Lamdag Volume 1

Nagapanguros ka ba?

Ang Krus: Gahum o Binoang? Ni Allan “Way Labad” Laniba

Ang Pagpanguros ba usa ka Kristohanong Pagtoo?

Ang krus ba takus sa pagdayeg ug himaya?

May gahum ba ang krus o binoang lang?

Unsa ang krus diha sa mga kristohanon?

Sa Krus ba gyud gilansang si Kristo?

Pasiuna

Daghan kaayong mga timaan sa kalibotan. Kini nga timaan gihulagway diha sa

mga larawan, marka o letra.

Bisan gani ang mga institusyon, panggamhanan, mga negosyo ug patigayon dunay

mga “logo” nga nagsimbolo sa ilang paglungtad.

Kay mipilit sa kulturang tawhanon nga gusto gayod kita og timaan o marka diha

sa mga kalihokan o butang nga alang kanato labing halangdon.

Kung mopadayag kita sa gugma, gamiton nato nga timaan ang bulak o rosas. Diha

sa kaminyoon, dunay sing-sing nga timaan sa pagminahalay. Ug daghan pang timaan nga

ang tanang tawo nagaka-uyon kung unsay kahulugan.

Apan sa kadaghan sa mga timaan, dunay usa ka timaan nga sa kakaraanan pa

naglungtad apan nagsagol ang pagtan-aw ug pagtagad sa tawo. Alang sa uban kini nga

timaan usa ka dulumtanan, apan sa uban usab kini timaan sa himaya ug kadaugan.

Ang kristohanong katilingban nabahin sa duha kung ang “timaan o simbolo sa

krus” na ang hisgotan. Alang sa mga Katoliko daku kaayo kini’g bili diha sa pagtoo ug

kaluwasan, apan alang sa ubang kristohanon kini nga simbolo walay kalainan sa mga

ordinaryong marka o timaan.

Sa dakung pagtagad nga gihatag sa mga Katoliko sa krus, ginasaway na hinoon

kini sa mga dili katoliko.

Hinungdan nga mibukas kini og ganghaan sa mga pangutana. Nganong

manguros? Nganong pasidunggan ang krus? Unsa ang krus diha sa mga kristohanon?

May gahum ba gyud ang krus? May usa pa gyud ka pangutana nga misulay paghagit

kung sa Krus ba gyud gilansang si Kristo o sa estaka lamang?

Gumikan niani nga mga pangutana nakahukom kini nga magsusulat sa pagsulay

og lapnag sa asoy sa krus diha sa kristohanong pagtan-aw ug diwa aron tin-awon ang mga

pangutana kabahin sa krus sa atong Ginoong Jesukristo.

Hinaot nga kini makatabang sa mga Katoliko sa pagpanalipod sa ilang pagtoo

kabahin sa krus, ug sa mga dili Katoliko mamahimong kining pultahan aron pagbukas sa

ilang salabotan kabahin sa asoy sa krus sumala sa Bibliya ug sa kasaysayan.

Pag-ila Pasalamat

Ihatod ko pag-una ang dakung pasalamat ngadto kang Obispo Wilfredo D.

Manlapaz, S.Th.D, D.D. sa Diyoses sa Tagum uban kang Rev. Padre Jimmy Osoa ang

kasamtangang direktor-spirituwal sa GKK Communications Mass Media Apostolate sa

Diyoses sa Tagum.

Sa akong amahan Felicisimo Laniba ug sa akong inahan Leonideza Laniba, kinsa

mao ang una kong mga katekista sa pagtoong Katoliko. Lakip na sa akong ugangan Judy

ug Rudy Bacalaan ug kang Chin-chin. Sa akong mga igsoon nga kanunay nagadasig

kanako, sila Josephine, Juliet, Ana Leah, Adelia ug Anjelyn, ug sa akong mga pag-

umangkon.

Ngadto usab kanila ni Congressman Manuel Zamora, Congressman Arrel Olano,

Gobernador Rodolfo P. Del Rosario, Gobernador Arturo T. Uy, kanhi-Gobernador

Anthony G. Del Rosario kinsa mipaambit sa tipik sa ilang kinitaan aron matunhay ang

pagpatik niani nga libro.

Sa akong mga kauban sa kalihokan sa Simbahan, kinsa nahimo usab nako nga

mga magtutudlo diha sa akong pagtubo sa katolikong pagtuo, kang Henry Abatayo ang

nag lay-out niining maong libro, gihatod ko ang akong pag-ila pasalamat.

Allan L. Laniba

Paghalad

Gihalad ko kini nga sinulat ngadto sa Labawng Dios nga tinubdan sa akong

kinabuhi, ug sa Inahang Simbahan nga maoy nagmatuto kanako sa akong pagtubo isip

kristohanon.

Gihalad ko usab kini nga sinulat ngadto sa akong pinalanggang kapikas, si

Rudelyn “Jhie-jhie” kinsa walay puas nga naga-ampo kanunay kanako uban sa among

duha ka mga anak, sila Allynne Leudjy ug Allan Rudjz.

Ang Kasaysayan sa Krus

Kadaghanan nagtuo nga ang krus milungtad lamang sa kapanahonan sa mga

Kristohanon. Apan kung pakli-on nato ang panid sa kasaysayan, ang krus milungtad na sa

kakaraanang panahon ug masubay gikan pa sa sinugdanan sa sibilisasyon sa tawo.

