde am centris Taos
nobiT tradiciuli mravalxmianobis Svidi saerTaSoriso
simpoziumi Catarda, romlebzec qarTveli da ucxoeli
mecnierebis mier Catarebuli kvlevebia warmodgenili.
imave wels, folkloris Semdgomi ganviTarebis miz
niT, qarTuli xalxuri simReris saerTaSoriso centrma
(romelsac dRemde anzor erqomaiSvili xelmZRvanelobs),
grandiozuli proeqti wamoiwyo: saqarTvelos aT rai
onSi orwliani salotbaro skolebi gaxsna. am skolebSi
raionis cnobili momRerlebi axalgazrdebs TavTavianTi
kuTxis simReragalobas aswavlidnen. salotbaro skole
bis saqmianobas simReris centris warmomadgeneli giorgi
donaZe kurirebda. amJamad batoni giorgi saqarTvelos
78
folkloris saxelmwifo centris direqtoria. mis mo
naTxrobs calke SemogTavazebT.
2002 wels TelavSi salotbaro skola gaixsna. xalxuri
simReris maswavleblad andro simaSvili airCies. pari
zidan dabrunebul andro papas sasiamovno ambavi elo
da: anzor erqomaiSvilma alaverdis taZris mgalobelTa
gundisaTvis xalxuri simRerebis Seswavla daavala.
alaverdis taZris mgalobelTa gundi 2001 wels ala
verdeli mitropolitis daviTis locvakurTxeviT Se iq
mna. gundis regenti konstantine papalaSvili gaxldaT.
konstantine papalaSvili alaverdel mgalobelTa So
ris asakiT ufrosi iyo. misi papis Zma, giglo papalaSvili
iyalTos ansamblSi mReroda, Zlieri meore xma yofila.
andro papas azriT, simRerebic kargi hqonia, teqstebic.
ansamblSi igi safanduro simRerebs asrulebda.
konstantine papalaSvili Tbilisisa da Telavis gun
debSi mReroda, Semdeg profesiiT gaagrZela muSaoba _
alaverdis eparqiis mTavar arqiteqtorad. bolos ala
verdis mgalobelTa gundis regentoba daavales.
andro papa ixsenebs: `roca gundSi mivedi, galobaSi me
cadineoba ukve dawyebuli hqondaT, Tamaz gabisonia (eT
nomusikologiis doqtori _ m.k.) amecadinebda. me xalxur
simRerebs vaswavlidi. yanimkuris dadgma mindoda, biWebi
Tavidan gamijiutdnen _ amas vin uyurebso. mTeli weli
vimuSaveT, bolos avkinZe _ gamovida patara speqtakliviT.
iseTi gamosvla gvqonda _ suyvelas boli avadine ~...
2003 wels alaverdis taZris mgalobelTa gundi fol
kloruli festivalis laureati gaxda.
79
daskvniT koncertze TbilisSi, rusTavelis Teatris
scenaze, yanismkuri aCvenes. samwuxarod, es alaverdis
mgaloblebis bolo gamosvla iyo _ dafinansebis Sewyve
tis Semdeg, enTuziazmis anabarad darCenili gundi nel
nela daiSala.
beqa biZinaSvili: ̀ am gundSi biZinaSvilebi samni viyaviT,
orni _ bainduraSvilebi (alaverdis mgaloblebi), vasil
kornienko, SaSviaSvili giorgi (axla mRvdelia), griSka
Svili Tornike, miqelaZe laSa _ yvelani moviwamleT mu
sikiT. zogma swavla umaRlesSic ganagrZo. me sasuliero
akademiasTan arsebuli qarTuli simRerisa da galobis
umaRlesi saswavlebeli davamTavre, lotbari var.
Tavidan, simRerebis Sesaswavlad rom mivedi, situa
cia ar momewona _ yvelas erT xmaSi gvamRerebda xan pir
vels, xan meores, me ki vicodi, rom es ar SeiZleboda.
mere mivxvdi: andro papa yvela xerxs mimarTavda, oRond
andro papa da yanismkuri alaverdis taZris mgaloblebelTa gundis SesrulebiT, 2003
80
Cven Tvis simRera eswavlebina momdevno fraza. mosmeniT
gvaswavlida: jer TviTon imRerebda, mere Cven gvameore
binebda.
ansamblSi 40 wlis kacebic da 25 wlis biWebic viya
viT. yvelaze ufrosi uSangi SarvaSiZea _ papamisi, Tur
me, kargad mReroda. duetSi me da andro papam vimRereT
salamuro, diambego. uSangisTan erTad mravalJamieri da
berikaci Seasrula.
andro papas SeuZlia, yovel jerze axleburad imRe
ros, namdvili improvizatoria. erTi idea maqvs: minda,
simRerebis axalaxali variantebi gaakeTos. adre yvela
momRerali qmnida Tavis variantebs, axla ki yvela erT
sa da imaves mReris, mxolod Caxvevebs cvlian, magram es
axal variants ar niSnavs...~.
andro simaSvili alaverdis taZris mgaloblebTan erTad
81
stumrad SemoZaxilTan
alaverdis taZris mgalobelTa gundis daSlis mere,
andro simaSvilma axali ansambli _ SemoZaxili _ Camoaya
liba. mas Semdeg, ukve ramdeni welia, andro papa kviraSi
samjer _ orSabaTs, oTxSabaTsa da paraskevs arTanidan
TelavSi dadis da Telavis dramatuli Teatris SenobaSi
SemoZaxils amecadinebs. marTalia, sapatriarqom sarepe
ticiod adgili gamouyo, magram iq axla remontia. ase
rom, madloba Teatris samxatvro xelmZRvanels paata
guliaSvils daxmarebisaTvis.
SemoZaxili raionuli Tu respublikuri mniSvnelo
bis festivalebis (artgeni, axali Telavuri festivali Newnadimi) xSiri stumaria.
ansamblis wevrebis gasacnobad arTanaSi Semodgomis
miwuruls CavediT.
Cveni pirveli vizitis Semdeg arc ise didi dro iyo
gasuli, magram haerSi ukve zamTris susxi trialebda.
mze veeberTela Rrublebs daefara, maTi Crdilebi kav
kasionis kalTebze Sefenil tyeebs idumal iers aZlevda.
dRisiT jer kidev Tbiloda, RamiT ki namdvili zamTris
sunTqva vigrZeniT. sabednierod, damxvedrTa siTbom,
agizgizebulma buxarma da cota kaxurma Rvinom Ramis si
cive dagvaviwya.
ucnaurad daemTxva: andro papaze siuJetis gasakeTeb
lad arTanaSi sapatriarqos televiziis muSakebic Camo
vidnen. me da Jurnalistma ia tiginaSvilma batoni an
dro kiTxvebis alyaSi movaqcieT, magram, mgoni, Zalian
82
ar Sewuxebula. piriqiT, energiuli da xalisiani Canda.
bolo ar uCanda mis mogonebebs...
ucnaur droSi vcxovrobT _ sul sadRac miviCqariT,
Torem, wesiT, andro simaSvilis yovel sityvas unda vi
werdeT, gverdidan ar vSordebodeT. netav, misi SviliS
vilebi Tu acnobiereben, rogori papa hyavT...
ansamblis wevrebi sxvadasxva profesiisani arian, zo
gic, drois Sesabamisad, umuSevari. asakiTac da xasiaTi
Tac imdenad gansxvavebulni Canan, rom maTi erTsulov
neba simReraSi sakvirvelicaa. Tumca, maT urTierTobas
ori ram aduRabebs: kaxuri simReris siyvaruli da udi
desi pativiscema da siyvaruli andro papasadmi.
repeticiis dasrulebis Semdeg SemoZaxilis wevrebs
gavesaubre. pirvel rigSi, andro papas ZmiSvils, givi si
maSvils dawvrilebiT gamovkiTxe saxelovani mamis Sesa
xeb. batonma givim saojaxo albomidan suraTebic gadmom
ca, risTvisac did madlobas movaxseneb. mis vrcel mo
gonebas calke SemogTavazebT. aq ki ansamblis danarCeni
wevrebis monaTxrobs gagacnobT.
uSangi SarvaSiZe _ pirvel xma, andro papas mewyvi
le, 79 wlis: andros ansamblSi yvelaze ufrosi var. 25
weli gardabanSi mTavar agronomad vmuSaobdi. aq rom Ca
movedi, (TelavSi repeticiebze sofel vanTidan dadis)
simRera mainteresebda, veZebdi kacs, raTa erTad gagve
keTebina rame. androsTan mimaswavles _ adre alaverdSi
amecadinebda mgaloblebso. mivedi masTan da gavicani _
andro xom iciT rogoria? egreve miTxra, unda vimReroT
me da Seno da amis mere daiwyo... masTan muSaoba yovel
83
Tvis Rirs, imitom, rom Tavidan bolomde icis, ra unda
gaakeTos kacma. miuxedavad imisa, rom moxucia, Tavisi
profesia kargad icis _ ganaTlebuli, tkbili mosaubre,
sindisieri, ojaxis kacia. amis mere daiwyo Cveni cxovreba
erTad da veRar vanebebT erTmaneTs Tavs. Tu gagviWir
deba, vexmarebiT erTmaneTs, enTuziazmze vmuSaobT. me
fandurze vukrav, Cemi simRerebi maqvs.
mamaCemi xalxuri simReris moyvaruli iyo, CvenTan
saxlSi mRerodnen SemoZaxils, zamTarios, berikacs. xuTi
wlis biWs gverdiT momisvamda da maswavlida.
gardabanSi ansambl beTaniaSi vmRerodi mamia baq raZesTan.
aq me da andro III xmebs viyofT, erTad vmReriT.
androm baSvebica da moxucebic _ yvelani agvamRera...
nikoloz cixiSvili _ III xma, 31 wlis: ojaxSi pata
raobidan vmRerodi, II klasidan pavle demuriSvilTan
biWunaTa ansamblSi viyavi, mere Telavis II saswavleb
lis sagundosadiriJoro ganyofileba davamTavre, vio
linozec vukrav, _ TbilisSi niWierTa aTwledis mosam
zadebel kursze vswavlobdi, sapatriarqoSi vgalobdi da
konservatoriaSic Caviricxe, magram fasianze da sxva gza
avirCie: germaniaSi wavedi, duseldorfSi didi samrev
loa da iq vgalobdi, mama ise arqimandritTan, didi praq
tika SeviZine. TelavSi, biWunaTa ansambli Camovayalibe,
xels miwyoben.
Telavidan wasvlamde alaverdSi vgalobdi, iq andro
papa xalxurebs gvaswavlida. saqarTveloSi dabrunebis
mere isev andro papasTan var. marTalia, sistematurad
ver vaxerxeb, magram mainc.
84
andro papa saocari kacia. mas didi amagi aqvs TiTo
eul Cvenganze.
leqso xanjaliaSvili _ 57 wlis: simReris tradicia
Cems gvarSi CemiT daiwyo. mosmena yovelTvis miyvarda. Ca
xutaSvilebis rZali lia simReras gvaswavlida. Segvkriba
ori biWi da xuTi gogo da ansambli Svidkaca Camoayaliba.
skola rom davamTavre, Zia miSam gundSi Camayena. ma
Sin simaSvilCaxutaSvilebi calke ar mRerodnen, yvelani
erTad iyvnen (soflis did gundSi _ m.k.).
ansambli rumineTSi rom gauSves, me uari miTxres _
Cawyoba midioda raikomidan, Zia miSam _ Cemze araa da
mokidebulio. xom gaxsovT, ra Zneli iyo sazRvargareT
wasvla? mec tlinkebi wamovyare, aRar minda ansamblSi
meTqi da aRar mivedi.
amasobaSi TbilisSi iuridiuli fakulteti davamTav
re, coli moviyvane, nafareulSi gadavedi. Zia miSas iqac
sTxoves gundis gakeTeba. Tu leqsoc iqneba, maSin kio _
uTqvams. mokled, gavakeTeT gundi nafareulSi. mere me
Camovayalibe Svidkaciani ansambli, speqtaklic davdgiT
_ sabraldebo daskvna, marjaniSvilSi gavitaneT, moskov
Sic gagviSves ori kviriT, kargi dro gavatareT.
miSa rom daiRupa, arTana andro Ziam Caibara. dafinan
seba aRar iyo, sul enTuziazmze varsebobdiT. dResac ase
varT...
irakli dvaliSvili: adre CakruloSi jumber jangu
laSvilTan vmRerodi. es ori welia, andro papasTan var.
simRera rom mindoda, imitom davdivar, Torem iseTi
profesia maqvs _ paTanatomi var _ rTuli. Tavisufal
85
dros aq vatareb. zogjer aqedan pirdapir gamoZaxeba
ze mivdivar. CemTvis simRera yvelaferia _ gantvirTva,
gaxaliseba mTlianad, ginda problema mqondes _ amaSic
mexmareba. amitom movdivar. Torem me rasac vuyureb _
RmerTma yvelas aSoros. Svilebi da SviliSvilebic myavs,
saxlSi vmReriT, kargi saojaxo ansambli gvaqvs.
giorgi wvelebaSvili: andro papas namowafari var, jer
kidev skolidan. cota xans arTanaSi vmRerodi, mere Su
aledi mqonda _ profesiiT vmuSaobdi, sanhigienisti var.
mere androm aq wamomiyvana, meore welia aq var. sakmaod
saintereso cxovrebaa, kargi koleqtivia, erTmaneTis nax
va gvixaria. ori biWi myavs _ Tornike da vaniko, ocdarva
da ocdaaTi wlisa, deda myavs, vcxovrobT, rogorc so
fels Seefereba.
SemoZaxilSi didi siamovnebiT davdivar. andro viRa
cisTvis papaa, CemTvis _ Ziaa. Cemi mama da biZa _ boria
arTanaSi mRerodnen. Tu gaxsovT, 1980 wlis dadgoma
saqarTvelos WaRara kacma miuloca da RviniT savse ja
miT daloca _ is mamaCemi iyo, vano wvelebaSvili. maSin
arTana televiziaSi dapatiJes, yanismkuri Seasrulebi
nes. hoda, bolos, mravalJamieris fonze daloca saqar
Tvelo mamaCemma. kargi dro iyo, axalgazrdebi viyaviT...
wina wels movida andro Zia da simRera SemomTavaza.
mec, ra, saSualebaze meti ra iyo, samuSao ar aris da...
imis mere erTad varT.
TaZia sisauri: me mTis kaci var da kaxur simReraze
balRobaSi viZaxdi: mkvdari viyo da gamagonon, erT saaTs
kidev vicocxlebmeTqi. axlac am suliT vcxovrob.
86
68 wlis kaci var, 1972 wlidan vmReri. TelavSi rac
Camovedi, jer CakruloSi viyavi, jumber jangulaSvil
Tan. axla aq var. me simRera, leqsi da Cemi eris cis nami
damrCenia. leqsebs vwer didi xania, albaT yvela scenaze
vmdgarvar: vaxuStis drosac, mere usamarTlobaSic ga
banebuli var da axlac vbanaob. ai, ansambli varT da sa
repeticio adgili ar gvaqvs, kulturis saxli ar gvaqvs,
aq varT Semoxiznulebi. kidev kargi, TeatrSi mogvces es
adgili samecadinod.
andro papa arTanidan TelavSi Tavisi fuliT dadis _
siminds fSvnis, fuls ise Soulobs _ aba, am kacis gverdze
rogor ar unda davdge, ra gavakeTo amaze Zvirfasi, rom
vuRalato? rac ginda daRlili da nervebmoSlili viyo,
rom ityvis, biWebo, modiT davZaxoTo, mec aq var. is ara
sodes agvianebs repeticiebze _ es Cven vagvianebT. erTi
kargi leqsi maqvs dawerili, iubile Tu gadauxades, iq
unda wavukiTxo. vaxuStim (kotetiSvilma _ m.k.) rom wigni
gamouSva kaxeTis regionis leqsebiTa, sami magdeni masala
maqvs, adgili ar myofnis. amas winaT marjaniSvilis Te
atrSi damibares, leqsi wamakiTxes, rac WirdebodaT da
sityva ar gviTxres, ise gamogviSves _ Suqi Caaqres da erTi
gasasvleli dagvitoves. madlobac ar gviTxres wesieri.
Cven Zalian faqizi xalxi varT, Cven Zalian bevri
gvaqvs da vcdilobT sxvebsac mivceT, egeb gamaadges. mag
ram, imis magivrad, rom madloba Tqvan... mainc ase sjobia,
amaze saimedo laSqari ar aris. mec is wveTi var, okeaneSi
rom midis da uerTdeba. ase jobia sikvdili...
