Upload
reyes-dolly
View
973
Download
7
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Filipino
Citation preview
Kabanata 1
Introduksyon
Kaligiran ng Pag-aaral
Ang wika ay isa sa pinakamahalagang kasangkapan sa buhay
ng tao sa anumang gawain niya sa araw-araw hindi maiiwasan ang
paggamit ng wika sa anumang anyo nito sapagkat saklaw ng wika ang
bawat bagay na ginagawa ng tao.Siya ang panlahat na salik o
elemento na nagbibigay ng kaisipan sa karunungan ng tao .Sa
pamamagitan ng wika maipapahayag niya ang kanyang saloobin,
pananaw at maituturo ang mga karunungang kinakailangan taglayin
ng tao.Dahil likas sa tao ang makisalamuha at makipagtalastasan
sa kanyang kapwa ay kinakailangan niyang gamitin ang wika sa
mabuting paraan.Ang wika ay siyang naging behikulo na siyang
tagahatid ng damdamin, kilos at niloloob ng tao.
Ayon kay (JVP) ang wika ay parang tubig.ang hugis ng tubig
ay kung ano ano ang hugis ng sisidlan.Ang sisidlan ng wika ay
bayan-taumbayan…
Dahil dito,ang wika ang pinakamalinaw at pinakamahusay
magbigay ng himaton sa kung ano ang partikular na pananaw ng tao
1
sa daigdigt na kanyang ginagalawan .Kayat ang mga wika sa
pilipinas, tulad ng Tagalog,Ilokano, Pangasinan Hiligaynon,at
Cebuano ay salamin ng mabilis na pagdami ng mga
masisigla,kalugud-lugod,subalit makuway, balot ng tuntunin, di-
pasusupil at di-malirip na mmga taong nagsasalita nito.
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong malaman ang Kabisaan ng
Pagtuturo gamit ang Unang Wika sa Unang Baitang ng BNCES.
2
Ang banghay ng pag-aaral na ito ay ipinapakita sa larawan sa
ibaba.
Malayang Salik Di- malayang Salik
_____________ ____________
Larawan 1
Nagpapakita ang pagkakaugnay ang malaya at di-malayang salik
ng kabisaan ng pagtuturo gamit ang unang wika sa unang baiting ng
BNCES.
3
Mag-aaralUnang Wika
Kabisaan ng Pagtuturo
Paglalahad ng Suliranin
Naglalayon ang pag-aaral na ito na matiyak ang kabisaan ng
pagtuturo gamit ang unang wika sa unaang baiting ng BNCES.
Sasagutin ng pag-aaral na ito ang sumusunod na katanungan :
1.Gaano kabisa ang pagtuturo gamit ang unang wika sa unang
baitang ng BNCES?
2.May makabuluhan bang pagkakaiba sa pagtuturo gamit ang
unang wika sa unang baitang ng BNCES?
Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay isasagawa upang magbigay kaalaman at
kapakinabangan ng mga sumusunod:
Guro.ang pag-aaral na ito ay makakatulong sa kanila upang
malaman kung nagging mabisa ang paggamit ng unang wika sa
pagtuturo at makapaghanda ng mga gawaing lilinang sa mga tiyak na
kasanayan sa paggamit na unang wika.
Tagagawa ng kurikulum.kung hindi nagging maganda ang
kinalabasan ng unang wika sa pagtuturo ng unang wika.magplano ng
mas angkop na paraan upang maging matagumpay ang pagtuturo.
4
Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral
Saklaw ng pag-aaral na ito na matiyak ang kabisaan ng
pagtuturo gamit ang unang wika sa unang baitang ng BNCES sa taong
panuruan, 2013-2014.
Katuturan ng mga Katawagan
Ang sumusunod na mga katawagan ay binibigyang kahulugan
konseptwal at operasyunal na kahulugan upang maunawaan ng mabuti
ng mambabasa.
Pagtuturo-pagpapabatid o pagbibigay ng kaalaman, kasanayan,
kakayahan at iba pa sa isang mag-aaral.
(Diksyunaryo ng Wikang Filipino, 1998).
Sa pag-aaral na ito, ang katawagang ito ay tumutukoy sa kung
paano inihahatid ng guro ang kanyang ideya, kaalamanat kakayahan,
sa mga mag-aaral ng unang baitang ng BNCES.