Yano lamang ang porma sa krus, apan kini ginagamit isip relihiyosong timaan ug

sa susamang higayon ginagamit nga pangdayan-dayan. Kini nga simbolo dili lamang

masubay sa kristohanong katilingban, apan lakip sa daghang bahin sa kalibotan migamit

niani nga timaan.

Sa Scandinavia, ang krus sa porma nga “Tau” nagsimbolo sa dakung martilyo ni

Thor kinsa giila nila kaniadto nga dios. Sa Babilonia, ang krus uban sa dili takdol nga

bulan naghulagway sa ilahang dios nga bulan (moon deity).

Sa Assyria, ang upat ka sulok sa krus nagpasabot sa upat ka direksiyon sa bidlisiw

sa adlaw. Gani nakita kini sa unang higayon nga nakulit diha sa kuwarta-sinsilyo ni Julius

Cesar sa tuig 100-44 una natawo si Kristo (Before Christ). Ug nakita usab kini nga timaan

sa kuwarta-sensilyo sa kaliwat ni Cesar nga ni Agusto sa tuig 20 una natawo si Kristo

(Before Christ).

Sa India ubos sa tinuhoan sa mga Hindu, ang pataas nga bahin sa krus nagpasabot

sa mga diosnong binuhat, samtang ang pababag nga bahin nagpasabot sa mga

kalibotanong binuhat.

Bisan sa Ehipto, ang krus sa porma nga “Tau” nagpsabot kang Maat, ang ilang

diosa sa kamatuoran. Nagpasabot usab kini sa panaghiusa ni Isis ug Osiris.

Sa Europa, ang paggamit sa hulagway sa tawo diha sa krus sama sa porma sa

tawo-tawo sa humayan ginagamit na sa karaang panahon. Sa pahanon una pa sa

kasaysayan (pre-historic times), dunay sakripisyo sa tawo unya ibitay sa krus. Human

niani, ang sakripisyo tagud-taguron; ang dugo niani ug mga unod i-apod apod ug ilubong

aron makahatag og tabunok sa yuta.

Kini gidasonan sa Encyclopedia Britanica (1946), Volume 6 page 753 nga nag-

ingon:

“Daghang mga butang nga masubay gikan sa panahon una pa sa mga

Kristohanon, nadiskobrehan nga dunay marka sa krus sa nagkalain-lain

nga desinyo, ug kini makita sa halos tanang bahin sa karaang kalibotan.

Sa India, Syria, Persia ug Ehipto daghan kaayo nga sanglitanan..... Ang

paggamit sa krus isip relihiyosong timaan una pa sa panahon sa mga

Kristohanon ug sa mga dili-kristohanong katawhan makaingon kita nga

ginagamit kini halos sa tanan, ug sa daghang sanglitanan kini adunay

kutay diha sa matang sa pag-ampo.”

Samtang ang krus ginagamit sa pipila ka relihiyosong timaan ug sa mga desinyo ug

dayan-dayan, kini usab nakakulit og asoy isip usa ka silotanan sa mga tawong sad-an

batok sa panggamhanang Roma.

Sa kapanahonan ni Jesus ang silot-kamatayon nga ginapahamtang sa mga

Romanhon mao ang paglansang sa tawo didto sa krus uban sa pagpataop sa lansang diha

sa kamot o pulso ug sa mga tiil. Duna poy higayon nga ginalansang ang sad-an nga tawo

diha sa poste, estaka, kahoy ug sa X nga pagkahulma sa krus.

Ang paglansang sa krus maoy paagi sa silot nga nadawat-kabilin sa mga Romano

gikan sa mga Persiano, Phoenicians ug mga Kartaginianhon. Usa ka silot sa inanay nga

kamatayon, ngilngig ug mangtas kaayo. Gani dunay higayon nga gihisgotan kini sa

Daang Testamento sa Deutoronomio 21:22-23.

Sa libro nga “The Quest for the True Cross” nga sinulat nila Carsten Peter Thiede

ug Matthew D’Ancona nag-ingon,

“Hinoon, adunay pipila ka mga ebidensiya nga ang krus ginagamit na sa

karaang mga tawo apil na niani ang mga Indians, Assyrians, Scythians,

Numidians and Carthaginians. Ubos sa Emperyo sa Roma ang paagi sa

pagbitay sa tawo mao nga una ang pagpapas-an sa kahoy latoson una ang

biktima, ug ilansang siya sa krus nga nakadupa, ug nakatindog nga

nilansangan ang mga tiil”.

Si Seneca usa ka manunulat nga Romanhon sa tuig 4BC-AD65 mihulagway sa mas

ngilngig nga larawan sa pagpatay, miingon:

“Nakita ko ang daghang krus, dili lamang usa ka matang kundili ginama sa

daghang klase: ang ubang biktima gilansang nga ang ulo sa ubos: ang

ubang walay tabon ang ilang mga kinatawo; ug ang uban nakabitad ang

ilang mga kamot sa kahoy”.

Dunay mga higayon nga ang gilansang magbitay sa krus sa pipila ka adlaw hangtud

mamatay gumikan sa kauhaw ug mahutdan og dugo ug tubig sa lawas. Ang uban

gumikan sa kaluya ug pamoypoy, ang ilang tiil ug kamot nga gilansang dili na makakaya

sa pagsuporta sa lawas samtang nagbitay sa krus.

Dunay higayon nga ang biktima o gilansang sa krus samtang nagbitay nga buhi pa

tuhikon ug kaonon sa mga ihalas nga mga langgam hangtud mamatay.