87
Tornike griSkaSvili: 31 wlis var. bavSvobaSi aq, Te
lavSi, demuriSvilis ansamblSi vmRerodi, 10 wlis win
ki andro papasTan daviwye siaruli, xalxur simRerebs
vswav lobdi. Semdeg SemoZaxilSi wamovedi _ mokled, an
dro papas davyvebi.
aq yvelani misi gazrdilebi varT. asakobrivi gansxva
veba xels ar gviSlis, mainc yvelani megobrebi varT,
erTad purs vWamT, erTad vqeifobT, vmecadineobT da ga
movdivarT scenaze.
dedis mxridan andro papa Cemi naTesavia, magram ama
Si araa saqme: qarTuli folkloris iseTi saunjea, gul
grilad veravin Cauvlis. andro papa unikaluri vinmea
_ erTi saaTi, ori saaTi viyo, kidev menatreba masTan
SemoZaxili artgenze, 2009 w.
88
yof na. yvelaferSi gacnobierebulia, istoriis SesaniSna
vi mcodnea, sxvadasxva Temaze gauTaveblad SeuZlia sau
bari. janmrTelobasa da dRegrZelobas vusurveb.
CvenSi sanam kaci ar daberdeba, ar gardaicvleba, di
debas ar aniWeben. andro papa namdvilad didi pirovnebaa
da Zalian minda, sicocxleSi dafasdes.
giorgi gelaSvili: Telavis Teatris msaxiobi var, arsad
ar mimReria arasodes. aqac sruliad SemTxveviT movxvdi:
dilaobiT vvarjiSob xolme da erT dilas TaZia sisaurs
Sev xvdi. misi damxaxurebaa, ansamblSi rom movedi. gavicani
es adamiani, andro papa, is Tavidan bolomde siyvarulia,
ramdenime TveSi amamRera. axla vmegobrobT da, RvTis wya
lobiT, mis axlobelTa siaSi var. 36 wlis var. andro papam
Tavisi androseuli vazis nergi maCuqa. TbilisSi waviRe, da
velodebi, rodis ixarebs. madloba RmerTs yvelafrisaTvis.
ivlita cocxalaSvili: ansamblis wevri ara var. andro
papasTan ansamblSi mamakacuri simRerebis Sesaswavlad
davdivar. me TviTon mainteresebs da sxvebsac vaswavli.
dRevandeli areuli musikis fonze, viTom axals rom qmni
an da TviTonac ar ician ras, vcdilob bavSvebs gavuRvivo
siyvaruli WeSmariti qarTulisadmi da vaswavlo is, rac
ukvdavia: Cakrulo, mravalJamieri, SemoZaxili, Zveli kaxuri, Telavuri, qalgulo, qalaquri, ceduri, saeklesio.
rac Cems sulSia, minda sxvasac vaswavlo. qarTveli sul
ibrZoda, Tavs icavda, kacica da qalic erTnairad. amitom
kacTa simRerebi yvelam kargad unda vicodeT.
kobiaSvili ivane _ 27 wlis: Telaveli var, alaverdis
gundSi 2005Si mivedi. andro papa simRerebs gvaswavlida,
89
me _ bans vaZlevdi. ojaxSi orive papas fandurebi hqon
daT, bebia mReroda, dedam musikaluri ganaTleba Tela
vis teqnikumSi miiRo. musika bavSvobidan mesmoda, musi
kaluri ganaTleba maqvs _ gitaraze vukrav. alaverdSi 18 wlisa mivedi, axla SemoZaxilSi var, andro papasTan, Tan
xelobas veuflebi, yoveldRe mecadineobaze ver movdi
var, banebi ramdenime varT, amiT mecadineoba ar iSleba.
ra vqna, ojaxSi raRacebi Cems kiserze gadadis, yoveldRe
23 saaTi saqmidan mocdena ar gamomdis. xSirad ver mov
divar, magram simRera sicocxlebs mixalisebs.
ai, giorgis (giorgi elizbaraSvili _ m. k.) cota eza
reboda dRes wamosvla. vuTxari: axalgazrda kaci xar.
roca daberdebi, ityvi, _ andro simaSvilTan vmRerodi...
yvelaferi gadade da wamodimeTqi.
andro papa Tavmdabali kacia. meuRle rom gardaec
vala, panaSvidi meufem gadauxada. maSin bevrs gaukvirda
_ ramxela dafaseba hqoniao. saxlSi andros toli papa
myavs. guli mwydeba, TiTze CamosaTvleli arian iseTe
bi, romlebic siberemde movidnen janmrTeli, gonieri,
sufTad... da saxea imisa, Tu adamianma sufTad icxovra,
mSvidobianad gaiara cxovreba _ mSvidobiani sibere eqneba.
giorgi elizbaraSvilsac gavesaubre _ 17 wlis mokrZa
lebul, simpaTiur axalgazrdas. agrarul fakultetze
abarebs TbilisSi, mere raionSi davbrundebi da mivxe
dav am sferoso, _ imedovnebs. simReras andro papasTan
swavlobs, ansamblSi bania. yaralaSvilebis STamomavali
yofila...
90
* * *
repeticias ansamblis ramdenime wevri ver daeswro. an
dro papa Zalian ganicdis amas, Tumca kargad esmis, rom
ojaxis marCenal mamakacebs repeticiisaTvis zogjer
dro, zogjer xalisi da energia ar hyofniT _ SemoZaxili xom enTuziastebis ansamblia! arada, enTuziazmi zogjer
Ralatobs kacs!
andro papas SemoZaxilis sicocxlisunarianobis imedi
aqvs. mec minda, dRegrZeli da warmatebuli iyos andro
papas nabolara. albaT, asec iqneba. erTi ram zustad
vici: is siyvaruli da energia, riTac andro simaSvili
am saqmes emsaxureba, auracxelia da fuWad ar unda dai
kargos. misi anazRaureba mxolod ansamblis warmatebul
arsebobas SeuZlia. amitom mimaCnia: danaSauli iqneba, Tu
andro papas ukanaskneli ansambli enTuziazmis anabara
darCeba. TiToeuli Cvenganis danaSauli...
isic vici: Tu gvinda saqarTveloSi folklori coc
xlobdes da viTardebodes _ arTanisa da SemoZaxilis msgav si ansamblebi unda movamravloT, ansamblebi, rom
lebic Zvelebur, xalas soflur simRerebs gaacocxle
ben. mjera: saqarTveloSi jer kidev moiZebneba WeSmariti
folkloris mcodne, andro simaSvilis msgavsi mouRle
li berikacebi. sanam droa, viswavloT maTgan!
dRegrZeloba vusurvoT ansamblis wevrebsa da maT
unikalur xelmZRvanels _ andro simaSvils!
fasdaudebelia misi Rvawli momavali Taobebis winaSe.
91
arTana saeqspedicio CanawerebSi
sofel arTanaSi pirveli folkloruli eqspedicia
1951 wels moewyo. mas cnobili mecnieri Tamar mamalaZe
xelmZRvanelobda. TerTmeti simRera Caweres: sofleli glexis Svili var, mayruli, TeTro bato, urmuli, mravalJamier, oduri, garekaxuri, guTnuri, nana. simRerebis
nawili bolonakluli an dausrulebelia, magram, yvela
teqnikuri xarvezis miuxedavad, kaxuri simReris mkvle
varTaTvis isini fasdaudebeli ganZia.
Catarebuli muSaobisa da dakvirvebis Sedegebi (iseve,
rogorc mis mier notirebuli masala), mocemulia 1962
wels gamocemul monografiaSi Sromis simRerebi kaxeTSi, romlis winasityvaobaSi avtori aRniSnavs: `arTane
li momRerlebisgan gansakuTrebuli xmiTa da simRerebis
kargi codniT gamoirCeoda simaSvilebis ojaxi~.
1952 wels simaSvilebma kidev erT eqspedicias umas
pinZles. amjerad es iyo Tbilisis vano sarajiSvilis sa
xelobis saxelmwifo konservatoriis pirveli samecnie
ro eqspedicia kaxeTSi, romelsac profesori grigol
CxikvaZe xelmZRvanelobda. am eqspediciis monapovari _
TerTmeti simRera _ konservatoriis arqivSia daculi. es
simRerebia: jvari winasa, urmuli, oduri, yanis muSuri, alilo, sacekvao, mokle mravalJamieri,. grZeli mravalJamieri, Cakrulo, orovela, kalouri.
1958 wels arTanaSi konservatoriis pedagogi, fol
kloristi oTar CijavaZe Casula, adgilobrivi momRer
92
lebi (maT Soris zeda xmebi _ giorgi da abram simaSvilebi
da solomon CaCauri) Seukrebia da maTi SesrulebiT Sem
degi simRerebi Cauweria: alilo, beri kaci var, zamTario, Tamar qali, mayruli, mokle mravalJamieri, mravalJamieri, oduri, garekaxuri saWidao, sxvaTa mojamagirobas, SaSvikakabi, Cakrulo, Conguro, jvaris winasa, nana _ sul 15 simRera. TiTqmis yvela simRera Sesulia 1962
da 1969 wlebSi oTar CijavaZis mier gamocemul sanoto
ortomeulSi _ qarTuli kaxuri simRerebi.pirveli eqspediciidan 26 wlis Semdeg, 1984 wels, oTar
CijavaZem arTanaSi kidev 25 simRera Caiwera (maT Soris
zogierTi xelmeored). es simRerebia: arTanuli mravalJamieri, zamTari, yanimkuri, oduri, grZeli kaxuri mravalJamieri, diambego, SemoZaxili, aragvis xeobazeda, kalospiruli, Tamar qalo, qarTvelo, xeli xmals ikar, alilo, SemoZaxili (meore varianti), mamulo, guTnuri, simRera bunebaze, Cakrulo, guSin Svidni gurjanelni, winwyaro, mxedruli, Savlego, Sairebi, SaSvikakabi, kaxuri saWidao. samwuxarod, am masalis gamocema baton
oTars ar dascalda.
1963 wels arTanaSi cnobili mecnieri, folkloristi
mindia Jordania Cavida da simaSvilebis ojaxSi simRerebi
Caiwera. momRerlebsa da baton mindias Soris kaxuri sim
Rerebisa da maTi Sesrulebis wesebis Sesaxeb saintereso
saubari gaimarTa. batonma mindiam misTvis Cveuli sizus
tiT CainiSna kuTxuri gamoTqmebi, calkeuli sityvebi,
eTnoforebis mier gamoTqmuli mosazrebebi. konserva
toriis folkloris laboratoriaSi dacul am masalas
93
_ saeqspedicio dRiurs _ eTnomusikologebisaTvis didi
daxmarebis gaweva SeuZlia.
im Canawerebis (sul 23 simRera Caiweres) gacnobisas
yuradReba mivaqcie erT faqts: orovela zedized orjer
aris Cawerili. pirvelad mas andro simaSvilis biZa, abram
simaSvili asrulebs, meored ki Tavad andro simaSvili,
romelic maSin 40 wlis iyo. simReris zedized orjer
Sesrulebis faqti TavisTavad arafrismetyveli iqnebo
da, rom ara erTi garemoeba: abram simaSvili urmulisa
da orovelas aRiarebuli Semsrulebeli iyo da mas Sem
deg orovelas xelmeored simReras bevri ver gabedavda.
rogorc Cans, andro simaSvili ukve maSin (an, egeb, gaci
lebiT adrec) Tavis saxelovan mamabiZas simReraSi tols
ar udebda.
bolo eqspediciebi da gamocemuli diskebi
oTari CijavaZis bolo eqspediciis (1984w) Semdeg ori
aTeuli wlis manZilze arTanaSi simRerebis Casawerad
aravin Casula. 2005 wels ki 82 wlis momRerals, Tbi
lisis saxelmwifo konservatoriis tradiciuli mra
valxmianobis kvlevis saerTaSoriso centris proeqtis
far glebSi, estumra eTnomusikologi, xelovnebaTmcod
neobis doqtori, natalia zumbaZe. isaubres, simRerebic
Caiwera. amis Semdeg, konservatoriis tradiciuli mra
valxmianobis kvlevis saerTaSoriso centris # 3 biule
tenSi andro simaSvilTan interviu daibeWda. ramdenime
wlis Semdeg, 2008Si, folkloris saxelmwifo centrma
94
gamosca ori diski: erTi andro simaSvilisa da alaverdis
taZris mgalobelTa gundis mier Sesrulebuli 15 sim
ReriT (es simRerebi andro papam Seaswavla), da meore _
andro simaSvilis mier moTxrobili ambebiT.
diskebze darTul bukletSi natalia zumbaZe wers: ga
mocemis I diskze, ZiriTadad, warmodgenilia sofluri
(glexuri) simRerebi, maT Soris _ kaxuri kilokavisTvis
umniSvnelovanesi sufrulebi..... saSobao, mayruli, Sro
mis, saferxulo wyobis da saxumaro simRerebi... aqve Se
sulia qalaquric da, rac gansakuTrebiT sainteresoa,
xalxuri Semsruleblis mier Tavisuflad namReri pro
fesiuli musikis nimuSebic.
II diskze Tavmoyrilia Cemi da andro simaSvilis saub
rebi...
aseTi diski, romelic warmoaCens momRerlis Semoqmede
biT da pirovnul saxes, acocxlebs misi mSobliuri soflis
musikalur yofas da, motanil informaciaze dayrdnobiT,
dRemde Cauwereli simRerebis aRdgenis saSualebasac iZ
leva, pirvelia qarTuli xalxuri musikis sferoSi~...
aris kidev erTi `samoyvaruli~ diski _ ase afasebs
Tavis namuSevars misuris Statis Truman State University-is kursdamTavrebuli, aramusikosi giorgi amaSukeli.
misi TqmiT, misuris Statis sabiblioTeko sistemaSi ne
bismieri qveynisa Tu stilis musikis mosmena iyo SesaZ
lebeli, qarTuli folkloridan ki mxolod hugo zem
pis mier 90ian wlebSi Cawerili mTis folkloris diski
moipoveboda (saubaria hugo zempis dokumentur filmze Tamarisa da laSaris dReoba. 1998). mokled, 2011 wels
95
giorgim moigo sauniversiteto granti, samSobloSi eqs
pediciiT Camovida, Semdeg ki amerikaSi gamosca qarTu
li xalxuri simRerebis diski, saxelwodebiT `Polyphonic Songs in the Republic of Georgia~. am did saqmeSi mas daxma
reba gauwies: amerikaSi _ pedagogma, profesorma Sirli
makqeinma, saqarTveloSi _ eTnomusikologiis doqtorma
Tamaz gabisoniam.
giorgi amaSukeli gviambobs: `Cems diskze Cawerilia
megruli, svanuri, guruli da kaxuri simRerebi. dar
Tulia bukleti, romelSic Tavmoyrilia eTnografiuli
xasiTis informacia _ yvelaferi, ramac SeiZleba daain
teresos ucxoeli musikismoyvarulebi. ase rom, proeqts
saganmanaTleblo datvirTvac aqvs.
nato zumbaZe stumrad simaSvilebTan, 2005 w.
96
kaxuri simReris jadoqarTan, andro simaSvilTan Sex
vedram Cemze imdenad didi STabeWdileba moaxdina, rom
diskze verbaluri masala calke Sevitane. erTaderTi,
razec guli mwydeba isaa, rom yvelafris gamocema ver
moxerxda.
xma momawvdines, rom studentebma, gansakuTrebiT aR
mosavleT evropis qveynebidan, ukve araerTxel moiTxo
ves Cemi diski mosamsmenad da Sesaswavlad.
axla andro simaSvilis mosmena tenesis Statis sabib
lioTeko sistemaSi CarTul nebismier msurvels SeuZ
lia~.
andro simaSvili da ucxoeli mkvlevrebi
Tbilisis saxelmwifo konservatoriis folkloris
laboratoriis arqivis TanamSromlebma erTi saintereso
dokumenti gadmomces. esaa iaponur enaze dawerili sta
tia, saqarTvelos rukiTa da andro simaSvilis fotosu
raTiT.
iaponuris mcodnes axloblebis wreSi mivageni _ Cemi
kolegis medea farqosaZis SviliSvili, 15 wlis levan ve
SapiZe aRmoCnda. didi madloba mas operatiuli daxma
rebisaTvis.
statia daibeWda 2008 wlis 25 oqtombers, iaponiisa
da, zogadad, Soreuli aRmosavleTis wamyvan gazeTSi _
asahi SinbunSi. avtori, _ iorihito kunimacu qarTuli
xalxuri simReriTaa dainteresebuli. igi andro papasTan
Sesax vedrad arTanaSi, `karaliokisa da broweulis uxv
97
mosavlian mxareSi~, Cavida. avtori wers: `andro simaS
vilma 80 wlis manZilze imRera, Semoinaxa winaparTa sim
Rerebi da maTTan dakavSirebuli `niuansebi~. aseTi, oja
xSi gazrdili momRerali, adre sofelSi bevri yofila,
magram globalizaciis, urbanizaciis da, zogadad, drois
mdinarebis Sedegad, mxolod andro simaSvili darCa. igi
adre avariaSi moxvedrila, magram Tavad andro simaSvils
ase miaCnia: vidre winaparTa codnasa da simRerebs mo
maval Taobas ar gadascems, sikvdilis ufleba ara aqvs.
amitomac gadaurCa sikvdils~...
iaponeli eTnomusikologebis interesi qarTuli xal
xuri polifoniis mimarT `ar axalia, Zvelia~. pirveli ia
poneli eTnomusikologi _ morita minoru _ saqarTvelo
Si 1983 wels Camovida. man fexiT moiara Coxataurisa da
Telavis raionebi. megzurobas axalgazrda eTnomusiko
logi soso Jordania uwevda (eTnomusikologiis doqto
ri, profesori ioseb Jordania amJamad avstraliaSi moR
vaweobs). moritasanma uamravi simRera Caiwera, fan qris
wveris xela mikrofoni hqonda, vuyurebdiT, gvikvirda...
andro papasac, Turme, Zalian kargad axsovs batoni mo
ritas `ucnauri~ mikrofoni.
am mikrofonTan dakavSirebiT erTi kuriozis gaxseneba
SeiZleba: morita minoru iaponiaSi qarTuli xalxuri
simRerebis diskis gamocemas gegmavda. cxadia, yvelaf
ris Caweras Tavad ver SesZlebda da TbilisSi, firma
melodiis mier gamocemuli firfitebi SeiZina. Semdeg
mogvwera: Cemi Canawerebi firfitebze maRali xarisxis
gamodgao.