Unang wika-wika na natutunan ng isang tao mula ng kanyang
kapanganakan.
(Diksyunaryo ng Wikang Filipino, 1998).
Sa pag-aaral na ito ang katawagang ito ay tumutukoy sa
wikang hiligaynon.
Guro-nagtuturo o naghahatid ng kaalaman sa mga mag-aaral.
(English- Filipino Dictionary, 1999).
Sa pag-aaral na ito, ang katawagang ito ay tumutukoy sa guro
ng BNCES sa taong panuruan 2013-2014.
5
Barotac Nuevo Central Elementary School- isa sa mga pang-
elementaryang institusyon sa bansa.
Sa pag-aaral na ito, ang katawagang ito ay tumutukoy sa
paaralang pang-elementarya na matatagpuan sa bayan ng Barotac
Nuevo, Iloilo.
6
Kabanata 2
Mga Kaugnay na Babasahin at Pag-aaral
Ang kabanatang ito ay naglalaman ng mga kaugnay na babasahin
o pag-aaral tungkol sa kabisaan ng pagtuturo gamit ang unang
wika.
Ano ang wika? Maraming depinisyon ang maikakapit sa
wika.Bibigyang-kahulugan natin ito bilang sining ng
komunikasyon. Sa malawak na pananaw dito, ang wika
ay hindi lamang nakatuon sa anyo nitong pasalita o
pasulat. Ayon kina Sampson et.al. (1995:4) ang wika ay
isang obra maestro ni Picasso, isang komposisyon ni
Beethoven, o di kaya’y kahanga-hangang pagtatanghal ng
m g a d y i m n a s t s a O l i m p y a d a . T o t o o n g a n g w i k a
a y “makikita” sa mga produkto ng pagsulat ng mga mag-
aaral o maririnig sa kanilang pagsasalita ngunit higit pa rito
ang nasasaklawan ng wika.Ang wika ay nakaugat sa ating karanasan.
Ang mag-aaral na may sapat na kabatiran sa mga nagaganap sa
kanyang kapaligiran ay inaasahang magiging matataas sa
paglalahad ng kanyang mga ideya o kaisipan tungkol sa
kapaligirang ito. Kaya sa pagtuturo ng wika, nararapat lamang
na ihantad ang mga mag-aaral sa iba’t ibang
makatotohanang gawain upang “iparanas” sa kanila ang
t u n a y n a g a m i t n g w i k a . M a a a r i n g b i g y a n s i l a
7
n g maraming babasahing aklat at mga magasin, palikhain ng
tula na malalapatan ng himig, pasulatin ang isang
maikling dula, paguhitin ng magagandang
tanawin,pasalihin sa mga interaktibong talakayan- lahat ng mga
karanasang ito’y magsisilbing matibay na pundasyon sa pagkakaroon
ng mag-aaral ng isang maunlad na wika.
Ang unang wika (katutubong wika, dila ng ina, arterial
wika, o L1) ay ang (mga) wika na ang isang tao ay natutunan mula
sa kapanganakan o sa loob ng mga kritikal na panahon, o na ang
isang tao ay nagsasalita ang pinakamahusay at iba pa ay madalas
ang batayan para sa sociolinguistic pagkakakilanlan. Sa ilang mga
bansa, ang mga tuntunin katutubong wika o ina dila sumangguni ang
wika ng etnikong grupo isa sa sa halip ng unang wika. Minsan, may
maaaring maging higit pa sa isang ina dila, (halimbawa, kapag
magulang ng bata nagsasalita iba't ibang mga wika). Yaong mga
bata ay karaniwang tinatawag na bilingual.
Sa pamamagitan ng kaibahan, ang isang pangalawang wika ang
anumang wika na nagsasalita ng isa sa iba pang kaysa sa unang
wika.
Minsan ang terminong ginamit sa katutubong wika ay ginagamit
upang ipahiwatig isang wika na ang isang tao ay bilang marunong
8
in bilang isang katutubong indibidwal na wika ng "base bansa", o
bilang marunong bilang ang average tao na nagsasalita walang iba
pang mga wika ngunit wikang iyon. [Pagsipi kailangan]
Minsan ang terminong ginamit sa dila ng ina o ina wika ay
ginagamit para sa wika na ang isang tao natutunan bilang isang
bata sa bahay (karaniwang mula sa kanilang mga magulang). Bata
lumalaking sa bilingual tahanan, ayon sa kahulugan na ito,
mayroong higit sa isang dila ng ina o katutubong wika.
