Copyright by Złote Myśli & Andrzej Fesnak, rok 2011

Autor: Andrzej Fesnak

Tytuł: Jakie decyzje finansowe podejmują bogaci i dlaczego biedni robią błędy,

działając inaczej

Zapłacono: 24,90 zł

Wydanie: I

2011

Złote Myśli Sp. z o.o.

ul. Daszyńskiego 5

44-100 Gliwice

www.zlotemysli.pl

email: kontakt@zlotemysli.pl

Autor oraz Wydawnictwo Złote Myśli dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce

informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za

ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub

autorskich. Autor oraz Wydawnictwo Złote Myśli nie ponoszą również żadnej

odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych

w książce.

Niniejsza publikacja, ani żadna jej część, nie może być kopiowana, ani w jakikolwiek inny

sposób reprodukowana, powielana, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez

pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także

kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw

autorskich niniejszej publikacji.

Wszelkie prawa zastrzeżone.

All rights reserved.

Spis treści

Wstęp .............................................................................................................21

Część 1 Jaka jest nasza postawa?

Jakiej postawy uczą nas w szkole? ......................................................29

Jakie są główne grzechy finansowe? ..................................................37

Co wiemy o inteligencji? .........................................................................53

Co to jest inteligencja finansowa? .......................................................65

Część 2 Podstawy i rola planowania finansowego

Jakie są etapy życia finansowego? ......................................................91

Czy jesteś ważny? ................................................................................... 105

Jak analizujemy sytuację? ................................................................... 111

Jak rozumieć planowanie finansowe? ............................................ 119

Część 3 Na czym stoimy?

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… .................................... 131

Czym jest wartość netto? .................................................................... 141

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? ........................................ 155

Część 4 Co trzeba zaplanować?

Co daje plan edukacyjny? ................................................................... 189

Jak mądrze korzystać z kredytów? ................................................... 199

Jak finansować nieruchomości?........................................................ 217

Jak powinieneś chronić życie? ........................................................... 233

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? ....................... 253

Po co Ci plan emerytalny? ................................................................... 277

Co to jest niezależność finansowa? ................................................. 311

Część 5 Jak kontrolujemy sytuację?

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany

finansowe? ......................................................................... 325

W czym pomoże Ci komputer finansowy? .................................... 333

31 Złotych Reguł, które pomagają osiągnąć niezależność

finansową............................................................................ 343

Zakończenie ............................................................................................. 345

Prof. dr hab. Jan Monkiewicz, Wydział Za-rządzania Politechniki Warszawskiej, Zastępca Sekretarza Generalnego The Geneva Associa-tion for the Study of Insurance Economics, współzałożyciel Stowarzyszenia na Rzecz Bez-pieczeństwa Finansowego Obywateli RP, były prezes PZU oraz Polisy Życie, Człowiek Roku Ubezpieczeń 2008.

Książkę Andrzeja Fesnaka należy uznać za niezwykle udane przed-sięwzięcie wydawnicze. Jest po prostu strzałem w dziesiątkę. Wpro-wadza ona nas krok po kroku w praktyczny świat finansów osobi-stych. Robi to w niezwykle przyjazny i prosty sposób, pozwalając zrozumieć przesłanki różnych decyzji finansowych i ich skutki dla naszego budżetu osobistego. Obudowana jest mnóstwem przykła-dów, historii i historyjek. W wyniku ich lektury nawet najbardziej skomplikowane sprawy stają się proste. Książka warta polecenia dla wszystkich, ale zwłaszcza dla ludzi młodych.

* * *

Prof. dr hab. Irena Jędrzejczyk, Zakład Prawa i Finansów, Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW w Warszawie.

Książka doskonale wpisuje się w wizję nakreśloną w ramach do-kumentu EUROPA 2020, dla którego instrumentów wdrożenia

Opinie

będzie poszukiwać Polska w czasie rozpoczynają-cej się wkrótce nowej prezydencji.

Książka jest uszczegółowieniem priorytetu „Mło-dzież w drodze”, transponując go na sformu-łowanie „Polska młodzież w drodze do sukcesu finansowego”.

Zajęcia dydaktyczne i spotkania z młodzieżą dały możliwość Autorowi rozpoznania jej potrzeb i jej oczekiwań. Niekonwencjonalne metody w pracy z młodzieżą przy-sporzyły Autorowi wielu zwolenników, co z pewnością wpłynie na poczytność tej publikacji

Książka jest uszczegółowieniem priorytetu włączenia społecznego, serwując rady praktyczne, jak działać, aby włączyć ludzi biednych w dobrodziejstwo inwestowania i przekonać ich do podjęcia trudu samodzielnego, planowego kształtowania finansów osobistych.

Autor działa z pasją i pisze z pasją, oddając w ręce Czytelnika całą swoją wiedzę i bogate doświadczenie zdobyte w zawodzie licen-cjonowanego doradcy finansowego i jednocześnie praktykującego inwestora obeznanego z tajnikami warsztatu inwestorskiego. Go-rąco polecam uwadze Czytelnika tę niezwykłą i wielce pożyteczną lekturę.

* * *

Monika Richardson, prezenterka telewizyjna

Jak każdy człowiek urodzony i wychowany w PRL jestem finansową kaleką. W logice kalkulacji fi-nansowych szukam drugiego dna, a metody ma-łych oszczędności przypominają mi lata spędzo-ne na odkładaniu na SKO (na końcu wystarczyło na 2 bilety miesięczne komunikacji miejskiej). Długo myślałam,

zanim wzięłam swój pierwszy kredyt i na wszelki wypadek na-tychmiast go spłaciłam, a mój domowy budżet to do dzisiaj obszar sejsmicznie aktywny i permanentnie zagrożony tsunami. Dlatego z przyjemnością sięgnęłam po książkę Andrzeja Fesnaka, bo An-drzej pisze tak, jak mówi: po prostu i do ludzi. To jeszcze jedna szansa dla takich jak ja na mądre zaplanowanie finansowej przy-szłości i godziwą emeryturę. Polecam.

* * *

Adam Sankowski, Prezes Polskiej Izby Po-średników Finansowych i Ubezpieczeniowych

Zrozumiała edukacja finansowa jest bardzo waż-nym elementem świadomości społecznej. Dzięki niej każdy może zarządzać lepiej swoimi finansa-mi. Nasza Izba nie tylko wspiera takie inicjatywy ale również sama organizuje akcje uświadamia-nia. Powołany przez Izbę Komitet Razem zwrócił

uwagę społeczeństwa na temat przyszłych emerytur i udało się nam wywalczyć ulgi emerytalne dla każdego. Książka Andrzeja Fesna-ka z pewnością przyczyni się do wzrostu świadomości Polaków – omawia bowiem nie tylko palące zagadnienia emerytalne. Przede wszystkim w przystępny sposób pokazuje, co robić, aby mieć za-sobniejszy portfel i realizować w życiu swoje różne finansowe cele.

* * *

Marek Fereniec, Wiceprezes Zarządu AEGON TU na Życie S.A.

Z pewnością wydawać pieniądze umiemy wszyscy, wielu potrafi je zarabiać, ale naprawdę niewielu potrafi nimi zarządzać. Dlatego temat tej książki wydał mi się bardzo uniwersalny. Miałem jed-nak pewne obawy: Andrzej Fesnak to trener wytrawny, o wielolet-

nim doświadczeniu. (Pierwszy raz widziałem go w „akcji” bodajże w 1995 r. Szkolił wtedy kandy-datów na agentów ubezpieczeniowych i zrobił na mnie kolosalne wrażenie. Tak bardzo jego szko-lenie odbiegało temperamentem i użytymi meto-dami od tego, co zwykliśmy nazywać szkoleniem dorosłych. Już wtedy bardzo sprawnie poruszał się w dziedzinie finansów). Pomyślałem zatem, że autor nagle postanowił podzielić się sumą wiedzy i doświad­czeń, jakie zgromadził przez te wszystkie lata pracy . Przyznacie — ryzyko powstania „gniota” było wyraźne. Jednak już po przeczy-taniu paru zaledwie stron uspokoiłem się — to rzecz, która, choć traktuje o temacie trudnym, jest napisana lekko i przystępnie. To erudycyjny i błyskotliwy wykład o wychodzeniu z edukacyjnego deficytu wiedzy i rozumienia finansów. W niebanalny sposób prze-prowadza czytelnika przez gąszcz pojęć i mechanizmów dotrzymu-jąc obietnicy zawartej w tytule: pokazuje drogę do zamożności. Do lektury!

* * *

Tadeusz A. Mosz, publicysta ekonomiczny, au-tor Plus Minus w TVP, EKG w radiu TokFM

To książka w amerykańskim stylu. O sprawach po-wszechnie uważanych za nudne i trudne opowiada

prostym, zrozumiałym dla ogółu językiem, ale fascynująco.

Fesnak jest „finansowym intelektualistą”. Zawstydza tych, którzy uważają, że wiedza o finansach jest godna troglodyty, a nie praw-dziwego inteligenta, z drugiej strony udowadnia, że mądre plano-wanie i budowanie finansowej przyszłości i niezależności może być zajęciem niezwykle twórczym i ekscytującym. Nie jest to zwykły po-radnik dla finansowych żółtodziobów. Książka porządkuje, a w wie-

lu miejscach także poszerza wiedzę znawców finansów osobistych i stanowi kapitalne źródło, z którego powinni czerpać ludzie, któ-rzy nie są z urodzenia miliarderami, a chcieliby dowiedzieć się, na czym polega istota niezależności finansowej i jak ją zbudować.

* * *

Zygmunt K. Jagodziński, Specjalista od zna-ków wodnych, były kierownik atelier znaków wodnych zatrudniony w PWPW S.A. (ponad 40 lat pracy), znawca papierów wartościowych, w tym pieniędzy papierowych, wieloletni członek SDP, publicysta, autor 6 książek i ponad stu kil-kudziesięciu artykułów przyczynkarskich, bro-

nioznawca, czynny od 45 lat do dziś muzyk dixielandowy.

Oto nareszcie jest! Wreszcie pojawiła się mądra książka, której autor — specjalista od finansów — jest nie tylko wielkim znawcą przedmiotu o bogatym doświadczeniu oraz niebagatelnej prakty-ce, ale zarazem pasjonatem oddanym bez reszty tej specjalności.

Dr Andrzej Fesnak w sposób nieskomplikowany, by nie powie-dzieć, w bardzo przystępnej formie, definiuje pewien problem: na czym polega zarządzanie własnymi finansami? Owo zagadnienie, z którym większość z nas boryka się na co dzień, do niedawna nie znajdowało uznania — w kręgu uczonych finansistów — by o nim mówić językiem przeciętnego Polaka. Opracowanie A. Fesnaka, powstałe, jak się zdaje, na „surowym korzeniu” (to znaczy nie-oparte na wcześniejszych tego typu pracach) dla tych wszystkich, którzy chcą bądź zmuszeni są do racjonalnego zarządzania wła-snymi finansami, staje się bezcennym do wykorzystania narzę-dziem. Uświadamia nadto, że możemy mieć wpływ na to co, się dzieje z naszymi dochodami, że możemy inaczej niż dotychczas racjonalniej nimi gospodarować. Książka skierowana jest m.in.

do młodego pokolenia, jak również do Polaków o średniej klasie zamożności. To w owej książce znajdziemy odpowiedź na pytania; jak to zrobić i przy pomocy jakich metod zadbać o nasze obecne skromne dochody i ewentualnie te przyszłe?

Książka ze wszech miar godna jest polecenia, ponieważ niezależnie od zawartej w niej bezcennej wiedzy, napisana jest językiem zro-zumiałym, a więc przystępnym dla każdego czytelnika bez względu na jego status społeczny.

* * *

Ilona Dzwonnik, EFG, Geniusz Wiedzy Finan-sowej 2011 — Laureat Olimpiady Wiedzy Finan-sowej na Giełdzie Papierów Wartościowych 2011.

Od kilkunastu lat działam na rynku finansowym jako doradca finansowy i biznesowy. Zauważy-łam, że chęć do edukacji pojawia się falami. Po powodziach i katastrofach wszyscy interesują się ubezpieczeniami, po ogłoszeniu hossy — inwe-stycjami i giełdą, a w trakcie boomu nieruchomości — kredytami hipotecznymi. I każdy myśli, że przeczytany wówczas artykuł czy krótki wykład stworzy od razu szansę na miliony. Noe budował Arkę przed potopem, a nie w trakcie. Innymi słowy, szansę na suk-ces mają jedynie ci — którzy się przygotowują zawczasu.

Ta książka im w tym pomoże. Każdy rozdział daje odpowiedź na kon-kretny finansowy problem. Polecam wszystkim, bo jest pisana w przy-jazny dla czytelnika sposób, a wiedzy finansowej potrzebuje każdy...

* * *

Wiktor Jacyno-Onuszkiewicz, Przewodni-czący Rady Nadzorczej Perfect NDF SA

Dokonując w życiu odpowiednich wyborów, mo-żemy stworzyć sobie sytuację, w której będziemy pracować mądrzej i żyć nie tylko z własnych do-chodów kapitałowy ale i z samego kapitału.

Jak trafnie zauważa autor, większy wpływ na nasze codzienne życie i przyszłość ma procent składany niż wiedza historyczna dotycząca Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Ulricha von Jungingena. Niestety jednak wiedza zdobywana przez lata, w obecnym systemie edukacji, nakierowana jest na rzeczy które z życiem codziennym niewiele mają wspólnego. Ilu z nas w ogóle pamięta co to takiego „pantofelek” i jak się rozmnaża? Oraz jaka część z nas wiedzę tą używa dla kształtowania swojej przyszłości?

Książka Dr A. Fesnaka wprawdzie nie odpowiada czytelnikowi jak znaleźć pracę czy założyć własny biznes, ale wskazuje co robić gdy już ją mamy, wnosi aby odkładać chociaż 200 – 300 złotych mie-sięcznie. Wskazuje także, jak można skutecznie i efektywnie po-mnażać oszczędności.

Uchwalona przez Sejm Ustawa o Otwartych Funduszach Eme-rytalnych zakłada, że składka do OFE zostanie zmniejszona z 7,3 proc. do 2,3 proc., potem będzie stopniowo wzrastać, by w 2017 r. osiągnąć 3,5 proc. Środki te mają być waloryzowane o wskaźnik wzrostu gospodarczego z ostatnich pięciu lat oraz o wysokość in-flacji. Czy to wystarczy abyśmy na emeryturze mogli godnie żyć? Wszyscy od dawna wiemy że odpowiedź na to pytanie jest nega-tywna, i nic nie wskazuje że będzie lepiej.

Przekazana w tej książce, wiedza jest szczególnie przydana w świe-tle konieczności zabezpieczenia przyszłych emerytur poprzez zna-lezienie ich finansowania z prywatnych oszczędności. Sprzyjać

temu ma wprowadzenie planowanych na rok 2012 ulg podatko-wych.

Osobiście uważam iż książka Dr A.Fesnaka powinna stać się szkol-ną lekturą obowiązkową, a każdy kto po nią sięgnie, z pewnością znajdzie w niej źródło inspiracji, oraz zastanowi się nad tym co robi obecnie i jak z finansowego punktu widzenia może poprawić swoją przyszłość. Gratuluję.

* * *

Andrzej Cichocki, dyrektor Pionu Sprzedaży oraz Członek Zarządu AXA Polska S.A.

Ta książka to więcej niż tekst. Ta książka to spo-sób na życie w sferze finansów. Praktyczna wie-dza podana w sposób dostępny dla czytelnika po-parta wieloma przykładami. Łatwość w czytaniu i rozumieniu.

Jakie decyzje finansowe podejmują bogaci…” to treść , mądrość i wiara w pigułce. Potwierdzenie słów wielkiego człowieka i eko-nomisty Petera Druckera, który mówił, że „najlepszym sposobem przewidywania przyszłości jest jej tworzenie…”.

Zachęcam wszystkich nie tylko do przeczytania ale szczególnie do stosowania reguł, którymi dzieli się z nami dr Andrzej Fesnak — doskonała pozycja. Gratuluję.

* * *

Wiesław Szermach, Członek Zarządu Towarzystwa Ubezpie-czeń na Życie „Polisa­Życie” S.A.

Wśród wielu pozycji poświęconych roli pieniądza w naszym życiu publikacja Autora zasługuje na szczególną uwagę. Recenzowana

publikacja ma przede wszystkim walor praktycz-ny. W sposób przystępny, posługując się liczny-mi, niebanalnymi przykładami, wskazuje na nad-rzędną rolę umysłu i pracy. Jak pisał Owidiusz — majątek rośnie czynem nie słowami. Książka składa się z pięciu części, które zawierają jasną i konsekwentną prezentację poszczególnych zagadnień, łącząc w sposób całościo-wy problematykę planowania finansów osobistych. Na uwagę za-sługuje opatrzenie publikacji licznymi pytaniami, zadaniami, ćwi-czeniami, co bardzo urozmaica i pozwala lepiej zrozumieć trudne zagadnienia ekonomiczne. Autor słusznie poświęca wiele uwagi inteligencji finansowej, upatrując w niej świadomego działania. Trzeba podkreślić, że praca jest w pełni nowatorska, tezy posta-wione przejrzyste i zrozumiałe dla czytelnika.

Mało kto może wyobrazić sobie, że wie-dza finansowa jest interesująca, prak-tyczna i nosi cechy intelektualnej przy-gody. Także mało kto jest w stanie pisać o finansach w inny, oryginalny sposób. A taki właśnie przypadek mamy tutaj.

Jak głosi powszechna opinia — wie-dza finansowa wydaje się być albo trudna albo nudna. Po wielu latach funkcjonowania na rynku finansowym przewertowałem setki, jeśli nie tysiące raportów, spra-wozdań, podręczników, opracowań i książek. I w du-żej mierze powszechna opinia wydaje się być niestety prawdziwa.

Dlatego z radością przeczytałem kilkakrotnie książkę li-cencjonowanego Doradcy Finansowego — dr. Andrzeja Fesnaka, EFC®. Ta książka jest po prostu inna.

Napisana jest bowiem w sposób absolutnie niekonwen-cjonalny. Podobnie jak zajęcia finansowe, które autor prowadzi zawsze w niekonwencjonalny i nietuzinkowy sposób. Wydawać by się mogło, że finanse to same cyfry i fakty. Ale zarówno w trakcie wykładów, jak i w książ-ce wychodzi cała natura humanisty i kulturoznawcy. Omawiając dowolne zagadnienie, znajduje bowiem za-

Przedmowa

wsze wsparcie; a to przykład literacki, a to scenę filmo-wą, a to jakieś przysłowie, a to znowu refren piosenki, cytaty, odwołania do myśli filozoficznych itd… To spra-wia, że książkę czyta się według marketingowej zasady 3 in 1 – jest łatwa do zrozumienia, zaciekawia treścią i przykładami, a ponadto podaje zawsze praktyczne po-rady, jak rozwiązać dany problem.

Planowanie finansów osobistych to nowa dziedzina. Wielu uważa nawet, że niepotrzebna, ponieważ każdy ma swój własny portfel i rządzi się nim sam. Niezależnie od tej prawdy mamy jednak efekt zagubienia w świecie wytwarzającym coraz nowsze produkty i usługi. Staty-styczny Polak, zajęty swoimi sprawami nie ma ani cza-su, ani wiedzy pozwalającej mu oceniać oferty rynkowe i wybierać w miarę dobre sensowne dla siebie propo-zycje. Często zatem dokonuje wyborów niekorzystnych i ponosi ich konsekwencje. Są one proste do opisania — traci swoje ciężko zarobione pieniądze.

Ogromną wartością tej pozycji jest to, że w odróżnieniu od wielu prac naukowych i teoretycznych książka ta za-wiera bardzo praktyczne wskazówki dotyczące zacho-wania w finansowym życiu codziennym. Jest tu opisana bazowa inteligencja finansowa — podstawy wiedzy za-pewniającej samodzielne funkcjonowanie w świecie fi-nansów. Autor łączy bowiem kilka swoich umiejętności:

Jako pracownik naukowy, adjunkt i promotor prac �magisterskich — nie zapomina o tym, aby były przy-pisy dotyczące źródeł z pełnymi adresami bibliogra-ficznymi, podaje fakty i statystyki oraz źródła praw-ne służące za podstawę rozważań.

Jako trener z wieloletnim doświadczeniem, który �przeszkolił dziesiątki tysięcy osób — dba o zrozu-miałe przykłady. Trenera od pracownika akade-mickiego różni bowiem zasada weryfikacji. Student musi zaliczyć, ale niezadowolony klient nie wraca. Przykłady muszą zatem być zrozumiałe i skutecznie tłumaczyć zagadnienie.

Jako Doradca Finansowy EFC® — wie, że wszystko, �co robi, musi mieć praktyczny dla klienta wymiar. Kto szuka porady u specjalisty — ten oczekuje prak-tycznego rozwiązania, a nie samej teorii, jak powinien funkcjonować zdrowy świat finansów osobistych.

Książka zasadniczo mówi o trzech ważnych elementach świadomości finansowej:

Jacy jesteśmy i jak rozumujemy, jaka jest nasza po-1. stawa, wiedza społeczna i inteligencja finansowa?

Jak powinien wyglądać plan finansów osobistych, 2. z czego się składa i jak się go buduje?

Jak powinno się sprawdzać i kontrolować, czy plan 3. finansowy funkcjonuje?

Niewątpliwie jest to praktyczna instrukcja zachowania na rynku finansowym. Wystarczy krok po kroku przejść przez zagadnienia: mechanizmy, produkty i usługi fi-nansowe. Być może efektem takiej pracy będzie samo-dzielna próba zrobienia własnego planu finansowego. Być może będzie to kontakt z Licencjonowanym Dorad-cą Finansowym. Jedno jest pewne – Czytelnik będzie wiedział, o co ma pytać. A z pewnością będzie świadom tego, że produkty i usługi finansowe mają służyć jego celom, a nie wynikać z planów sprzedażowych. Insty-

tucje finansowe, doradcy bankowi, agenci ubezpiecze-niowi, pośrednicy finansowi — powinni znać tę książkę. Inaczej będą mieć kłopoty z odpowiedziami na pytania, które postawi wyedukowany Czytelnik. A po przeczyta-niu tej książki będzie tych pytań zadawał wiele. Zadbał o to bowiem sam autor.

Bardzo ciekawym zabiegiem Andrzeja Fesnaka jest wprowadzenie na koniec każdego rozdziału dwóch kategorii — ważnych terminów oraz „ad futuram rei memoriam”. Ta łacińska formuła, jak wiemy, oznacza „na przyszłą rzeczy pamiątkę” Widać tu rękę wytraw-nego trenera, który wie, że w podsumowaniu drzemie ogromny potencjał edukacyjny. Po przejściu przez każ-dy rozdział Czytelnik bowiem może przypomnieć sobie hasłowo wszystkie najważniejszy zagadnienia, czytając po prostu ważne terminy.

Kategoria „ad futuram rei memoriam” z kolei zamienia książkę w aktywny podręcznik znany pod nazwą „ze-szyt ćwiczeń”. Wystarczy zadać sobie pytania dotyczące rozdziału — serię pytań w stosunku do siebie, do swo-jej rodziny, do osób ze swojego otoczenia. A następnie własnymi słowami na nie odpowiedzieć. Indywidualne albo wspólne poszukiwanie odpowiedzi niewątpliwie zaprzyjaźni ze światem finansów osobistych.

Taka konstrukcja pozwala nie tylko lepiej opanować dany materiał, ale daje też dodatkowe korzyści. Wy-mieńmy te najbardziej oczywiste:

Po pierwsze — każdy odpowiadając na takie pyta- �nie, dokonuje finansowej samoedukacji. Zgłębianie zagadnień czy chociażby werbalizowane pozwala

lepiej uwewnętrznić — niejako „oswoić” tematykę finansową.

Po drugie — dzięki takim pytaniom każdy ma szan- �sę dotrzeć do praktycznych rozwiązań związanych z danym zagadnieniem finansowym. A zatem książ-ka wkracza w życie codzienne, dając coaching finan-sowy każdemu Czytelnikowi.

Po trzecie — rozmawiając w swoim otoczeniu na su- �gerowane tematy każdy ma szansę stać się nietuzin-kowym i interesującym rozmówcą, przyczyniając się do wzrostu świadomości finansowej.

Gratuluję każdemu Czytelnikowi, który sięgnął po to pierwsze w Polsce dzieło o finansach osobistych pisane językiem przyjemnym i merytorycznym zarazem. Fi-nanse mogą być opisane w szerokim kontekście społecz-no kulturowym — tak jak rzeczywiście istnieją i funk-cjonują. Ja w każdym razie będę ją polecać wszystkim uczestnikom kursów doradztwa finansowego w Euro-pejskiej Akademii Planowania Finansowego. Z jednej strony jest to efektywny schemat rozmów z klientami. Z drugiej natomiast patrząc — doradcy finansowi będą wiedzieć, jakich odpowiedzi może żądać od nich wy-edukowany przy pomocy tej książki klient.

Franciszek Robert ZiębaDyrektor Europejskiej Akademii Planowania Finan-sowego, Prezes Stowarzyszenia Doradców Finan-sowych, członek Rad Nadzorczych w kilku spółkach, były prezes Banku, Towarzystwa Ubezpieczeniowego, Otwartego Funduszu Emerytalnego, były dyrektor fi-nansowy największej polskiej spółki developerskiej

Choć zawsze wiele osób wspiera i pomaga — na ogół autor jest tylko jeden.

Praca tych, co wspomagają, gdzieś się ulatnia…

Doceniam rozmowy i dyskusje.

Oto lista osób (w porządku alfabetycznym), które po-magały, wspomagały, inspirowały:

Mateuszowi Chłodnickiemu, za życzliwą inspirację i na-mawianie do napisania książki.

Ilonie Dzwonnik, za wsparcie i informacje z rynku o tym, że potrzeba takiej wiedzy.

Gabrysi Fesnak za coaching — „Tato, ekonomiści my-ślą, że wiedzą więcej o pieniądzach od ludzi, którzy je mają”.

Elizie Górczyńskiej, za przeliczenia i sprawdzanie wszystkich moich przykładów finansowych.

Krzysztofowi Jagodzińskiemu za oddech intelektualny i inspiracje muzyczne.

Ani Langowskiej za uporczywe przekonywanie, że po-winienem napisać tę książkę.

Eli Machniewskiej za czytanie i poprawianie napisa-nych fragmentów.

Dedykacje

Januszowi Nowakowi za dyskusje nad wieloma frag-mentami.

Asi Wieliczko, za to, że odciążała mnie w wielu codzien-nych pracach biurowych.

Robertowi Ziębie, za zachętę do szerokiego kulturo-znawczego ujmowania finansów.

Oraz wszystkim uczestnikom szkoleń za życzliwe przyj-mowanie moich idei.

Dziękuję Wam wszystkim.Andrzej Fesnak

21

Droga Czytelniczko, drogi Czytelni-ku, kilkaset tysięcy złotych z pew-nością zaoszczędzają ci, którzy mają plany finansowe.

Niektórzy nawet o wiele więcej. Dlatego cieszę się i dziękuję Ci bar-dzo za to, że sięgnąłeś po tę książkę. Zrobiłeś najważniejszy krok — roz-począłeś pracę nad swoją postawą.

Chcesz pracować nad przyszłością i ją planować.

Niełatwe to zadanie w kraju, który zamiast planować przyszłość — uwielbia sprzątać przeszłość na różne sposoby. Kiedyś w Programie III Polskiego Radia wy-powiadałem się na temat edukacji finansowej w Pol-sce. Było to w okresie rekonstrukcji Wielkiej Bitwy pod Grunwaldem z okazji 600­lecia. Postawiłem tezę, że brak jest rozsądnej edukacji finansowej, natomiast nadmiar historycznej. Za mało się mówi o przyszłości, a za dużo o przeszłości. Ponieważ redaktor prowadzący nie dowierzał — na potwierdzenie swoich tez zadałem pytanie: co ma większy wpływ na Twoje codzienne życie — Wielki Mistrz von Jungingen czy procent składany?

A jak Ty sądzisz?

Wstęp

Andrzej Fesnak22

Ta książka przybliży Ci wszystkie najważniejsze aspek-ty budowania zamożności i niezależności finansowej. Bo jest to rzecz możliwa do osiągnięcia. Jak mawiał Abraham Lincoln: każda praca jest do wykonania, jeżeli rozłoży się ją na małe odcinki. Tu przejdziemy przez wszystkie te odcinki, które mają znaczenie w ży-ciu codziennym i wywierają wpływ na niezależność fi-nansową.

Zakładam, że pewnie masz prawo jazdy. Niezależnie od tego, czy lubisz fizykę czy nie — musisz respektować jej prawa, jeśli chcesz jeździć. Wiesz, jak przyspieszać i hamować w deszczu, mgle, po śniegu i przy pięknej pogodzie.

Jestem z przekonań humanistą i będę udzielał Ci porad tak, abyś jechał bezpiecznie do finansowej niezależno-ści. Dlaczego o tym piszę? Bo nasza edukacja finansowa jest przeintelektualizowana. Uczy mądrych i nieprak-tycznych rzeczy, na dodatek metodami przestarzałymi. Sięgnijmy do analogii. Wygląda to tak: jako kierowca chciałbyś się dowiedzieć, jak szybko i bezpiecznie przy-spieszać, hamować i manewrować w różnych warun-kach pogodowych. Gdyby Cię uczono tak, jak naucza się finansów, to zamiast zajęć jak bezpiecznie i skutecznie to robić, otrzymałbyś wykład: Pomiar wartości ciepl-nych jako konsekwencja zjawiska adhezji w II prawie tarcia ślizgowego w przeliczeniu na dżule z uwzględ-nieniem zasady T = μN.

Uważam, że o finansach należy mówić w sposób przy-stępny — tak pisałem tę książkę. Ale mam drugą wia-domość, mniej śmieszną. Ta książka to nawet mniej niż

Wstęp 23

połowa Twojego sukcesu. To zaledwie kilka procent, kil-ka idei. Najważniejszy bowiem jesteś Ty i to, co zrobisz później! Według danych urzędów skarbowych, liczba milionerów w Polsce systematycznie się zwiększa. Bar-dzo Ci życzę tego, abyś znalazł się w tej grupie.

* * *

Kiedy pisałem tę książkę, gdzieś tam w głowie kołatała się myśl, że mało kto będzie miał czas, aby od razu prze-czytać od deski do deski całość. Dlatego założyłem, że każdy rozdział stanowi małą samodzielną całość i doty-czy określonego aspektu finansów osobistych.

Rozdziały zostały wprawdzie przyporządkowane pięciu głównym częściom:

Jaka jest nasza postawa?1.

Jaka jest rola planowania finansowego?2.

Na czym stoimy?3.

Co mamy zaplanować?4.

Jak kontrolujemy sytuację?5.

— ale każdy stanowi małą odrębną całość — tak aby po przeczytaniu mieć już własne zdanie o wybranym aspekcie zagadnienia. Starałem się też zawsze pokazać argumenty oparte na cyfrach. Stąd różne tabelki i prze-liczenia.

Każdy rozdział kończy się dwoma punktami:

Ważne terminy. �

Ad futuram rei memoriam… �

Andrzej Fesnak24

Ważne terminy — zestawienie kluczowych pojęć, które wystąpiły w tekście. Ich zestawienie powinno być po-mocą w ułożeniu i zapamiętaniu tekstu.

Ad futuram rei memoriam (na przyszłą rzeczy pamiąt-kę) — w tym punkcie są pytania dotyczące kluczowych terminów i zagadnień poruszanych w tekście. Jak od-powiesz — łatwiej zapamiętasz i nauczysz się.

Wykorzystaj swoje przemyślenia i odpowiedzi na zada-wane tam pytania:

Myśl o tych zagadnieniach — a będziesz ćwiczyć nie- �świadomą część umysłu i zapełniać ją właściwymi treściami.

Rozmawiaj ze swoim partnerem życiowym. Tłuma- �cząc, będziesz budować więź (tłumaczyć i rozmawiać to coś innego, niż chełpić się i wywyższać).

Rozmawiaj z dziećmi. Będziesz mógł poruszyć z nimi �finansowe tematy przybliżające do wychowywania we właściwej kulturze finansowej.

Rozmawiaj ze znajomymi. Poznasz ich opinie i może �dowiesz się czegoś nowego i ciekawego. Przekazując swoje przemyślenia, zainspirujesz znajomych.

Sam znajdziesz niewątpliwie doskonałe zastosowanie tych punktów.

Oczywiście zawsze można napisać mądrzej, lepiej i zgrab­niej. Przekonałem się jednak kiedyś do wspaniałej my-śli Jana Kurowickiego:

„Sprzedawanie półfabrykatów intelektualnych nie tylko nie przynosi ujmy, ale jest również wysoce pożyteczne.

Wstęp 25

Może nawet bardziej od napuszonych i przesiąkniętych erudycyjną wadą zawiłych rozpraw”.

Pamiętając o tym, że książkę tę mają zrozumieć „nie-finansiści”, postanowiłem zamknąć na tym etapie roz-ważania. Jeśli coś nie jest do końca jasne — nikomu nie zabraknie przecież wyobraźni, aby zrozumieć. W koń-cu, jak mawiał Einstein: „Wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy”.

A zatem na podstawie tego, co tu znajdziesz — wyobraź sobie swoją niezależność finansową.

Życzę Ci tego.

dr Andrzej Fesnak

humanista z tytułem doradcy finansowegoEuropean Financial Consultant®Licencja PL08EFC00039

Część 1 Jaka jest nasza

postawa?

29

Wiedzę finansową można wynieść z domu lub ze szko-ły. Ale czego mają nauczyć rodzice, skoro sami uczyli się również w takiej samej szkole? Uważam, że eduka-cja szkolna nie przygotowuje nas do życia finansowe-go. Należałoby dużo poprawić w tej kwestii, ponieważ szkoły nie przygotowują do tego, jak posługiwać się pieniędzmi. Nikt nie uczy, jak rozwiązywać problemy finansowe — za to uczy finansowej algebry zgodnie z modelem z XIX wieku. Mimo postępu w tej materii — komputerów finansowych, o których jeszcze będzie mowa, ani nasze szkoły, ani uczelnie nie uwzględniają stanu dzisiejszej techniki w nauce finansów.

Z tego też powodu brak jest szerokiej edukacji na te-mat roli procentu składanego w życiu człowieka. Bra-kuje wiedzy, jak funkcjonuje procent składany zarówno w inwestycjach, jak i w długach. Innymi słowy, niewielu wie, jak procent działa. I Ty, Czytelniku, pewnie też nie wiesz, jak sobie obliczyć, jakie efekty daje regularne in-westowanie, ani jakie spustoszenie powoduje określone oprocentowanie kredytu.

Nie wiesz, ponieważ zapewne nikt Cię tego nie uczył. A jeżeli uczył, to pokazywał wzory finansowe, zamiast używać komputera finansowego. Nie ma wzorów kształcenia dzieci ani młodzieży w zakresie pieniędzy.

Jakiej postawy uczą nas w szkole?

Andrzej Fesnak30

Istnieje raczej niska kultura pieniądza. Nie ma też po-zytywnych wzorów tworzenia zamożności. Szczególnie brakuje zwyczaju planowania zamożności i tworzenia planów finansowych.

Niniejszy przykład szkolnej sytuacji sprzed kilku lat jest niestety prawdziwy. Jest on symbolicznym przykładem podejścia, jakie ma nasze społeczeństwo do pieniędzy i edukacji finansowej. Jaśminka — 12­letnia córka pew-niej doradczyni finansowej — nauczyła się posługiwać komputerem finansowym HP10BII. Nauczyła się prze-liczać wartość pieniądza w czasie — procent składany, a także dyskontować. Na lekcji wychowawczej wycho-wawczyni klasy powiedziała dzieciom, że muszą się do-brze uczyć, bo nie będą miały pracy. Wywiązał się dia-log między uczennicą i wychowawczynią:

U: A czy gwarantuje mi pani, że dobre oceny po-zwolą mi dobrze zarabiać?

W: A co ty sobie wyobrażasz, ile chciałabyś zara-biać?

U: W pani wieku to ja chciałabym mieć już milion.W: Czy w ogóle wiesz, co ty mówisz, zdajesz sobie

sprawę, ile to jest pieniędzy?U: Tak, to bardzo proste, pani ma teraz 40 lat, ja

12, czyli mam 28 lat czasu. Żeby mieć milion po 28 latach, wystarczy policzyć (wyciąga kompu-ter). 1 000 000 Za 336 miesięcy, to przy 10­pro-centowej stopie zwrotu trzeba odkładać mie-sięcznie 541 zł i 76 gr. To wszystko.

W: Co ty tam masz, daj to tutaj, co to za zabawka, skąd takie głupoty wyliczasz?

Jakiej postawy uczą nas w szkole? 31

U: To nie jest zabawka, tylko komputer finansowy, tym można liczyć, ile inwestować i jakie to daje efekty. Każdy może się tego nauczyć. To proste. Wystarczy inwestować niecałe 600 zł.

W: Czy ty wiesz, o czym mówisz? Nauczyciel zarabia 1300 zł! Jak ma odkładać prawie połowę pensji. Z czego ma żyć?

U: Przecież pani się dobrze uczyła i skończyła stu-dia, to dlaczego tak mało pani zarabia?

W: Proszę natychmiast mi to przynieść tutaj i za złe zachowanie masz przyjść jutro z mamą do szko-ły, a ja wpisuję ci uwagę do dzienniczka.

U: I to ma mnie nauczyć zarabiania? Ja nie chcę mieć tak jak pani, tylko lepiej.

W: Koniec dyskusji, jesteś bezczelna, dostajesz pałę za złe zachowanie i twoja mama ma przyjść na rozmowę ze mną. Wtedy oddam jej twoją za-bawkę i masz zakaz przynoszenia jej do szkoły. Masz mnie przeprosić i koniec dyskusji.

U: Za co?W: Siadaj i milcz! Jutro z mamą do szkoły! Wypra-

szam sobie bezczelne zachowanie!

Ten przykład pokazuje kilka aspektów związanych z edukacją finansową realizowaną w szkołach:

Nauczyciel wie lepiej i nie może się niczego nauczyć �od ucznia.

Brak wiedzy finansowej jest utożsamiany z atakiem �na godność osobistą.

Nie ma wzorów związanych z zarabianiem pieniędzy, �są tylko wzory związane z dobrym uczeniem się.

Andrzej Fesnak32

Zamożność jest z góry odrzucana jako niemożliwa �do osiągnięcia.

Drugi dialog udało mi się przeprowadzić samemu na czacie ze studentką. Jest on moim zdaniem konse-kwencją tego, czego uczy szkoła. Porusza ponadto inne interesujące aspekty kultury pieniądza oraz inteligencji finansowej.

Andrzej Co studiujesz?Studentka Pedagogikę.Andrzej A specjalizacja?Studentka Wczesnoszkolna.Andrzej Wiesz co?Studentka Tak?Andrzej Pieniędzy to na tym nie zrobisz.Studentka Wiem.Andrzej Czy to pasja, czy tylko formalność?Studentka Nie, to nie formalność.Andrzej Pomyśl o czymś, co ci da szansę na zara-

bianie.Studentka Wolę przyjemność.Andrzej Myślisz o seksie?Studentka Nie, o tym, że ta praca to przyjemność.Andrzej Jeszcze większa jak dobrze płatna. Po-

trzebujesz ok. 8000 zł miesięcznie.Studentka Po co mi aż tyle?Andrzej Bo pracę się miewa, a nie ma.Andrzej Z czego chcesz inwestować, żeby być nie-

zależną? Czy całe życie chcesz tylko pra-cować za marne pieniądze?

Jakiej postawy uczą nas w szkole? 33

Studentka Nie, od pieniędzy mam chłopaka. Mam luksus, że mnie stać na pracę dla przy-jemności.

Andrzej Nie słyszałaś nigdy o rozwodach? Masz gwarancję, że zawsze będzie chciał być z tobą? A jak znajdzie taką samą jak ty, co zarabia 8000 zł?

Studentka Wtedy go mogę do sądu podać o alimenty.Andrzej I za 300 zł zaszalejesz?Studentka Nie, alimenty na żonę są „durzo wyrzsze” (pis.

oryginalna), zwłaszcza z jego zarobkami.Andrzej Nie bądź naiwna, alimenty na babę? A co

to, nie masz rąk do pracy?Studentka Czekaj, czekaj, pracować to ja będę.Andrzej To jakie alimenty na żonę?Studentka Widzisz, poza tym studiuję jeszcze jeden

kierunek — praca socjalna — i prawo ro-dzinne znam świetnie.

Andrzej I swoją przyszłość finansową chcesz oprzeć na ewentualnych alimentach zamiast na własnych inwestycjach?

Studentka Wiesz co, nie chce mi się już gadać z tobą. Nie lubię, jak ktoś mi się wtrąca w moje życie.

Andrzej Dzięki za rozmowę, pozostań tak mą-dra, jak jesteś. Buduj swoją przyszłość na przyszłych alimentach.

Andrzej Jesteś nad wyraz inteligentna socjalnie i pedagogicznie, ale twoja inteligencja fi-nansowa?

Studentka Spadaj.

Andrzej Fesnak34

Z postawy wynika jasny wzór kulturowy dotyczący pie-niędzy:

Studiuję dla przyjemności i nie łączę studiów z zara- �bianiem w przyszłości.

Na pieniądzach się nie znam i nie zamierzam. �

Od pieniędzy jest mężczyzna. �

Znam się na prawie rodzinnym i jak mężczyzna mnie �porzuci, to go będę nękać.

Lepiej opierać swoją przyszłość finansową na ali- �mentach niż własnych pieniądzach.

Oczywiście powiesz, Drogi Czytelniku — przypadek. Uczepił się dwóch nieistotnych faktów i dorabia do tego filozofię! Zastanów się zatem i powiedz sam — jakich sytuacji mamy w społeczeństwie więcej:

Nauczyciele w Polsce chętnie się uczą o finansach

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Jeżeli uczeń ma pytania finan-sowe, nauczyciele chętnie od-powiadają

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Jeżeli pojawia się możliwość opa-nowania komputera finansowe-go, nauczyciele chętnie to robią

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Nauczyciele są świadomi różni-cy pomiędzy dobrą nauką a do-brym zarabianiem

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Nauczyciele przekazują wiedzę dzieciom, jak zarabiać

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Kobiety garną się do finansów, aby być partnerem

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Jakiej postawy uczą nas w szkole? 35

Kobiety budują niezależność fi-nansową samodzielnie

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Kobiety wolą być niezależne fi-nansowo niż zdane na alimenty

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

Wykorzystywanie finansowe nie zdarza się

Zachowanie jak w poda-nym przykładzie

itd…

A zatem, jak sam widzisz — przed nami orka na ugorze. Dużo jeszcze musi się wydarzyć, aby planowanie finan-sowe zawitało pod strzechy. Zanim pojawi się właściwa kultura pieniądza z pozytywnymi dla wszystkich wzo-rami, popłynie jeszcze rzeka alimentów, a nauczyciele długo jeszcze będą realizować stare sposoby działania.

Wiedzę finansową musisz zdobywać samodzielnie, aby korzystać z niej, dzielić się nią w rodzinie i przekazywać własnym dzieciom.

Andrzej Fesnak36

Ważne terminy

Wiedza finansowa �

Wzory dobrego uczenia się �

Wzory zarabiania pieniędzy �

Kultura pieniądza �

Ad futuram rei memoriam…

Jak odpowiesz — łatwiej zapamiętasz i nauczysz �się lepiej!

Jak rozumiesz wiedzę finansową? �

Co mówią wzory dobrego uczenia się? �

Jakie znasz pozytywne wzory zarabiania pienię- �dzy ze szkoły?

Jak rozumiesz kulturę pieniądza? �

37

Katechizm katolicki wymienia siedem grzechów głów-nych, które powodują „piekłowstąpienie”. Jednakże jeden z najznamienitszych Ojców Pustyni, święty Ko-ściołów Wschodnich, pontyjski teolog mistyk i mnich — Ewagriusz z Pontu (345–399) nazwał też ósmy grzech — to umiłowanie życia demonów, czyli acedia.

Stanisław Łucarz, wykładowca historii filozofii starożyt-nej i patrystycznej1 w Wyższej Szkole Filozoficzno­Pe-dagogicznej „Ignatianum” w Krakowie pisze o acedii następująco:

„Zastanawiając się nad naturą grzechów głównych, tra-dycja wschodnia wylicza ich nie siedem, jak na Zacho dzie, ale osiem. Zachód zagubił jeden z nich, który, owszem, pojawił się w jego literaturze ascetycznej w V wieku za sprawą św. Jana Kasjana, ale niedługo zag rzał miejsce w tutejszych katalogach grzechów głównych. Tradycja zachodnia od samego początku miała z nim spory pro-1 Patrystyka (łac. patristica, od gr. πατήρ) — to myśli i nauki starożytnych i wczesnośredniowiecznych Ojców Kościoła (łac. ojcowie — patres). W teologii jest to dział zajmujący się nauczaniem Ojców Kościoła jako pewną całością. Patrystyka rozpatruje i bada historie dogmatów, zwłaszcza w odniesieniu do okresu starożytnego. Podstawowym założeniem jest jednomyślność Ojców Kościoła w sferze moralności, czyli consensus patrum traktowana jako norma nauki wiary.

Jakie są główne grzechy finansowe?

Andrzej Fesnak38

blem i to już na samym etapie nadania mu nazwy w ję-zyku łacińskim. Jan Kasjan, próbując przetłumaczyć grecki termin άĸηδία, nie jest w stanie oddać go jednym słowem. Podaje więc dwa: taedium i anxietas cordis, lecz ani jedno, ani drugie nie przyjęło się na trwałe. Jako nazwa tego stanu duchowego funkcjonuje więc do tej pory i w łacinie, i w innych językach zachodnioeuropej-skich zlatynizowany termin grecki: acedia”2.

A oto grzechy główne i ich łacińskie nazwy:

1. Pycha Superbia 2. Chciwość Avaritia 3. Nieczystość Luxuria 4. Zazdrość Invidia 5. Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu Gula 6. Gniew Ira 7. Lenistwo AcediaJeżeli od pierwszych liter łacińskich nazw utworzymy akronim, to brzmi on „saligia” . Tak w średniowieczu w XII wieku Henryk z Ostii niejako „hurtowo” określił wszystkie grzechy łącznie. Ponieważ acedia była zapo-mniana i nieużywana jako grzech, to może dlatego le-nistwo nie zostało nazwane ignavia czy też pigritia, jak wynika z łacińskiego źródłosłowu i często jest jako siód-my grzech tłumaczone właśnie jako acedia.

Jak zatem właściwie przetłumaczyć termin „acedia”? Idąc tropem Jana Kasjana; taedium to znużenie,

2 S. Łucarz, „Życie Duchowne”, Jesień 48/2006. Numer poświęcony kierow nictwu duchowemu.

Jakie są główne grzechy finansowe? 39

a anxietas cordis to niepokój serca. Samo tłumaczenie niewiele tu wyjaśnia. Przyjrzyjmy się zatem, jak Ewa-griusz z Pontu tłumaczy dalej, czym jest acedia: „Kto ulega acedii, nienawidzi tego, co jest, pożąda zaś tego, czego nie ma”3.

Stanisław Łucarz opisuje acedię jako stan wewnętrzne-go rozdarcia, utraty nadziei, wstrętu do posłuszeństwa, buntu wobec rzeczywistości oraz smutku:

„Inną bardzo ważną cechą człowieka w stanie acedii jest wstręt do posłuszeństwa. Podobnie jak brak nadziei, tak i nieposłuszeństwo stanowi istotę sposobu życia de-monów. Pogrążony w acedii nie cierpi posłuszeństwa. Już sam widok osób, którym winien jest posłuszeń-stwo, jest dla niego przykry. Nie musi to oznaczać, że taki człowiek jest otwarcie nieposłuszny, bo mogłoby go to zbyt wiele kosztować, a przecież zależy mu na ludz-kich względach także swoich przełożonych. Więc zagłę-bia się w sieć kombinacji, manipulacji i samowoli. Przy zewnętrznym posłuszeństwie i lojalności tkwi w krętac-twach i mniejszych czy większych kłamstwach. Dlatego ludzi, którzy mogą to odkryć, odbiera jako zagrożenie. Żyje więc w zalęknieniu i rozdrażnieniu, w wielu do-strzega swoich wrogów i próbuje na różne sposoby się przed nimi zabezpieczyć, nierzadko stosując intrygę. I te postawy znamy bardzo dobrze.

Do pewnego stopnia nawet może wydają się nam nor-mą4. […] Człowiek ogarnięty acedią jest pełen buntu wobec rzeczywistości, która go otacza, z sobą samym

3 W. Zatorski OSB, Acedia dziś, Tyniec 2010.4 S. Łucarz, op. cit.

Andrzej Fesnak40

włącznie, i tęskni za rzeczami nieosiągalnymi. Niena-widzi tego, co Bóg mu dał i daje, ma zamknięte oczy na dary Boga, a zapatrzony jest w to, co jego zdaniem przyniosłoby mu szczęście, lecz tego nie ma, „kocha” więc pustkę, zwykle przybraną w piękne ramy marzy-cielstwa. Ewagriusz powie, że acedia jest snem obraca-jącym się wokół siebie. To marzycielstwo jednak miast człowieka uszczęśliwiać, jeszcze bardziej oddala go od rzeczywistości i rodzi w nim nieustanne pretensje.

[…] Oczywiście taki stan powoduje w człowieku ogar-niętym acedią smutek. To kolejna cecha acedii. Według Ewagriusza acedia jest wspólniczką smutku i smutek jest jej nieodłącznym towarzyszem. Z czasem pogłę-bia się, niszcząc osobowość człowieka i prowadząc do różnorakich jej zaburzeń: od różnych form depresji do schorzeń jeszcze poważniejszych. Ewagriusz nazywa też acedię brzemieniem szaleństwa, zapewne to mając właśnie na myśli. To już ewidentnie najbardziej gorzkie owoce acedii. W takich stanach nieobce stają się myśli samobójcze ujawniające w sposób jasny działanie złego ducha, który ostatecznie jest zabójcą. Krótko mówiąc, w miarę postępu acedii życie człowieka zamienia się stopniowo w rodzaj piekła na ziemi aż po ostateczne tego konsekwencje”5.

Pentor w swoich badaniach z 2003 roku ustalił sześć portretów psychograficznych współczesnych Polaków. W założeniach przyjęto różne stwierdzenia dotyczące konsumpcji, wartości i przekonań.

5 Ibidem.

Jakie są główne grzechy finansowe? 41

Kategoria % społeczeństwaDojrzali 15%Zdobywcy 17%Sceptycy 10 %Swojacy 29%Sfrustrowani 8%Tradycjonaliści 20%

Interesujące są opisy przy dwóch grupach:

„Zdobywcy najsilniej ze wszystkich sterowani są przez trendy mody, cenią sobie markowe produkty wysokiej jakości. Prowadzi to u nich do najsilniejszych stanów neurotycznych, zapożyczają się, by coś kupić, a potem bywają ze swej niezbyt rozważnej decyzji niezadowoleni.

Sfrustrowani są wyznawcami konsumpcyjnego stylu życia znajdującymi się w skrajnym rozziewie między ogromnymi aspiracjami konsumpcyjnymi, a bardzo ograniczonymi możliwościami ich zaspokojenia. Stąd rebelianckie postawy, deklarowany nonkonformizm, odrzucanie mieszczańskich wartości oraz kontestacja ładu, w którym zajmują nie najwyższą pozycję. Swą skromną pozycję chcieliby rekompensować ostentacyj-ną konsumpcją. Są skłonni zapożyczać się dla posiada-nia przedmiotów, które w ich mniemaniu są symbolami statusu. W tej histerii popełniają błędy, ciągle są nieza-dowoleni ze swych wyborów. W produkcie liczy się dla nich efekt, siła wrażenia, nie zaś kraj pochodzenia, fak-tyczna jakość, oryginalna marka. Podatni na reklamy, zważający na trendy mody”6.

6 Psychograficzne portrety konsumentów [dok. elektr.] www.pentor.pl/pp_o_psychografii.xml [dostęp: 25.03.2011].

Andrzej Fesnak42

„Dziennik Zachodni” 27 listopada 2007 roku podał in-formację o tytule Śmiertelna świąteczna pożyczka. Fi-nansowa pętla długów prowadzi po prostu do tragedii. Według informacji z policji w 2007 roku 7 osób w Pa-bianicach popełniło samobójstwo na tle problemów fi-nansowych.

Czy opis powyższy coś Ci przypomina? Czy może Pen-tor, zamiast badać preferencje, bada pisma mnichów z Kościoła Wschodniego? I to samo robią dziennikarze z „Dziennika Zachodniego”? A może to dziwny zbieg okoliczności? Czy też efekty grzechu ósmego?

To, co się w życiu osiąga, to suma własnych wyborów życiowych. Watykan wprowadza nowe grzechy na mia-rę czasów, w których żyjemy:

„Stare” grzechy śmiertelne

„Nowe” grzechy

Pycha Niesprawiedliwość społecznaChciwość Handel narkotykamiNieczystość Zanieczyszczanie środowiskaZazdrość Manipulowanie genetyczneŁakomstwo Nieprzyzwoite bogactwoGniew AborcjaLenistwo PedofiliaCharakterystyczne jest tu odwołanie się do nieprzyzwo-itego bogactwa i niesprawiedliwości społecznej. Po-brzmiewa tu nadal stary cytat z Nowego Testamentu:

„Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do królestwa Bożego” (Mk 10,25).

Jakie są główne grzechy finansowe? 43

Zapewne wszyscy się jednak zgodzą ze stwierdzeniem, że nie tyle samo posiadanie pieniędzy jest haniebne i złe, ale dwa inne fakty:

droga, w jaki sposób się te pieniądze zdobyło,a)

sposób, w jaki się te pieniądze użytkuje.b)

To wykorzystywanie innych dla własnego bogacenia się jest potępiane jako również niewłaściwe posługiwanie się siłą, jaką dają pieniądze. Ta ogromna energia może być przecież spożytkowana w sposób moralny i etyczny.

Zakładając, że średnia zarobków w Polsce to 3000 zł (2008), a 75% ludzi nie posiada nawet takich przy-chodów — możemy śmiało założyć, że większości nie dotyczy problem nieprzyzwoitego bogactwa, a raczej problem nieprzyzwoitego ubóstwa. Grzech acedii na-tomiast powoduje, że — czy ktoś jest wierzący, czy nie — preferencje konsumpcyjne biorą górę nad zasadami zdrowia finansowego.

Co więcej, „koledzy po fachu”, czyli dziennikarze, a jesz-cze bardziej „specjaliści” od reklamy, zdążyli już swoją nowomową opanować nasze umysły. Rak konsump-cji toczy nasze mózgi do tego stopnia, że każdy, nawet „najbardziej konsumpcyjny” wydatek, traktowany jest jak inwestycja. A przecież każda definicja zwraca uwagę na to, że inwestycja ma dać korzyści w przyszłości.

Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości. „Inwestowanie wymaga wcześniejszego poniesienia

Andrzej Fesnak44

wydatków, aby w późniejszym okresie uzyskać wpływy pieniężne”7.

Jeśli więc inwestujesz w nowe majtki o bardzo dizaj-nerskim wyglądzie — to na czym polega Twoja korzyść w przyszłości? Jakie wartości da Ci dzisiejsza konsump-cja w przyszłości i co to ma wspólnego z inwestycją?

Od 1 stycznia 2002 roku mamy nowe przepisy udo-skonalające dotychczas istniejące prawo bilansowe. W zmodyfikowanej ustawie o rachunkowości jest prak-tyczna wykładnia tego, jak rozumieć inwestycje:

„[…] rozumie się przez to aktywa nabyte w celu osią-gnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przy-rostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przycho-dów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji han-dlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nie-ruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści”8.

A zatem:

konsumpcja nigdy nie była inwestycją, �

konsumpcja to nie jest inwestycja, �

konsumpcja nigdy nie będzie inwestycją. �

Jak zgrabnie to ujęła Teresa Rutha:

7 A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, Warszawa 2003.8 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dziennik Ustaw Nr 152 —11760, poz. 1223.

Jakie są główne grzechy finansowe? 45

„To mass media wskazują nowe praktyki, określają repertuar wyborów. Ludzie natychmiast nauczyli się zauważać różnice dotyczące ubierania, odżywiania, sprzętu domowego, spędzania czasu wolnego. Czerpią radość z nabywania i obcowania z różnymi przedmio-tami. Konsumpcja stała się czynnikiem ułatwiającym rozpoznawanie grup społecznych dysponujących duży-mi zasobami środków finansowych”9.

Jakie są Główne Grzechy Finansowe i jak działają?

Istota Głównych Grzechów Finansowych sprowadza się do przyjęcia konsumpcji zamiast inwestycji za cel swego działania. Nadmierna konsumpcja, brak kontro-li wydatków, brak inwestycji, brak finansowych planów na przyszłość — to wszystko powoduje, że zaczynamy się czuć niepewnie.

Często ludzie wykonują pracę, której nienawidzą, cier-pią z powodu chodzenia do niej i źle się czują. Boją się jednak ją utracić — bo to będzie jeszcze większa kata-strofa finansowa niż stresotwórcze zajęcie.

Brak kapitału umożliwiającego chociażby przekwalifi-kowanie się lub też poszukiwanie pracy oznacza przy-mus wykonywania działań, które nie cieszą — a nawet są przyczyną chorób somatycznych ze względu na pod-wyższony stres.

9 T. Rutha, Koncepcje psychologiczne człowieka a system wartości [dok. elektr.], http://www.szkolnictwo.pl/index.php/files/www.republika.pl/index.php?id=PU5880 [dostęp: 25.03.2011].

Andrzej Fesnak46

Twoim głównym grzechem finansowym jest to, że brak Ci kapitału.

Bodo Schäfer, mówiąc o drodze do wolności finanso-wej, określa trzy cele, które powinieneś zrealizować:

Finansowa osłona. To nic innego, jak poziom 1. Twoich miesięcznych wydatków pomnożony przez… No właśnie, przez ile? To zależy od tego, jak oceniasz możliwość szybkiego wyjścia z kryzysu. Tracisz pra-cę, jesteś chory, ulegasz wypadkowi. Potrzebujesz czasu. Trzy miesiące? Pięć miesięcy? Jeżeli zarabiasz 3000 zł i potrzebujesz pięciu miesięcy, to 3000 × 5 = 15 000 zł. Amerykanie nazywają to emergency ca-pital, Polacy — pieniądze na czarną godzinę. Jako trener finansowy, któremu jest bliskie pozytywne myślenie i programowanie się, to powiedziałbym, że jest to kapitał przejściowy, zanim polepszysz swój byt.