98
saerTod, batoni moritas eqspedicia savse iyo kurio
zebiT, romelTa Sesaxeb vicodi, radganac soso Jordania
Cemi ojaxis wevria. TelavSi rom Casulan, soso _ qar
Tveli mecnieri _ Cveulebriv nomerSi daabinaves, iapone
li mecnieri _ inturistSi. yovel diliT piris dasabanad
soso moritasTan dadioda, radgan sxva nomrebSi wyali
ar iyo! Tan am problemas moritasgan saguldagulod ma
lavda...
iyo sxva kuriozebic.
savele samuSaoebis pirobebi yvelgan Znelia. soflis
garemo, sadac muSaoba gviwevs eTnomusikologebs, xSir
SemTxvevaSi Sorsaa elementaruli komfortisagan. miT
ufro mougvarebeli iyo es problema maSin, 30 wlis win.
kaxeTSi Casvlamde, soso Jordaniam iaponel kolegasTan
am delikatur sakiTxze Camoagdo saubari _ mosalodnel
siZneleebTan mis momzadebas cdilobda. moritasanma
`daamSvida:~ soso, Cemze nu Relav, iseT adgilebSi var
namyofi, sadac kondicioneric ki ar hqoniaTo.
kidev kargi, mis nomerSi kondicioneric muSaobda, To
rem xom SevrcxvebodiT iaponelebis winaSe?
es xumrobiT, rasakvirvelia...
1986 wels, tokioSi gamocemul statiaSi vokaluri po
lifonia qarTul xalxur musikaSi morita minorum iapo
nelebs qarTuli tradiciuli mravalxmianoba gaacno. es
naSromi musikisa da musikaluri esTetikis kvlevebisad
mi miZRvnili statiebis krebulSi daibeWda, romelSic
sxva publikaciebis avtorTa Soris arian: umberto eko,
hans hainrix egebreti, erix emeri da sxva. (mowodebuli
99
informaciisa da TargmanisaTvis didi madloba germania
Si moRvawe axalgazrda pianist daviT cicqiSvils).
1987 wels batoni morita meored Camovida saqarTve
loSi, konservatoriis arqivSic imuSava, kvlav estum
ra arTanas da simaSvilebis namReri Caiwera. 1997 wels
iaponiis licenziiT amerikaSi gamocemul diskze sa
xelwodebiT _ The resounding polyphony of the Caucasus man
qarTuli xalxuri mravalxmianobis 24 nimuSs mouyara
Tavi. maT Soris arTanis mier Sesrulebuli rva simReraa:
mravalJamieri, SemoZaxili, kalos piruli, kaxuri nana, alilo, SemoZaxili, Sen biWo, anagurelo, gafrindi, Savo mercxalo. disks axlavs saqarTvelos ruka da ramdenime
fotosuraTi. garekanze ki andro simaSvilis ojaxSi ga
marTuli qeifis scenaa asaxuli..
morita minoru qarTuli tradiciuli musikis pirveli
iaponeli mkvlevaria. misi damsaxurebiT, jer kidev 30 wlis
win, evropel musikosebze adre, amomavali mzis qveynis eT
nomusikologebma simaSvilebis simReris kvleva daiwyes.
andro papas gegmebi
bolos arTanaSi 2014 wlis 12 ivniss, ansambl SemoZaxilis Casawerad CavediT. Caweras eswrebodnen: givi simaSvi
li, uSangi SarvaSiZe, TaZia sisauri, nikoloz cixiSvili,
ivane kobiaSvili, irakli dvaliSvili, giorgi elizbara
Svili, giorgi wvelebaSvili... cota gairepeticies da da
viwyeT... ansamblis warmarTvaSi andro papas axalgazrda
lotbari, misi namowafari _ beqa biZinaSvili exmareboda.
100
yvelani Zalian cdilobdnen. maTs namRers saqarTvelos
folkloris saxelmwifo centris xmis Camweri moZravi
studiiT arCil burWulaZe iwerda.
sul xuTi simRera Caiwera. pirvel or simReraSi _ Rvinov, Sen, WaWanauro da Tamar qalo _ zeda xmebs andro si
maSvili da uSangi SarvaSiZe asrulebdnen. Cakrulo givi
simaSvilma andro papasTan erTad daiwyo, Tumca simRe
ris dasruleba nikoloz cixiSvilTan mouwia _ axalgazr
da momRerali mxcovan maswavlebels `Seexida~. kidev ori
simRera _ sofleli glexis Svili var da dala (andro
papas mier TuSuri ritualis mibaZviT Seqmnili samxmiani
simRera) andro simaSvilma nikoloz cixiSvilTan erTad
Seasrula. ansamblis danarCeni wevrebi: ivane kobiaSvili,
irakli dvaliSvili, TaZia sisauri, giorgi wvelebaSvili
da giorgi elizbariSvili bans ambobdnen.
kuriozs ver avcdiT: andro papas simRera rom gauWir
da, muSaoba SevaCereT da _ erTi ylupi uSveliso _ Rvino
davalevineT. andro papam Sewuxebulma SemogvCivla:
_ esec ro aRar mSvelis, ra vqna?
_ bolomde unda dacalo da giSveliso, _ ̀ Wkua daariga~
leqso xanjaliaSvilma.
misma rCevam gaamarTla.
saqmis dasrulebis Semdeg, qarTuli tradiciisamebr,
maspinZlebma patara sufra gagvimarTes. iqac imReres,
SesaZloa ukeTesadac _ ufro uSualod, Tavisuflad.
sufras andro papa uZRveboda, simRerasaviT ar eleoda
sadRegrZeloebi...
erTi sadRegrZelo gansakuTrebiT damamaxsovrda, mag
101
ram, wignSi, albaT, ar Sevitandi, andro papas rom sa
gangebod ar eTxova: Cem Sesaxeb Tu dawer, es sityvebi
aucileblad unda iyoso. ai, es sadRegrZelo:
`minda kacur kacs gaumarjos. adamiani imitom xom ar
ibadeba, rom Wamos, svas da daiZinos! sikeTis sakeTeblad
modis, keTili saqmis kvali rom datovos.
cxovrebaSi bevrnairi adamiani Semxvedria _ cudica
da kargic. kargi meti iyo, magram mxolod orze SemiZ
lia vTqva: maT Cemi cxovreba Secvales. pirvelia isidore
odiSeliZe _ kaci, romelmac 910 wlis biWs yuradRe
ba momaqcia, momefera, mamas saxlis mSeneblobaSi vexma
rebodi, ojaxSi ufrosiviT viyavi. isidore odiSeliZe
Tbilisidan gamogzavnili kaci iyo, gavleniani. etyoba,
davainterese, skolaSic ikiTxa Cemi ambavi, saxlSic mo
vida (patara nestian oTaxSi vcxovrobdiT). gamgeobaSi
usayvedura: ra hqonda am xalxs CamosarTmevio da meore
dResve koleqtivSi dagvabrunes. misi mfarveloba Cem
Tvis didi stimuli iyo: patara biWs sakuTari Rirsebis
grZnoba gamiCnda.
gavida wlebi. TbilisSi umaRlesSi vabarebdi, erTi ga
mocdaRa mqonda darCenili da amxanagTan umaRles sasa
marTloSi mivedi _ saweri qaRaldis mocemas Sempirda.
avdivar kibeebze, am dros kibis TavSi es kaci gamoCnda da
qvemoT modis! Turme umaRlesi sasamarTlos Tavmjdo
marea! me Tvals ver vaSoreb, minda mivide, movexvio,
vuTxra, vin var _ vici, gauxardeba, magram ver vbedav!
man Semomxeda, cxadia, ver micno... mere, roca gamocda
ze CamWres, vinane _ mivsuliyavi, dainteresdeboda Cemi
102
bediT, sadRac darekavda da aRar CamWridnen! magram _
ara! verafers vTxovdi _ es kaci miyvarda, man bavSvoba
gamilamaza.
am sadRegrZeloSi meore kacic myavs nagulisxmevi _
yvelasaTvis nacnobi, Rirseuli pirovneba _ anzor erqo
maiSvili. anzorma pirvelad rom miTxra, sazRvargareT
unda waxvide da frangebs qarTuli simRerebi aswavloo,
ras vifiqrebdi, rom gavbedavdi! uari vuTxari. ar mo
meSva, meoredac Camovida arTanaSi, _ me unda gaswavlo
vina xaro, Sen ar ici Seni Tavis fasio, _ meubneboda da
gavbede am xnis kacma wasvla. rac me SevZeli, yvelasTvis
warmoudgeneli iyo.
andro simaSvili da anzor erqomaiSvili
103
Semdeg mgalobelTa ansambli Camabara, patarebsac vas
wavlidi, mere SemoZaxili davaarse _ dRes es macocxlebs.
anzorma Cemi cxovreba Secvala _ sakuTari Tavi aRmo
maCenina, simReriT mimkurnala. man me sibere gamilamaza
_ didi madloba amisaTvis.~
andro simaSvilze wignis gamocemas anzor erqomaiSvi
li jer kidev 2007 wels gegmavda. maSin qarTuli xalxu
ri simReris saerTaSoriso centridan arTanaSi masalis
Sesagroveblad eTnomusikologebi _ nino Walisuri da
ekaterine sanikiZe gaagzavnes, Tumca ideas xorcSesxma ar
ewera. Sesrulebuli samuSao _ Canawerebi da ramdenime
fotosuraTi _ axalgazrda kolegebma me gadmomces.
...sufrasTan saRamomde visxediT, gareT moiRrubla,
wvimam dascxo. rom gamovediT, aRar wvimda da haerSi sa
ocari surneli trialebda. Camavali mziT gamTbari are
maris datovebas ar vCqarobdiT, me da Cems meuRles an
dro papasTan da mis `biWebTan~ ganSoreba gvenaneboda...
andro papam axali Canafiqri gagvacno:
_ erTxel, simRerebis Casawerad ioseb Jordania da ia
poneli musikismcodne (morita minoru _ m.k.) mestumrnen.
miTxres, _ mTeli kaxeTi SemoviareT, vazze an Rvinoze
simReras ver mivakvlieTo. mas mere bevri mifiqria ama
ze. axlaxan Cems ansamblTan gavakeTe axali kompozicia,
vazisa da Rvinis sagalobeli davarqvi. TelavSic gavita
neT koncertze. minda, rom es simRera yvelgan _ venaxSi,
rTvelSi, eklesiaSic _ igalobon.
filmis gadaRebac minda. giorgi Sengelaias unda vTxo
vo. yvelaferi mofiqrebuli maqvs.
patroni vazs rom gasxlavda, koxtad daabamda Wigoze
104
_ amas vazis dakavebas eZaxdnen. vazis ylortebi maRla
midioda, didi rom gaezrdeboda, daabamdnen, rom ar Ca
moSloda. amitom mevenaxe Sekonavda, konad Sekravda _ Se
konva erqva. amas umRerda glexi da daarqva konuri. `Wigoze vazi avakraT avaRuRunoT konuri~ (andro papa Ri
Rinebs) SemosZaxebda pirveli xma, `aralalo, aralalo,~
_ Seexmianeboda meore. am simReras yvarlis ansamblSi ma
riam arjevniSvilis mama da biZa mRerodnen. mere ityod
nen: `vazebs Ziri movuTxaroT, fesvebs mieces Zalia, gav
furCqnoT, gavalamazoT, viT sapatarZlo qalia~. Sekonva
qalis saqme iyo, Toxna _ kacisa, qalebi da kacebi venaxSi
erTad Sromobdnen.
am simReraSi qalebisa da kacebis partiebi harmo
niulad midis. me mofiqrebuli maqvs yanimkuris msgavsad,
inscenirebasaviT.
mere rTveli. yurZnis wurvis scenac minda CavurTo. am
simReraSi erTi kupleti vazzea, meore _ Rvinoze, mesame
isev vazze, amitomac davarqvi _ vazisa da Rvinis saga
lobeli. ferxuliT unda davamTavro, _ mixsnis andro
papa da sul RiRinebs, xalxuri hangisa da teqstidan axal
kompozicias akowiwebs. mowiwebiT ereva xalxur simRe
raSi, Zvel motivebze axal hangebs Txzavs... mas aqvs amis
ufleba, is xom WeSmariti saxalxo momReralia, xalxis
wiaRSi aRzrdili TviTnabadi lotbari...
105
andro simaSvili da eTnomusikologi marina kviJinaZe. 2013 w.
Tbilisisken mimavali vfiqrobdi, ramdenad SesZlebda
andro papa Tavisi grandiozuli proeqtis ganxorciele
bas? filmis gadaReba xom iseT xarjebTanaa dakavSirebu
li... vfiqrobdi da uimedoba mipyrobda.
magram gangebam sxvagvarad gadawyvita: reJisorma Ta
vad moZebna andro papa, da Tanac vin? _ hugo zempma!
hugo zempi _ frangi kinoreJisoridokumentalisti,
eTnomusikologi, warsulSi parizis samecniero kvleviTi
erovnuli centris mTavari redaqtori da parizis iqs
nan teris universitetis profesoria. igi mTeli cxovre
bis manZilze sxvadasxva qveynis mravalxmian _ vokalur
da sakravier _ musikas ikvlevda da am Temaze samecniero
dokumentur filmebs iRebda. ramdenime filmi saqarTve
loSi gadaiRo, esenia: Tamarisa da laSaris dReoba (1998),
106
kavkasiuri samgloviaro sagaloblebi saqarTvelodan (2007) da Tbilisuri duduki: eldar SoSitaiSvili da misi mowafeebi (2012). bolo filmze avstraliaSi mcxov
reb qarTvel eTnomusikologTan, filosofiis doqtor
Tan _ nino ciciSvilTan erTad muSaobda.
hugo zemps qarTuli Rvinis kulturaze filmis gada
Reba undoda _ cxadia, kaxeTSi waiyvanes, TelavSi ki an
dro simaSvili gaicno. maTi Sexvedris Sesaxeb SemTxveviT
gavige: seqtembris bolos Tbilisis saxelmwifo konserva
toriaSi tradiciuli mravalxmianobis meSvide saerTaSo
riso simpoziumi gaimarTa, romelSic mec vmonawileobdi.
simpoziumze Camosul stumrebs Soris Cems Tanakursels,
venaSi mcxovreb nona lomiZes Sevxvdi. rogorc aRmoCnda,
nona hugo zempis bolo filmis direqtori yofila da
frangi reJisori andro simaSvilTan swored mas Cauyva
nia. andro papam vazisa da Rvinis sagaloblis Sinaarsi
hugo zemps gaacno. reJisors `scenari~ moewina da Tavis
filmSi adgili dauTmo.
movlenebis ase Ti damTxveva zRapars uf ro hgavda!
kidev erTxel davrwmundi, rom sanTelsakmeveli Ta
vis gzas ar dakargavs. WeSmaritad asea!
hugo zempis filmebs evro pisa da ameri kis
uni versitetebSi saganmanaTleblo daniSnulebiT aCve
neben. maSasadame, qarTuli Rvinis kulturaze Seqmnil
films msof lios mraval qveyanaSi ixilaven.
andro papas ocneba asrulda: vazisa da Rvinis sagalobeli aRarasodes miecema daviwyebas.
107
aseTia kaxeli kaci, miT ufro, momRerali _ sicoc
xlis bolomde vazs Sehxaris, sicocxlis xes efereba.
andro simaSvili 91 wlisaa...
RmerTo, didxans acocxle da aRiRine!
andro simaSvili
108
andro simaSvilis cxovrebisa da
Semoqmedebis ZiriTadi TariRebi
1923 wlis 6 oqtombers daibada Telavis raionis so
fel arTanaSi.
swavlobda jer arTanis orwlian, Semdeg nafareulis
saSualo skolaSi, romlis dasrulebis Semdeg ori weli
muSaobda kolmeurneobaSi.