Sa konteksto ng censuses ng populasyon na isinagawa sa
Canadian populasyong, Statistics Canada tumutukoy dila ng ina
bilang "ang unang wika na natutunan sa bahay sa pagkabata at pa
rin maintindihan ng indibidwal sa oras ng senso." [3] Ito ay
lubos na posible na ang unang wika na natutunan ay hindi na
dominanteng wika ng speaker. Ito ay nagsasama ng mga batang bata
imigrante, na ang mga pamilya inilipat sa isang bagong wika na
kapaligiran, pati na rin ang mga tao na natutunan ang kanilang
ina dila bilang isang batang anak sa bahay (sa halip na ang wika
ng karamihan ng komunidad), na maaaring nawala, sa bahagi o sa
kabuuan, ang wika na sila unang nakuha (tingnan ang wika
pagkasira).
9
Inang Wika
"Ang pinagmulan ng term na" ina ng dila "harks pabalik sa
paniwala na lingguwistika kasanayan ng isang bata ay honed sa
pamamagitan ng ina at samakatuwid ay ang wika na ginagamit sa
pamamagitan ng ang ina ay ang pangunahing wika na ang bata ay
matuto." - Ganitong uri ng kultura na tukoy paniwala ay lubos na
isang maling tawag. Ang kataga ay ginagamit ng mga Katoliko
monghe upang maitalaga ang isang partikular na wika na ginagamit
ang mga ito, sa makabuti ng Latin, kapag sila ay "nagsasalita
mula sa pulpito". [4] Iyon ay, ang "banal na ina ng Iglesia"
ipinakilala term na ito at colonies minana ito mula sa
Kristiyanismo bilang isang bahagi ng kanilang kolonyal legacy,
salamat sa pagsisikap na ginawa sa pamamagitan ng mga banyagang
missionaries sa palampas panahon ng paglipat mula sa ika-18 C.
pangkalakal kapitalismo sa ika-19 C. Industrial kapitalismo sa
Indya.
Ang unang wika ng isang bata ay bahagi ng kanilang
personal, panlipunan at pangkalinangan na pagkakakilanlan. [5]
Isa pang epekto ng unang wika ay na ito Pinagsasama-tungkol sa
sumasalamin at pag-aaral ng mga matagumpay na panlipunan pattern
10
ng kumikilos at nagsasalita. Ito ay isa lamang na responsable
para sa differentiating ang lingguwistika kakayahan ng kumikilos.
Sa Multilinguality
Maaaring isa magkaroon ng dalawa o higit pang mga
katutubong wika, kaya isang katutubong bilingual o katunayan
multilingual. Ang pagkakasunud-sunod kung saan ang mga wika ay
natutunan ay hindi nangangahulugang ang pagkakasunud-sunod ng mga
kasanayan. Halimbawa, ang isang Pranses na nagsasalita ng ilang
ay maaaring magkaroon ng anak na babae na natutunan French una,
at saka Ingles; ngunit kung siya ay lumaki sa isang bansang
nagsasalita ng Ingles, siya malamang pinaka marunong sa Ingles.
Iba pang halimbawa ay India, Malaysia at South Africa, kung saan
karamihan sa mga tao ay nagsasalita ng higit sa isang wika.
Ang Brazilian lingguwista Cleo Altenhofen isinasaalang-alang
ang halaga ng "dila ng ina" sa pangkalahatang paggamit nito upang
imprecise at paksa sa iba't ibang interpretations na pinapanigang
linguistically, lalo na may paggalang sa mga bilingual na mga
bata mula sa mga grupo ng etniko minorya. Cites niya ang kanyang
sariling karanasan bilang isang bilingual speaker ng Portuguese
at Riograndenser Hunsrückisch, isang Aleman-root wika na dinala
sa katimugang Brazil ng unang Aleman imigrante. Sa kanyang kaso,
tulad ng maraming mga bata na ang wika ng tahanan ay naiiba mula
11
sa wika ng kapaligiran (ang 'opisyal' na wika), ito ay hindi
tiyak kung aling wika ay isang 'ina dila'. Maraming mga iskolar
[pagsipi kailangan] binigyan kahulugan ng 'ina dila' sa
pamamagitan ng taon batay sa karaniwang paggamit, ang emosyonal
na may kaugnayan ng speaker patungo sa wika, at kahit
pangingibabaw nito na may kaugnayan sa kapaligiran. Gayunpaman,
ang lahat ng mga pamantayang ito ay kakulangan ng katumpakan.