Finansowe zabezpieczenie2. . To pieniądze, któ-re powinny na stałe generować kapitał potrzebny Ci do życia. Jeżeli zarabiasz 3000 zł, to potrzebujesz w roku 36 000 zł. Gdyby przyjąć 10­procentową sto-pę zwrotu, to potrzebny Ci jest kapitał w wysokości 360 000 zł. Jeśli stopy zwrotu wynosiłyby tylko 8%, to potrzebujesz 450 000 zł, a gdyby z kolei możliwe było rozmnażanie kapitału z prędkością 12% rocz-nie, to wystarczyłoby 300 000 zł.

Finansowa wolność. To nic innego, jak kapitał 3. potrzebny do sfinansowania wszystkich Twoich ma-rzeń. Jeżeli chciałbyś dom, samochód, podróż do-okoła świata, to wszystko możesz sfinansować kre-

Jakie są główne grzechy finansowe? 47

dytem. Załóżmy, że łącznie koszty wszystkich takich kredytów to 8000 zł miesięcznie. Jeżeli dodasz do tego koszty utrzymania, to razem jest to 11 000 zł. A zatem rocznie jest to 132 000 zł. Czyli potrzebujesz przy 8­procentowej zwrotu 1 650 000 zł, przy 10­pro-centowej 1 320 000 zł, a przy 12% — 1 100 000 zł10.

Twoim problemem jest, że nawet nie zamierzasz tego posiadać, i pewnie zaczniesz powtarzać, że pieniądze to nie wszystko. I to prawda. Pieniądze to nie wszystko. Potrzebne są jeszcze plany finansowe.

Twoim grzechem jest, że nie masz długo-terminowych planów finansowych.

A jakie grzechy finansowe prowadzą do tej grzesznej fi-nansowej beztroski?

Dekalog kardynalnych grzechów finansowych:

Nie kontrolujesz swoich finansów.1.

Nie wiesz, na co wydajesz.2.

Nie posiadasz płynności finansowej.3.

Masz bardzo niską zdolność kredytową lub nie masz 4. jej wcale.

Nie budujesz swojej wartości netto.5.

Wydajesz więcej, niż zarabiasz.6.

Uzależniasz swoje przepływy finansowe od jednego 7. źródła.

Nie inwestujesz regularnie.8.

Nie ubezpieczasz swoich aktywów.9.

10 C.B. Schäfer, Droga do wolności finansowej, Łódź 2001.

Andrzej Fesnak48

Zawsze postfinansujesz zamiast prefinansować waż-10. ne wydarzenia.

W Kościołach chrześcijańskich, a zwłaszcza katolickim, istnieje oprócz grzechów głównych jeszcze katalog grze-chów cudzych.

Namawiać do grzechu

Informujesz swoich znajomych, dzie-ci i rodzinę, że finanse są trudne i nie należy się nimi zajmować

Grzech nakazywać

Mówisz, żeby sobie odpuścili zagad-nienia finansowe, jako i Ty je sobie odpuszczasz, winowajco

Na grzech drugich zezwalać

Tolerujesz brak zainteresowania fi-nansami u swojego partnera/dzieci

Innych do grzechu pobudzać

Chwalisz się nadmierną konsumpcją i tym, że nie wystarcza Ci do pierw-szego

Na grzech drugich milczeć

Tolerujesz brak zainteresowania swo-jego partnera życiowego sprawami finansowymi i niezależnością finan-sową

Grzech drugich pochwalać

Mówisz, że to dobrze, że sobie part-ner lub dziecko nie łamie głowy fi-nansami — bo i tak nie ma sensu — przecież nie dadzą człowiekowi i tak szczęścia

Grzechu nie karać

Nie zmuszasz partnera ani dzieci do aktywnego planowania własnej przy-szłości finansowej

Do grzechu pomagać

Tolerujesz brak celów i planów finan-sowych i życiowych u swoich najbliż-szych

Jakie są główne grzechy finansowe? 49

Grzechu innych bronić

Uzasadniasz brak instrumentów fi-nansowych — bo przecież nie bę-dziesz robić na innych i płacić nie wiadomo po co, ile i komu

Nie będę wchodzić na drogi skomplikowanego rozwa-żania filozoficznego, ale zastanów się nad tym, czy nie ma w tym jakiejś logiki.

Jak wiesz, są osoby (najczęściej kobiety), które nie mogą zanieść pensji do domu. W czasach kiedy nie było przelewów na konta — gotówka otrzymana w kasie pa-rzyła bardzo. U pań ogień ten mogła gasić jedynie nowa garderoba, a u panów jeden (oby jeden!) głębszy z ko-legami.

W przyrodzie prawa fizyki obowiązują zawsze, a jak przeciwdziałać gorącu, każdy wie. Nic więc dziwnego, że jedynym równoważnikiem dla gorącego pieniądza było owijanie się szmatami (nowymi) lub polewanie płynem — niestety, bardzo łatwopalnym także.

Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu jest jednym z sied-miu grzechów głównych, jak pamiętasz. Jest to kardy-nalna pomyłka w życiu katolika, o poważnych konse-kwencjach. Generuje „piekłowstąpienie”. A cóż należy powiedzieć o nieumiarkowanym wydawaniu pienię-dzy? I to nie tylko tych, które się posiada, ale również tych, które mamy nadzieję zarobić w przyszłości? Czyli wydajemy to, czego nie mamy, zadłużając karty lub za-ciągając kredyt konsumpcyjny! Czy to nie jest grzech?

Andrzej Fesnak50

Definicja

Karta kredytowa to kupowanie radosne wielu bardzo niepotrzebnych rzeczy, pieniędzmi któ-rych nie mamy, i które prawie wcale nie dają się w przyszłości spłacić, ale za to w 100% za takie oprocentowanie, na które nas z całą pewnością absolutnie nie stać. dr Andrzej Fesnak, EFC®

Definicja

Kredyt — krótkotrwałe uszczęśliwianie ludzi pro-wadzące do nieszczęścia przez długie lata.Kazimierz Hermanowicz

A zatem, dzięki karcie kredytowej, być może grzeszysz?

Jakie są główne grzechy finansowe? 51

Ważne terminy

Acedia �

Saligia �

Inwestycja �

Grzechy finansowe �

Finansowa osłona �

Finansowe zabezpieczenie �

Finansowa wolność �

Dekalog grzechów finansowych �

Grzechy finansowe cudze �

Ad futuram rei memoriam…

Na czym polega problem acedii w przełożeniu na �wybory finansowe i życiowe?

Co to jest saligia? �

Jak definiujemy inwestycję? �

Co to są grzechy finansowe? �

Na czym polega finansowa osłona? �

Co to jest finansowe zabezpieczenie? �

Jak funkcjonuje finansowa wolność? �

Co jest dekalog grzechów finansowych? �

Jakie są cudze grzechy finansowe? �

53

Od pewnego czasu twierdzi się, że istnieją różne ro-dzaje inteligencji. Nawet wartość pomiaru IQ nie jest już bezwzględnym wyznacznikiem uznawanym przez wszystkich. Wiele nawet wskazuje na to, że wykształce-nie i wiedza wcale nie idą w parze z umiejętnością zara-biania pieniędzy, radzenia sobie w życiu, bycia skutecz-nym. Sukces nie zawsze odnoszą najmądrzejsi. Bardzo często ci bardziej skuteczni. Tę bolesną mądrość uświa-damiamy sobie najczęściej prawie zawsze po wyborach i nigdy niestety przed. Innymi słowy, sprawa wygląda tak jak w polskim wymiarze sprawiedliwości w sądzie. Nie jest ważne, jaka jest prawda; nie jest ważne, co jest etyczne. Ważne jest, kto bardziej przekonywająco wy-padnie w oczach sądu.

Podobnie jest z inteligencją. Zobaczmy, co na ten temat mówi się współcześnie. Niestety, nie ma usystematyzo-wanych, utartych, uznanych przez wszystkich poglądów. Refleksji jest coraz więcej. Dużo osób się wypowiada: naukowców, badaczy, dziennikarzy. Poglądy i podziały nie są rozłączne ani logicznie wyprowadzane z poprzed-nich przesłanek czy założeń. Raczej jest to opisywanie zjawiska inteligencji z różnych punktów widzenia. Sama inteligencja wydaje się funkcją sposobu badania11.

11 E.R. Hilgard, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 1967.

Co wiemy o inteligencji?

Andrzej Fesnak54

Inteligencja jest tym, co mierzy test inteligencji (Er-nest R. Hilgard).

Na początku ubiegłego stulecia Alfred Binet określił in-teligencję jako umiejętność dokonywania prób, szuka-nia dróg, wybierania spośród alternatyw. Niewątpliwe jest to interesująca definicja, ale w świetle późniejszych działań i testów na inteligencję jej wartość się osłabiła. Już 100 lat później tych różnych rodzajów inteligencji wyodrębnia się więcej. Elżbieta Kostrzewa12 w miesięcz-niku „List” pisze o cztrech rodzajach inteligencji.

Intel igencja, która wzrasta z wiekiem — za-1. uważmy, że wiele największych odkryć, stwierdzeń, wynalazków, teorii i dzieł powstaje w późnym, doj-rzałym wieku. Czyli suma doświadczenia życiowego i wiedzy jest tu konieczna. Ponieważ jednak więk-szość ludzi po szkole i studiach nie rozwija się — to mamy odwrotny trend ku otępieniu zmysłów, po-strzegania czy też twórczego podejścia. W większo-ści ludzie nie ćwiczą umysłu i pamięci, w odróżnie-niu od twórców. Ale skoro nie ćwiczą, to może brak im tej inteligencji wzrastającej z wiekiem?

Inteligencja płynna — ma charakter dynamicz-2. ny, dostosowuje się do różnych wymagań. W szko-łach np. mierzy się szybkość i dynamikę rozwią-zywania zadań, ale wielu prymusów okazuje się później ofiarami losu. Termin ten zaproponował

12 E. Kostrzewa, 4 rodzaje inteligencji [dok. elektr.] http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/IP/4inteligencje.html [dostęp: 31.03.2001].

Co wiemy o inteligencji? 55

jeden z najbardziej prominentnych psychologów XX wieku, Raymond Cattell13.

Intel igencja z kryształu — to ten rodzaj inte-3. ligencji, który opiera się raczej na stałych warto-ściach, jest on trwały i stabilny. Fundamentalny dla osiągnięć. Jest to podstawa koncentrowania się na obranym kierunku. We własnej dziedzinie można być wówczas geniuszem, w innych niestety nie.

Intel igencja społeczna — zapewne słyszałeś 4. lub widziałeś inteligentnych nieudaczników. Wyso-ki poziom inteligencji i wiedzy nie gwarantuje jesz-cze sukcesu, ponieważ potrzebna jest umiejętność pracy w zespole czy rozumienia się z ludźmi. W po-przedniej, przeszłej już na szczęście epoce, w tzw. za-kładach pracy zwykło się mawiać: „Jesteśmy tu nie po to, żeby się kochać, tylko po to, żeby pracować”. Dzisiejsza praca zespołowa jest ważniejszą warto-ścią niż inteligentny indywidualista, którzy burzy motywację grupy.

Intel igencja emocjonalna — odkąd Daniel Go-5. leman14 opublikował swoją pracę, termin stał się szczególnie modny. Inteligencja emocjonalna to sztuka i umiejętność kontrolowania emocji swoich oraz innych osób, z którymi jest się w interakcji. Niektórzy mówią, że jest to „myślenie sercem”. Oso-by, które mają tę inteligencję, są w stanie skutecznie działać na dwóch płaszczyznach: zarówno osobistej, jak i społecznej. Potrafią kontrolować i rozumieć

13 R.B. Cattell, Intelligence: its structure, growth and action, Amsterdam 1987.14 D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997.

Andrzej Fesnak56

własne stany emocjonalne. Potrafią też wywierać wpływ na emocje innych: uciszać je lub wzmacniać, wygaszać, podsycać…

Howard Gardner15 uważa, że człowiek ma zdolność do rozwiązywania problemów lub tworzenia rzeczy no-wych. Potrafi też myśleć, uczyć się i komunikować. To jest w jego rozumieniu inteligencja. Ale mówiąc o in-teligencji, należy umieścić ją w szerokim kontekście kulturowym. Analizując zjawisko, Gardner doliczył się ośmiu obszarów, w których człowiek twórczo rozwiązu-je problemy i tworzy rzeczy nowe.

Według Gardnera istnieje osiem rodzajów inteligencji:

Intel igencja kinestetyczna — to przede wszyst-1. kim umiejętności związane z ruchem, poruszanie się, koordynacja, giętkość ruchów. Ale także jest to łatwość wyrażania uczuć, tworzenia nastrojów, przekazu emocjonalnego, rozwiązywania proble-mów. Zapewne zauważyłeś, że jedni lubią tańczyć i im to wychodzi, a inni nie, jedni lubią majsterko-wanie, a inni nie, niektórzy (zwłaszcza artyści) łatwo wytwarzają nastrój.

Intel igencja intrapersonalna — nastawiona 2. na wewnętrzną analizę, szeroko pojmowana umie-jętność zrozumienia siebie, swoich zachowań, mo-tywów, słabości, wad, mocnych stron i zalet. Ten ro-dzaj inteligencji umożliwia rozumienie podobieństw i różnic w stosunku do innych ludzi, umożliwia ana-lizę poprzez porównanie. Zapewne czytałeś już ja-

15 H. Gardner, M.L. Kornhaber, W.K. Wake, Inteligencja. Wielora­kie perspektywy, Warszawa 2001.

Co wiemy o inteligencji? 57

kieś dzieło psychologiczne lub liryczny wiersz, który zajmował się analizą własnych emocji i uczuć — naj-częściej opisywał różne przeżycia związane z tajem-niczym i dziwnym uczuciem zwanym miłością.

Intel igencja interpersonalna — to szczególna 3. umiejętność rozumienia innych ludzi, odczytywania ich nastrojów, uczuć, zachowań, wyborów, motywa-cji, wartości. I zapewne wiesz o tym dobrze, że są lu-dzie, którzy są urodzonymi mediatorami, negocjato-rami, potrafią dogadywać się z innymi, rozwiązywać konflikty, motywować.

Intel igencja l ingwistyczna — jest to nadzwy-4. czajna biegłość w posługiwaniu się słowami zarówno w mowie, jak i w piśmie, to także szczególna łatwość w zapamiętywaniu i kojarzeniu informacji. Zapew-ne widziałeś nieraz osoby rozwiązujące krzyżówki? Albo piszące rymowanki. Lub słyszałeś mowę po-grzebową albo inne przemówienie?

I n t e l i g e n c j a l o g i c z n o ­ m a t e m a t y c z n a — to 5 . umie jętność posługiwania się liczbami, zdolność do ich rozumienia, dostrzeganie ich wzajemnych za-leżności, umiejętność odnajdowania przyczyn i ro-zumienia skutków, charakterystyczna dla myślenia abstrakcyjnego.

Intel igencja muzyczna — to umiejętność rozu-6. mienia melodii, rytmu, tempa i różnych dźwięków świata przyrody i mechanicznego, to łatwość zapa-miętywania brzmienia głosu, melodii, łatwość kom-ponowania, śpiewania.

Andrzej Fesnak58

Intel igencja przestrzenna — to projektowa-7. nie konstrukcji, rozumienie formy, linii, płaszczy-zny, przestrzeni, kształtu, obrazu trójwymiarowego, wielkości, proporcji. To umiejętność szkicowania przestrzennie, rzeźbienia, stosowania gry kolorów, aby wydobyć przestrzeń.

Intel igencja przyrodnicza — to umiejętność 8. rozeznawania się w świecie przyrody, minerałów, roślin, zwierząt, umiejętność klasyfikowania, odróż-niania, opisywania, to także sztuka wydobywania elementów kultury i natury połączonej razem.

Tym określonym rodzajom inteligencji odpowiadają wybitne postaci z historii ludzkości

Rodzaj inteligencji

Wybitny przedstawiciel

Poziom inteligencji

Lingwistyczna Thomas Stearns Eliot IQ 150

Matematyczna i logiczna Albert Einstein IQ 160

Wizualna i przestrzenna Pablo Picasso IQ 140

Muzyczna Wolfgang Amadeus Mozart IQ 165

Interpersonalna Mahatma Gandhi IQ 155

Intrapersonalna Sigmund Freud IQ 155

Kinestetyczna Marion Graham IQ 145

Przyrodnicza Charles Darwin IQ 165

Co wiemy o inteligencji? 59

Donald Hebb16 podzielił inteligencję na dwa rodzaje ta-lentów:

wrodzone (inteligencja A), �

faktycznie rozwinięte (inteligencja B). �

Kontynuatorzy jego myśli dodali do owego modelu trzeci ich rodzaj, ujawniający się, jak twierdzili, podczas rozwiązywania testów na inteligencję (inteligencja C).

Edward Thorndike17 wyróżnił trzy rodzaje inteligencji:

mechaniczną, �

społeczną, �

abstrakcyjną. �

Mechaniczna inteligencja to umiejętność używania na-rzędzi i przedmiotów oraz umiejętność posługiwania się maszynami.

Inteligencja społeczna to umiejętność rozumienia lu-dzi, zdolność do mądrego postępowania w stosunkach z innymi.

Inteligencja abstrakcyjna to zdolność do operowania symbolami i pojęciami, takimi jak: słowa, liczby, uogól-nienia i zasady nauki.

Elżbieta Konderak w miesięczniku „List” podaje jesz-cze jeden ciekawy rodzaj inteligencji. „W świecie, gdzie modne są najróżniejsze inteligencje, gdzie wydaje się

16 D.O. Hebb, The organization of behavior, New York 1949.17 E.L. Thorndike, E.O. Bregman, J.W. Tilton, E. Woodyard, Adult learning, New York 1928.

Andrzej Fesnak60

mnóstwo pieniędzy na ich opis i rozwijanie, nikt nie chce pamiętać o inteligencji religijnej”18.

Inteligencja religijna to taka, u której podłoża stoi tro-ska. Człowiek religijny troszczy się o wszystko i jest w stanie postrzegać wszystko w szerokim kontekście całości. „To jest pierwsza cecha inteligencji religijnej: zdolność do widzenia całości”19. W myśleniu człowieka religijnego jest miejsce na troskę, akceptację, współ-czucie. Takie, jakie można było zauważyć u Matki Te-resy z Kalkuty. Myślenie, w którym nie poszukuje się winnego, bo to prowadzi do separacji, lecz takie pełne współczucia i miłości.

„Człowiek pełen troski o to, żeby została otarta każda łza, to człowiek religijny, obdarzony inteligencją religij-ną”20.

Jeżeli popatrzymy abstrakcyjnie i z lotu ptaka na zagad-nienie inteligencji, to można zauważyć, że dyskutuje się o niej, mówiąc o następujących grupach czynników:

na inteligencję mocno wpływają zdolności specjalne, �

wiele zależy od czynników grupowych, �

należy wyróżnić różne rodzaje inteligencji, �

niewątpliwie, oprócz wyspecjalizowanej, istnieje in- �teligencja ogólna.

Ten szerszy aspekt jest tu szczególnie istotny, samo mechaniczne oglądanie wyników IQ nie prowadzi do

18 E. Konderak, Cały świat na prochach, „List” 09/2007.19 Ibidem.20 Ibidem.

Co wiemy o inteligencji? 61

niczego. Pamiętasz przedstawicieli różnych rodzajów inteligencji z koncepcji Gardnera?

Krótka analiza tabelki może łatwo pomóc nam ułożyć ranking IQ wybitnych przedstawicieli ludzkości.

Wolfgang Amadeus Mozart IQ 165Charles Darwin IQ 165Albert Einstein IQ 160Mahatma Gandhi IQ 155Sigmund Freud IQ 155Thomas Stearns Eliot IQ 150Marion Graham IQ 145Pablo Picasso IQ 140

Czy z tego mamy wywnioskować, że Mozart był inteli-gentniejszy niż Einstein?

Dodajmy kilka innych informacji. Sharon Vonne Sto-ne jest nie tylko aktorką, ale też bardzo interesującym umysłem, jest członkiem Mensy, organizacji zrzeszają-cej ludzi o wysokim ilorazie inteligencji — jej IQ wyno-si 154. Prasa podawała, że polska piosenkarka Dorota Rabczewska, po zakwalifikowaniu się do Mensy, powie-działa, że zmieni swój pseudonim artystyczny z Doda Elektorda na Doda Mensoda. Jej IQ wynosi 156. Jest więc mądrzejsza niż Picasso, Freud, Gandhi czy nawet Sharon Stone.

Chyba rozumiesz już, że samo IQ nie jest jedynym mier-nikiem inteligencji i warto zastanowić się nad różnymi rodzajami inteligencji.

Jak te wszystkie rozważania o inteligencji mają się do niezależności finansowej?

Andrzej Fesnak62

Jak widzisz, wyróżnia się wiele różnych rodzajów inte-ligencji, ale mało tu odnośników finansowych. Raczej mówi się o problemach abstrakcyjnych, porozumiewa-niu, twórczości, muzyce. Aby zarządzać pieniędzmi, po-trzebna jest wyobraźnia finansowa — a to jest składnik inteligencji finansowej. I niekonieczne jest tu posiada-nie wysokiej inteligencji matematycznej w rozumieniu Gardnera.

Co wiemy o inteligencji? 63

Ważne terminy

Inteligencja �

Inteligencja, która wzrasta z wiekiem �

Inteligencja płynna �

Inteligencja z kryształu �

Inteligencja emocjonalna �

Inteligencja kinestetyczna �

Inteligencja intrapersonalna �

Inteligencja interpersonalna �

Inteligencja lingwistyczna �

Inteligencja logiczno-matematyczna �

Inteligencja muzyczna �

Inteligencja przestrzenna �

Inteligencja przyrodnicza �

Inteligencja wrodzona �

Inteligencja rozwinięta �

Inteligencja mechaniczna �

Inteligencja społeczna �

Inteligencja abstrakcyjna �

Inteligencja religijna �

Ad futuram rei memoriam…

Jak się definiuje inteligencję? �

Co wynika z pomiaru IQ? �

Jakie przełożenie na zagadnienia finansowe mają definicje �inteligencji?

W jaki sposób mówi się, ogólnie rzecz biorąc, o inteligen- �cji?

Co jest potrzebne, aby zarządzać pieniędzmi? �

65

Jak pamiętasz, niewielu specjalistów od inteligencji zwra-ca uwagę na zagadnienia pieniądza. Jak twierdzi vox po-puli21, przyczyny mogą być dwie: albo psychologowie nie znają się na pieniądzach, albo ich nie zarabiają — więc na ten temat nie dyskutują. Nie zajmując stanowiska wobec powyższej kwestii, poszukajmy światełka w tunelu — z na-dzieją, że nie jest to nadjeżdżający z naprzeciwka pociąg. Trochę wsparcia płynie od kilku badaczy inteligencji.

Luis Leon Thurstone � 22, mówiąc o inteligencji, wymienił siedem czynników jej funkcjonowania, a jednym z nich jest właśnie czynnik określony jako zdolności liczbowe.

Philip Vernon � 23, badając rekrutów do armii brytyj-skiej, wyodrębnił czynnik liczbowy w ramach zdol-ności werbalnych.

Robert Sternberg � 24, w swoim trójaspektowym ujęciu zwanym triarchiczną teorią inteligencji w procesie analitycznym, mówi o składniku wykonawczym

21 Vox populi, vox dei — stare rzymskie powiedzenie mówiące o tym, że głos ludu to głos boga. W codziennym użyciu vox populi jest synonimem plotek, tego, co „się słyszy”, co „ludzie mówią”.22 Luis Leon Thurstone — Factorial studies of intelligence, Chicago 1941.23 P.E. Vernon, The structure of human abilities, London 1950.24 R. Sternberg, Beyond IQ: a triarchic theory of human intelli­gence, Cambridge­New York­Melbourne 1985.

Co to jest inteligencja finansowa?

Andrzej Fesnak66

— procesie przetwarzania informacji, w trakcie któ-rego m.in. występuje wykonywanie obliczeń umy-słowych.

A zatem jest w tym nieco prawdy, że do osiągania suk-cesów finansowych potrzebnych jest trochę zdolności. Ale czy to oznacza, że są one tylko wrodzone i nic już nie można zrobić? Otóż jest inaczej. Można kształcić swoją inteligencję w kierunku osiągania sukcesu finan-sowego.

Polacy jako naród chętnie wykorzystują swoją inteli-gencję w innym kierunku. Lubimy jako społeczeństwo i naród europejski walczyć o wolność. Lubimy dla niej ginąć, przy czym wolność jest rozumiana wyjątkowo. Chodzi tylko i wyłącznie o wolność polityczną.

O wolności finansowej wolimy raczej ze wstydem po-milczeć. Społeczny wzór nieudacznictwa, biedy, braku możliwości pracy, bezrobocia, wysokich cen i niskich zarobków jest stałą papką prasową, którą raczymy na-sze umysły nie wiedzieć po co. I w większości wypad-ków w to wierzymy.

Z tzw. teorii trzmiela wynika, że ów owad łamie wszelkie prawa aerodynamiki. A zatem gdyby zbudować urzą-dzenie na podobieństwo trzmiela i zachować proporcje pomiędzy tułowiem a powierzchnią skrzydeł — to w ża-den sposób „to coś” nie mogłoby fruwać. Na szczęście politycy jeszcze tego trzmielom nie powiedzieli i te, nie wiedząc o uwarunkowaniach społeczno­politycznych, ekonomicznych, a także historyczno­dziejowych oraz środowiskowych — po prostu latają.

Co to jest inteligencja finansowa? 67

I tak jest pewnie z tą częścią społeczeństwa, które nie patrząc na uwarunkowania, po prostu się bogaci albo przynajmniej generuje odpowiednie przychody.

Myślę, że powinno się mówić i rozmawiać często o fi-nansach i finansowej wolności.

Czy możliwa jest wolność bez pieniędzy?

Wolność rozumiemy najczęściej jako brak przymusu. Jest to sytuacja, w której możemy dokonywać wyborów spośród wszystkich dostępnych opcji.

Kiedy myślimy o wolności, to instynktownie mówimy o braku osobistego zniewolenia, braku ograniczeń wol-ności słowa ze strony władz, a także zwyczajów społecz-nych i warunków naturalnych.

Politycznie dzielimy wolność na:

wolność „od” (strachu, przymusu, przetrzymywania �w zamknięciu itd.),

wolność „do” (własnych nieprzymuszonych wybo- �rów, akceptacji, decyzji).

W całej historii filozofii wolność była bardzo ważnym problemem. Jeśli jesteśmy wolni, to sami podejmuje-my decyzje. Jeśli zatem mają istnieć los, przeznaczenie, fatum, moira i wszystko jest już dawno zapisane — to czy nasze decyzje mogą kształtować przyszłość? A jeżeli Bóg ma nad nami władzę, a „wszystko jest w ręku Boga” — to jaki wolny wybór i jaką wolność w podejmowaniu decyzji mamy?

Andrzej Fesnak68

Spór o determinizm w filozofii i koncepcję Boga jest sta-ry jak świat. Pisali na ten temat Platon, Arystoteles, Mu-zoniusz, Sokrates Antystenes, Epiktet, Kartezjusz, Spi-noza, Kant, Hegel, Hobbes, Marks, Spencer, Nietzsche, Proudhon, Merleau­Ponty, Berlin, Sartre, Skinner. Te-raz Ty się tym zajmujesz — widzisz więc sam, w jakim doborowym towarzystwie się znaleźliśmy.

Używając myślowego skrótu feministycznego — „chłop-com” nie udało się do końca rozwiązać problemu. Jak pamiętamy bowiem skądinąd: „Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom” — jak mawiał syn Mary Arden, bardziej znany światu jako niejaki William Shakespeare.

Tradycyjnie do pakietu wolności z politycznego punktu widzenia zaliczamy:

wolność zgromadzeń, �

wolność słowa, �

wolność religijną, �

wolność gospodarczą. �

Najbardziej interesującym nas tu punktem jest wolność gospodarcza. Rozumie się przez nią najczęściej brak przymusu, jakim są wysokie podatki, i wolność obro-tu towarami, a także istnienie konkurencyjnego rynku. Podatek jest wówczas albo bardzo niski, albo liniowy.

Internetowa encyklopedia Wikipedia podaje takie oto znaczenie wolności gospodarczej:

„Wolność gospodarcza to swoboda podejmowania działalności gospodarczej, wolna od ingerencji pań-

Co to jest inteligencja finansowa? 69

stwa. Jest pochodną wolności człowieka i prowadzi do powstrzymania się państwa od ingerowania w tę au-tonomię w sposób, który zaprzeczałby istnieniu praw i wolności obywateli w gospodarce. Tym samym, wol-ność gospodarcza jest dla gospodarującego obywatela gwarancją autonomii jego woli, stosunków konkurencji i porządku gospodarczego”.

Konstytucja RP mówi następująco25:

Art. 20.

Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecz-nych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczy-pospolitej Polskiej.

Art. 47.

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatne-go, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydo-wania o swoim życiu osobistym.

Art. 64.

Każdy ma prawo do własności, innych praw majątko-wych oraz prawo dziedziczenia.

Art. 65.

Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.

25 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, tekst uchwalony 2 kwie­tnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe.

Andrzej Fesnak70

Można z tego wyciągnąć następujące wnioski:

W Polsce zasada wolności gospodarczej jest podsta- �wą społecznej gospodarki rynkowej.

Możliwość działania, czyli wolność gospodarcza �w swojej istocie przysługuje każdemu i na dodatek na równych prawach.

Każdy obywatel RP ma prawo podjąć działalność �gospodarczą.

Podstawą jest rodzina i jej sytuacja finansowa. �

Każdy ma prawo do ochrony tego, co posiada. �

Każdy ma prawo posiadać. �

Każdy ma prawo wykonywać dowolny zawód. �

A zatem i te, które są kiepsko płatne i źle płatne. Prze-cież nikt nie musi pozostawać przy zawodzie i narzekać. Może zmienić zawód lub robić coś innego, co daje więk-szą satysfakcję i więcej pieniędzy.

Nasze legendy i baśnie, jak wiemy, odzwierciedlają lu-dową mądrość. Tak jest też w sprawie finansów. Najle-piej oddaje to warszawska legenda o Złotej Kaczce:

Dawno, dawno temu, w podziemiach pałacu zwane-1. go dziś Zamkiem Ostrogskich, stojącego na skarpie warszawskiej, znajdowało się małe jeziorko.

Pływała po nim kaczka o złotych piórach — podob-2. no zaczarowana księżniczka, władczyni ogromnych skarbów.

O tych skarbach krążyły legendy wśród warszaw-3. skiej gawiedzi i pewnego razu młody szewczyk po-stanowił je zdobyć.

Co to jest inteligencja finansowa? 71

W tym celu zszedł nocą do podziemi i rzeczywiście 4. napotkał Złotą Kaczkę.

Ona zaproponowała mu próbę — jeśli ją przejdzie 5. pomyślnie, dostanie skarby.

Powiedziała mu: „Masz tu 100 złotych dukatów.6.

Musisz je wydać przez jeden dzień, od wschodu do 7. zachodu słońca, ale pod warunkiem że wydasz je tyl-ko na siebie.

Nie wolno ci się dzielić z nikim tymi pieniędzmi.8.

Jeśli tego dokonasz, wróć tutaj, a otrzymasz cały skarb.9.

Jeżeli złamiesz ten warunek, wszystko to, co uzyska-10. łeś dzięki tym pieniądzom, zniknie, a Ty nigdy wię-cej tu nie trafisz”.

Szewczyk przyjął sakiewkę z dukatami i o wschodzie 11. słońca ruszył „w miasto”.

Sprawił sobie najwytworniejsze ubranie, piękną ka-12. retę i zatrudnił służących.

Przez cały dzień jadł, pił i bawił się w najdroższych 13. oberżach, poszedł też do cyrku i teatru, gdzie kupo-wał najdroższe bilety.

Przez cały dzień zdołał wydać 99 dukatów.14.

Kiedy wieczorem wracał do pałacu, tuż przed nim 15. spotkał biednego żołnierza — weterana, który z nę-dzy musiał żebrać na kawałek chleba. Szewczyk zlito-wał się i wrzucił ostatniego dukata do czapki kaleki.

W tym momencie błysnęło, zagrzmiało i rozległ się 16. głos złotej kaczki: „Nie dotrzymałeś warunków umo-wy, więc stracisz wszystko, co dziś kupiłeś, i nigdy już nie trafisz do mnie”.

Andrzej Fesnak72

I rzeczywiście — szewczyk znowu był ubrany w podar-17. tą odzież, nie miał złotych pierścieni, karety i służby.

Ale żołnierz kaleka również usłyszał głos i powiedział 18. szewczykowi: „Nie martw się, to, co zdobędziesz uczciwą pracą, na pewno pozostanie przy Tobie na zawsze, razem z wdzięcznością ludzką”.

Popatrzmy z punktu widzenia semiotycznego i antro-pologicznego26 na ten przekaz.

Jaka mądrość ludowa przemawia przez tę legendę?

Jakie mamy tu przesłania?

Majątek ma w sobie coś niesamowitego, zakazane- �go, tajemniczego (zdanie 2).

Majątek należy zdobyć jakąś jednorazową akcją, �a nie długim, racjonalnym biznesem (zdanie 3).

Bogactwo ma w sobie zakodowany egoizm (zdania �5–10).

Ludzie myślą tylko o konsumpcji (zdania 11–13). �

Ludzie nie potrafią rozsądnie wydawać dużych pie- �niędzy (zdania 14).

Biedni zawsze uważają, że inni powinni ich utrzy- �mywać (zdanie 15).

Łatwo jest stracić majątek, jak szybko przyjdzie, tak �i odejdzie (zdania 15–17).

Najłatwiejsza pociecha przychodzi od tych, co sami �nic nie mają (zdanie 18).

26 Semiologia to ogólna teoria znaku, obejmująca semantykę, syn­taktykę i pragmatykę, a antropologia to nauka o kulturowym znaczeniu działań człowieka.

Co to jest inteligencja finansowa? 73

Posiadanie majątku i biznesu jest podejrzane i nie- �uczciwe (zdanie 18).

Tylko ciężka praca może być uczciwa (zdanie 18). �

A tu druga bajka, która jest taka:

W Warszawie żył szewc, który mimo młodego wieku miał już dobrze prosperujący biznes. Kiedy dowiedział się o Złotej Kaczce, postanowił zdobyć majątek. Wie-dział, że nic nie traci, ale może zyskać. Gdy odnalazł Złotą Kaczkę, ta postawiła mu warunek, że musi wydać 100 dukatów, ale tylko na siebie. Świtem bladym wy-ruszył w miasto i zatrudnił kilku gońców. Znaleźli mu nowe większe miejsce na firmę, tanią partię skóry na buty, bo wykupił całość towaru, i kilku nowych ludzi do pracy. Zatrudnił ich natychmiast i potroił produk-cję. Zapłacił też zaliczkę na nieruchomość. Wieczorem, jak wracał do domu, żebrak poprosił go o jałmużnę. Nie dał mu nic, ale kazał następnego dnia przyjść do pracy i zgłosić się do swojego zastępcy. Żebrak miał chodzić po mieście i zachwalać buty szewca. Następnego dnia Zło-ta Kaczka dała szewcowi duży majątek. Szewczyk wziął pieniądze i zainwestował w rozwój firmy i nieruchomo-ści. Stworzył warunki pracy dla wielu ludzi. Sam założył wiele biznesów. Miał gospody i restauracje. Otworzył kilka biznesów w Krakowie. Każdy mógł dostać u nie-go pracę, wynagradzał dobrze — ale nie dawał nic za darmo. Ludzie chętnie wierzyli mu, bo był serdeczny, ale zawsze wymagający. Ponieważ wierzyli mu wszyscy — zaczęli nazywać go Wierzynkiem. Sam król u niego jadał w gospodzie, bywał, a nawet pożyczał pieniądze. Wszyscy byli szczęśliwi — a najbardziej Złota Kaczka,

Andrzej Fesnak74

która tak naprawdę była Księżniczką Fortuną i czeka-ła na wybawienie przez mądrego biznesmena, zamiast całej bandy idiotów i nieudaczników. Została na zawsze z Wierzynkiem, żyli długo i szczęśliwie.

Czy to nie byłaby „zdecydowanie fajniejsza” bajka o in-teligencji finansowej?

Konstytucja nie zabrania używania inteligencji eko-nomicznej ani finansowej. Zanim powiemy sobie, jak można używać tej inteligencji w finansach osobistych, przyjrzyjmy się, czy robimy z niej użytek jako społe-czeństwo i państwo.

Znana na całym świecie gazeta „The Wall Street Jo-urnal” wraz z fundacją Heritage Foundation analizuje pod tym kątem cały świat. Wyniki ich obserwacji mają określoną nazwę oraz rangę na świecie. To słynny in-deks wolności ekonomicznej — Index of Economic Fre-edom, IEF. Jest to wydawany co roku ranking wszyst-kich państw świata. Jest on ułożony według liczby ograniczeń i restrykcyjnych przepisów, przymusu pań-stwowego w sferze gospodarki danego państwa. Bra-nych jest pod uwagę 10 kategorii, za które przyznawane są punkty. Przy pomocy tych punktów określany jest stan wolności gospodarczej w danym państwie. Maksy-malna liczba punktów dla państwa to 100. Pod uwagę brane są następujące kategorie:

Polityka handlowa.1.

Obciążenia podatkowe.2.

Interwencje rządu w gospodarce.3.

Polityka monetarna.4.

Co to jest inteligencja finansowa? 75

Przepływ kapitału i inwestycje zagraniczne.5.

Bankowość i finanse.6.

Płace i ceny.7.

Prawa własności.8.

Regulacje prawne.9.

Aktywność czarnego rynku.10.

W rankingu IEF z 2005 roku byliśmy na 41. miejscu. Dwa lata (2005–2007) twórczego działania rządu prze-sunęło nas na jakże chlubną pozycję 83. w roku 2007.

W 2011 roku jesteśmy na 68 miejscu z liczbą 64,1 punktu.

Skalawolny w zasadzie

wolnyumiar-

kowanie wolny

w zasadzie bez wolno-

ści

represjo-nowany

100–80 79,9–70 69,9–60 59,9–50 49,9–0

Nasza zbiorowa inteligencja narodowa w zakresie go-spodarki plasuje nas w roku 2007 na 83. miejscu. Ze 100 możliwych punktów mamy 59,5, co sytuuje nas w sferze państw w zasadzie bez wolności ekonomicz-nej. W 2011 powoli zmieniamy miejsce i na pozycji 68. mamy już 64,1 punktu. Ciągle za mało.

Gdybyś zdawał, Drogi Czytelniku, przeciętny test skła-dający się ze 100 pytań — to raczej nie zaliczyłbyś go z wynikiem 59,5 poprawnych odpowiedzi, prawda?

Zbiorowo nie wypadamy zbyt mądrze, a jak zatem jest w sprawach prywatnych? Jak określić inteligencję fi-nansową?

Andrzej Fesnak76

1H

ong

Kong

90,3

21

Barb

ados

71,3

41Ko

rea

Połu

dnio

wa

67.9

2Si

ngap

ur87

,4

22Cy

pr71

,342

Om

an67

.43

Irlan

dia

82,4

23

Nie

mcy

71,2

43W

ęgry

67.2

4Au

stra

lia82

,0

24W

yspy

Bah

ama

71,1

44M

eksy

k66

.45

USA

80,6

25

Tajw

an71

,045

Jam

ajka

66.2

6N

owa

Zela

ndia

80,2

26

Litw

a70

,846

Izra

el66

.17

Kana

da80

,2

27Sz

wec

ja70

,447

Mal

ta66

.08

Chile

79,8

28

Arm

enia

70,3

48Fr

ancj

a65

.49

Szw

ajca

ria79

,7

29Tr

inid

ad i

Toba

go70

,249

Kost

aryk

a64

.810

Wie

lka

Bryt

ania

79,5

30

Aust

ria70

,050

Pana

ma

64.7

11D

ania

79,2

31

His

zpan

ia69

,751

Mal

ezja

64.5

12Es

toni

a77

,8

32G

eorg

ia69

,252

Uga

nda

64.4

13H

olan

dia

76,8

33

Salw

ador

69,2

53Po

rtug

alia

64.3

14Is

land

ia76

,5

34N

orw

egia

69,0

54Ta

jland

ia63

.515

Luks

embu

rg75

,2

35Sł

owac

ja68

,755

Peru

63.5

16Fi

nlan

dia

74,8

36

Bots

wan

a68

,656

Alb

ania

63.3

17Ja

poni

a72

,5

37Cz

echy

68,5

57RP

A63

.218

Mau

ritiu

s72

,3

38Ło

twa

68,3

58Jo

rdan

ia63

.019

Bahr

ain

72,2

39

Kuw

ejt

68,3

59Bu

łgar

ia62

.920

Belg

ia71

,5

40U

rugw

aj68

,160

Ara

bia

Saud

yjsk

a62

.8

Inde

ks w

olno

ści e

kono

mic

znej

(htt

p://

ww

w.h

erita

ge.o

rg/In

dex

[dos

tęp

12.0

4.20

11]

Co to jest inteligencja finansowa? 77

61Be

lize

62,8

81N

ikar

agua

60,0

101

Braz

ylia

55.9

62M

ongo

lia62

,882

Keni

a59

,610

2A

lgie

ria55

.763

Zjed

n. E

mira

ty A

rab.

62,8

83Po

lska

59,5

103

Burk

ina

Faso

55.6

64W

łoch

y62

,584

Tune

zja

59,3

104

Mal

i55

.565

Mad

agas

kar

62,4

85Eg

ipt

59,2

105

Nig

eria

55.5

66Ka

tar

62,2

86Su

azi

58,9

106

Ekw

ador

55.4

67Ko

lum

bia

61,9

87D

omin

ikan

a58

,510

7A

zerb

ejdż

an55

.368

Rum

unia

61,5

88Re

p. Z

iel.

Przy

lądk

a58

,410

8A

rgen

tyna

55.1

69Fi

dżi

61,5

89M

ołda

wia

58,4

109

Mau

reta

nia

55.0

70Ki

rgis

tan

61,1

90Sr

i Lan

ka58

,311

0Be

nin

55.0

71M

aced

onia

61,1

91Se

nega

l58

,211

1W

. Koś

ci S

łoni

owej

54.9

72N

amib

ia61

,092

Filip

iny

56,9

112

Nep

al54

.773

Liba

n60

,993

Paki

stan

56,8

113

Chor

wac

ja54

.674

Turc

ja60

,894

Gha

na56

,711

4Ta

dżyk

ista

n54

.575

Słow

enia

60,6

95G

ambi

a56

,611

5In

die

54.2

76Ka

zach

stan

60,5

96M

ozam

bik

56,6

116

Rwan

da54

.177

Para

gwaj

60,5

97Ta

nzan

ia56

,411

7Ka

mer

un54

.078

Gw

atem

ala

60,5

98M

orok

o56

,411

8Su

rinam

53.9

79H

ondu

ras

60,2

99Za

mbi

a56

,411

9In

done

zja

53.9

80G

recj

a60

,110

0Ka

mbo

dża

56,2

120

Mal

awi

53.8

Inde

ks w

olno

ści e

kono

mic

znej

(cd)

Andrzej Fesnak78

121

Bośn

ia i

Her

cego

w.

53,7

135

Wie

tnam

49,8

149

Bang

lade

sz44

.912

2G

abon

53,6

136

Guj

ana

49,4

150

Biał

oruś

44.7

123

Boliw

ia53

,213

7La

os49

,215

1Ira

n44

.012

4Et

iopi

a53

,213

8H

aiti

48,9

152

Turk

men

ista

n43

.412

5Je

men

52,8

139

Sier

ra L

eone

48,9

153

Birm

a39

.512

6Ch

iny

52,8

140

Togo

48,8

154

Libi

a38

.712

7G

win

ea52

,814

1Re

p. Śr

odko

woa

fryka

ńska

48,2

155

Zim

babw

e29

.812

8N

iger

52,7

142

Czad

47,7

156

Kuba

27.5

129

Gw

inea

Rów

niko

wa

52,5

143

Ang

ola

47,1

157

Kore

a Pó

łnoc

na

3.0

130

Uzb

ekis

tan

52,3

144

Syria

46,6

NR

Mon

tene

gro

–13

1D

żibu

ti52

,314

5Bu

rund

i46

,3N

RSe

rbia

–13

2Le

soth

o51

,914

6Ko

ngo

45,2

NR

Suda

n–

133

Ukr

aina

51,1

147

Gw

inea

Bis

sau

45,1

NR

Irak

–13

4Ro

sja

49,9

148

Wen

ezue

la45

,0N

RD

emok

rat.

Rep.

Kon

ga–

NR

— p

oza

rank

ingi

em

Inde

ks w

olno

ści e

kono

mic

znej

(cd)

Co to jest inteligencja finansowa? 79

W szerokim rozumieniu możemy opisać inteligencję fi-nansowo następująco:

Inteligencja finansowa jest darem i umiejętno-ścią właściwego obchodzenia się z pieniędzmi. Może być naturalna, wrodzona, a może być też nabyta i rozwinięta w procesie edukacji. Dotyczy umiejętności wyborów finansowych na podsta-wie danych finansowych. Jest tożsama z uświa-damianiem sobie konsekwencji własnych wybo-rów finansowych.

Jakie umiejętności są wyznacznikiem in-teligencji finansowej?

Umiejętność zdefiniowania własnych potrzeb i ce- �lów finansowych.

Umiejętność rozumienia współczesnego sobie ryn- �ku usług finansowych.

Umiejętność rozumienia produktów finansowych. �

Umiejętność podjęcia odpowiedzialności za własne �życie finansowe.

Umiejętność liczenia zagadnień wartości pieniądza �w czasie, czyli procentu składanego.

Umiejętność rozumienia wysokości stóp procento- �wych przy wyborze instrumentu finansowego.

Umiejętność regularnego stałego inwestowania. �

Umiejętność rozumienia warunków ekonomicznych �makro i mikro.

Umiejętność rozumienia opłat i prowizji w wyborze �instrumentów finansowych.

Andrzej Fesnak80

Umiejętność zatrzymywania sobie stałej części do- �chodów generowanych przez siebie.

Umiejętność płacenia sobie na pierwszym miejscu �przed innymi.

Umiejętność odrzucenia państwowych kłamstw eme- �rytalnych.

Umiejętność stworzenia stosownych parametrów �bezpieczeństwa dla siebie i swoich bliskich.

Umiejętność właściwego zarządzania długami i po- �datkami.

Umiejętność właściwego zarządzania majątkiem. �

Umiejętność tworzenia trwałego dobrobytu. �

Umiejętność przekazywania majątku przez pokole- �nia.

Wbrew pozorom nie znaczy to, że masz wykonywać zawód ekonomisty. Ale znaczy to tylko tyle, że Ty sam odpowiadasz za swoje pieniądze. Ty sam jesteś swoim najlepszym finansistą, inwestorem, księgowym, audyto-rem, biegłym rewidentem. Tylko Twoje wybory życiowe będą prowadzić do Twoich sukcesów finansowych. Wy-bory innych ludzi będą zawsze prowadzić Cię do tego, żebyś tracił to, co masz. To nieważne, czy uzyska to rząd podatkami, czy też skuteczna reklama przekona Cię do wydania pieniędzy. Efekt jest ten sam — wydajesz, co masz i nie masz!

Jak pogłębiać swoją inteligencję finansową?

Ambicja robienia majątku powinna być wyko-rzystywana dla podniesienia świadomości swo-jego społeczeństwa, środowiska czy wręcz całej

Co to jest inteligencja finansowa? 81

planety. Każde osiągnięte dobra powinny służyć dobru całości. Aćarja Lalit Mohan G.K., Bractwa Za-konne Himawanti

Powinieneś wykorzystywać swoją inteligencję finanso-wą. Ćwiczyć ją, rozwijać.

Da się to zrobić, i to stosunkowo łatwo:

Oswajaj się z cyframi. �

Zacznij oglądać ekonomiczne programy i te traktu- �jące o finansach.

Słuchaj części wiadomości, w których są podawane �dane ekonomiczne.

Czytaj te artykuły w gazetach, które dotyczą finan- �sów.

Wchodź na portale internetowe banków, towarzystw �ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych.

Zacznij myśleć o finansach. �

Kontroluj finanse. �

Przeczytaj książkę o finansach osobistych. �

Licz w pamięci. �

Jeżeli zaczniesz stosować te metody — będziesz syste-matycznie rozwijać swoje zdolności i kompetencje. Za-działa stare prawo:

Twoje myśli staną się słowami. �

Twoje słowami staną się czynami. �

Twoje czyny staną się nawykami. �

Twoje nawyki zmienią Twoją postawę. �

Andrzej Fesnak82

Twoja postawa zmieni Twoje zainteresowania. �

Twoje zainteresowania zmienią Twoje wybory. �

Twoje wybory doprowadzą Cię do sukcesu finanso- �wego.

Czy inteligencję finansową zdefiniują psychologowie, skoro mają problemy nawet z określeniem, co to w ogóle jest inteligencja? Rewolucją było już w ostatnich latach pojawienie się pojęcia inteligencji emocjonalnej, która, jak wiemy od Daniela Golemana, dotyczy zdolności ro-zumienia emocji własnych i cudzych. Idąc tym tropem, skoro inteligencja emocjonalna dotyczy umiejętności analizowania emocji, kierowania nimi i opanowywa-nia ich, można stworzyć prostą analogię. Inteligencja finansowa dotyczy zatem umiejętności rozumienia fi-nansów, kierowania nimi, zarządzania i posługiwania się pieniędzmi w sposób świadomy i celowy.

Skąd wzięła się idea inteligencji finansowej?

Sama idea inteligencji finansowej pojawiła się w edu-kacyjnej serii książek o finansach, napisanej przez Ro-berta Kiyosakiego, który zainspirował się badaniami Howarda Gardnera. Gardner badał ciekawy fenomen. Dlaczego wielokrotnie jest tak, że osoba, która jest prymusem w szkole, ma kłopoty w późniejszym życiu? I odwrotnie — dlaczego często średni i przeciętny, jeśli chodzi o oceny, uczeń osiąga sukcesy w życiu zawodo-wym i społecznym? Gardner stwierdził po prostu, że szkoła wymaga tylko sprawności językowej, zapamięty-wania i liczenia. Te elementy językowo­logiczne tworzą obraz inteligencji akademickiej — a więc tego, czego

Co to jest inteligencja finansowa? 83

wymaga szkoła. W dalszym życiu potrzebne są jednak również inne umiejętności, m.in. powstanie po upad-ku (inteligencja intrapersonalna), współpraca z ludźmi (inteligencja interpersonalna). Stąd też czasem klęski prymusów w życiu codziennym. Kiyosaki przez ana-logię zastosował podobny sposób myślenia i odniósł wszystko do sfery finansów w życiu osobistym.

Co składa się na finansowe IQ?

Każdy z nas ma jedną wspólną rzecz daną wszystkim jednakowo — 25 lat na edukację i 40 lat na pracę. Ten czas wykorzystujemy z różnymi finansowymi skutkami. Dlatego Kiyosaki27 wprowadził pięć elementów finan-sowego IQ:

Zarabiaj więcej.1.

Chroń swoje pieniądze.2.

„Budżetuj” swoje wydatki.3.

Stosuj dźwignie finansowe.4.

Wykorzystuj informacje finansowe.5.

Jak się domyślamy — te elementy wcale nie muszą wy-stępować w parze. Można posiadać rozwinięty jeden element, a inne nie. Przykładem są gwiazdy estrady. Legendarny muzyk Paul McCartney zarobił setki mi-lionów funtów, ale rozwód z drugą żoną Heather Mills kosztował go 50 milionów. Jakkolwiek Heather nie in-spirowała Paula, ich 4­letnie małżeństwo zaczęło się wtedy, kiedy Paul był już multimilionerem. Nie umiał

27 R.T. Kiyosaki, Increase your financial IQ, New York­Boston 2008.

Andrzej Fesnak84

wystarczająco chronić zarobionych pieniędzy. Michael Jackson zarobił setki milionów dolarów, a pozostawił ćwierć miliarda dolarów długu w spadku. Źle „budże-tował” swoje wydatki. Aby poszukać przykładu bardziej polskiego — jak często słyszymy, że ktoś ma genialny pomysł na biznes, ale brakuje mu pieniędzy na rozkrę-cenie? To przykład rozbudowanych elementów 4 i 5, ale kompletny brak umiejętności w punkcie 1.

Jak pogłębiać swoją inteligencję finansową?

Używaj na co dzień komputera finansowego. Zapewne zastanawiasz się, czym jest komputer finansowy? To Twój najlepszy przyjaciel finansowy i biznesowy. Dzięki niemu kontrolujesz wszystkie finansowe fakty. Otrzy-masz taki komputer w trakcie seminarium Jak z suk-cesem zarządzać finansami osobistymi i budować za-możność? organizowanego przez FTS. Prowadzę takie seminaria i chętnie pokażę Ci, jak wykorzystać komputer finansowy w budowaniu zamożności. Wejdź na stronę www.planowanie­finansowe.pl lub wyślij mail z zapyta-niem na afesnak@fts.pl, a otrzymasz dokładne informa-cje o programie, miejscu i czekających Cię atrakcjach.

Jak w praktyce działa inteligencja finansowa?

W efekcie Twoich działań powinieneś mieć więcej pie-niędzy, wykorzystując różne możliwości. Przyjrzyj się poniższym sytuacjom:

Marta ma 32 lata, jest panią menedżer w Bardzo Waż-nej Korporacji. Zarabia 15 000 zł miesięcznie. Żyje peł-nią życia. Spłaca mieszkanie oraz samochód BMW ku-

Co to jest inteligencja finansowa? 85

piony na kredyt. Podróżuje chętnie, była na Hawajach, w Chinach, Brazylii, wielu miastach Europy. Posługuje się chętnie kartami kredytowymi, na których ma łącznie ok. 14 000 zł zadłużenia, a więc może je spłacić prawie za jednym zamachem — jedną pensją. Ponieważ jest jeszcze młoda — gromadzi wspomnienia na później-sze lata. O emeryturze czy też oszczędnościach pomyśli w stosownym czasie.

Jola ma 31 lat, pracuje u Prywatnego Kapitalisty. Za-rabia 7000 zł. Regularnie inwestuje, odkąd pamięta — obecnie 3000 zł miesięcznie ze swoich zarobków. Na życie i koszty kredytów wydaje 4000 zł. Na koncie in-westycyjnym ma ok. 480 000 zł. Konto przynosi jej już 4000 zł miesięcznie, których nie wydaje, tylko reinwe-stuje, ponieważ postanowiła zostać milionerką przed czterdziestką. Wtedy zamierza pobierać z konta co mie-siąc 5000 zł. Chce też wydawać pieniądze na podróże i przez 25 lat zwiedzić cały świat.

Jak widać, Marta ma 2 razy więcej miesięcznie do dyspo-zycji niż Jola. Ale to Jola jest niezależna finansowo i nie-zależność tę utrzyma już do końca życia. Gdyby straciła pracę — ma z czego żyć i pokrywać też koszty kredytów. Może więc szukać kolejnej pracy przez rok albo i 2 lata.

Marta natomiast balansuje na krawędzi finansowej ru-iny. W każdej chwili jej życie prywatne może się zamie-nić w katastrofę finansową. Wystarczy, że straci pracę, wtedy nie tylko skończą się wyjazdy, ale też zniknie sa-mochód, a może nawet mieszkanie na kredyt. A oprócz problemów finansowych pojawi się pewnie gorycz i nie-zadowolenie.

Andrzej Fesnak86

Sytuacja wygląda następująco:

Współczynnik inteligencji finansowej Marta JolaZarabiaj więcej Tak NieChroń swoje pieniądze Nie TakBudżetuj swoje wydatki Nie TakStosuj dźwignie finansowe Nie TakWykorzystuj informacje finansowe Nie TakJola ma pierwszy współczynnik niższy od Marty, ponie-waż sprzedaje swoje możliwości za połowę tej kwoty, którą ma Marta co miesiąc. W kwestii zarabiania Marta jest lepsza. Ale w pozostałych punktach Jola bije Martę na głowę. Można powiedzieć, że inteligencja finansowa Joli jest 4­krotnie większa niż Marty. Marta jest tylko przelotowym dworcem, przez który przejeżdża pociąg z pieniędzmi. Jola natomiast troszczy się o swoje pie-niądze i większość z nich pozostaje przy niej.

A oto inny przykład dla lepszego zrozumienia:

Jacek i Wojtek zainwestowali przed 30 laty. Wpłacili każdy po 10 000 zł i na dodatek co miesiąc dopłacali po 200 zł. Obydwaj uzyskali stopę zwrotu 10% w skali roku, ale Jacek inwestował w banku, a Wojtek w TFI. Nadszedł dzień wypłaty.

Jacek otrzymał informację, że na koncie ma net-to do dyspozycji 418 911,68. Wojtek natomiast miał 654 239,06 zł brutto i należało zapłacić podatek od zy-sków kapitałowych.

Sytuacja Jacek WojtekKwota brutto — 654239,06Wkład własny 82000 82000

Co to jest inteligencja finansowa? 87

Kwota brutto do opodatkowania 572239,06Podatek od zysków kapitałowych 19% 103003,03Kwota netto 418911,68 551236,03Zysk (kwota netto — wkład własny) 336911,68 469236,03

Różnica Wojtek — Jacek 132324,35Jacek i Wojtek wydali tyle samo pieniędzy i uzyska-li te same stopy zwrotu. Dlaczego zatem Wojtek ma 132 324,35 zł więcej niż Jacek?

Wojtek skorzystał z innych produktów finansowych oraz z innych mechanizmów. Zapłacił podatek po za-kończeniu inwestycji. Jacek swój podatek płacił co roku po kapitalizacji odsetek. Wojtek lepiej ochronił swój kapitał niż Jacek. Jego inteligencja finansowa jest w tej materii wyższa i warta więcej — równo 132 324,35 zł.

Jak widać zatem i inteligencję finansową można wy-korzystywać na różne sposoby. Co istotne — właściwe wykorzystanie daje konkretne, wymierne finansowe re-zultaty.

Możesz się tego uczyć. Możesz pogłębiać swoją inteli-gencję finansową.

Andrzej Fesnak88

Ważne terminy

Wolność ekonomiczna �

Indeks wolności ekonomicznej �

Inteligencja finansowa �

Wyznaczniki inteligencji finansowej �

Finansowe IQ �

Ad futuram rei memoriam…

Jak się definiuje wolność? �

Co to jest wolność ekonomiczna? �

Czego uczy legenda o Złotej Kaczce? �

Co to jest indeks wolności ekonomicznej? �

Co możesz powiedzieć o zbiorowej inteligencji eko- �nomicznej w Polsce?