19471949 wlebSi swavlobda Telavis umaRles samas
wavleblo (pedagogiur) institutSi qarTuli enisa da
literaturis fakulTetze.
19491954 wlebSi muSaobda yvarlis raionis sofel
eniselSi profteqnikuri saswavleblis aRmzrdelad da
iTavsebda komkavSiris komitetis mdivnis funqcias.
1950 wels daojaxda.
1955 wlidan dainiSna sofel arTanis klubis gamged.
evaleboda kultmasobrivi RonisZiebebis Catareba, zru
navda axalgazrdobis kulturuli donis asamaRleblad.
195661 wlebSi ganaTlebis sruli kursis dasamTavreb
lad swavlas agrZelebs Tbilisis puSkinis saxelobis pe
dagogiur institutSi, qarTuli enisa da literaturis
fakulTetis dauswrebel ganyofilebaze. paralelurad
muSaobs arTanis 8wlian skolaSi qarTuli enisa da li
teraturis maswavleblad, Semdeg _ 70iani wlebis bolo
dan _ skolis direqtoradac.
195960 wlebSi sofel arTanis kolmeurneobis Tav
mjdomarea.
109
19581984 wlebSi sami soflis _ arTanis, juRaanisa da
saniores gaerTianebuli sasoflo sabWos deputatia.
1981 wels ansambl arTanasTan erTad erTTviani sag
zuriT miemgzavreba rumineTSi dasasveneblad da koncer
tebis gasamarTavad.
1984 wlidan 90iani wlebis bolomde, arTanis wevrebis
gardacvalebamde, ansamblis ucvleli xelmZRvanelia.
1985 wels arTanam moskovSi gamarTul kompozitorTa
kavSiris sakavSiro plenumze meored daimsaxura laure
atis wodeba.
2002 wels franguli ansablebis _ maranisa da irinolas _ miwveviT gaemgzavra parizSi frangebisaTvis qar
Tuli xalxuri simRerebis saswavleblad.
20022003 wlebSi andro simaSvili qarTul xalxur sim
Rerebs aswavlis alaverdis mgalobelTa ansambls, rome
lic 2003 wlis folkloris festivalis laureati gaxda.
2003 wels andro simaSvili Rirsebis ordeniT daajil
doves.
2005 wels saqarTvelos folkloris saxelmwifo
centrma Caiwera pirveli interviu andro simaSvilTan
(avtorebi _ baia asieSvili, nana valiSvili), 2007 gamosca
ordiskiani audioalbomi andro simaSvilisa da alaver
dis taZris mgalobelTa gundis mier Sesrulebuli sim
RerebiT (avtori _ natalia zumbaZe). xmis Camweri moZ
ravi studiis amuSavebis Semdeg (xelmZRvaneli _ arCil
burWulaZe) centris arqivi andro simaSvilis Sesaxeb
saintereso audiovideo masaliT Seivso.
110
2006 wels saqarTvelos folkloris saxelmwifo
centrma xandazmuli lotbari erTwliani qarTuli genis dazRveviT uzrunvelyo.
2008 wels qarTuli xalxuri simReris Semsruleblo
baSi Setanili gansakuTrebuli wvlilisaTvis andro sima
Svili folkloris erovnuli premiis pirveli laureati
gaxda. mas oqros medali da Tanxa _ 2000 lari gadaeca.
2009 wels saqarTvelos folkloris saxelmwifo
centrma andro simaSvils rusTavelis Teatris mcire
darbazSi SemoqmedebiTi saRamo gaumarTa (avtori da wam
yvani natalia zumbaZe).
2010 wlis 10/X telekompania imedis eTerSi gavida ga
dacema imedis gmirebi _ andro simaSvili, romelic an
dro simaSvilis cxovrebasa da moRvaweobas mieZRvna.
2011 wels saqarTvelos folkloris saxelmwifo cen
trma gadaiRo moklemetraJiani dokumenturi filmi `an
dro simaSvili~ (scenaris avtori da reJisori mia nozaZe,
operatori _ zurab dadahava).
2011 wels andro simaSvilis Telavuri ansambli SemoZaxili monawileobs xalxuri Semoqmedebis festivalSi _
artgeni.
2012 wels, banki konstantas da ansambl Savnabadas er
Toblivi proeqtis farglebSi, Caiwera diski 30 saukeTeso simRera. diskze andro simaSvilisa da ansambl SemoZaxilis mier Sesrulebuli simRerebicaa.
2013 wlis 1317 oqtombers andro simaSvili da ansam
bli SemoZaxili monawileobs Telavis axal festivalSi _
NewnadimSi, romelzec, sxva simRerebTan erTad, pirve
111
lad Seasrules kompozicia vazisa da Rvinis sagalobeli.2013 wels qarTuli xalxuri simReris aRdgenapopu
larizaciis saqmeSi gaweuli RvawlisaTvis andro sima
Svils mieniWa fondi qarTuli galobis mier dawesebuli
wodeba _ qarTuli xalxuri simReris moamage da jildo
_ 2000 lari.
2015 wels gamoicema winamdebare wigni, romelic andro
simaSvilis cxovrebasa da moRvaweobaze mogviTxrobs.
lotbaris naazrevi
arTanuli variantebi
Cveni, arTanuli variantebi, melodiiTa da teqstiT
yvelasagan gansxvavebuli: arTanuli mravalJamieri, arTanuli muSuri anu yanimkuri, alilo, Cakrulo... arTanuli Sairebic fanduris TanxlebiT.
fSavidan Camoitanes winaprebma maSindeli mumli mu
xasa _ esec arTanul variantebSi gadis. pirveli iwyebs,
rogorc qarTlur variantSia...
Cvens mxareSi ZirZvel kaxur simRerebs Cvenamde nakle
bad gaigonebdi, ufro safanduroebs imeorebdnen. bev
ri simRera Cven gavaxseneT. guSin Svidni gurjanelni me gavakeTe namdvili gurjaanisa da siRnaRis variantebze.
siRnaRSi giorgi qufaraSvili iyo, ansambli hyavda, ise
gurjaanelebic aRar mRerian. teqstSi iq naTqvamia: taxi
mokles, jixvi mokles... sadac taxia, iq jixvi ar ariso.
112
me erTi strofi CavurTe, gadavabi da gamovida arTanuli
varianti. SemdegisaTvis, kvlevisaTvis, rom iyos gurjaa
nuli, siRnaRuri, arTanuli _ yvela kuTxes gansxvavebu
li niuansi hqondes, gauadvildebaT imis dadgena, sadaa
namReri, vis ra umoRvawia.
arTanuli variantebiT davamuSave mravalJamieri da
Tamar qalo. orive simRera dasawyisSi Zaan dabalia, bans
uWirs, bolos ki maRali xma ver swvdeba. ise davamuSave,
erTi variacia zogan davakeli, zogan mivumate da, ro
gorc iwyeboda, iqve, odnav maRla mTavrdeboda, zemoT
asvla rom ar dasWirveboda.
repertuaris Sesaxeb
damuSavebuli gvaqvs Svidi mravalJamieri: kaxuri,
grZe li, mokle, arTanuli... mokle mravalJamieri Tela
vuri, qarTluri simReraa, anzorma gaakeTa, amiT awyebi
nebs marTves. Cems SviliSvilsac amiT davawyebine, moewo
na, kargi simReraao.
Cvens ojaxSi mokle mravalJamieriT iwyeboda grZeli
sufra (stumrebi bevri gvyavda xolme), bolos koncer t
sac amiT vxsnidiT.
arTanis repertiuarSi 100mde simRera gvqonda damuSa
vebuli _ Zvelic da sabWouri periodis. nelnela Zveli
samRerebi CavsviT: Cakrulo, SaSvi-kakabi, beri kaci var,
guSin Svidni gurjanelni, romelic sufrazec kargi iyo
da sakoncertodac.
ansamblebs 120ze meti simRera Sevaswavle, Cawerili
gvaqvs 80, Zveleburi simRerebi gavixsene 60mde..
113
Semsruleblobis Sesaxeb
klasikur musikaSi momRerali, ZiriTadad, notebs mih
yveba. es ufro iolia _ gakvaluli gziT midis. fol
klorSi sxvadasxva momRerlis mier namReri sxvadasxva
varianti arsebobs. folklorSi yvelaferi xdeba: SeiZ
leba sxva varianti imRero da ukeTesi gamovides. amitom
saWiroa, variantebs icnobde. erTerT variants unda
mih yve, simRerac imis mixedviT unda imRero. Cven Cvene
buri Caxvevebi gvaqvs. yofila, momRerlisaTvis mimicia
SeniSvna, mag variantze nu waxvalmeTqi. gaaaCnia, rogori
xma aqvs, ra simReras mReris, _ yvelaferia gasaTvalis
winebeli. xmis vibracias aqvs didi mniSvneloba... Cvens
mravalxmian simReraSi es aucilebelia.
qarTul xalxur mravalxmian simRerebs dRes evropa
Si ikvleven. miaCniaT, rom Cvens simRerebs samkurnalo
Zala aqvs. am sakiTxis erTerTi mkvlevaria bertran lam
bolezi, parizuli ansamblis _ maranis _ xelmZRvaneli.
is, franklin qeini da kidev erTi Sotlandieli qali ma
kiTxavdnen da xSirad mekiTxebodnen: is rogor migaCnia,
es rogoro. adre saqarTveloSi specialuri samkurnalo
simRerebic iyo, batonebi fanduris TanxlebiT srulde
boda. yofila SemTxvevebi, simReras karg gunebaganwyo
baze mouyvania avadmyofi, umkurnalia, gadaurCenia.
simReraSi ganwyobas didi mniSvneloba aqvs. me, maga
liTad, Tu darbazSi davinaxe lamazi, momRimare qali da
vatyob, rom moswons Cemi simRera, ormagad kargad vmRe
ri. es xdeba CemSi, minda Tu ar minda, mainc. im dRes
TelavSi gamovdiodiT, gogoebs vuTxari: Tu gindaT kar
114
gad vimRero, dadeqiT da gaicineTmeTqi. raRa dros Cemi
magaze laparakia, 91 wlis kaci var, magram, me mimaCnia,
kargi simRera karg ganwyobazea damokidebuli. amas sim
ReraSi didi mniSvneloba aqvs. damwuxrebul adamians ver
amRereb.
RiRinis Sesaxeb
glexi kaloze xarebs rom erekeboda, RiRiniT mRero
da. kevrs garSemo rom uvlidnen, maSinac. simRera TiTqos
moqmedebda xarebze, amSvidebda, awynarebda. aba, rom da
eyvira, SeiZleba nabiji aeCqarebinaT da ar ivargebda.
sicxeSi xarebs wyals vasxamdiT da ise vagrilebdiT, To
rem ro dascxebodaT, gaiwevdnen da kevrianad Sevidodnen
wyalSi.
guTanzec gadigamodi guTanos ambobdnen. kameCis fexs
ayolebdnen. guTnuric RiRiniT iTqmis.
urmuli wuxils gamoTqvamda, sevdiania. ilia, ambobda
_ glexis simRera tiriliao. ar iyo kaci molxenis gune
baze. rogori samuSaoc hqonda, imis Sesabamisad mReroda.
RiRini dakavSirebulia sevdasTan. qali nanasac xmadab
la mReris. RiRins yovelTvis damamSvildebeli funqcia
aqvs.
Cemi yanimkuri
bavSvobis saukeTeso mogonebebs Soris mkaSi simReras
gamovyofdi. kargad maxsovs, rogor mkidnen yanas gle
xebi, rogori sanaxaoba da zeimi imarTeboda. Cvens yanas
115
sul Tormeti kaci sWirdeboda, magram icodnen, rom
kargi purmarili iqneboda, kargi simRera. glexebi, ro
gorc ki biZaCemis _ abrias _ xmas gaigebdnen (misi nakve
Ti soflis boloSi iyo), namglebs aiRebdnen da ucbad
ormocdaaTi kaci moiyrida Tavs. gahyvebodnen kvals da
Caitandnen boloSi. papaCemi karg bozbaSs gaakeTebda,
xaSlamas moxarSavda, mwvadebs Sewvavda, Rvino Zvirfa
si gvqonda... SeTvrebodnen, imRerebdnen, iwyeboda cekva
namglebiT _ es yvelaferi, rac bavSvobaSi mqonda nanaxi,
Cems dadgmaSi gamoviyene.
kargad maxsovs, saxis rogori mimika hqondaT, hegi-
oga mkaSi Sejibri iyo. mkidnen da xeleurebs erTmaneTs
aCvenebdnen _ ai, Cemi xeleuri, ai, Cemio (xeleuri hqvia
muWSi ramdenic daeteva). ori xeleuri unda gamosuliyo
erTi Zna. iseTi Sejibri midioda gagania sicxeSi, rom...
zogjer sicxiT Sewuxebulebi pirdapir arxSi gadacviv
debodnen gasagrileblad. iseTi saxeebi hqondaT, TiTqos
Cxubobdnen _ mTeli sanaxaoba iyo. ai, es scena davdgi
alaverdis ansamblSi am aTiode wlis win.
daviwye calcalke scenebiT:
Tavidan glexi miwas xnavda _ guTnuriT, mteri Se
movida, _ qudze kacio, _ daiZaxebdnen, Sevasruleb
diT mumli muxasas, aviRebdiT xelSi Subebs da sabrZo
lo simReriT gaveSurebodiT. mere saxlSi mgzavruliT
vbrundebodiT. axla mosavals mivxedoTo, _ daiZaxebda
kaci, namgals viRebdiT da yanaSi hegi-ogas viwyebdiT. iq
misamReri gvaqvs, gaSairebasaviT `ZirSi mousvi namgali,
TavTavi bevri cvivao, patara gogos daexsen, cremlebi
116
Camocvivao~. mere oduri _ Sromis simReraa, dasavleTs
xom aqvs Sromis odoia, SeiZleba CvenTan misi gavleniT
moxda am saxelis darqmeva. `modiT mogrovdiT muSano,
muSano maspinZlisano~. am simReras ori varianti hqonda.
mere modioda glesav da glesav, namgalo, namglebs av
lesavdiT. aseTi saxiT TbilisSi koncertzec gagvitania
simRerebi, romlebic did mowonebas imsaxurebda. mere
ukve garekaxuri saWidaos droc movidoda. am simReras
WidaobiT vasrulebdiT, saukeTeso ori biWi gamovidoda
da iwyeboda TamaSi. aq xom TavTavis mkrefavi gogonebic
iyvnen da iyo SerCeva, dakvirveba erTimeoresi, _ yoCaRi
da mSromeli vin iyo, _ oRond es yvelaferi Cumad da
moridebiT xdeboda `siyvarulsa malva unda, viTa cxensa
naparavsao~, _ xom gagigiaT?
ase iyo cxovrebaSi da aseve gadavabi es scenebi. bolos
mosavlis dalocva iyo. Tamada ityoda: `RmerTo, baraqa
miec Cveni wlis mosavals~ _ da daiwyeboda mravalJa-
mieri. roca koncertSi CavrTeT es ambavi, Tixis sasmi
sebiT darbazSi msxdom mayurebels mivmarTavdiT. sul
bolos vityodiT: Tqveni gamarjvebisa iyos... da marTla
SevsvamdiT. mTeli scena Seuwyvetliv 25 wuTs grZelde
boda, Zalian kargi gamovida. im wels laureatoba davim
saxureT.
117
rogor vaswavli patarebs
did yuradRebas vuTmob simReris teqstebs, simReris
Sinaarss. teqstSi unda iyos patriotuli sityvebi, sim
Rera xalisiT unda iswavlebodes. simReram unda Cauner
gos vaJkacoba, siyvaruli. unda eamayebodes, rasac mRe
ris, rogor mReris. rTulic ar unda iyos, guli rom ar
aucruvdes.
axalgazrdebTan bevri mimuSavia. me imdeni gavakeTe,
aq, TelavSic, arian Cemi gazrdili lotbarebi da Tbi
lisSic. maTgan ramdenimes gamovyof. erTi gvariT ukrai
neli biWia, vasiko kornienko, mamiT oboli, is biWi me
gavzarde. Svidi wlisa movida CemTan. ega da misi asakis
andro papa Telavel bavSvebs simReras aswavlis
118
beqa biZinaSvili, kidev sxvebic.... daviwye maTTan. rasak
virvelia, amaT TavianT tonSi vamRerebdi _ bavSvebs ver
amRereb mozrdili adamianis tembriT, bavSvis tonaloba
Si, krinSi vaZlevdi tons, raRacas vaxerxebdi. axla ori
veni SesaniSnavi tembris xmaze mRerian, kargi momRerlebi
arian, TbilisSic muSaoben. aq, TelavSi, galobis centris
gaxsnas gegmaven (saqarTvelos folkloris saxelmwifo
centri TelavSi salotbaro skolas xsnis _ m.k.), amave
dros folklorsac aswavlian.
patarebic myolia, axalgazrdebi _ 1415 wlis biWebi,
mozrdilebi. yvela asaks Tavisi repertuari aqvs.
arTanaSi skolis bavSvebi aviyvane, rvacxra bavSvi.
vuTxari, fuli ar minda, marto iareT, simReras gaswav
liTmeTqi. Tavidan, Sevpirdi, rom Tanamedrove simRe
rebs vaswavlidi. amiT mivizide. mere yovel gakveTilze
Cvenebur simRerebze vamuSavebdiT da veubnebodi, swav
las ase sWirdebameTqi. mere TviTonac dainteresdnen.
erT TveSi 20 simRera vaswavle. ise mixaroda, magram did
xans mainc ver iares...