Iminumungkahing Modelo Ng K+12
Sinabi ni Luistro ng DepEd na ang pagpapasok ng 12-taong
modelo sa edukasyon ay batay sa mga kautusan ng Pangulo Benigno
Simeon Aquino III. Ganito ang iminumungkahi ng DepEd na porma ng
kanilang planong K+12 kung saan nasasangkot ang: Ano ang
Kasaysayan ng Sistema ng K-12 na Edukasyon?
Pamilyar na ang karamihan sa ngayon sa sistema ng edukasyon
na tinatawag na K-12. Binubuo ito ng labing tatlong grado,
kindergarten hanggang ika-12 grado. Ang K-12 na sistema ng
edukasyon ay tumutukoy sa mga pampublikong sistema ng paaralan sa
Estados Unidos, Canada, UK, at ilang mga bahagi ng Europa.
Mahirap tukuyin ang pinagmulan ng edukasyon dahil noon pa
man ay may kinamulatan nang edukasyon ang ating mga katutubo.
Para sa mga layunin ng artikulong ito, talakayin natin ang
12
sistemang k-12. Alam naman natin na ito ay napapanahon at
naaangkop lalo na sa Estados Unidos.
Sa panahon ngayon, ang K-12 edukasyon ay kumakatawan sa
sapilitang edukasyon na kinakailangan ng lahat ng mga bata sa
Amerika. Kahit na ang isang edukasyong K-12 ay maaaring makamtan
mula sa alinman sa publiko o pribadong institusyon, ang mga bata
na naabot sa kompulsaryong edad (sakop mula sa edad na 6-8,
depende sa estado) ay kinakailangang pumasok sa paaralan. Ang
edukasyong ito sa Estados Unidos ay nagsimula higit sa 150 taon
na ang nakaraan nang itinatag ni Horace Mann ang isang malawakang
sistema ng edukasyon sa Massachusetts, kung saan ito ang naging
unang estado na pumasa sa pagdalo sa mga batas ng paaralan noong
1852. Noong 1918, sa lahat ng mga estado ang mga bata ay
itinalaga ng batas na makatanggap ng edukasyon.
Ang kindergarten, na unang grado sa sistemang K-12, ay
binuo bago ang sapilitang edukasyon. Kahit na ito ay hindi
sapilitan sa lahat ng mga estado, ang mga bata ay kinakailangang
magsimulang pumasok sa paaralan sa karamihan ng mga estado sa
edad na anim na taong gulang. Kung ang estudyante ay masyadong
bata para magsimula ng kindergarten siya ay inirerekomendang
pumasok sa kindergarten sa loob ng taong siya ay mag-aanim.
Ang salitang “kindergarten” ay nagmula sa Aleman at ang
ibig sabihin ay "anak o anak ng hardin." Ang konsepto ng
kindergarten ay mula sa mapanlikhang isip ni Friedrich Froebel,
13
isang magaling na guro sa pilosopiya. Naghanap si Froebel ng
lugar na maaaring maging palaruan ng mga bata upang matiyak na
sila ay nagagabayan ng tama habang lumalaki. At dito na niya
naisip ang salitang “kindergarten”.
Ang unang kindergarten ay itinatag sa Inglatera noong
1852; sumunod naman ang Estados Unidos taong 1856. Kahit na ang
edukasyon ay kinakailangan ng lahat ng mga bata sa Massachusetts
noong panahong iyon at marami pang ibang mga estado ang sumusunod
dito, hindi lahat ng paaralan ay may kindergarten.Hindi lahat ng
paaralan ay inoobliga ang mga mag-aaral na makakuha ng tiyak na
marka upang manatili sa paaralan, bilang sapilitang edukasyon ito
ay inaaplika lamang sa mga bata edad pang-elementarya. Maraming
mga bata ang pinahihintulutang lumiban sa klase, lalo na ang mga
anak ng mga magsasaka dahil kailangan sila sa bahay para sa ani
at paghahanda para sa taglami Ang Education Act of 1918, o ang
‘Fisher Act’, ay gawa ng Parlyamentong British na isinulat ni
Herbert Fisher na nagpatupad ng pagbabago sa progresibong
edukasyon at nakatulong sa maraming aspeto ng sistemang edukasyon
K-12 na kinikilala natin sa ngayon. Dinagdagan ng Fisher act ang
edad ng mga bata na maaari nang iwanan ang pag-aaral.Ang batas na
ito din ang nag-atas sa isang komite na iulat na at gumawa ng mga
rekomendasyon sa mga gumagawa ng patakaran tungkol sa edukasyon.