Co to jest inteligencja finansowa? �

Co składa się na inteligencję finansową? �

Jak możesz ćwiczyć inteligencję finansową? �

Co możesz uzyskać poprzez ćwiczenie? �

Część 2

Podstawy i rola planowania

finansowego

91

Każdy człowiek ma swoje życie i jakakolwiek próba wtłaczania go w jednolite ramy jest z reguły skazana na niepowodzenie. Z drugiej strony jednak, jeżeli mó-wimy o osiąganiu celów finansowych, planowaniu fi-nansowym, budowaniu niezależności — możemy zna-leźć określone wzory postępowania. Właśnie określone schematy wynikające z dużego podobieństwa życia każ-dego człowieka. Takimi wspólnymi mianownikami są etapy życia każdego z nas. Przyjrzyjmy się zatem róż-nym podziałom życia człowieka na etapy.

Zasady tego podziału mogą być różne. Zacznijmy od da-nych statystycznych. W naszym kraju dane statystyczne mówią o przeciętnej długości życia:

średnia długość życia mężczyzny — 68,8 lat, �

średnia długość życia kobiety — 77,5 lat. �

Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), oczekiwana długość życia (w chwili urodzenia dla całej populacji) plasowała Pol-skę według danych za 2003 rok na 28. miejscu w Euro-pie. W wypadku rozszerzonych kryteriów łącznie z azja-tyckimi państwami byłego ZSRR — na miejscu 52.

Średnia długość życia w całej populacji to ok. 75 lat. Mężczyźni 71 lat, a kobiety 79 lat.

Jakie są etapy życia finansowego?

Andrzej Fesnak92

Oczekiwana długość życiaW całej populacji 74,74 latMężczyzn 70,71 latKobiet 79,03 latRozrodczość 1,39 urodzeń/kobietęWspółczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,1% (2001)Liczba osób żyjących z HIV/AIDS 14 000 (2003)Liczba zmarłych na HIV/AIDS 100 (2001)Najwięcej danych dotyczących średniej długości ży-cia na świecie można wyczytać z The World Factbook. Pozycja ta jest coroczną publikacją Centralnej Agencji Wywiadowczej Stanów Zjednoczonych — czyli słynnego CIA. W publikacji tej są zawarte podstawowe informa-cje o różnych krajach świata: historia kraju, geografia, fakty o demografii, forma rządu, ekonomia państwa, telekomunikacja, problemy transportu, kwestie woj-skowości oraz sprawy międzynarodowe.

CIA przygotowuje tę publikację jako zestaw podstawo-wych informacji dla polityki amerykańskiego rządu. Rząd Stanów Zjednoczonych dzieli się jednak w iście amerykańskim stylu tymi informacjami ze światem. Publikacja „zawieszona” jest na stronie internetowej i traktowana jako public domain — a więc każdy zain-teresowany może z niej korzystać.

Wśród państw

Ogół terytoriów

Państwo Ogółem M K

Średnia z państw 65,82 63,89 67,841 1 Andora 83,52 80,62 86,62— 2 Makau 82,27 79,44 85,252 3 San Marino 81,80 78,33 85,573 4 Singapur 81,80 79,21 84,59

Jakie są etapy życia finansowego? 93

Wśród państw

Ogół terytoriów

Państwo Ogółem M K

— 5 Hongkong 81,68 78,99 84,604 6 Japonia 82,02 78,67 85,565 7 Szwecja 80,63 78,39 83,006 8 Szwajcaria 80,62 77,80 83,597 9 Australia 80,62 77,75 83,638 10 Francja 80,59 77,35 84,00— 11 Guernsey 80,53 77,53 83,649 12 Islandia 80,43 78,33 82,6210 13 Kanada 80,34 76,98 83,86— 14 Kajmany 80,20 77,57 82,87

[…]50 72 Meksyk 75,63 72,84 78,5651 73 Tunezja 75,34 73,60 77,2152 74 Paragwaj 75,34 72,78 78,0253 75 Brunei 75,30 73,12 77,5954 76 Polska 75,19 71,18 79,4455 77 Panama 75,19 72,69 77,8056 78 Dominika 75,10 72,17 78,1857 79 Serbia 75,06 72,49 77,8658 80 Słowacja 74,95 71,00 79,11— 81 Turks i Caicos 74,95 72,69 77,3259 82 Chorwacja 74,90 71,26 78,75

[…]185 214 Mozambik 40,90 41,40 40,40186 215 Sierra Leone 40,58 38,36 42,87187 216 Liberia 40,39 38,93 41,89188 217 Lesotho 39,97 40,73 39,18189 218 Zimbabwe 39,50 40,62 38,35190 219 Zambia 38,44 38,34 38,54191 220 Angola 37,63 36,73 38,57192 221 Suazi 32,23 31,84 32,62

Andrzej Fesnak94

Polska na 54. miejscu wśród państw świata i 76. wśród regionów nie wypada najgorzej. Żyjemy wprawdzie 8 lat krócej niż ludzie w najbardziej długowiecznej Ando-rze, ale z drugiej strony 10 lat powyżej średniej świata, a w stosunku do najkrócej żyjących — ok. 40 lat dłużej!

Przyjmijmy zatem, że średnio statystycznie dane jest nam żyć 80 lat. Co prawda specjaliści od motywacji mówią, że samemu określa się wiek życia. To znaczy, że samemu wewnętrznie możemy określić, jak długo żyjemy, zwłaszcza gdy panujemy nad naszym duchem. Większość ludzi uważa jednak, że jest to cecha dana bogom. Tylko bogowie mogą przeczuwać lub określać porę swojej śmierci.

Podobnego zdania był chyba Leśmian, pisząc wiersz o śmierci Buddy: „Budda skinął. Śmierć przyszła. Fru-wały motyle”28.

Można żyć 120 lat

W wewnętrznej motywacji jest jednak niewątpliwie istot-ny aspekt w określaniu długości życia. Dotyczy on nie tylko indywidualnych przekonań, ale nawet zbiorowej mądrości całej nacji. Np. wśród ortodoksyjnych Żydów wiek określa się do lat 120 — ponieważ to jest ten, którego wszyscy pragną. Przykład tej filozofii myślenia znajdzie-my w anegdocie podawanej przez Horacego Safrina:

W trakcie rozprawy sądowej sędzia przesłuchuje świad-ka Meira Lejzora:

28 B. Leśmian, U wód Hiranjawati, nad brzegiem żałoby [w:] Idem, Poezje wybrane, Wrocław­Warszawa 1983.

Jakie są etapy życia finansowego? 95

— Ile świadek ma lat?

— 56 do 120.

— Nie rozumiem.

— 56 do 120!

Obecny na sali adwokat żydowskiego pochodzenia pro-ponuje:

— Może ja zadam świadkowi pytanie?

— Proszę.

— Ile świadek ma lat do 120.?

— 5629.

W mądrościach żydowskich można znaleźć wiele na te-mat etapów życia.

Ciekawą koncepcję etapów można wyczytać w Misznie30:

Jehud Ben Tejma zwykł był mówić:

5 lat — człowiek zdatny do nauki Pisma. �

10 lat — do Miszny. �

13 lat — do przykazań. �

15 lat — do Gemary � 31.

18 lat — do ożenku. �29 H. Safrin, Przy szabasowych świecach. Wieczór drugi, Łódź 1988.30 Miszna (hebr. הנשמ szana „powtarzanie, badanie”) to zbiór zaleceń i norm postępowania oparty na Torze, spisany ok. roku 200 przez Juhda Ha­Nasi.31 Gemara (hebr. ארמג) to spisany w języku aramejskim kodeks prawa obyczajowego uzupełniający Misznę. Gemara i Miszna tworzą Talmud.

Andrzej Fesnak96

20 lat — do zarabiania na życie. �

30 lat — pełnia sił. �

40 lat — sam rozsądek. �

50 lat — do rady. �

60 lat — ku starości. �

70 lat — ku sędziwości. �

80 lat — ku odwadze. �

90 lat — do schyłku. �

100 lat — jakby umarł i przeminął, i zniknął z tego �świata32.

Współczesne badania genetyczne potwierdzają możli-wość uzyskania wieku 120 lat. Prawdopodobnie każdy człowiek ma tę możliwość, aby tak długo żyć. „Przycho-dzący na świat otrzymuje czek na 120 lat życia. Nauka i religia są zgodne co do potencjalnych możliwości tak długiego życia. Kilkaset (co najmniej) aktualnie żyjących osób w wieku 110–130 lat potwierdza tę możliwość”33.

Pozostańmy jednak przy naszym statystycznym oczeki-waniu 80 lat życia. Nigdzie nie można spotkać przykła-dów planowania finansowego na 120 lat.

Najprostszy byłby podział dziesiętny i oznaczał rozdzie-lenie życia na dziesięciolecia.

32 Miszna, Porządek 4 Nezikin, Traktat Awot (Pirke) 5,25 [w:] Z mądrości Talmudu, wybór i tł. Sz. Dantner, A. Kamieńska, Warszawa 1988.33 Z. Cendrowski, Przewodzić innym, Warszawa 1997.

Jakie są etapy życia finansowego? 97

Dziesięciolecia Twojego życia

Ten mechaniczny podział ma swoje uzasadnienie, mimo iż w dziesięcioleciu ma miejsce dużo ważnych progów życiowych, a więc zdarzeń, które są istotne i ważne dla rozwoju.

Okres 0–10 lat �

W tym okresie od narodzin do rozwoju nowy osobnik gatunku ludzkiego uczy się podstawowych działań zwią-zanych z fizjologią i wydolnością własnego organizmu. Uczy się samodzielnie poruszać oraz samodzielnie za-łatwiać swoje potrzeby fizjologiczne, ustala swój pod-stawowy system wartości, przynależności grupowej, uczy się podstaw komunikowania ze społeczeństwem, w którym przebywa, uczy się reguł społecznych oraz re-guł języka.

Okres 11–20 lat �

W tym czasie człowiek zdobywa podstawy swojego wy-kształcenia. Uczy się zawodu lub czynności, który zamie-rza (przynajmniej w tym czasie tak uważa) wykonywać całe swoje życie. Przechodzi przez pierwsze egzaminy dojrzałości, nabywa prawa obywatelskie, dochodzi do pełnoletności, staje się samodzielnym podmiotem pra-wa. Być może spełnia już też wymogi podstawowej służ-by wobec państwa (np. wojsko).

Okres 21–30 �

W tym okresie nabywa się szlifów w swoim wykształce-niu, rozpoczyna pracę. Jest to też okres poszukiwania partnera życiowego i zakładania rodziny.

Andrzej Fesnak98

Okres 31–40 �

To okres budowania statusu materialnego, wychowy-wania dzieci, ewentualne przyjmowania na siebie zo-bowiązań finansowych.

Okres 41–50 �

To okres umacniania statusu zawodowego. Wtedy po-jawiają się osiągnięcia, budowana jest kariera. Okres, w którym pomagamy dzieciom usamodzielniać się.

Okres 51–60 �

To zwyczajowo okres największych osiągnięć w karie-rze zawodowej. W tym czasie najwięcej ludzi staje mi-lionerami. Okres przechodzenia w trzecie pokolenie.

Okres 61–70 �

To czas zakończenia kariery zawodowej i wcześniej-szych lat emerytalnych. Zaczynamy odczuwać efek-ty kłamstwa emerytalnego lub korzystamy z dorobku życia. Nabywamy zniżki w komunikacji miejskiej oraz muzeach. Ludzie zaczynają ustępować miejsca w tram-waju i albo patrzą z podziwem, albo śmieją się w duchu na nasz widok.

Okres 71–80 �

To najciekawszy okres w życiu człowieka. Nie ma już cza-su na poprawy, zmiany. Możemy jedynie podsumować i przeanalizować nasze życie. Późny okres emerytalny to najczęściej dość gwałtowne, postępujące wygaszanie sprawności i funkcji organizmu. Ludzie w naszym wie-ku na ogół już nie żyją. Nadchodzi ukojenie — śmierć.

Jakie są etapy życia finansowego? 99

Jak widzimy, ten rodzaj podziału, aczkolwiek uzasad-niony kolejnymi dziesięcioleciami, nie do końca może oddawać przełomowe momenty w życiu i nowe, kolej-ne etapy. Siła tego podziału jest niewątpliwie w tym, że przechodzimy od lat „naście” do „dzieści”, a potem do „dziesiąt”. I tego faktu nie da się przeoczyć ani mu za-przeczyć. Nas interesuje w tym wszystkim oczywiście przełożenie etapów życia na finanse.

3 części życia

Bardzo ciekawy podział życia na etapy spotkałem kie-dyś wśród niemieckich dziennikarzy. Podział był nad wyraz prosty:

25 lat nauki, �

25 lat pracy zawodowej, �

25 lat odpoczynku i sukcesu, odcinania kuponów, �leniuchowania, czytania książek, podróżowania.

Inaczej można określić ten podział następująco:1 � /3 czasu — przygotowanie do biznesu,1 � /3 czasu — wytwarzanie pieniędzy,1 � /3 czasu — konsumpcja tego, co wytworzyliśmy.

Założenia finansowe są tu wyjątkowo jasne i nie wyma-gają komentarza.

Co to jest finansowe Curriculum Vitae (FCV)?

Finansowe Curriculum Vitae to inaczej życiorys finan-sowy. Ściślej rzecz ujmując, to określone przepływy fi-nansowe generowane przez etapy Twego życia. Pienią-

Andrzej Fesnak100

dze, które są potrzebne średnio (statystycznie) w każdej fazie Twego życia.

Każdy człowiek potrzebuje finansów. Potrzebuje też porady finansowej. Niezależnie od tego, w jakiej fazie swojego życia jest — zawsze ma określone potrzeby fi-nansowe. Etapy życia są wyznaczane przez określone granice — ważne wydarzenia życiowe, po których na-stępują określone zmiany finansowe.

Na każdym z tych etapów potrzebne są oczywiście pie-niądze. Każdy o tym wie. Niewielu jednak potrafi tę ogólną mądrość obiegową ukonkretniać, wprowadzać w życie, praktykować. Większość osób po prostu pra-cuje ciężko, aby realizować swoje potrzeby finansowe. Niewielu myśli o systemowym budowaniu kapitału dla siebie i przyszłych pokoleń. A zwłaszcza ten ostatni aspekt jest szczególnie istotny.

Etapy finansowe w życiu człowieka

Stadium życia Opis wydatków finansowychNiemowlę/dziecko

Potrzebne pieniądze na wychowanie, ba-dania, ewentualne leczenie

Dziecko przedszkolne

Potrzebne pieniądze na właściwy rozwój, możliwa nauka niektórych umiejętności

Szkoła podstawowa

Potrzebne finanse na wykształcenie, cze-sne itd, dodatkowe zajęcia

Gimnazjum Potrzebne pieniądze na kształcenie — coraz więcej dodatkowych zajęć i umie-jętności

Liceum Dodatkowe zajęcia wymagają coraz więk-szych finansów

Jakie są etapy życia finansowego? 101

Studia Pieniądze na kształcenie i utrzymanie naj-częściej poza domem, podróże, staże

Praca zawodowa Często potrzebny samochód, czasem do-datkowe pieniądze na rozpoczęcie pracy w innym miejscu

Usamodzielnienie Potrzebne mieszkanie i wyposażenie miesz-kania

Zakładanierodziny

Oprócz sfinansowania uroczystości po-trzebne pieniądze na start życiowy

Dzieci Wydatki jak wyżejKariera Być może potrzebne pieniądze na firmę

lub inne wydatkiDzieciopuszczają dom

Potrzebne najczęściej wsparcie finanso-we dla dzieci

Dojrzały wiek Czas na zwolnienie tempa pracy, pierw-sze efekty czerpania korzyści z własnego majątku

Emerytura Konieczność utrzymania się przy życiu bez zarabiania, zwiększone wydatki na opiekę zdrowotną

Transfer kapitałuprzez pokolenia

Majątek lub długi, które zostawiamy po-tomnym

To nieważne, na jakim etapie swojego życia jesteś. Któryś z tych potencjalnych problemów będzie zawsze przystawał mniej lub bardziej dokładnie do Twojej sy-tuacji. Sam znasz najlepiej specyficzne uwarunkowania każdego z etapów życia Twojego, Twojej rodziny. Do-pasowanie właściwych mechanizmów finansowych do określonych etapów życia to oczywista konieczność. To także cenna sztuka. Znalezienie odpowiednich rozwią-zań i zastosowanie konkretnych instrumentów finan-

Andrzej Fesnak102

sowych jest niezbędne. Stanowi to sedno właściwego zarządzania finansami.

Najczęściej jest tak, że:

finanse nie są dane raz na zawsze, ale bardzo nie- �wielu ludzi zdaje sobie z tego sprawę, że finanse to równoległe „drugie” życie każdego człowieka;

strumienie finansowe (pensje, czynsze, zyski) nigdy �nie będą takie same przez cały czas;

większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia �dobrze — myśli, że tak będzie zawsze;

większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia �dobrze — nie myśli, że może być gorzej;

większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia �źle — nie wierzy, że w przyszłości może być lepiej albo że będzie dobrze;

większość ludzi robi plany finansowe na podstawie �marzeń, a nie finansowych faktów;

większość ludzi nie docenia systematyczności w in- �westowaniu i oszczędzaniu;

większość ludzi nie robi planów finansowych na całe �życie.

Masz zatem idealne pole do popisu. Jesteś w jednej z opisanych powyżej sytuacji. Każda faza Twojego ży-cia wymaga stosowania różnych mechanizmów finan-sowych oraz różnych instrumentów. Swoimi wyborami finansowymi i codziennymi działaniami:

projektujesz własne życie finansowe; �

Jakie są etapy życia finansowego? 103

projektujesz życie finansowe Twojego partnera ży- �ciowego;

projektujesz życie finansowe Twoich dzieci; �

projektujesz życie finansowe Twoich wnuków; �

projektujesz życie finansowe ludziom, na których �masz wpływ.

Na każdym etapie swojego życia masz ważne zadania finansowe do wypełnienia.

Aby móc je wypełnić, potrzebujesz różnych instrumen-tów finansowych, wiedzy o rynku finansowym oraz umiejętności właściwego wyboru i korzystania.

Andrzej Fesnak104

Ważne terminy

Dziesięciolecia życia �

3 części życi �

Finansowe Curriculum Vitae �

Etapy finansowe w życiu �

The World Factbook �

Ad futuram rei memoriam…

Jak można podzielić życie na etapy? �

Jaka jest średnia statystyczna życia w Polsce? �

Co wynika z finansowego Curriculum Vitae? �

Co można wyczytać w � The World Factbook?

105

Pytanie, czy jesteś ważny, wydaje się śmieszne na pozór. Jak można być nieważnym? Otóż można. Ty jesteś nie-ważny i tyle! Może czujesz się obrażony z tego powodu, że tak o Tobie myślę. Ale jestem głęboko przekonany, że istnieje lista osób o wiele ważniejszych niż Ty. Zaraz się z nią zapoznasz.

Lista ważniejszych od Ciebie:

Urzędnicy z urzędu skarbowego. �

Urzędnicy z ZUS­u. �

Prezes Twojej spółdzielni mieszkaniowej. �

Prezes elektrowni. �

Prezes gazowni. �

Twój ajent na stacji benzynowej. �

Twój piekarz. �

Twój sklepikarz. �

Twój mleczarz. �

Prezes Twojej gorzelni. �

Prezes operatora komórkowego. �

Prezes TP S.A. �

Prezes Empiku. �

Właściciele McDonalda. �

Czy jesteś ważny?

Andrzej Fesnak106

Kioskarz. �

Właściciele Wrigley Gum. �

Twój fryzjer. �

Twoja kosmetyczka. �

Właściciel siłowni. �

Właściciel pubu. �

Właściciel budki z kebabem. �

Prezes supermarketu. �

Prezes PKP. �

Twój farmaceuta. �

Twój lekarz. �

Właściciel Twojej drogerii. �

Właściciele Twojej ulubionej gazety. �

Oni wszyscy są od Ciebie o niebo ważniejsi i nie dora-stasz im do pięt w żadnym calu. I zawsze będą od Ciebie lepsi i ważniejsi. A wiesz, skąd to wiem? Stąd, że tak wygląda Twoja lista płac.

Innymi słowy, wiem to od Ciebie. Prawdopodobnie Twoja prawdziwa lista płac jest jeszcze dłuższa.

Po prostu tak działasz. Myślę, że winę za to ponosi Two-je dobre i prospołeczne wychowanie. Nauczono Cię sta-rych wzorów działania i nadal w nich trwasz.

Nauczono Cię, że najpierw należy popłacić wszystkie swoje zobowiązania, potem wydawać na normalne ży-cie, a jak coś jeszcze zostanie, to ewentualnie zaoszczę-dzić. I tak robisz. Dlatego nigdy nie będziesz mieć pie-niędzy.

Czy jesteś ważny? 107

Podstawowa reguła: umieść siebie na pierwszym miejscu Twojej listy płac!

Tylko takie gospodarowanie własnymi pieniędzmi da określone efekty i rezultaty.

Inni Twój stary model myślenia finan-

sowego: najpierw inni — a na koń-

cu ja, musi zostać zamieniony na

nowy model my-ślenia.

W nowym mo-delu myślenia

finansowego ma być zupełnie na

odwrót. Najpierw ja — a potem dopiero inni.

JA

Inni Inni

Inni Inni

Inni Inni

Inni Inni

Inni Inni

Inni Inni

JA Inni

Zaraz powiesz — jak to zrobić, przecież najpierw trzeba zapłacić całe utrzymanie?

No i właśnie tu jest pies pogrzebany — czy, jak kto woli — właśnie w tym sęk.

Zaprotestujesz zapewne i powiesz — jak to, przecież muszę zapłacić podatki oraz opłaty do funduszu ubez-pieczeń społecznych!

To prawda, że musisz. Ale pytanie brzmi, jak traktujesz finansowo siebie i jak innych. Polski model myślenia

Andrzej Fesnak108

zakłada, że jak już się dostanie pensję, to należy wszyst-ko opłacić. Jeżeli uda się trochę oszczędzić, to dobrze, jeżeli się nie uda, to trudno — odłożymy na następny miesiąc, czyli ad Kalendas Graecas, a zatem na święte nigdy.

Specjaliści od planowania finansowego mówią zupełnie odwrotnie.

Na początek wypłać sobie jakąś stałą kwotę. To może być np. 10% zarobionych pieniędzy. Zapewne powiesz, że od kwoty netto, czyli od tego, co masz na rękę.

Jeżeli uważasz, że urzędnicy ZUS­u i skarbówki są od Ciebie ważniejsi — to oczywiście tak.

Ale jeśli uważasz, że Ty jesteś ważniejszy — to powinie-neś od kwoty brutto. Dla przykładu — zarabiasz 3000 zł brutto, na rękę dostajesz 2200. To znaczy, że 300 zł przelewasz sobie na konto inwestycyjne, a za 1900 ży-jesz, płacąc różne swoje zobowiązania. Wtedy szybko zbudujesz swój kapitał.

Po 3 latach masz już odłożone 3 swoje miesięczne pen-sje. A jeżeli uwzględnisz procent składany, np. 8% rocz-nie, to w ciągu 10 lat uzbierasz prawie 55 000 zł, w ciągu 20 lat 177 000 zł, w ciągu 30 lat 450 000 zł, a w ciągu 40 lat ponad milion, bo 1 054 000 zł.

Poniższa tabelka pozwoli Ci to wszystko łatwo przemy-śleć i zrozumieć, dlaczego warto regularnie ustawiać się na pierwszym miejscu listy płac.

Czy jesteś ważny? 109

100 zł inwestowane miesięcznie

W y -dane 6000 12000 18000 24000 30000 36000 42000 48000 54000

5 lat 10 lat 15 lat 20 lat 25 lat 30 lat 35 lat 40 lat 45 lat

5 6828,94 15592,93 26840,26 41274,63 59799,10 83572,64 114082,61 153237,86 203488,08

6 7011,89 16469,87 29227,28 46435,11 69645,89 100953,76 143183,39 200144,82 276977,26

7 7201,05 17409,45 31881,12 52396,54 81479,71 122708,75 181156,08 264012,48 381471,81

8 7396,67 18416,57 34834,51 59294,72 95736,66 150029,52 230917,50 351428,12 530970,35

9 7598,98 19469,56 38124,38 67289,60 112953,04 184447,41 296384,79 471643,02 746041,51

10 7808,24 20655,20 41792,43 76569,69 133789,03 229932,53 382827,67 637678,02 1056985,59

Popatrzysz pewnie teraz i powiesz, że co Ci z miliona po 45 latach, pewnie nie będziesz go potrzebować.

Otóż będziesz potrzebować, bo nie będziesz mieć eme-rytury. Być może wierzysz w kłamstwo emerytalne roz-powszechniane przez ZUS, jakobyś miał mieć stopę zastąpienia 50%? Więcej na ten temat znajdziesz w roz-dziale o emeryturach.

A poza tym, kto ogranicza Cię do 100 zł. Odłóż 300 albo więcej — będziesz mieć więcej pieniędzy! A to oznacza zawsze co najmniej jedną z dwóch sytuacji, albo i obie naraz:

będziesz mógł wcześniej realizować różne swoje cele �finansowe,

będziesz mógł realizować więcej różnych celów fi- �nansowych.

Jak wiadomo, pieniądze wprawdzie szczęścia nie dają, ale łatwo zapobiegają nieszczęściu. Budowanie zamoż-ności zawsze oznacza, że musisz być na pierwszym miejscu swojej listy płac.

Andrzej Fesnak110

Ważne terminy

Lista ważniejszych od Ciebie �

Miejsce na liście płac �

Reguła własnego miejsca na liście płac �

Stary i nowy model myślenia finansowego �

Ad futuram rei memoriam…

Co to jest lista ważniejszych od Ciebie? �

Co to jest własna lista płac? �

Co mówi reguła miejsca na liście płac? �

Na czym polega stary model myślenia finansowe- �go?

Na czym polega nowy model myślenia finansowe- �go?

111

Zapewne wszyscy dobrze wiemy, czym jest analiza, ale przypomnienie definicji nie jest złe. Analiza (po grecku άνάλυσις) to to samo, co rozkład, rozbiór. Rozkład na czynniki, składniki zarówno w sensie materialnym, jak i niematerialnym.

Dobry lekarz najpierw słucha, co pacjenta boli, potem go bada i analizuje sytuację.

Dobry doradca finansowy postępuje dokładnie tak samo. Analizuje sytuację, tak aby dokładanie opisać po-łożenie klienta i wytłumaczyć mu wszystkie zależności z tym związane.

Kiepski agent ubezpieczeniowy na jednej kartce papie-ru spisze wydatki i zarobki. Podliczy je i na koniec naj-częściej mu wyjdzie, że mamy i tak wolne 100 zł, które możemy przeznaczyć na ubezpieczenie.

Analiza sytuacji finansowej, w której jesteśmy, to pod-stawa, by cokolwiek osiągnąć. Nasza podróż finansowa musi zacząć się od namierzania satelitarnego — gdzie się znajdujemy. To właśnie rola analizy.

Pojęcie analizy jest tutaj używane w co najmniej dwóch znaczeniach:

Jak analizujemy sytuację?

Andrzej Fesnak112

analiza jako całokształt działań — suma wszyst-a) kich różnego rodzaju analiz.

szczegółowa analiza danego aspektu, np. inwesty-b) cyjnego, ubezpieczeniowego itd.

W branży finansowej najwięcej na ten temat jest w dy-rektywie 2002/92/EC Parlamentu i Rady Europejskiej W sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego. Czyta-my tam:

ROZDZIAŁ III

WYMAGANIA STAWIANE POŚREDNIKOM W ZAKRESIE UDZIELANYCH PRZEZ NICH INFORMACJI

Artykuł 12.

Informacje udzielane przez pośrednika ubezpie-czeniowego.

[…]

Dodatkowo, w związku z zawieraną umową, po-średnik ubezpieczeniowy poinformuje klienta, czy:

(i) doradza klientowi zgodnie ze zobowiązaniami wymienionymi w par. 2., o dostarczaniu rze-telnej analizy;

(lub:)

(ii) że nie jest on umocowany do wykonywania czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego ani przez jeden, ani przez większą liczbę zakładów ubezpieczeń oraz że jego rekomendacje nie zo-stały przekazane klientowi z zachowaniem

Jak analizujemy sytuację? 113

obowiązku dokonania rzetelnej analizy w rozumieniu par. 2. W takim przypadku, na żądanie klienta, pośrednik poinformuje go o na-zwach zakładów ubezpieczeń, z którymi współ-pracuje.

2. W przypadkach gdy pośrednik ubezpiecze-niowy powiadamia klienta, że jego działania i porady dokonywane są na podstawie rzetelnej analizy, jest on zobowiązany do udzielania takich rad na podstawie ana-lizy wystarczającej liczby dostępnych na rynku umów ubezpieczenia, która pozwala mu, zgodnie z zasadami profesjonalnego działa-nia, na rekomendację umowy ubezpieczeniowej najbardziej odpowiadającej potrzebom klienta.

3. Przed ostatecznym zawarciem umowy, dzia-łając przede wszystkim na podstawie informacji przekazanych przez klienta, pośrednik ubezpie-czeniowy ma obowiązek wyszczególnienia oczekiwań i potrzeb klienta oraz do przed-stawienia uzasadnienia podstaw udzie-lonej rekomendacji. Zakres i szczegółowość uzasadnienia powinny być różnicowane zależnie od złożoności proponowanej umowy ubezpiecze-nia”. (wyróżnienia — af)

Komisja Europejska domaga się dokładnego przeana-lizowania zarówno sytuacji klienta wraz z potrzebami, jak i dostępnych produktów.

Jakie są główne kroki?

Andrzej Fesnak114

Opis sytuacji finansowej z natury — czyli sytuacja, 1. w której jest klient wraz z jego zamierzeniami.

Analiza skutków sytuacji klienta.2.

Projektowanie rozwiązania na podstawie kompeten-3. cji doradcy.

Plan finansowy uwzględniający potrzeby klienta oraz 4. zmiany.

Przyjrzyjmy się zatem, jakie szczegółowe działania są potrzebne, aby dokonać całościowej rzetelnej analizy finansowej Twojej sytuacji:

Analiza Wartości Netto. �

Analiza przepływów finansowych. �

Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia. �

Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku. �

Analiza programów inwestycyjnych. �

Analiza zabezpieczenia emerytalnego. �

Analiza stanu zadłużenia. �

Analiza planów krótkoterminowych. �

Analiza planów średnioterminowych. �

Analiza planów długoterminowych. �

Analiza korzyści pracowniczych. �

Analiza niezależności finansowej. �

Analiza wartości netto to określenie majątku. Do-brze, jeżeli wyjdzie nam na plusie. Ta analiza pokazuje nam, co tak naprawdę posiadamy oraz ile jesteśmy war-ci po spłaceniu długów, o ile takie oczywiście mamy.

Jak analizujemy sytuację? 115

Analiza przepływów finansowych to miesięczne zestawienie zarabianych i wydawanych pieniędzy. Do-brze byłoby, gdyby te wydawane stanowiły mniejszą pozycję niż te zarabiane. Ta analiza pokazuje, co robi-my z własnymi pieniędzmi.

Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia poka-zuje, jak bardzo w związku z naszym stylem życia jeste-śmy narażeni na różne ryzyka. Mówi również, w jakim stopniu się przed nimi chronimy.

Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku pokazuje stopień, w jakim chronimy nasz zdobyty ma-jątek. Analizuje ponadto ochronę w przypadku wyrzą-dzenia szkody, za którą odpowiadamy własnym mająt-kiem.

Analiza programów inwestycyjnych to przegląd inwestycji, które mają na celu realizację planów życio-wych. Wszystkie plany mają wymiar finansowy. Jeżeli chcesz podróży dookoła świata za 10 lat i potrzebujesz 50 000 dolarów — to plan inwestycyjny pokazuje, jak od dziś inwestujesz, aby tę kwotę zdobyć.

Analiza zabezpieczenia emerytalnego to nic in-nego jak ocena Twojej sytuacji emerytalnej w przyszło-ści. Z grubsza rzecz biorąc, będziesz w przyszłości mieć mniej pieniędzy, niż masz teraz. Pytanie, ile będziesz mieć, a ile potrzebujesz, pozwoli Ci znaleźć wielkość Twojej luki emerytalnej.

Analiza stanu zadłużenia to jeden z częściej uni-kanych tematów, chociaż bardzo ważny. Istotny jest tu nie tylko stan zadłużenia, czyli nie tylko o cyfry tu cho-

Andrzej Fesnak116

dzi, ale o rodzaj długu też. Istotna jest struktura zadłu-żenia, czyli informacja — jakie długi ile kosztują i jak będą spłacane.

Analiza planów długo­, średnio­ i krótkoter-minowych ma na celu weryfikację zamierzeń w aspek-cie finansowym. Czasem taka weryfikacja pokazuje, czy możliwa jest realizacja planów. Nie zgromadzisz milio-na, oszczędzając przez trzy miesiące.

Analiza planów krótkoterminowych pokazu-je, jak zabezpieczasz swoje najbliższe wydatki. Możesz wykorzystywać krótkoterminowe produkty finansowe, takie jak krótka lokata, nocna lokata (overnight) czy in-strumenty rynku pieniężnego do 52 tygodni. Dostępne są dla klientów indywidualnych w ramach ofert ban-kowych związanych z zarządzaniem majątkiem (Asset Management) lub jako usługi Private Banking.

Analiza planów średnioterminowych pokazuje, jak zabezpieczasz środki na cele za kilkanaście miesięcy lub kilka lat. Możesz korzystać tutaj z obligacji, fundu-szy stabilnego wzrostu czy innych w miarę bezpiecz-nych produktów. Plany kilkuletnie to np. 18. urodziny dziecka, przeprowadzka do nowego domu itd.

Analiza planów długoterminowych pokazuje, jak zabezpieczasz środki na cele strategiczne. Takim celem może być np. niezależność finansowa lub przy-szła emerytura. Plany długoterminowe dotyczą z reguły wydarzeń za lat kilkanaście lub kilkadziesiąt. To może być np. wykształcenie właśnie urodzonego dziecka lub kupno domu dla niego. Długie terminy pozwalają na

Jak analizujemy sytuację? 117

wykorzystanie takich produktów, jak fundusze inwe-stycyjne oparte na akcjach.

Analiza korzyści pracowniczych dotyczy spe-cjalnych korzyści wynikających z zatrudnienia w okre-ślonym miejscu. Inna jest sytuacja pracowników firm państwowych, inna z firm prywatnych. Ale nie sama wysokość pensji jest jedynym źródłem porównania. Liczy się cały zestaw korzyści: ubezpieczenia grupowe, ubezpieczenia zdrowotne, dodatki funkcyjne, 13. i 14. pensje, dodatkowe świadczenia, pewność emerytury i zatrudnienia, posiłki regeneracyjne, dopłaty do posił-ków, dopłaty do urlopów, samochód służbowy, telefon służbowy, wakacje dla dzieci, świąteczne paczki oko-licznościowe itd. Tych korzyści może być całkiem sporo i niezależnie od formy, mają jedną wspólną cechę — po-siadają wymierną wartość finansową!

Analiza niezależności f inansowej to analiza wszystkich pozycji budżetu tak, aby określić poziom wpływów równoważących koszty życia. Te wpływy po-winny być wpływami z własnych inwestycji — a zatem da się określić ich wielkość.

Poziomom analizy odpowiadają poziomy planów. Pla-ny z natury rzeczy powinny zawierać w sobie element przyszłości, chociaż, jak wiadomo, klasa polityczna w naszym kraju najchętniej planuje przeszłość.

Jeżeli jednak zamierzasz zrobić względny porządek ze swoimi finansami — to co najmniej tyle analiz po-winieneś przeprowadzić. Wówczas w dużej mierze wszystkie Twoje kluczowe potrzeby powinny zostać uwzględnione.

Andrzej Fesnak118

Ważne terminyDyrektywa 2002 EC Parlamentu i Rady Europejskiej � W sprawie po-średnictwa ubezpieczeniowego

Analiza wartości netto �

Analiza przepływów finansowych �

Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia �

Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku �

Analiza programów inwestycyjnych �

Analiza zabezpieczenia emerytalnego �

Analiza stanu zadłużenia �

Analiza planów krótkoterminowych �

Analiza planów średnioterminowych �

Analiza planów długoterminowych �

Analiza korzyści pracowniczych �

Analiza niezależności finansowej �

Ad futuram rei memoriam…Co mówi o analizie Dyrektywa 2002 EC Parlamentu i Rady Europej- �skiej W sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego?

Co to jest Analiza wartości netto? �

Co to jest analiza przepływów finansowych? �

Co to jest analiza ochrony ubezpieczeniowej życia? �

Co to jest analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku? �

Co to jest analiza programów inwestycyjnych? �

Co to jest analiza zabezpieczenia emerytalnego? �

Co to jest analiza stanu zadłużenia? �

Co to jest analiza planów krótkoterminowych? �

Co to jest analiza planów średnioterminowych? �

Co to jest analiza planów długoterminowych? �

Co to jest analiza korzyści pracowniczych? �

Co to jest analiza niezależności finansowej? �

119

Aaron Patzer w artykule Three Principles of Personal Finance: All You Need to Know for Financial Success34 (Trzy zasady finansów osobistych: Wszystko, co powi-nieneś wiedzieć, aby odnieść sukces finansowy) — jak sam tytuł wskazuje — sprowadza planowanie finanso-we do żelaznego przestrzegania zaledwie trzech zasad:

Wydawaj mniej, niż zarabiasz. �

Spraw, aby pieniądze, które masz, pracowały dla �Ciebie.

Bądź przygotowany na nieoczekiwane zdarzenia. �

Niewątpliwie planowanie finansów osobistych składa się z trzech podstawowych działań:

Kontrolowania codziennych wydatków, aby umożli- �wić sobie robienie rzeczy, które przynoszą satysfak-cję i zabawę.

Wyboru i kontynuowania działań, aby osiągnąć dłu- �goterminowe cele, takie jak np. kupno domu, za-pewnienie dzieciom edukacji czy ułożenie wygodnej emerytury.

34 A. Patzer, Three Principles of Personal Finance: All You Need to Know for Financial Success [dok. elektr.] www.mint.com [dostęp: 28.03.2011].

Jak rozumieć planowanie finansowe?

Andrzej Fesnak120

Budowania zabezpieczenia finansowego, aby ochro- �nić się przed finansowym nieszczęściem w sytuacji ciężkiej choroby lub osobistej tragedii.

Planowanie finansowe jest procesem osiągania celów życiowych poprzez właściwe zarządzanie własnymi fi-nansami. Trener biznesu i doradca finansowy Jarosław Palusiński podaje zwyczajowo pięć głównych obszarów:

Planowanie finansowe:

Optymalizacja kosztów.1.

Maksymalizacja dochodów.2.

Minimalizacja podatków.3.

Optymalizacja parametrów bezpieczeństwa.4.

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych.5.

Każdy z tych obszarów składa się z określonych dzia-łań:

Optymalizacja kosztów to: 1.

identyfikacja, �

analiza, �

kwalifikacja, �

wnioski, �

źródła oszczędności. �

Maksymalizacja dochodów to:2.

identyfikacja, �

analiza potencjału wzrostu, �

źródła alternatywne, �

inwestycje kapitałowe, �

produkty, rekomendacje. �

Jak rozumieć planowanie finansowe? 121

Minimalizacja podatków to:3.

identyfikacja, �

analiza, �

rekomendacje. �

Optymalizacja parametrów bezpieczeństwa to:4.

analiza ryzyka, �

analiza zabezpieczeń, �

analiza ubezpieczeń, �

obliczenie optimum pokrycia, �

dobór produktów, rekomendacje. �

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych to:5.

przewidywanie zagrożeń nieubezpieczanych (stra- �ta pracy, biznesu itd.),

szacowanie koniecznych przepływów finanso- �wych,

zgromadzenie wymaganych kwot, �

stworzenie dodatkowych, alternatywnych źródeł �finansowania.

Z kolei według standardów CFP Board35 proces plano-wania finansowego składa się z sześciu kroków, które pomagają określić, gdzie znajdujesz się finansowo teraz. Stosując te kroki, określasz, czego możesz potrzebować w przyszłości i co musisz zrobić, aby osiągnąć własne cele

35 Certified Financial Planner Board of Standards, Inc. (CFP Board) to niezależna organizacja non profit działająca od 1985 roku. Jej celem jest podnoszenie jakości w dziedzinie usług planowania finansów osobistych. CFP Board tworzy standardy doradztwa finansowego, które są wzorem dla doradców finansowych na całym świecie [źródło: www.cfp.net, dostęp 12.04.2011].

Andrzej Fesnak122

finansowe. Ponieważ CFP Board ustala standardy pracy doradcy finansowego, proces planowania finansowego ujmuje relację pomiędzy doradcą a klientem. Zgodnie z zaleceniami proces planowania finansowego to:

Stworzenie i zdefiniowanie relacji pomiędzy klien-1. tem a doradcą.

Zebranie danych finansowych dotyczących klienta, 2. a także jego finansowych celów i zamiarów.

Przeanalizowanie i ocenienie statusu finansowego 3. klienta.

Wypracowanie i zaprezentowanie propozycji finan-4. sowych i ewentualnych alternatyw.

Zastosowanie finansowych porad.5.

Monitorowanie funkcjonowania rozwiązań finanso-6. wych.

Która zatem z definicji jest prawdziwa? Wszystkie są prawdziwe, ponieważ różnią się jedynie stopniem uszczegółowienia, ale ich sens jest taki sam.

Jak zatem zaplanować finanse osobiste? Jak plano-wać finanse osobiste, aby osiągnąć finansową niezależ-ność?

W wywiadzie, którego udzieliłem kiedyś dla „Cashflo-w&You”36, powiedziałem:

„Zdrowy człowiek posiada określone parametry życio-we, które wychodzą podczas badań. Ma właściwe tętno, wagę, strukturę krwi, jest zdolny do określonego wy-36 A. Fesnak, Jak zaplanować finanse osobiste? [dok. elektr.] http://www.kontabankowe.biz.pl/jak­zaplanowac­finanse­osobiste.html [dostęp: 28.03.2011].

Jak rozumieć planowanie finansowe? 123

siłku fizycznego i mentalnego. Prowadzi zdrowy i hi-gieniczny tryb życia. Zdrowie finansowe można opisać w tych samych kategoriach. Zdrowy finansowo człowiek prowadzi zdrowy finansowy tryb życia. A to znaczy, że liczy, kalkuluje i układa plany. Najpierw tworzy swój budżet, potem go oblicza, kalkuluje i realizuje. Pańskie oko konia tuczy — czyli stała kontrola własnych finan-sów również daje efekty. Zdrowy finansowo człowiek tworzy własne plany i strategie finansowe dla siebie. Zawsze część pieniędzy inwestuje. Ponadto kształci się w sprawach finansowych oraz inwestycjach. Czyta na ten temat, uczęszcza na kursy. Zastanawia się, jak zaro-bić, żeby zainwestować — a nie jak zarobić, żeby wydać. Ogranicza koszty. Pozbywa się złych długów — bezsen-sownych zakupów kartą kredytową, bo było tanio. To takie proste. Kupisz tanio łopatę i kilof, bo była prze-cena? Pewnie nie, bo nie jest Ci to potrzebne i to wiesz intuicyjnie. Ale jak zobaczysz ciuchy, płyty lub „coś dla domu” — to raptem okazuje się, że zdrowy rozsądek gdzieś ginie. Niech każdy stanie przed własną szafą — to zobaczy, ile racjonalnych i sensownych zakupów doko-nał. A pozostałym życzę trzech przeprowadzek w roku. Wtedy przekonają się — ile mają tak naprawdę potrzeb-nych rzeczy, a ile potrzebnych inaczej…”.

Zdrowy finansowo człowiek posiada Plan Finansowy Całego Życia. To nic innego, jak szczegółowy plan fi-nansowy. Składa się z kilku elementów odpowiadają-cych poziomom analizy finansowej:

Andrzej Fesnak124

Analiza wartości netto Plan zbudowania Wartości Netto

Analiza przepływów finanso-wych

Plan przepływów finansowych

Analiza ochrony ubezpiecze-niowej życia

Plan stworzenia ochrony ubez-pieczeniowej życia

Analiza ochrony ubezpiecze-niowej majątku

Plan stworzenia ochrony ubez-pieczeniowej majątku

Analiza programów inwesty-cyjnych

Plan programów inwestycyj-nych

Analiza zabezpieczenia emery-talnego

Plan zabezpieczenia emerytal-nego

Analiza stanu zadłużenia Plan zarządzania długamiAnaliza planów krótkotermi-nowych

Plan osiągania celów krótko-terminowych

Analiza planów średniotermi-nowych

Plan osiągania celów średnio-terminowych

Analiza planów długotermino-wych

Plan osiągania celów długoter-minowych

Analiza korzyści pracowni-czych

Plan oszczędności i korzyści pracowniczych

Analiza niezależności finanso-wej

Plan osiągnięcia niezależności finansowej

Plan zbudowania wartości netto — ten plan po-winien pokazać Ci, jak budować własny majątek. War-tość netto to różnica pomiędzy tym, co masz, a tym, czego jesteś winien. Plan pokazuje, co należy robić, aby majątek narastał i rozwijał się.

Plan przepływów finansowych pokazuje Ci , co powinieneś robić z własnymi pieniędzmi — ten plan z miesiąca na miesiąc pokazuje, jak postę-

Jak rozumieć planowanie finansowe? 125

pować z pieniędzmi przechodzącymi przez nasze ręce. Jest ściśle powiązany z budżetem.

Plan ochrony ubezpieczeniowej życia — jak sama nazwa wskazuje, jest zestawieniem różnych produktów ubezpieczeniowych, które posiadasz lub posiadać powi-nieneś, aby optymalnie chronić życie i zdrowie.

Plan ochrony ubezpieczeniowej majątku — po-kazuje, jak powinieneś zabezpieczyć to, co posiadasz. Pokazuje również, jak zabezpieczasz swoją odpowie-dzialność majątkową w razie roszczeń osób trzecich.

Plan programów inwestycyjnych to nie tylko in-westycje, ale również oszczędzanie, a także spekulo-wanie. Złożenie tych trzech możliwości ma pomnażać Twój majątek i stwarzać szansę na realizację Twoich celów finansowych.

Plan zabezpieczenia emerytalnego jest najczę-ściej spotykanym elementem planu finansowego. Po-nieważ jest nagminnie stosowany przez agentów, bywa też czasem mylnie utożsamiamy z planem finansowym oraz procesem planowania finansowego. Plan emery-talny jednak ma tylko jedno zadanie — zgromadzenie odpowiednich środków na Twoją przyszłą emeryturę.

Plan zarządzania długami to jeden z kluczowych planów w procesie budowania niezależności finanso-wej. W czasach kiedy wykorzystanie kapitału obcego jest koniecznością, plan ten omawia dwa aspekty:

jak mądrze się zadłużyć? �

jak wyjść z posiadanych długów? �

Andrzej Fesnak126

Obydwa te aspekty są bardzo istotne w budowaniu nie-zależności finansowej.

Plany długo­, średnio­ i krótkoterminowe są strategią zabezpieczającą cele finansowe. Plany krótko-terminowe to zdarzenie w obrębie 2 lat. Plany średnio-terminowe omawiają cele finansowe w obrębie 3–7 lat. Plany długoterminowe mówią o zdarzeniach kilkudzie-sięcioletnich lub całego życia.

Plan niezależności f inansowej omawia strategię przejścia korzyściami inwestycyjnymi ponad codzienne koszty. Moment, w którym zyski z inwestycji przewyż-szają poziom kosztów, jest momentem osiągnięcia nie-zależności finansowej.

Oczywiście każdy z tych planów wymaga omówienia wielu aspektów finansowych. Według CFP Board spe-cjaliści od planowania finansowego muszą opanować ok. 100 zagadnień finansowych, aby otrzymać tytuł Certyfikowanego Planera Finansowego. Niewątpliwie tych detali jest wiele. Aby jednak mieć pogląd na zagad-

Jak rozumieć planowanie finansowe? 127

nienia planowania finansowego — wystarczy uwzględ-nić wymienione wyżej plany.

Wielu ludzi planuje, że będą w życiu bogaci. Niewielu jednak planuje, jak to osiągnąć.

I to jest cały problem…

Andrzej Fesnak128

Ważne terminyPlanowanie finansowe �

Optymalizacja kosztów �

Maksymalizacja dochodów �

Minimalizacja podatków �

Optymalizacja parametrów bez- �pieczeństwa

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych �

Plan zbudowania Wartości Netto �

Plan przepływów finansowych �

Plan stworzenia ochrony ubez- �pieczeniowej życia

Plan stworzenia ochrony ubez- �pieczeniowej majątku

Plan programów inwestycyjnych �

Plan zabezpieczenia emerytalnego �

Plan zarządzania długami �

Plan osiągania celów krótkoter- �minowych

Plan osiągania celów średnioter- �minowych

Plan osiągania celów długotermi- �nowych

Plan oszczędności i korzyści pra- �cowniczych

Plan osiągnięcia niezależności fi- �nansowej

Ad futuram rei memoriam…Z jakich elementów składa się �planowanie finansowe?

Co to jest optymalizacja kosztów? �

Na czym polega maksymalizacja �dochodów?

Z jakiego powodu ważna jest mi- �nimalizacja podatków?

Co to jest optymalizacja parame- �trów bezpieczeństwa?

Na czym polega wsparcie w sytu- �acjach kryzysowych?

Co to jest plan zbudowania war- �tości netto?

Co to jest plan przepływów finan- �sowych?

Co to jest plan stworzenia ochrony �ubezpieczeniowej życia i majątku?

Co to jest plan programów inwe- �stycyjnych?

Co to jest plan zabezpieczenia �emerytalnego?

Co to jest plan zarządzania dłu- �gami?

Co to jest plan osiągania celów �krótkoterminowych?

Co to jest plan osiągania celów �średnioterminowych?

Co to jest plan osiągania celów �długoterminowych?

Co to jest plan oszczędności i ko- �rzyści pracowniczych?

Co to jest plan osiągnięcia nieza- �leżności finansowej?

Część 3

Na czym stoimy?

131

Czasem pewnie szukasz czegoś w centrum handlowym. Stajesz przed planem całego centrum i czego szukasz najbardziej? Założę się, że punktu z czerwoną kropką o nazwie „tu jesteś”. I o ile taka procedura w wypadku zakupów wydaje się oczywista — to w wypadku finansów osobistych niekoniecznie! Do jednego z programów tele-wizyjnych przyniosłem kiedyś cały słoik paragonów i po-wiedziałem: „Tak nasze życie finansowe rozmienia się na drobne!”. Kilku znanych redaktorów powiedziało wów-czas, że nikomu nie będzie się chciało przeglądać starych wydatków. Bo i po co, skoro pieniędzy już nie ma?

Podstawą osiągnięcia jakiegokolwiek celu jest analiza własnych wydatków.

W tym rozdziale znajdziesz dużo informacji na ten te-mat, jak ułożyć wydatki. Przyjrzyj się tej porządkującej tabeli i zastanów, co mógłbyś w niej ulepszyć?

Z grubsza biorąc, Twoje pieniądze wydajesz według schematu:

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

Miesięczny budżet

Koszty stałe Koszty zmienne

Andrzej Fesnak132

Koszty stałe są w każdym miesiącu w tej samej lub po-dobnej wysokości. Koszty zmienne mogą być różne, a nawet może ich nie być w danym miesiącu.

Ten podział jest bardzo uproszczony i podobny do po-działu kosztów stałych i zmiennych w firmach. Coraz częściej bowiem mówi się o finansach gospodarstw do-mowych. W języku polskim słowo „gospodarstwo” ma konotacje z rolniczym gospodarstwem i dlatego nie wszystkim odpowiada. Innym określeniem jest budżet domowy.

Budżet domowy zatem to struktura Twoich wydatków miesięcznych i odpowiednio — kwartalnych i rocz-nych. Ale największe znaczenie mają konkretne listy, aby uporządkować własny budżet. Przykładów można znaleźć sporo. Przyjrzyjmy się więc takiemu oto ujęciu. Powinieneś wypełnić puste pola swoimi wydatkami. W ten sposób poznasz strukturę wydawania własnych pieniędzy.

1) Kategoria: domCzynsz/kosztyPrądGazWodaŚciekiPodatekInneSuma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… 133

2) Kategoria: życie codzienne ŻywnośćHigienaŚrodki czystościKosmetykiKieszonkoweMedycynaSuma

3) Kategoria: długiKredyt hipotecznyDebetKredyt konsumenckiKarta kredytowa Kredyt samochodowyInne opłaty/długiSuma

4) Kategoria: inwestycjeEmeryturaIKETFILokatyCele krótkoterminoweCele średnioterminoweCele długoterminoweKapitał zapasowyInneSuma

Andrzej Fesnak134

5) Kategoria: komunikacjaTelefon stacjonarnyTelefon GSMInternetVOIPInneSuma

6) Kategoria: ubezpieczeniaUbezp. na życieUbezp. OC/ACUbezp. od wypadkówUbezp. zdrowotneUbezp. z fund. inwest.Ubezp. OC prywatneUbezp. majątkuUbezp. posagoweUbezp. pomocy prawnejUbezp. kredytuInneSuma

7) Kategoria: transportTransport publicznyPaliwoInneSuma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… 135

8) Kategoria: rozrywkaGazetySportTeatrKsiążkiKinoHobbyPłatne TVPłyty/DVDSuma

9) Kategoria: wydatki nieregularnePrzegląd i naprawy samochoduWakacje 1/12Boże Narodzenie 1/12Wielkanoc 1/12Imieniny własne 1/12Imieniny domownicy 1/12Imieniny inne osoby 1/12Ubrania 1/12Prezenty inne 1/12Suma

Andrzej Fesnak136

10) Kategoria: kary finansoweMandaty drogoweMandaty straży miejskiejDopłaty podatkoweOdsetki karneKary umownePrzegrane zakładyKary sądoweStraty inneSuma

11) Kategoria: InneInne wydatki nieujęteInne stratyInne obciążenia finansoweWymuszone łapówkiOpłaty dla „fachowców”CłaHaracze państwoweDatkiPożyczone od nas i nieoddaneInneSuma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… 137

Podsumowanie1) Dom2) Życie Codzienne 3) Długi4) Inwestycje5) Komunikacja 6) Ubezpieczenia7) Transport8) Rozrywka9) Wydatki Nieregularne10) Kary Finansowe11) InneSuma

Jak wpiszesz wszystkie wartości, to powinny, z grubsza rzecz ujmując, istnieć tylko trzy warianty:

wydatki są większe niż wpływy, �

wydatki są równe wpływom, �

wydatki są mniejsze niż wpływy. �

Jeżeli dotyczy Cię punkt pierwszy, to jedziesz po rów-ni pochyłej. Jeżeli wydajesz więcej, niż zarabiasz — to, ogólnie mówiąc, źle. Oczywiście zawsze mógł się zdarzyć zły miesiąc z wydatkami ekstra. Ale jeżeli jest to długo-trwały proces — to przejadasz wówczas swój majątek i żyjesz ponad stan. Powinieneś natychmiast zmienić tę sytuację i ograniczyć wydatki.

Jeżeli jesteś w sytuacji opisanej w punkcie drugim — to też nie jest zbyt dobrze. Oczywiście cały czas rozróżnia-my wydatki nadzwyczajne od długotrwałej sytuacji. Je-

Andrzej Fesnak138

żeli jest to długotrwała sytuacja — to dość niefrasobli-wie żyjesz. Niemcy mają nawet takie przysłowie: „Z ręki do ust”. Czyli wydajesz, co zarabiasz. Dopóki zarabiasz — jest dobrze. Ale jak zachwieje się źródło pieniędzy i zacznie podsychać, to mogą być problemy. Powinieneś przyjrzeć się kategorii Inwestycje. Jeżeli jest tam nie-wiele — należy się zastanowić nad przepływami. Jeżeli natomiast masz tam ponad 10% swoich przepływów — to jesteś na dobrej drodze do pozytywnych zmian.

Jeżeli jesteś w sytuacji opisanej w punkcie trzecim, to znaczy, że dobrze zarządzasz swoim kapitałem. Powi-nieneś wówczas zastanowić się na kategorią Inwesty-cje. Jeżeli możesz umieścić tam ok. 35% swoich prze-pływów — to sytuacja jest idealna. Jesteś na prostej drodze do niezależności finansowej.

Aby poznać strukturę swojego budżetu — musisz po-obserwować wydatki. Kiedy będziesz wiedział, na co ile wydajesz — będziesz mógł się zastanowić, jak obniżyć koszty, podnosząc standard życia. Nie jest to niemożli-we. Popatrz na przykład następujący:

Załóżmy, że zjadasz kilogram ryżu miesięcznie i kupu-jesz ten ryż po 4,50 za paczkę 0,5 kg, czyli za 9 zł/kg. Rocznie wydajesz na ten cel 108 zł.

Któregoś dnia masz w markecie akcję promocyjną i możesz kupić ryż za 3,25 za paczkę, czyli rocznie za 78 zł. Zaoszczędziłeś zaledwie 30 zł. Ale kupując w ten sposób, obniżyłeś koszty o 27,77%. Tak możesz zrobić także z innymi wydatkami.

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… 139

Jak zatem widać z rozważań, możemy mówić o dwóch przykładach budżetu:

budżet realizowany — jaki jest, wynikający z Twoich �wydatków;

budżet planowany — jaki chciałbyś mieć i do jakiego �dążysz, aby uporządkować swoje życie finansowe.

Większość ludzi posługuje się tylko budżetem realizo-wanym. Ty już jednak wiesz, że aby osiągnąć cel, po-trzebny jest Ci także budżet planowany.

Andrzej Fesnak140

Ważne terminyBudżet domowy �

Koszty stałe budżetu domowego �

Koszty zmienne budżetu domo- �wego

Kategoria wydatków: dom �

Kategoria wydatków: życie co- �dzienne

Kategoria wydatków: długi �

Kategoria wydatków: inwestycje �

Kategoria wydatków: komunikacja �

Kategoria wydatków: ubezpie- �czenia

Kategoria wydatków: transport �

Kategoria wydatków: rozrywka �

Kategoria wydatków: wydatki �nieregularne

Kategoria wydatków: inne �

Kategoria wydatków: kary finan- �sowe

Struktura budżetu domowego �

Budżet realizowany �

Budżet planowany �

Obniżanie kosztów przy zacho- �waniu standardów

Ad futuram rei memoriam…Co to jest budżet domowy? �

Co to są koszty stałe budżetu do- �mowego?

Co to są koszty zmienne budżetu �domowego?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: dom?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: życie codzienne?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: długi?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: inwestycje?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: komunikacja?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: ubezpieczenia?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: transport?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: rozrywka?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: wydatki nieregularne?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: kary finansowe?

Co wchodzi do kategorii wydat- �ków: inne?

Jak rozumiesz strukturę budżetu �domowego?

Na czym polega obniżanie kosztów �przy zachowaniu standardów?