119
andro papas Tavgadasavlebidan...
sami SiSis ambavi
cxovrebaSi samjer SemeSinda, ro amboben, sisxli ga
meyinao, _ ise.
ai, pirveli SemTxveva: balRobaSi, ase, cxraaTi wlisa
viqnebodi, dedam Rori gamatana sabalaxod, mitovebul
adgilas, venaxebSi. ucbad, cxenosani kaci movida, _ aq
ras akeTebo, _ da mZime balTiani maTraxi momiqnia. kan
Wze, sadac momxvda, natkeni dRemde metyoba. gaviqeci,
damedevna, ekaljagebian xramSi gadavxti (mokle Sarvli
Ta var!), cxeniT jagebSi ver Semovida, magram xrams meore
mxridan Semouara da axla iq damxvda maTraxiT. damekaw
ra xelfexi, saxe, Zlivs mivirbine Cvens venaxamde, sadac
Cemi ufrosi Zma muSaobda. mivirbine da xmas ver viReb Si
Sisagan! Cemi Zma mixvda, raRac mWirda, sila gamawna gonze
mosayvanad. xma ro amoviRe da vuTxari, rac gadamxvda,
gavarda imis mosaZebnad, magram ver ipova.
cota xanSi is kaci mamaCamTan davinaxe mosuli, didi
pativiscemiT elaparakeboda. mamas CavCurCule, is kaci
arismeTqi. mamam, balRi raze gamilaxeo? _ is Sewuxda,
veraferi upasuxa, mivqareo da mapatieo. mamam, ioli
saTqmeliao... xo ar moklavda?
kidev gavida dro. ukve colSviliani kaci var da yur
Znis Casabareblad meurneobis marnis rigSi ar Semxvda!
TviTon ver micno, me ki imis danartyami xelaxla am
tkivda. aviwie Sarvali da kanWi vuCvene: _ gaxsovs, patara
120
biWi jagebSi xvlikiviT rom arbenine? Tavidan momwydi,
Zveli da axali valebi ar damaTvlevinomeTqi. rigida
nac gamovagde da yurZniT savse eqvsi godori sul xeliT
avatanine aRmarTSi.
rac es cema gadavitane, skolaSi bavSvi ar gamilaxavs.
im wuTas yvelaferi Tvalwin damidgeboda...
meore ambavi omis periodSi, 1942 wels SememTxva. ar
Tanadan eniselSi mivdiodi, iq Cemi saxlikaci mixeili
stumrad iyo wasuli da aRar Camovida erTi kvira. SeS
foTda dedaCemi, wadi, naxe, rame xom ar undao. wavedi.
sofelia, Saqriani, imis boloSi gza midis eniselisken.
iqve fSa Camodis, munis wyaros eZaxian, samkurnalo wya
lia. gavixede, wyalSi xe gdia TiTqos. rom gamoviare imis
axlos, ase, sam metrSi gavuswordi, cxenma imxelaze is
kupa gverdze, Tavi Zlivs Sevikave. ver mivxvdi, cxeni mo
vabrune, isev im adgils rom miuaxlovda, isev gavarda.
Turme xe ki ara rvametriani veeberTela qvewarmavalia
gawolili, Tavi aqvs kacis simaRleze wamoweuli da ena
gamoyofili. ai, mere ki mivuSvi cxeni da ise gafrinda,
saxlamde ver gavaCere.
mesame ambavi. 1942 welia isev. tyeSi simindi medga.
daTvebs rom ar SeeWamaT, Rame davdiodi, vyaraulobdi,
cecxlmokidebul muguzalebs vafrialebdi.
mezoblad erTi koWli kaci cxovrobda, is sul maf
rTxilebda: egre guladad nu dadixar, iaraRi waiReo. me
vuTxari: cecxlis yvelas eSiniameTqi.
121
erTxelac mivdivar tyeSi. Ramea, ase, 9 saaTia _ bnela,
moiRrubla kidevac, biliki kargad ar Cans. erT adgilas
xe iyo gadatexili da zed anwlebi amosuli. iq rom mivedi,
viRaca ukanidan momepara da muxlebze momiWira. 19 wlis
viyavi, ficxi, davusxltdi da gulaRma gavSxlarTe. xeli
ro davade da minda vkiTxo, vin xar da ra gindameTqi.
ucbad gavSeSdi _ patrontaSi aqvs mkerdze! germanelebi
ager iyvnen uReltexilze, srolis xma ismoda. vifiqre,
germanelia, unda amiyvanos moenedmeTqi. erTi naxtomi
gavakeTe, rom gaviqce, magram xeli fexSi ise wamavlo,
ver gavaSvebine. Tan gavigone, icinis. cota gulze momeS
va _ mivxvdi, micnobs, Sinauria. estate varo _ soflis
boloSi cxovrobda erTi raWveli kaci, maisuraZe. Turme
jaridan gamoparula da aq imaleba simindebSi! yoveldRe
miyurebs rogor davdivar... mSieri iyo, wamoviyvane qox
Si, vaWame, mivweqiT. ar meZineba. aTasi fiqri mitrialebs
TavSi. gaiRviZemeTqi, Torem cudi azrebi momdis. iaraRi
rom mqonoda, ar davzogavdi. imis mere gulis friali
damCemda. me xom mteri, germaneli megona.
amis Semdeg SiSi aRarasodes migrZvnia.
kaklis bertyva
kai xnis ambavia _ maSin 72 wlis viyavi. Cems nakveTSi
erTi didi kaklis xe idga, aTi metris simaRlidan ori
toti zemoT hqonda aSverili. imis dabertyvaze yvelam
rom uari miTxra, mavTulis kibiT avedi da Tavad Camov
bertye. mere Cxubi damiwyes _ es rogor gabedeo. meore
welsac isev im kibiT avedi da moxda saocreba: zeviT avi
122
xede Tu ara, ucbad TvalT damibnelda, yurebma Sxuili
damiwyo. erihaameTqi, axla rom Camovvarde, anda saSve
lad vinmes davuwyo Zaxili _ saanekdotod gavixdi Tavs
meTqi. Cavjeqi iqve am orkapaSi, cota xans davisvene _ ga
damiara da Camovedi dabla mSvidobiT. mas Semdeg kaklis
xeze aRar avsulvar.
cxenis buzi
axalgazrdobaSi cxenis buzs meZaxdnen, cxenebs ar
vcildebodi.
1942 wels Cemi Zma, miSa, alvanSi muSaobda maswavleb
lad. mis sanaxavad wavedi, erTi lafanyurelis cxens mo
vajeqi, jogis cxeni iyo, CaqCaqiT matara, gzaSi damag
vianda. ukana gzaze, cxens avaCqarebmeTqi, da tyemlis
wkepla Semovartyi. naxtomi gaakeTa da gaqanda. sofelSi
dinjad mindoda Sesvla, cota mivuSvi _ mTlad gafrinda.
centrSi mivediT, cxeni pirdapir wyalSi gadaeSva. iqve
erTi beberi TuSi ijda, Semaqo: balRo, ra gulad yofil
xaro, rogor gadmoaxtuneo. vuTxari, ki ar gadmovaxtu
ne, man gadmomaxtunameTqi.
cxenze jiriTi miyvarda, Tan fokusebs vatarebdi:
quds avagdebi _ daviWerdi, cirkSi ro akeTeben ise. xan
daviWerdi, xan _ ara.
androseuli vazi
lafanyurisken, sadac xevi Camodis, did maCxaurs eZa
xian, nangrevi eklesiac aris. qristeSobamde, daaxloebiT
1000 wlis win, iq sofeli yofila.
123
90ianebis dasawyisSi xevi adidebula, movardnil
wyals vazi mouglejia, wauqcevia, zemodan qviSa dauyria.
Camovire da ise iyo damaluli, marto mcire amonayari
Canda, davakvirdi, _ xe nayofieria. gavasufTave adgili,
movacile eklebi da vazi davmale.
movida zamTari. iqiT rom movxvdebodi, davxedavdi,
arafers daezianebina. vacaleT da Semodgomaze me da Cem
ma SviliSvilma _ elizbaris biWma giorgim _ wamoviReT
is vazi da ezoSi davrge. sami weli daWirda, rom fesvi
gaZlierebuliyo, Zala momateboda. mere sami mtevani ga
moitana, gavsinje, raRac ar meCema, Cvens yurZens ar hgav
da. aq, ezoSi TuTis xe medga, im xeze avida maRla. isxamda
saukeTesod 1997 wlidan. androseuli davarqviT.
elizbarma, _ unda gavsinjo, Rvinod rogori iqnebao.
_ laboratoriaSi Seamowmes da unikaluri jiSi gamodga.
giorgim am sakiTxze Tema dawera da simpoziumze gaitana.
mTavrobam diplomi gadasca, fuladi jildoc gamou
yo, qveynis maSindelma pirvelma pirma _ eduard Sevard
naZem _ piradad gadasca.
e. SevardnaZe jil-dos gadascems
giorgi simaSvils. 80-iani wlebi.
124
TbilisSi mTavarma meRvinem, Tamaz kandelakma, meRvi
neebi daibara, sadme aseT vazs Tu moZebniT, gamagebineT,
ra hqviao, magram ver SeZles. maSin iTqva _ Tuki arsebobs
aleqsandrouli, barem, vinc ipova, misi saxeli davarqva
To. ase gaCnda androseuli jiSis vazi.
winaT, saeklesio nagebobebis SemogarenSi gansxvave
buli jiSis vazebi irgveboda. es vazi, albaT, sxvaganac
iqneboda, magram dResdReobiT ar aRmouCeniaT.
saxeli ar SeucvliaT, androseuli hqvia.
namdvilad: rqawiTeli, mwvane da androseuli jiSi
araCveulebrivi gemos nazavs qmnis...
125
saxumaro ambebi
kurdRelze nadiroba
me da ioseba CaxutaSvili xSirad davdiodiT sanadi
rod _ saerTod, CaxutaSvilebi amis profesorebi iyvnen.
isic icodnen, bilikze sad unda daedga nadirs fexi. Cven
kurdRelze davdiodiT. kurdRelze nadiroba Zalian sa
xalisoa. wavediT erTxel _ iqiT, lafanyuris mindvre
bisken. ZaRlebi mivuSviT, buCqebidan kurdReli amoqan
da, ZaRlebma yefa atexes, iosebam esrola erTi, ori,
sami... yvela aacdina. kurdReli gavarda, irbina, irbina,
gaCerda, dajda da aqeT iyureba, TiTqos gvekiTxeba, ra
moxdao. ioseba enakvimati kaci iyo, kurdRels dauZaxa:
me ar gegono, ager, aman gesrolao, _ da Cemze miuTiTa.
futkris ambavi
erTxel iosebma (ioseb CaxutaSvili _ m.k.) ska iyida.
me gamocdileba mqonda da damiZaxa, _ naxeo. futkarTan
muSaobas Tavisi dro aqvs _ 11dan 2 saaTamde. gadavedi,
vxedav, qvislebi dominos TamaSoben. wamodimeTqi, avxa
doT, miyure ras gavakeTeb, Senc iswavli. daezara adgoma
da, _ movalo.
avxade skas da ras vxedav _ deda futkari momkvdara,
fiWaze ki mamali, muqTaxora futkaria gamosuli. Cven
Tan, sofelSi, vinc usaqmuria, mamal futkars eZaxian.
Cavyavi xeli, orive muWiT amoviRe es futkrebi. mivedi
amaTTan _ zafxulia, sayelogadaReRilebi sxedan _ da
126
Cavuyare orives zurgSi. ro abzuvdnen es futkrebi, ese
nic wamocvivdnen. durmiSxani cota maRalkanWa kaci iyo,
ioseba _ dabali, iman iosebas gaaswro _ garbian, oriveni
saroCkas ixdian, gamocvivdnen gzaze. iq ki gzajvaredinia
_ xalxia... sxedan da ras xedaven: SiSvela morbis durmiS
xani, mosdevs ioseba. es xalxic wamocvivda... me sicilisa
gan ezoSi waviqeci. mamal futkars nestari ara aqvs, ar
ikbineba. imaT ar icodnen...
simaSvilebis STamomavlobis nawili. sxedan (marcxnidan): erekle ramiSvili naTia simaSvili, qeTevan simaSvili, lili simaSvili-ramiSvili, andro simaSvili, kaxi xuciSvili.dganan (marcxnidan): avTandil simaSvili, givi simaSvili, qeTino ramiSvili, marina simaSvili da simaSvilebis bolo Taoba _ Tea, nato, mari, andria, baCana, giorgi, sul win _ ana simaSvili.
127
epilogisaTvis
andro papas fiqrebi sakuTar Tavze
me cxovrebis grZeli gza gamoviare, patiosani kacis
saxeli movipove. aravisTvis mikadrebia cudi, ar mimi
cia qrTami _ arc swavlaSi, arc saqmianobaSi. araferi wa
mirTmevia, araferi momiparavs. viRacas Tu Sari moudvia,
iqve gamiqarwylebia, simReriT damimTavrebia.
dRemde aseTad vrCebi.
momRerali kaci boroti ver iqneba, piriqiT: Sromis
moyvarea, gulRia, kargi maspinZelia.
coli rom gardamecvala, gulis siTbo damaklda, si
Tamame davkarge _ veravis daavaldebuleb, mogxedos, Seni
Wiri gaiziaros.
simReriT vcxovrob, simReraa Cemi suli, guli, Cemi
sicocxlis gasaRebi.
Cemi sayvareli simRera Cems cxovrebas hgavs, esaa:
sof leli glexis Svili var.
erTxel did sufraze visxediT, Cemi ansamblis wevre
bic iq iyvnen da Cemi sadRegrZelo rom daiwyes, erTma
ase Tqva: am kacma marto simRera ki ar gvaswavla, kacoba
gvaswavla, kacebad gagvzardao. es sityvebi yvelaze didi
jildoa CemTvis...
128
andro simaSvilis Sesaxeb mogviTxroben...
anzor erqomaiSvili _saqarTvelos saxalxo artisti, premiebis laureati, an-
sambl rusTavis xelmZRvaneli.
simaSvilCaxutaSvilebs 70iani wlebidan vicnob, maSin
maT miSa simaSvili xelmZRvanelobda. namdvili glexebi,
soflis momRerlebi iyvnen. am koleqtivs gansakuTrebu
li yuradReba pirvelma ediSer garayaniZem miaqcia. yve
laferi aliloTi daiwyo _ ediSerma is Tavis ansambls
amRera. amis mere alilos bevri ansambli mReroda.
im periodSi moskovSi sistematurad tardeboda ssrkis
kompozitorTa kavSiris plenumebi, romlis farglebSi
folkloris ganyofileba sakavSiro masStabis koncer t
daTvalierebas awyobda. amgvarad, yovelwliurad, sxvadas
xva respublikidan Camosuli gamorCeuli ansamblebis mos
mena SeiZleboda. 1985 wels am RonisZiebaze saqarTvelo iyo
warmodgenili. moskovSi wasayvani ansamblebi me da ediSer
garayaniZem SevarCieT, xelmZRvaneli me viyavi. waviyvaneT
gurulebi, oTar berZeniSvili, ediSeris mTiebi da arTana.Cveni maSindeli mgzavroba moskovisaken namdvilad ga
saxsenebelia.
TviTmfrinavis salonSi andro papa, ioseb CaxutaSvili
da me gverdigverd visxediT. ioseb CaxutaSvili, ioseba
(ase eZaxdnen), wamyvani momRerali iyo, Tan ansamblis ko
loritic _ kargi mTxrobeli, iumoriT savse. ansamblSi
xumroba da keTilganwyoba sufevda.
129
varT Cumad, vzivarT, viRacam Tqva, mSiao. vuTxari, ax
lave CamoatarebenmeTqi. imaTi motanili rad gvindao _
Turme kaxelebs wamouRiaT saWmeli, Rvino tikiT. iqve Camo
asxes, momawodes _ gagvisinje wlevandeli mosavalio. dav
lieT, dailoces. maTi simReris mosmena minda, magram xom
ar vTxov? cota xanSi _ aba, erTi mokle mravalJamierio da
dahkres. mTeli TviTmfrinavis yuradReba miipyres, raRa
Tqma unda. iseTi qeifi gaxurda... moskovSi rom CavfrindiT
_ iq gavagrZeleT. sastumroSic erTad vcxovrobdiT, iqac
sul vqeifobdiT. TiTqmis sastumodan arc gavdiodiT, mag
ram yvelaferi movaswariT _koncertebic, simRerebis Cawe
rac movaxerxeT. araCveulebrivad davmegobrdiT.