Usa ka silot nga maka-uulaw kay ang biktima mismo maoy moalsa sa kahoy nga

diin siya didto ilansang. Ang kasagarang gibug-aton sa kahoy 200 libras. Samtang

nagpas-an sa kahoy ibitay sa li-og sa biktima ang sumbong o sala nga iyang nahimo.

Ubanan kini og sundalo nilibotan sa daghang tawo nga buot mosaksi sa maong silot.

Samtang gapas-an, usahay pakapinan pa og latigo-latos sa sundalo ang biktima.

Gani si San Cicero naghulagway sa paglansang sa krus nga ‘summum supplicum’

nga nagpasabot og ‘worst punishment’ o ngilngig nga silot. Usa kini ka mangtas nga silot

alang sa mga ulipon, mamumuno, traydor, erehes, usa ka makalilisang nga buhat sa

pagpakaulaw, ug inanay nga paagi sa pagpa-antos sa kamatayon.

Ang inila nga manunulat sa kasaysayan sa mga Judiyo nga si Josephus nag-ingon,

“Busa ang mga sundalo sa ilang kalagot ug kasuko mopapas-an sa

binilanggo, molansang sa mga dinakpan, sa nagkalain-laing posisyon, diha

sa krus, uban sa pagtamay ug yaga-yaga, sa kadaghan sa mga

gipanglansang wala nay igong lugar nga kabutangan sa krus, ug usahay

walay nay igong krus alang sa daghang lawas.”

Klaro kaayo nga sa panahon ni Kristo mao kini ang labing nasayran nga silot

pahamtang sa tawo nga gihukmang sad-an sumala sa balaod sa Roma. Masabot nato kini,

kay mismo si Kristo nagpasidaan na daan sa iyang kamatayon sa krus (Mateo 16:24). Ug

gani ginapasumbingay na niya ang pagpas-an sa krus diha sa iyang mga mensahe.

Si Kristo sumala sa balaod sa Roma gihukman sa kamatayon pinaagi sa paglansang

sa krus. Gidakop siya human sa katapusang panihapon ug gidala atubangan sa pangulong

pari. Walay panihapon ug walay tulog si Kristo hangtud pagkabuntag miatubang siya

kang Poncio Pilato ug gihukman sa kamatayon. Walay pamahaw si Kristo, ug una siya

gipapas-an sa krus gilatigo una ug napuno sa latos ug samad ang iyang lawas. Gipas-an

niya ang krus ug sa alas 9:00 sa buntag gilansang na siya (Markos 15:25).

Pag-abot sa alas 3:00 sa hapon nakubsan siya sa ginhawa. Buot ipasabot unom (6)

ka oras siya nga nagbitay sa krus, walay kaon, ni naka-inom man lamang og tubig.

Namatay siya sa krus gumikan sa kauhaw, nahutdan og dugo, kakapoy, kahapdos, kasakit

ug kaulaw.

Sa kamatayon ni Kristo, nakasandig siya sa krus. Namatay siya uban sa krus. Sa

krus niya gitapos ang tanang misyon. Human si Kristo namatay sa krus, unsa naman ang

simbolo nga naghulagway sa krus? Duha ang hulagway sa krus sumala sa kasaysayn una

natawo si Kristo. Ang krus usa ka relihiyosong simbolo. Apan luyo niani sa krus usab

mahulagaway ang usa ka ngilngig nga silot, kaulaw ug tunglo.

Sa mata sa Kristohanon, sa mensahe sa maayong balita ni Kristo, unsa ang krus?

Dinhi nato i-sentro ang atong hisgotanan.

Ang Upat ka Porma o Klase sa Krus

Dunay daghang porma sa mga krus apan ang kasagaran mahilangkob ngadto sa

upat ka mga klase. Kini mao ang:

a. Latin Cross o Krus-Latina (crux ordinaria, crux immissa)

Kini ginatawag usab og Krus-Romano (Roman Cross), Krus sa Protentante

(Protestant Cross) ug Plain Cross o simpleng krus. Kini maoy porma niya

Latin Cross

Ang Latin Cross duna o walay lawas-imahen ni Kristo maoy sagad ilhanang

marka alang sa Simbahan, kapilya. Mao nga ginatawag usab kini og Krus sa Kapilya

(Chapel Cross) o Krus sa Simbahan (Church Cross). Ang Krus-Latina nabahin usab sa

duha. Kini mao ang:

crux humilis – nga gitawag usab og Ubos nga Krus (Low Cross), nga diin ang

tiil sa biktima nga ilansang niani duol sa yuta. Kini sumala pa maoy kasagaran

nga krus nga ginagamit sa paglansang kay matud pa barato, dali sa paggamit ug

mas dali sakiton ang biktima kung dinhi ilansang.

crux sublimis – nga ginatawag usab og Taas nga Krus (Tall Cross), nga diin

ang biktimang gilansang medyo taas gikan sa yuta.

Nganong gitawag man kini nga Protestant Cross o Krus sa mga Protestante?