Sa Estados Unidos, hindi katulad ng Inglatera, ang
pampublikong edukasyon ay pamamahalaan ng bawat indibidwal na
14
estado. Noong 1791, may pitong mga estado na sa Estados Unidos
ang tiyak na sa kanilang probisyon para sa edukasyon sa kanilang
sariling mga indibidwal na konstitusyon at nabuo batay sa
edukasyon nang walang inklinasyon sa relihiyon. Bago pa magpasa
ng mga batas sa sapilitang paaralan, ang edukasyon ay naisalokal
at magagamit lamang ng mga mayaman at madalas kasama ang
relihiyosong aral. Sumusunod sa mga batas sa sapilitang pagdalo,
ang mga Katoliko ay pinagbawalang lumaban sa mga estado na
nagpapatupad ng karaniwang pag-aaral at nilikha ang pribadong
Katolikong paaralan. Taong 1925, ang Korte Suprema ay nagpasya
na ang mga bata ay maaaring dumalo sa publiko o pribadong
paaralan para sa edukasyon.Sa paglipas ng panahon, ang bawat
indibidwal na estado ay bumuo ng sarili nitong departamento ng
edukasyon upang makita ang pampublikong sistema ng edukasyon.
Isinama na rin ang kindergarten sa sapilitang pagdalo at nag-atas
ng pagdalo hanggang sa edad 16. Ang pondo para sa pampublikong
edukasyon ay lumago nang isama ang mga pederal, estado at lokal
na mga mapagkukunan. Ang pagkakatatag ng sapilitang edukasyon
ay humusay noong 1950s, ngunit ang edukasyon k-12 na alam natin
sa ngayon ay nagsisimula pa lamang. Ang mga paaralan ay
naisalokal, at ang edukasyon ay hindi na para lamang sa mga
mayaman. Gayunman, kahit na noong 1950, ang pagbubukod sa bawat
lahi ay karaniwan pa rin sa mga pampublikong paaralan. Kung
kaya’t sa paglabas ng bagong probisyon ng Estados Unidos ay
15
tuluyan na nilang inalis ang diskriminasyon sa lahi. Ito ang US
Supreme court case brown v. Board of Education, ng Topeka, Kansas
taong 1954 Mula nang maisaayos ang Kagawaran ng Edukasyon ng
Estados Unidos taong 1979, ang edukasyon K-12 na sistema ay
katulad sa kung ano ang alam natin sa ngayon, ngunit may mga
pagbabagong naganap ayon sa mga pangangailangan ng edukasyon.
Funding has always been a source of concern for public schools,
especially in poor, urban districts, where quality of education
also came into question. Ang pondo ay palaging mapagkukunan ng
pagmamalasakit sa mga pampublikong paaralan, lalo na sa
mahihirap, mga lunsod o bayan na distrito, kung saan ang kalidad
ng edukasyon ay lagging kwinekwestyon. Bilang resulta, ang
mga pederal na pondo ay may direktang kaugnayan sa paaralan
bilang pagsubok sa ilalim ng kasalukuyang ‘No Child Maiiwan Act’
(NCLB). Ang NCLB ay nilagdaan sa batas ni Presidente George
Walker Bush noong 3 Enero 2002. Sa ilalim ng batas na ito, mga
pamantayan ng pananagutan ay nadagdagan sa pagsisikap na mapabuti
ang pagganap at upang magbigay sa mga magulang ng kalayaan sa
pagpili ng mga paaralan.