80ian wlebSi televiziaSi gadacemebi mimyavda. Tu gax
sovT, erTxel, sami ucxoelis qarTuli qeifi vaCvene saf
rangeTSi _ saaxalwlo gadacema iyo. iseTi ambavi atyda
am gadacemaze, imdenjer gaimeores... amis mere ucxoelebi
CemTan xSirad Camodiodnen xolme. mere damoukidebladac
dadiodnen, piradi urTierTobebi daamyares momRerleb
Tan, iwvevdnens TavisTan da maTgan simRerebs swavlobdnen.
ase miiwvies vaJa gogolaZe, mere andro papac, svanebic...
erTi saintereso epizodi minda gavixseno, arTanasac
exeba da imitom.
90iani wlebia, TbilisSi omia gaxurebuli, saSiSi, daun
dobeli droa. moskovidan mirekavs ted levini _ cnobili
amerikeli eTnomusikologi _ TbilisSi movdivar, fuli
momaqvs, damxvdio. ra fuli, ris fuli? _ vekiTxebi. Sen
rom mravalJamieri gamomigzavne, iman fuladi prizi moi
go da momaqvso. Turme Sotlandiasa Tu inglisSi, ukve
aRar maxsovs, Catarebula ludis festivali, romelzec
130
sxvadasxva qveynis sufruli simRerebi mousmeniaT da Cem
mier gagzavnilma winandlis Canawerma gaimarjva. mogeba
cota ki ar iyo _ 8 Tu 10 aTasi dolari! saqarTveloSi,
gagania omSi, aravin aravis rom ar indobs, rogoria am
fulis gamoCena?!
davxvdiT aeroportSi, axla iZaxis, wavideT sami
nistroSi, fuli unda davbegroTo. ar esmis, aq ra xde
ba. xma ar amoiRomeTqi, Zlivs davarwmune. amis mere
meubneba, TelavSi unda wavideT da gadavceTo. rogoria
TelavSi fuliT xelSi wasvla?! vinmes rom scodnoda,
dag vxocavdnen. mokled, waviyvane miSa kilosaniZe da wa
vediT Cemi manqaniT. gadaveciT fuli levan abaSiZes _
gagiJ dnen! sad iyo maSin fuli! yvelas gviWirda. vxedav,
raRac Sewuxebulebi arian, gamiyvanes gverdze _ Tqven
ramdeni unda mogarTvaTo? me vuTxari, ras laparakobT,
Tqven moigeT, Tqveni priziameTqi.
amis mere ted levini arTanaSi Caviyvane da simaSvi
lebi gavacani. Zvirfasi purmarili gagviSales. sufraze
androm saqarTvelos sadRegrZelo Sesva. momRerlebma
saqarTvelos himni kaxurad, kuTxurad imReres. gagiJda
levini, moindoma maTi wayvana amerikaSi. waiyvanda kidec,
omi rom ar gagrZelebuliyo. mere ramdenime momRerali
gardaicvala... bevrma ramem SeuSala xeli da ver gamovi
da es saqme.
kaxeTis yvela raioni uZvelesi droidan cnobili iyo
sakuTari repertuariTa da odnav gansxvavebuli Sesru
lebis maneriT. yvela raionSi Taviseburad mRerodnen.
kaxeTs mravali didi momRerali da cnobili gundi
131
hyolia. maT fonze arTana upretenzio saojaxo ansam
blad darCa. WeSmaritad xalxur, avTentikuri simReris
Semsrulebel ansamblad.
gomar sixaruliZe _ saqarTvelos saxalxo artisti, profesori
andro simaSvilis simRera _ andro papas fenomeni _
qarTuli xalxuri Semsruleblobis fenomenia. is saerToa
saqarTvelos yvela kuTxisaTvis. qarTul Semsruleblo
baSi yvela is niuansia daculi, rac klasikur vokalur
skolas axlavs, _ e. w. gardamavali notebi, romlidanac
bgeris moxurva iwyeba da a. S. _ amas yovelTvis akeTeb
dnen es dalocvilebi.
erTi SemTxveva maxsendeba. me da Cemi Zma manqaniT miv
diodiT dasavleTisken, albaT, guriaSi. adriani dila iyo,
radio gvqonda CarTuli da raRac koncerts gadmoscem
dnen _ komunistebis periodSi, Tu gaxsovT, `msmenelTa
TxovniT,~ koncertebi rom icodnen Sereuli repertuariT.
erTmaneTis miyolebiT mogvasmenines Telavelebis mravalJamieri da karuzos mier Sesrulebuli aria. es ori
sruliad gansxvavebuli `musikaluri nomeri~ imdenad
erTnairi bgeriT iyo namReri, rom gaognebulebma manqa
nac ki gavaCereT.
qarTuli Semsruleblobis arTanuli skola, winandlis
skola _ yovelive Tavs iyrida TelavSi da wamovida Telavi
dan momRerlebis mTeli pleada: Saqro lomiZe, giorgi amu
zaSvili, sxvebi... maT firuz maxaTelaSvilma mouyara Tavi.
andro simaSvilic am gzaze mosiarule kacia. is Se
132
saniSnavi momRerali da lotbaria da, rac mTavaria, is
simReris pedagogia, romelic xmaze, sunTqvaze, swori
sunTqvis dayenebaze muSaobs.
andro simaSvili qarTuli xalxuri saSemsruleblo
sko lis saxelovani da, samwuxarod, erTerTi ukanaskne
li warmomadgenelia.
Tumur qevxiSvili _ saqarTvelos saxalxo artisti, saxelmwifo premiis
laureati, `saukunis xma~
andro simaSvilTan SemoqmedebiTi urTierToba ar
mqonia, magram kargad vicnob. momRerali ojaxidanaa,
kaxuri simReris saukeTeso mcodne da saukeTeso Semsru
lebeli.
Cven didi sixaruliT vxvdebiiT xolme, amas winaTac
fondi qarTuli galobis mier Catarebul RonisZiebaze
erTad migvipatiJes, romelzec Cemi da batoni andros
Rvawli sagangebod aRiniSna.
andro simaSvili Telavidan maxsovs, roca firuz maxa
TelaSvilis gundSi mReroda.
1958 wels me kultsaganmanaTleblo teqnikumis stu
denti viyavi da konservatoriaSi vapirebdi swavlis gag
rZelebas. am dros mimiyvanes firuz maxaTelaSvilis gun
dis repeticiaze. firuzma Cemi Tavi gundis wevrebs ase
gaacno _ Cvens kuTxeSi am dargis momavali maszea damo
kidebulio.
repeticiis Semdeg firuzma ramdenime kaci, maT Soris,
133
lomiZe, feiqriSvili, amuzaSvili _ saocrebebi _ datova,
da ra mogasmeninoTo, _ mkiTxa. orsaaTiani repeticiis
mere daRliebi iqnebianmeTqi. magram ar momeSva firuzi.
mokled, imReres zamTario, Cakrulo. me mgoni, rom ar
umReriaT, ise imReres... es CemTvis udidesi pativi iyo
_ Telavuri kilos burjebma, amxela pirovnebebma, ase
daafases Cemi samomavlo profesia.
darwmunebuli var, miSa da andro simaSvilebi maSin iq
iqnebodnen.
andro simaSvili mosaferebeli kacia, rogori Semar
Tebisaa am asakSic! masTan erTad scenaze ar mimReria,
sufraze ki Sevxvedrivar.
andros 80 wlis iubileze viyavi dapatiJebuli. suf
raze man sadRegrZelo warmosTqva, momitrialda da _ me
da Sen axla erTad unda vimReroTo. vimReroTmeTqi. SemoZaxili vimRereT, Cakrulo... saocari partnioria sim
ReraSi.
yvarelSi odnav sxvagvarad mRerian, TelavSi _ sxvagva
rad, arTanas Tavisi hqonda...
mimaCnia: xalxur simReras, rogori korifec unda iyo,
xels rom mohkideb, Tu arafers Semateb, araferi unda
daaklo, Tu ar gaamdidreb, ar daamaxinjo Seni Sesrule
biT.
faqizia xalxuri simRera.
me am gziT mivdivar.
andro simSvilic arTanuli namReris erTgulia.
134
ioseb Jordania _ musikologiis doqtori, profesori, fumio koicumis
prizis mflobeli (2009w.)
andro simaSvili da ansambli arTana 1983 wels gavica
ni. maSin qarTuli xalxuri simRerebis Casawerad saqarT
veloSi Camovida iaponeli eTnomusikologi morita mino
ru, me vumegzure svaneTSi, guriasa da kaxeTSi.
arTanis ansambli, rogorc saukeTeso, raionis xel
mZRva nelobam TviTon airCia da Camoiyvana TelavSi ia
poneli mecnierisaTvis saCveneblad (ucxoelis stumroba
maSin didi iSviaToba iyo). Cveni samuSao viziti mTeli
raionisaTvis did movlenad iqca _ Caweris mere ki sufra
gagviSales. morita mojadoebuli iyo kaxeTiT da Sesa
niSnavi simRerebi Cawera.
iaponiaSi es simRerebi gamoica jer did firfitaze,
Semdeg ki CDze saxelwodebiT: kavkasiis xmovani mravalxmianoba (The resounding polyphony of the Caucasus). CDze sul
rva simReraa Cawerili.
arTanasTan meore Sexvedrac kargad maxsovs.
1986 wels saqarTveloSi movawyveT mravalxmianobis
sakiTxebisadmi miZRvnili pirveli saerTaSoriso samec
niero konferencia. evropidan Camovidnen cnobili eT
nomusikologebi: oskar elSeki, nikoloz kaufmani, du
nia rixtmani, radmila petroviCi. konferencia borjomis
kompozitorTa dasvenebisa da Semoqmedebis saxlSi mim
dinareobda.
sakoncerto programisaTvis monawileebis SerCevis
sakiTxi ebara or SesaniSnav musikoss _ anzor erqomai
135
Svilsa da ediSer garayaniZes. roca maTi arCevani gavi
ge, rom lazaTiani kaxuri simRera simaSvilebis ansambls
unda warmoedgina, Zalian gamixarda. marTlac, simaSvi
lebma ise didebulad Seasrules kaxuri simRerebi, rom
damswre ebs (maT Soris umravlesoba ucxoeli iyo) taSis
dakvrisagan xelebi astkivdaT.
monawile eTnomusikologebs Soris dResac legendasa
viT aris darCenili simaSvilebis mier naTqvami sadRegr
Zelo, romelsac namdvili kaxuri Rvinis fiala miayoles
momRerlebma, da mere wamoiwyes madliani kaxuri mravalJamieri. dauviwyari ram iyo.
giorgi Sengelaia _ kinoreJisori, saqarTvelos saxalxo artisti, rusTave-
lis premiis laureati.
Cems bavSvobaSi xSirad CavdiodiT kaxeTSi. iq bevr
gansakuTrebul momRerals vicnobdi. SildaSi iyo moxu
cebis kargi gundi, arTanaSi _ simaSvilCaxutaSvilebi,
cnobili momRerlebi.
arTanis xSiri stumari viyavi, Cemi megobris, guram
rCeuliSvilis ojaxis gamo. guramis mama Zalian cnobi
li kaci iyo, akademikosi, mecxvare, mixeil rCeuliSvili.
Cemi meore axlo megobari _ geidar falavandiSvili _
siZe iyo mag ojaxis, mas guramis da, marine hyavda colad.
ase rom, Cven xSirad davdiodiT erTad. guramis mamas
simaSvilebTan qeifi uyvarda, Zalian axloblobda es ori
ojaxi.
136
simaSvilCaxutaSvilebi didi gundi ar iyo. gansakuT
rebiT abria papa momwonda. is iyo im Zveli Taobis war
momadgeneli. araCveulebrivi xma hqonda, absoluturad
naturaluri kaxuri xma, yovelgvari konservatoriebis
gavlenis gareSe. es mere da mere wamovidnen gundebi,
romlebic mRerodnen Zalian kargad, magram erTnairad.
mere, firosmans rom viRebdi, simbolur scenaSi abria
papa gadaviRe _ venaxSi moxuci papa bavSvs miawodebs qvev
ridan Rvinos, is dalevs da gaiqceva.
saintereso ram maxsendeba: sadRac vijeqiT da abria
papas komplimenti vuTxari, _ abria papa, rogor mReriT,
ra mSvenierebaameTqi. _ e, Svilo, Cven ras vmReriT, Cven
simRera viswavleT yaralaSvilebisagan, Tavadebisagan.
ai, isini mRerodneno _ ase mipasuxa. koxta yaralaSvili,
mogexsenebaT, msaxiobi iyo, elisoSi mamaCemma gadaiRo.
daskvna erTia: etyoba Tavadebi kidev ukeTesad mRe
rodnen.
1987 wels simaSvilCaxutaSvilebis gundi sruli Se
madgenlobiT gadaviRe kompozitoris mogzaurobaSi _
iq Wonas mRerian, mTeli simRera gadaviRe. maTi namRe
ri imiT momwonda, rom yvela xmas Tavisufleba hqonda.
mTlianad ar cvlidnen simReris qargas, magram SigniT
improvizacias akeTebdnen. Sesaxedavadac ra kargebi iy
vnen, sul moxucebi. saSualo asakis sul ramdenime iyo,
ZiriTadad ki _ xnierebi.
ise mRerodnen, rom kaxeTis garemo, peizaJi, sufra _
yvelaferi srul harmoniaSi iyo erTmaneTTan. maTTan pu
ris Wamas araferi sjobda.
137
miSa Wiaureli _kinoreJisori, saxelmwifo premiis laureati, Rirsebis
ordenis kavaleri, zurab anjafariZis saxelobis saerTa-
Soriso premiis laureati (oqros medali)
1974 wels gadaviRe Cemi pirveli filmi ”Sroma da sim
Rera”. maSin moskovSi vswavlobdi umaRles sareJisoro
da sascenaro kursebze. es filmi Cemi pirveli, sakurso
namuSevaria. Tema TbilisSi, telefilmebis studiaSi Se
momTavazes. maSin televiziaSi xalxur Semoqmedebas Se
saniSnavi pirovneba da specialisti _ solomon lafauri
xelmZRvanelobda. man mirCia, _ aiRe, kargi Temaa, dagex
marebio.
filmSi unda meCvenebina Sroma da molxena saqarTve
los kuTxeebis mixedviT. SemoviareT mTeli saqarTvelo,
viyaviT samegreloSi, svaneTSi, kaxeTSi. maSin gavicani
folkloris korifeebi: grigol CxikvaZe, Tamar mamalaZe,
maTTan gaviare konsultaciebi.
Cemma ufrosma megobarma, kompozitorma iaSa boboxi
Zem miTxra: karg monadire kacs Segaxvedreb, mReriso da
ioseb CaxutaSvili gamacno. CaxutaSvilebi da simaSvile
bi erTad mRerodnen _ ase gavicani ansambli arTana. arTanas mixeil simaSvili xelmZRvanelobda. Zalian
Cumi kaci iyo, gadaRebebze xmas ar iRebda, misi saubari
arc gamigia _ gunds tons miscemda da daiwyebdnen simRe
ras... gverdSi edga Zma, andro, masze axalgazrda.
sofeli arTana maSinac trasidan moSorebuli iyo da,
Sesabamisad, ufro Senaxuli. araCveulebrivi buneba da
138
xalxic keTilSobili, wynari, mSvidi _ iseTi garemo Seg
viqmnes, rom mTeli suliTa da guliT vimuSaveT.
aRvadgineT Zveli xalxuri simRerebi. maSin kidev iy
vnen momRerlebi, visac axsovda mkis herioga, yanuri, glesav da sxva.
filmis bolo kadrebia _ ansamblis wevrebi xeliT
Wyleten mtevnebs, xelebi aRmarTuli aqvT da wveni wur
wuriT CamosdiT...
daviT cincaZe _ ansambl Savnabadas xelmZRvaneli
andro simaSvili im Taobas ekuTvnis, romelsac, pir
vel rigSi, saqmisadmi damokidebuleba gamoarCevs.
erTi SexedviT, andro papa TiTqos arc fiqrobs simRe
raze, imdeni sadardebeli aqvs ojaxze, mosavalze, vazze,
qveyanaze, politikaze... gansacvifrebelia, rogor siRr
miseulad erkveva is politikaSi, rogor ayalibebs saku
Tar azrs yovel sakiTxze...
andro papas pirvelad bavSvobaSi Sevxvdi, roca baton
ma anzorma marTveSi moiyvana. iseTi Sexvedra ki, roca mis
kolegad moviazrebodi, ramdenime wlis win mqonda _ maSin
zogadad mesaubra adamianTa damokidebulebaze, rac imiT
damTavrda, rom androseuli vazis xuT nergs Sempirda.
cota xnis mere, baton anzorTan movida, sakuTari Rvino
Camoutana da, iq rom mnaxa, sagangebod CemTvis Camota
nili nergebi gadmomca _ gaaxareo. ori wlis mere moikiT
xa _ Tu ixarao, _ am asakis mouclelma kacma esec ki ar
daiviwya!