Kay ginagamit kini sa mga protestante, apan wala nila gina-apil ang imahen o dagway ni

Kristo kundili ang krus ra mismo. Kay alang kanila usa ka pagdios-dios ang pagbutang sa

dagway ni Kristo diha sa krus. Ginatawag usab kini nila nga empty cross kay nakasentro

sa pagkabanhaw ni Kristo. Ang krus nga dunay dagway ni Kristo ginatawag kini og

crucifix o krusipiho. Ang mga nagagamit niani mao ang mga Katoliko, Orthodox, Coptic,

Anglikano ug Simbahang Lutero (Lutheran churches).

b. St. Andrew’s Cross o Krus ni San Andres (crux decussata)

Ang Krus ni San Andres porma kini ug X (diagonal cross). Mao ni nga klase nga

krus nga diin gipatay si San Andres Apostoles didto sa lugar sa Patras sa Achaea. Sumala

pa sa kasaysayan si San Andres gi-martir sa krus nga porma sa X, kay dili siya takos

mamatay diha sa krus nga diin gilansang si Jesus.Busa gipili niya ang X nga krus.

Sumala pa ni Eusebio ug Origino, una gipatay si San Andres didto sa krus,

nagsangyaw kini sa maayong balita didto sa Asia Minor, ug sa Scythia didto sa Itom nga

Dagat hangtud sa Volga ug Kiev. Mao nga siya nahimong patron sa Romania ug Russia.

c. St. Anthony’s Cross o Krus ni San Antonio (crux commissa)

Kini nga krus maoy daghan kaayo’g tawag. Ginatawag kini nga Cross of Tau o

Tau Cross. Ang uban mitawag niini nga, Old Testament Cross, Anticipatory Cross,

Cross Commissee, Egyptian Cross, Advent Cross ug Krus ni San Francisco (Saint

Francis's Cross).

Kung ang Latin Cross o Krus-latina nagsimbolo sa Bag-ong Testamento ang Krus

nga Tau nagsimbolo sa Daang Testamento.

Tau Cross

Ang Krus nga Tau miguwa ug nahisgutang sa Bibliya sa dihang gipahimo si

Moises sa Dios sa biting tumbaga nga gibutang sa tukon (Numeros 21:8). Ang tukon nga

gibutangan sa biting tumbaga naporma sa krus nga Tau.

Si Kristo nanagna sa iyang kamatayon sa krus sa pag-ingon, “Sa giisa ni Moises

ang biting tumbaga didto sa kamingawan, ang Anak sa Tawo iisa usab aron si bisan kinsa

nga motuo kaniya makabaton sa kinabuhing dayon” (Juan 3:14-15).

Unsay kasamahan sa maong kahimtang? Ang biting tumbaga giisa sa kamingawan

diha sa Tau nga Krus, si Kristo iisa usab diha pinaagi sa krus. Gumikan niani, natagaan

kini’g bag-ong ngalan mao ang “anticipatory cross o advent cross”.

Nganong nagsimbolo man kini sa Daang Testamento? Kay kini nga krus

nahisgutan isip marka sa daang tugon. Mabasa sa Ezekiel 9:4 nga nag-ingon,

“Go through the midst of the city, through the midst of Jerusalem, and set a mark upon the foreheads of the men that sigh and that cry for all the abominations that are done in the midst of it”

Kung ang Latina Vulgata nga hubad ingon ani ang naka-asoy:

“et dixit Dominus ad eum transi per mediam civitatem in medio Hierusalem et SIGNA THAU super frontes virorum gementium et dolentium super cunctis abominationibus quae fiunt in medio eius”

Nganong gitawag man kini nga Egyptian Cross? Gumikan niadtong Krus nga Tau

nga gihimo ni Moises nga diin didto gibutang ang biting tumbaga. Nga si bisan kinsa nga

mapaakan sa bitin kung motan-aw niani dili gayud mamatay. Busa gitan-aw kini sa mga

Ehiptohanon nga dunay gahum sa pag-ayo ug pagtambal.

Gitawag kini nga Krus ni San Antonio gumikan kay gigamit kini ni Padre Antonio

nga taga-Ehipto samtang nagkinabuhi kini isip ermitanyo sa deserto sa Ehipto. Gituhoan

nga dunay gahum sa pag-ayo (healing) ang krus nga Tau nga ginadala ni Padre Antonio.

Gani matud pa nga bisan simple lamang ug nagkinabuhi nga ermitanyo si Padre Antonio

apan miabot ang iyang edad og 105. Ang iyang kabantog ug ang sugilanon sa krus nga

Tau miabot ngadto sa dalunggan ni Emperador Constantino.

Nganong gitawag man pud ni og Krus ni San Francisco? Kay gigamit (adopted)

kini ni San Francisco human sa panagtigom niani uban sa mga monghe sa iyang balay sa

mga sanglahon. Gigamit kini niya batok sa mga sakit ug uban pang mga balati-an.

Gihulagway usab ni San Francisco nga ang krus nga Tau mao ang pagdupa sa mga kamot

nga maoy simbolo sa pag-atiman ug pag-alagad sa uban. Ang monasteryong kinabuhi

sama sa Tau. Gani ang krus nga tau makita diha sa logo o ensigna ni San Francisco, sama

niani:

Franciscan Symbol

Sa bag-ong testamento, dinhi pa nahinuklogan nga ang marka sa tau sa daang

tugon duna diay naglimin nga kahulugan sa kaluwasan.

d. Greek Cross o Krus-Griego (crux quadrata)

Mao ni ginatawag pud og krus kuwadrado. Samtang ang uban mitawag niani nga

St.George’s Cross. Ang nga Kristohanong Griego ganahan niani nga porma. Popular kini

nga krus alang sa mga Griego,gani ang ilang nasudnong bandila nakahulagway kini nga

krus isip simbolo sa lapad kaayong kasaysayan sa Griego kutay ngadto sa Kristiyanismo.