Ang NCLB ay inatasan ang mga estado upang tumulong sa mga
pangunahing kasanayan sa lahat ng mga estudyante sa ilang mga
antas ng grado at makamit ang mga pamantayan na itinakda sa
pamamagitan ng bawat estado at dahil dito nakakatanggap sila ng
pondo mula sa gobyerno. Nagtakda sila ng tiyak at mas mahigpit na
16
mga layunin sa pagbabasa sa ilalim ng NCLB at nagkaroon din ang
mga estado ng graduation exams sa mga tiyak na mga panukala. Sa
kasalukuyan, ang K-12 na pampublikong sistema ng edukasyon ay
nagbibigay ng libreng ika-labingdalawang edukasyon sa mga
karapat-dapat na mga mag-aaral. Ang mga pamilya ay may opsyon na
ipadala ang kanilang mga anak sa pribadong paaralan,
ngunit dapat ay responsable sa pagbabayad ng matrikula . Ang
kinabukasan ng K-12 edukasyon ay makakaranas ng mga pagbabago at
pagsubok katulad na lamang ng nakaraan nito. Ang K-12 edukasyon
na programa ay maaaring sa lalong madaling panahon ay palawakin
upang isama ang pre-K sapilitang pagdalo.Isang taon ng
kindergarten; anim na taon ng elementarya (Grades 1-6); apat na
taon ng junior high school (Grades 7-10), at dalawang taon ng
senior high school (Grades 11-12).
Ang bagong K +12 kurikulum ay inaalok sa mga papasok na
Grade 1 pati na rin sa Unang Taon sa Junior High School sa mga
mag-aaral sa Hunyo 2012.Ang DepEd ay nagnanais na ipatupad ang
Senior High School na edukasyon sa taong 2016-2017. Maging ang
nakapagtapos sa Sekundarya ay madaling makahahanap ng trabaho.
Ang programang K +12 ay tumutukoy sa anim na taon ng mataas na
paaralan na edukasyon na binubuo ng apat na taon ng junior high
school at dalawang taon ng senior high school. Ang mag-aaral ay
makakatanggap ng isang diploma sa pagtatapos sa junior high
school.Sila ay bibigyan ng isa pang diploma sa pagtatapos ng
17
senior high school.Ang dalawang taon ng senior high school ay
naglalayong mabigyan ang mga mag-aaral na may kakayahan na
tutulong sa kanila na madaling makahanap ng trabaho. Ang
kurikulum ay magbibigay ng espesyalisasyon batay sa mga karerang
gusto ng isang mag-aaral na ituloy.
Kabanata 3
Layunin at Disenyo ng Pag-aaral
Ang kabanatang ito ay naglalaman ng disenyo ng pag-aaral,
pook na pinangyarihan ng pag-aaral, bilang ng tagatugon, teknik
18
sa pagpili ng tagatugon, talatanungan, paraan ng pagkalap ng mga
datos at pang istadistikang pagtalakay ng mga datos.
Disenyo ng Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy ang kabisaan ng
pagtuturo gamit ang unang wika sa unang baitang ng BNCES, Barotac
Nuevo, Iloilo sa taong panuruang 2013-2014.
Pamamaraang Deskriptiv ang gagamitin sa pag-aaral na ito.
Ang pamamaraang deskriptiv ay nagbubuod ng datos ng populasyon
sa pamamagitan ng paglalarawan kung ano ang napagmasdan sa sampol
ng numerikal o grapikal. Ang mga deskriptor na numerikal ay
kinabibilangan ng mean at pamangtayang paglihis(standard
deviation) para sa tuloy tuloy na distribusyong probabilidad na
mga uri tulad ng taas o timbang samantalang ang prekwensiya at
persentahe ay mas magagamit ayon sa paglalarawan ng datos na
kategorikal.
Ang malayang salik ay maiuugnay sa mag-aaral ng BNCES. Ang
di- malayang salik ay maiuugnay sa kabisaan ng pagtuturo gamit
ang unang wika.
Pinangyarihan ng Pag-aaral
19
Isasagawa ang pag-aaral na ito sa Barotac Nuevo Central
Elementary School, Barotac Nuevo, Iloilo.
Tagatugon
Ang mga tagatugon sa pag-aaral na ito ay ang mga mag-aaral
sa unang baiting ng Barotac Nuevo Central Elementary School,
Barotac Nuevo, Iloilo sa taong panuruang 2013-2014.
20