Co to jest budżet realizowany? �

Co to jest budżet planowany? �

141

Niewątpliwie słyszałeś nie raz o jakiejś prawdziwej gwieździe filmu lub muzyki, że jego/jej majątek jest wyceniany na miliony. Taka informacja to właśnie pu-blicznie podana do wiadomości wartość netto — Net Worth. Co to znaczy? To znaczy, że jak od całości ma-jątku odejmie się całość zobowiązań, to jeszcze sporo zostaje.

Pamiętasz przykład z Michaelem Jacksonem? Jego ma-jątek oszacowano na 130 milionów dolarów, a zobowią-zania na poziomie 415 milionów dolarów. Daje to ujem-ną wartość w wysokości 285 milionów dolarów. Czyli jest to raczej bankructwo niż bogactwo.

A teraz wyobraź sobie Gwiazdę X. Jej majątek to 84 mi-liony dolarów, zobowiązania to 12 milionów dolarów, a więc wartość netto wynosi 72 miliony dolarów.

Być może Twoja wartość będzie nieco inna — ale istotna jest tu tendencja. Chodzi o to — mówiąc prościej — czy jesteś pod kreską, czy nad kreską. Przypatrz się Twojej sytuacji i zastanów się, jak się czujesz z tą informacją?

Wartość netto – Net Worth

Twój majątek – Twoje zobowiązania = Twoja wartość netto

Czym jest wartość netto?

Andrzej Fesnak142

Z czego się składa Twój majątek?

Przede wszystkim z rzeczywistości, a nie z Twoich wyobrażeń o niej. Załóżmy, że 8 lat temu kupiłeś za 200 000 zł najnowszy model BMW. Jeżeli nawet do dziś kochasz ten samochód miłością wierną, dozgon-ną i wartą Twojej partnerki życiowej — to i tak nic nie zmieni faktu, że jego wartość jest o wiele niższa niż w momencie zakupu. Może 20 000 zł, a może 30 000 zł. Tak więc mam nadzieję, że jasno widzisz, o co tu chodzi — i nie trzeba więcej o tym rozmawiać.

Ważna jest rzeczywistość, a nie Twoje wyobrażenie o niej.

Może się to wydawać trudne do uwierzenia, ale taka jest prawda. To nie ma znaczenia, jak bardzo kochasz swoją kolekcję starych skarpetek. Ważne jest to, za jaką średnią cenę rynkową możesz ją spieniężyć.

Jak widzisz zatem, budzi to emocje, ale taka jest rzeczy-wistość finansowa.

A zatem wartość emocjonalna Twojego majątku jest zawsze większa niż jego wartość finansowa. Wartość fi-nansowa < wartość emocjonalna.

Wartość emocjonalna

Wartość finansowa ¥ $ £ € zł

Czym jest wartość netto? 143

Oszacuj swój majątek

Rodzaj Wartość w chwili nabycia

Dzisiejsza wartość rynkowa

1 Gotówka2 Lokaty3 Oszczędności4 Fundusze inwestycyjne5 Fundusze emerytalne6 Akcje7 Obligacje8 Udziały w firmach9 Nieruchom. lokalowe10 Nieruchom. gruntowe11 Prawa autorskie12 Patenty13 Złoto14 Biżuteria15 Kolekcje16 Samochody17 Pojazdy18 Urządzenia19 Maszyny20 Meble21 Progr. komputerowe22 Ubezpieczenia na życie

— wartość wykupu23 Dzieła sztuki24 $25 £26 €27 CHF28 Inne

SUMA

Andrzej Fesnak144

To pierwsza część pracy. Oszacowałeś swój majątek. Być może powinieneś rozszerzyć pozycję Inne o różne podpunkty. Ważne jest, abyś rzetelnie przed sobą sa-mym oszacował swój majątek. Jeżeli kogoś tu oszukasz — to tylko siebie samego.

Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się cyfrom, które wyliczyłeś. To suma Two-1. ich życiowych wyborów finansowych.

Powiedz sobie głośno: „Mój majątek oszacowałem 2. na…”.

Określ, jak się czujesz z tą informacją.3.

Podlicz swoje zobowiązania

Twoje zobowiązania to wszystko:

to, co regularnie spłacasz, �

to, co musisz dodatkowo zapłacić, �

to, co pożyczyłeś lub w jakikolwiek sposób jesteś �winny innym, nawet jeżeli się nie zgadzasz (np. wy-rok sądowy).

Twoje zobowiązania

Wykreśl sam pozycje, które Ciebie nie dotyczą:

Czym jest wartość netto? 145

Rodzaj Wartość w chwili nabycia

Obecna wartość rynkowa

1 Kredyty hipoteczne2 Kredyt na samochód3 Kredyty konsumenckie4 Karty kredytowe5 Zakupy na raty6 Podatek od wzbogacenia7 Podatek od zysków kapi-

tałowych (Belki)8 Podatek gruntowy9 Podatek VAT10 Podatek od nieruchomości11 Opłaty adiacenckie12 Podatki lokalne13 Akcyzy14 Podatek od spadku15 Spłata spadku16 Wyroki sądowe/kary17 Leasing18 Pożyczki19 Alimenty20 Prowizje

SUMA

Podliczyłeś swoje zobowiązania — brawo!

To bardzo ważny moment dla Twojego zdrowia finan-sowego. Wkraczasz w dziedzinę magii finansowej. Aby cokolwiek opanować — trzeba to nazwać, przyjrzeć się temu, opisać, porozmawiać o tym, głośno powiedzieć. A Ty właśnie opanowujesz swoje zobowiązania!

Andrzej Fesnak146

Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się cyfrom, które wyliczyłeś. Te długi to 1. także suma Twoich życiowych wyborów finanso-wych.

Powiedz sobie głośno: „Moje długi wynoszą…”.2.

Określ, jak się czujesz z tą informacją.3.

Jakie są sposoby na to, aby wartość netto wzrosła?

Redukcja długów. To najważniejszy i najlepszy 1. sposób na wzrost wartości netto. Wraz z redukcją długów poprawia się też:

rachunek miesięcznych przepływów finansowych, �

oprocentowanie, które jest Ci naliczane, �

zwiększa się zdolność kredytowa, �

pojawiają się większe możliwości regularnego in- �westowania.

Z m n i e j s z e n i e k o s z t ó w u t r z y m a n i a . Jeżeli 2 . zmie nisz strukturę swoich wydatków i będziesz wy-dawać mniej, to zmieni się Twoja wartość netto:

zaoszczędzone pieniądze podniosą wartość pozy- �cji Gotówka,

możliwe jest przesunięcie środków do pozycji In- �westycje, co dzięki pracy kapitału podniesie rów-nież wartość majątku.

Wzrost zarobków. Wzrost ten podwyższa war-3. tość majątku, a tym samym wartość netto:

zaoszczędzone pieniądze podniosą wartość pozy- �cji Gotówka,

Czym jest wartość netto? 147

możliwe jest przesunięcie środków do pozycji In- �westycje, co dzięki pracy kapitału podniesie rów-nież wartość majątku.

Wzrost wartości majątku. Sytuacja taka ma 4. miejsce wtedy, gdy elementy składowe Twojego ma-jątku podnoszą swoją wartość rynkową. Na przy-kład:

wartość Twojej nieruchomości wzrosła ze wzglę- �du na wzrost cen,

Twoje akcje poszły w górę, �

Twoje fundusze inwestycyjne zwyżkowały, �

zmieniło się oprocentowanie Twoich lokat, �

zmieniło się oprocentowanie Twoich obligacji. �

Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się powyższym sposobom i zastanów, któ-1. re są realne i możesz je zrealizować najszybciej i naj-łatwiej.

Powiedz sobie głośno: „Jako pierwszy wybieram 2. sposób…”.

Określ, jak się czujesz z tym ważnym wyborem ży-3. ciowym.

Co to jest współczynnik płynności Current Ratio (CR)?

Współczynnik płynności to efekt podzielenia Twoich płynnych zasobów przez Twoje płynne zobowiązania.

Informuje o tym, jak łatwo/trudno możesz spłacić swo-je zobowiązania.

Andrzej Fesnak148

Twoje płynne zasoby

Rodzaj Wartość w chwili nabycia

Dzisiejsza wartość rynkowa

1 Gotówka2 Lokaty3 Oszczędności4 Fundusze inwestycyjne6 Akcje7 Obligacje13 Złoto22 Ubezpieczenia na życie

— wartość wykupu24 $25 £26 €27 CHF

SUMA

Twoje zobowiązania

Wykreśl sam pozycje, które Ciebie nie dotyczą.

Rodzaj Miesięczne płatności

Kwota do zapłacenia

1 Kredyty hipoteczne2 Kredyt na samochód3 Kredyty konsumenckie4 Karty kredytowe5 Zakupy na raty6 Podatek od wzbogacenia7 Podatek od zysków kapitało-

wych (Belki)8 Podatek gruntowy9 Podatek VAT10 Podatek od nieruchomości

Czym jest wartość netto? 149

Rodzaj Miesięczne płatności

Kwota do zapłacenia

11 Opłaty adiacenckie12 Podatki lokalne13 Akcyzy14 Podatek od spadku15 Spłata spadku16 Wyroki sądowe/kary17 Leasing18 Pożyczki19 Prowizje

SUMA

Ustal własny współczynnik płynności Current Ratio

Kiedy masz już sumę swoich płynnych środków i sumę swoich zobowiązań, możesz ustalić współczynnik płyn-ności.

Współczynnik płynności – Current RatioTwoje środki płynne _______________ = współczynnik płynności current ratioTwoje zobowiązania

Wyobraź sobie teraz, że masz 10 000 zł i różne zobo-wiązania:

Andrzej Fesnak150

Środki płynne

Zobo-wiązania

Current Ratio

Twoja interpretacja współczynnika

10000 1000 10

10000 2000 5

10000 3000 3,33

10000 4000 2,5

10000 5000 2

10000 6000 1,67

10000 7000 1,43

10000 8000 1,25

10000 9000 1,11

10000 10000 1

10000 11000 0,91

10000 12000 0,83

10000 13000 0,77

10000 14000 0,71

10000 15000 0,67

Jak widać z tabelki, istnieją różne wartości współczyn-nika Current Ratio:

Jeżeli współczynnik CR jest wyższy niż 3 — to sytu-1. acja jest rewelacyjna, po spłacie zostaje Ci jeszcze 2 razy więcej pieniędzy, niż oddałeś.

Jeżeli współczynnik CR wynosi 1,25–3, to po spłacie 2. zostaje Ci jeszcze trochę pieniędzy (w najgorszym przypadku ok. 20% tego, co miałeś).

Czym jest wartość netto? 151

Jeżeli współczynnik CR wynosi 1–1,25, to stać Cię 3. na spłatę i w najgorszym wypadku zostajesz bez dłu-gu i bez pieniędzy.

Jeżeli współczynnik CR jest mniejszy niż 1 — to masz 4. problem, ponieważ nie jesteś w stanie spłacić jedno-razowo swoich zobowiązań.

W przypadku 4. musisz już mieć własny plan zarządza-nia długami i spłaty swoich zobowiązań.

Praktyczne rozróżnienie:

Franek ma 33 lata, jest menedżerem w Bardzo Ważnej Korporacji. Zarabia 15 000 zł miesięcznie. Żyje pełnią życia. Spłaca mieszkanie, rata wynosi 2200 zł, a kredytu było 360 000 zł, oraz samochód BMW, kupiony na kre-dyt. Samochód kosztował 150 000 zł, a rata wynosi 1320 zł. Podróżuje chętnie, był w Tybecie, Kanadzie, Japonii. Kupił na raty TV oraz kino domowe. Sprzęt o wartości 12 000 zł spłaca ratami po 850 zł. Za meble wypoczyn-kowe i kuchnię o łącznej wartości 42 500 zł płaci ratę 1920 zł. Posługuje się chętnie kartami kredytowymi, na których ma łącznie ok. 14 000 zł zadłużenia, a więc może je spłacić za jednym zamachem jedną pensją. Po-nieważ jest jeszcze młody — gromadzi wspomnienia na późniejsze lata. O emeryturze czy też oszczędnościach pomyśli w stosownym czasie. Jeżeli pod koniec miesią-ca zostanie kilkaset złotych, to są wydawane na restau-racje, płyty lub inne przyjemności. Obecnie na koncie Giro ma z pensji jeszcze 2700 zł.

Marek ma 31 lat, pracuje u Prywatnego Kapitalisty. Za-rabia 7000 zł. Regularnie inwestuje 3000 zł ze swoich zarobków. Na życie wydaje 1800 zł. Rata kredytu hi-

Andrzej Fesnak152

potecznego to 1400 zł, kredyt samochodowy to 450 zł i koszty komputera na raty to 350 zł. Na koncie inwe-stycyjnym ma ok. 480 000 zł. Konto przynosi mu już 4000 zł miesięcznie, których nie wydaje, tylko reinwe-stuje, ponieważ postanowił zostać milionerem przed czterdziestką. Wtedy zamierza pobierać z konta co mie-siąc 5000 zł. Chce też wydawać pieniądze na podróże i przez 25 lat zwiedzić cały świat.

Franek nie ma większych środków płynnych. Jego ka-pitał to jedynie 2700 zł. Marek ma 480 000 zł, mimo iż zarabia połowę tego, co Franek.

W jakiej sytuacji chciałbyś być: Franka czy Marka?

O sytuacji Franka można powiedzieć, że jest to ubó-stwo społeczne na bardzo wysokim poziomie. Wojtek ma niewątpliwie wysoki przepływ finansowy. Innymi słowy, przez jego ręce przechodzi dość dużo pieniędzy miesięcznie.

W przypadku Marka mamy do czynienia z budowaniem majątku i gromadzeniem środków. Marek ma już zgro-madzoną równowartość swoich 69 pensji, czyli wyna-grodzenia prawie za 6 lat.

W sytuacji gdyby źródło pieniędzy przestało bić — Franek popadnie w ogromne problemy i straci wszystko, co po-siadał, bo nie będzie mógł spłacać rat kredytowych. Marek może się utrzymać bez pracy — jego standard życia nie ob-niży się. Marek jest niezależny finansowo, ponieważ jego przypływy z inwestycji są równe kosztom jego życia.

To praktyczna różnica między rzeczywistą majętną oso-bą a wyobrażeniem o zamożności.

Czym jest wartość netto? 153

Ważne terminy

Niezależność finansowa �

Miara niezależności finansowej �

Ubóstwo na wysokim poziomie finansowym �

Katastrofa finansowa �

Mit niezależności finansowej �

Ad futuram rei memoriam…

Z jakiego powodu sięgasz po tę książkę? �

Jakie jest popularne rozumienie niezależności fi- �nansowej?

Czym się charakteryzuje katastrofa finansowa? �

Na czym polega ubóstwo na wysokim poziomie �finansowym?

Co powinno być miarą niezależności finansowej? �

Jak można zdefiniować niezależność finansową? �

Jakie kroki są konieczne do osiągnięcia niezależ- �ności finansowej?

155

Wiesz, jak wygląda życie finansowe w rodzinach, które planują finanse swoje i przyszłych generacji? Mecha-nizmy finansowe i instrumenty finansowe są w służ-bie tych rodzin od pokoleń. Z pokolenia na pokolenie majątek rośnie. Czas jest ich sprzymierzeńcem, a nie wrogiem. Zarabiają z każdą chwilą. Nieustannie tworzą stabilizację finansową i dobrobyt swojej rodziny, a tak-że potomków. Sprawy finansowe toczą się swoim usta-lonym i zaplanowanym rytmem.

Nie muszą ciężko harować. Pracują za nich ich finanse i plany finansowe. Ich przypływy kapitałowe wyglądają następująco:

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

Przepływ kapitału

Etapy życia

Budowa kapitału przez

dziadków i rodziców

Przed urodzeniem

Polisa urodzeniowa

Urodziny 8–6 lat

Polisa kształceniowa

Szkoła 7–18 lat

Stypendium

Studia 19–25 lat

Kapitał startowy

Praca zawodowa, zakładanie rodziny, dorosłe życie

26–65

Renta kapitałowa

Polisy spadkowe

Własna emerytura

Aktywny wypoczynek

65–? lat

Andrzej Fesnak156

Czy historia Twojej rodziny nie powinna być taka sama? Czy nie chciałbyś osiągnąć dobrobytu i stabilizacji fi-nansowej dla siebie i przyszłych pokoleń?

Ale czy jest możliwe, bez planów i wiedzy, to osiągnąć?

Łudzisz się, że ciężką pracą dokonasz tego sam/sama bez właściwych planów finansowych?

Jeśli tak myślisz, to zapewne mylisz efektywność dzia-łania z radością z działania.

Czy zacząłbyś budowę domu od tego, że zwozisz robot-ników na plac budowy i każesz im pracować cały dzień? Nie ma kierownika, nie ma majstra, nie ma architekta, nie ma planu. Jest tylko dużo pracy. Czy dobrze czuł-byś się na takiej budowie? Z pewnością zauważysz wiele bezsensownych działań i prac, które pójdą na marne, wiele razy usłyszysz pytanie: „Co mamy robić?”, „Od czego zacząć?”. I nie dziw się, jeśli robotnicy zaczną bu-dowę domu od komina!

Kto ciężko haruje cały dzień z reguły nie ma czasu na zarabianie pieniędzy! (Bodo Schäffer)

Czym się ta budowa różni od Wielkiej Budowy Dobroby-tu Twojej Rodziny? Gdzie masz majstra? Kierownika? Architekta? Czy osiągniecie jako rodzina stabilizację finansową, opierając się na obiegowych opiniach zna-jomych lub rodziny? To tak jakbyście budowali Wasz dom przy pomocy porad kolegi z pracy, cioci lub sąsia-da z naprzeciwka. Jak pamiętasz z filmu Sami Swoi37

— nawet Pawliak Kaźmirz wspominał, że: „Dach musi

37 Sami swoi [film], reż. S. Chęciński, 1967.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 157

być kryty podług rozumu i przepisów przeciwpożaro-wych!”.

Kto ustala Wam rozsądne reguły postępowania, �sformułowane na podstawie praw finansowych?

Kto stwarza plany na podstawie wartości pieniądza �w czasie?

Kto uczy zapobiegania ryzyku finansowemu? �

Kto pokazuje, jak tworzyć finansowe fundamenty �stabilności i niezależności?

Niezależnie od tego, na jakim etapie życia jesteś — któ-ryś z tych potencjalnych problemów będzie zawsze przy-stawał mniej lub bardziej dokładnie do Twojej sytuacji. Mogę Ci też zagwarantować, że przechodząc przez te wszystkie fazy życia, napotkasz każdą z wymienionych potrzeb.

Czy myślisz może, że sfinansują się same? �

Myślisz, że ułoży się to wszystko bez aktywnego �udziału i wysiłku finansowego?

Myślisz, że Twoje cele rodzinne osiągną się same �bez planowania finansowego?

Jeśli tak myślisz — to nie czytaj dalej, tylko lepiej módl się, aby Ci się udało.

Finanse rodziny powinny być zaplanowane przez poko-lenia. Przepływy finansowe powinny być znane i oczy-wiste. To wynika z prostej logiki.

Poniżej znajduje się tabelka z różnymi sytuacji życio-wymi. Niektóre z nich są radosne, inne smutne. Cechą wspólną tych sytuacji życiowych jest to, że mają wymiar

Andrzej Fesnak158

finansowy. Wszystkie generują przepływy finansowe. Mówiąc prościej — jeżeli taka sytuacja się przydarza, to potrzebne są pieniądze.

Zastanów się, czy któraś z wymienionych niżej sytuacji:

dotyczyła Cię kiedykolwiek w przeszłości, �

dotyczy Cię obecnie, �

będzie dotyczyć Cię/Was w przyszłości, �

na pewno nigdy nie będzie Cię dotyczyć, �

nie istnieje żadne ryzyko ani prawdopodobieństwo, �że może się wydarzyć.

Sytuacja życiowa Dotyczy Nie dotyczy

Dotyczy-ła

Może dotyczyć

Ślub, potrzebne nowe mieszkanieTrzeba kupić nowy sa-mochódPotrzebne nowe mebleZepsuła się lodówka, potrzebna jest nowaPotrzebna jest kuchenkaUrodziło się dziecko, po-trzebny większy domDzieci idą do komuniiDzieci mają obóz inte-gracyjny ze szkołyŚlub dzieckaPotrzebne mieszkanie dzieckuPogrzeb rodzicaChoroba/rekonwale-scencjaOperacja

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 159

PodróżRemont mieszkania/domuWymiana telewizoraFinansowa pomoc bli-skimUrlopKonieczne czesne w szkoleKonieczne opłaty se-mestralneRozwód — konieczne mieszkanie

Jeżeli którakolwiek sytuacja dotyczyła Ciebie — to pa-miętasz, jak ją finansowałeś?

Jeżeli którakolwiek dotyczy Cię obecnie — to odpowiedz sobie na pytanie, jak ją sfinansujesz?

Jeżeli którakolwiek sytuacja może Cię dotyczyć — to jak ją zamierzasz sfinansować?

Na ogół masz dwie możliwości:

Płacisz ze środków bieżących, które posiadasz, czyli 1. finansujesz w czasie.

Płacisz ze środków, których nie posiadasz, czyli fi-2. nansujesz po czasie dzięki kredytowi.

Zaraz zadasz pytanie — a skąd masz wiedzieć, kiedy ze-psuje Ci się lodówka lub samochód albo kiedy Twoje dziecko będzie brało ślub?

Masz rację, nie wiadomo.

Ale zastanów się nad pytaniem — jakie to ma znacze-nie, skoro i tak musisz za to zapłacić?

Andrzej Fesnak160

Jeżeli robisz jakikolwiek plan, to przewidujesz wydarze-nia. Przewidujesz również wydatki. Więc jesteś przygo-towany na każdą z tych sytuacji.

Strażak też nie wie, kiedy będzie się palić, ale ma sprzęt gotowy do użycia w każdej chwili, prawda?

Twój Plan Finansów Rodziny też powinien przewidy-wać wszystkie takie sytuacje — ale nie tylko. Powinien również przewidzieć, jak zdobędziesz kapitał potrzebny do realizacji każdego z tych wymienionych elementów planu.

Dopiero wtedy wiesz, jak możesz osiągnąć swoje cele.

Odpowiednie zaplanowanie wszystkich elementów ozna-cza kolejne przypływy gotówki pozwalające na spokoj-ną realizację potrzeb.

Twój samochód się zestarzeje. Twój sprzęt audiowizu-alny też, także komputer, meble, urządzenia domowe — wszytko to będzie wymagać albo naprawy, albo będzie już mało użyteczne.

Załóżmy, że masz 25 lat i będziesz pracować przez 40 lat, a potem jeszcze żyć do 85 roku jako emeryt. To zna-czy, że będziesz użytkownikiem sprzętu przez 60 lat.

SprzętOkres

użytkowa-nia

Przez 60 lat liczba

sztuk

Twój okres użytkowa-

nia

Twoja liczba sztuk

Samochód 8 8Lodówka 10 6Pralka 8 8Kuchenka 10 6Meble 10 6

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 161

SprzętOkres

użytkowa-nia

Przez 60 lat liczba

sztuk

Twój okres użytkowa-

nia

Twoja liczba sztuk

Komputer 4 15Telefon GSM 2 30Wieża hi-fi 5 12Garnitur 3 20To tylko część sprzętu/produktów, których będziesz używać. Trudno wymienić wszystkie. Ale na pewno nie-które Twoje wydatki mają charakter cykliczny.

Jedno jest pewne — masz trzy możliwości finansowania wydatków.

Jeżeli będziesz finansować w czasie, z bieżących wy-1. datków — zapłacisz 100% ceny.

Jeżeli będziesz finansować post fatum — czyli po na-2. byciu — zapłacisz kilkadziesiąt lub kilkaset procent więcej.

Jeżeli będziesz planować i prefinansować — zapła-3. cisz kilka lub kilkanaście procent, a oszczędzisz kil-kadziesiąt.

Słyszałeś już kiedyś historie o tajemniczej serii nie-szczęśliwych zdarzeń? Zepsuła się lodówka, zaraz po-tem pralka i na dodatek telewizor, a wszystko oczywi-ście na tydzień przed świętami.

Jak to zinterpretujesz?

Tajemnicza seria nieszczęść. �

Ogromny pech. �

Urok rzucony przez Bardzo Złe Kobiety. �

Andrzej Fesnak162

Kara za grzeszne i bezbożne życie. �

Czyjaś złośliwa działalność. �

Głupota domowników — ich brak poszanowania �urządzeń.

Inne — powody można by mnożyć. �

A gdyby tak potraktować to jako koniec naturalnego okresu użytkowania? Gdy się sprowadzałeś do nowego mieszkania — kupiłeś wszystko nowe. Minęło kilka lat — i wszystko, co piękne, musi się skończyć. Sprzęt się wysłużył i w naturalny sposób zakończył swój żywot.

A więc nie pozostaje nic innego, jak tylko kupić właśnie te potrzebne urządzenia na kredyt. Konsumpcyjny lub go-tówkowy oczywiście, bo innego nie dostaniesz na taki cel.

8000 zł, kredyt konsumpcyjny na 5 lat% Rata Łącznie % sumy % odsetek Kwota odsetek15 190,32 11419,17 142,74 42,74 3419,1716 194,54 11672,67 145,91 45,91 3672,6617 198,82 11929,24 149,12 49,12 3929,2418 203,15 12188,85 152,36 52,36 4188,8519 207,52 12451,46 155,64 55,64 4451,4620 211,95 12717,06 158,96 58,96 4717,06Jak widzisz, zapłacisz trochę więcej za sprzęt. Od 43% do 59% więcej. Tyle wynika z odsetek, które będziesz musiał zapłacić.

Czy można ten problem rozwiązać inaczej?

Można — i to na kilka sposobów.

Jeśli jest to przykładowe 8000 zł potrzebne za 10 lat, to wystarczy odkładać do szuflady rocznie 800 zł, czyli 66,67 miesięcznie.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 163

I już nie trzeba wydawać tych 50% więcej.

Ale jeżeli wykorzystasz instrumenty finansowe o róż-nych stopach zwrotu — to popatrz:

8000 zł uzbierane przez 10 lat% Kwota Razem % sumy % zysku Kwota zysku3 57,11 6852,70 86% 14% 1147,304 54,15 6497,87 81% 19% 1502,135 51,31 6156,64 77% 23% 1843,366 48,57 5828,82 73% 27% 2171,187 45,95 5514,25 69% 31% 2485,758 43,44 5212,70 65% 35% 2787,309 41,03 4923,94 62% 38% 3076,6610 38,73 4647,74 58% 42% 3352,2611 36,53 4383,82 55% 45% 3616,1812 34,43 4131,89 52% 48% 3868,11Z tabelki łatwo możesz odczytać, ile byś zyskał, gdybyś przewidział te zdarzenia w czasie.

Profesor Jan Szczepański38 w swo-jej książce Sprawy ludzkie wymienił kilka ważnych aspektów życia każde-go człowieka. Minęło już pokolenie, ale głębokie myśli, pełne humanizmu ujęcie najważniejszych spraw ludz-kich, jest nadal aktualne.

W latach, kiedy ogólny dobrobyt nami rządził i nie wypadało mieć pieniędzy — aspekt finansowy nie został poruszony. Dziś już każdy z nas wie, że wszystko to, co ma do czynienia z człowiekiem,

38 J. Szczepański, Sprawy ludzkie, Warszawa 1980.

Sprawy ludzkie

Cierpienie �

Samotność �

Dziecko �

Dieta/głód �

Podróże �

Wiara �

Zmęczenie �

Starość �

Śmierć �

Andrzej Fesnak164

ma swój wymiar finansowy i swoją cenę. Przyjrzyjmy się sprawom ludzkim w aspekcie finansowym.

Cierpienie

Jest związane najczęściej z chorobą. Choroba nato-miast zawsze jest związana z kosztami leczenia. Jakże często jesteśmy świadkami akcji medialnych: „Pomóż Krzysiowi, Zosi…” itd. Najczęściej powodem są albo ciężko chore od urodzenia dzieci, albo te, które uległy jakiemuś strasznemu wypadkowi. W latach 90. akcje takie pojawiały się w prasie i miały wsparcie medial-ne. W dobie internetu często informacja ta przychodzi pocztą elektroniczną. Ale jak wiadomo — Polak potrafi. Okazało się, że niezależnie od wielu nieszczęść działają również oszuści wyłudzający w ten sposób pieniądze. Odzew społeczny takich akcji jest już bardzo niewiel-ki — raczej większość ludzi traktuje to jako spam. Ja sam otrzymałem kiedyś prośbę o pomoc pieniężną oraz o krew dla ratowania dziecka. Ponieważ miałem aku-rat właściwą grupę krwi — zadzwoniłem pod wskazany numer. Bardzo byłem zdziwiony, gdy zostałem zrugany i wyzwany. Właściciel numeru telefonicznego dostawał już szału, gdy kilkadziesiąt osób dziennie wydzwaniało do niego z powodu całej akcji, o której nie miał pojęcia. Został wykorzystany tylko jego numer. Jak się zapewne domyślasz, Czytelniku — po tym wszystkim moja ocho-ta do wysłania 10 zł na nieznane mi konto dla ratowania kolejnego Krzysia wzrosła ogromnie…

Niezależnie jednak od działania oszustów — problem pozostaje taki sam. Okazuje się, że często brakuje na

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 165

pomoc medyczną w chorobie. Ponieważ moimi klienta-mi są również właściciele aptek — od nich wiem, że czę-sto ludzi nie stać na zapłacenie za lekarstwa. Zwłaszcza dotyczy to emerytów — choć nie tylko.

Choroba jednak może przydarzyć się każdemu. Pomocą może być polisa ubezpieczeniowa. Należy się ubezpie-czać — ale nie na wszytko się da. Potrzebne są również własne pieniądze.

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam pieniądze na ochronę moich bliskich w ra- �zie koniecznej operacji?

Czy mam na pomoc sobie, gdybym w chorobie po- �trzebował opieki?

Czy mam na rekonwalescencję, rehabilitację, lecze- �nie?

Czy mam na podstawowe potrzeby życia codzienne- �go w trakcie choroby?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Samotność

Bywa, że jest z wyboru — ale wtedy trudno mówić o nie-zadowoleniu lub cierpieniu z tego powodu. Czasem jed-nak nie jest z wyboru, tylko z powodu drogi życiowej. W każdej chwili może się zdarzyć, że zostaniesz sam. Pomijam rozwody, ale przyczyną samotności może być

Andrzej Fesnak166

też nagła śmierć z powodów naturalnych lub z powodu wypadku.

Popatrz — w Polsce żyje ok. 38 000 000 ludzi. Według ogólnodostępnych danych GUS:

rocznie ok. 380 � 000 z nich umiera,

rocznie 190 � 000 z nich zawiera małżeństwo,

rocznie 70 � 000 rozwodzi się, a prawie połowa zawar-tych małżeństw rozpada się,

rocznie ok. 6000 ginie w wypadkach drogowych. �

Giną nie tylko szaleni kierowcy i motocykliści. Giną również rowerzyści, osoby stojące na przystanku, dzieci przebiegające przez ulicę.

A to znaczy, że 6000 ÷ 38 000 000 = 0,00015789. Czy-li na każde 10 000 osób 1,57 ginie w ten sposób. Lub inaczej, na każde 100 000 osób ok. 16 ginie w wypadku na drodze. Jak duże jest miasto, w którym mieszkasz? Albo dzielnica?

Masz pewność, że to będzie pierwszy nieznajomy obok, a nie bliska Ci osoba lub Ty sam?

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam wystarczają ilość pieniędzy, żeby poradzić �sobie, gdy będę sam?

Czy mam wystarczają ilość pieniędzy, żeby zacząć �od nowa?

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 167

Czy mam wystarczającą ilość pieniędzy, aby prze- �trwać okres bólu po utracie osoby bliskiej, gdy nie mam głowy do interesów, pracy, kariery?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Zapewne wiele osób pomyśli sobie w sposób magiczny — że to wywoływanie wilka z lasu, że nie można tak my-śleć. Przypomnę raz jeszcze — ludzie dorośli emocjonal-nie potrafią rozmawiać o problemach. Ludzie niedorośli — nie. Zawsze udają, że nie są zainteresowani, że pro-blemu nie ma. Zadajmy zatem inne pytanie. Czy warto mieć środki finansowe do wykorzystania z najbliższymi lub samemu? Wiele osób zabezpiecza np. swoje dzie-ci polisami na życie od urodzenia. Ale kiedy dzieci są już pełnoletnie, nie wypłaca im pieniędzy z tych polis. Może to trudno zaakceptować — ale alkoholicy i narko-mani skądś się przecież biorą. Urodzili się jako niewin-ne dzieciątka, ale potem nastąpił określony rozwój. Czy jest sens zatem dawać kilkaset — a nawet tylko kilka-dziesiąt tysięcy złotych komuś, kto ma lat 25 i zamierza zapić się lub zaćpać na śmierć? Większość ludzi powie, że nie ma to sensu. W każdym razie — środki warto mieć — albo do wykorzystania z najbliższymi, albo do odbudowania swojego świata na nowo, prawda?

Dziecko

Jak wiadomo, jest bezbronną istotą i potrzebuje zawsze opieki, pomocy i miłości. Pojawienie się dziecka jest kluczowym momentem w drodze życia każdego czło-wieka. Wydatki na utrzymanie zostały szerzej opisane

Andrzej Fesnak168

w rozdziale o planie edukacyjnym. Tu przyjrzyjmy się kilku mniej radosnym faktom.

Polska Fundacja Pomocy Dzieciom „Maciuś” podaje, że statystycznie niedożywione lub głodne jest dziecko, które poszło dziś do szkoły nawet bez jednej, najmniej-szej kanapki. Nietrudno zrozumieć, że głód wpływa na poczucie własnej wartości. Liczby są alarmujące. We-dług badań, 30–70% polskich dzieci w wieku szkolnym jest niedożywionych, a liczba ta wzrasta. Prawie co trzeci uczeń — według danych fundacji — rozpoczyna naukę na czczo. Najbardziej dotyczy to tych najmłod-szych, do 15. roku życia. Wiele dzieci wychowuje się w rodzinach żyjących na granicy ubóstwa, rodzin osób bezrobotnych, wielodzietnych, niepełnych, a często też patologicznych.

W Polsce ponad 10% uczniów pozostaje poza obszarem działań opieki społecznej i innych instytucji działają-cych w zakresie dożywiania. Ponad połowa szkół dekla-ruje, że ma więcej niż 20 uczniów korzystających z ta-kich programów.

Dane GUS­u też nie są pocieszające. Dla przykładu w 2002 roku ok. 58% osób żyło w rodzinach poniżej minimum socjalnego. Pomoc otrzymywało 18,5%, a aż 30% respondentów określiło swój poziom dochodów na ledwie wystarczający do zaspokojenia podstawo-wych potrzeb.

Caritas Polska od lat prowadzi własną akcję — program „Skrzydła”. Inspiracją duchową jest Ewangelia według św. Mateusza — „Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść” (Mt 25,35). Podobne przesłanie zawarł papież Benedykt

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 169

XVI w swej encyklice Deus caritas est39: „We wspólnocie wierzących nie może być takiej formy ubóstwa, by ko-muś odmówiono dóbr koniecznych do godnego życia”.

Ale niezależnie od przesłanek religijnych, bardziej za-trważające są dane publikowane przez Caritas, według których ponad 650 000 polskich dzieci w szkołach odczuwa problemy głodu. Nie mogą nadążać z nauką za pozostałymi, ponieważ brakuje im książek, obuwia sportowego itp. Nietrudno sobie wyobrazić, jakie muszą przeżywać upokorzenia w świecie konsumpcji. A dzieci wobec innych dzieci są niestety bezlitosne.

Polska Akcja Humanitarna prowadzi program doży-wiania dzieci w szkołach „Pajacyk”. Jak podaje Akcja, wystarczy 2,50 zł, aby zapewnić dziecku ciepły posiłek. Programem objętych jest 3849 dzieci w 151 placówkach w 13 województwach.

Ja też uważam, że jeżeli się planuje dzieci — to powin-no się planować sposób finansowania ich. Ten pogląd niestety ma wielu przeciwników, zwłaszcza religijnych — mówiących o tym, że dzieci są błogosławieństwem i nie należy się martwić o ich przyszłość. Niewątpli-wie dzieci są radością życia i błogosławieństwem — ale jako doradca finansowy wolę być ogłoszony heretykiem i grzesznikiem, niżbym miał udzielać komukolwiek ta-kich finansowych porad. Moja rada brzmi: zaplanuj fi-nanse na potrzeby dziecka. Dla osób przedkładających

39 Ojciec Święty Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est do biskupów, prezbiterów i diakonów, do osób konsekrowanych i wszystkich wiernych świeckich, o miłości chrześcijańskiej, Kraków 2008.

Andrzej Fesnak170

argumenty religijne ponad racjonalne przytoczę tu zda-rzenie z mego życia, które wywołało u mnie głębokie przeżycie typu „aha”. Jako wielokrotny moderator kon-ferencji MDRT40 miałem okazję poznać kanadyjskiego doradcę finansowego, wielokrotnego członka MDRT — Jamesa Rogera. Kiedy zaczęliśmy rozmawiać, James przyznał się, że pochodzi z katolickiej wielodzietnej ro-dziny — miał trzynaścioro rodzeństwa. W domu nigdy nie brakowało pieniędzy.

— Pewnie dlatego, że pochodzisz z rodziny milionerów? — zapytałem Jamesa.

— Skądże — odpowiedział. — Po prostu rodzice mieli plany finansowe i to wszystko.

Dlatego też James postanowił być doradcą finansowym. Ale najciekawszą rzecz zostawił na koniec. Podstawy planowania f inansowego poznał podczas swo-ich nauk przedmałżeńskich w Kościele kato-l ickim w Vancouver! Nic dodać, nic ująć! Poglądy religijne wcale nie muszą kłócić się z wiedzą finansową.

Jestem głęboko przekonany, że zadbałeś dobrze o po-trzeby swojego dziecka, Drogi Czytelniku. Ale z drugiej strony światły milioner pomaga też innym. Kiedy patrzę na kolejki w supermarketach i wózki, z których się wy-sypuje — trudno jest mi uwierzyć w dane statystyczne

40 MDRT — Milion Dolar Round Table, Okrągły Stół Miliona Dolarów. Organizacja istniejąca od 1928 roku, zrzeszająca najlepszych światowych sprzedawców ubezpieczeń na życie. Rokrocznie organizowane są konferencje MDRT na całym świecie. W Polsce partnerem organizatorem jest Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 171

dotyczące nędzy i głodu. Z drugiej strony — odpowiedz, proszę, z ręką na sercu — ile żywności wyrzucasz co kil-ka dni z lodówki, bo się zepsuła i nie została zużyta? Ja staram się kontrolować proces zakupów, ale mogę z całą powagą powiedzieć, że min. 10% tego, co kupu-ję — wyrzucam. A może by tak ograniczyć dokarmianie szczurów i karaluchów w śmietnikach, a przeznaczyć trochę pieniędzy na akcje humanitarne? Pamiętasz, że 2,50 zł to ciepły posiłek dla potrzebującego dziecka? To akurat tyle, co kolejny zepsuty jogurt lub serek w Two-jej lodówce…

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy zrobiłem sobie dokładne plany finansowe doty- �czące swojego dziecka/swoich dzieci?

Czy pomagam innym, przekazując tę wiedzę? �

Czy mogę ograniczyć rozbuchaną konsumpcję i prze- �znaczyć 25 zł miesięcznie na akcje humanitarne dla 10 dzieci?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Głód/dieta

Masowy problem głodu jest raczej zjawiskiem prze-szłości w Polsce i w Europie, a już zwłaszcza tej unij-nej. W ubiegłym stuleciu głód występował jednak na tyle często, że urósł nawet do rangi tematu literackiego w słynnej powieści Głód Knuta Hamsuna. „Najgorzej

Andrzej Fesnak172

trapił mnie głód, jawiący się mimo wstrętu do jadła. Uczułem ponownie haniebny apetyt, wewnętrzną żar-łoczność, która rosła z każdą chwilą”41.

Dla przypomnienia podam tylko, że Irlandia na początku XX wieku straciła 1/3 ludności w wyniku głodu. Podobnie było na Ukrainie, a co bardziej przerażające — głód tam nie był wynikiem klęski nieurodzaju jak w Irlandii, lecz efektem polityki eksterminacji narodu ukraińskiego, pod-jętej przez Stalina. Widmo i wspomnienie głodu Irland-czycy mają chyba zapisane w genach — bo jest to obec-nie jeden z krajów Europy o najwyższym procencie ludzi otyłych. Tym samym dotykamy zagadnienia racjonalnego odżywiania się. Nie zawsze dobrobyt i konsumpcja żyw-ności prowadzą do pozytywnych skutków. Bardzo często obecnie mamy do czynienia z nadmierną otyłością.

Odpowiednie odżywianie to problem wielu ludzi. Więk-szość osób zna wprawdzie stwierdzenie, że wszystko, co smaczne, powoduje tycie, ale niewielu pamięta, że nale-ży uzupełniać organizm mikroelementami i witamina-mi. I tu się zaczyna problem finansowy, większość su-plementów bowiem kosztuje kilkadziesiąt do kilkuset złotych miesięcznie.

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam pieniądze na regularne „suplementowa- �nie się”?

41 K. Hamsun, Głód, Poznań 1974.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 173

Czy mam pieniądze na seminaria dotyczące zdrowe- �go żywienia?

Czy bywam na takich seminariach? �

Czy przewidziałem konieczność zmiany diety w star- �szym wieku, gdy będę mieć 50, 60, 70 lub 80 lat?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Podróże

Niewątpliwie kształcą, jak wiemy. Dlatego też o wielu osobach można domniemywać, że raczej chętnie spę-dzają czas w domu — zwłaszcza szefowie partii. Ale czy możliwa jest jakakolwiek podróż tylko za jeden uśmiech? Może jako student włóczyłeś się z plecakiem po Europie. Ale w wieku 30, 40 lub więcej lat zmniej-sza się ochota na spanie w dworcowej poczekalni i za-jadanie zupek w proszku. Rośnie natomiast chęć ko-rzystania ze specjałów miejscowej kuchni, wygodnego łóżka w hotelu, posiedzenia w barze czy pubie. Jego Świątobliwość Dalajlama naucza, iż raz w roku każ-dy powinien udać się w miejsce, gdzie jeszcze nie był, obserwować ludzi i wyciągać wnioski. Świat jest pięk-ny, widziany zarówno z samolotu, samochodu, roweru czy łódki. Czyż nie jest świetnie poznać ojczyznę pizzy, szampana, szkockiej whisky, popatrzeć, gdzie narodziły się najpiękniejsze walce, zobaczyć, jak robi się tortillę, posłuchać fado, poczuć woń Atlantyku, zjeść norwe-skiego węgorza? Przykłady można mnożyć. Jedni lubią kuchnię, inni miejsca inspirujące piosenkarzy i poetów, dzieła sztuki, architekturę itp.

Andrzej Fesnak174

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam plan poznawania świata samemu lub z ro- �dziną?

Czy mam plan, jak finansować swoje podróże i po- �znawanie świata?

Czy mam pieniądze, żeby poznawać świat i bogac- �two jego kultur?

Czy mam na naukę języka w kraju, który jest jego �kolebką?

Czy mogę zapewnić swoim bliskim kontakt z innymi �kulturami i dziełami sztuki, architektury, społeczeń-stwem, obyczajami, kuchnią, ciepłym morzem?

Czy mogę utrzymywać kontakt z rodziną, bliskimi, �przyjaciółmi na świecie?

Czy od czasu do czasu dla higieny psychicznej wyjeż- �dżam do innego kraju, aby odpocząć od „polskości”, nabrać dystansu i sił?

Czy finansuję to z własnych środków, czy też urlop �to zawsze u Ciebie katastrofa finansowa?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Wiara

Niezależnie od religii, jaką wyznajesz — ma ona swoje miejsca kultu, a także własne ważne uroczystości i świę-ta. Niektóre religie bardzo rygorystycznie nakazują od-wiedzanie swoich miejsc kultu. Np. każdy muzułma-

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 175

nin ma obowiązek raz w życiu podróżować do Mekki, żeby zobaczyć słynny Czarny Kamień. Inne nakazują celebrowanie świąt według określonych rytuałów, jak np. judaizm. W Polsce najczęściej wyznawany jest ka-tolicyzm, jako nurt chrześcijaństwa. Wielu ludzi jesz-cze za życia polskiego papieża Jana Pawła II odwiedziło Watykan i miało okazję być na audiencji lub na Angelus przed katedrą św. Piotra w Rzymie. Dla wielu było to jednak i jest tylko marzeniem z powodów finansowych. Chcieliby pojechać na grób Jana Pawła II — ale nie są w stanie tego sfinansować. Lourdes, obraz Matki Bo-skiej Ostrobramskiej, czy nawet Jerozolima i Betlejem, są dla wielu ludzi nieosiągalne, aczkolwiek bliskie ich sercom.

Nieraz pewnie widziałeś też różne parafialne kościo-ły, śliczne perełki architektury — a jednak niezadbane i niedogrzane zimą. Albo może znasz bliskie Ci osoby, które skorzystałyby z Twojego wsparcia, ponieważ nie radzą sobie finansowo? Wspomaganie własnej wspól-noty religijnej nie powinno być aktem jałmużny, ale świadomą działalnością finansową. Jak parafialny ksiądz ma zaplanować ogrzewanie swojego kościoła, skoro nie ma planu przepływów finansowych, a jedyne, na co może liczyć, to jałmużna rzucona na tacę? Świa-domy członek wspólnoty religijnej powinien o nią sys-tematycznie dbać. Dla przykładu — jeżeli w parafii kilka tysięcy osób regularnie przesyłałoby chociaż 10 zł mie-sięcznie na jej konto — to byłoby kilkadziesiąt tysięcy miesięcznie. Wystarczająco dużo, aby ogrzać kościół, pomóc potrzebującym, zorganizować dodatkowe zaję-cia dzieciom, czy też tańsze wycieczki do miejsc kultu.

Andrzej Fesnak176

Wystarczyłoby też na zorganizowanie zajęć z planowa-nia finansowego i dla nowożeńców, i pozostałych człon-ków parafii. Zastanów się nad coraz częstszym poglą-dem — czy kościoły zamyka degrengolada moralna, czy może brak pieniędzy na ogrzewanie?

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy wspomagam swoją wspólnotę religijną regular- �nymi datkami?

Czy mogłem odwiedzić ważne dla mnie miejsca kul- �tu religijnego w Polsce?

Czy mogłem odwiedzić ważne dla mnie miejsca kul- �tu religijnego na świecie?

Czy zafundowałem bliskim święta w sposób inny niż �przed telewizorem?

Czy zawsze mogę celebrować święta tak jak bym �tego chciał?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Zmęczenie

Jest czasem rezultatem przejściowej sytuacji życiowej. Częściej jednak wynika z nieumiejętnego planowania lub braku priorytetów w działaniach. Bardzo często też łączy się zmęczenie ze stresem. To drugie słowo zrobiło w ostatnich latach taką karierę, że już chyba nie trak-tuje się go poważnie. Wszystko naokoło sprawia, że je-steśmy zestresowani, a najbardziej stresuje oczywiście

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 177

praca. Prasa kolorowa oraz internetowe strony pełne są bardzo „inteligentnych” pomysłów — co robić, aby się nie nudzić w biurze i nie stresować.

Profesor Szczepański nazywa zmęczenie zbawieniem. „Z niego bowiem wywodzi się wszelka ekonomia wysił-ku, wszelkie planowanie — nie z ograniczoności środ-ków, którymi człowiek dysponuje, ale z ograniczoności sił granic odporności i wytrzymałości”42.

Niewątpliwie zmęczeniu można przeciwdziałać i prze-ciwdziałać należy. W dzisiejszych czasach najlepszym rozwiązaniem jest korzystanie z możliwości odpoczyn-ku. Sprzyja temu nowa dziedzina przemysłu — well­well-ness. Ta sztuka odpoczywania i dbania o swoje ciało związana jest oczywiście z kosztami. Coraz więcej hoteli i ośrodków wypoczynkowych proponuje usługi SPA — zabiegi dla ciała pozwalające wypocząć.

Według Talmudu co 7 lat następuje rok odpoczynku. Niezależnie od przekonań religijnych, odpowiedz sobie na pytanie — stać Cię na to? A może stać Cię na taki odpoczynek, którego pragniesz?

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy planuję finansowanie swojego odpoczynku? �

Czy byłem na szkoleniach dotyczących planowania, �zarządzania czasem, określania priorytetów?

Czy planuję odwiedziny w SPA kilka razy w roku? �

42 J. Szczepański, op. cit.

Andrzej Fesnak178

Czy zaplanowałem zawieźć tam swoją rodzinę? �

Czy mogę sobie zrobić przerwę/bezpłatny dzień wol- �ny/urlop — zawsze wtedy, kiedy chcę?

Czy stać mnie na zmianę klimatu i otoczenia? �

Czy stać mnie na wizyty w ośrodkach wellness oraz SPA? �

Czy mogę sobie pozwolić na masaże lecznicze? �

Czy stać mnie na regularne badania? �

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Starość

Jest czymś paskudnym — jak twierdził Seneka i nieste-ty miał ogromną rację. Nie pomoże tu żadna filozofia. Oczywiście szanujemy doświadczenie ludzi starszych, ich ogromne osiągnięcia i dobro, które uczynili innym. Doceniamy rolę, jaką odegrali w naszym życiu czy też życiu społeczeństwa. Respektujemy, pomagamy, po-dziwiamy.

A czy to się przekłada na ich zdrowie? �

Przekłada się na ich sprawność? �

Przekłada się na mobilność? �

Przekłada się na samopoczucie fizyczne? �

„[…] ale cóż zrobić, gdy tak się złoży, że śmierć nie przyj-dzie, gdy jesteśmy żaglem rozpiętym w wichurze, ale zwle-ka i czeka, aż spokorniejemy, aż ulegniemy słabości zwiot-czałych mięśni i znużonego serca, zatkanych arterii i guzów narastających jak huby na spróchniałym pniu?”43.

43 Ibidem.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 179

Co prawda, na szczęście umrzemy wszyscy i zrobimy trochę miejsca następnym generacjom na matce ziemi — ale w jaki sposób będziemy czekać na ten radosny moment, zależy niestety od naszych finansów.

Należy szanować ludzi starszych i pomagać im. Ale świat raczej brutalnie się od nich odwraca. Nawet tak powszechne urządzenia jak telefon komórkowy czy kal-kulator są dziś dostosowywane do ludzi młodych z do-skonałym wzrokiem. Klawisze są tak małe, że osoby starsze mają zwykle problemy z obsługą. Daleko nam do wschodnich kultur, w których człowiek starszy cie-szy się szacunkiem i podziwem. A przecież nierzadko jest świadkiem stulecia — obserwował i widział ogrom-ne zmiany. W krajach zachodnich istnieją Uniwersytety Trzeciego Wieku i ludzi starszych integruje się różnymi działaniami do aktywnego uczestniczenia w życiu spo-łecznym. Dla porównania — w Berlinie w każdej dziel-nicy jest taka Volkshochschule im Bezirk, czyli w całym jednym mieście — kilkanaście. W Polsce niewiele ponad 100 w całym kraju. W Polsce za to największą rozrywką emeryta nadal jest niedzielna msza, karmienie gołębi w parku lub opieka nad wnukami — o ile na to sił star-cza. Tak wygląda szara rzeczywistość bez ideologii. Ide-ologicznie oczywiście wspieramy, pomagamy — rząd, prezydent, państwo, instytucje, partie polityczne itd. Najczęściej tylko przed wyborami. Później trochę jakby mniej. Ale — będzie nas coraz więcej! Piszę nas — bo niezależnie od tego, ile masz lat, Czytelniku — Polska jest krajem starzejącym się. Za mało się rodzi dzieci. Abyśmy się odmłodzili — potrzebne są wielodzietne ro-dziny. Czyli najprościej — imigranci z Bułgarii, Turcji,

Andrzej Fesnak180

Rumunii, Ukrainy lub krajów Maghrebu. Pewnie trudno byłoby zaśpiewać wówczas: „Żeby Polska była Polską”? Ale niezależnie od przekonań politycznych i religij-nych — demografii nie da się oszukać, a w nagły model rodziny polskiej z czwórką dzieci wierzę tak samo jak Ty, Czytelniku! Prędzej zanucimy sobie: „Jeszcze tylko wiosen kilka” i: „Wesołe jest życie staruszka”…

Nie zamierzam Cię straszyć, Drogi Czytelniku, ale jako doradca finansowy powiem — możesz wierzyć tylko w to, co masz sam. Jak dostaniesz zapomogę emery-turową — to się ciesz. Pamiętaj jednak nasze przysło-wie rodzime, że łaska pańska na pstrym koniu jeździ. Świadczenie państwowe jest wprawdzie z łaski, ale na koniu nie jeździ. A za posiadanie własnego konia — me-chanicznego, jeszcze dopłacisz podatek i tyle.

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam wystarczająco dużo, żeby godnie żyć, gdy �będę mieć dla siebie 24 godziny?

Czy mam wystarczająco dużo, aby realizować swoje �potrzeby wieku późnego (70 lat i więcej)?

Czy stworzyłem sobie własny, prywatny plan eme- �rytalny?

Czy jestem uzależniony od nędznej państwowej za- �pomogi, zwanej potocznie emeryturą?

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 181

Śmierć

Na szczęście pojawi się i uwolni nas od problemu nie-śmiertelności. Tylko czy przypadkiem nie mamy ochoty jeszcze trochę być jednak jarzmem życia zniewoleni?

Najczęściej myślimy w chwili autorefleksji — co mi tam, kiedy już mnie nie ma — to czym się martwić? Być może Twoja religia nakazuje Ci pomartwić się, co z Tobą po-tem będzie. Nie pretenduję w żaden sposób do wyja-śniania eschatologicznych aspektów. Ale te ziemskie chętnie wyjaśnię. Zostawisz długi albo majątek — i to do podziału. Jedno i drugie stanowi problem.

Pamiętasz, jak pisałem, że życzę Ci, abyś umarł w porę? Każdemu tego życzę. Z praktyki doradcy finansowego z przeszłością agenta ubezpieczeniowego wiem jed-nak, że ten przywilej otrzymują od Boga tylko nieliczni. Większość umiera nie w porę i pozostawia z tego tytułu problemy.

Brak precyzyjnego rozporządzenia własnym majątkiem w formie testamentu jest poważnym błędem. Jest to nasza ostatnia przykrość i złośliwość, jaką możemy zro-bić naszym bliskim. Pewnie dlatego wielu z nas mści się w ten sposób na swoich najbliższych. Poważny człowiek myśli jednak o śmierci. I robi swój testament za życia — zważywszy że po śmierci nie da się go zrobić w ogóle.

To pierwsze pół problemu. Drugie pół to spadek, który pozostawiamy. Będzie to majątek czy dług?

Łatwo powiedzieć: zostaw majątek — możesz sobie po-myśleć, Czytelniku. Oczywiście, równie łatwo jest ten problem rozwiązać. Rozumiem, że trudno jest czasem

Andrzej Fesnak182

zdobyć majątek. Ale z pewnością nie jest trudno prze-znaczyć na ten cel 200–300 zł miesięcznie. Jeżeli ten wydatek przeznaczysz na polisę ubezpieczeniową na całe życie — to przez kilkadziesiąt lat uzbierasz całkiem pokaźną kwotę kilkuset tysięcy złotych, którą odziedzi-czą Twoi bliscy.

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda- �ję, że go nie ma?

Czy mam odpowiedni majątek, żeby nie pogrążać �rodziny w długach?

Czy zdaję sobie sprawę z tego, że gdy odejdą rodzice �lub rodzeństwo — to ja muszę sfinansować ceremo-nię pogrzebową?

Czy zadbałem o prosty podział swojego majątku po- �przez testament?

Czy mam odpowiednie polisy na ten cel? �

Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan- �sować te sprawy?

Trudne te wszystkie pytania, prawda? Ale czy ktoś mó-wił, że życie jest łatwe? Jeśli przestaniemy je zadawać — czy będzie prościej i lepiej?

Jeśli chcesz być niezależny finansowo i dbać o nieza-leżność finansową swoich bliskich — to musisz zmienić strukturę swoich wydatków. Powinna wyglądać nastę-pująco, jako reguła finansów osobistych:

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 183

Innymi słowy — załóżmy, że zarabiasz 5000 zł.

1500 zł powinno wystarczać na życie, 1500 to raty Two-ich kredytów, 1500 to inwestycje wszelkiego rodzaju i 500 zł to kapitał zapasowy. Te inwestycje to nie tylko kapitał emerytalny, ale Twoje przyszłe samochody, lo-dówki, wyjazdy itd.

Zastanów się, jak to wygląda u Ciebie i dlaczego w ten sposób:

Kapitał własny przepływy roczne / przepływy miesięczne

30% koszty

30% bieżąca obsługa

zadłużenia

30% reinwestycje

10% kapitał

zapasowy

Kapitał własny przepływy roczne / przepływy miesięczne

50% koszty

50% bieżąca obsługa

zadłużenia

Andrzej Fesnak184

Ten sposób wcale nie jest tańszy.

Wydawanie na życie właśnie tak nie zmienia niczego na lepsze. Przy zarobkach wspólnych, np. 7000 zł, reguły powinny być następujące:

2100 zł — życie, �

2100 zł — kredyty, �

2100 zł — inwestycje przyszłe oraz prefinansowanie, �

700 zł — kapitał zapasowy do wykorzystania. �

Przy takim podziale po 10 latach z reinwestycji możesz mieć przy 10% stopach zwrotu ok. 433 000 zł, a z kapi-tału zapasowego 144 000 zł.

Inwestycje dają Ci zatem 3600 zł odsetek miesięcznie. Odsetki możesz podzielić następująco 2100 + 1500 — czyli masz 2100 zł na życie i 1500 zł na kredyty. Możesz je spłacić szybciej i mądrzej. Możesz wykorzystać 2100 zł na przyśpieszone spłaty kredytów, a na życie mieć te-raz 2100 + 1500 = 3600 zł.

Jak już spłacisz kredyty szybciej i mądrzej, to masz 3600 zł odsetek, a Twoje koszty życia to tylko 2100 zł. Przychody kapitałowe przekraczają koszty, a zatem je-steś niezależny finansowo.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny? 185

Ważne terminy

Etapy życia �

Budowanie dobrobytu przez pokolenia �

Długoterminowe planowanie wydatków �

Postfinansowanie �

Prefinansowanie �

Sprawy ludzkie �

Aspekty finansowe ludzkich spraw �

Reguła finansów osobistych �

Ad futuram rei memoriam…

Jakie finansowe etapy życia możesz rozróżnić? �

Co daje budowanie dobrobytu przez pokolenia? �

Na czym polega długoterminowe planowanie wy- �datków?