Greek Cross

Flag of Greece

Alang sa mga Griego ang Krus-Griego (Greek Cross) nagasugyot sa Simbahan ni

Kristo kaysa simbolo sa pagpasakit nji Kristo. Kini nga mga krus nadiskobrehan nga

nahikulit sa mga lubnganan sa karaan Roma. Sa ika-12 ka siglo, ang mga crusaders sa

Englatera migamit niani nga krus alang sa ilang misyon, ug mibalik dala niani sa

Englatera isip Krus ni St. George.

Ang Krus ug si Kristo

Si Kristo wala gilayon mailhi sa mga tinun-an. Bisan tuod misunod sila kang

Jesus apan nagkalain-lain ang ilang mga huna-huna kung kinsa siya. Masabtan nato kini

sa dihang didto si Jesus sa Cesarea Filipo ug nangutana kung si kinsa ang Anak sa Tawo.

Nagkalain-lain ang tubag sa mga apostoles. Dunay miingon nga siya si Juan nga

Magbubunyag, siya si Elias, siya si Jeremias o laing propeta. Ang nakatumbok lang sa

hustong tubag mao si Pedro nga miingon nga si Kristo mao ang Mesiyas, ang Anak sa

Dios nga buhi (Mateo 16:13-16). Human si Jesus mailhi sa hingpit sa iyang mga tinun-an

pinaagi sa pagsugid ni Pedro (Mateo 16:13-19) gihisgotan gilayon ni Kristo ang krus.

Unya miingon si Jesus sa iyang mga tinun-an, “Ang buot mahimong

akong tinun-an kinahanglan nga hikalimtan niya ang iyang kaugalingon,

pas-anon niya ang iyang krus, ug mosunod siya kanako” (Mateo 16:24).

Kung palawoman nato ang pulong ni Kristo siya mismo mipili sa krus isip iyang

timailhan sa iyang mga tinun-an. Kung kini iyang gipili isip timailhan sa mga sumusunod

niya, klaro kaayo nga si Kristo ug ang krus may dakung kalambigitan.

Kung atong tagaan og kutay ang mga simbolo sa karaang panahon sa wala pa

nakasukad ang Kristohanong pagtoo, matag inila o tinamod nga tawo o binuhat o giila

nga dios o diosa dunay nakahambin nga simbolo.

Kung si Thor nga giila nga dios sa mga kanhing Scandinavia, naila sa iyang

gamhanang maso, kung sa Babilonia ang bulan ug ang krus nagtimaan sa giila nilang dios

nga bulan, kung sa India, ang krus nagpasabot og panagtakdo sa diosnong binuhat ug

kalibotanong binuhat, ………si Kristo mipili nga mailhan pinaagi sa krus. Ug kini usab

maoy timailhan alang sa iyang mga sumusunod (Mateo 16:24).

Kung ang krus maoy gipili nga timaan ni Kristo, busa ang krus mismo mao ang

hulagway ni Kristo. Ang larawan o representasyon sa usa ka tawo, kabahin sa maong

tawo. Silang duha dunay dili mabugti nga kutay.

Angay hinumdoman nga gihingpit ni Kristo ang iyang pagpasakit diha mismo sa

krus. Si Juan miasoy,

“Ingon nga giisa ni Moises didto sa kamingawan ang bitin nga tumbaga

nga gibutang ug tukon, ang Anak sa Tawo kinahanglan iisa usab” (Juan

3:14).

Ang biting tumbaga nga gibutang sa tukon landong sa butang umaabot nga mao si

Kristo nga nagbitay sa krus. Kung ang bitin tumbaga gibutang sa tukon sa dihang giisa ni

Moises, si Kristo giisa usab diha sa kahoy nga krus aron paghingpit sa kaluwasan.

Si San Pablo kinsa gisugo sa Dios sa pagsangyaw sa Maayong Balita ngadto sa

mga dili Judiyo mismo nagmatuod nga ang krus ug si Kristo dunay dakung kalambigitan

diha sa pagtuong Kristohanon. Siya miingon:

“Apan alang kanako magpasigarbo lamang ako sa krus sa atong

Ginoong Jesu-Cristo kay pinaagi sa iyang krus patay na ang kalibotan

alang kanako, ug ako patay na alang sa kalibotan” (Galacia 6:14).

Si San Pablo ang apostoles sa mga Gentil nagmatuod nga siya mismo

nagasangyaw sa krus ni Kristo:

“Apan mga igsoon, kon tinuod pa nga nagwali gihapon ako nga

kinahanglan magpatuli, nganong gilutos man gihapon ako? Kon tinuod

pa kini, nan ang akong pagwali sa krus ni Cristo dili unta makahimong

kasamok” (Galacia 5:11)

Kini nga mga pulong gilig-on pa gayod ni San Pablo sa pag-ingon,

“Sukad karon ayaw na ako ipasamok ni bisan kinsa kay ginadala ko na

sa akong lawas ang marka ni Jesus” (Galacia 6:17)

Klaro kaayo nga mismo si San Pablo mipamatuod nga ang timbre o timaan sa

pagka-kristohanon mao ang krus ang marka ni Kristo. Kung ang krus mao ang marka ni

Kristo, dili kita makalikay sa pag-uyon nga kini gipili ni Kristo isip iyang larawan o

representasyon. Busa matag kita nato sa krus, nakakita kita kang Kristo.