139
Tu qarTul simReraze muSaob, rogor SeiZleba andro
simaSvilTan ar mixvide da rame ar hkiTxo? magis gareSe
ar arsebobs _ Tu ar gyavs nanaxi, gancdili, mosmenili _
ise fsevdokulturaa.
andro simaSvili cocxali legendaa da saTanado yu
radRebas imsaxurebs. saqarTvelos sxva kuTxeebSic gvyavs
aseTi gansakuTrebuli momRerlebi. 2012 wels, banki konstantas daxmarebiT, Cven ramdenime maTganis _ polikarpe
xubulavas, islam filfanisa da andro sima Svilis _ Ses
rulebuli 30 saukeTeso simReris albomi gamoveciT.
garda amisa, ukve ori welia, banki konstantas dafi
nansebiT Cveni ansambli (Savnabada _ m. k.) axorcielebs
proeqts _ `gaicani saqarTvelo~, romlis mizania saqar
Tvelos kulturuli memkvidreobis Sesaxeb dokumenturi
filmebis gadaReba.
erTerTi dokumeturi filmi andro simaSvilis cxov
rebasa da moRvaweobas eZRvneba. mayurebeli mas male ixi
lavs (cnobisaTvis: daviT cincaZis iniciativiT, saqarT
velos ramdenime municipalitetSi simReragalobis sko
la gaixsna _ m. k.).
givi simaSvili _ ansambl SemoZaxilis wevri
davibade 1953 wels, vswavlobdi Telavis II saSualo
skolaSi, sadac deda fizikas maswavlida, xolo mama _
mixeil simaSvili, gunds xelmZRvanelobda. ratomRac
xalxur simReras ar vekarebodi. maSin, Tu gaxsovT, sxva
musika iyo modaSi.
140
davamTavre Tbilisis politeqnikuri instituti, ga
manawiles rusTavis saproeqto institutSi, ramdenime
weli iq vicxovre. jer kidev studentobis periodSi, 1974
wels, gamagzavnes sportul Sekrebaze (e. w. `zborebze~)
leseliZeSi. maSin pirvelad davinteresdi musikiT, gita
riT, qalaquri simRerebiT.
1981Si davbrundi TelavSi. mama arTanis soflis
gunds edga saTaveSi. sxva ansamblebic hyavda, maT Soris,
Cakrulo. Tavis droze CakruloSi mamasTan erTad misi
Zmebic _ andro da niko mRerodnen. mere firuz maxaTe
laSvilis saqme mamam gaagrZela _ ansambli monawileobda
sxvasdasxva RonisZiebaSi, Caiweres televiziaSi, radioSi.
maSin fulze vin fiqrobda! enTuziastebis ansambli iyo.
84Si mama daiRupa. TiTqmis 10 wlis mere, 1994Si, Cakrulos wevrebTan _ Temo gagniZesa da omar aspanaSvilTan _
erTad daviwye mecadineoba. iqve cxovrobda jumber jan
gulaSvili da is Cagvidga saTaveSi. sxvebic dagvematnen
_ ase Seikra axali Cakrulo. saocaria, magram simRerebi
Zalian uceb aviTvise. albaT, sul rom mesmoda ojaxSi,
imitom. mas Semdeg vmReri. jumberis gardacvalebis mere
Zia androsTan erTad var.
mama amiT cocxlobda. saxlSi sul roialTan maxsovs,
Telavisa da axmetis raionebSi erTdroulad bavSvTa
ramdenime gunds amecadinebda. garda amisa, 1974 wlidan,
roca sami soflis meurneobebi gaerTianda, am sofle
bis gundebic gaaerTianes da mamas Caabares. mis xelSi es
didi gundi Cvens mxareSi gamorCeuli gaxda.
141
1977 wlidan mama pensiaze gavida da amis Semdeg ufro
moicala Tavisi Zveli momRerlebisaTvis _ arTanaSi xom
misi naTesavebi da axalgazrdobisdroindeli momRerle
bi iyvnen Sekrebili. mama maT intensiurad amecadinebda,
gamohyavda raionul RonisZiebebze da televiziiTac.
sami Svili vyavdiT. Cemma daZmebma TbilisSi daamTav
res musikaluri teqnikumi, magram swavla am ganxriT ar
gaugrZelebiaT. simRera Cemi ZiriTadi saqmianoba araa,
magram, tradiciis gamgrZelebeli gvarSi, ase gamodis,
marto me var.
myavs ori qaliSvili, studentebi, ufrosi swavlobs
ucxo enebs, umcrosma axlaxans Caabara samedicino uni
versitetSi. arc Cemi daZmis Svilebi misdeven xalxur
simReras.
sanam mama cocxali iyo, eg da Zia andro bevr rames
erTad akeTebdnen, erToblivad Txzavdnen. andro misi
marjvena xeli iyo _ mudmivad gverdSi edga, ansamblis
wamyvani Zala, solisti iyo.
axla andro simaSvili am saqmes marto uZRveba.
lia CaxutaSvili _ ansambl arTanis wevri
warmoSobiT Sildeli var, dedaCemi, mamukiSvilis qali,
dedas levanasTan mReroda.
15 wlisas pirveli ansambli _ skolis gundi _ Camaba
res. Telavis musikaluri saswavleblis pirveli gamoS
veba var, sagundosadiriJoroze vswavlobdi, Cemi di
reqtori ramaz qaruxniSvili iyo. xma kargi mqonda da
142
vokalis gan yofilebaze gadasvla SemomTavazes, magram
ramazma ar mirCia _ diriJoroba ufro kargad gamogdiso.
arTanaSi 1966 wels gavTxovdi, damxvda momReralTa
ojaxi. brwyinvaled mRerodnen Cemi mamamTili, ilo Ca
xutaSvili, misi Zma iosebi, Cemi mazlebi, meuRle Caxuti.
arTana Tavidan simaSvilCaxutaSvilebis ansambli iyo,
mere SeierTes sxvebi: _ banebi gaaZlieres. mec maleve
CamrTes ansamblSi. arTana quxda, Cveni ansambli yvelam
icoda, mravali festivalisa da olimpiadis laureatebi
viyaviT. raionSi uCvenod araferi tardeboda.
solistebi oTxni viyaviT: me, iosebi, andro da miSa.
miSas `deda futkars~ veZaxdiT, Zalian mSromeli kaci
iyo. ansamblSi erTaderTi qali viyavi, biWebi Tan myve
bodnen. davdiodiT koncertebsa Tu gastrolebze. ojaxi
xels miwyobda, dedamTili Svilebis gazrdaSi mexmarebo
da _ arafers vakldebodi.
ojaxSi didi stumrianoba iyo. CaxutaSvilebi cnobili
monadireebi iyvnen. biZina kvernaZe wers Tavis wignSi:
ilo CaxutaSvilTan viyaviT, Sahis Zma waviyvaneT sanadi
rodo.
mamamTili rom gardamecvala, dakrZalvaze me da an
drom vumRereT Cveni simRera _ maS gamarjveba, tkbilo sicocxlev. Wirisufalma bolomde vimRere, androm ki
ver gauZlo, atirda.
pirveli folkloruli saRamo rom Catarda TelavSi,
kai purmarili gavakeTeT, mTeli gadamRebi jgufi dav
patiJeT, arnaxuli qeifi gaimarTa. iq me da ioseb Caxuta
Svilma arTanuli mravalJamieri vimRereT _ am simReras
143
ansamblSi Cven vasrulebdiT xolme. maSin iyo, vaxuSti
kotetiSvilma leqsi rom mogviZRvna:
Semoviare msoflio es ra yofila arTana
rZali mamamTils umReris, coli kakanebs qmarTana,
arTanelebis simRera SeuRlebula qarTana,
aRarc sma minda, arc Wama, aRarc dawola qalTana...
aleqsi WinWaraulma iqve miuleqsa:
dro iyo, iyav qalTana, rogorca mgeli cxvarTana,
axla ise xar qalTana, rogorc cocxali mkvdarTana,
verc saniore giSvelis, verc es lamazi arTana.
ai, aseTi eqspromti gamouvidaT, iyo erTi sicili da
garToba.
ansamblis wevrebidan marto me da andro davrCiT, yve
la wasulia amqveynidan.
Cveni bolo megobari, guram bitiaSvili rom kvdeboda,
ukve agoniaSi iyo, colma CasZaxa: ra gawuxebso. iman upa
suxa: Cumad, Tina, biWebi mReriano. im dRes daiRupa... da,
Tu iqac unda vimReroT, maSin sikvdili araferi yofila.
arTanaSi axlac mRerian. marTalia, movxucdi, magram
vfiqrob: ara, unda Sevkribo Cemi mezoblebi, kidev erTxel
gavibrZolo, vaCveno qveyanas, ra xalxi, ra sofeli varT.
am mogonebebiT vcxovrob da mixaria, rom mec Cemi
mokrZalebuli wvlili Sevitane qarTuli folkloris
diad saqmeSi.
144
nona lomiZe _ avstriis mecnierebaTa akademiis venis fonogramarqivis
TanamSromeli
cnobili reJisordokumentalisti da eTnomusikolo
gi hugo zempi saqarTveloSi adrec yofila. ori wlis
win igi qarTuli Rvinis kulturaze filmis gadasaRebad
Camovida.
TelavSi Cveni maspinZeli marnis Rvinis qarxnis direq
tori kaxa zukakiSvili iyo. man yovelnairad Segviwyo
xeli, yvelaferi mogvigvara, rasac vTxovdi filmisTvis.
gadaRebas erT kviraSi movrCiT, am xnis ganmavlobaSi mas
Tan vcxovrobdiT.
hugos sxva Canafiqri hqonda, magram sxva ram gamovida.
axla Zalian kmayofilia imiT, rac gadaiRo.
TelavSi andro simaSvili da misi gundi gavicaniT, Ca
viwereT maTi namReri, maT Soris andro papas simRerebi
Rvinoze _ andro papas erTgvari `scenari~ hqonda mo
fiqrebuli (vazisa da Rvinis sagalobeli _ m.k.). maTTan
erTad rTvelSic viyaviT, mdinaris napiras CavediT, iq
sufra gaSales, gadasarevad imReres _ sufris tradi
ciac gadaviReT.
Telavis raionSi kulturas leila legaSvili gana
gebs. isic andro papas namowafaria, masTan mReris. qalTa
gundic CaviwereT _ mRerian fantastiurad! Zalian lama
zi kadrebia _ am qalebs rogor amecadinebs andro papa,
rogor aswavlis Tavis simRerebs. arTanaSi, ZvelisZvel
sawnaxelTan mTeli rituali ise gadaviReT, rogorc an
dro papas undoda.
145
andro papa Tavisi Canawerebis rveuls sul Tan daa
tarebda, gamadidebuli SuSiT dadioda, yvelas usworeb
da _ zogs teqsts, zogs hangs. ase mxiarulad vimuSaveT
mTeli kvira. hugo Zalian kmayofili iyo. mas 30wuTiani
filmi undoda, magram axla miTxra, albaT 70wuTiani ga
movao. gadaRebuli masala xom gacilebiT metia.
hugos araferi eTmoba: repeticiebi, simRera, saubari,
andro papas jijRinic ki... yvelaferi gadaRebulia. axla
unda dalagdes da filmad Camoyalibdes.
giorgi donaZe _ saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris direq-
tori
andro simaSvilTan saqmiani urTierToba Zalian axal
gazrdas momiwia.
2002 wels, qarTuli xalxuri simReris saerTaSoriso
centris TaosnobiT (am centrs dRemde anzor erqomaiS
vili xelmZRvanerlobs), saqarTvelos aT raionSi salot
baro skolebi gaixsna: samegreloSi, raWaSi, zemo svaneT
Si, kaxeTSi, guriaSi da sxvagan. kaxeTSi, TelavSi, simRe
rebs andro simaSvili aswavlida. me am skolebis mTavari
koordinatori viyavi, Catarebul samuSaos vamowmebdi.
andro papas alaverdis taZris mgaloblebi CavabareT,
samecadinod Sesabamisi farTi gamovuyaviT, yvela piroba
SevuqmeniT. me maSin Zalian axalgazrda _ 24 wlis viyavi,
momRerlebisgan bevri ki _ Cemze patara. rogori enTu
ziazmiT vmuSaobdiT! colSvili ukve myavda _ raionebSi,
146
saiTac wavidodi, isinic Tan damyavda. ra anazRaureba
gvqonda? didi araferi, _ benzinis fuli, dRiuri, magram
rogori mowadinebulebi viyaviT!
batonma anzorma amiT maSin kidev erTi didi saqme gaa
keTa _ manamde xom marTves daarsebiT mTeli saqarTvelos
biWebi, Taobebi xalxur hangze aamRera! dRes, Tuki vin
me qalaqSi xalxur simReras sworad mReris, ZiriTadad,
marTves skolagamovlilia. Cvens SemTxvevaSic, 20022003
wlebSi, rodesac salotbaro skolebi amuSavda – es xom
axali, simReris mcodne Taobis gazrdis saSualeba iyo!
marTla kargi biWebi wamovidnen, Tundac Telavidan _ va
siko kornienko, Zmebi biZinaSvilebi, sxvebic... es Zalian
mniSvnelovani saqme iyo. eqspediciebis mowyoba kargia,
magram ra unda Caiwero, Tu namdvil xalxur simReras
aRar mRerian! viRacam xom unda aswavlos axalgazrdas,
rogor imReros! Tu ar Seqmeni praqtikulad situacia,
Tu simRera ar Seayvare, rogorRa imRerebs?.
centris mxridan yvelanairi xelSewyoba hqondaT: pe
dagogebs _ xelfasebi, moswavleebs _ stipendiebi. 2002
2003 wlebSi, im gaWirvebaSi es warmoudgeneli ram iyo.
andro papa Tavs ar zogavda, magram dafinanseba aRar
gagvigrZeles da saqmec gaCerda. mTeli cxra weli dai
karga! arada am saqmisaTvis cota xniT SeCerebac ki, Se
saZloa, momakvdinebeli gaxdes.
axla, roca saqarTvelos folkloris saxelmwifo
centrs vxelmZRvanelob, rac kargi iyo Cvens muSaobaSi,
ramac gaamarTla, mTeli saqarTvelos masStabiT minda
gavimeoroT. yvela raionSi folkloris centris warmo
147
madgenlobebis gaxsnasa da salotbaro skolebis daarse
bas vapirebT _ esaa mTavari gasakeTebeli. sawyis etapze
Senobebis SesaZeni Tanxa ara gvaqvs, amitom, sadac Senobe
bi hqondaT da gadmogvces (aseTia ozurgeTisa da yvar
lis raionebi), iq warmomadgenlobebi ukve gavxseniT da
specialistebic davniSneT.
TelavSic gavxsniT salotbaro skolas, sadac andro
simaSvili, rogorc konsultanti, CarTuli iqneba muSa
obaSi, programebis Sedgenasa da ansamblebis Camoyali
bebaSi dagvexmareba. zusti gaTvla Znelia, magram, imedi
maqvs, erT weliwadSi amas SevZlebT.
folkloris saxelmwifo centris mTavari prioriteti
Cveni saunjis _ qarTuli folkloris _ gadarCenaa da am
saqmeSi Cven andro simaSvilisa da simReris sxva didos
tatebis imedi gvaqvs.
yvela vgrZnobT: unda viCqaroT, isedac bevri droa
dakarguli....
giuliraia
vaxtangi erekle
ani nino
soniavasolidia
kaxi sidoniaiosebi
tasosaSa
giorgi
naTela
kaxuna
aleqsilali
giorgiTina
elizbari
malxazi
Tea
naTia
miSikoguguli
merileila
marika Tamari
aleqsandre
aleqsandreelisabedi
lia maka
nikoli
daviTi
andromariami
avTo
fiqria
ferile
miSiko
salome
Tikosandro
amirani
ani
andriko
gaiozi
arCili
marika
soso levani
nana qeTino
nino
zizi
nunusonia
Tornike
nikagiorgi
maiko
Tinasiko
Tamara
zauri
goga
Tamrikogiorgi
ninonika
mariami
miSa
qeTinoTemo
givi
niko
makagiorgi
elizbari
sofiaelene
marika
maiaabriamaria
marusiaTamari
lili
leqso naTianato
merabi levani stefania
ereklebaqari
oTari Tengizi
Tornike
ninaarCili
kavkasi
niko-nato
bela
marikazuriko
givi-baConato
simaSvilebis sagvareulo xe
giuliraia
vaxtangi erekle
ani nino
soniavasolidia
kaxi sidoniaiosebi
tasosaSa
giorgi
naTela
kaxuna
aleqsilali
giorgiTina
elizbari
malxazi
Tea
naTia
miSikoguguli
merileila
marika Tamari
aleqsandre
aleqsandreelisabedi
lia maka
nikoli
daviTi
andromariami
avTo
fiqria
ferile
miSiko
salome
Tikosandro
amirani
ani
andriko
gaiozi
arCili
marika
soso levani
nana qeTino
nino
zizi
nunusonia
Tornike
nikagiorgi
maiko
Tinasiko
Tamara
zauri
goga
Tamrikogiorgi
ninonika
mariami
miSa
qeTinoTemo
givi
niko
makagiorgi
elizbari
sofiaelene
marika
maiaabriamaria
marusiaTamari
lili
leqso naTianato
merabi levani stefania
ereklebaqari
oTari Tengizi
Tornike
ninaarCili
kavkasi
niko-nato
bela
marikazuriko
givi-baConato
simaSvilebis sagvareulo xe
Semdgeneli: lili simaSvil-ramiSvili
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œo cda
Jœ Jœ Jœ œ œ œ œ œxuT sa am Tve sa- - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
„
„
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ# ˙
œo
V
V
?