Co powoduje postfinansowanie? �

Co daje prefinansowanie? �

Co to są sprawy ludzkie? �

Jakie są aspekty finansowe ludzkich spraw? �

Jak działa reguła finansów osobistych? �

Część 4

Co trzeba zaplanować?

189

Plan edukacyjny to podwójne zadanie, z jednej strony jest to sposób na odbycie edukacji, a z drugiej — na jej sfinansowanie.

Jakie są powody tworzenia planu edukacyjnego?

Obniżenie kosztów edukacji dzieci. �

Zaplanowanie edukacji dzieci. �

Zaplanowanie edukacji własnej. �

Zaplanowanie własnej kariery zawodowej. �

Obniżenie kosztów edukacji własnej. �

Zacznijmy od dzieci i ich wykształcenia. Kiedy mówimy „edukacja”, najczęściej myślimy o dzieciach. Wykształ-cenie jest paszportem do biznesu, pracy, kariery, pie-niędzy. I jest oczywiście związane z kosztami. Za edu-kację płacimy już od przedszkola, gdzie są dodatkowe opłaty za rytmikę, taniec, angielski itd.

I tak już się to ciągnie do momentu szkoły wyższej, kiedy powstaje największy wysiłek do sfinansowania. Uczelni wyższych płatnych jest w Polsce już ogromna liczba, tak że wykształcenie nie jest już kwestią szczęścia, żeby zdać — tylko kwestią ilości pieniędzy w portfelu.

Semestr nauki kosztuje 3000–5000 zł.

Co daje plan edukacyjny?

Andrzej Fesnak190

Dane za rok 2008:

Rodzaj opłaty Kwota jedn. Ilość RazemSemestr 4000 8 32000Mieszkanie 1200 48 57600Wyżywienie 700 48 33600Pomoce 150 48 7200Ubranie 800 8 6400Podróże 100 48 4800Transport 100 48 4800Wakacje 4000 8 32000Komunikacja 80 48 3840

Razem 182240W wypadku gdy studia będą 6­letnie — należy dołożyć jeszcze 83 120 zł, co łącznie da 265 360 zł. W 2008 roku wystarcza to na luksusowy samochód, np. Mercedes klasy E 350, 4matic, 220 KM.

Czyli czeka Cię, Drogi Czytelniku, wydatek rzędu 190 000–270 000 zł. Może już w tym sezonie, może za 2 lata, może za 10 lat, a może za 18 lat. Średni wydatek miesięczny to ok. 3130 zł.

Zobacz, jak by to wyglądało, gdybyś wybrał trzecią opcję — prefinansowanie.

Żeby przez 4 lata wybierać z konta po 3130 zł, potrzebu-jesz przy różnych stopach procentowych nieco mniej.5,00% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12,00%

135913,85 133276,39 130709,43 128210,79 125778,37 123410,14 121104,15 118858,49

Przyjmijmy średnią stopę zwrotu na poziomie 6–12% i popatrzmy, jakimi kwotami miesięcznymi można uzbierać na przestrzeni kilku lat kwotę 128 210,79 zł — jako średnią potrzebną na finansowanie studiów.

Co daje plan edukacyjny? 191

6% 8% 10% 12%5 lat 1828,48 1733,36 1641,99 1554,3310 lat 778,46 696,17 620,72 551,8315 lat 438,67 368,06 306,78 254,1018 lat 329,35 265,29 211,72 167,50Zapewne już teraz rozumiesz, po co potrzebny jest plan edukacyjny. Kiedy trzeba będzie finansować studia, masz do wyboru:

albo wpłacić na konto jednorazowo 128 � 210,79 zł,

albo co miesiąc wydawać 3130 zł. �

Jeżeli natomiast zaczniesz prefinansować ten wydatek, to mając 18 lat czasu i konto dające 8% rocznie — wy-starczy 265,29 zł miesięcznie.

Jeżeli porównasz to z miesięczną kwotą 3130 zł, to wyda-tek miesięczny jest równy ok. 8,5% kwoty pierwotnej.

Ciekawe jest także porównanie kosztów przy różnych systemach finansowania:

kwota jednorazowa: 128 210,79 zł �

3130 zł × 48 miesięcy = 150 240 zł �

265,29 zł × 18 lat × 12 miesięcy = 57 � 302,64 zł

Suma miesięcznych wpłat po 265,29 to 38% kwoty wy-nikającej z miesięcznych wpłat po 3130 zł.

Warto mieć plan finansowania edukacji, prawda?

Dawno temu, gdy w Polsce był socjalistyczny raj na zie-mi, docierały czasem informacje zza żelaznej kurtyny. Ludowe państwo robotników i chłopów szczyciło się tym, że edukacja była darmowa. Dlatego też chętnie roz-powiadano informację o złym kapitalizmie, w którym

Andrzej Fesnak192

rodzice już po urodzeniu się dziecka zaczynali myśleć o jego edukacji i zapisywali do college’u lub szkoły wyż-szej. A przerażeni słuchacze kulili się ze strachu na samą myśl o tym, jak to ludzie są zniewoleni krwiożerczym kapitalizmem. Sam pamiętam, jak w latach 60. ubiegłe-go stulecia byłem przerażony taką niegodziwością…

Czasy się wprawdzie zmieniły, ale reguły nie. Według ekspertów z Centrum im. Adama Smitha koszt wycho-wania jednego dziecka do osiągnięcia przezeń 20. roku życia wynosi w Polsce ok. 160 000 zł (minimum), dwój-ki — 280 000 zł, a trójki — 376 000 zł, i to bez kosztów pośrednich44.

W Stanach Zjednoczonych roczne koszty studenta uczel-ni prywatnej wynoszą 23 578 dolarów, publicznej 9008 dolarów, zarobki rodziny są miedzy 39 100 a 65 800 do-larów (dane za rok 2001)45.

Fakt planowania edukacji wydaje się zatem oczywisty — jeżeli dzięki planowi edukacyjnemu redukuje się wy-datki o ponad 60%!

A czy edukacja jest rzeczywiście potrzebna? To chy-ba oczywiste. Bez odpowiedniego wykształcenia mało możliwa jest dobra płaca i kariera. Wymogi dzisiejsze-go świata są jasno zdefiniowane. Jeśli chcesz osiągnąć sukces, to:

44 Koszty wychowania dzieci w Polsce a ponoszenie podatków pośrednich, pod kierunkiem prof. dr. hab. A. Surdeja, Warszawa 2008.45 The consumer Expenditure Survey by the US Departmanet of Labor [http://www.bls.gov dostęp 12.04.2011].

Co daje plan edukacyjny? 193

musisz mieć pragnienie osiągnięcia własnego celu �w pracy zawodowej,

musisz wiedzieć, jakie działania są konieczne, abyś �ten cel osiągnął,

musisz mieć umiejętności konieczne do osiągnięcia �celu,

musisz mieć samodyscyplinę prowadzącą do celu. �

W trakcie twojej kariery będziesz musiał 6–7 razy uczył wszystkiego od nowa. Takie jest tempo zmian współ-czesnego świata.

Ośrodek szkoleniowy Wyboston Lakes

Problemu edukacji nie daje się rozwiązać i załatwić raz na zawsze. Samo ukończenie studiów i zdobycie dyplo-mu nie wystarcza. Żyjemy w czasach, kiedy konieczna jest ustawiczna edukacja.

Informacje dotyczące naszego kraju są rewelacyjne. Z danych Ministerstwa Edukacji wynika że „zawrotna liczba” — bo ok. 5,2% ludności — tj. poniżej 1 mln osób w wieku 25–64 lat, bierze udział w edukacji i szkole-niach. Klasyfikuje to Polskę na najniższym wśród kra-jów UE­25 poziomie uczestnictwa w kształceniu usta-wicznym. Ale o wiele ciekawsze jest to, że w kształceniu ustawicznym w bardzo nieznacznym stopniu biorą udział zwłaszcza te osoby, którym jest to szczególnie potrzebne. A zatem takie, które znajdują się w nieko-rzystnej sytuacji na rynku pracy:

osoby bezrobotne, �

osoby z niskimi kwalifikacjami, �

osoby starsze. �

Andrzej Fesnak194

Dokument Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Pro-gram Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI przedstawia na-szą najjaśniejszą ojczyznę w barwach ponurego raczej ciemnogorodu. Uczyć to się lubimy „nie za zbytnio” — jak mówi popularne powiedzenie. A oto kilka jakże po-nurych w treści cytatów z owego dokumentu:

„Polscy pracownicy w przeważającej większości nie widzą potrzeby ciągłego podnoszenia i uzu-pełniania swych kwalif ikacji zawodowych. Nawyk dokształcania się po uzyskaniu wykształcenia formalnego nie jest rozpowszechniony”46.

Z raportu OECD wynika, że tylko co ósmy polski pra-cownik bierze udział w szkoleniach. Na tym tle trochę lepiej rysują się nasze indywidualne decyzje.

Osoby indywidualne to druga — obok firm — grupa odbiorców usług szkoleniowych. W ciągu ostatnich lat zainteresowanie usługami szkoleniowymi wśród osób indywidualnych wyraźnie wzrosło. Według danych z badania zrealizowanego w styczniu 2006 roku, 45% Polaków jest zainteresowanych poszerzaniem swoich kwalifikacji i umiejętności (31% w 2000 roku).

Jakie są główne motywy pracowników popychające do uczestnictwa w różnorodnych szkoleniach? To przede wszystkim:

spodziewany awans, �

oczekiwanie podwyższenia wynagrodzenia, �

46 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007—2013. Prog ram Operacyjny Kapitał Ludzki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007.

Co daje plan edukacyjny? 195

pragnienie zmiany miejsca pracy. �

Bardzo mało popularny jest e­learning: korzysta z nie-go tylko niewielki ułamek firm. Z przeprowadzonych badań przedsiębiorców wynika, że w grupie MŚP brak jest popytu na szkolenia prowadzone wyłącznie przez internet (z samego e­learningu chce skorzystać jedynie 3% firm).

Ponieważ jest duży wybór na rynku szkoleń — przedsię-biorcy preferują najczęściej te tradycyjne. Istnieje jed-nak potencjał na szkolenia w formie łączonej (połącze-nie e­learningu z tradycyjnym szkoleniem), ponieważ z tej formy chciałby skorzystać co czwarty przedsiębior-ca. Ale z drugiej strony 1/3 przedsiębiorców twierdzi, że ich firma nie jest przygotowana do odbywania szkoleń przez internet.

Tylko 7% ogółu firm korzystało w 2005 roku ze szkoleń dofinansowanych przez EFS. Główną przyczyną ogra-niczonego wykorzystania tej pomocy unijnej jest brak wiedzy na temat tych możliwości. Największy odsetek firm, które w 2005 roku korzystały z możliwości do-finansowania szkoleń z EFS, był wśród firm średnich i dużych — wyniósł on odpowiednio 21% i 28%.

Zaledwie co ósmy polski pracownik bierze udział w szkoleniach, jak wynika z raportu OECD. 39% przed-siębiorstw widzi potrzebę prowadzenia szkoleń, w ma-łych i średnich firmach odpowiednio 49% i 64%.

Najciekawsze jest to, że kobiety są bardziej otwarte na szkolenia niż mężczyźni.

Andrzej Fesnak196

Oprócz firm istnieje też grupa indywidualnych odbior-ców. W ciągu ostatnich lat zainteresowanie szkoleniami w tej grupie wzrosło o ok. 50%. Według danych z bada-nia zrealizowanego w styczniu 2006 roku, 45% Polaków jest zainteresowanych poszerzaniem swoich kwalifikacji i umiejętności, podczas gdy w roku 2000 było to 31%.

Najwięcej osób chce uczyć się języków obcych, pod-nosić specjalistyczne kwalifikacje zawodowe, rozwijać umiejętności informatyczne oraz uzyskiwać kwalifika-cje potrzebne do zdobycia pracy47.

Ustawiczna edukacja jest już oficjalną ideologią UE. Powstał nawet specjalny program sektorowy GRUND-TVIG w programie „Uczenie się przez całe życie” (Life-long Learning Programme — LLP) 2007—2013.

Program Grundtvig dotyczy szeroko rozumianej eduka-cji ogólnej niezawodowej osób dorosłych i skierowany jest do różnego typu organizacji działających w obsza-rze edukacji dorosłych, ich słuchaczy i pracowników.

Nasi sąsiedzi zza zachodniej miedzy mają nawet bardzo ciekawe znaczki pocztowe. Na jednym z nich był taki wiersz:

Uradzono więc w urzędzie:Każdy człek się uczyć będzie!Robić ma to należycie,dzięki Bogu — całe życie!!!

(tł. AF)

47 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach w 2005–2006, red. S. Pyciński i A. Żołnierski, Warszawa 2007.

Co daje plan edukacyjny? 197

A zatem wykształcenie dzieci to tylko połowa proble-mu. Sam również potrzebujesz dodatkowego wykształ-cenia. Zdobędziesz je w drodze uzyskiwania dodatko-wych kwalifikacji.

Jeżeli przyjąć za dobrą monetę hasło z Wyboston La-kes — co kilka lat będziesz gruntownie zmieniał swoje wykształcenie. A zatem w pozycji Plany na przyszłość potrzebujesz kapitału na szkolenia.

Jeśli przez 3 lata będziesz inwestować po 474,72 zł na 10% rocznie — uzbierasz 20 000. A to oznacza, że przez następne 25 lat będziesz mógł co roku podnosić swoje kwalifikacje na kursach za 2000 zł rocznie.

25 × 2000 = 50 000 zł. Tyle musiałbyś wydać.

Twój wydatek to 474,12 × 36 = 17 089,96 zł.

Kiedy będziesz już w wieku poprodukcyjnym, Twój ka-pitał edukacyjny zamienisz na sanatoryjny.

To druga wielka zaleta kapitału edukacyjnego wynika-jąca z planu edukacyjnego.

Oczywiście to wszystko zakłada, że chcesz się rozwijać. Ale nie jest to konieczne. Często powtarzam dzieciom, że wcale się nie trzeba uczyć, ktoś przecież musi wy-konywać wysoce pożyteczne prace, takie jak sprzątanie ulic czy toalet. Ludzie z tytułem profesorskim niechęt-nie to robią.

Podobnie jest w życiu zawodowym i karierze. Wcale nie musisz awansować i zarabiać więcej, więc spokojnie można zrezygnować z planu edukacyjnego, prawda?

Andrzej Fesnak198

Ważne terminy

2 zadania planu edukacyjnego �

Koszty edukacji �

Program Grundtvig �

Edukacja przez całe życie �

Kapitał edukacyjny �

Kapitał sanatoryjny �

Ad futuram rei memoriam…

Jakie są 2 podstawowe zadania planu edukacyjne- �go?

Na czym polega ustawiczna edukacja? �

Po co jest potrzebny plan edukacyjny? �

Co możesz uzyskać dzięki prefinansowaniu? �

Co można zrobić z kapitałem edukacyjnym po za- �kończeniu pracy zawodowej?

199

Słyszałeś już nie raz, że kredyty są drogie i nie należy ich brać, ponieważ potem trudno je spłacać. To niewąt-pliwie prawda, że może tak być. Z drugiej jednak strony to przecież zasilanie kapitałem obcym — warto z tego instrumentu finansowego korzystać.

Kredyt jest genialnym instrumentem fi-nansowym. Pozwala Ci realizować Twoje cele za cudze pieniądze z wyprzedzeniem na kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. A na dodatek — może to być całkowicie za darmo.

Najbardziej praktyczne podejście do kredytów można znaleźć u dobrych doradców finansowych. Rozróżnia-my po prostu dwa rodzaje kredytów:

kredyty dobre, �

kredyty złe. �

Kredyty dobre to te, które:

służą do nabywania narzędzi pracy (np. samochody, �komputery, maszyny),

służą do nabywania dachu nad głową, �

pozwalają wyjść z problemu zdrowotnego, �

Jak mądrze korzystać z kredytów?

Andrzej Fesnak200

pozwalają wyjść z innego problemu życiowego. �

Kredyt dobry to kredyt hipoteczny na mieszkanie lub dom, kredyt na samochód, którym dojeżdżasz do pracy, kredyt na komputer, przy pomocy którego uczysz się lub na którym zarabiasz, kredyt na narzędzia, maszyny, kredyt na edukację.

Kredyty złe to:

kredyty służące tymczasowym zachciankom, �

kupowanie rzeczy niemających dla nas tak napraw- �dę znaczenia,

uleganie modom, �

uleganie trendom, �

uleganie wpływom środowiska itd. �

Alvin Hall, znany nowojorski specjalista od planowania finansowego, w swoim TV Show mówił: „Don’t borrow to pay for a vacation, holiday giftes, a new wardrobe, or other treats”48.

Kredyty złe to kupowanie kartą kredytową niepotrzeb-nych rzeczy, odzieży na wyprzedażach, kupowanie wa-kacji na kredyt, kupowanie dóbr luksusowych, na któ-re nas nie stać, kupowanie samochodów na pokaz, za dużych nieruchomości, których nie możemy utrzymać itd.

Jak zatem widzimy, kupno domu może być związane z dobrym lub złym kredytem, tak samo kupno samo-chodu czy też innych narzędzi.48 „Nie pożyczaj, aby opłacić wakacje, prezenty z wczasów, nową garderobę czy inne rozkoszne przyjemności”, A. Hall, What not to spend, London 2004.

Jak mądrze korzystać z kredytów? 201

Bardzo często rozumowanie przy kredycie jest następu-jące: zarabiam 3000 zł, to stać mnie na ratę 1200 zł. Ale takie rozumowanie to tylko półprawda. Kiedy bierzesz kredyt, powinieneś zawsze mieć na względzie całokształt kosztów, czyli wiedzieć, ile musisz łącznie zapłacić.

A wypadku kredytu interesują Cię następujące infor-macje:

Jakie jest oprocentowanie kredytu?Jaka jest rata równa kredytu?Ile wynosi całkowita spłata?Ile wynoszą odsetki?

Jaka jest rata malejąca kredytu?Ile wynosi całkowita spłata?Ile wynoszą odsetki?

Jaki jest czas trwania kredytu?Na jaki kredyt możesz sobie pozwolić?

Możesz zdać się na łaskę pracowników banku lub po-średników kredytowych. Policzą i powiedzą. Ale bardzo często też policzą Ci informacje z dodatkowymi koszta-mi, których nie jesteś w stanie ocenić. Jeśli chcesz być niezależny w podejmowaniu decyzji i opierać na faktach finansowych — potrzebny Ci komputer finansowy.

W sieci możesz też znaleźć tzw. kalkulatory kredytowe. To takie protezy, namiastki komputerów finansowych, z jedną lub dwiema funkcjami finansowymi.

Jeżeli dokonujesz analizy tylko i wyłącznie kredytów, i to na dodatek w domu, gdzie masz stały dostęp do in-ternetu — to taka wersja wykastrowanego komputera finansowego powinna Ci wystarczyć.

Jeśli podejmujesz także inne decyzje — to warto mieć komputer finansowy. Zagadnienia kredytu możesz ob-liczać przy jego pomocy bardzo łatwo.

Andrzej Fesnak202

Niezależnie od modelu, potrzebujesz określonych in-formacji:

P/YR Periods per Year Częstotliwość ratN Number of periods Liczba latN x P/YR Total amount of payments Całkowita liczba płatnościI/YR Interest OprocentowaniePV Present Value Kwota kredytuPMT Payment Wysokość ratyFV Future Value Wartość końcowa kredytuMode END Tryb końcowyPowyższe dane wystarczają, aby policzyć efekty kredy-tu. Przyjrzyj się poniższym przykładom.

Liczba lat

Sanja spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wysokości 2013,98 dolarów. Wzięła 250 000 dolarów na 7,5%. Ile czasu będzie spłacać kredyt?

N ?P/YR 12I/YR 7,5%PV 250000,00PMT –2013,98FV 0MODE END

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże N = 240 miesięcy. A zatem 20 lat.

Jak mądrze korzystać z kredytów? 203

Oprocentowanie

Dušica spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wysoko-ści 1932,90 euro. Wzięła 300 000 euro na 25 lat. Jakie jest oprocentowanie kredytu?

N 25P/YR 12I/YR ?PV 300000PMT –1932,9FV 0MODE END

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 6. A zatem 6 procent.

Kwota kredytu

N 15P/YR 12I/YR 6,5%PV ?PMT –26133,20FV 0MODE END

Yashiko spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wyso-kości 26 133,20 jenów. Wzięła kredyt na 15 lat, na 6,5%. Jaka jest kwota kredytu?

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 3 000 000. A zatem są to 3 000 000 jenów.

Andrzej Fesnak204

Rata

N 25P/YR 12I/YR 5,3PV 80000PMT ?FV 0MODE END

Ljubava wzięła na 25 lat kredyt 80 000 funtów, opro-centowany na 5,3%. Ile wyniesie rata kredytu?

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 481,76 funtów. A zatem rata to 481,76 funtów.

Całkowita spłata i odsetki

Ljubava musi spłacać 481,76 × 12 miesięcy × 25 lat = 144 528,29 funtów.

Tyle zapłaci łącznie.

Odsetki to 144 528,29 – 80 000 = 64 528,29 funtów.

Jak widzisz, możesz w kilka sekund mieć pełną informa-cję na temat kredytów. Jeżeli porównasz tę informację z bankową informacją, to łatwo obliczysz, jakie dodatko-we koszty są ukryte w tym instrumencie finansowym.

Kredyty — jak wiemy — to jeden z najbardziej rozpo-wszechnionych instrumentów finansowych. Większość ludzi miała z nimi do czynienia. Większość też jest zdania, że kredyty łatwo mogą spowodować problemy finansowe związane ze spłatą rat. Niewielu potrafi ob-liczyć sobie raty kredytu. Jak zauważyłeś, najczęściej

Jak mądrze korzystać z kredytów? 205

kredytobiorcy są zdani na informacje przekazywane przez sprzedawców. Panuje słuszne na ogół przekona-nie, że im niżej jest oprocentowany kredyt, tym lepiej dla kredytobiorcy.

Wyobraź sobie zatem sytuację taką:

Kredyt samochodowy

Chcesz kupić samochód wart 45 000 zł. Masz 15 000, więc potrzebujesz finansowania na 30 000 zł. Chciałbyś miesięczne raty. Wybrałeś markę i idziesz do dwóch de-alerów.

Dealer I proponuje Ci 30 000 zł kredytu na 9,5%, na �4 lata. Musisz wykupić ubezpieczenie OC, AC i NW za 2 100 zł.

Dealer II proponuje Ci 30 000 kredytu na 11,2%, na �3 lata. Możesz kupić OC, AC i NW za promocyjną cenę 300 zł.

Każdy dealer oczywiście twierdzi, że jego oferta jest najatrakcyjniejsza.

A jak Ty uważasz?

Dealer ICzęstotliwość rat w roku P/YR 12Wartość przyszła kredytu FV 0Kwota kredytu PV 30 000 złPoziom oprocentowania I% 9,5%Czas trwania kredytu N 4Rata PMTPo wprowadzeniu tych informacji do komputera i naci-śnięciu PMT otrzymujesz 753,69. Tyle wynosi rata.

Andrzej Fesnak206

Rata 753,69 zł × 48 = 36 177,31 zł — tę kwotę z oprocen-towaniem zapłacisz dealerowi.

Odsetki wynoszą zatem 6177,31 zł.

Ubezpieczenie to 2100 zł.

Całkowity koszt odsetek i ubezpieczenia to 6177,31 + 2100 =8277,31 zł.

Dealer IICzęstotliwość rat w roku P/YR 12Wartość przyszła kredytu FV 0Kwota kredytu PV 30000 złPoziom oprocentowania I% 11,2%Czas trwania kredytu N 3Rata PMTPo wprowadzeniu tych informacji do komputera otrzy-mujesz 985,01. Tyle wynosi rata.

Rata 985,01 zł × 36 = 35 460,19 zł — tę kwotę z opro-centowaniem zapłacisz dealerowi.

Odsetki wynoszą zatem 5460,19 zł.

Ubezpieczenie to 300 zł.

Całkowity koszt odsetek i ubezpieczenia to 5460,19 + 300 = 5769,19.

Porównaj teraz obie możliwości:

Dealer I Dealer II RóżnicaOdsetki w zł 6177,31 5460,19 717,12Ubezpieczenie w zł 2100,00 300,00 1800,00Razem w zł 8277,3 5760,19 2517,19Dealer II, mimo droższego kredytu, dał Ci lepsze moż-liwości.

Jak mądrze korzystać z kredytów? 207

Korzystając z jego usług, zapłacisz w sumie 2517,19 zł mniej.

Oczywiście przy założeniu, że Twoja płynność finanso-wa pozwala na miesięczny wydatek 985,01 zł, a nie tyl-ko 753,69 zł.

Jak widzisz, analiza pomaga Ci zaoszczędzić zawsze tro-chę pieniędzy. W wypadku większych kredytów kwoty te mogą iść w dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych.

Jak sobie radzić z tymi zagadnieniami?

W wypadku kredytu możesz płacić raty stałe lub male-jące.

Budowa rat jest różna, w ich obrębie istnieją dwa róż-ne mechanizmy naliczania odsetek i części kapitałowej kredytu.

Powoduje to różne przepływy finansowe.

Odsetki i całkowita kwota spłaty też będą różne.

Ten sam kredyt może kosztować więcej lub mniej — w zależności od sposobu spłaty.

Spłata kredytu

Rata stała

Rata malejąca

Andrzej Fesnak208

Rata malejąca

W wypadku rat malejących wpłaca się coraz mniej- �szą kwotę.

W ramach kwoty w każdej racie część kapitałowa �jest stała, ale zmienia się wielkość odsetek.

Odsetki maleją, a część kapitałowa pozostaje taka �sama.

Procedura obliczania

Masz do wykonania kilka kroków.

1 rata

Ustal miesięczną wysokość oprocentowania.1.

Ustal liczbę rat.2.

Ustal wysokość części kapitałowej raty.3.

kapitał

odsetki1

2

3

··n

n

Kole

jne

raty

Proporcja zmienia się

Jak mądrze korzystać z kredytów? 209

Ustal odsetki od bieżącej sumy zadłużenia w skali 4. miesięcznej.

Zsumuj odsetki oraz część kapitałową raty.5.

Kolejne raty

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową.6.

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty.7.

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki.8.

Dowolna rata

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową spłaconą.9.

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty.10.

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki.11.

Przykład

1 rata

Ustal miesięczną wysokość oprocentowania:1.

12% ÷ 12 miesięcy = 1% miesięcznie

Ustal liczbę rat:2.

20 lat × 12 miesięcy = 240 rat

Ustal wysokość części kapitałowej raty:3.

240 000 zł ÷ 240 = 1000 zł

Ustal odsetki od bieżącej sumy zadłużenia w skali 4. miesięcznej:

240 000 zł × 1% = 2400 zł

Zsumuj odsetki oraz część kapitałową raty:5.

2400 zł + 1000 zł = 3400 zł

Twoja I rata to 3400 zł.

Twój kredyt240 000 złna 20 latna 12%

Andrzej Fesnak210

Kolejne raty

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową:6.

240 000 zł — 1000 zł = 239 000 zł

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty:7.

239 000 zł × 1 %= 2390 zł

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki:8.

1000 zł + 2390 zł = 3390 zł

Dowolna rata

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową spłaconą:9.

Chcesz obliczyć np. 40. ratę:

40 × 1000 zł = 40 000 zł

240 000 zł — 40 000 zł = 200 000 zł

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty:10.

200 000 zł × 1% = 2000 zł

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki:11.

1000 zł + 2000 zł = 3000 zł

W wypadku takiego kredytu odsetki wyniosą łącznie 289 200 zł.

Rata równa (stała)

W wypadku rat równych spłaca się ciągle taką samą �kwotę.

W ramach kwoty w każdej racie zmienia się propor- �cja pomiędzy częścią kapitałową a odsetkami.

Odsetki maleją, a część kapitałowa rośnie. �

Do wyliczania raty stałej potrzebny Ci jest komputer fi-nansowy. Obliczmy ten sam kredyt.

Jak mądrze korzystać z kredytów? 211

Słownik pojęć komputera finansowego

Częstotliwość rat w roku Periods per Year P/YR 12Tryb Mode END ENDExitCzas trwania kredytu Number of periods N 20 Całkowita liczba rat Number of Periods N x P/YR Shift NOprocentowanie kredytu Interest I% YR 12Kwota kredytu Present Value PV 240 000Rata kredytu Payment PMT ?Wartość przyszła kredytu Future Value FV 0Obliczasz PMT 2642,61

Całkowity koszt �

–2642,61 zł × 240 miesięcy = –634 225,61 zł

RCL PMT × RCL N = –634 225,61 zł

Koszt odsetek �

634 225,61 — 240 000 zł = 394 225,61 zł

RCL PMT × RCL N + RCL PV = 394 225,61 zł

W wypadku spłaty:

Ratą stałą płacisz 634 225,61 zł łącznie — w tym �394 225,61 zł.

Ratą malejącą płacisz 529 000,00 zł łącznie — w tym �289 200,00 zł.

Różnica w odsetkach to 394 225,61 – 289 200 = 105 025,61

Dlaczego za ten sam kredyt można zapłacić aż o 36% drożej?

Andrzej Fesnak212

Jak pamiętasz, w racie stałej proporcja między kapita-łem a odsetkami zmienia się. Ale w racie malejącej jest od samego początku kilkakrotnie wyższa.

Nr raty Rata stała 2642,61 Rata malejącaKapitał Odsetki Kapitał Odsetki Razem

1 242,61 2400,00 1000 2400 340060 436,22 2206,39 1000 1800 2800120 792,78 1849,83 1000 1200 2200150 1068,55 1574,06 1000 900 1900180 1440,24 1202,37 1000 600 1600200 1757,36 885,25 1000 400 1400240 2616,47 26,14 1000 10 1010Jak widzisz, dopiero w okolicy 150. raty część kapitało-wa raty stałej jest mniej więcej taka, jak część kapitało-wa raty malejącej od samego początku. A 150 miesięcy to 12 i pół roku.

Przez ten czas w systemie raty stałej umorzyłeś 83 662,06 zł z kapitału kredytu.

W ratach malejących natomiast 150 000,00 zł.

Opłacasz odsetki z kwoty pozostałej — dlatego w syste-mie rat stałych są one o 1/3 wyższe.

Jeśli więc możesz — zawrzyj umowę, w której możesz wcześniej spłacić część kredytu bez odsetek.

A podejmując się kredytu, pamiętaj o całości spłat — i pomyśl, czy rzeczywiście to, co kupujesz, warte jest tego, żeby zapłacić kilkakrotnie więcej.

Nie myśl, że jestem przeciwnikiem kredytów — wprost przeciwnie, uważam je za rewelacyjne narzędzie. Dziś

Jak mądrze korzystać z kredytów? 213

ludzie narzekają na kredyty, a powinni na swoje wybo-ry. Poczytaj, jak kiedyś pisano o kredytach.

„Uważamy, że zbyteczne objaśniać, co jest kredyt, bo któż go w życiu swem nie potrzebował, kto z kredytu nie korzystał? A że kredyt nie jest rzeczą błahą, służy nam za dowód, że jeśli usłyszymy o człowieku: że ma ogromny kredyt, nabieramy pewnego szacunku do tego człowie-ka — gdyż rozumujemy, że kto ma kredyt, musi być bez wątpienia uczciwym lub bogatym — wyrażenie zaś: ten człowiek nie ma najmniejszego kredytu — budzi u nas współczucie, litość, a częstokroć złe wyobrażenie o tem indywiduum, które nieszczęściem postradało kredyt, a tem samym wiarę u ludzi”49.

Słowo „kredyt” pochodzi od łacińskiego czasowni-ka: crēdere (infinitivum, presentum activum crēdō), crēdere — „wierzyć, ufać”.

Indicativus praesentis activiOsoba L. pojedyncza L. mnoga1 credo credimus2 credis creditis3 credit credunt

I rzeczywiście, bank musi Ci zaufać, żeby pożyczyć pie-niądze. To nie ma znaczenia, że zapłacisz z nawiązką. Najpierw musisz być w ogóle godnym kredytu — czyli zaufania. To nic innego jak Twoja zdolność kredytowa.

49 Krótkie objaśnienia o zabezpieczeniu na życie spisane i wydane przez Dyrekcyję Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie czcionkami Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod zarządem Konst. Mańkowskiego 1869, wznowione przez Allianz Polska.

Andrzej Fesnak214

Jak widzisz, 3. osoba liczby pojedynczej brzmi w czasie teraźniejszym credit — czyli ufa. A zatem ktoś najpierw musi zaufać, by potem zaczęły się przepływy finansowe.

Jeśli więc już bierzesz kredyt — przelicz wszystko do-kładnie — abyś nie nadużywał tego zaufania.

Czego się nauczyłeś o kredytach?

Biorąc kredyt, należy rozważyć, czy powinny być �raty stałe, czy raty malejące.

Bierz zawsze najniższe oprocentowanie. �

Nie zawsze samo oprocentowanie kredytu jest naj- �ważniejsze. Równie istotne są inne informacje, jak np. możliwość wcześniejszej spłaty.

Sprawdzaj warunki umowy kredytowej dokładnie, �rabaty oraz dodatkowe płatności są istotne.

Czasem wyższe oprocentowanie daje po uwzględ- �nieniu dodatkowych informacji niższe wydatki.

Jeżeli będziesz chciał szybko podpisać umowę kre- �dytową, na pewno zrobisz coś pochopnie i ponie-siesz konsekwencje finansowe swojej decyzji.

Myśląc o kredytach, zawsze będziesz miał do czynie- �nia z następującymi elementami zagadnienia:

Kwota kredytu. Jeśli wiesz, na ile czasu chcesz �kredyt, wiesz, na jaką ratę możesz sobie pozwolić, wiesz, jakie jest oprocentowanie — możesz obliczyć sobie, na jaką kwotę kredyt możesz zaciągnąć.

Okres spłaty kredytu. Jeśli wiesz, jakiej wy- �sokości jest rata, wiesz, jak jest oprocentowany

Jak mądrze korzystać z kredytów? 215

kredyt i wiesz, jakiej jest on wysokości — możesz obliczyć okres spłaty kredytu.

Wysokość raty. Jeśli wiesz, ile czasu ma być �spłacany kredyt, wiesz, jak jest oprocentowany, znasz wysokość kredytu — możesz obliczyć, jakiej wysokości będzie rata kredytowa.

Oprocentowanie kredytu. Jeśli wiesz, jakiej �wysokości jest rata, wiesz, jaka jest kwota kredytu i wiesz, ile czasu mają być płacone raty — możesz obli-czyć, jakie jest rzeczywiste oprocentowanie kredytu.

Jeśli będziesz kontrolować powyższe elementy, mo- �żesz zweryfikować każdą złożoną Ci propozycję.

Obliczając koszty kredytu, pamiętaj o kwotach, które �możesz zaoszczędzić, biorąc lepszy kredyt. Taka kwota może w przyszłości zastąpić Ci kwotę całego kredytu.

Różnica 1% może oznaczać kilkadziesiąt tysięcy złotych �na przestrzeni lat, różnica 2% to podwójna taka kwota.

Kredyt to genialny mechanizm finansowy, pozwala �Ci realizować swoje cele bez wymaganych pieniędzy — jeśli dobrze użyjesz tego mechanizmu, szybko się wzbogacisz.

Źle dobrany kredyt może oznaczać dla Ciebie ruinę fi- �nansową, na przestrzeni lat stracisz milion lub więcej.

Jeśli nie będziesz kontrolować kredytów — będziesz �zawsze ponosić w przyszłości straty związane z nad-miernymi opłatami.

Twórz zawsze system mechanizmów finansowych �połączonych wraz z kredytem — dzięki temu mądrze wykorzystasz dany Ci czas.

Andrzej Fesnak216

Ważne terminy

Rata kredytu �

Rata stała �

Rata malejąca �

Kwota kredytu �

Procentowe zadłużenie kredytem �

Oprocentowanie kredytu �

Całkowita spłata kredytu �

Odsetki kredytu �

Balans kredytu �

Ad futuram rei memoriam…

Jak jest zbudowana rata stała? �

Jak jest zbudowana rata malejąca? �

Jak możesz obliczyć właściwą kwotę kredytu? �

Jak obliczasz oprocentowanie kredytu? �

Co możesz wywnioskować z kwoty całkowitej spła- �ty kredytu?

Co wnioskujesz z oprocentowania kredytu? �

O czym informuje balans kredytu? �

217

Nieruchomość to produkt potrzebny każdemu. Każdy musi gdzieś mieszkać, gdzieś żyć. Nic więc dziwnego, że większość ludzi jest tym żywotnie zainteresowana, aby posiadać nieruchomość. I tu pierwsza dziwna wia-domość dla Ciebie, Drogi Czytelniku.

Nigdy nie będziesz posiadał żadnej nieruchomości! Jak to możliwe, skoro przecież inni ludzie mają? Ano, nie-stety, ludzie nie mają żadnych nieruchomości. Wcale źle nie przeczytałeś. I ja jako autor też jestem przy zdro-wych zmysłach.

Nikt nigdy i nigdzie nie miał żadnej nieruchomości. To skrót myślowy, że się ma nieruchomość.

Większość ludzi, chcąc nabyć prawa do nieruchomości, zaczyna od oglądania nieruchomości, a potem udaje się do banków w sprawie kredytów.

To, co możesz posiadać to jedynie (aż) prawo do użytkowania nieruchomości. Prawo do władania nią, czerpania z niej pożytków. Ale nigdy nie masz nierucho-mości.

Powinni zacząć zupełnie od czegoś innego — od obli-czenia „na ile nieruchomości mogą sobie pozwolić”.

Jak finansować nieruchomości?

Andrzej Fesnak218

Jak pamiętasz, kredyt zły to m.in. kupowanie nierucho-mości, których nie możemy utrzymać i spłacić. Łatwo to sobie uzmysłowić, stosując zasady zdrowia finanso-wego w planowaniu obciążeń kredytem hipotecznym.

Nie będziemy się teraz zastanawiać nad tym, gdzie ku-pić tanio nieruchomość. Takich możliwości są setki i tysiące. Teraz prześledzimy kilka założeń finansowych związanych z koncepcją zdrowia finansowego.

Jeżeli chcesz zachować reguły zdrowia finansowego — musisz przyjąć dane wskaźniki finansowe do określania swojej sytuacji. Jednym z tych wskaźników jest procent Twoich przychodów przeznaczony na spłatę raty kre-dytowej.

Nie ma znaczenia, jak ocenia Twoją zdolność kredytową bank. Chodzi tu o Twoje zdrowie finansowe, a nie po-litykę sprzedażową banku. W praktyce reguła zdrowia finansowego jest o wiele bardziej surowa niż scoring bankowy, czyli ocena przez analityka Twojej zdolności finansowej.

Złota reguła mówi, że nie powinieneś się zadłużać na więcej niż 28–33% swoich dochodów. A zatem jeżeli zarabiasz 3000 zł, to nie powinieneś przeznaczać na ratę kredytową 30­letniego kredytu hipotecznego wię-cej niż 1000 zł. Jak zapewne zauważysz, niewiele kre-dytu można za taką ratę otrzymać.

1000 zł raty, 30 lat kredytu hipotecznego, kwota kredytu przy oprocentowaniu

4% 5% 6% 7% 8% 9% 10%

209461,24 186281,62 166791,61 150307,57 136283,49 124281,87 113950,82

Wiem, co zaraz powiesz. Rzucisz kilka tzw. niewybred-nych słów, czyli przekleństw pod moim adresem, bo

Jak finansować nieruchomości? 219

przecież za taką kwotę przy cenie ok. 7000 zł za m² można kupić od 30 do 16 m² kwadratowych lokalu.

Dlatego odpowiedz sobie na podstawowe pytanie:

Chcesz uzasadniać swoje święte oburzenie czy poznać reguły zdrowia finansowego?

Czy z faktu, że ludzie nie mogą pohamować się w nad-miernej konsumpcji, ma wynikać, że nie istnieją reguły zdrowia finansowego?

Odnieśmy to do zdrowia fizycznego. Istnieją parame-try opisujące zdrowego człowieka. Jeżeli dorosły męż-czyzna ma 180 cm wzrostu, to waga powinna wahać się między 77 a 87 kg. Dzienne spożycie kalorii nie powin-no przekraczać 3500 kilokalorii. Nie przeczy to faktowi, że są tacy, co jedzą 7000 kalorii i ważą 120 kg. Istnieją i żyją. Funkcjonują.

Ale czy na pewno dobrze się czują i są zdrowi? Czy to jest ideał?

Mam nadzieję, że to porównanie uzmysłowiło Ci cały problem.

To nie ma znaczenia, że osoba zarabiająca 3000 zł ma ratę kredytową 1800 zł, a za 1200 zł żyje i jakoś się jej to udaje. Ta sytuacja jest potencjalnym zagrożeniem, ponieważ współczynnik zadłużenia wynosi 60% zara-bianego kapitału.

Gdyby wynosił 28–33%, takiej osobie żyłoby się o wiele łatwiej i lepiej.

Popatrz, jak to wygląda przy różnej stopie procentowej w wypadku raty 1800 zł.

Andrzej Fesnak220

Kwota kredytu jest znacząco większa.1800 zł raty, 30 lat kredytu hipotecznego, kwota kredytu przy oprocentowaniu

4% 5% 6% 7% 8% 9% 10%

377030,32 335306,91 300224,91 270553,62 245310,29 223707,36 205111,48

Jeśli wziąłbyś ten kredyt na 4%, wyniesie on 377 030,32 zł.

Przy średniej cenie 7000 zł za m² (2008, Warszawa) wychodzi 53 m², a więc dwa, a może nawet i trzy pokoje według socjalistycznych norm budowlanych.

Ale sytuacja jest moim zdaniem nadal podbramkowa.

Na razie wszystko działa dobrze. Masz 3000 zł, z czego 1800 przeznaczasz na ratę, a 1200 zł masz na życie.

Zobacz, co się stanie, jeżeli Twój kredyt będzie drożał po 0,5% w ciągu kolejnych kwartałów:

377 030,32 kredytu, na 30 lat, rata stała kredytu przy oprocentowaniu

4% 4,5% 5% 5,5% 6% 6,5% 7%

1800 1910,36 2023,98 2140,74 2260,49 2383,09 2508,39

1200 1089,64 976,02 859,26 739,51 616,91 491,61

W ostatnim wierszu masz kwotę pozostałą do dyspozy-cji z 3000 zł po zapłaceniu raty kredytu.

Ile mniej będziesz mieć w kieszeni przy wzroście oprocentowania kredytu o 0,5%

4% 4,5% 5% 5,5% 6% 6,5% 7%

1 800 1910,36 2023,98 2140,74 2260,49 2383,09 2508,39

1200 1089,64 976,02 859,26 739,51 616,91 491,61

Różnica 110,36 223,98 340,74 460,49 583,09 708,39

Jak widzisz, zmiana o 0,5% kosztuje Cię ok. 110 zł. Niby niewiele, ale przekraczasz punkt krytyczny.

10 min w życiu człowieka nie znaczy nic. Ale spróbuj posiedzieć te 10 min pod wodą bez powietrza. Albo umrzesz, albo uszkodzisz trwale i nieodwracalnie mózg, bo przekraczasz linię krytyczną 2 min. Tak samo jest w tym omawianym przypadku finansowym.

Jak finansować nieruchomości? 221

Jeśli jest to 60% zadłużenia, to zmniejszenie pozostałej na życie kwoty 1200 zł o 110 zł staje się poważnym pro-blemem, ponieważ jest to prawie 10% (9,17%) dostęp-nego kapitału.

Gdybyś zarabiał 5000 zł, to rata 1800 stanowiłaby 36%. Więc nawet przy kredycie, który podrożeje do 7% przy racie 2508,39 zł, będziesz mieć ok. 50% miesięcznego zarobku.

Wtedy zmiana raty o 110 zł, z 1800 zł na 1910 zł, ozna-czałaby, że poziom zadłużenia wzrósł do 38%. Wzrost w takiej sytuacji to 2,2% środków miesięcznych.

Ale przy zarobkach 3000 zł kwota 110 zł to 3,67 % środ-ków miesięcznych, a więc odczuwane to będzie relatyw-nie jak 2 razy większe obciążenie.

Osoba zarabiająca 5000 zł w porównaniu musiałaby mieć podwyżkę raty o 183,34 zł, żeby odczuwać to po-dobnie.

Jak sam widzisz, koncepcja zdrowia finansowego ma swoje uzasadnienie i nie ma nic wspólnego z proble-mem, czy stać Cię na daną nieruchomość…

Kiedy bierzesz kredyt, powinieneś zawsze mieć na względzie całokształt kosztów, czyli wiedzieć, ile musisz łącznie zapłacić.

Andrzej Fesnak222

Przyjrzyj się:

N 30P/YR 12I/YR 11PV 30 000,00PMT ?FV 0MODE END

Postanowiłeś kupić mieszkanie na kredyt hipoteczny. Wziąłeś 300 000 zł na 30 lat na 11%.

Ile zapłacisz za ten kredyt? Po wprowadzeniu tych in-formacji do komputera i naciśnięciu PMT otrzymujesz –2856,97.

Twoja rata kredytowa równa będzie wynosić 2856,97 zł. Tych rat masz 30 × 12 = 360

360 rat × 2 856,97 zł = 1 028 509,27 zł

Spłacając ten kredyt przez 30 lat, zapłacisz w sumie po-nad milion zł — czyli ponad 3 razy więcej niż wziąłeś!

Dokładnie 343%!

Jak to możliwe?

Zwróć uwagę, że proporcja pomiędzy kapitałem bazo-wym a odsetkami ciągle się zmienia.

W przypadku długiego kredytu hipotecznego przez wie-le lat spłacasz przede wszystkim odsetki. Część odset-kowa i kapitałowa w racie zrównują się dopiero po 2/3 okresu kredytu.

Jak finansować nieruchomości? 223

Tabela przedstawia wyniki obliczeń w zaokrągleniu do pełnej złotówki:

Rok Rata nr Rata równa 2857 złKapitał w racie Odsetki w racie

1 1 107 27501 2 108 27491 3 109 27481 12 118 27392 24 132 27253 36 147 27104 48 164 26935 60 183 26746 72 205 26527 84 228 26298 96 255 26029 100 264 2593

10 120 317 254013 150 417 244015 180 548 230917 200 658 219920 240 947 191023 275 1304 155324 285 1428 142925 300 1638 121927 324 2039 81828 336 2275 58229 348 2538 31930 359 2806 5130 360 2832 25

Dopiero w racie 285. masz równowagę między kapita-łem i odsetkami. Ale rata 285. oznacza, że już od 23 lat

Andrzej Fesnak224

i 9 miesięcy spłacasz kredyt. Zdążyłeś już wpłacić do banku 2857 zł × 285 = 814 245 zł i do spłacenia masz jeszcze połowę kredytu, bo 154 437 zł!

Tak działa magia procentu składanego, kiedy bank jest czarnoksiężnikiem, mugolem jesteś Ty!

Dla tych, którzy nie słyszeli nigdy o Harrym Potterze, wyjaśnienie: mugol — to „pozamagiczny gość”, czyli po-zbawiony umiejętności uprawiania jakiejkolwiek magii. A zatem o magii procentu składanego nie ma co w ogóle wspominać!

Pozwoliłeś na działanie procentu składanego przeciw-ko sobie! Jedyną pociechą jest to, że w zamian masz mieszkanie. Zapłaciłeś za nie jednak 3 razy więcej.

Najczęściej jest tak, że tracisz, ponieważ nie potrafisz skontrolować faktów finansowych.

Jak widzisz, nadpłata taka może być całkiem spora, ponieważ przy długoterminowym, 30­letnim kredycie oprocentowanie działa na korzyść banku, a na naszą niekorzyść. W okresie 30 lat zapłacisz:

od 5,5% dwukrotnie więcej,��

od 9,5% trzykrotnie więcej,��

od 13,0% czterokrotnie więcej.��

Łatwo więc sobie możemy wyliczyć, że nieruchomość wartą 600 000 zł (75 m2 po 8000 zł) kupujemy za 1,2 mln, 1,8 mln lub 2,4 mln zł. Szansa odsprzedaży z zy-skiem przy takim sposobie finansowania nie istnieje.

Jak finansować nieruchomości? 225

W przypadku długotrwałych kredytów hipotecznych warto się również zastanowić, jaki wpływ ma oprocen-towanie na funkcjonowanie kredytu.

Już różnica 1% może oznaczać w perspektywie 30 lat wiele.

A różnica kilku procent z kolei — może oznaczać bardzo wiele.

Kredyt hipoteczny, 300 000 zł na 30 lat

Stopa % Rata Całość kredyturata x 360

Ponad kredyt zapłaciłeś

O ile więcej oznacza 1%

5% 1610,46 579765,60 279765,60

6% 1798,65 647514,57 347514,57 67747,22

7% 1995,91 718526,69 418526,69 71012,12

8% 2201,29 792465,74 492465,74 73939,05

9% 2413,87 868992,43 568992,43 76526,69

10% 2632,71 947777,30 647777,30 78784,87

11% 2856,97 1028509,27 728509,27 80731,97

12% 3085,84 1110901,60 810901,60 82392,33

Jak widać z tabeli:

Jeżeli zamiast kredytu na 5% weźmiesz kredyt na �6% — to zapłacisz 67 747,22 zł więcej.

Jeżeli zamiast kredytu na 6% weźmiesz kredyt na �7% — to zapłacisz 71 012,12 zł więcej.

Jeżeli zamiast kredytu na 7% weźmiesz kredyt na �8% — to zapłacisz 73 939,05 zł więcej itd.

Jest to mało prawdopodobne, abyś mógł znaleźć na rynku o określonych parametrach finansowych roz-piętość grubo ponad 100%. Jest to prawie pewne, że nie będziesz miał możliwości zdobycia kredytu za 5% lub 12%. Ale jest wielce prawdopodobne, że znajdziesz bank, który ma kredyt o 1% tańszy. Ten 1% na prze-strzeni lat to średnio kwota ok. 70 000 zł. A w wypadku

Andrzej Fesnak226

gdybyś znalazł kredyt o 2% tańszy — zaoszczędzisz ok. 150 000 zł na przestrzeni lat. To połowa całego Two-jego kredytu! Również miesięczna rata będzie średnio o 400 zł niższa, jeżeli kredyt jest tańszy o 2%.

Balans Twojego kredytu hipotecznego

Aby obliczyć, ile mógłbyś zaoszczędzić, spłacając kredyt wcześniej, trzeba policzyć, którą ratę spłaciłeś oraz ile jeszcze kredytu jest do zapłacenia.

Tabela przedstawia wyniki obliczeń w zaokrągleniu do pełnej złotówki.

300 000 zł na 30 lat na 11%

Rata wynosi 2856,97 zł

2856,97 zł × 360 = 1 028 509,27

Lata Nr ostatniej raty kredytu

Pozostały bilans

Pełna kwota 360 rat

Część spłacona + bilans

Zaoszczędzisz

10 120 276788zł 1028510zł 619624zł 408886zł

15 180 251362zł 1028510zł 765617zł 262893zł

20 240 207403zł 1028510zł 893075zł 135435zł

25 300 131400zł 1028510zł 988464zł 40018zł

30 360 0zł 1028510zł 1028510zł 0zł

Jeśli zatem możesz np. po 20 latach spłacić wcześniej kredyt — zaoszczędzisz dodatkowo 135 435 zł.

Oprocentowanie kredytu i jego długość są ze sobą ściśle powiązane i wpływają na siebie jako parametry zmien-nych. Tak jak 2 boki w prostokącie.

Poniższa tabelka pokaże Ci, jakie stopy procentowe po-wodują podwojenie lub potrojenie wartości spłaty kre-dytu.

Jak finansować nieruchomości? 227

A zatem jeżeli masz zamiar wziąć kredyt na 25 lat, to przy stopie 6,4% zapłacisz 2 razy tyle, ile wziąłeś, a przy stopie 11,3% zapłacisz 3 razy tyle.

Okres kredytu % podwojenia % potrojenia

20 lat 8,00 % 14,1%

25 lat 6,40 % 11,3 %

30 lat 5,35 % 9,4 %

Czyli — bierzesz 300 000 zł na 25 lat. Jeśli kredyt kosz-tuje 6,4% — oddasz do banku 600 000 zł, a jeżeli kosz-tuje 11,3%, to oddasz 900 000 zł. I to cała filozofia.

Oczywiście, możesz słusznie zakładać, że cena nieru-chomości będzie rosła. Poniższa tabelka pokaże Ci, o ile średniorocznie musi wzrastać, by osiągnąć tyle, ile za-płaciłeś za nią rzeczywiście.

Wartość nieruchomości 300 000 złProcenty pokazują konieczny średnioroczny wzrost wartości

Okres kredytu Zapłaciłeś podwójnie600 000 zł

Zapłaciłeś potrójnie900 000 zł

20 lat 3,53% rocznie 5,65% rocznie

25 lat 2,81% rocznie 4,49% rocznie

30 lat 2,34% rocznie 3,73% rocznie

A zatem możesz być już chyba spokojny, taki wzrost nieruchomości osiągają prawie zawsze w przypadku po-dwojenia wartości. W przypadku potrojenia pewnie nie zawsze w okresie 20 lat, ale w okresie 30 z pewnością.

Tylko czy na pewno możesz być spokojny? A co z Bez-litosną Krwawą Lady? Jaką Krwawą Lady? Nie rozu-miesz, o co chodzi? Pachnie bezsensem?

Co z Krwawą Lady o imieniu Inflacja?

Bezlitośnie wytnie w pień część Twoich pieniędzy i war-tości, które uzyskałeś. Lokal kosztował 300 000 zł. Je-

Andrzej Fesnak228

żeli miałbyś mieć równowartość 300 000 zł po latach działania inflacji, to musiałbyś mieć odpowiednio:

Ekwiwalent wartości nabywczej 300 000 złŚrednioroczna inflacja

Lata 2,0% 2,5% 3,0% 3,5% 4,0% 4,5%

20 lat 445784,22 491584,93 541833,37 596936,66 657336,94 723514,21

25 lat 492181,80 556183,23 628133,38 708973,50 799750,90 901630,34

30 lat 543408,48 629270,27 728178,74 842038,11 973019,25 1123595,44

Jak to zinterpretować?

Bardzo prosto. Kupiłeś 25 lat temu lokal wart 300 000 zł, na kredyt oprocentowany na 6,4% rocznie. Nierucho-mość drożała o 2,81% rocznie. Średnioroczna inflacja wynosiła 3%. Powinieneś sprzedać za 628 133,38, ale możesz tylko za 600 000 zł.

Czyli tracisz 28 133,38. A ponieważ zapłaciłeś tak na-prawdę 600 000, to problem jest większy.

Rzeczywista wartość nabywcza 600 000 złŚrednioroczna inflacja

Lata 2,0% 2,5% 3,0% 3,5% 4,0% 4,5%

20 lat 403782,80 366162,57 332205,45 301539,53 273832,17 248785,72

25 lat 365718,52 323634,35 286563,34 253888,19 225070,08 199638,36

30 lat 331242,53 286045,61 247192,06 213767,05 184991,20 160200,01

W porównaniu z okresem nabycia nieruchomości, Two-je pieniądze trochę straciły na wartości.

Więc jeżeli sprzedałeś tę nieruchomość po 25 latach za 600 000 zł, to przy średniej inflacji 3% rocznie straciłeś 600 000 – 286 563,34 = 313 436,66 zł. Gdyby infla-cja wynosiła 2%, to straciłbyś 600 000 – 365 718,52 = 243 281,48 zł.

To tak, z grubsza rzecz biorąc, wygląda od strony finan-sowej nabywanie nieruchomości na kredyt.

Jak finansować nieruchomości? 229

Może teraz myślisz, że jestem przeciwnikiem kredytów hipotecznych? Przyjrzyjmy się tym rozważaniom.

Czynsz czy kredyt?

Dla celów biznesowych wynajmujesz domek o po-wierzchni 180 m2, płacąc 40 zł za m2. Właściciel pro-ponował Ci kupno domku za 630 000 zł. Nie zgodziłeś się, ponieważ masz tylko 100 000 zł wolnej gotówki. Musiałbyś wziąć 530 000 zł kredytu pod zastaw nie-ruchomości. Kredyt jest oprocentowany na 10,3%. Czy dobrze zrobiłeś?

Twój miesięczny czynsz wynosi 7 200 zł, a roczny 86 400 zł. Oznacza to, że jeżeli nie będzie żadnych pod-wyżek czynszu, zapłacisz:

w ciągu 10 lat — 864 000 zł,��

w ciągu 15 lat — 1 296 000 zł,��

w ciągu 20 lat — 1 728 000 zł.��

Sprawdź, co by się stało, gdybyś wziął kredyt hipotecz-ny na 10, 15 lub 20 lat?

N zmienneP/YR 12I/YR 10,3PV 530000PMT ?FV 0END END

Po wprowadzeniu tych informacji do komputera finan-sowego masz odpowiednio:

Andrzej Fesnak230

Lata kredytu Rata Całość kredytu

10 lat 7092,33 851079,83

15 lat 5793,07 1042752,89

20 lat 5220,40 1252896,57

A zatem prosty wniosek:

Biorąc kredyt na 10 lat — po 10 latach masz spłaco-��

ny kredyt, a budynek jest Twój. Od 11. roku zarabiasz na czynszu! Łącznie po 20. roku prowadzenia biznesu masz dzięki kredytowi Cash Flow 864 000 zł na plus!

Biorąc kredyt na 15 lat — po 15 latach zapłacisz ��

o 253 000 zł mniej w porównaniu do czynszu. Ozna-cza to, że już w 13. roku biznesu zaczniesz zarabiać na czynszu. Łącznie po 20. roku prowadzenia bizne-su dzięki kredytowi masz Cash Flow 685 000 zł na plus.

Biorąc kredyt na 20 lat — po 20 latach zapłacisz ��

o 475 000 zł mniej w porównaniu do czynszu. Oznacza to, że już w pod koniec 15. roku biznesu zaczniesz za-rabiać na czynszu. Łącznie po 20 latach prowadzenia biznesu dzięki kredytowi masz Cash Flow 475 000 na plus.

Zadaj sobie trzy ważne pytania. Powiedz głośno do siebie:

Jak mogę spłacać kredyty, wykorzystując magię pro-1. centu składanego dla siebie, a nie przeciw sobie?

Jak mogę komponować różne mechanizmy finanso-2. we tak, aby działały z korzyścią dla mnie?

Jak mogę stworzyć kombinację mechanizmów fi-3. nansowych w taki sposób, żeby mój kredyt z per-spektywy lat był za darmo?

Jak finansować nieruchomości? 231

To wszystko jest możliwe do wykonania. Nie jest też trudne. Wymaga tylko poszerzenia wyobraźni finanso-wej i odpowiednich przeliczeń przy pomocy komputera finansowego. O tym, jak to zrobić — dowiesz się na stro-nie www.planowanie­finansowe.pl. Komputer finanso-wy zawsze pomoże Ci trzymać wszytko pod kontrolą.