Kung hisgotan ang pagpasakit ni Kristo aron buntogon ang kamatayon ug ang

sala, ang krus ug si Kristo dili gayud mabulag. Ang krus maoy pinakamahinungdanong

butang sa pagpasakit ni Kristo. Ang kahingpitan sa pag-inom ni Kristo sa kupa sa

kaluwasan (Mateo 26:44), naihulagway ug nahilarawan diha sa krus ug kamatayon ni

Kristo.

Ang paghatag ni Kristo sa iyang unod ug sa pag-ula sa iyang dugo (Lukas 19:22)

nahimong hingpit pinaagi sa krus ug sa kamatayon ni Kristo.

Sa dihang gihukman si Kristo sa kamatayon, ang mga apostoles nanagan ug

nangahadlok. Ang bugtong kauban ni Kristo sa kasakit mao ang usa ka kahoy nga anaa sa

iyang abaga. Ang krus maoy bugtong butang nga nakasaksi unsa kapait ang kasakit nga

gisinati ni Kristo. Sa dihang mitaop ang lansang sa iyang mga kamot ug tiil, milagbas kini

ug mitaop usab sa kahoy nga krus. Ang krus maoy bugtong nakasinati unsa kahait ang

mga lansang nga mitaop.

Ang krus maoy butang nga labing namantsahan sa bilihong dugo ni Kristo. Sa

naglisod na og ginhawa si Jesus, ang linagubo sa iyang dughan, ang pinitik sa iyang

kasing-kasing, ang naglisod niyang ginhawa nahisandig ug nasinati mismo sa kahoy nga

krus. Hangtud sa pag-undang sa pitik sa iyang dughan, ang krus maoy unang nakasinati

sa pagkalugti sa Iyang kinabuhi. Ang tibook kasakit ni Kristo didto sa Golgota ang labing

duol ug kauban niya mao ang yanong krus.

Kinsa bay makasalikway sa butang nga bugtong kauban ni Kristo sa iyang

pagpasakit ug kamatayon?

Ang Krus ug ang Kaluwasan

Walay kaluwasan kung walay biktima. Mahitabo lamang ang pagluwas kung

dunay luwasonon. Sa dihang misupak ang tawo sa kabubut-on sa Dios, napusgay ang

kutay sa relasyon tali sa Dios ug sa tawo. Ang tawo nabiktima sa lit-ag sa yawa. Ang sala

nakasulod sa tawo. Ang tawo maoy nahimong biktima sa trahedya sa sala. Kay ang tawo

man maoy biktima, dili niya kaya luwason ang iyang kaugalingon. Mao nga ang Dios

mipadala sa iyang Anak aron pagluwas sa tawo. Ang plano sa kaluwasan, Dios mismo

maoy naghan-ay.

Ang gidahom ug gipa-abot sa tawo nga ang paagi sa pagluwas sama sa usa ka

labing gamhanan nga bayani, isog ug politikanhon. Apan sukwahi kini sa giplastar nga

plano sa Dios. Kay Siya miingon,

“Ang akong hunahuna dili sama sa inyong hunahuna, ni ang akong mga

laraw sama sa inyong mga laraw, nag-ingon ang Ginoo. Kay ingon nga

ang kalangitan habog kay sa yuta, ang akong laraw habog kay sa inyong

mga laraw, ug ang akong hunahuna kay sa inyong hunahuna” (Isaias

55:8-9).

Si Kristo pinaagi sa usa ka tawhanong inahan nahimugso sama kanato (Hebreo

2:14) aron pinaagi kaniya mapasig-uli ang napusgay nga kutay tali sa Dios ug sa tawo. Sa

ingon ani nga paagi mahingpit pagbalik ang relasyon tali sa Dios ug sa tawo, ang

kaluwasan hingpit usab nga mabatonan.

Si Kristo nahimong hingpit nga tigpataliwala. Ang Bibliya nag-ingon,

“Kay may usa lamang ka Dios ug usa lamang ang naghiusa sa Dios ug sa

tawo, ang tawo nga si Cristo Jesus nga mitugyan sa iyang kaugalingon

(didto sa krus) aron pagluwas sa tanang tawo” (1 Timoteo 2:5)

Tinuod nga pinaagi ni Kristo naluwas na kita, apan wala pa.Unsay may buot

ipasabot niani? Nga ang kaluwasan anaa na, ang ato na lamang mao ang pagtubag sa

kaluwasan nga gihikay ni Kristo.

Sa unsang paagi? Kinahanglang nga mamahimo kitang iyang mga tinun-an. Gani

mao ni ang sugo niya sa mga apostoles,

“Busa panlakaw kamo sa tibook kalibotan ug himoa sila nga akong mga

tinun-an….” (Mateo 28:19).

Apan unsay buhaton aron mahimo kitang hingpit nga tinun-an ni Kristo? Si Jesus

miingon,

“Kung buot ang usa ka tawo mahimo nga akong tinun-an kinahanglan

nga hikalimtan niya ang iyang kaugalingon, pas-anon niya ang iyang

krus ug mosunod siya kanako” (Markos 8:34)

Dinhi klaro ang mensahe nga ang dalan paingon sa kaluwasan mao ang dalan sa

krus. Ang pagsalikway sa kaugalingon ug pagpas-an niani! Busa, ang kahingpitan sa

kaluwasan sa tawo kinahanglan moagi sa dalan sa krus. Kay kung ang krus wala pay bili

diha sa kaluwasan, nganong gihisgotan pa man kini ni Kristo isip usa ka paagi sa

pagsunod kaniya?