###
# # #
# # #
3
Jœ# œ 3
Jœ œ 3
Jœ œ œoc da xuT sa am Tve sa
3
Jœ œ 3
Jœ œ 3
Jœ œ 3
Jœ œoc da xuT sa am Tve sa
W
- - - -
- - - -
1
arTanuli alilogaSifra Tamar Jordaniam
arTanuli alilo
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ
W
œ œ œ# œ œ
œ œ œ œ œ œ
˙
˙
V
V
?
###
# # #
# # #
3
Jœ œ3
Jœ œ3
Jœ Jœ Jœ œqris te da ba de bu la
3jœ œ3jœ œ
3jœ jœ jœ œqris te da ba de bu la
W
.œ œ .œ œ œ Jœ Jœ œa li lo
.œ œ5
œ œ œ œ œ jœ jœ œa li lo
- - - - - - -
- - - - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
Jœ œ œ œn œ œ œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œbi Wo
Jœ œ œ œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œbi Wo
W
˙
˙-
-
2
V
V
?
###
# # #
# # #
œ Jœœ œn œ œ œ
ma dli
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œma dli
W
-
-
V
V
?
###
# # #
# # #
œ 5œ œ œ œ œ œ 6œ œ œ œ œ œ œ6œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ6
œ œ œ œ œ œ œ6
œ œ œ œ œ œ œ
W
V
V
?
###
# # #
# # #
œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œma xa
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œma xa
W
Jœ Jœ œ Œro bel sa
jœ jœ œ Œro bel sa
- - - - - -
- - - - - -
3
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œa aQ da
œ œ œ œ Rœ Œa aQ
W
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œn œ œ œ œ œ œ œ œ
„
˙o
˙
V
V
?
###
# # #
# # #
3
Jœ# œ3
Jœ œ3
Jœ œmad li ma xa ro bel
3
Jœ œ3
Jœ œ3
Jœ œmad li ma xa ro bel
W
.œ œ œ œ œ œ œ œ .œ œ œ œ œ œ œsa
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ# œsa
- - - - -
- - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
.œ œ
œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ
3
Jœ œ3
Jœ œ3
Jœ Jœ Jœ œSo ba ga Te ne bu la
3jœ# œ3jœ œn
3jœ jœ jœ œSo ba ga Te ne bu la
W
- - - - -
- - - - -
4
V
V
?
###
# # #
# # #
.œ œ œ Rœ Rœ Jœa li lo
.œ œ œ5
œ œ œ œ œ œ rœ jœa li lo
W
- - - - -
- - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
Jœ œ5œ œ œ œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
bi Wo
Jœ .œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œbi Wo
W
.˙ Œ
.˙ Œ-
-
V
V
?
###
# # #
# # #
œ .œ œn œ œ œ œ œ œ œ œ œma dli
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œma dli
W
-
-
5
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
W
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œma xa
œ œ œ œ œ œ œ œma xa
W
œ œ œ œ œ œ œ Jœ Jœ ˙ro bel sa
œ œ œ œ œ œ œ jœ jœ ˙ro bel sa
- - - - - -
- - - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ .œ œ œ œ œ .œ œa aQ da
œ œ œ .œ Œ .a aQ da
W
6
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œn œ œ œ œ œ œ œ œ œn œ rKœ#o
„
w
.˙ Œ
w
V
V
?
###
# # #
# # #
3
Jœ# œ 3
Jœ Jœ Jœ3
Jœ œsax lo sal xi nod na ge
3
Jœ œ 3
Jœ Jœ Jœ3
Jœ œsax lo sal xi nod na ge
W
U
U- - - - -
- - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ œbo
œ œ œ œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ œ œn œ œ# œbo
W
7
V
V
?
###
# # #
# # #
Jœ Jœ3
Jœ Jœ Jœ3
Jœ Jœ Jœ œsam xi a ru lod na qe bo
jœ# jœ3jœ jœ jœ
3jœ jœ jœ œsam xi a ru lod na qe bo
W
- - - - - -
- - - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
.œ œ œ œ œ œ œ Rœ Rœ Jœa a li lo
œ3
œ œ œ œ rœ rœ jœa a li lo
W
- - - - - -
- - - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .˙ Œbi Wo
œ .œ œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .˙ Œbi Wo
W
-
-
8
V
V
?
###
# # #
# # #
œ .œ œn œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œsax lo
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œsax lo
W
U
U -
-
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œn
˙
˙#
V
V
?
###
# # #
# # #
.œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ŒRme rTma
.œ œ .œ œ œ œ œ œ œ œ ŒRme rTma
W
-
-
9
V
V
?
###
# # #
# # #
Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œa ga
Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œa ga
W
- - - - - -
- - - - - -
V
V
?
###
# # #
# # #
œ œ œ œ œ œ œ œSe noT
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œn œ œSe noT
W
SenelebiT
wo.
wo.
w
U
U
U
- - -
- - -
10
160
andro simaSvili _diskze Cawerili simRerebis
CamonaTvali
1. alilo _ saSobao 03:08
2. mravalJamieri _ sufruli 04:24
3. urmuli _ Sromis 02:17
4. berikaci _ sufruli 04:23
5. mumli muxasa _ saferxulo 02:45
6. salamuro _ qalaquri 03:08
7. guTnuri _ Sromis 03:12
8. Tebrone _ saferxulo 01:50
9. sxvaTa mojamagirobas _ sayofacxovrebo 02:45
10. diambego _ sufruli 03:16
11. mayruli _ saqorwilo 02:28
12. dalai _ sufruli 04:31
13. SaSvi kakabi _ sufruli 03:14
14. Tamar qalo _ sufruli 04:02
15. konuri _ Sromis 01:39
16. urmuli _ Sromis 02:17
17. gogiasa _ saxumaro 02:12
18. isev Sen da isev Sen _ andria yaraSvilis romansi,
Sesrulebuli xalxuri simReris stilSi. 02:48
19. sofleli glexis Svili var _ sayofacxovrebo
03:43
20. SemoZaxili _ sufruli 03:23
21. sayveduri _ simReris avtori g. bonjovani 02:13
22. Rvinov, Sen WaWanauro _ sufruli 03:05
23. Cakrulo _ sufruli 05:42
161
sruli dro: 73:21
saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivi,
xmis Camweri studiis saeqspedicio Canawerebi
(1,2,4,5,6,7,8,10,11,12,13,14,15,16,18,21,22,23)
qarTuli xalxuri simReris anTologia
(3,9,15,19,20)
bibliografia:
1. baiaSvili, qeTevan (2014). Newnadimi. Jurnali:
m usika #1 (19), gv.3236.
2. beJaniSvili, nunu (2000). arTanis warsuli da awmyo. Tbilisi: saaqcio sazogadoeba pirveli stamba.
3. gelava, avrora, (1980) ar daSreba wyaro xalxuri sim-Rerisa. Jurnali droSa #8, gv. 1314.
4. zumbaZe, natalia (2005) interviu cnobil lotbar andro simaSvilTan. Tbilisis vano sarajiSvilis saxelo
bis saxelmwifo konservatoriis tradiciuli mravalxmi
anobis kvlevis saerTaSoriso centris biuleteni #3, gv.
2831
5. iorihito kunimacu (2008) statia gazeTSi: asahi Sin-buni, 25/X (iaponur enaze)
6. maWavariani, Tamar (2010). imedis gmirebi _ andro si-maSvili. statiebis krebuli: saxe(l)ebi, (2010 wlis isto
ria), gv.141
7. simaSvili, e. (1989) simRera misTvis yvelaferi iyo.
gazeTi: alaznis ganTiadi, 8/VI1
162
8. CirinaSvili, mixeil (1980) Jurnali: sabWoTa xelov-neba # 3 (gv 2324)
9. Walisuri, nino da sanikiZe, ekaterine (2007) xalxu
ri simReris saerTaSoriso centris saeqspedicio masa
lebi (minidiski: interviu, statia, fotoebi, _ inaxeba
avtorTan).
fonoCanawerebi:
gamocemuli diskebi
1. andro simaSvili _ saqarTvelos folkloris saxelm
wifo centris ordiskiani gamocema. Tbilisi, 2008.
2. 30 saukeTeso simRera _ Cawerili da gamocemuli
laSa goguasa da banki konstantas mier. Tbilisi, 2012.
3. xmebi warsulidan _ qarTuli xalxuri musika fono-
grafis cvilis lilvakebidan _ saqarTvelos kulturis,
ZeglTa dacvisa da sportis saministros, kinos, Teatris,
musikisa da qoreografiis saxelmwifo muzeumis, i. java
xiSvilis saxelobis istoriisa da eTnologiis institu
tis da Tbilisis saxelmwifo konservatoriis erToblivi
gamocema (aTdiskiani). Tbilisi, 2007.
4. The resounding polyphony of the Caucasus _ iaponuri Victor company is licenziiT, morita minorus mier amerikaSi
gamocemuli diski (1997).
5. Polyphonic Songs in the Republic of Georgia _ giorgi ama
Sukelis mier, misuris Statis Truman State University-is xelSewyobiT gamocemuli diski. (2011)
163
daculi firebi da diskebi
Tbilisis saxelmwifo konservatoriis folkloris
laboratoriis arqivis saeqspedicio firebi:
1. 1951 wlis, Tamar mamalaZis eqspedicio Canawerebi _
11 simRera.
2. 1952 wlis, grigol CxikvaZis eqspediciis Canawerebi
_ 11 simRera.
3. 1962 wlis, oTar CijavaZis saeqspedicio Canawerebi
_ 12 simRera
4. 1965 wlis, mindia Jordanias saeqspedicio Canawere
bi _ 22 simRera.
5. 1982 wlis, oTar CijavaZis saeqspedicio Canawerebi
_ 25 simRera.
saqarTvelos erovnul arqivis fonoganyofilebaSi da-
culi firebi:
8847 _ alilo _ CaxutaSvilebisa da simaSvilebis ojaxi
8848 _ arTanuli mravalJamieri _ Semsruleblebi igi
ve.
8846 _ simRera mamulze _ Semsruleblebi igive.
dok/filmidan: Sairebi, glesav da glesav namgalo, hegioga, saferxulo, mravalJamieri _ asrulebs ansambli
arTana. # 37/1 k/ da # 37/2k _ asrulebs andro simaSvili da
alaverdis taZris mgalobelTa gundi.
164
saqarTvelos radio-televiziis arqivSi daculi firebi
_ #28780 _28786: mravalJamieri, fiqri mtkvris piras, yanuri, Conguri, sacekvao fandurze TuSuri satrfialo fandurze, sanadimo fandurze _ asrulebs arTa
nis TviTmoqmedi gundi, solisti _ ioseb CaxutaSvili,
xelmZRvaneli _ mixeil simaSvili.
saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivSi
daculi:
a. audioCanawerebi (# 035 _ # 040) _ Tamaro, Tamar qalo, allo, Sen, biWo, anagurelo, aragvis xeobazeda, arTanuli mravalJamieri, beri kaci var, brZana solomon mefeman, Cemo kargo qveyana, Conguro, Cemi maspinZlis sasaxle, daukres zurna, farine, diambego, gogiasa, guTnuri, orovela, isev Sen, da isev Sen, yanis mkuri, kaxuri mayruli, kaxuri nana, kaxuri sacekvao, konuri, mayruli, maS, gamarjveba, mestviruli, metivuri, mgzavruli, grZe li kaxuri mravalJamieri, mumli muxasa, oduri, yanis mkuri, gamoRmuri, orovela, qalgulo, salamuri, SaSvikakabi, SemoZaxili, Semomeyara yivCaRi _ asrulebs
alaverdi taZris mgalobelTa gundi, lotbari _ andro
simaSvili (2005 w).
Rvinov Sen, WaWanauro, Tamar qalo, Cakrulo, sofleli glexis Svili var, dala _ asrulebs ansambli SemoZa
xili, lotbari andro simaSvili (2014).
b. videomasala _ 10 mini diski _ filmisaTvis andro
simaSvili.
165
notografia
1. mamalaZe, Tamar (1962). Sromis simRerebi kaxeTSi. Tbilisi: codna
2. CijavaZe, oTar (1962). qarTuli kaxuri xalxuri simRerebi. Tbilisi: codna
3. Jordania, Tamar (2014) arTanuli alilo, xelnaweri.
filmografia
1. alaznis veli _ reJisori SoTa Cagunava, dokumentu
ri filmi (1954)
2. Sroma da simRera _ reJisori mixeil Wiaureli
(umcrosi) _ dokumenturi filmi (1974).
4. andro simaSvili _ scenaris avtori da reJisori
maia nozaZe, operatori _ zurab dadahava, _ saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris mier gadaRebuli
moklemetraJiani dokumenturi filmi (2011).
3. andro simaSvili _ avtorebi: daviT cincaZe da mi
xeil javaxiSvili proeqti gaicani saqarTvelos (portretebi) farglebSi, banki konstantas dafinansebiT, ansambl
Savnabadas mier gadaRebuli dokumenturi filmi, (2012).
166
satelevizio gadacemebi:
andro simaSvili da alaverdi _ ciklidan qarTuli xmebi, avtori da wamyvani kaxa grigalaSvili (reJisori soso
sturua), sazogadoebrivi mauwyebeli, 2009w.
imedis gmirebi _ andro simaSvili _ gadacemis prodiu
seria Tamar maWavariani. eTerSi gavida 2010 wlis 10/Xs
(telekompania imedi) kaxuri simReris mematiane _ teleJurnalSi kviriake.
avtori ia tiginaSvili. eTerSi gavida 2013 wlis 7/XIs
(erTsulovneba)SemoZaxili _ andro simaSvili _ gadacemis avtori da
wamyvania gia baRaSvili. eTerSi gavida _ 2010 wlis 10/Xs
(telekompania imedi). SemoZaxili _ andro simaSvili _ gadacemis avtori da
wamyvania gia baRaSvili. eTerSi gavida _ 2014 wlis 6/IIIs
(pirveli arxi).
radiogadacemebi:
Cakrulo _ andro simaSvili _ avtori da wamyvani lali
seTuriZe _ (2006 wlis 25 /IV da 2/V).
Cakrulo _ qarTuli simReris moamage _ andro simaSvi-li _ avtorebi: mixeil javaxiSvili da daviT cincaZe,
(2013 wlis 30/X).
Cakrulo _qarTuli simReris moamage _ andro simaSvili
_ avtori da wamyvani: _ lali seTuriZe, daviT cincaZe,
mixeil javaxiSvili (2015 wlis 8/IV).
167
SinaarsiwinaTqma ...............................................................................8sofeli arTana ...................................................................12winaprebi ...........................................................................14Cemi cxovrebis gza ............................................................29mixeil simaSvili (1917 _1984) .........................................32nikoloz simaSvili (1926 _ 1990) ....................................34alilo .................................................................................37Cemi SromiTi biografia da Cemi gundebi ........................40visTanac mimReria... .........................................................46simaSvilebis simRera _ XIX saukunidan dRemde .............49XXI saukune _ andro simaSvili uarTanod ......................69andro papa parizSi ............................................................71oriod sityva alaverdis taZris mgalobelTa gundis Sesaxeb ....................................................................77stumrad SemoZaxilTan ......................................................81arTana saeqspedicio CanawerebSi .....................................91bolo eqspediciebi da gamocemuli diskebi ...................94andro simaSvili da ucxoeli mkvlevrebi .....................97andro papas gegmebi .........................................................100andro simaSvilis cxovrebisa da Semoqmedebis ZiriTadi TariRebi ..........................................................108lotbaris naazrevi ..........................................................111andro papas Tavgadasavlebidan... ..................................119saxumaro ambebi ................................................................125epilogisaTvis ..................................................................127andro simaSvilis Sesaxeb mogviTxroben... ..................128arTanuli alilo (notebi) ..............................................150diskze Cawerili simRerebis CamonaTvali ...................160bibliografia ..................................................................161