Czego się nauczyłeś?

Nie tylko oprocentowanie kredytu jest najważniej- �sze. Równie istotne są inne informacje, np. stopień zadłużenia.

Sprawdzaj warunki umowy kredytowej dokładnie, �rabaty oraz dodatkowe płatności są istotne.

Obliczając koszty kredytu, pamiętaj o kwotach, które �możesz zaoszczędzić, biorąc lepszy kredyt. Taka kwota może w przyszłości zastąpić Ci kwotę całego kredytu.

Różnica 1% może oznaczać kilkadziesiąt tysięcy złotych �na przestrzeni lat, różnica 2% to podwójna taka kwota.

Źle dobrany kredyt może oznaczać dla Ciebie ruinę fi- �nansową, na przestrzeni lat stracisz milion lub więcej.

Jeśli nie będziesz kontrolować kredytów — będziesz �zawsze ponosić w przyszłości straty związane z nad-miernymi opłatami.

Twórz zawsze system mechanizmów finansowych �połączonych wraz z kredytem — dzięki temu mądrze wykorzystasz dany Ci czas.

Dlatego warto się zawsze zastanowić, czy nie dałoby się prefinasować nieruchomości. Takie działanie daje bar-dzo dobre rezultaty finansowe.

Andrzej Fesnak232

Ważne terminy

Procent zadłużenia kredytem �

Oprocentowanie kredytu �

Całkowita spłata kredytu �

Wzrost wartości nieruchomości �

Działanie inflacji �

Odsetki kredytu �

Wcześniejsza spłata balansu kredytu �

Ad futuram rei memoriam…

Jaki jest Twój procent zadłużenia kredytem (jeżeli �masz kredyt)?

Co wynika z oprocentowania kredytu w długim �terminie?

Co zyskujesz dzięki wcześniejszej spłacie kredytu? �

Jak powinieneś obliczać swoją zdolność kredytową? �

Jak kredyt wpływa na koszt nieruchomości? �

O czym informuje balans kredytu? �

Co wynika z inflacji wobec cen sprzedaży? �

Jaki musi być średnioroczny wzrost wartości nie- �ruchomości?

233

Symptomy życia, reprezentowane przez świadomość i przekonania są manifestacją ciała subtelnego — umy-słu, ego i inteligencji50.

Jak widzisz, już w jednym z najstarszych dzieł literac-kich świata pojawia się myśl, że przekonania kształtują naszą świadomość. Niestety, tej ubezpieczeniowej świa-domości najczęściej brakuje nam na każdym kroku.

Wyobraź sobie, że masz firmę produkującą wspaniałe kosmetyki. Masz unikatową maszynę, której nie po-siada nikt. Dzięki niej robisz wspaniałe kremy, szmin-ki, maści, olejki. Gdyby nie ta maszyna — Twoja firma przestałaby istnieć.

Co zrobiłbyś z tą maszyną? Pozostawiłbyś samopas? A może doglądałbyś? A nawet ubezpieczył przed kra-dzieżą i zniszczeniem?

Twoje zdrowie i życie są najważniejszymi elementami Twojego dobrobytu. Są najlepszymi narzędziami, dzię-ki którym możesz wzbogacać się i wzbogacać swoją ro-dzinę. To maszyny do zarabiania pieniędzy.

I te maszyny zabezpieczamy najczęściej najgorzej.

50 Bhagavad­gita. Taka jaką jest, Śri Śrimad A.C, Bhaktivedanta Swami Prabhupada, Warszawa 1986.

Jak powinieneś chronić życie?

Andrzej Fesnak234

W przypadku giełdy każdy, nawet bez żadnej specjali-stycznej wiedzy, wie, że jest jedna, uniwersalna zasada. Kupuj tanio, a sprzedawaj drożej. W przypadku ubezpie-czeń brakuje na ogół tej ludowej mądrości. Najczęściej nie można ich kupić wtedy, gdy są potrzebne. Należy je kupić wcześniej — ale na ogół wielu ludzi twierdzi, że ubezpieczy się później i na pewno z tym zdąży.

Co będzie zawsze narażone w Twoim życiu:

Możesz stracić zdrowie i zdolność do wykonywania �zawodu.

Możesz stracić zdrowie i zdolność do pracy. �

Możesz stracić życie i pozostawić rodzinę z długami �lub problemami finansowymi.

Choroba i wypadek to tzw. ryzyko potencjalne w Two-im życiu. Może się zdarzyć (oby nie) — ale nie musi.

Śmierć jest ryzykiem obligatoryjnym. Zdarzy się na pewno. Pytanie tylko: kiedy?

A teraz bardzo niecodzienne życzenia ode mnie, Drogi Czy-telniku. Pamiętasz, jak życzyłem Ci, abyś umarł w porę? Dziwne, prawda? Jak można komuś życzyć śmierci?

Ty jako osoba

Choroba Wypadek Śmierć

Jak powinieneś chronić życie? 235

Otóż z punktu widzenia doradcy finansowego można. Problem polega bowiem na tym, że większość ludzi umiera nie w porę.

Co to znaczy?

Ludzie umierają przedwcześnie. Oznacza to, że nie 1. wypełnili swoich funkcji rodzinnych, społecznych i finansowych wobec rodziny:

pozostawiają małe dzieci, którym będzie brako- �wać rodzica,

pozostawiają nierozwiązane problemy finansowe, �

pozostawiają na wiele lat samotności swojego �partnera.

Ludzie umierają zbyt późno. Oznacza to z kolei sze-2. reg innych problemów:

nie ma nikogo w ich wieku, z kim mogliby dzielić �doświadczenie życiowe,

żyją dłużej niż ich własne dzieci, �

ich ciało już odmawia posłuszeństwa od lat i są �więźniami łóżka,

najczęściej są zdani na łaskę i opiekę innych ludzi, �

nie mają odpowiednich finansów, aby godnie żyć. �

Mam nadzieję, że doceniasz po tych paru przeczyta-nych słowach, dlaczego życzę Ci, abyś umarł w porę. Ja w każdym razie tak bym chciał.

Jak więc widzisz, w wypadku osoby mamy do czynienia z dwoma rodzajami ryzyka: potencjalnym i obligatoryjnym.

Pamiętaj — w wypadku ryzyka potencjalnego — czas nie gra roli, jeśli dotyczy to rzeczy. Mieszkanie możesz

Andrzej Fesnak236

ubezpieczyć zawsze — chyba że znane jest już zdarzenie przyszłe pewne. Brzmi dziwacznie, prawda? Otóż ubez-piecza się ryzyko, czyli zdarzenie przyszłe niepewne. Jeśli jest już pewne — nie jest ryzykiem. Przekonali się o tym mieszkańcy Opola i Wrocławia w trakcie powodzi stulecia. Kiedy wiadomo było, że fala dojdzie za dzień i zaleje miasto — ustawiły się kolejki chętnych do ubez-pieczenia mieszkania. Trochę sobie tak wspólnie posta-li, bo towarzystwa ubezpieczeniowe pozamykały biura i nie prowadziły wówczas sprzedaży ubezpieczeń.

Ale w wypadku ryzyka obligatoryjnego im później się ubezpieczysz, tym jest to na ogół droższe. Z wiekiem ro-śnie ryzyko związane z Twoją osobą. Kiedy ryzyko do-tyczy ludzi — im później się ubezpieczysz, tym więcej będziesz płacił.

Jak pamiętasz, w przypadku giełdy każdy wie, że zasa-dą jest: kupuj tanio, sprzedawaj drożej. Ale gdy chodzi o ryzyko dotyczące własnego życia — większość ludzi woli kupować później, kiedy już jest zawsze drożej.

Twoje ryzyko Jaka polisa Czy ważny jest Twój wiek?

Zdrowie Kapitałowa, na życie i dożycie z dodatkiem ochrony zdrowia

Tak

Śmierć naturalna Terminowa lub inna dowolna

Tak

Śmierć na skutek wypadku

Dowolna z dodatkiem Tak

Spłata kredytu Kapitałowa, na życie i dożycie, z funduszem inwestycyjnym

Tak

Jak powinieneś chronić życie? 237

Twoje ryzyko Jaka polisa Czy ważny jest Twój wiek?

Wykształcenie dzieci Kapitałowa, na życie i dożycie

Tak

Posag Kapitałowa, na życie i dożycie

Tak

Renta kapitałowa Rentowa, emerytalna Nie, ważny jest kapitał

Jak widzisz, ryzyko związane z wiekiem nie istnieje tyl-ko wtedy, gdy chodzi o czystą rentę kapitałową.

Czyli, innymi słowy, potrzebne Ci są ubezpieczenia na życie rozumiane zupełnie inaczej, niż to wprowadziła paranoja sprzedażowa z okresu wdrażania nieudanej reformy emerytalnej 1999/2000. Ubezpieczenie na ży-cie nie jest żadnym dodatkiem emerytalnym w ramach III filaru. To jedna z możliwych funkcji porównywalna do czubka góry lodowej wobec innych, które pełni. Pod-stawą jest ochrona. Najprościej wyrażają to doradcy fi-nansowi:

„Podstawową przesłanką do kupna ubezpieczenia na życie jest zamiana niepewności, że osoba może nie być w stanie pokryć wszystkich zobowiązań finansowych w przypadku nieszczęścia, na pewność, że te wszystkie finansowe zobowiązania zostaną pokryte”51.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz dla swe-go życia?

Odpowiedź na to pytanie dla każdego jest prosta. Sku-tecznej, przede wszystkim. Ale co to znaczy: skutecznej? 51 S. Mitra, T. Potts, L. LaBrecque, Practicing Financial Planning for Proffesionals, Rochester 2005.

Andrzej Fesnak238

W tej materii nawet specjaliści, doradcy z tytułem, mają podzielone zdania. Przyjrzyjmy się prostemu modelowi rodziny, żeby łatwiej prześledzić tok rozumowania.

Jan i Ewa Przykładzińscy są małżeństwem. Jan zarabia 4000 zł netto miesięcznie, a Ewa 3000 zł netto mie-sięcznie. Dzieci: Jaś (5 lat) i Małgosia (3 lata) są zdrowe i w wieku przedszkolnym. Przykładzińscy mają kredyt hipoteczny (300 000 zł, na 30 lat, 7%, w złotówkach, rata stała 1995,91 — spłacili już 31 rat) i spłacają rów-nież samochód osobowy (50 000 zł, 7 lat, 9%, rata stała 804,45 zł, spłacone 7 rat). Z przepływów finansowych wynika, że obsługa kredytów to ok. 2800 zł, na życie pozostaje 4200 zł. Czasem udaje się z tego wykroić ja-kieś oszczędności, czasem zużywa się wszystko, a nawet robi debet kilkuset złotych na koncie. Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebują nasi klienci?

Istnieje co najmniej pięć rodzajów planów ochrony ubezpieczeniowej życia.

Plan I. Maksymalny Plan Ochrony

Plan maksymalny jest funkcją przepływów finansowych produkowanych przez rodzinę, ogólnodostępnych stóp procentowych oraz stawek podatkowych. Co to znaczy? To znaczy, że należy zachować takie same przepływy, uwzględniając ogólnodostępne stopy procentowe oraz obciążenia podatkowe. Innymi słowy, można powie-dzieć, że zmieniamy siłę roboczą członka rodziny na in-strument finansowy. Natura ludzka funkcjonuje w taki sposób, że raczej dąży do poprawiania sobie sytuacji niż jej pogarszania, a pogorszenie stanowi na ogół nie tylko

Jak powinieneś chronić życie? 239

problem finansowy, ale też i psychiczny. Czyli łatwiej zaakceptować to, że się zarabia więcej, niż dostosować się do niższych zarobków.

Przyjmując to za pewnik, można powiedzieć, że status quo rodziny powinien być zawsze utrzymany. A więc instrument finansowy powinien zapewnić wpływy ge-nerowane przez partnerów. Gdyby Ewie zabrakło Jana przynoszącego 4000 zł miesięcznie, powinna mieć wpływ tej wysokości. Jeżeli przyjmiemy do rozważań przykładową stopę zwrotu z inwestycji na poziomie 10% rocznie, to aby mieć 48 000 zł odsetek, potrzebny jest kapitał równy 480 000 zł. Musimy jednak również uwzględnić obciążenie podatkowe w wysokości 20% od zysków kapitałowych. A zatem kwota odsetek powin-na wynosić 60 000 zł, co wymaga kapitału 600 000 zł. To samo w przypadku Jana. Rekompensować wpły-wy z pracy Ewy może jedynie kapitał 450 000 zł, bo przy stopie zwrotu 10% oraz podatku 20% wygeneruje 3000 zł kapitału miesięcznie. Jak widać, maksymalna ochrona przepływów finansowych oznacza sumę 600 000 zł na życie Jana oraz 450 000 na życie Ewy. Tylko te sumy ubezpieczania na życie gwarantują właściwe ubezpieczenie przepływów finansowych. Świadomie opuszczam tu konstelację polis i miesięczne składki, bo każdy może to sobie ustalić sam.

Plan II. Minimalna Ochrona Ubezpieczeniowa

Co daje minimalna ochrona ubezpieczeniowa?

Odpowiedź jest jasna — co najmniej dwie korzyści, acz-kolwiek obydwie wątpliwej jakości. Po pierwsze, bar-

Andrzej Fesnak240

dzo małe obciążenie finansowe miesięcznie, bo kosztu-je pewnie niewiele i to jest oczywiste. Ale daje również złudnie poczucie zabezpieczenia. Ubezpieczony ma czy-ste sumienie, bo przecież się ubezpieczył. To klasyczny przypadek zamiany efektywności działania na radość z działania. Minimalna ochrona konstruowana jest na dwa sposoby:

Agent ubezpieczeniowy boi się dokonać rzetel-1. nej analizy z obawy, że klient nie kupi nic drogie-go. Ustala więc, że na ubezpieczenie przeznaczymy np. 100 zł miesięcznie z budżetu i co za te pieniądze może sprzedać klientowi, to sprzedaje. Rodzaj czy typ ubezpieczenia i tak nie ma tu znaczenia, suma jest zawsze za mała.

Co bardziej rzeczowi agenci negocjują z klientem 2. (lub czasem, co gorsza, podejmują decyzje za klienta sami). Sposoby są różne. Odwołując się do naszych Przykładzińskich, zabezpieczyć można np.:

Dochód Jana za ½ roku, żeby sobie rodzina mo- �gła poradzić jakoś, czyli np. 24 000 zł.

Dochód roczny Jana, czyli 48 000 zł. �

Dochód roczny Ewy, czyli 36 000 zł itd. �

Wariantów jest tu dużo, i jak widzimy, mogą zabezpie-czać różne elementy finansowe rozmaitymi kwotami.

Plan III. Optymalna Ochrona Ubezpieczeniowa

Co to jest optymalna ochrona ubezpieczeniowa?

Optymalna ochrona to wariant wynikający z czterech przesłanek:

Jak powinieneś chronić życie? 241

możliwie maksymalnej ochrony, �

możliwie minimalnych cen, �

zestawienia różnych produktów ubezpieczeniowych, �

najlepszej relacji między nimi. �

Oznacza to, że sytuacji klienta nie da się tak napraw-dę nigdy rozwiązać jednym produktem ubezpieczenio-wym, ponieważ takie rozwiązanie jest z reguły drogie. Konieczna jest zatem właściwa kombinacja, która przy-bliży do maksymalnej kwoty, a jednocześnie będzie trzymać nisko parametr finansowy. Optymalna ochrona może zrównać się z maksymalną ochroną, choć z prak-tyki wynika, że jest na ogół niższa. Może stanowić punkt wyjścia i dojścia do ochrony maksymalnej. Ważnym aspektem optymalnej ochrony ubezpieczeniowej jest to, że może się odnosić zarówno do przepływów finan-sowych (podobnie jak Maksymalny Plan Ochrony), jak też do Net Worth klienta. Net Worth to różnica pomię-dzy stanem posiadania a zobowiązaniami. Elementem takiego planu może być zatem natychmiastowe oddłu-żenie rodziny. W przypadku Przykładzińskich można pomyśleć o zabezpieczeniu:

przepływów finansowych (co zbliżyłoby do planu �maksymalnej ochrony),

spłaty wszystkich długów i kapitału przejściowego �na dostosowanie.

Wszystkie kredyty do spłacenia w przypadku Przykła-dzińskich to kredyt hipoteczny z balansem 291 670,54 oraz samochodowy 46 925,35, a zatem łącznie 338 595,89 zł.

Andrzej Fesnak242

Kapitał przejściowy można potraktować jako minimum kwartalne zarobki, przy czym można oczywiście dobro-wolnie go zwiększyć. A zatem doszłaby kwota 18 000 zł lub 24 000 zł.

Przykładzińscy potrzebują zatem 338 596 + 24 000 = 362 596 zł sumy ubezpieczenia. Nie jest to suma łącz-na, lecz indywidualna dla każdego z małżonków. Nie rozwiązuje wprawdzie problemu dochodów, ale uwal-nia od problemu długów. Ponieważ sumy są niższe niż w przypadku planu maksymalnego, to i koszt będzie niższy. Przy okazji można zwrócić uwagę na dodatkowy element układanki finansowej.

Wariant 1.

Z wypłaconego ubezpieczenia spłacone zostaną kredyty. Rodzina miała 7000 zł dochodu. Obsługa kredytów wy-nosiła 2800 zł miesięcznie. Na życie zostawało 4200 zł.

W przypadku śmierci Jana na życie zostaje 3000, bra-kuje zatem 1200 zł. W przypadku śmierci Ewy na życie zostaje 4000, brakuje zatem 200 zł.

Wariant 2.

Gdyby taka kwota została zainwestowana na 10% net-to, to odsetki stanowiłyby 36 259 zł rocznie. Daje to 3021 zł miesięcznie. Koszty kredytów to 2800 zł. Po-zostały przy życiu małżonek utrzymuje kredyty i spłaca zgodnie z terminem.

W przypadku śmierci Jana 3000 + 3021 — 2800 = 3221 zł, brakuje zatem 979 zł. W przypadku śmierci Ewy 4000 + 3021 — 2800 = 4221 zł, jest 21 zł więcej.

Jak powinieneś chronić życie? 243

Wariantów oczywiście może być więcej, ponieważ jed-nym z czynników tego planu jest możliwie niskie obcią-żenie składką ubezpieczeniową.

Plan IV. Suma, na którą stać klienta

Czym jest suma, na którą stać klienta? Jest to suma wy-nikająca z analizy przepływów finansowych oraz analizy świadomości finansowej agenta. Z przepływów finanso-wych Przykładzińskich wynikają dwie przesłanki:

posiadają środki na życie, �

konieczna jest restrukturyzacja wydatków. �

Bardziej świadome wykorzystanie własnych środków finansowych oznacza możliwość wygenerowania do-datkowych pieniędzy. W przypadku Przykładzińskich możliwe będzie zapewne wygenerowanie kilkuset zło-tych miesięcznie z ich przepływów. Taką kwotę mogliby zatem przeznaczyć na stworzenie sobie określonych pa-rametrów bezpieczeństwa dla swojej rodziny. Jednym z problemów mogłoby być zadłużenie wynikające z po-siadanych kredytów. A zatem suma ubezpieczenia mo-głaby pokryć co najmniej jeden z kredytów. Oczywiście tylko wtedy, gdy agent nie uzna a priori, że to za dużo i klienci nie powinni. Znana prawda mówi o tym, że agenci nakłaniają klientów do takich kwot, które sami mogą przeznaczyć na cele ubezpieczeniowe.

Plan V. Suma ochrony, którą akceptuje klient

Plan ochrony ubezpieczeniowej, który akceptuje klient, jest zawsze funkcją dwóch wypadkowych:

Andrzej Fesnak244

tego, co pokazał agent �

tego, co klient myśli, że może lub powinien przezna- �czyć na ubezpieczenie.

Nie ma on odnośników do ochrony ubezpieczeniowej maksymalnej czy nawet optymalnej. Wynika raczej z szoku, jakiego doznaje klient, kiedy słucha o proble-mach ubezpieczeniowych, oraz z jego woli rezygnacji z konsumpcji. Zauważyć można, że tendencja w ro-zumowaniu jest tu odwrotna niż w przypadku ochro-ny maksymalnej. O ile tam idziemy „od góry” w rozu-mowaniu i sprawdzamy koszty, o tyle tu, tak jak przy planie minimalnym, idziemy „od dołu”. Klient decy-duje się na kwotę, która wynika z podniesienia tej mi-nimalnej. Agent wspomaga tu decyzję, nakłaniając do zwiększenia kwoty przeznaczonej na ochronę. Jeżeli klient wcześniej nie zobaczył maksymalnej ochrony, to sytuacja sprowadza się do obiegowego stereotypu za-chowań. Klient na coś się decyduje, a „namolny” agent chce więcej. Jeżeli natomiast wcześniejsza analiza sytu-acji pokazała maksymalne potrzeby — sytuacja taka nie ma na ogół miejsca.

A teraz najważniejsze pytanie: dlaczego ubezpieczenie na życie chroni majątek?

W przypadku wszystkich planów trudno znaleźć ścisłe rozgraniczenia. Praktyka pokazuje, że plany ochrony ubezpieczeniowej można by ułożyć następująco, przyjmu-jąc wysokość sumy ubezpie-czenia za porządkującą ideę:

Plan maksymalnyPlan optymalnyPlan możliwy dla klientaPlan akceptowanyPlan minimalny

Jak powinieneś chronić życie? 245

Przy takim ułożeniu odpowiedź na pytanie też staje się oczywista. Plan minimalny czy też akceptowany przez klienta pełni funkcję typową dla ubezpieczeń na życie. Efektem tych planów jest bowiem ewentualne świad-czenie, które jest sprawą umowną i wynika przede wszystkim z pieniędzy przeznaczonych na ten cel.

Z kolei plan maksymalny lub optymalny jest ściśle skorelowany z majątkiem klienta. W grę wchodzi bądź ochrona przepływów finansowych, bądź natychmiasto-wa zmiana Net Worth wynikająca z oddłużenia.

Jak wynika z tego schematu, plan możliwy oznaczałby sytuację mieszaną, z jednej strony stworzoną na pod-stawie sum umownych, a z drugiej wnoszący być może zmiany do Net Worth.

Decyzja o zakupie polisy jest niewątpliwie ważną i na całe życie. Ale jak już zauważyłeś — nie znaczy to, że należy odwlekać ją w nieskończoność. Lepiej byłoby powiedzieć, że jest to decyzja o kolejnej polisie, a nie o zakupie polisy. Bo polis trzeba mieć kilka.

Zatem co powinieneś dodatkowo uwzględnić, wybiera-jąc polisę ubezpieczeniową?

1. Odpowiedzieć sobie na pytanie: kogo i jak chcę zabezpieczyć?

Polisa ubezpieczeniowa, jak sama nazwa wskazuje, jest ubezpieczeniem. Oznacza to przed wszystkim ochronę na wypadek śmierci lub ewentualnie inwalidztwa. Jakie mogą być finansowe skutki śmierci? Kto ma otrzymać wsparcie finansowe z tego tytułu i jakie? Na jak długo to wsparcie powinno wystarczyć? Już te pytania poka-

Andrzej Fesnak246

zują, że wartość sumy ubezpieczenia może być różna. Jeśli jest to ekwiwalent rocznej pensji, to może to być kilkadziesiąt tysięcy złotych. Jeżeli jednak miałaby to być kwota generująca finanse w przyszłości dla rodziny to — pamiętając o ochronie maksymalnej — musi być to kilkaset tysięcy, a może nawet powyżej miliona zł. Jeśli milion zł zdeponuje się w banku na 6% netto, to odsetki wynoszą 60 000 zł – 20% = 48 000 zł ÷ 12 miesięcy = 4000 zł miesięcznie. Taka polisa oczywiście kosztuje odpowiednio dużo. Efekt dźwigni finansowej składek w porównaniu do sumy ubezpieczenia jest tu najwięk-szy wśród innych instrumentów finansowych.

2. Odpowiedzieć sobie na pytanie: jaki ka-pitał chcę zdobyć i w jaki sposób?

Efekt inwestycyjny jest zawsze dodatkiem do polisy ubezpieczeniowej. Oszczędzanie przez polisę ubezpie-czeniową ma również sens nie tylko ze względu na po-datki. Polisa zmusza do osiągnięcia celu finansowego, ponieważ przedwczesna wypłata oznacza stratę całości kapitału lub jego ogromnej części. Dzięki temu można osiągnąć zamierzony cel.

3. Odpowiedzieć sobie na pytanie: jaki wysiłek finansowy akceptuję?

Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie grupy pro-duktów inwestycyjnych oraz grupy produktów ochron-nych. Jeśli ktoś ma tylko określoną ilość pieniędzy, którą może lub chce przeznaczyć na ten cel — to rozwiązanie salomonowe leży w ich połączeniu. W tym wypadku jest to klasyczna polisa kapitałowa na życie i dożycie, która

Jak powinieneś chronić życie? 247

z jednej strony chroni, a z drugiej oczywiście gwarantu-je określony kapitał. W porównaniu z produktem stric-te inwestycyjnym, np. funduszami inwestycyjnymi, lub stricte ochronnym ubezpieczeniem terminowym na ży-cie, efekty będą w obydwu wypadkach gorsze.

Przed podjęciem decyzji powinieneś poprosić agenta o:

Symulację — a jeszcze lepiej kilka symulacji zakła- �dających różne stopy wzrostu. „Maturity” — wartość polisy „dojrzałej”, czyli takiej, która została zreali-zowana, da się policzyć. Każdy wykształcony agent może zrobić symulację w przedziale 5–9% średnio-rocznej stopy zwrotu. Jedynie agent bez kompeten-cji będzie twierdzić, że jest to niemożliwe i trudne do policzenia.

Koszty ochrony — wyraźne określenie kosztów �ochrony i wyodrębnienie części inwestycyjnej jest podstawą do podjęcia decyzji. Nie wiedzieć cze-mu, tu bronią się przed tą informacją, uważając, że jest to tajemnica handlowa. Każdy wie, że ochrona kosztuje, ponieważ potrzebne są pieniądze na rezer-wę i koszty administracyjne. Transparentne koszty powinny być podstawą do podjęcia decyzji, tak jak koszty kredytu w banku.

Wartość wykupu — podanie wartości wykupu na �przestrzeni lat uzmysłowi Ci charakter funkcjono-wania instrumentu finansowego. Z wartości wykupu wynika ponadto wyraźnie, jakie są koszty tej polisy.

Porównanie symulacji — możesz i powinieneś zażą- �dać od agenta porównania symulacji oraz czystych, „bezkosztowych” wartości pieniądza w czasie. Po-

Andrzej Fesnak248

rządny agent zrobi to dla Ciebie z przyjemnością, bo jest świadom, jaki produkt finansowy sprzedaje. Kiepski agent nawet nie będzie rozumieć, o co go prosisz, bo mimo sprzedaży ubezpieczeń na życie, nigdy nie słyszał o komputerze finansowym i nie ma bladego pojęcia, co to jest. Zatem jeżeli nie dosta-niesz tej informacji, a umiesz i potrafisz, a ponadto masz komputer finansowy — zrób to sam. Możesz policzyć matematyczne wartości pieniądza w czasie i porównać je z symulacjami. Wszystkie koszty wyj-dą na jaw w sposób oczywisty.

Mam nadzieję, że już widzisz, że nie da się zaspokoić wszystkich potrzeb jednym produktem finansowym, ani tym bardziej jedną polisą. Może ona zarówno chronić, jak i budować kapitał. Powinna być zatem dopasowana do potrzeb. Na czym ma polegać dopasowanie i spraw-dzanie — tak naprawdę wiesz tylko Ty i Twój agent. Aby sobie pomóc — odpowiedz na dwa proste pytania:

Kto ma być beneficjentem ubezpieczenia — ja czy �inna osoba?

Czy chodzi mi o ochronę mojego życia, czy o finan- �sową inwestycję?

Odpowiedź na te dwa pytania pozwoli łatwiej ocenić sy-tuację i podjąć decyzję. Poniższa mapa ubezpieczeń na życie sytuuje produkty wobec tych dwóch współrzęd-nych. Jeśli określimy własne potrzeby na mapie — ła-two zauważymy, jaka polisa ubezpieczeniowa będzie najbardziej trafna.

Jak powinieneś chronić życie? 249

Mapa decyzji ubezpieczeń na życie

Współrzędne tworzące mapę (s. 250) są ułatwieniem przy podejmowaniu decyzji. Mapa pozwala wyraźnie określić charakter potrzebnej polisy. Każda z nich ma konkretny wymiar finansowy. Ubezpieczenia kapita-łowe ze wszystkimi opcjami ochronnymi najczęściej dają mały przyrost kapitału w porównaniu z innymi instrumentami finansowymi — choćby z kontem. 1000 zł miesięcznie, kiedy jesteś zdrowy i możesz pracować, ma jednak o wiele mniejszą wartość niż 1000 zł renty, kiedy jesteś inwalidą niezdolnym do pracy. Wówczas inne instrumenty finansowe w ogóle nie spełnią swojej roli — ponieważ nie możesz kontynuować ich działania. Nie masz z czego inwestować, skoro nie zarabiasz.

Z mapki wyraźnie wynika, jakich narzędzi użyć do ja-kiego celu.

Wynika również, że jednym narzędziem nie da się wszystkich celów zaspokoić.

Andrzej Fesnak250

Inwestycja

Ochrona

Ja

Bene

ficje

nt

parasolowa z wieloma

funduszami inwestycyjnymi

z funduszem inwestycyjnym

maks. inwestycji

rentowe dożywotnie

kapitałowe z wielokrotnym

terminem wypłaty

kapitałowe z określonym

terminem wypłaty

kapitałowe na życie i dożycie

kapitałowe na podwójne

życie

kapitałowe na życie i dożycie wszystkie opcje

ochronne

z funduszem inwestycyjnym maks. ochrony

terminowe wszystkie opcje

ochronne

terminowe

z rentą gwarantowaną

na okres

na całe życie

posagowe, edukacyjne

kapitałowe ze stałym terminem wypłaty

Jak powinieneś chronić życie? 251

Ważne terminy

Plan maksymalny �

Plan minimalny �

Plan akceptowany przez klienta �

Plan optymalny �

Plan, na który stać klienta �

Oś decyzji ubezpieczeniowej �

Ad futuram rei memoriam…

Co to znaczy umrzeć w porę? �

Na czym polega plan maksymalny? �

Na czym polega plan minimalny? �

Na czym polega plan akceptowany przez klienta? �

Na czym polega plan optymalny? �

Na czym polega plan, na który stać klienta? �

Z jakich pytań składa się mapa decyzji ubezpie- �czeniowej?

253

Istnieje wiele powodów do ubezpieczania się. Ale o wie-le więcej chyba jest różnego rodzaju poradników, arty-kułów i publikacji, które przestrzegają przed chytrymi agentami. W myśl przestrzegających autorów agenci wmawiają klientom różnorakie ubezpieczenia, które na dodatek są w ogóle niepotrzebne.

Tu poznasz inną tezę.

Najczęściej Twój styl życia powoduje o wiele większą potrzebę ubezpieczenio-wą, niż jesteś to w stanie sobie wyobrazić, a tym bardziej sfinansować.

Mądry Polak po szkodzie? Ja wierzę w inny morał: nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą, i po szkodzie głupi. Przynajmniej w kwestii ubezpieczeń jest tak na okrągło. Nie ma znaczenia, ile katastrof i nie-szczęść się wydarzy — ludzie się i tak nie ubezpieczają. Po słynnej powodzi tysiąclecia z lipca 1997 roku ówcze-sny premier Włodzimierz Cimoszewicz wypowiedział się na temat braku ubezpieczeń u poszkodowanych: „To jest kolejny przypadek, kiedy potwierdza się, że trzeba być przezornym i trzeba się ubezpieczać, a ta prawda jest ciągle mało powszechna”. W efekcie opinia publicz-na obraziła się na premiera i musiał przepraszać.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

Andrzej Fesnak254

Po strasznej tragedii autobusu w Grenoble, w której zginęło 26 polskich pielgrzymów — ze strony rządu po-sypały się obietnice pomocy.

Zawsze należy ludziom pomagać — a szczególnie kiedy są w trudnym położeniu. Ale prawda ma co najmniej dwa oblicza. To drugie oblicze jest niestety „ubezpie-czeniowo antydydaktyczne”. Co to znaczy? To znaczy, że ukryty przekaz jest następujący — nie rób nic, oby-watelu, prywatnie, czekaj, aż państwo Ci pomoże.

W archiwum TVN24 jest materiał z 26 lutego 2008 roku pod tytułem Życie warte mniej niż inne?

Warunki, jakie musisz spełnić, aby otrzy-mać państwową pomoc:

nie bądź przezorny,•

nie ubezpieczaj się,•

nie płać zbędnych składek ubezpiecze-• niowych,

umieraj w zbiorowych katastrofach, •

trać majątek w zbiorowych katastro-• fach,

oczek• uj pomocy od państwa.

Z materiału wynika, że żona Tadeusza Fudały zginęła tego samego dnia, co 26 pasażerów autokaru w Gre-noble. Ich rodziny dostały odszkodowania, pan Tade-usz i jego synowie — dotychczas nic. „Syn zapytał mnie wtedy, jaka jest różnica między tymi, co zginęli we

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 255

Francji, a mamą, która zginęła w tym samym dniu. Ja mu powiedziałem, że żadna — opowiada pan Tadeusz. Dlaczego zatem rodzina nie dostała jakiegoś odszkodo-wania lub renty52?”

Żeby było jasne: uważam, że państwo nie powinno fa-woryzować śmierci jednych ludzi, a pozostawać obojęt-ne wobec śmierci innych.

Dla rodzin, które pozostały, ból po stracie jest taki �sam.

Dla osób, które są niepełnosprawne po wypadku, �potrzebna jest rehabilitacja.

Wszyscy dotknięci mają takie same problemy finan- �sowe.

Dlaczego zatem jedni mają pomoc, a inni nie?

Na to pytanie nie ma odpowiedzi poza szeroko rozumia-ną wolą ludzi — bo wypada pomóc tym w potrzebie.

To jak najbardziej prawda, wypada pomóc ludziom w potrzebie. Ale dlaczego tylko tym, co zbiorowo ulega-ją wypadkom? Dlaczego tylko tym rodzinom, których członkowie zbiorowo giną? Dlaczego tylko tym rodzi-nom, które tracą majątek na skutek katastrof lub gwał-townych działań natury? Uważam, że taka wybiórcza pomoc jest dydaktycznie niepoprawna.

Jeżeli przyjąć, że kowalem swego losu każdy bywa sam — to czemu mają być premiowani pomocą ci, którzy oszczędzali na składkach ubezpieczeniowych i nie ubez-pieczyli się? Każdy ma prawo ponosić konsekwencje 52 Życie warte mniej niż inne? [dok. elektr.] www.tvn24.pl/22­16,1,prosto_z_polski.html [dostęp: 29.03.2011].

Andrzej Fesnak256

własnych wyborów i odpowiadać za ich skutki. A więc ci, którzy wybierają życie bez ubezpieczenia i oszczę-dzają na składkach, powinni mieć szansę radzenia so-bie samemu po zajściu ryzyka ubezpieczeniowego.

Jedyne skuteczne rozwiązanie jest wysoce antyde-mokratyczne. Można nawet powiedzieć, że jest tzw. „zamordystyczne”. Gdyby państwo nie wspierało wy-biórczo ludzi po katastrofach — każdy obywatel byłby zmuszony do prywatnego ubezpieczenia się. Jeżeli by się nie ubezpieczył, nie miałby żadnego wsparcia. Albo należałoby wprowadzić nakaz ubezpieczania się od in-nego ryzyka na wzór obligatoryjnego OC komunikacyj-nego.

Państwo powinno odpowiadać za to, żeby po powodzi przywrócić stan dróg i mostów, połączeń kolejowych i telekomunikacyjnych. Naprawić przyrodę, oczyścić zatrute środowisko. Ale mniej się powinno troszczyć o to, czy zwykły Kowalski ma pierzynę czy nie. Ta po-moc jest przecież za Twoje, Czytelniku, pieniądze. Moje zresztą też.

To nie pech i nieszczęście dotknęło pokrzywdzonych ludzi, tylko zwykłe ryzyko. Przewidywalne, policzalne i do oszacowania bez większych problemów.

Najprościej jest podzielić ryzyko ubezpieczalne na trzy rodzaje53:

Ryzyko osoby to wszystko to, co dotyczy człowieka, �a więc zdrowie i życie.

53 S. Mitra, T. Pottz, L. LaBrecque, Practicing Financial Planning for Professional, Rochester 2005.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 257

Ryzyko majątku to wszystko to, co może przynieść �stratę w Twoim majątku.

Ryzyko odpowiedzialności to roszczenia wobec Cie- �bie, jeżeli komuś zrobiłeś szkodę majątkową lub oso-bową.

Epoka, w której żyjemy, to epoka ryzyka i informacji. Społeczeństwa na całym świecie podlegają ogromnej transformacji — przemianom na stałe zmieniającym ich mentalność. Powstaje globalne społeczeństwo informa-cyjne, a świat stał się „globalną wioską” — jak pisał już w latach 60. ubiegłego stulecia rewelacyjny specjalista od mass mediów — Marshall McLuhan.

Gospodarka elektroniczna będzie wywierać ogromny wpływ na szereg istotnych dla naszego społeczeństwa obszarów. Można podzielić je na trzy zasadnicze gru-py: obszar społeczno­edukacyjno­kulturowy, obszar ekonomiczny i obszar administracyjno­państwowy.

Poseł Karol Działoszyński, III kadencja Sejmu

Ludzie biznesu, nauki i polityki uważają, że zmiany tech-niczne, a zwłaszcza szybki rozwój techniki w dziedzinie informatyki i telekomunikacji, przełożą się w oczywisty

Ryzyko ubezpieczalne

Ryzyko osoby Ryzyko majątkuRyzyko

odpowiedzialności

Andrzej Fesnak258

sposób na zmiany w funkcjonowaniu gospodarki. Pro-wadzi to w konsekwencji do zmian społecznych, czyli — mówiąc najprościej — wpływa na zmianę stylu życia ludzi.

W praktyce oznacza to, że informacja i ryzyko już sta-nowią i będą stanowić najważniejsze elementy życia w społeczeństwie.

Brak informacji lub jej nadmiar staje się ryzykiem. Z ko-lei ryzyko to nic innego jak informacja o potencjalnych zdarzeniach, które mogą zniweczyć nasze wysiłki.

Konsekwencje tych dwóch aspektów z punktu widze-nia zagadnień ubezpieczeniowych są szczególnie istot-ne. Ryzyko staje się wszechobecne — wyznacza niejako rytm życia nowej ery. Najlepiej ujmuje to Ulrich Beck:

„Nasza ocena jest następująca: podczas gdy w społe-czeństwie industrialnym „logika” produkcji bogactwa dominuje nad logiką produkcji ryzyka, w społeczeń-stwie ryzyka stosunek ten ulega zmianie. [...]

W centrum stoi wielorakie ryzyko i skutki moderniza-cji, przejawiające się w nieodwracalnym zagrożeniu ży-cia roślin, zwierząt i ludzi. Nie można ich już, tak jak zagrożeń związanych z miejscem pracy w XIX i pierw-szej połowie XX wieku, ograniczyć lokalnie lub zawęzić do pewnej specyficznej grupy, zawierają one bowiem tendencje globalizacyjne, które obejmują zarówno pro-dukcje, jak i reprodukcje. Przekraczają granice państw i w tym sensie umożliwiają powstanie ponadnarodo-

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 259

wych i ponadklasowych zagrożeń globalnych, posiada-jących nową dynamikę społeczną i polityczną”54.

Wszyscy pamiętamy tsunami z 26 grudnia 2004 roku.

Trzęsienie ziemi wywołało ogromne fale tsunami sięga-jące 10 m. W ciągu 3 godzin uderzyły one w wybrzeża kilku państw Azji Południowo­Wschodniej, dotarły na-wet później do Afryki. Trwał sezon — nadmorskie osa-dy, kurorty, miasteczka i wsie gościły o tej porze roku zagranicznych turystów.

Wikipedia podaje dokładne dane dotyczące katastrofy:

„Trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim — podwodne trzęsienie ziemi o magnitudzie 9,0, którego hipocen-trum znajdowało się ok. 30 km pod dnem Oceanu In-dyjskiego w pobliżu zachodniego wybrzeża północnej Sumatry (3°31’64” N, 95°85’43” E) 250 km na południo-wy wschód od Banda Aceh. Główny wstrząs nastąpił 26 grudnia 2004 o godzinie 01:58:53 czasu warszawskiego (00:58:53 UTC, 07:58:53 czasu lokalnego w Dżakarcie i Bangkoku). Według sejsmologów było to czwarte pod względem siły trzęsienie ziemi od roku 1900, od kiedy to prowadzi się ciągłe obserwacje sejsmiczne.

Największe zniszczenia tsunami spowodowało na wy-brzeżu Indonezji (prowincja Aceh), Sri Lanki i Indii (stan Tamil Nadu, Andhra Pradeś oraz w archipelagach Andamanów i Nikobarów) oraz Tajlandii (m.in. na wy-spie Phuket). Mniejsze zniszczenia odnotowano w Ma-lezji, Birmie, na Malediwach, Seszelach oraz w Soma-

54 U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczes­ności, Warszawa 2002.

Andrzej Fesnak260

lii. Według bilansu publikowanego przez AFP (z dnia 6 lutego 2005) liczba zabitych i zaginionych wynosi co najmniej 294 tysiące ludzi i nie jest to ostateczny bilans tragedii. Kilka milionów straciło dach nad głową”55.

Wydawać by się mogło, że jesteśmy bezbronni wobec sił natury. Nie mamy na nie wpływu i trudno jest też nam przewidzieć, kiedy coś się może zdarzyć. Tym samym nie za bardzo można cokolwiek zrobić, aby się uchronić przed nagłą i nieprzewidzianą katastrofą. Czy rzeczywi-ście tak jest?

Innego zdania jest Peter Symonds, którego artykuł Azjatyckie Tsunami: Dlaczego nie było ostrzeżenia? ukazał się na stronie internetowej www.wsws.de już 17.01.2005. Symonds pisze: „Gdyby ludzie mieli tylko od 15 do 30 minut czasu i otrzymali jasne wskazówki odnośnie ucieczki, wtedy wielu z nich mogłoby się ura-tować, zamiast bez żadnego przeczucia i środków zapo-biegawczych być wystawionym na potop”.

Według jego tezy zarówno tsunami, jak i jego przyczyny — trzęsienie ziemi, są zjawiskami naturalnymi, których nie można uniknąć. Niemniej z całą pewnością moż-na je szybko zlokalizować. Co więcej, współczesne in-strumenty naukowe mogą nawet wyczuć i przewidzieć powstanie tych zjawisk oraz dość dokładnie wykazać prawdopodobną drogę. W pamiętnym 2004 roku trzę-sienie ziemi z 26 grudnia osiągnęło ogromną siłę, bo aż 9 stopni w skali Richtera. Było ono jednym z najsilniej-

55 Trzesięnie ziemi na Oceanie Indyjskim [w:] Wikipedia [dok. elektr.] http://pl.wikipedia.org/wiki/Trz%C4%99sienie_ziemi_na_Oceanie_Indyjskim_%282004%29 [dostęp: 31.03.2011].

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 261

szych w ostatnim stuleciu. Przyczyną było to, że dwie płyty kontynentalne — azjatycka i indyjska — przesunę-ły się względem siebie o ok. 0,02 promila wzdłuż długiej na 1000 kilometrów linii. Daje to zaledwie 20 m różni-cy, ale poprzez proces przesuwania uwolniona została ogromna masa energii. W porównaniu z bombą rzuco-ną na Hiroshimę energii było tyle, jakby wybuchło 20 000 bomb atomowych.

Oczywiście sejsmolodzy w Tajlandii zarejestrowali trzęsienie ziemi na Sumatrze krótko po jego rozpoczę-ciu, a jak wiadomo, kierownicy tajlandzkiego oddziału meteorologów brali akurat udział w seminarium, gdy dotarła do nich ta wiadomość. Jak twierdzi Peter Sy-monds, zorganizowano natychmiast posiedzenie kry-zysowe, którym kierował dyrektor generalny oddziału, Supharerk Tansrirat­Tanawong. Gazeta „Nation”, któ-ra powołuje się na nieznane źródła z posiedzenia, in-formowała, że dyskutowano o niebezpieczeństwie wy-stąpienia tsunami, ale zgromadzenie postanowiło nie wydawać ostrzeżenia. W każdym razie, gdy się skończy-ło, była jeszcze prawie godzina, zanim tsunami dotarło do wybrzeża Tajlandii Południowej, do raju turystów Phuketu i Phangangi.

Czemu nie ostrzeżono nikogo? Peter Symond pisze: „Bez urządzenia meldującego o powodzi lub innych czujników na miejscu, meteorolodzy nie mieli możli-wości sprawdzenia faktu nadejścia tsunami. Poza tym musieli wychodzić z założenia, że byłyby trudności za-równo ze strony rządu, jak i gospodarki, gdyby oka-zało się, że ogłosili fałszywy alarm. Sezon turystyczny

Andrzej Fesnak262

był w kulminacyjnym punkcie i hotele były pełne. Tak rzecznik wyjaśnił to wobec „Nation”: „Gdybyśmy wyda-li ostrzeżenie, które doprowadziłoby do ewakuacji (i nic by się nie wydarzyło), to co byłoby skutkiem? Ciężko dotknięta zostałaby gospodarka. To przekroczyłoby kompetencje oddziału meteorologicznego. Bylibyśmy załatwieni, gdyby ono (tsunami) nie nadeszło”.

A zatem, jak widzisz — brak informacji może być ka-tastrofą (i w tym wypadku był), a fałszywa informacja może też być przyczyną problemów — tego obawiali się meteorolodzy. Kto zarządza informacją — ten zarządza ryzykiem, jak to pisał cytowany wcześniej Ulrich Beck.

O tym, że świat stosuje różne normy moralne — nie muszę Cię chyba przekonywać. Decyzja o braku ostrze-żenia w związku z tsunami podjęta przez meteorolo-gów kosztowała życie ok. 300 000 osób. Miliony stra-ciły dach nad głową. Przypomnę tylko, że 2 lata później dyktator Iraku Saddam Hussajn Abd al­Madżid al­Ti-kriti został skazany za przestępstwa wobec ludzkości na karę śmierci przez powieszenie. Oficjalnym zarzutem prokuratora było spowodowanie masakry 148 szyitów z Dudżailu koło Bagdadu.

Przejdźmy jednak do finansów — dlaczego ubezpiecze-nie jest potrzebne?

Ryzyko pojawia się zawsze jako:

niezapowiedziane, �

nagłe �

oraz wśród normalnych czynności dnia codziennego. �

Popatrz na tę tabelę:

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 263

Tsunami w Pukhet dla turystów to były wymarzone święta w Tajlandii

World Trade Center dla pracowników to był normalny dzień pracy

Metro w Madrycie dla pasażerów była normalna codzien-na podróż do pracy

Teatr na Tagance normalne przestawienie teatralne dla widowni

Szkoła w Biesłanie normalny dzień nauki dla dzieci

Hala w Katowicach normalne zwiedzanie wystawy dla publiczności

Ostatni przykład dotyczy Polski, więc nie da się myśleć, że „polska wieś spokojna”…

Oto trochę danych statystycznych z raportów policyj-nych oraz informacja prasowa56 z pytaniem, jak ograni-czyć wypadki drogowe w Polsce, zwłaszcza z udziałem samochodów służbowych?

W ciągu ostatnich 15 lat w Polsce zdarzyło się ponad 820 000 wypadków drogowych, w których zginęło bli-sko 100 000 osób, a ponad milion zostało rannych. Roczny bilans strat Polski z tytułu wypadków drogo-wych jest równowartością ok. 2,5% produktu krajo-wego brutto (PKB)! Polska jest krajem o najwyższym poziomie zagrożenia na drodze wśród państw Unii Eu-ropejskiej. Dlatego firmy zrzeszone w Partnerstwie dla Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego zdecydowały się ak-tywnie wesprzeć wysiłki rządu i policji na rzecz popra-wy bezpieczeństwa drogowego.

56 Informacja prasowa [dok. elektr.] http://pbd.org.pl/content/view/74/41/ [dostęp: 7.02.2006].

Andrzej Fesnak264

Przyjmijmy te dane:

Ludność 38635144 Prawdopo-dobieństwo

Na 10 000 osób

Liczba wypadków 54666,67 0,001415 14,15Średnia ofiar śmiertelnych 6666,67 0,000173 1,73Średnia rannych 66666,67 0,001726 17,26Innymi słowy:

ponad 14 osób z każdej grupy 10 � 000 obywateli w Polsce uczestniczyło w wypadku,

1,73 osoby z każdej grupy 10 � 000 obywateli w Polsce ginie w wypadku,

ponad 17 osób z każdej grupy 10 000 obywateli �w Polsce było rannych w wypadku.

A teraz zastanów się i podaj trzy powody, dla których Tobie się to nie wydarzy?

�

�

�

Pamiętasz wycieczkę licealistów z Białegostoku? Jecha-li pomodlić się przed maturą.

Czy chcieli umrzeć? �

Wierzyli w to, że zginą? �

Masz takie same gwarancje jak oni, że się to Tobie ni-gdy nie zdarzy…

Dojrzały emocjonalnie człowiek potrafi rozmawiać o każdym potencjalnym ryzyku. Zastanawia się, jak mu przeciwdziałać.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 265

Niedojrzali emocjonalnie unikają takich rozmów, twierdząc, że nie należy kusić losu.

Zajmujemy się w tym rozdziale tylko ryzykiem majątku i odpowiedzialności.

Zegar przestępczości w Polsce1989 1997 1999

Przestępstwo co 1 min co 32 s co 28 sZabójstwo co 16 h co 8 h co 8 h 22 minZgwałcenie co 5,5 h co 3 h 53 min co 4 h 19 minUszkodzenie ciała co 1 h co 26 min co 29 minBójka co 3 h co 40,5 min co 41 minRozbój co 1 h co 17,5 min co 12 minWłamanie co 2,5 h co 1 min 36 s co 1 min 24 sKradzież co 5 min co 2 min 48 s co 2 min 9 sDrogowe co 24 min co 13 min co 26 minDlatego warto, żebyś zapoznał się też z zegarami prze-stępczości w Polsce.

Sytuacja nie staje się o wiele lepsza z upływem czasu:

Zegar przestępczości — Polska 2004Przestępstwo co 22 sPrzestępstwo kryminalne co 29 sPrzestępstwo gospodarcze co 3 min 28 sZabójstwo co 8 h 57 min 48 sKradzież cudzej rzeczy co 1 min 33 sKradzieże samochodów co 10 min 18 sKradzież z włamaniem co 1 min 59 sPrzestępstwa rozbójnicze co 10 min 50 sZgwałcenia co 4 h 2 min 12 s

Andrzej Fesnak266

Ryzyko, jak wiesz, można podzielić na dwa rodzaje: na tzw. ryzyko obligatoryjne i ryzyko potencjalne.

Ryzyko obligatoryjne Ryzyko potencjalneNa pewno musi się wydarzyć Może się wydarzyć100% Pewności, że prędzej czy później zajdzie

Statystyczne można obliczyć, z ja-kim prawdopodobieństwem może nas dotknąć

Cokolwiek by się nie zdarzyło, zawsze się zdarzy

Nie musi się wydarzyć

Dotyka zawsze w 100% (nie możesz trochę umrzeć albo trochę być emerytem)

Może dotknąć nas częściowo

Przykłady:śmierć•starość, wiek emerytalny •(o ile wcześniej nie nastąpi śmierć)

Przykłady:choroba,•inwalidztwo,•wypadek,•śmierć na skutek nieszczę-•śliwego wypadku,utrata mienia,•problemy prawne,•szkody, które sam spowo-•dowałeś

Problem polega na tym, że ludzie interpretują ryzyko zawsze tylko jako potencjalne: „Jak będę potrzebował, to się ubezpieczę!”.

Ryzyko

Ryzyko obligatoryjne

Ryzyko potencjalne

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 267

Jakbym znał wyniki totka, to pewnie bym też zagrał. Ale nawet w filmach science fiction specjalni wysłan-nicy eliminują tych, którzy handlują informacjami fi-nansowymi z przyszłości w celu wzbogacenia się. Jak pamiętasz, w filmie Strażnik czasu57 Petera Hyamsa z 1994 roku mamy możliwość podróżowania w czasie. Specjalni strażnicy bronią, by nikt nie wykorzystywał podróży w czasie do celów „zarobkowych” i przestęp-czych. A zwłaszcza strażnik, którego gra Jean­Claude Van Damme.

Jeśli to nawet tylko i wyłącznie science fiction — to dlaczego tak jest?

Jak myślisz — czy o ryzyku trzeba myśleć „przed” czy „po”?

Na początku rozdziału pisałem o konieczności ubezpie-czenia, ponieważ różne kataklizmy mogą doprowadzić do utraty dorobku życiowego.

Poniższy wybór cytatów pochodzi z artykułu, który w „Przekroju” opublikował Bartosz Soja pod tytułem Piekło w raju58:

„Buddy Cader z maską na twarzy przeszukuje zgliszcza swojej posiadłości. Jest jednym z tysięcy poszkodowa-nych przez dzikie pożary, które spustoszyły południową Kalifornię.

Tydzień po katastrofie oprowadza mnie po tym, co kie-dyś było jego domem. — Tu była nasza sypialnia, tam garaż. Spaliło się wszystko. Nawet trzy nowe skutery

57 Strażnik czasu [film], reż. P. Hyams, 1994. 58 B. Soja, Piekło w raju, „Przekrój” 2007, nr 45.

Andrzej Fesnak268

wodne, których nie zdążyłem jeszcze ubezpieczyć — mówi, pokazując na stopione metalowe szkielety.

[…] To już drugi dom, który mu się spalił. Poprzedni stracił cztery lata temu w podobnym pożarze. — Co te-raz zrobisz? — pytam. — Jak to, zbuduję kolejny — od-powiada, ale na jego twarzy nie widać smutku czy na-wet złości. Wręcz przeciwnie. Uśmiech. — Nie możesz się poddać.

[…] Nauczeni poprzednim doświadczeniem Caderowie spakowali najpotrzebniejsze rzeczy: dowody tożsamo-ści, papiery ubezpieczeniowe i inne dokumenty. Nie zapomnieli też o rodzinnych fotografiach, których i tak nie zostało wiele. Większość spaliła się cztery lata temu. — Ogień już raz próbował zabrać nam nasze wspomnie-nia. Pamiętaj, gdy kiedyś będziesz w podobnej sytuacji, po pierwsze — weź ze sobą zdjęcia najbliższych — radzi Jessica […]”.

U nas, kiedy jest pożar, to ludzie wynoszą telewizor, meble, garnki i pierzyny. I usiłują ratować wartości ma-terialne zamiast niematerialnych.

Poszkodowanych w kalifornijskim pożarze przetrans-portowano do największego punktu ewakuacyjnego w mieście, stadionu Qualcomm. Sytuacja w punkcie prze-trwania też wyglądała inaczej niż w Polsce po powodzi. „Wokół areny ustawiały się kilometrowe kolejki. Ludzie przynosili wszystko: wodę, żywność, ubrania, koce, na-wet kremy przeciwsłoneczne, bo ewakuowani koczowa-li pod gołym niebem”.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 269

„[…] Poszkodowanym pomagały setki wolontariuszy, wśród nich lekarze i psycholodzy. Dzieciom zorgani-zowano zabawy. Wszystko, by odciągnąć ich myśli od tragedii, która rozgrywała się kilkanaście kilometrów dalej. Wśród ewakuowanych nie było jednak przygnę-bienia. Wieczorami rozpalano grille, popijano piwo. Pod namiotami śledzono najświeższe doniesienia i toczono żywe dyskusje. — Na jakiego grzyba nam tutaj Bush. Sami sobie poradzimy — krzyczeli jedni na wiadomość o wizycie prezydenta USA w San Diego. Wściekali się na fakt, że na czas wizyty głowy państwa w południowej Kalifornii wstrzymano loty ponad 20 wojskowych śmi-głowców uczestniczących w akcji gaśniczej.

Wymagały tego rzekomo względy bezpieczeństwa.

[…] Bilans katastrofy robi wrażenie: 18 ofiar śmiertel-nych, dwa tysiące spalonych domów. Pożary strawiły obszar o powierzchni dwóch tysięcy kilometrów kwa-dratowych — czterokrotnie większy od Warszawy.

W Kalifornii nikt jednak tragedii nie robi. Nie ogłoszo-no żałoby narodowej, nie było nawet minuty ciszy dla uczczenia ofiar podczas rozgrywanego w tydzień po tragedii meczu miejscowej drużyny narodowej. Za he-roiczną walkę podziękowano za to strażakom. — Mam usiąść i płakać? — zastanawia się Buddy Cader. — To bez sensu. Życie toczy się dalej. Nie jest to pierwszy po-żar i nie ostatni. Jeżeli mieszkasz w Kalifornii, musisz wziąć poprawkę na takie niespodzianki — dodaje”.

Zupełnie inne wrażenie niż w wypadku katastrof natu-ralnych w Polsce. A oto podstawowe różnice:

Andrzej Fesnak270

poszkodowani mają polisy ubezpieczeniowe, �

ratuje się wartości niematerialne, zdjęcia rodzinne �oraz dokumenty i polisy ubezpieczeniowe,

ludzie nie załamują się po stracie dorobku życia, tyl- �ko planują odbudowę swoich domów,

pomaga nie państwo, tylko wolontariusze, którzy �chcą pomóc,

poszkodowani nie chcą władz państwowych zbijają- �cych ich kosztem kapitał polityczny na miejscu ka-tastrofy.

W Polsce problem, jak wiemy, wygląda inaczej. Spośród dwóch najważniejszych aktorów rynku ubezpieczenio-wego mających kontakt z klientem — brokerzy najchęt-niej ubezpieczają ryzyko majątku, a agenci ubezpieczają ryzyko osoby. A tak naprawdę potrzebny jest doradca, który zasugeruje ubezpieczenie wszystkich pól łącznie. Świadomość społeczeństwa, że tak należy robić, jest wyjątkowo nikła w tej materii. Nie sięga zbyt daleko poza przymus ubezpieczeń komunikacyjnych.

Sprzedawca ma obowiązek zaproponowania jedynie niezbędnych ubezpieczeń, więc ogranicza się do tego, co klient kupuje. Zachęcanie do powiększenia swojej ochrony większość ludzi traktuje jako nachalne i na-molne zachowanie agenta. Brak stosownych ubezpie-czeń mści się jednak bardzo łatwo.