Sa yanong pagpadayag, ang kaluwasan ug ang krus adunay kutay nga dili

puwedeng putlon. Kay ang pagkab-ot sa hingpit nga kaluwasan mao ang pagkamahimong

tinun-an ni Jesus, ug ang pagkatinun-an mahingpit lamang diha pinaagi sa pagpas-an sa

krus.

Si San Pablo ang pinakakugihan nga magsasangyaw sa mga Gentil misulat sa mga

taga-Corinto nga nag-ingon,

“Kay ang asoy sa krus alang sa mga nagakalaglag binoang, apan alang

kanatong ginaluwas gahum kini sa Dios” (1 Corinto 1:18).

Dinhi tin-aw ang mensahe nga nagpadayag nga ang kaluwasan ug ang krus

managkauban sa usa ka maalamon nga mensahe, apan binoang kini ngadto sa mga walay

pagtuo sa kaluwasan.

Kini gitagaan pa gyud ug gibug-aton sa mensahe ni San Pablo sa iyang sulat

ngadto sa mga taga-Efeso nga nag-ingon,

“Kay naluwas kamo tungod sa kamatayon ni Cristo didto sa krus, sa ato

pa, napasaylo na ang atong mga sala. Pagkadako sa grasya sa Dios!”

(Filipos 1:7)

Kung makamatikod kita, ang sugilanon sa kalaglagan sa tawo didto mahitabo sa

kahoy nga ginadili. Sa dihang gikaon sa babaye nga si Eva ang bunga sa kahoy nga

ginadili ug iya kining gipaambit ngadto sa lalaki nga si Adan, napusgay ang hingpit nga

relasyon sa Dios ug sa tawo (Genesis 3:13). Ang tawo nagamhan sa sala. Miingon ang

Bibliya,

“Nakasulod sa kalibotan ang sala pinaagi sa usa ka tawo, ug ang sala

nagdalag kamatayon ngadto sa tanang katawhan kay nakasala man ang

tanang tawo” (Roma 5:12).

Kung ang kalaglagan nahitabo didto sa gidili nga kahoy sa karaang panahon, ang

kaluwasan gihingpit usab ni Kristo didto sa yanong kahoy sa krus.

Kay ingon nga pinaagi sa pagkamasupilon sa usa ka tawo (pinaagi sa pag-kaon sa

bunga sa gidili nga kahoy) daghan ang nahimong makasasala, pinaagi usab sa

pagkamatinumanon sa usa ka tawo (pinaagi sa pagpakamatay sa krus) daghan ang

gihimong matarong sa Dios (Roma 5:19) Si San Pablo midugang sa pag-ingon:

“Apan giluwas kita ni Cristo sa tunglo sa Balaod pinaagi sa paghimo

sa iyang kaugalingon nga tinunglo tungod kanato kay sumala sa

giingon sa Kasulatan, ‘Tinunglo sa Dios si bisan kinsa nga bitayon sa

kahoy” (Galacia 3:13).

Ang Dios mismo maoy mipili nga didto sa krus tapuson ni Kristo ang tanan aron

paghingpit sa kaluwasan. Aron ang pagkatinunglo sa tawo gumikan sa sala, bayran sa

tinunglong kamatayon ni Kristo didto sa krus. Kini ang gimantala sa Bibliya:

“Ang Dios, sumala sa kaugalingon niyang pagbuot, mitugyan kang

Jesus nganha kaninyo; ug gipapatay ninyo siya sa mga makasasala

pinaagi sa paglansang kaniya sa krus” (Buhat 2:23).

Mao nga basi sa mga setas sa Bibliya, ang kaluwasan ug ang krus dunay lig-on ug

hingpit nga kalambigitan. Lisod sabton ang asoy sa kaluwasan kung dili kita mohisgot sa

krus, kay ang duha managkauban man nga daw kaluha. Sama sa giingon sa Colosas 2:14-

15:

“Gipapas niya ang tanan tang mga utang lakip ang mga kasabotan

bahin niini ug giwagtang niya tanan pinaagi sa pagpalansang niini

didto sa krus. Ug pinaagi sa iyang kamatayon sa krus gibuntog ni

Cristo ang mga hari ug mga punoan nga espirituhanon”

Matag mahinungdanong hitabo sa Bag-ong Tugon aduna kini landong nga

mensahe sa Daang Tugon. Ang Lunop sa panahon ni Noe mao ang landong sa butang

umaabot nga mao ang bunyag sa bag-ong tugon. Ang pagkaon nga mana maoy landong

sa butang umaabot nga mao ang pagkaon sa Lawas ug Dugo ni Kristo.

Ang krus usab adunay landong sa Karaang Tugon sa asoy sa kaluwasan. Sa Daang

Testamento (Exodo 12:1-14) gisugo sa Dios nga ang matag pamilya magkuha ug karnero

nga lalaki nga walay daot. Lamingon kini sa 14 ka adlaw. Ang dugo sa karnero ipahid sa

marko ug sa ibabaw sa pultahan diin kan-on ang karnero. Ang balay nga walay marka sa

dugo sa pultahan patyon sa anghel ang kinamagulangang anak nga lalaki apan ang dunay

marka sa dugo saylohan sa anghel sa kamatayon.

Sa Douie Version nga Bibliya, nagbutyag nga ang marka sa dugo porma sa ‘tau”

buot pasabot sa porma sa krus. Ang porma sa dugo (tau o krus) maoy timailhan nga luwas

ang maong pamilya sa kamatayon. Kini mao ang kasaulogan sa Pagsaylo alang sa mga

Judiyo.