Po pierwsze, gdy zachodzi potrzeba ochrony ubezpie-czeniowej — a takiej nie ma po zdarzeniu.

Po drugie, gdy klient ma do czynienia z innym, lepszym agentem.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 271

Innymi słowy — niewłaściwe doradztwo prowadzi do bolesnych konsekwencji. Na przykład, kiedy konkuren-cja w trakcie sprawdzania natrafi na luki ubezpiecze-niowe, niedoubezpieczenie lub podwójne pokrycie ry-zyka. Wówczas klient traci zaufanie do sprzedawcy59.

Czy mamy prawo wpływać na wyobraźnię innej osoby? Pewnie tak.

Ale czy mamy prawo wpływać na wyobraźnię finanso-wą? A na poczucie bezpieczeństwa? Czy możemy na-szymi obawami określać status bezpieczeństwa innej osoby?

Odpowiedzi na te pytania trudno udzielić nawet do-radcom finansowym, zwłaszcza gdy miesza się zakres ochrony ubezpieczeń majątkowych i życiowych.

Jedno jest pewne. Po fakcie, czyli zdarzeniu losowym, nikt z Tobą nie będzie chciał rozmawiać. Ludzie będą uważali Cię za ofiarę lub fujarę. I powiedzą miłe słowa: „Przezorny zawsze ubezpieczony”. Pewnie to już skądś znasz?

Zdobywasz i budujesz długo Twój majątek. I w każdej chwili możesz go stracić w wyniku zdarzenia losowego. Również i Ty możesz przyczynić się do powstania szko-dy u osoby trzeciej.

Jako osoba prywatna potrzebujesz ubezpieczeń:

obligatoryjnego — samochodu OC i AC, �

mieszkania/domu z wyposażeniem, �

59 H. Schleuss, So verkauft man Versicherungen. Ein Leitfaden für den gezielten Versicherungsverkauf, Wiesbaden 1987.

Andrzej Fesnak272

ewentualnych dodatkowych wartości, kolekcji �i zbiorów,

ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, �

ubezpieczenia ochrony prawnej. �

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś użyt-kownikiem samochodu. Zwłaszcza wtedy, gdy często parkujesz w różnych dziwnych miejscach, a masz sa-mochód — obiekt pożądania w oczach innych — powi-nieneś mieć AC. Uchroni Cię przed skutkami kradzieży, a także przed szkodami, które spowodowałeś. Jak pa-miętasz, auta kradnie się w Polsce co 10 min.

Twój dom jest Twoją twierdzą. No, może nie do końca, ponieważ co niecałe 2 min (dokładnie co 1 min i 59 s) — wchodzi do niej nieproszony gość, niszcząc okno lub drzwi, i wynosi z Twojego dobytku to, na co ma ochotę. Doba ma tylko 24 × 60 = 1440 min, czyli dziennie jest w Polsce 1220 włamań. Mamy ok. 3000 miast, miej-scowości i osad. Gdyby przyjąć, że w każdej z tych miej-scowości jest tylko jedno włamanie dziennie, to jest to ponad 40% miejscowości. Trochę złodziejski naród w naszym kraju albo za mało miast.

Jeżeli posiadasz w swojej twierdzy wartościowe dobra, kolekcje, dzieła sztuki — to powinieneś je ubezpieczyć dodatkowo.

Jeśli pamiętasz wiersz o Pawle i Gawle — to może nadal wierzysz w to słynne „wolnoć Tomku w swoim domku”. Już na szczęście tak nie jest. I jak z sąsiada podłogi, a Twojego sufitu kapie — to masz prawo do odszkodo-wania. Ale Twoi sąsiedzi również wobec Ciebie. W cy-

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 273

wilizowanych krajach zawsze patrzy się na pierwszą bezpośrednią przyczynę szkody.

Ta mądra zasada powoli przenosi się i na nasze polskie podwórko. Kodeks cywilny w artykule 415 i kolejnych przewiduje od dawna, że szkodę należy naprawić. Ubez-pieczenie Ci w tym pomoże.

Z różnicy zdań i poglądów całkiem nieźle żyje pokaźna grupa zawodowa adwokatów, radców prawnych oraz wszelkich innych prawników. W większości wypadków naiwność ludowa nakazuje nam wierzyć, że sprawie-dliwość jest po stronie osób mówiących prawdę. Kto-kolwiek był chociaż raz w sądzie, wie, że wygrywa nie ten, kto mówi prawdę, ale ten, kto potrafi skutecznie i konsekwentnie udowodnić swoje racje — co nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością, a dużo z umiejęt-nościami dowodzącej strony. Pomoc prawnika zagwa-rantowana ubezpieczeniem ochrony prawnej może być tu bardzo potrzebna.

Jako osoba prowadząca biznes ponadto:

OC biznesowe — czyli odpowiedzialność za szkody, �które możesz wyrządzić innym,

ubezpieczenie mienia firmowego, �

business interruption � — czyli ubezpieczenie konty-nuacji biznesu,

ubezpieczenie kredytów i transakcji handlowych, �

ubezpieczenie sprzętu elektronicznego i danych �komputerowych,

ubezpieczenie wypadkowe pracowników, �

Andrzej Fesnak274

ubezpieczenie członków zarządów (o ile w nim jesteś). �

Szkoda osoby trzeciej powstała w wyniku Twojej dzia-łalności biznesowej może być ogromna. W dzisiejszym świecie niektórzy specjalizują się w wyłudzaniu pienię-dzy od firm przy pomocy prawników. Znana jest w Sta-nach Zjednoczonych historia kobiety, która wysuszyła kota w mikrofalówce i wyłudziła odszkodowanie od firmy, ponieważ instrukcja obsługi nie zabraniała su-szyć kotów. Czworonożny pupilek wart był oczywiście miliony. Przykro jest słuchać takich historii o bestial-skim traktowaniu zwierząt, służącym wzbogacaniu się. Wprawdzie nie jesteśmy społeczeństwem amerykań-skim, ale podobne praktyki są już spotykane i u nas. Zdanie: „Ten pan już nikogo życia nie pozbawi” jest złożone z najdroższych liter — po kilka tysięcy każda. Byłego PiS­owskiego ministra Ziobrę kosztuje kilkaset tysięcy złotych publiczne przepraszanie obrażonego. Możesz w każdej chwili znaleźć się w podobnej sytuacji z racji swojej działalności zawodowej.

To, że firma pozbawiona mienia nie może działać, to oczywiste, ale nie sam pożar czy powódź są najważniej-sze. Jeśli nawet dostaniesz odszkodowanie — to może się okazać, że odbudowanie biznesu jest długie i trudne. I w jego trakcie ponosisz straty. Dlatego potrzebujesz ubezpieczenia business interruption, aby przetrwać okres zmian.

Znane jest ludowe powiedzenie, że chytry dwa razy tra-ci. Bardzo często biznesmeni nie zabezpieczają swoich transakcji ani kredytów kupieckich. Jeżeli zadamy so-bie pytanie, czy wolisz 90% pewnych należności, czy

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? 275

100% niepewnych, to odpowiedź wydaje się prosta. Trudno zatem czasem zrozumieć, dlaczego biznesmeni nie chcą ubezpieczać tego ryzyka — chociaż koszty są nawet mniejsze niż 10%.

Komputery są urządzeniami bardzo łatwo się psujący-mi. Wirus albo spalenie dysku często powoduje kłopo-ty. O ile jeszcze często myśli się o ubezpieczeniu sprzętu — to raczej rzadko o danych, które są w komputerze. A to najważniejsze z całego komputera. Nie zawsze ta-kie ubezpieczenie jest łatwe do zdobycia. Wymaga bo-wiem również kooperacji firmy serwisującej, zabezpie-czającej dane. Ale warto pomyśleć tym, co w 95% jest na ogół w ogóle niezabezpieczone.

Ubezpieczenie wypadkowe pracowników to nie tylko wyraz troski o załogę. To również wymierna korzyść biznesowa. Firmę tworzą ludzie. Im lepiej są zabezpie-czeni, tym lepiej dla Twojej firmy. Koszty poszukiwania i wdrażania nowego zespołu są z reguły wielokrotnie wyższe niż wysokość składek ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenie członków zarządów — o ile nim jesteś — jest również istotne. Zwróć uwagę na to, że masz przy-jemność ponosić odpowiedzialność za działania firmy. Czasem może się zdarzyć, że firma znajdzie się w tara-patach, które przełożą się na Twoje problemy finanso-we. Ubezpieczenie pomaga w takiej sytuacji.

Te ubezpieczenia pokrywają większość ryzyka, na któ-re jesteś narażony. Jeżeli masz jeszcze inne specyficzne potrzeby ubezpieczeniowe — warto dokonać rzetelnej analizy i porozmawiać z doradcą finansowym.

Andrzej Fesnak276

Ważne terminyStyl życia a potrzeba ubezpieczeniowa �Ryzyko �Ryzyko osoby �Ryzyko majątku �Ryzyko odpowiedzialności �Społeczeństwo ryzyka i informacji �Zegar przestępczości �Ryzyko obligatoryjne i potencjalne �Ubezpieczenie obligatoryjne samo- �chodu OCUbezpieczenie AC �Ubezpieczenie mieszkania/domu z wy- �posażeniemUbezpieczenie dodatkowych wartości, �kolekcji i zbiorów

Ubezpieczenie odpowiedzialności cy- �wilnejUbezpieczenie ochrony prawnej �OC biznesowe �Ubezpieczenie mienia firmowego �Business interruption — czyli ubezpie- �czenie kontynuacji biznesuUbezpieczenie kredytów i transakcji �handlowychUbezpieczenie sprzętu elektronicznego �i danych komputerowychUbezpieczenie wypadkowe pracowni- �kówUbezpieczenie członków zarządów �(o ile nim jesteś)

Ad futuram rei memoriam…Jaka jest zależność między stylem życia �a potrzebą ubezpieczeniową?Jak definiuje się ryzyko? �Co to jest ryzyko osoby? �Co to jest ryzyko majątku? �Co to jest ryzyko odpowiedzialności? �Co jest głównym mechanizmem społe- �czeństwa ryzyka i informacji?Jakie dane pokazuje zegar przestęp- �czości?Na czym polega podział na ryzyko obli- �gatoryjne i potencjalne?Jak funkcjonuje ubezpieczenie obliga- �toryjne samochodu OC?Co to jest ubezpieczenie AC? �Co daje ubezpieczenie mieszkania/ �domu z wyposażeniem?Po co jest ubezpieczenie dodatkowych �wartości, kolekcji i zbiorów

Co wynika z ubezpieczenia odpowie- �dzialności cywilnej?Jakie ryzyko zabezpiecza ubezpiecze- �nie ochrony prawnej?Po co jest OC biznesowe? �Co daje ubezpieczenie mienia firmo- �wego?Przed czym chroni business interrup- �tion?Jak działa ubezpieczenie kredytów �i transakcji handlowych?Po co jest ubezpieczenie sprzętu �elektronicznego i danych komputero-wych?Co zyskuje pracodawca przez ubezpie- �czenie wypadkowe pracowników?Komu potrzebne jest ubezpieczenie �członków zarządów?

277

Po co Ci plan emerytalny, skoro ZUS zapewni Ci godzi-wą emeryturę, a dodatkowe wypłaty z Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego zapewnią wakacje na Ha-wajach?

Wyglądałoby na to, że jest to zbyteczny luksus i zawra-canie głowy. Takie przekonanie wyrobiły skuteczne działania propagandowe zarówno ZUS­u, jak i PTE.

Gorzki smak prawdy jest inny, bolesny i okrutny:

Możesz nie mieć w ogóle emerytury. �

Jeżeli będziesz mieć emeryturę z ZUS­u, to będzie �minimalna (może 20% Twoich dochodów).

Łączna emerytura z ZUS­u i z PTE nie wystarczy Ci �nawet na tężnie w Ciechocinku, a już z pewnością nie na Hawaje.

Problem ten nie jest zaściankowy i polski jedynie. Prze-prowadzałem kiedyś wywiad z Vincentem J. Derudde-rem — Sekretarzem Generalnym Europejskiej Federa-cji Doradców Finansowych i Pośredników Finansowych (FECIF). To zawodowa organizacja założona w roku 1999 w Belgii. Jej celem jest rozwijanie koncepcji nie-zależnego doradztwa finansowego i działalności bro-kerskiej w kierunku jak najpełniejszego zabezpieczania interesu publicznego. Oto co powiedział mi Vincent:

Po co Ci plan emerytalny?

Andrzej Fesnak278

„Ogromna bomba zegarowa tyka cały czas i wybuch jest coraz bliżej. Mówię tu o załamaniu większości systemów emerytalnych w Europie. Czy się to politykom podoba, czy nie — jest to ogólny kolaps i załamanie. I jakkolwiek nie podoba się to politykom i prawodawcy, niechętnie rozma-wiają o ujednoliconym sensownym systemie emerytal-no­rentowym — problem istnieje. Politycy będą musieli zająć się tym tematem, choć unikają go jak ognia. Choć większości rządów jest to nie w smak — zmiany będą szły w kierunku liberalizacji działań i przepisów. Państwa nie są w stanie zapewnić emerytur swoim obywatelom. Oby-watele muszą zrobić to sami. Dlatego prawo będzie mu-siało bardziej uwzględniać interesy konsumentów niż do tej pory. Czy się to prawodawcom podoba, czy nie — tak po prostu jest. Załamanie systemów socjalnych różnych państw — a Polska jest w takiej samej sytuacji — unaocz-nia jedynie konieczność indywidualnej troski każdego obywatela o własną finansową przyszłość. A przeciętny obywatel nie ma wiedzy wystarczającej do właściwego zarządzania własnym kapitałem, do stworzenia sobie in-dywidualnego portfela opartego na ogólnie dostępnych produktach finansowych. Totalne załamanie sytemu emerytalnego — ku irytacji prawodawców i polityków — podnosi jedynie atrakcyjność naszego zawodu. Prze-ciętny obywatel będzie musiał skorzystać przy rozwią-zywaniu problemu z pomocy profesjonalisty. Osobisty doradca finansowy i pośrednik produktów finansowych staje się bardzo ważny dla przeciętnego obywatela”60.

60 A. Fesnak, Europa pośredników [dok. elektr.] www.gu. com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=­5704&Itemid=139 [dostęp: 1.04.2011].

Po co Ci plan emerytalny? 279

Kultowa grupa The Platters śpiewająca soul&rhythm&­blues nagrała dawno temu, w 1968 roku, jeden ze swo-ich wielkich przebojów. Była to napisana przez duet Buck Ram & Andre Rand piosenka Only You (Tylko Ty). Dedy-kuję Ci tę piosenkę i zamieszczam tu kawałek tekstu:

Only You

Only you, can make this world seem right

Only you, can make the darkness bright

Only you, and you alone…

Tylko Ty

Tylko Ty możesz sprawić dobry świat bez wątpliwości

Tylko Ty możesz sprawić, że rozjaśnią się ciemności

Tylko Ty i Ty sam…

I tylko Ty, nikt inny, możesz sprawić, że będziesz mieć emeryturę!

Niby czemu ma tak być?

Otóż nie tak dawno, bo 7 lutego 2006 roku Trybunał Konstytucyjny poparty przez Sejm RP wydał bardzo in-teresujący wyrok. Emerytura zyskała status świadcze-nia. Tym samym straciłeś, Obywatelu, status prawa do emerytury, a zyskałeś możliwość uzyskania świadcze-nia emerytalnego.

Wyrok ten stwierdza, że ZUS słusznie uważa, iż eme-rytura nie należy się każdemu z powodu 40 lat płace-nia składek emerytalnych. Emerytura to przywilej, bo tak uznał Trybunał Konstytucyjny. Dwóch profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego przytomnie zauważyło, że płacili 40 lat składki, więc domagają się emerytury. A ich prywatną sprawą jest, czy po 65. roku życia pra-cują czy karmią gołębie w parku. ZUS oczywiście odmó-

Andrzej Fesnak280

wił, sprawa wylądowała w sądzie i po kilku instancjach trafiła do Trybunału Konstytucyjnego. Któryż to Trybu-nał w świetle i majestacie Prawa Najwyższego uznał, że sądy i ZUS mieli rację, twierdząc, iż emerytura nie jest tym, co obowiązkowo należy się każdemu po odpra-cowaniu kilkudziesięciu lat (i tyleż trwającym okresie wpłacania składek), ale wyłącznie przywilejem.

Pierwsza korzyść ZUS­u polega na tym, że nie mo- �żesz, Obywatelu, otrzymywać emerytury i równocze-śnie pracować. Po przejściu na emeryturę nie mo-żesz się zatrudniać, bo „albo, albo”. 40 lat płacenia składek nie ma znaczenia. Trybunał Konstytucyjny stwierdził bowiem, że przepisy zabraniające równo-czesnego pobierania emerytury i wynagrodzenia za pracę są po prostu zgodne z Konstytucją Najjaśniej-szej RP.

Druga korzyść ZUS­u jest jeszcze ciekawsza. Prawo �do świadczenia mają tylko ci rodacy, którzy po osią-gnięciu wieku emerytalnego nie mogą mieć jakich-kolwiek innych dochodów, a zatem niekoniecznie związanych z pracą. Trybunał ujął to ładnym slan-giem prawniczym: „Ograniczenie prawa do uzyski-wania świadczeń emerytalno­rentowych, w sytuacji uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodze-nia z pracy, jest co do zasady dopuszczalne”.

Trzecia korzyść ZUS­u wynika z faktu, że świadcze- �nie to może zostać uwarunkowane. Można bowiem je „ograniczyć, kierując się interesem publicznym” — co wydaje się logiczne, bo jakiż interes publiczny

Po co Ci plan emerytalny? 281

ma ZUS w tym, aby wypłacać komukolwiek emery-turę.

Innych korzyści, w tym jakichkolwiek dla obywate- �la, nie przewiduje się.

Jak pamiętasz, jest takie polskie przysłowie: łaska pań-ska na pstrym koniu jeździ. Komentując nowe przepisy, można co najwyżej powiedzieć, że Twoja emerytura nie jeździ nawet na ośle. I tak już pozostanie na wielki wie-ków amen — aż wybuchnie zapowiadana przez Derud-dera bomba i rządy ogłoszą, że „nie będzie niczego”, jak już nawet zapowiadał pewien kandydat na prezydenta Białegostoku.

Dlatego też coraz częściej pojawia się określenie „oszu-stwo emerytalne” — i mam jedynie nadzieję, że nie pa-dłeś tego oszustwa ofiarą.

Problemy demograficzne, dziury i luki finansowe w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w ZUS­ie, wy-dłużający się średni wiek życia, grupy uprzywilejowane, KRUS — to wszystko jest emerytalnym węzłem gordyj-skim, trudnym do przecięcia.

Na obronę ZUS­u można jednak śmiało powiedzieć, że to najszlachetniejszy i najlepszy podatek z możliwych. Podatek, jak wiemy, to przymusowe i bezzwrotne świad-czenia obywatela na rzecz państwa. ZUS jest najszla-chetniejszy — ponieważ obiecuje, że coś da. Nie wiemy wprawdzie, czy 2 czy 3 gr za każdy wpłacony 1000 zł, ale jednak! Z podatków zapłaconych 30 lat temu nigdy nie będziesz miał żadnego zwrotu, a z ZUS­u być może tak.

Andrzej Fesnak282

Jeśli jednak zamierzasz mieć emeryturę — to pośpie-waj sobie przebój Plattersów — Only You! Tylko Ty możesz coś zmienić i zapewnić sobie emeryturę. Pozo-stańmy przy wątku muzycznym. „Gdybym był bogaty” — śpiewał Tewje z Anatewki — czyli skrzypek na dachu. Sprawdź, jak to może wyglądać.

20-latek (20–29 lat) może zostać świadomym milionerem61

W jego planie finansowym musi się znaleźć zarówno element budowania kapitału na przyszłość, jak i ele-ment zarządzania zgromadzonym kapitałem w przy-szłości. Załóżmy, że nieprzeciętny Młody Rozsądny Człowiek jest 20­latkiem i zarabia 2000 zł netto. Za-pewne chciałby mieć w przyszłości, za 45 lat, przynaj-mniej taką samą rentę kapitałową. Nie przejmuje się państwowymi zapomogami i środkami z OFE i zaczy-na budować własny kapitał samodzielnie. Powinien zadbać o to, żeby w przyszłości mieć co najmniej tyle samo miesięcznie do dyspozycji. Ponieważ istnieje in-flacja, to na pewno wiadomo, że będzie potrzeba o wiele więcej pieniędzy niż 2000 zł. Poniższa tabelka pokazu-je skutki inflacji od 2 do 10%. Założenie jest takie, że inflacja średnioroczna na poziomie 2–4% jest inflacją niską, 5–7% średnią, a inflacja średnioroczna na pozio-mie 8–10% jest inflacją wysoką.

61 A. Fesnak, 20­latek — czyli świadomy milioner [dok. elektr.] http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&­task=view&id=9779&Itemid=316 [dostęp: 30.03.2011].

Po co Ci plan emerytalny? 283

2000 zł — wartość nominalna przy średniorocznej inflacji w %

Lata inflacja niska inflacja średnia inflacja wysoka

2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10%

5 2 208,16 2318,55 2433,31 2552,56 2676,45 2805,10 2938,66 3077,25 3221,02

10 2 437,99 2687,83 2960,49 3257,79 3581,70 3934,30 4317,85 4734,73 5187,48

15 2691,74 3115,93 3601,89 4157,86 4793,12 5518,06 6344,34 7284,96 8354,50

20 2971,89 3612,22 4382,25 5306,60 6414,27 7739,37 9321,91 11208,82 13455,00

25 3281,21 4187,56 5331,67 6772,71 8583,74 10854,87 13696,95 17246,16 21669,41

30 3622,72 4854,52 6486,80 8643,88 11486,98 15224,51 20125,31 26535,36 34898,80

35 3999,78 5627,72 7892,18 11032,03 15372,17 21353,16 29570,69 40827,94 56204,87

40 4416,08 6524,08 9602,04 14079,98 20571,44 29948,92 43449,04 62818,84 90 518,51

Nawet przy niskiej inflacji po 35 latach potrzebny bę-dzie nominalnie kapitał 2–3,5­krotnie większy, a po 40 latach od 2 do prawie 5 razy większy. Łatwo zauważyć także, że przy wysokiej inflacji równowartość 2000 zł po 40 latach pracy to kilkadziesiąt tysięcy. W takiej sy-tuacji wysoce prawdopodobnym scenariuszem będzie denominacja pieniędzy, co nie zmienia faktu, że po-trzebny jest również kapitał, aby uzbierać własną rentę kapitałową.

Emerytura powinna być rentą kapitałową z własnych odłożonych pieniędzy, a nie aktem państwowej łaski.

Rozpatrzmy zatem wariant środkowy każdego rodza-ju inflacji. Oznaczałoby to, że nasz 25­latek za 40 lat powinien otrzymywać miesięcznie 6524 zł przy inflacji niskiej, 20 571 zł przy inflacji średniej lub 62 818 zł przy inflacji wysokiej.

Jeżeli miałby otrzymywać swoją rentę kapitałową jako rentę wieczystą — to każdy może to sobie łatwo sam obliczyć. Przy średnim oprocentowaniu depozytowym w wysokości 5%, w przypadku inflacji niskiej renta wie-czysta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapita-łu 1 565 760 zł. Generuje on roczną kwotę 78 288 zł, co

Andrzej Fesnak284

daje 6524 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje do dziedziczenia. W przypadku renty okresowej np. przez 20 lat do 85. roku życia wypłaty będą trwały przez 240 miesięcy. Po tym okresie kapitał zostanie wyzerowany.

Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do wypłacania renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-centowaniu w bankach od 5 do 13%. Pozwala to znaleźć potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej, średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie cyfry kto wierzy.

Innymi słowy, kapitał, jakiego potrzebuje dzisiejszy 25­latek, za lat 40 waha się od ok. 850 000 zł do ponad 6 000 000 zł!

Każdy 20­latek może zostać milionerem z własnych oszczędności.

Wbrew pozorom, zebranie takiego kapitału przez 20­lat-ka jest możliwe bez większych problemów. Ogromne znaczenie ma oczywiście stopa zwrotu z inwestycji na przestrzeni 40 lat pracy. Dla uproszczenia przyjmę znowu środkową wartość w przypadku inflacji śred-niej, niskiej i wysokiej. Różnica pomiędzy 5­procento-wą a 11­procentową średnioroczną stopą zwrotu ozna-cza 5­krotną różnicę w wysokości miesięcznej składki w trakcie oszczędzania. Nie pozostaje to oczywiście bez wpływu na kieszeń inwestującego.

Okresowa renta miesięczna a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

Renta 6 524 zł Renta 20 571 zł Renta 62 818 zł

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Po co Ci plan emerytalny? 285

Średnia stopa

zwrotuKapitał bazowy w zł

915178 2303510 5762145Miesięczna składka w zł

5% 597,23 1503,23 3 760,266% 457,26 1150,92 2 878,997% 346,64 872,50 2 182,538% 260,42 655,47 1 639,649% 194,04 488,40 1 221,7210% 143,52 361,23 903,6111% 105,45 265,41 663,9212% 77,02 193,86 484,9313% 55,96 140,85 352,33

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz sympatyczny 25­letni Rozsądny Młody Człowiek jest w stanie spokoj-nie wypracować sobie potrzebnej wielkości kapitał, uży-wając do tego odpowiednich produktów finansowych. Te produkty finansowe, które będą w stanie zapewnić je-dynie 5% stopy zwrotu z inwestycji, bardzo nadszarpną kieszeń naszego bohatera. Dlatego też jedynym rozwią-zaniem jest znalezienie takich instrumentów finanso-wych, które mogą zaproponować wyższą stopę zwrotu.

Przyjmijmy znowu bezpieczny średni wariant instru-mentu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat nawet 20­latek będzie musiał powiększać swoją mie-sięczną stawkę. Wynika to z faktu, że 20­latek może oszczędzać 45 lat do wieku emerytalnego, podczas gdy 29­latek już tylko 36 lat — co wpływa oczywiście na procent składany.

Andrzej Fesnak286

Stopa zwrotu 9 %

WiekLata

oszczę-dzania

Miesiące oszczę-dzania

Kapitał bazowy w zł

915178 2303510 5762145

Miesięczna składka w zł20 45 540 122,67 308,76 772,3621 44 528 134,41 338,30 846,2422 43 516 147,29 370,72 927,3423 42 504 161,43 406,32 1016,4024 41 492 176,97 445,43 1114,2225 40 480 194,04 488,40 1221,7226 39 468 212,81 535,65 1339,9027 38 456 233,46 587,62 1469,9028 37 444 256,18 644,81 1612,9729 36 432 281,21 707,80 1770,53

Prawie wszystko na tym świecie da się wycenić — czyli koszty myślenia 20-latka

Obliczając różnicę w kwocie, jaką musi wydać 29­la-tek w porównaniu do 20­latka, łatwo możemy wycenić koszty „myślenia finansowego”. Trafniejszym określe-niem byłoby raczej stwierdzenie, że można wycenić koszty braku zdecydowania, braku refleksji o finansach lub też koszty zwlekania w podjęciu decyzji.

Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych lat dwudziestych, lecz pod ich koniec — musi zapłacić ok. 130% więcej w porównaniu do pierwszej możliwej skład-ki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 281,21 zł a 122,67 zł. Rozsądny Młody Człowiek, który zaczął oszczędzać przy pomocy rodziców w wieku 20 lat, wpłacił w sumie przez 45 lat 66 241,80 zł. Tenże sam nadal Rozsądny Nieco

Po co Ci plan emerytalny? 287

Starszy Młody Człowiek jako 29­latek wpłacił przez 36 lat 121 482,72 zł. Różnica to 55 240,92 zł. Jest to dobry samochód lub przy odpowiednich cenach, po ok. 3000 zł za m² mieszkania — mała kawalerka. Można ją np. wynająć i mieć dodatkowe zyski.

10 lat różnicy w podjęciu decyzji to różnica 55 240,92 zł wydanych w tym kon-kretnym przypadku. Daje to średnią wartość roczną 5524 zł. Tyle kosztuje rocz-ne myślenie o inwestycji. Kwartalnie jest to zatem 1381 zł, a miesięcznie ok. 460 zł. Z tych wartości wy-nika jasno, że tydzień myślenia to ok. 106 zł, a dzień to ok. 15 zł. Z pewnością zauważysz, że średnio godzina dumania o finansach u 20­latków kosztuje ok. 63 gr, co daje ok. 1 gr na min. Dla ułatwienia w przeliczaniu dodam, że rok ma 8760 godz. lub 525 600 min.

Możesz mieć 30 lat, a 30-latek może łatwo zbudować dobrobyt62

30­latek ma już na ogół kilka lat pracy za sobą. Jeżeli podejmował mądre decyzje życiowe — powinien mieć już dobre podwaliny pod własną karierę zawodową i dobrze wytyczone drogi życiowe. Możliwy jest sce-

62 A. Fesnak, 30­latek, czyli łatwy dobrobyt [dok. elektr.] www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&task­=view&id=37633&Itemid=316 [dostęp: 31.03.2011].

20-latekŚredni koszt odkładania decyzji finansowych w zł

rok 5524,00kwartał 1381,00miesiąc 460,33tydzień 106,23dzień 15,33godzina 0,63minuta 0,01

Andrzej Fesnak288

nariusz wydarzeń taki, w którym nasz Dojrzały Młody Człowiek zarabia 3000 zł netto. Pamięta zapewne jesz-cze czasy sprzed kilku lat, kiedy wystarczało mu 2000 netto. Jeżeli w swojej polityce finansowej nie przezna-czył wszystkiego na konsumpcję — lecz część pieniędzy zainwestował — może być wolny od spłacania kredytów. Jeżeli nie — prawdopodobnie ma własne zobowiązania, ale jest na tyle silny i młody, że może dodatkowo praco-wać, aby podołać finansowym obciążeniom.

To, co dotyczy naszego Dojrzałego Młodego Człowieka, to perspektywa maksymalnie 35 lat pracy. Przypomnij sobie tabelkę z inflacją u 20­latka. Jeżeli weźmiemy wa-riant środkowy, to nasz Dojrzały Młody Człowiek jako emeryt powinien zacząć miesięcznie od kwoty 5627 zł przy inflacji niskiej, 15 372 przy inflacji średniej oraz 40 827 przy inflacji wysokiej. Jednak ponieważ inflacja działa — już po 5 latach pobierania emerytury powinien otrzymywać 6524 zł przy inflacji niskiej, 20 571 zł przy inflacji średniej lub 62 818 zł przy inflacji wysokiej.

Jeżeli 30­latek miałby otrzymywać swoją rentę kapita-łową jako rentę wieczystą, to przy średnim oprocento-waniu depozytowym w wysokości 5% w przypadku infla-cji niskiej renta wieczysta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapitału od 1 350 480 do 1 565 760 zł. Niższy kapitał — 1 350 480, generuje rocznie 67 524, co daje 5627 zł miesięcznie. Wyższy kapitał w takich samych warunkach jest podstawą miesięcznej płatności w wy-sokości 6524 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje do dziedziczenia. Podobnie jak u 20­latka, w przypad-ku renty okresowej, np. przez 20 lat do 85. roku życia,

Po co Ci plan emerytalny? 289

wypłaty będą trwały przez 240 miesięcy. Po tym czasie kapitał zostanie wyzerowany.

Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do wypłacenia renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-centowaniu w bankach od 5 do 13 %. Pozwala to znaleźć potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej, średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie cyfry kto wierzy.

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat, wypłaty końcowe) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

renta 5627zł renta 15372zł renta 40827zł

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

856185,57 789348,10 730018,30 1844624,68 1716259,10 1601489,98 3991640,26 3744963,15 3522545,92

Innymi słowy ,kapitał, jakiego potrzebuje dzisiej-szy 30­latek za lat 35, waha się od ok. 730 000 zł do 3 900 000 zł!

Każdy 30­latek może łatwo zbudować własny dobro-byt. Zebranie takiego kapitału jest dla niego możliwe. Przy różnych stopach zwrotu będą to oczywiście różne wkłady inwestycyjne. Podobnie jak u 20­latka, przyją-łem dla uproszczenia środkową wartość w przypadku inflacji średniej niskiej i wysokiej. Różnica pomiędzy 5­procentową a 11­procentową średnioroczną stopą zwrotu oznacza 5­krotną różnicę w wysokości miesięcz-nej składki oszczędnościowej. Przyjęta tu została kwota

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat, wypłaty końcowe) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

renta 6524 Renta 20571 Renta 62818

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Andrzej Fesnak290

inflacyjna po 40 latach — co pozwoli naszemu obecne-mu emerytowi po 5 latach pobierania emerytury nadal mieć równowartość swoich 2000 zł.

Średnia stopa

zwrotuKapitał bazowy w zł

915178 2303510 5762145Miesięczna składka w zł

5% 1095,06 2756,29 6894,776% 906,53 2281,74 5707,707% 745,81 1877,21 4695,788% 609,99 1535,71 3840,679% 496,17 1248,87 3124,0010% 401,51 1010,61 2528,0011% 323,35 813,89 2035,9212% 259,26 652,56 1632,3713% 207,02 521,07 1303,46

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz Dojrzały Młody Człowiek jest w stanie spokojnie wypracować sobie po-trzebnej wielkości kapitał, używając do tego odpowied-nich instrumentów finansowych. Powinien poszukiwać instrumentów od 9­procentowej stopy zwrotu wzwyż — w zależności od stopnia inflacji. Tym samym odpada już częściowo możliwość korzystania z klasycznych, je-dynie kapitałowych ubezpieczeń życiowych, oferujących 5­procentową stopę zwrotu. Nie znaczy to oczywiście, że powinien rezygnować z ubezpieczeń, lecz że należy dy-wersyfikować własne instrumenty finansowe.

Przyjmijmy znowu bezpieczny średni wariant instrumen-tu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat 30­la-

Po co Ci plan emerytalny? 291

tek będzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę. Wynika to z faktu, że 30­latek może oszczędzać 35 lat do wieku emerytalnego, podczas gdy 39­latek już tylko 26 lat — co wpływa oczywiście na procent składany.

Stopa zwrotu 9 %

WiekLata

oszczę-dzania

Miesiące oszczę-dzania

Kapitał bazowy w zł

915 178 2 303 510 5 762 145

Miesięczna składka w zł30 35 420 308,78 777,20 1944,1431 34 408 339,88 853,73 2135,5932 33 396 372,74 938,20 2346,8933 32 384 409,81 1031,51 2580,2834 31 372 450,80 1134,67 2838,3535 30 360 496,17 1248,87 3124,0036 29 348 546,45 1375,42 3440,5637 28 336 602,24 1515,85 3791,8438 27 324 664,24 1671,91 4182,2239 26 312 733,26 1845,62 4616,77Koszty myślenia 30­latka można obliczyć, patrząc na różnicę w kwocie, jaką musi wydać 39­latek w porów-naniu do 30­latka. Chodzi tu o koszty braku zdecydo-wania, braku refleksji o finansach lub też koszty zwle-kania w podjęciu decyzji.

Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych lat trzydziestych, lecz pod ich koniec — musi zapła-cić ok. 237% więcej w porównaniu do pierwszej moż-liwej składki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 308,78 zł a 733,26 zł. Dojrzały Młody Człowiek, który zaczął oszczędzać w wieku 30 lat, wpłacił w sumie przez 35 lat 129 687 zł. Tenże sam starszy Dojrzały Człowiek, jako

Andrzej Fesnak292

39­latek, wpłacił przez 26 lat 228 777 zł. Różnica to 99 090 zł. Jest to porządny samochód lub, przy odpowied-nich cenach za m² mieszkania, małe 2­pokojowe miesz-kanie, które można wynająć i mieć dodatkowe zyski.

10 lat różnicy w podjęciu decyzji to różnica 99 090 zł w tym konkretnym przy-padku. Daje to średnią war-tość roczną 9909 zł. Tyle kosztuje roczne myślenie o inwestycji. Kwartalnie jest to zatem 2477 zł, a mie-sięcznie ok. 825 zł. Z tych wartości wynika jasno, że ty-dzień myślenia to ok. 190 zł,

a dzień to ok. 27 zł. Zauważysz zatem, że średnio godzi-na dumania o finansach u 30­latków kosztuje ok. 1,13 zł, co daje ok. 1,8 gr na min.

40-latek, czyli wypracowany standard63

40 lat minęło jak jeden dzień i do emerytury bliżej już niż dalej — każdy to wie. I czas też już pogania. 40­latek ma na ogół 20 lat pracy za sobą. Jest w połowie karie-ry zawodowej. Możliwy jest scenariusz wydarzeń taki, w którym Nasz Dojrzały Człowiek zarabia 4000 zł net-to. Pamięta zapewne jeszcze czasy sprzed lat — kiedy zarabiał równowartość 2000 netto. Jeżeli w swojej po-

63 Idem, 40­latek — wypracowany standard [dok. elektr.] http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&task­=view&id=9893&Itemid=316 [dostęp: 30.03.2011].

30-latekśredni koszt odkładania decyzji finansowych w zł

rok 9909,00kwartał 2477,25miesiąc 825,75tydzień 190,55dzień 27,14godzina 1,13minuta 0,018

Po co Ci plan emerytalny? 293

lityce finansowej nie przeznaczył wszystkiego na kon-sumpcję, lecz część pieniędzy zainwestował, powinien mieć już niezły kapitał. Może być już wolny od spłacania kredytów. Jeżeli nie — powinien mieć jeszcze na tyle sił i determinacji, aby poszukać dodatkowych możliwości zarobkowania.

40­latek we własnych planach finansowych koniecznie musi umieścić element budowania kapitału na przy-szłość i element budowania kapitału w przyszłości. Nie ma już czasu do stracenia ani alternatywy. Większość ludzi w tym wieku niestety ciągle jednak jeszcze bar-dziej wierzy w 1 złoty strzał. Ma on oczywiście stworzyć superbiznes generujący pieniądze całego życia. Wiara w ten strzał jest większa niż w systematyczne inwesto-wanie czy oszczędzanie.

Nasz Dojrzały 40­latek jest realistą i zakłada, że powi-nien postarać się samemu o kapitał. Taki, który pozwoli mu w przyszłości otrzymać 50% dzisiejszego zarobku. Ma nadzieję, że dostanie jakąś emeryturę od państwa, ale za bardzo na nią nie liczy. ZUS ma w planach wpraw-dzie dużo, ale nasz 40­latek zakłada wariant świadcze-nia wartości ok. 750 zł oraz połowę takiej kwoty z OFE. Czyli do 75% dzisiejszych zarobków brakuje mu ok. 2000 zł.

Dodatkowe własne 2000 zł miesięcznie pozwoli za-tem na w miarę normalne życie emeryta. Świadom praw i obowiązków wynikających z działania wielolet-niej inflacji musi kalkulować swoją przyszłą emeryturę z uwzględnieniem tabelki inflacji jak 20­latek i 30­la-tek.

Andrzej Fesnak294

Naszego Dojrzałego 40­latka dotyczy perspektywa mak-symalnie 25 lat pracy. Wynika z tego zatem, że po przejściu na emeryturę będzie potrzebował nominalnie 2­krotnie więcej przy inflacji niskiej i 10­krotnie więcej przy inflacji wysokiej. Własna renta kapitałowa jest mu jednak potrzebna, więc musi oszczędzać i inwestować.

40­latek może wypracować sobie określony standard.

Jeżeli weźmiemy wariant środkowy, to nasz Dojrza-ły Człowiek jako emeryt powinien otrzymać pierwszą rentę kapitałową w kwocie 4187 zł przy inflacji niskiej, 8583 zł przy inflacji średniej oraz 17 246 zł przy infla-cji wysokiej. Jednak ponieważ inflacja działa — już po 15 latach pobierania renty — aby nadal utrzymać tę samą siłę nabywczą, powinien otrzymywać miesięcznie 6524 zł przy inflacji niskiej, 20 571 zł przy inflacji śred-niej lub 62 818 zł przy inflacji wysokiej.

Gdyby 40­latek miał otrzymywać swoją rentę kapitałową jako rentę wieczystą, to przy średnim oprocentowaniu de-pozytowym w wysokości 5% w przypadku inflacji niskiej renta wieczysta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapitału od 1 004 880 do 1 565 760 zł. Niższy generuje rocznie 50 244, co daje 4187 zł miesięcznie. Wyższy kapi-tał w takich samych warunkach jest podstawą miesięcznej płatności w wysokości 6524 zł, a kwota bazowa pozostaje do dziedziczenia. W przypadku renty okresowej, podob-nie jak u 20­latka i 30­latka, może np. przez 20 lat do 85. roku życia wypłacać pieniądze przez 240 miesięcy. Po tym okresie kapitał zostanie wyzerowany.

Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do wypłacenia renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-

Po co Ci plan emerytalny? 295

centowaniu w bankach od 5 do 13 %. Pozwala to znaleźć potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej, średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie cyfry kto wierzy.

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat — wypłaty ostatnie) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

Renta 6 524 zł Renta 20 571 zł Renta 62 818 zł

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat — wypłaty pierwsze) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

Renta 4187 zł Renta 8583 zł Renta 17 246 zł

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

637079,97 587346,81 543200,04 1033064,44 961194,68 896899,17 1686134,86 1581934,37 1487981,65

40­latek za 25 lat potrzebuje kapitału, który waha się od ok. 543 000 zł do 1 600 000 zł, jeżeli poprzestanie na rencie kapitałowej przy inflacji takiej, jaka zastanie go przy przejściu na emeryturę. Jeżeli zamierza utrzymać realną wartość pieniądza, to musi się liczyć z tym, że przez następne jego 20 lat, czyli do 85. roku życia, zaj-dą zmiany. W przypadku inflacji niskiej renta powin-na wzrosnąć do 155% kwoty, przy inflacji średniej do 239%, a przy wysokiej do 364% pierwszych wypłat.

40-latek jest w stanie wypracować sobie określony standard

W świecie finansów wszystko jest możliwe i da się poli-czyć. Zebranie takiego kapitału jest więc uzależnione od wysokości składek, ponieważ czas jest określony z góry. Pytanie o wiele bardziej istotne brzmi — czy 40­latek jest

Andrzej Fesnak296

w stanie podołać takiemu wysiłkowi finansowemu? Otóż jest w stanie wypracować sobie przy mądrej polityce i re-żimie finansowym odpowiedni standard. Podobnie jak wcześniej, przyjąłem dla uproszczenia środkową wartość w przypadku inflacji średniej, niskiej i wysokiej.

W poniższej tabelce podane są miesięczne składki po-trzebne do uzbierania kapitału, który wygeneruje rentę kapitałową w wartości nabywczej 2000 zł na początku emerytury, a zatem po 25 latach, licząc od dziś — czyli 40. roku życia 40­latka. Przyjmujemy wariant środkowy każdej inflacji. Składka miesięczna inwestowana przy podanej stopie zwrotu wygeneruje kwotę potrzebną do otrzymania stałej renty kapitałowej o nominalnej war-tości 4187 zł przy inflacji niskiej, 8583 zł przy inflacji średniej oraz 17 246 zł przy inflacji wysokiej. Wygene-rowana kwota wystarcza na 20 lat takiej renty. Przyjęty został wariant środkowy każdej inflacji.

Średnia stopa

zwrotu

Renta kapitałowa zł4187 8583 17 246

Kapitał bazowy w zł587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł5% 982,20 1607,37 2645,416% 843,33 1380,11 2271,397% 720,85 1179,67 1941,508% 613,50 1003,99 1652,389% 519,92 850,96 1400,5210% 439,00 718,44 1182,4011% 369,26 604,30 994,5612% 309,51 506,52 833,6313% 258,57 423,16 696,44

Po co Ci plan emerytalny? 297

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz 40­latek jest w stanie wypracować sobie potrzebnej wielkości kapi-tał, używając do tego odpowiednich instrumentów fi-nansowych. Powinien poszukiwać instrumentów od 9­procentowej stopy zwrotu wzwyż — w zależności od stopnia inflacji. Budowa instrumentami z 5­procen-tową stopą zwrotu, jakimi są klasyczne ubezpieczenia na życie, oznacza obciążenie ok. 20% w stosunku do zarobków. Jest to zbyt duże obciążenie i nieefektywne wykorzystanie kapitału. 40­latek musi zatem posia-dać instrumenty finansowe, które dadzą wyższą stopę zwrotu, a zatem nie tylko korzystać z funduszy inwe-stycyjnych, ale również aktywnie zarządzać kapitałem, czyli własnymi pieniędzmi.

Jeżeli zda się wyłącznie na łatwe instrumenty finan-sowe, takie jak ubezpieczenie — będzie już częściowo przepłacał.

Przyjęta we wcześniejszej tabelce składka generuje kwotę, która nie pozwala indeksować własnej renty kapitałowej zgodnie z inflacją. Gdyby przyszły emeryt sugerował się kwotą potrzebną na 20­letnią emeryturę w momencie przejścia na nią za 25 lat, to przy niskiej inflacji i 6­procentowym oprocentowaniu w banku wy-starczyłoby mu 587 346,81 zł. Jeżeli jednak chciałby po 20 latach otrzymywać nadal równowartość 2000 zł, to przy niskiej inflacji potrzebne jest mu już 915 178,08 zł. Wypośrodkujmy tę kwotę. Oznacza to, że na początku emerytury ów emeryt będzie miał więcej niż 2000 zł, a pod koniec nieco mniej.

Andrzej Fesnak298

Zobaczmy zatem, jakie kwoty musiałby odkładać 40­la-tek, żeby mieć rentę kapitałową wystarczająco dużą przez 20 lat trwania emerytury.

Ten wariant działań potwierdza zasadność stosowania instrumentów finansowych o stopie zwrotu od 9%. Po-wróćmy do naszych wcześniejszych rozważań z kwotą na początek emerytury, czyli za lat 25 od dzisiaj. Przyj-mijmy znowu bezpieczny średni wariant instrumen-tu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat 40­la-tek będzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę. Wynika to z faktu, że 40­latek może oszczędzać 25 lat do wieku emerytalnego, podczas gdy 49­latek już tylko

Inflacja niska w 65. roku życia emery-ta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

5% 6% 7%

637079,97 587346,81 543200,04

+ + +

992670,11 915178,08 846390,52

1629747,08 1502524,89 1389590,56

÷2 ÷2 ÷2

814873,54 751262,44 694795,28

Inflacja średnia w 65. roku życia emeryta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

8% 9% 10%

1033064,44 961194,68 896899,17

+ + +

2475747,01 2303510,57 2149425,88

3508811,45 3264705,25 3046325,05

÷2 ÷2 ÷2

1754405,72 1632352,62 1523162,52

Inflacja wysoka w 65. roku życia emeryta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

11% 12% 13%

1686134,86 1581934,37 1487981,65

+ + +

6141691,98 5762145,04 5419925,30

7827825,98 7344079,41 6907906,95

÷2 ÷2 ÷2

3913912,99 3672039,70 3453953,47

Po co Ci plan emerytalny? 299

16 lat. Okres oszczędzania wpływa oczywiście na pro-cent składany i końcowy kapitał.

Średnia stopa

zwrotu

Emerytura w zł5355 14577 40032

Kapitał bazowy w zł751262,44 1632352,62 3672039,70

Miesięczna składka w zł5% 1256,31 2729,72 6140,626% 1078,68 2343,78 5272,447% 922,02 2003,38 4505,698% 784,71 1705.04 3835,569% 665,11 1445,16 3250,9410% 561,52 1220,09 2744,6411% 472,31 1026,26 2308,6112% 395,89 860,20 1935,0613% 330,74 718,64 1616,61

Stopa zwrotu 9 %

WiekLata

oszczę-dzania

Miesiące oszczę-dzania

Kapitał bazowy w zł

587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł40 25 300 519,99 850,96 1400,5241 24 288 575,18 941,29 1549,1842 23 276 637,00 1042,46 1715,6843 22 264 706,41 1156,05 1902,6244 21 252 784,57 1283,95 2113,1345 20 240 872,86 1428,44 2350,9346 19 228 972,96 1592,26 2620,5447 18 216 1086,92 1778,75 2927,4748 17 204 1217,27 1992,07 3278,5549 16 192 1367,16 2237,37 3682,26

Andrzej Fesnak300

40­latek też nie myśli za darmo! Obliczając różnicę w kwocie, jaką musi wydać 49­latek w porównaniu do 40­latka, łatwo możemy wycenić koszty „myślenia fi-nansowego” 40­latków. Jak poprzednim razem, chodzi tu o koszty braku zdecydowania, braku refleksji o fi-nansach lub też koszty zwlekania z podjęciem decyzji.

Jeżeli ktoś nie podjął decyzji w wieku ok. 40 lat, lecz pod koniec czterdziestki — musi zapłacić ok. 262% więcej w porównaniu do pierwszej możliwej składki. Tyle wy-nosi różnica pomiędzy 519,99 zł a 1367,16 zł. Dojrzały 40­latek, który zaczął oszczędzać w wieku 40 lat, wpłacił w sumie przez 25 lat 155 997 zł. Tenże sam starszy 49­la-tek wpłacił przez 16 lat 262 494 zł. Różnica to 106 497 zł. I tym razem jest to porządny samochód lub małe miesz-kanie, które można wynająć i mieć dodatkowe zyski.

10 lat różnicy w podjęciu decyzji to różnica 106 497 zł w tym konkretnym przypadku. Daje to średnią wartość roczną 10 649 zł. Tyle kosztuje roczne myślenie o in-westycji. Kwartalnie jest to zatem 2662 zł, a miesięcz-nie ok. 887 zł. Z tych wartości wynika jasno, że tydzień myślenia to ok. 204 zł, a dzień to ok. 29 zł. Zauważysz zatem z pewnością, że średnio godzina dumania o fi-nansach u 40­latków kosztuje ok. 1,21 zł, co daje ok. 2 gr na min.

50-latek, czyli walka o egzystencję64

Kiedy minie pół wieku egzystencji — zmienia się per-spektywa spojrzenia. W wielu krajach 50. urodziny są

64 Idem, 50­latek, czyli walka o egzystencję [dok. elektr.] http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&­

Po co Ci plan emerytalny? 301

czymś szczególnym. To pewne podsumowanie do-tychczasowych działań. Na taką uroczystość zaprasza się nie tylko rodzinę i przy-jaciół, ale również partne-rów biznesowych, kolegów z pracy, kontrahentów. Ustabilizowany Dorosły Czło wiek ma przed sobą jeszcze 15 lat kariery zawo-

dowej i najczęściej czerpie już od dawna z efektów swo-ich wcześniejszych działań. W przypadku niektórych zawodów jest to idealny wiek sumujący doświadczenie i zarazem dający jeszcze nadzieję na dynamikę działań. Finanse 50­latka w normalnym świecie są już od dawna uporządkowane. Powinien już realizować powoli nie-które ze swoich długoletnich inwestycji, które podjął jeszcze jako 20­latek. Nie istnieje w zasadzie gwałtow-na potrzeba konsumpcji ani konieczność ponoszenia wielkich wydatków — ustabilizowana pozycja zawodo-wa lub własna, prosperująca od lat, firma dają dobre podstawy materialne. Jak bardzo odbiega ten stan od rzeczywistości polskiej — każdy widzi, słyszy i czuje sam. Nie mieliśmy okazji jako społeczeństwo korzystać z dobrodziejstw instrumentów finansowych. Mieliśmy okazję doświadczyć ponurego kabaretu pod nazwą so-cjalizm i skutki tego ponosimy do dziś. Jak zatem wy-gląda sytuacja dzisiejszych 50­latków w oczekiwaniu na przyszłą emeryturę?

task=view&id=9929&Itemid=316 [dostęp: 30.03.2011].

40-latekśredni koszt odkładania decyzji finansowych w zł

rok 10649,00kwartał 2662,25miesiąc 887,41tydzień 204,78dzień 29,17godzina 1,21minuta 0,02

Andrzej Fesnak302

Niektórzy skazani są wyłącznie na ZUS — inni, być może odważniejsi, zdecydowali się na OFE. Paradok-salnie, mają większe perspektywy emerytury niż młodzi ludzie, bo będą korzystać z agonii systemu i może przez jakiś czas otrzymywać świadczenia emerytalne. Ich wielkość jest oczywiście pod znakiem zapytania. Jakiej wartości nominalnej potrzebuje za 15 i 35 lat dzisiejszy 50­latek, aby móc mieć równowartość 2000 zł?

Jeżeli przeciętnie fundusze będą uzyskiwały stopę zwrotu poniżej 10%, to ze 150 zł miesięcznie przez 15 lat uzbiera się może 60 000–65 000 zł. Daje to szansę na ok. 600 zł miesięcznie do 85. roku życia. Kokosy to nie są — bo przecież jest jeszcze inflacja.

Już na pierwszy rzut oka widać, że przy wysokiej inflacji równowartość 2000 zł po 15 latach pracy to 300–400% razy więcej, w przypadku inflacji średniej to 200–225% więcej, a niskiej — od 30 do 80% więcej.

Jeżeli 50­latek miałby otrzymywać swoją rentę ka-pitałową przez 20 lat do 85. roku życia — to możliwe są dwa warianty — renta wieczysta, którą każdy łatwo może sam sobie obliczyć, lub renta okresowa, a zatem przez 240 miesięcy kapitał powinien zostać wyzerowa-ny. Przy średnim oprocentowaniu depozytowym w wy-sokości 5% w przypadku inflacji niskiej, renta wieczy-sta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapitału 747 600 zł. Generuje on roczną kwotę 37 380 zł, co daje 3115 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje do dzie-dziczenia. W przypadku renty okresowej kwota bazowa może być niższa.

Po co Ci plan emerytalny? 303

Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do wypłacenia renty kapitałowej przy oprocentowaniu w bankach od 5 do 13%. Pozwala to znaleźć potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej, średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie cyfry kto wierzy.

Okresowa renta miesięczna (20 lat) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska Inflacja średnia Inflacja wysoka

Renta kapitałowa 3115 zł Renta kapitałowa 4793 zł Renta kapitałowa 7284 zł

5% 6% 7% 8% 9% 10% 11% 12% 13%

472001,35 434794,10 401780,50 573023,72 532717,76 496672,79 705685,13 661528,62 621726,78

Czyli kapitał, jakiego potrzebuje dzisiejszy 50­latek za lat 15, waha się od ok. 401 000 zł do 705 000 zł! Kapitał ten wystarczy jednak tylko na równowartość 2000 zł na początku pobierania renty kapitałowej, czyli w 65. roku życia dzisiejszego 50­latka. Aby mieć równowar-tość 2000 zł, nasz dzisiejszy 50­latek za 15 lat powinien otrzymywać 3115 zł przy inflacji niskiej, 4793 zł przy inflacji średniej lub 7284 zł przy inflacji wysokiej. Po 20 latach pobierania renty kapitałowej, aby mieć war-tość nabywczą dzisiejszych 2000 zł, potrzebna będzie większa nominalnie ilość pieniędzy. W przypadku in-flacji 2% będzie to 3999 zł, czyli prawie 2 razy tyle. Gdy-by jednak inflacja miała wynosić 10% rocznie, to rów-nowartość 2000 zł wynosiłaby 56 204 zł!

Każdy 50-latek może powalczyć o własną egzystencję w przyszłości

Zebranie kapitału umożliwiającego rentę kapitałową jest możliwe, ale ogromne znaczenie ma oczywiście stopa zwrotu z inwestycji przez następne 15 lat. Dla uproszczenia przyjmę znowu środkową wartość w przy-

Andrzej Fesnak304

padku inflacji średniej niskiej i wysokiej. Różnica po-między 5­procentową a 13­procentową średnioroczną stopą zwrotu oznacza ponad 2­krotną różnicę w wyso-kości miesięcznej składki. Jak wynika z tabeli inflacyj-nej, kiedy po 15 latach 50­latek zacznie pobierać swoją emeryturę, to w przypadku inflacji 2% wystarczy mu 2691 zł, aby mieć równowartość 2000 zł, ale już po 20 latach, nawet przy tak niskiej inflacji, u schyłku swe-go życia jako 80­latek potrzebuje 3999 zł. Prześledźmy więc, jaki kapitał wypośrodkowany powinien posiadać, aby mógł na początku swojej emerytury mieć nieco więcej niż 2691 zł, a pod koniec nieco mniej niż 3999

Inflacja niska — 3%, 4%, 5 % w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

5% 6% 7%

407754 434794 464466

+ + +

605949 785421 1017929

1013703 1220215 1482395

÷2 ÷2 ÷2

506851 610107 741197

Inflacja średnia — 6%, 7%, 8 % w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

8% 9% 10%

496987 532717 571800

+ + +

1318922 1708520 2212696

1815909 2241237 2784496

÷2 ÷2 ÷2

907954 1120618 1392248

Inflacja wysoka — 9%, 10%, 11 % w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy stopach zwrotu

11% 12% 13%

614616 661528 758705

+ + +

2864787 3707884 5104414

3479403 4369412 5863119

÷2 ÷2 ÷2

1739701 2184706 2931559

Po co Ci plan emerytalny? 305

zł. Tabelka poniższa opiera się na założeniu, że przy 2­procentowej inflacji stopa zwrotu w bankach wynosi 5%, przy 3­procentowej inflacji — 6% itd., aż do stopy zwrotu 13% w przypadku inflacji wysokiej na poziomie 10%. Tak więc dla inflacji niskiej 2% zsumowany został kapitał potrzebny do uzyskania 20­letniej renty kapi-tałowej na poziomie 2291 zł oraz 3999 zł i wyciągnięta z tego statystyczna średnia. Tak samo odpowiednio dla inflacji 3% zsumowany został kapitał potrzebny do uzy-skania 20­letniej renty kapitałowej na poziomie 3115 oraz 5627 zł i wyciągnięta z tego statystyczna średnia. Dla wszystkich poziomów inflacji operacja ta została powtórzona.

Uzyskana w ten sposób kwota stanowi podstawę do wypłacenia 240 rent kapitałowych, czyli przez 20 ko-lejnych lat 65­latek będzie do 85. roku życia pobierał równowartość 2000 zł. Nadwyżkę od tej sumy powi-nien reinwestować. Jeżeli będzie pilnował tej reguły, to inwestowana nadwyżka pozwoli uciec od zgubnych skutków inflacji. Podane poniżej kwoty wystarczą na rozwiązanie problemu przy danym poziomie inflacji rocznej. Aby zdobyć ten kapitał, można inwestować miesięcznie określoną kwotę. Podane z lewej strony stopy zwrotu pozwalają odczytać, jaki wysiłek finanso-wy czeka 50­latka.

Z poniższej tabeli jasno wynika, że nasz sympatyczny 50­latek może powalczyć o egzystencję, używając do tego odpowiednich instrumentów finansowych. Jeżeli znajdzie instrumenty finansowe powyżej 10­procento-wej stopy zwrotu rocznie, to wysiłek finansowy zamknie

Andrzej Fesnak306

się na poziomie 20% jego dochodów. Z powyższej tabeli można też wyczytać, że ubezpieczenie na życie dające zaledwie 5­procentowe stopy zwrotu nie jest instru-mentem finansowym stwarzającym szansę na wyjście z problemu. 50­latek musi szukać innych instrumen-tów finansowych. Pozostają fundusze inwestycyjne, in-westowanie w akcje lub nieruchomości — jeżeli posiada odpowiednie środki i umie właściwie ocenić rynek.

Średnia stopa

zwrotu

Miesięczna wartość inwestycji w zł potrzebna do uzyskania w 15 lat określonego kapitału przy danej stopie zwrotu

Kapitał w zł

infl. 2% infl. 3% infl. 4% infl. 5% infl. 6% infl. 7% infl. 8% infl. 9% infl. 10%

506851 610107 741197 907954 1120618 1392248 1739701 2184706 2931559

5% 1888 2273 2761 3382 4175 5187 6481 8139 10922

6% 1734 2087 2535 3106 3834 4763 5952 7474 10030

7% 1589 1913 2324 2847 3514 4366 5456 6852 9195

8% 1455 1751 2127 2606 3216 3996 4994 6271 8415

9% 1329 1600 1944 2381 2939 3651 4563 5730 7689

10% 1212 1459 1773 2172 2681 3331 4162 5227 7014

11% 1104 1329 1615 1978 2442 3034 3791 4761 6388

12% 1004 1209 1468 1799 2220 2759 3447 4329 5809

13% 912 1097 1333 1633 2016 2505 3130 3931 5275

14% 827 995 1209 1481 1828 2271 2838 3564 4783

15% 748 901 1095 1341 1655 2056 2570 3227 4331

16% 677 815 990 1212 1496 1859 2324 2918 3916

Przyjmijmy bardzo bezpieczny średni wariant instru-mentu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą zwrotu. Pozwoli on wprawdzie jedynie na otrzy-manie równowartości 2000 zł na samym początku po-bierania renty kapitałowej, ale daje za to mniejsze ob-ciążenie.

Przypatrzmy się zatem, jak z biegiem lat 50­latek bę-dzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę. Wy-nika to z faktu, że 50­latek może oszczędzać 15 lat do

Po co Ci plan emerytalny? 307

wieku emerytalnego, podczas gdy 59­latek już tylko 6 lat — co wpływa oczywiście na procent składany.

Stopa zwrotu 9 %

WiekLata

oszczę-dzania

Miesiące oszczę-dzania

Kapitał bazowy w zł

587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł50 15 180 1149,01 1407,79 1748,1951 14 168 1299,76 1592,49 1977,5552 13 156 1476,91 1809,53 2247,0853 12 144 1687,13 2067,10 2566,9354 11 132 1939,53 2376,34 2950,9455 10 120 2246,83 2752,85 3418,9756 9 108 2627,42 3219,16 3997,5557 8 96 3108,86 3809,03 4730,0558 7 84 3734,47 4575,54 5681,9159 6 72 4576,44 5607,13 6962,93

Jak już się domyślasz, 50­latek też nie myśli za darmo. Obliczając różnicę w kwocie, jaką musi wydać 59­la-tek w porównaniu do 50­latka, łatwo możemy wycenić koszty „myślenia finansowego”. Jak poprzednio, moż-na wycenić koszty braku zdecydowania, braku refleksji o finansach lub też koszty zwlekania z podjęciem de-cyzji.

Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych lat pięćdziesiątych, lecz pod ich koniec — musi zapłacić ok. 398,29% więcej w porównaniu do pierwszej moż-liwej składki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 1149,01 zł a 4576,44 zł. 50­latek, który odkłada przez 15 lat, musi przeznaczyć na ten cel 206 821 zł, jeżeli natomiast za-cznie w wieku 59 lat, to przez 6 lat musi zainwestować

Andrzej Fesnak308

329 474 zł. Różnica to 121 651 zł. Jest to zarówno po-rządny samochód, jak i możliwość zakupu mieszkania,

które po wynajęciu doda co najmniej 1000 zł do mie-sięcznego budżetu.

10 lat różnicy w podjęciu decyzji to różnica 121 651 zł w tym konkretnym przy-padku. Daje to średnią war-tość roczną 12 165 zł. Tyle kosztuje roczne myślenie o inwestycji. Kwartalnie jest to zatem 3041 zł, a mie-

sięcznie 1013 zł. Z tych wartości wynika, że tydzień my-ślenia to ok. 234 zł, a dzień to ok. 33 zł. Zauważysz zatem z pewnością, że średnio godz. dumania o finansach kosz-tuje ok. 1,40, co daje ok. 2,3 gr na min.

Teraz będzie trudne pytanie, które budzi opory zwłasz-cza u osobników gatunku żeńskiego w naszym kraju. Odpowiedz sobie na pytanie: ile masz lat, Czytelniku/Czytelniczko?

Bez wątpienia uda Ci się odpowiedzieć i znaleźć w od-powiedniej grupie wiekowej.

W jakiej grupie wiekowej jesteś?Grupa 20–latek 30–latek 40–latek 50–latekLata 20–29 lat 30–39 lat 40–49 lat 50–59 latWybierz Tak/Nie Tak/Nie Tak/Nie Tak/NieJeśli już się zlokalizowałeś ze względu na wiek, to przyj-rzyj się zestawieniu kosztów myślenia, jakie ponoszą poszczególne grupy wiekowe. Jak pamiętasz, założenia

50-latekŚredni koszt odkładania decyzji finansowych w zł

rok 12165,00kwartał 3041,25miesiąc 1013,75tydzień 233,94dzień 33,42godzina 1,39minuta 0,023

Po co Ci plan emerytalny? 309

dotyczyły średnich wartości — a zatem indywidualne koszty mogą być większe.

średni koszt odkładania decyzji finansowych w zł20-latek 30-latek 40-latek 50-latek

rok 5524,00 9909,00 10649,00 12165,00kwartał 1381,00 2477,25 2662,25 3041,25miesiąc 460,33 825,75 887,41 1013,75tydzień 106,23 190,55 204,78 233,94dzień 15,33 27,14 29,17 33,42godzina 0,63 1,13 1,21 1,39minuta 0,01 0,018 0,02 0,023

Z tabeli wynika, że średnio Twój dzień myślenia zaczy-na się w okolicy 15 zł i ponad dwukrotnie rośnie. Takie ponosisz koszty przez brak decyzji i odkładanie sprawy na później.

Skoro już wiesz, ile kosztuje Cię myślenie w zależności od tego, ile masz lat — pewnie rozumiesz, po co Ci plan emerytalny?

Dzięki niemu zbudujesz sobie własną, prywatną emery-turę jako rentę kapitałową od własnego kapitału. Oczy-wiście możesz i powinieneś inwestować lepiej, niż jak to było opisane w rozdziale. Ale gdybyś nie potrafił — wcześniejsze przykłady pokazują, że przy średnich sto-pach zwrotu jest to też możliwe.

Andrzej Fesnak310

Ważne terminyPrawo do emerytury �

Świadczenie emerytalne �

Emerytalna bomba zegarowa �

Emerytura 20-latka �

Koszty myślenia 20-latka �

Emerytura 30-latka �

Koszty myślenia 30-latka �

Emerytura 40-latka �

Koszty myślenia 40-latka �

Emerytura 50-latka �

Koszty myślenia 50-latka �

Ad futuram rei memoriam…Na czym polega prawo do emerytury? �

Co to jest świadczenie emerytalne? �

Na czym polega pewność świadczenia emerytalnego? �

Co to jest emerytalna bomba zegarowa? �

Jak można określić emeryturę 20-latka? �

Jakie są koszty myślenia 20-latka? �

Jak można określić emeryturę 30-latka? �

Jakie są koszty myślenia 30-latka? �

Jak można określić emeryturę 40-latka? �

Jakie są koszty myślenia 40-latka? �

Jak można określić emeryturę 50-latka? �

Jakie są koszty myślenia 50-latka? �

311

Sięgnąłeś po tę książkę, żeby dowiedzieć się, jak zdobyć niezależność finansową. To dobrze, że o tym myślisz. Znajdziesz tu odpowiedź na pytanie, jak zdobyć nieza-leżność finansową.

Zapewne słyszałeś o ludziach, którzy są niezależni fi-nansowo. Możliwe też, że czytałeś już coś na ten temat w prasie. A nawet może znasz kogoś, kto ma pieniądze i jest niezależny? Ale czy każdy, kto ma pieniądze, jest niezależny finansowo? Czy ten, kto demonstracyjnie wydaje, rzeczywiście jest niezależny? Wydawać by się mogło, że tak…

Jak wielu wyobraża sobie niezależność finansową?

Wiele osób swoje wyobrażenie na temat niezależności kształtuje na podstawie medialnych doniesień na temat życia różnych ekscentryków. Prasa brukowa i wszelakie kolorowe tabloidy najchętniej donoszą zainteresowa-nym o ekscesach gwiazd filmu lub muzyki. Możemy wyczytać, że ktoś ma prywatne ZOO albo kilkadziesiąt samochodów marki Rolls­Royce, zamawia do łazienki kwiaty za kilkanaście tysięcy funtów dziennie lub wy-daje pieniądze na kąpiel w szampanie, buduje kort te-nisowy na 150. piętrze wieży albo jeździ samochodem o karoserii ze srebra.

Co to jest niezależność finansowa?

Andrzej Fesnak312

Niezależność finansową można rozumieć właśnie tak w potocznym ujęciu i jest to niekontrolowany i naj-częściej mało rozsądny, ale za to bardzo ekscentryczny sposób wydawania dużej ilości pieniędzy.

Mit na temat niezależności jest szeroko rozpowszech-niony w społeczeństwie.

Przekonania są następujące. Niezależnym jest ten:

kto może wydawać pieniądze na wszystkie swoje za- �chcianki,

nie musi liczyć się z kosztami, �

nie patrzy na ceny, �

może kupić, co tylko zechce, �

może kupować w dowolnych ilościach, �

może jeździć najdroższymi samochodami, �

może jadać w najlepszych restauracjach, �

może sypiać w najdroższych hotelach, �

może nosić najdroższe ubrania, �

może korzystać z najdroższej biżuterii, �

może używać najlepszych i najnowocześniejszych �gadżetów technicznych,

ma tyle pieniędzy, że nie jest w stanie ich wydać. �

Niewątpliwie, są to ludzie, którzy wydają duże sumy pieniędzy, i jest to także niezaprzeczalna prawda. Bar-dzo często też jednak pojawiają się informacje, że eks-centryczny styl życia doprowadził bądź to do konfliktu

Co to jest niezależność finansowa? 313

z prawem, bądź zadłużenia się i wtedy okazuje się, że bohaterowie nie mają już majątku65.

Zapewne nie chciałbyś być w takiej sytuacji, jakkolwiek sam proces dochodzenia do niej może być zapewne cał-kiem przyjemny…

Mit niezależności finansowej

Popularne przekonanie, że ekscentryczne i nie-kontrolowane wydawanie pieniędzy stanowi wy-raz prawdziwej niezależności finansowej.

Czym jest niezależność finansowa?

Jest jeszcze inny sposób rozumienia niezależności fi-nansowej. Mówi nam o sposobie finansowania nasze-go życia. O sposobie pokrywania kosztów. O tym, skąd i jak bierzemy pieniądze.

Definicja

Niezależność finansowa to sytuacja, w której ktoś ma miesięczne przychody finansowe z własnych inwestycji w wysokości równej miesięcznym kosztom życia lub większej.

Innymi słowy, ten, kto może żyć bez konieczności pracy — jest niezależny finansowo, ponieważ żyje z własnego kapitału.65 CBS NEWS 03.05.2005 podało do wiadomości, że jeden z bogatszych ludzi świata, King of Pop Michael Jackson przez ostatnie lata wydawał 20–30 milionów dolarów więcej niż zarabiał. Na podstawie zeznań świadków biegły księgowy w sądzie stwierdził, że bilans Jacksona pokazuje negatywną wartość netto w wysokości 285 milionów dolarów. Majątek oszacowano na 130 milionów dolarów, a zobowiązania na poziomie 415 milionów dolarów.

Andrzej Fesnak314

Czy to jest możliwe? Przecież wszyscy muszą pracować, żeby się utrzymywać. No właśnie, że jest to możliwe.

Jeżeli dokonasz w życiu odpowiednich wyborów, to możesz stworzyć sobie taką sytuację, w której nie bę-dziesz pracować na utrzymanie. Będziesz się utrzymy-wać z własnych dochodów kapitałowych. Będziesz żyć z kapitału, a nie z własnej pracy.

Niemcy mają takie przysłowie, że większość ludzi żyje z ręki do ust66. Oznacza to, że to, co wytworzy pracą własnych rąk, musi przeznaczyć na utrzymanie siebie lub przeznacza natychmiast na konsumpcję.

Definicja

Nowoczesne ubóstwo na wysokim poziomie fi-nansowym to styl życia, w którym obracasz du-żymi kwotami miesięcznie lub rocznie i nie jesteś w stanie zachować części tych pieniędzy. Prze-pływają jedynie przez twoje ręce, a ty wszystkie wydajesz. Jeżeli skończy się dopływ i przepływ pieniędzy – nie masz nic i najprawdopodobniej stracisz też to co obecnie użytkujesz.

Po czym możesz poznać, że toczysz się po równi pochy-łej w kierunku katastrofy finansowej?

Sytuacja jest łatwa do zdiagnozowania, ponieważ wy-starczy, abyś przyjrzał się temu, co robisz na co dzień. W Twoich codziennych zachowaniach, decyzjach finan-sowych, wyborach, które podejmujesz każdego dnia zaprogramowany jest albo sukces finansowy, albo fi-

66 Von der Hand in den Mund Leben — przysłowie niemieckie.

Co to jest niezależność finansowa? 315

nansowa katastrofa. Szczególnie jeśli w to nie wierzysz, albo nie chcesz o tym myśleć — tak jest. Jeżeli:

unikasz zagadnień finansowych, �

nie kontrolujesz swoich finansów, �

nie znasz struktury wydatków, �

uważasz, że wiedza finansowa jest trudna, �

nie rozumiesz mechanizmów finansowych, �

łudzisz się, że poukłada się samo, �

opierasz swoje życie finansowe na decyzjach part- �nera,

zamiast specjalisty słuchasz porad koleżanki, kolegi, �szwagra, sąsiada,

łudzisz się, że zawsze będziesz mieć dobrze płatną �pracę,

myślisz, że o Twoją przyszłość finansową zadba rząd �lub parlament,

nie inwestujesz regularnie, �

korzystasz nieświadomie z produktów finansowych, �

to jesteś na bardzo dobrej drodze do finansowej kata-strofy. Jak to mawiał Grek Zorba — „to taka piękna ka-tastrofa”. Czeka na Ciebie cierpliwie i któregoś dnia…

Prawdopodobnie korzystałeś już z różnych produktów i usług. Podejmowałeś różne decyzje finansowe lub działania powodujące finansowe konsekwencje. Z na-szych szacunków wynika, że przeciętny niezorientowa-ny użytkownik usług rynku finansowego traci na skutek nieumiejętnego korzystania kilkaset tysięcy złotych. To skutki i efekty niewłaściwych decyzji finansowych, bra-

Andrzej Fesnak316

ku wiedzy i umiejętności. Kilkaset tysięcy — tak w prze-dziale 300 000–600 000 zł. Dla jednych to może dużo, dla innych mało. Ale każdy chyba powie, że lepiej mieć na koncie 500 000 zł, niż ich nie mieć.

Katastrofa finansowa to sytuacja, w której:

Nie kontrolujesz swoich finansów.•

Nie masz płynności finansowej.•

Nie masz zdolności kredytowej.•

Tracisz na swoich decyzjach finanso-• wych.

Kręcisz się w miejscu ze swoimi finansami.•

Nie rozwijasz swojej wartości netto.•

Zwiększasz swój poziom zadłużenia.•

Unikasz analizy finansowej własnej sy-• tuacji.

Jeżeli chociaż jeden z tych elementów występuje, to mamy katastrofę finansową w finansach osobistych.

9 kroków do zmiany własnego życia finansowego

Ta książka z pewnością Ci w tym pomoże. Dowiesz się z niej, co możesz zrobić, aby być niezależnym finanso-wo. Przejdziemy przez wszystkie konieczne kroki i na-uczysz się podstawowych działań:

Tych kroków jest tylko 9:

Co tak naprawdę myślisz o dobrobycie?1.

Co to jest niezależność finansowa? 317

Czego poszukujesz i pragniesz w życiu?2.

Gdzie i w jakim punkcie jesteś?3.

Co możesz zrobić, żeby wyjść z długów?4.

Jakie plany powinieneś robić?5.

Jak możesz wprowadzić je w życie?6.

Skąd masz wiedzieć, że idzie dobrze?7.

Kiedy osiągniesz niezależność finansową?8.

Co zrobisz jako światły milioner?9.

Krok 1. Co tak naprawdę myślisz o dobrobycie?

Podstawą do zdobycia niezależności finansowej jest uświadomienie sobie własnych przekonań dotyczących bogactwa i pieniędzy. Należy odkryć swój typ rozumie-nia pieniędzy i posługiwania się nimi.

Krok 2. Czego poszukujesz i pragniesz w życiu?

Jeżeli masz do czegoś dojść, to w tym kierunku powi-nieneś dążyć. Jeśli chcesz być dobrym tancerzem, to musisz tańczyć, od samego oglądania Tańca z Gwiaz-dami pewnie się tego nie nauczysz. Aby zdobyć trwałą niezależność finansową, należy interesować się zagad-nieniami finansowymi i w tym kierunku kształcić, co właśnie robisz, czytając tę książkę.

Krok 3. Gdzie i w jakim punkcie jesteś?

Amerykanie mają takie przysłowie, że wszystkie drogi prowadzą do Nashville, a w Europie mawia się, że do Rzymu. Żeby określić kierunek drogi, trzeba jednak wiedzieć, gdzie się znajdujemy. W Twoim życiu finan-sowym wszystko jest możliwe, ale musisz wiedzieć, od

Andrzej Fesnak318

czego zaczynasz, gdzie i w jakim punkcie jesteś. Analiza Twoich finansów oraz obliczenie wszystkich podstawo-wych wskaźników pozwoli Ci precyzyjnie określić czas i sposób Twojej podróży do niezależności finansowej.

Krok 4. Co możesz zrobić, żeby wyjść z długów?

Możliwe jest, że nie masz żadnych kredytów i wszystko finansujesz sam. Tacy ludzie też się zdarzają. Kredyt nie jest zły, tylko Twój sposób korzystania z niego jest lub może być dla Ciebie zły. Należy korzystać z kapitałów obcych, ale po to, aby tworzyć sobie dźwignie finanso-we. Jeżeli masz sensownie funkcjonujące zadłużenie — to wszystko jest w porządku. Gorzej, jeżeli jesteś za-nadto zadłużony. Podstawowym elementem tworzenia niezależności finansowej jest wyjście z długów. Aby w kieszeni coś Ci zostawało — musisz najpierw zatkać wszystkie dziury, którymi pieniądze wypadają.

Krok 5. Jakie plany powinieneś robić?

Jak już określiłeś, gdzie jesteś i dokąd chcesz iść, nale-ży zrobić plany podróży. Musisz wiedzieć, jakie dobra w życiu zamierzasz osiągnąć oraz jakie finanse będą wymagane. Musisz wiedzieć, ile potrzebujesz na utrzy-manie. Masz pewnie pomysły dotyczące zarówno bli-skiej przyszłości, jak i tej dalszej. Aby zrealizować wła-sne plany — trzeba je najpierw mieć.

Krok 6. Jak możesz wprowadzić je w życie?

Plan to nie tylko tzw. myślenie życzeniowe — czyli co chciałbym. To także droga do zrealizowania tego pla-nu. Jeżeli np. w ciągu 5 lat chciałbyś zostać milionerem,

Co to jest niezależność finansowa? 319

a możesz do tego wykorzystać Superfundusz Inwesty-cyjny ze stopą zwrotu 12% w skali roku, to musiałbyś miesięcznie inwestować 12 123,22 zł. Stać Cię na regu-larne miesięczne inwestycje na poziomie 12 000 zł? Je-żeli nie — to musisz urealnić Twoje plany, czyli znaleźć inne warianty na miarę Twoich możliwości. Tylko wte-dy będą miały sens.

Krok 7. Skąd masz wiedzieć, że idzie dobrze?

Nawet wytrawny kierowca spogląda czasem na drogo-wskaz, żeby sprawdzić, czy dobrze jedzie. Ty też mu-sisz wiedzieć, czy ze swoimi finansami udajesz się we właściwym kierunku. Dlatego potrzebny Ci jest sys-tem kontroli. Co jakiś czas musisz spoglądać na różne wskaźniki finansowe Twojej sytuacji finansowej, np. na poziom zadłużenia, i analizować je.

Krok 8. Kiedy osiągniesz niezależność finansową?

Gdy zdefiniujesz poziom swoich oczekiwań, to łatwo zauważysz, czy osiągnąłeś to, czego szukasz, czy też nie. Jeżeli nie masz żadnych danych w cyfrach, to skąd masz wiedzieć, czy już jest tyle, ile zakładasz, czy też nie? Zawsze będziesz w sytuacji, w której wielu będzie Ci zazdrościć, że już tyle masz. Ale również i Ty możesz zazdrościć innym, że mają więcej. Dlatego ważne jest, żebyś wiedział, ile dokładnie chcesz osiągnąć i mieć!

Krok 9. Co zrobisz jako światły milioner?

Noblesse oblige — czyli szlachectwo zobowiązuje, jak mawiają bracia Francuzi.

Andrzej Fesnak320

Jeżeli zatem chcesz wejść do klubu zamożnych i świa-tłych — zastanów się, jak będziesz pomagał innym, aby znaleźli się w tym samym miejscu. Świat nie przepada za sknerami — wiesz to dobrze i z Opowieści Wigilijnej, i z molierowskiego Skąpca, i wielu innych źródeł. Ale za to wiele zawdzięcza osobom zamożnym, które okazały szla-chetną stronę swojej natury. Czy możliwa byłaby Nagro-da Nobla, gdyby poczciwy Alfred był sknerą i skąpcem? Pewnie nie. Ale też nie byłaby możliwa, gdyby Alfred był zgorzkniałym i biedującym intelektualistą bez pieniędzy. Dobre i szlachetne rzeczy rodzą się tylko z bogactwa ma-terialnego i bogactwa ducha. Samym duchem nie osią-gniesz nic, tak jak pazerność i chciwość w negatywnym znaczeniu prowadzi raczej do katastrofy życiowej.

Wszechświat nie sprzyja chciwym, nieuczciwym zło-śliwym, choć powierzchownie możemy sądzić ze jest wprost przeciwnie. Pomaga uczciwym, wielkodusz-nym, cnotliwym. (James Allen)

Jeśli zaczniesz stosować powyższe kroki, osiągniesz niezależność finansową. Będziesz mógł mierzyć swoją niezależność właściwą miarą — czasem.

Definicja

Miarą niezależności finansowej jest czas. Chodzi tu o okres, przez jaki możesz utrzymywać się, nie pracując i nie zdobywając nowych pieniędzy.

Wielkość konta, czyli ilość środków na nim, nie ma tu znaczenia w cyfrach absolutnych. Sens ma jedynie roz-patrywanie wszystkiego w szerokim kontekście prze-pływów miesięcznych.

Co to jest niezależność finansowa? 321

Ewa ma na koncie 1 200 000 zł, a Jola tylko 360 000 zł. Obydwa konta dają rocznie 10% odsetek. Ewa ma rocz-nie 120 000 zł odsetek, a Jola tylko 36 000 zł odsetek.

Która z nich jest bogatsza? Od razu widać, że Ewa, prawda? Dodajmy drugą informację:

Jola potrzebuje 3000 zł miesięcznie na życie, a Ewa ma miesięczne koszty na poziomie 97 000 zł.

A teraz odpowiedz sobie na dwa zasadnicze pytania:

W jakiej sytuacji wolałbyś się znaleźć — Ewy czy Joli? �

Co się stanie, jeżeli z powodów różnych obie panie �przestaną zarabiać?

Jak widzisz, Ewa już po roku wpadnie w niezłe tarapa-ty, bo zużywa ponad 8% swojego majątku miesięcznie, podczas gdy Jola w ogóle go nie narusza.

Rozumiesz już, dlaczego niezależność finansowa jest �mierzona czasem, a nie stanem konta?

Widzisz to jasno, z jakiego powodu tak jest? �

Przemawia do Ciebie ten przykład? �

No to zabierajmy się razem do dzieła!

Andrzej Fesnak322

Ważne terminy

Niezależność finansowa. �

Miara niezależności finansowej. �

Ubóstwo na wysokim poziomie finansowym. �

Katastrofa finansowa. �

Mit niezależności finansowej. �

Ad futuram rei memoriam…

Z jakiego powodu sięgasz po tę książkę? �

Jakie jest popularne rozumienie niezależności fi- �nansowej?

Czym się charakteryzuje katastrofa finansowa? �

Na czym polega ubóstwo na wysokim poziomie �finansowym?

Co powinno być miarą niezależności finansowej? �

Jak można zdefiniować niezależność finansową? �

Jakie kroki są konieczne do osiągnięcia niezależ- �ności finansowej?

Część 5

Jak kontrolujemy sytuację?

325

Jak kontrolować plany finansowe?

To bardzo proste. Na początku należy po prostu zacząć. Nawet jeżeli nie od razu wszystko się uda — to i tak za-czniesz pracować nad nowymi nawykami finansowymi. Zaczniesz kontrolować.

Kontrolowanie własnych działań finansowych wymaga myślenia w dwóch aspektach: czasowym i finansowym.

Aspekt f inansowy oznacza kontrolę merytoryczną. Ma z niej wynikać:

Czy realizujemy nasze cele finansowe? �

W jakim stopniu je realizujemy? �

Czy się zbliżamy, czy oddalamy od celu? �

Czy w tym tempie zrealizujemy nasze cele? �

Jak widać, odpowiedź na to pytanie wymaga porów-nania czasowego i stąd konieczny jest drugi aspekt — kontrolowanie czasowe.

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe?

Kontrolowanie

finansowe czasowe

Andrzej Fesnak326

Najprostsze sposoby działania wymagają pracy na kilku etapach związanych z obiegowym podziałem czasu. Zobacz, co możesz zrobić w dzień, tydzień, miesiąc, kwartał i rok.

Ludzie mają tendencję do przeceniania tego, co mogą zrobić w ciągu dnia.

Na pewno widziałeś na wystawach sklepów różnorakie urządzenia podobne do książki, o nazwie: planer, termi-narz, diariusz, menedżer czasu, asystent menedżera, or-ganizer, system zarządzania czasem itd. Kiedyś te urzą-dzenia miały zbiorczą nazwę „kalendarz”, ale takie jest już chyba marketingowe brzemię czasu, że nazwa musi być inna, lepsza i intrygująca. Pewnie też dlatego w przydroż-nych barach można znaleźć wielce tajemniczą potrawę „black pudding with onion”. I chyba wszyscy się zgodzą, że brzmi to bardziej nowocześnie i europejsko, a z pewno-ścią bardziej tajemniczo niż zwykła kaszanka z cebulą.

Widziałeś też pewnie u swoich znajomych strony kalen-darzy (planerów, organizerów itd.), zapisane od góry do dołu i to nawet w różnych kolorach. Dzień docenia-my — a nawet przeceniamy, i to bardzo.

Z drugiej strony ludzie nie doceniają jednak tego, co ro-bią tygodniami, miesiącami czy też przez lata. I bardzo niewiele osób robi długoterminowe plany finansowe. Niewielu też z nas ma zwyczaj kontrolowania swoich fi-nansów osobistych tak, jak to jest w przypadku innych działań zawodowych czy też prywatnych.

Dzień

Twoja dzienna kontrola polega na zbieraniu wszystkich moż-liwych kwitków kasowych z każdego wydatku. Jak to zrobić?

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe? 327

Wprowadź do swojego repertuaru zachowań pierw- �szy Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF I). NZF I to Ko-lekcjoner Dokumentów Finansowych. Ma to być prosty nawyk proszenia o paragony fiskalne, niefiskalne oraz faktury.

Bierz dokumenty finansowe za wszystko, paragon �z kasy nawet za kupno gumy do żucia, gazety czy też zapałek w kiosku.

Przygotuj się do zapisywania wydatków tam, gdzie �nie otrzymasz paragonu. Wystarczy, żebyś miał w portfelu kilka drobnych kartek wielkości karty kredytowej i zapisywał na nich wydatki. Pamiętaj, że masz zawsze prawo żądać takiego dokumentu, bo istnieje obowiązek ewidencji sprzedaży.

Zebrane kwitki z całego dnia wkładaj do szklanej wazy �lub jakiegoś szklanego naczynia. Koniecznie szklane-go, żebyś mógł widzieć, jak zamieniasz swoje pienią-dze na kwitki. To może być na początku trochę depry-mujące, kiedy widzisz, jak kawałki papieru świadczą o tym, jakie decyzje finansowe podjąłeś. Z drugiej strony jednak jest to najlepszy sposób terapii szoko-wej, jeśli cierpisz na manię wydawania bez sensu.

Tydzień

Raz w tygodniu podsumuj wszystkie wydatki i zapisz je w swo-im zestawieniu przepływów finansowych. Jak to zrobić?

Wprowadź do swojego życia drugi Nowy Zwyczaj �Finansowy (NZF II). NZF II to Partner Rozmów Finansowych. Ma to być prosty nawyk planowa-nia rodzinnej tygodniowej rozmowy o finansach.

Andrzej Fesnak328

Zaplanuj godzinę w weekend, najlepiej w niedzie- �lę po południu, tak żeby wszyscy byli i mogli brać udział, np. przed kolacją.

Możesz to robić sam, ale jeśli masz partnera — rób to �z partnerem życiowym. Powinieneś to robić też z dzieć-mi (jeśli masz dzieci) — to bardzo ważny element edu-kacji finansowej, a także wyśmienita zabawa.

Wprowadź trzeci Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF �III) — Segregator Przepływów Finansowych. Pogrupuj wydatki w kategorie i zapisz do swojego Segre-gatora Przepływów Finansowych. Możesz też pracować np. w Excelu, a jedynie wydruk wpiąć do segregatora.

Sprawdź, czy poziom wydatków jest zgodny z za- �łożonym, czy jest superata67, czy też może wydałeś więcej, niż planowałeś.

Miesiąc

Raz na miesiąc sprawdzaj, czy Twoje miesięczne plany wydatków i inwestycji są realizowane. Pamiętaj, że 1/12

Twoich rocznych możliwości bezpowrotnie minęła. Jak to zrobić?

Raz na miesiąc przedłuż tygodniowy czas zestawie- �nia finansowego.

Zbilansuj tygodniowe zapiski i zobacz, czy mieścisz �się w wytyczonych wydatkach oraz czy realizujesz plany inwestycyjne.

Wyciągnij wnioski na kolejny miesiąc. �

67 Superata to o biegowy termin handlowy oznaczający nadwyżkę. Jej przeciwieństwem jest manko czyli strata.

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe? 329

Jeżeli masz superatę — zainwestuj ją! �

Jeżeli masz manko — zastanów się, co je spowodo- �wało?

Czy dobrze oceniłeś swoje ewentualne wydatki? �

Czy dodatkowy wydatek był spowodowany na- �głym ryzykiem (np. pękła opona i trzeba było ku-pić nową itd.)?

Czy dodatkowy wydatek spowodowany został nie- �kontrolowaną potrzebą konsumpcji (np. w skle-pie był sweter z przekreśloną ceną 500 zł i napi-sem 190 zł, więc dało się „zaoszczędzić” 390 zł)?

Ustal plan wydatków na następny miesiąc. �

Kwartał

Raz na kwartał sprawdzaj, czy Twoje miesięczne plany wydatków i inwestycji są realizowane. Pamiętaj, że ¼ Twoich możliwości rocznych minęła.

Jak to zrobić?

Raz na miesiąc przedłuż tygodniowy czas zestawie- �nia finansowego.

Zbilansuj miesięczne zapiski i zobacz, czy mieścisz �się w wytyczonych wydatkach oraz czy realizujesz plany inwestycyjne.

Wyciągnij wnioski na kolejne kwartały. �

Koniecznie zainwestuj superatę. �

Jeżeli masz manko — i to podobne jak w zestawie- �niach miesięcznych — przeanalizuj przyczyny jego powstania.

Andrzej Fesnak330

Wyciągnij wnioski dotyczące budżetu na przyszłe �kwartały.

Pamiętaj o zbliżających się dodatkowych obciąże- �niach finansowych (np. wyjazdy wakacyjne, świę-ta, terminy wpłat rocznych ubezpieczeń, dopłaty za wodę, ogrzewanie itd.).

Rok

Raz na rok sprawdzaj Twoje zestawienia finansowe w Segregatorze Przepływów Finansowych.

Najlepszym okresem będzie czas pomiędzy świętami Bożego Narodzenia a sylwestrem. Z reguły jest wtedy dużo wolnego czasu.

Jeżeli jesteś osobą niezależną — robisz to dla siebie. �

Jeżeli masz rodzinę — możesz to zrobić z nią. �

Pamiętaj — rok to 1/40 Twoich możliwości życiowych. Zastanów się, ile czterdziestych masz już za sobą. Im więcej masz przed sobą — tym łatwiej będzie Ci doko-nać korekty. Jak to zrobić?

Wprowadź do swojego repertuaru zachowań czwar- �ty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF IV) — to Własny Audytor Finansowy. Własny Audytor Finanso-wy analizuje przepływy finansowe jednoosobowej firmy o nazwie „Ty” lub spółki z nieograniczoną od-powiedzialnością o nazwie „Ty&Rodzina”.

Sprawdź roczną sytuację finansową swoją i ewentu- �alnie rodziny.

Zaplanuj 3 godziny na spokojną analizę. �

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe? 331

Dokonaj analizy swojej sytuacji finansowej. �

Oblicz na nowo wartość netto — Net Worth. �

Oblicz wskaźnik płynności Current Ratio. �

Oblicz wskaźnik zadłużenia Debt Ratio. �

Wprowadź do repertuaru swoich zachowań piąty �Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF V) — napisz Wła-sne Roczne Sprawozdanie Finansowe. Spra-wozdanie powinno mieć maksymalnie dwie strony znormalizowanego tekstu, czyli ok. 1800–3600 znaków. Opisz, jakie były założenia, co udało się zre-alizować oraz jakie są plany na przyszłość.

Jeżeli masz rodzinę, partnera, dzieci, osoby na �utrzymaniu — przedstaw im Roczne Sprawozdanie Finansowe. Zadbaj o dobrą atmosferę, aby sprawoz-danie zostało przyjęte i zrozumiane.

Sprawdź swoje plany na następne lata, jeśli trzeba — �dokonaj poprawek.

Wprowadź szósty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF �VI). Zrób Wykres Kondycji Finansowej lub jeżeli już taki masz — nanieś zmiany. Jak wiesz, wy-kres kondycji finansowej ujmuje w latach 3 wskaź-niki:

wartość netto Net Worth, �

wskaźnik płynności Current Ratio, �

wskaźnik zadłużenia Debt Ratio. �

Sprawdź swoje plany na następne lata, jeśli trzeba — �dokonaj poprawek.

Andrzej Fesnak332

Ważne terminyAspekt finansowy kontroli �Aspekt czasowy kontroli �Kolekcjoner Dokumentów Finansowych �Partner Rozmów Finansowych �Segregator Przepływów Finansowych �Własny Audytor Finansowy �Własne Roczne Sprawozdanie Finansowe �Wykres Kondycji Finansowej �

Ad futuram rei memoriam…Co to jest aspekt finansowy kontrolowania? �Co to jest aspekt czasowy kontrolowania? �Jak możesz kontrolować dzień? �Jak możesz kontrolować tydzień? �Jak możesz kontrolować kwartał? �Jak możesz kontrolować rok? �Co to jest pierwszy Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF I)? �Co to jest drugi Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF II)? �Co to jest trzeci Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF III)? �Co to jest czwarty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF IV)? �Co to jest piąty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF V)? �Co to jest szósty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF VI)? �Czym się zajmuje Kolekcjoner Dokumentów Finansowych? �Co robi Partner Rozmów Finansowych? �Do czego służy Segregator Przepływów Finansowych? �Kiedy potrzebny jest Własny Audytor Finansowy? �Co uwzględnia Własne Roczne Sprawozdanie Finansowe? �Jakie wskaźniki zawiera Wykres Kondycji Finansowej? �

333

Współczesny nowoczesny świat, era epoki informacyj-nej, porozumienie ponad podziałami w Unii Europej-skiej, zwycięstwo demokracji w Europie, wolne granice, tanie połączenia, internet — to wszystko wskazywałoby na fakt, że żyjemy w świecie najlepszym z możliwych. A jednak istnieje zjawisko wtórnego analfabetyzmu — m.in. z powodu rozwoju technik komunikowana w po-staci obrazkowej. Mówiąc brutalnie — komu się chce czytać powieść erotyczną, skoro można obejrzeć za dar-mo pornografię w internecie?

W dziedzinie finansów w Polsce mamy ogólny analfa-betyzm w kwestii technologicznego know­how. Naj-prostszy przykład: odpowiedz sobie, Czytelniku, na dwa pytania:

Od ilu już lat zarządzasz swoimi finansami? �

Przez ile minut w życiu trzymałeś w ręku komputer �finansowy?

A cóż to takiego — zapytasz pewnie. Masz przecież lap-top i komputer stacjonarny. Po co Ci zatem komputer finansowy? Nie masz się czego wstydzić, jeśli nie uży-wałeś go do tej pory i nie wiesz, co to jest. Niestety, nie wiedzą również ci , którzy powinni wiedzieć.

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

Andrzej Fesnak334

Jedna z uczelni ekonomicznych ogłosiła konferencję: „Nowoczesne i nowe metody w finansach, ekonomii i ubezpieczeniach”. Tematyka dotyczyła nowych sposo-by szacowania ryzyka i zapobiegania problemom finan-sowym. Kiedy zaproponowałem demonstrację obliczeń przy pomocy komputera finansowego, zauważyłem bardzo interesujące reakcje:

Nikt z organizatorów konferencji, specjalistów w za- �kresie ekonomii, finansów i ubezpieczeń, nie słyszał jak do tej pory o komputerach finansowych i nie wiedział, co to jest, więc na wszelki wypadek odmó-wił zainteresowania.

Poinformowany zostałem, że tu nie chodzi o stoso- �wanie nowoczesnych narzędzi, tylko o refleksję teo-retyczną i szukanie ewentualnych nowych algoryt-mów, aby zdiagnozować problem.

Komputery finansowe istnieją zaledwie od końca lat 70. ubiegłego wieku, czyli ponad 40 lat. Jak mawiała w Samych swoich matka Kaźmirza Pawliaka: „Był czas przywyknąć”. Ale w naszym kraju, dalekim od szerokiej społecznej finansowej świadomości i finansowej kultu-ry, jest nowocześnie inaczej. Intelektualiści akademiccy będą zastanawiać się nad nowymi algorytmami. Tylko po co, skoro główne mechanizmy finansowe dawno już odkryto, poznano i opisano. Dla przykładu — można porównywać drzwi drewniane, ze sklejki, plastikowe i metalowe. Można też się zastanawiać nad tym, czym drzwi różnią się od słonia, miodu i urzędu skarbowego. Niewątpliwie udałoby się wymyślić ciekawy algorytm opisujący różnice! W efekcie nawet specjaliści od finan-

W czym pomoże Ci komputer finansowy? 335

sów, doradcy finansowi, agenci ubezpieczeniowi, ab-solwenci uczelni ekonomicznych — wydziałów finanso-wych, bankowości i ubezpieczeń — niestety w 95% nie wiedzą o istnieniu komputera finansowego i nie mają pojęcia, jak przy jego pomocy liczyć przepływy finan-sowe.

Czym jest przenośny komputer finansowy? To małe urządzenie wyglądające jak zwykły kalkulator ma w swo-jej pamięci mnóstwo wzorów finansowych odpowia-dających mechanizmom i produktom finansowym, problemom biznesowym i handlowym. W zależności od modelu, jest to od stu do kilkuset wzorów i formuł finansowych. Użytkownik, zamiast pamiętać wzór i męczyć się z jego przekształcaniem, wprowadza jedy-nie parametry problemu finansowego, takie jak: czas, oprocentowanie czy wysokość kwoty — a reszty doko-nuje komputer. Komputer finansowy to Twój najlepszy przyjaciel, a zarazem interaktywna encyklopedia finan-sowa. Pozwoli Ci łatwo przejść przez problemy finanso-we i znaleźć rozwiązanie. Popatrz, jakich 13 najważniej-szych problemów finansowych możesz łatwo rozwiązać przy pomocy komputera:

Co powinieneś wiedzieć o stopach procentowych?1.

Jak funkcjonuje efektywna stopa procentowa. �

Stopa nominalna a stopa efektywna przy różnej �kapitalizacji w roku.

Jak masz rozumieć inflację w swoim życiu?2.

Jaka jest dzisiejsza wartość nabywcza przyszłej �kwoty?

Andrzej Fesnak336

Jak obliczyć przyszły nominalny ekwiwalent dzi- �siejszej wartości nabywczej?

Co powinieneś wiedzieć o depozytach i lokatach?3.

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu �lokaty brutto?

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu �lokaty netto?

Jak obliczyć oprocentowanie na podstawie efek- �tów lokaty?

Jak obliczyć okres trwania lokaty? �

Jak obliczyć wysokość lokaty, aby uzyskać założo- �ny wynik finansowy?

Co powinieneś wiedzieć o regularnym oszczędzaniu?4.

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu �oszczędzania brutto?

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu �oszczędzania netto?

Jak obliczyć oprocentowanie na podstawie efek- �tów?

Jak obliczyć okres oszczędzania? �

Jak obliczyć wysokość wpłat, aby otrzymać zało- �żony wynik finansowy?

Jak obliczyć efekty oszczędzania za pomocą wpłat �jednorazowych i regularnych?

Jak obliczyć regularne płatności przy dodatkowej �wpłacie jednorazowej?

Jak obliczyć wpłatę dodatkową przy regularnych �płatnościach?

W czym pomoże Ci komputer finansowy? 337

Jak rozumieć rentę kapitałową?5.

Jak obliczyć kapitał potrzebny do renty określo- �nej wysokości?

Jak obliczyć, jaka renta jest możliwa z określone- �go kapitału?

Jak obliczyć oprocentowanie renty? �

Jak obliczyć okres wypłacania renty okresowej? �

Jak obliczyć wartość sprzedanego prawa do renty? �

Co powinieneś wiedzieć o kredycie?6.

Jak obliczyć wysokość raty stałej? �

Jak obliczyć, na jaki kredyt klient możesz sobie �pozwolić?

Jak obliczyć znaczenie oprocentowania kredytu? �

Jak określić czas trwania kredytu? �

Jak wyliczyć odsetki od całości kredytu? �

Jak wyliczyć kapitał bazowy i odsetki? �

� Jak wyliczyć kwotę pozostałą do spłacenia?

Jak zdecydować, czy warto wziąć leasing?7.

Jak obliczyć raty równe w leasingu? �

Jak obliczyć, na jaki leasing możesz sobie pozwo- �lić?

Jak obliczyć czas trwania leasingu? �

Jak obliczyć oprocentowanie leasingu? �

Jak obliczyć wartość końcową leasingu? �

Jak obliczyć odsetki z leasingu? �

Andrzej Fesnak338

Co trzeba wiedzieć o nierównych przepływach Cash 8. Flow?

Jak ocenić biznes na podstawie Net Present Va- �lue68?

Jak obliczyć zyskowność biznesu — Internal Rate �of Return69?

Jak obliczyć Net Uniform Series � 70?

Jak obliczyć Net Future Value � 71?

Jak obliczyć Modified Internal Rate of Return � 72?

Co powinieneś wiedzieć o obligacjach?9.

Jak obliczyć oprocentowanie wypłacane i ren- �towność?

Jak obliczać obligację zerokuponową? �

Jak obliczyć cenę obligacji? �

Jak obliczyć stopę zwrotu z obligacji? �

Jak obliczyć narosłe odsetki z obligacji? �

Jak ułatwić sobie biznes?10.

Jak łatwo obliczać zmiany procentowe? �

Jak działa narzut? �

Czym się różni narzut od VAT­u? �

Czym się różni marża od narzutu? �

Jak łatwo obliczać Total — Part, czyli część i ca- �łość przepływu lub sumy?

68 NPV — wartość teraźniejsza netto.69 IRR — wewnętrzna stopa zwrotu.70 NUS — ujednolicona seria netto.71 NFV — wartość przyszła netto.72 MIRR — zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu.

W czym pomoże Ci komputer finansowy? 339

Co powinieneś wiedzieć o deprecjacji11. 73?

Jak obliczyć korzyści metody liniowej SL � 74?

Jak obliczyć korzyści metody numerów lat SOYD � 75?

Jak obliczyć korzyści metody malejącej bazy DB � 76?

Jak obliczyć deprecjację niepełnego okresu? �

Jak dokładnie obliczać daty w biznesie i w życiu co-12. dziennym?

Jak określić liczbę dni między datami? �

Jak łatwo znaleźć konkretną datę po określonej �liczbie dni?

Jak obliczać daty rzeczywiste? �

Jak obliczać daty na podstawie roku finansowego �360 dni?

Jak obliczać daty na podstawie roku finansowego �365 dni?

Jak szybko obliczać kursy walut?13.

Jak określać wymianę i kurs dwóch walut? �

Jak stworzyć koszyk najczęściej używanych walut? �

Jak dokonywać operacji na parach walut z koszyka? �

Jeżeli odpowiadasz sobie na te 13 kluczowych zagad-nień, to doskonale potrafisz poruszać się w świecie

73 Deprecjacja dotyczy utraty wartości przedmiotów trwałych. Często zamiennie jest używana obiegowo nazwa amortyzacja. W języku angielskim deprecjacja dotyczy zawsze przedmiotów trwałych, a amortyzacja tylko przepływów finansowych, np. rat kredytu.74 SL — Metoda liniowa (Straight Line).75 SOYD — Metoda sumy numerów lat (Sum Of the Year Digit).76 DB — Metoda podwójnej podstawy (Declinig Basis).

Andrzej Fesnak340

finansów. Stanowią one bowiem sedno wiedzy finan-sowej istotnej dla finansów osobistych. Komputer po-zwala znaleźć odpowiedź w kilkanaście lub kilkadziesiąt sekund — tyle bowiem trwa wprowadzanie danych.

Opanowanie umiejętności obsługi pozwala Ci rozwią-zywać wszystkie problemy w zarządzaniu finansami osobistymi.

Klasyczne metody kształcenia opierają się na umiejęt-ności obliczania wzorów, czyli sztuce algebraicznego rozwiązywania zagadnień finansowych. Ta metoda, wobec możliwości stosowania komputerów finanso-wych, może być porównywana do techniki zapisywania dźwięku na walcach woskowych, wobec dzisiejszych metod laserowych na CD czy też technologii MP3.

W czym pomoże Ci komputer finansowy? 341

Ważne terminy

Komputer finansowy �

Cash Flow �

Net Present Value �

Internal Rate of Return �

Net Uniform Series �

Net Future Value �

MIRR �

Amortyzacja �

Deprecjacja �

Ad futuram rei memoriam…

Co to jest komputer finansowy? �

Co to jest Cash Flow? �

Co znaczy Net Present Value? �

Co znaczy Internal Rate of Return? �

Co znaczy Net Uniform Series? �

Co znaczy Net Future Value? �

Co znaczy Modified Internal Rate of Return? �

Czego dotyczy amortyzacja? �

Czego dotyczy deprecjacja? �

343

Stosuj każdego dnia w miesiącu co najmniej jedną.

Wydawaj mądrzej.1.

Zwiększaj dochody.2.

Zatrzymuj więcej pieniędzy dla siebie.3.

Żyj z planem finansowym.4.

Zastanów się, czy żyjesz, żeby wydawać, czy wyda-5. jesz, żeby żyć?

Planuj swoje finanse.6.

Rozmawiaj o budżetowaniu ze swoim partnerem ży-7. ciowym.

Rób tygodniowe, miesięcznie, kwartalne i roczne ze-8. stawienia.

Najważniejszą na świecie firmą, która doprowadzi 9. Cię do dobrobytu, jesteś Ty.

Pamiętaj, że aby zyskiwać, trzeba mądrze wydawać.10.

Ubezpieczaj ryzyko, zamiast kupować produkty 11. ubezpieczeniowe.

Zasięgaj porady certyfikowanego doradcy finanso-12. wego.

Ucz się finansów, bo nikt inny tego za Ciebie nie zrobi.13.

Rozwijaj swoją inteligencję finansową.14.

31 Złotych Reguł, które pomagają osiągnąć niezależność finansową

Andrzej Fesnak344

Sprawdzaj, na ile nieruchomości Cię stać, zanim 15. weźmiesz kredyt, by je finansować.

Zamiast na państwową zapomogę emerytalną, licz 16. na własną rentę kapitałową.

Zadłużaj się mądrze.17.

Korzystaj ze wszystkich źródeł pochodzenia pienię-18. dzy, aby optymalizować podatki.

Planuj transfer kapitału przez pokolenia.19.

Planuj wydarzenia finansowe, aby osiągać je taniej.20.

Obniżaj koszty życia, ale podnoś jego poziom.21.

Przewiduj wszystkie swoje wydatki i koszty tak, aby 22. nigdy Cię nie zaskoczył żaden termin ani rachunek.

Szukaj zawsze optymalnego finansowania swoich 23. potrzeb.

Jeżeli decydujesz się na MLM jako formę zarabiania 24. — zastanów się, czy budujesz klientom zamożność, czy nakłaniasz ich do konsumpcji.

Pomagaj innym w osiąganiu niezależności finanso-25. wej, inspirując ich.

Ucz swoje dzieci finansów.26.

Ćwicz przy pomocy komputera finansowego.27.

Szacuj w pamięci wydatki.28.

Przeglądaj strony poświęcone finansom.29.

Kontroluj swoje produkty finansowe.30.

Kontroluj „doradców”, którzy przychodzą do Cie-31. bie.

Życzę wiele radości w przestrzeganiu reguł.

345

Wszystko ma swój czas i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem.

Kohelet, 3,1

Poświęciłeś trochę czasu na poznanie moich myśli.

Dziękuję Ci za to.

Dziękuję, że zaufałeś Złotym Myślom i sięgnąłeś po tę książkę.

Dziękuję, że ją przeczytałeś.

Dziękuję, że zastanawiałeś się nad tym, co napisałem.

Dziękuję, że wczuwałeś się w tematykę i rytm moich myśli.

Dziękuję, że powtarzałeś sobie to, co napisałem i odpo-wiadałeś na pytania.

Dziękuję, że dzieliłeś się tymi poglądami z innymi oso-bami.

Dziękuję, że dałeś się zainspirować.

Dziękuję, że uwierzyłeś w ideę planowania finansowego.

Zakończenie

Andrzej Fesnak346

Dlaczego planowanie finansów osobistych jest ważne? Otóż:

z moich obserwacji, �

z relacji uczestników moich kursów, seminariów �i szkoleń,

z opowiadań innych doradców finansowych �

wynika, że przeciętny Polak zarabiający 3000–5000 zł traci 800 000–1 500 000 zł w swoim życiu. Ta kwota to suma:

przepłaconych podatków, �

przepłaconych odsetek, �

kar finansowych, �

nieodzyskanych odsetek od kredytów, �

niezrealizowanych zysków z powodu błędnych decy- �zji finansowych.

Napisałem o tym również serię artykułów pt. Błędy in-westycyjne Polaków. Można je znaleźć w sieci na por-talach „Gazety Ubezpieczeniowej”, a także na portalu Bankier.pl.

Dzięki planowi finansowemu możesz te pieniądze po prostu mieć.

Nigdy nie jest za późno na zmiany finansowe w Twoim życiu! Ale — przymusu nie ma! Nikt nie zmusi Cię do tego, żebyś budował zamożność.

U większości ludzi w życiu finansowym:

Nie wydarza się to — czego może by chcie- �l i , ale tego nie ma. Z jakiego powodu? To proste —

Zakończenie 347

nie osiągniesz tego, czego nie chcesz osiągnąć. Je-śli nie planujesz zamożności — trudno Ci będzie ją uzyskać. Jeżeli nie lubisz jeździć na łyżwach — czy wybierasz się na lodowisko? Jeśli nie lubisz opery — czy chodzisz tam? Jak często kupujesz ostrą musz-tardę Dijon, jeżeli nie lubisz jej jeść?

Wydarza się „ jakaś bylejakość”. I to moż- �na też wytłumaczyć. Skoro nie planujesz sam swo-ich finansowych spraw, to inni planują swoje życie i swoje sprawy przy Twojej pomocy. Inni korzystają z Twojej siły nabywczej i Twoich pieniędzy. Dlatego też zdarza Ci się, że robisz to, czego nie planowa-łeś, To jak nieproszeni goście w domu — psują plan, a wstyd Ci ich wyrzucić!

Nie wydarza się to, co ma się wydarzyć. �Chciałbyś w skrytości ducha, ale nie wychodzi? Być może marzysz czasem o czymś, ale nie przekładasz tego na plan działania. Jak w starym dowcipie ży-dowskim: Icek modli się: — I spraw, Panie Boże, abym wygrał milion zł na loterii. Rozsuwa się za-słona niebios i słychać głos Pana: — Icek, ty mnie pomóż, ty choć raz kup całkiem prawdziwy los! Aby osiągnąć efekt, należy zaplanować działanie i zacząć je realizować!

Wydarza się to, co nie ma się wydarzyć. �Jeżeli zajmujesz Twój umysł myślami typu: „Żeby tylko nie stracić”, to taki scenariusz realizujesz sam. Bo Twój umysł nieświadomy (podświadomy) widzi wszystko w absolutnych wartościach. Co to znaczy? To tak jak w matematyce wartość absolutna. W życiu to ma znaczenie, czy masz w kieszeni 1000 zł (czyli

Andrzej Fesnak348

+1000), czy też masz 1000 zł długu (–1000 zł). Ale matematyczna wartość absolutna to 1000. Czyli in-nymi słowy, dla umysłu nieświadomego nieważne jest, czy ukradł, czy został okradziony — ważne, że był zamieszany w kradzież!

Mam nadzieję, że to, co przeczytałeś w tej książce, roz-jaśnia Ci sytuację. Już wiesz, co to znaczy żyć bez pla-nu finansowego i dzięki wielu przykładom finansowym wiesz, ile to kosztuje. Wiesz także, że wiedza w tej ma-terii potrzebna Ci będzie przez całe życie.

W Biblii można znaleźć inspirujące myśli. Cytowany już wcześniej Kohelet poucza: „To, co jest, już było, a to, co ma być kiedyś, już jest” (Kohelet, 3,15).

To najlepiej oddaje istotę finansów: to, gdzie jesteś, to Twoje przeszłe wybory, to suma Twoich wyborów i dzia-łań. To, gdzie będziesz — to Twoje teraźniejsze wybory i suma ich działań.

…to już jest koniec, nie ma już nic,jesteśmy wolni, możemy iść

to już jest koniec, możemy iśćjesteśmy wolni, bo nie ma już nic…

Kuba Sienkiewicz, Elektryczne

Żeby nie było tak jak w piosence Elektrycznych Gitar, mam jeszcze jedną niespodziankę dla Ciebie!

Wejdź na stronę www.planowanie—finansowe.pl.

Znajdziesz tam Test Finansów Osobistych. Rozwiąż go. Spójrz na wyniki.

Jeśli uznasz, że:

Zakończenie 349

chciałbyś stworzyć plan finansowy kreujący Twoją �zamożność,

interesuje Cię zdobywanie wiedzy w tej materii, �

chciałbyś mieć kontakt z ludźmi, którzy myślą po- �dobnie,

chciałbyś wykorzystać te pieniądze, które bezpow- �rotnie tracisz z powodu braku wiedzy,

chciałbyś otrzymać komputer finansowy, �

chciałbyś nauczyć się, jak się posługiwać kompute- �rem finansowym moją autorską metodą w banalnie prosty sposób — tak jak dzieci uczą się wyliczanek,

chciałbyś weryfikować decyzje finansowe przy po- �mocy komputera finansowego,

chciałbyś być w sytuacji, w której „najpierw wiesz, �a potem decydujesz”, zamiast „najpierw ponosisz skutki decyzji, aby potem wiedzieć, co zrobiłeś”,

to możesz wziąć udział w seminarium:

Jak podnieść standard życia, obniżając koszty? Planowanie finansów osobistych

Dziękuję Ci za przeczytanie książki i zapraszam na se-minarium.

dr Andrzej Fesnak, EFC®

European Financial Consultant

Jak o pieniądzach myślą bogaci i dlaczego biedni robią błąd, myśląc inaczejAndrzej MańkaJesteś biedny i nieszczęśliwy nie dlatego, że Bóg tak chciał, ale dlatego, że twój ojciec wpoił ci, że tak musi być. (Henry Ford)Umiejętność dawania sobie rady z własny-mi finansami jest sztuką. Jedni ludzie, nie mając wiele pieniędzy, potrafią mądrze nimi operować. Innym natomiast wychodzi

to dużo gorzej — i to bez względu na to, ile zarabiają. Dlaczego tak się dzieje, dowiesz się z książki napisanej w Polsce, przez Polaka, dla bo-gatych i biednych Polaków. Nawet jeśli masz problemy finansowe, to-niesz w długach i z tego powodu czujesz się przegrany, to nadal masz szansę być bogatym Polakiem, musisz tylko podjąć walkę. W książce „Jak o pieniądzach myślą bogaci i dlaczego biedni robią błąd, myśląc inaczej” znajdziesz porady i podpowiedzi:

Jak osiągnąć stabilność i bezpieczeństwo finansowe? )Co zrobić (nie zmieniając systemu podatkowego w Polsce), aby fi- )nanse zaczęły służyć Twoim celom?Jak zarabiać więcej, nie wyjeżdżając z Polski? )Jakie jest Twoje aktualne nastawienie do pieniędzy oraz jakie po- )dejście pozwoli Ci spokojnie spojrzeć w przyszłość?Jak umiejętnie obchodzić się z pieniędzmi? )W jaki sposób radzić sobie z przeszkodami, jakie stoją na drodze )do godziwego życia?

Poradnik Andrzeja Mańki z serii „Bogaty Polak, biedny Polak” jest swo-istym rozliczeniem się z polskimi mitami, cechami narodowymi, z tym, co nam przeszkadza w bogactwie, i tym, co je przybliża. Autor udo-wadnia, że żyjemy w epoce, w której każdy może zostać milionerem.Książkę zamówisz na stronie wydawnictwa Złote Myśli:http://planowanie-finansowe.zlotemysli.pl

W serii ukazała się również książka