Kini nga katikaran landong sa butang nga umaabot nga mao ang hingpit nga

kaluwasan pinaagi kang Kristo. Ang karnero nga lalaki kaniadto naghulagway kang

Kristo kinsa mao ang Nating Karnero sa Dios. Kung ang karnero una giihaw gilaming,

ang paglaming naglarawan sa mga pag-antos ni Kristo una siya gilansang sa krus. Ang 14

nga numero, sa “gematria” nagkahulugan ug “hari”. Si Kristo sa dihang gilansang sa krus

ibabaw sa iyang ulo nakasulat ang karitula nga siya “hari” sa mga Judiyo.

Kung ang dugo kaniadto gipahid sa pultahan sa porma nga “tau”, ang mga dugo ni

Kristo nga mibulit sa iyang lawas inagi-an sa mga latos, hampak ug lansang mipilit

ngadto sa kahoy nga krus.

Sa Daang Testamento ang si bisan kinsa nga dunay marka sa “tau” ginamit ang

dugo makabaton ug kaluwasan kay saylohan man sa anghel sa kamatayon. Sa Bag-ong

Tugon usab, ang si bisan kinsa nga markado sa timaan ni Kristo (Galacia 6:14)

makabaton sa hingpit nga kaluwasan.

Ug angay nga hinumdoman nga kung kanus-a ginasaulog sa mga Hudiyo ang

Pagsaylo, mao usab ang higayon nga si Kristo gisakit didto sa krus. Busa dili gayod

masupak nga dunay relihiyosong kutay ang hitabo sa Daang Tugon nga ang hingpit nga

katumanan nahitabo sa Bag-ong Tugon.

Ang Simbolo sa Krus

Ang nag-unang mga simbolo sa unang mga Kristohanon mao ang isda ug ang

krus. Ang isda nga simbolo masubay gikan sa Griego nga pulong sa isda nga “ichthus”

(Chi Theta Upsilon Sigma), nga kung sa hubad sa English kini nagpasabot ug "Jesus

Christ, Son of God, Savior" [Iesous (Jesus) CHristos (Christ) THeou (God) Uiou (Son)

Soter (Savior)]. Kung sa Binisaya pa “Jesu-Kristo, Anak sa Dios, Manluluwas”.

Ang simbolo sa isda usa ka maalamong timaan sa unang Kristohanong Simbahan.

Sa makadaghang higayon ang isda kanunay nga ginahisgotan sa Ebanghelyo. Kay ang

isda maoy nag-unang pagkaon sa Galilea. Gani si Kristo mismo sa dihang gitawag niya

ang iyang mga tinun-an siya miingon:

“Sunod kanako kay himoon ko kamong mananagat ug tawo (fishers

of man)” Markos 1:17.

Dinhi gipasabot ug gihulagway ni Kristo ang tawo nga magtutuo isip mga isda ug

ang magsasangyaw mao ang mananagat o mangingisda. Sa makadaghang higayon ang

isda nahimong timaan ug timailhan ni Kristo.

Kining simbolo sa isda ginagamit sa karaang Kristohanon isip pasa-pulong

(password) panahon sa pagpanglutos sa Romanong Panggamhanan. Matud pa, kung

magkita ang duha ka langyaw, aron masayran kung sila Kristohanon ba, ang usa mosulat

ug pakurba, kung ang usa mo-ambit sulat sa pagdugang aron maporma ang isda, kana

nagpasabot nga Kristohanon siya.

Sa tuig 165AD, ang Latin Apologist nga si Minucio Felipe mikutlo ug usa ka dili

Kristohanon nga nag-ingon nga ang mga Kristiyano magka-ilhanay nga susama sila’g

pagtuo pinaagi sa tinago nga simbolo ug timaan [occultis se notis et insignibus noscunt].

Sama sa krus, duna poy karaang kasaysayan sa simbolo sa isda bisan sa wala pa

makasukad ang Kristohanong Pagtoo. Sama sa Bantog nga Paganong Inahang Diosa nga

dunay simbolo sa isda. Sa Tsina, ang Bantogang Inahan Kwan-yin naglarawan ug hulma

sa isda. Sa India, ang Diosang Kali gitawag ug “matang isda”. Sa Scandinavia, ang

Bantogang Diosa nga si Freya, ang isda ginakaon alang sa iyang dungog. Ug sa Tunga-

tungang Sidlakan, ang Bantugang Diosa sa Efeso gihulagway sa usa ka babaye nga dunay

isda nga anting-anting diha sa iyang kinatawo.

Tinuod nga ang krus ug ang isda maoy nag-unang mga simbolo sa mga

Kristohanon apan ang krus maoy labing gitagaan ug gibug-aton gumikan kay dinhi

gihingpit ni Kristo ang kaluwasan. Hinoon, bisan hangtod karon ang isda, nagpabilin nga

ginagamit nga simbolo diha sa Simbahan. Gani makita kini diha sa sapot sa mga pari ug

desinyo diha sa mga Simbahan.

Dili malalis diha sa talaan sa kasaysayan nga ang simbolo sa krus ginagamit gyud

sa mga unang Kristohanon. Gawas nga kini ginasangyaw ni San Pablo (Galacia 15:11),

ginapasidunggan ug ginatamod (Galacia 6:7), human nangamatay ang mga apostoles, ang

krus giila na nga simbolo sa mga Kristiyanos. Ang Jewish Encyclopedia nag-ingon:

The cross as a Christian symbol or "seal" came into use at least as early

as the second century (see "Apost. Const." iii. 17; Epistle of Barnabas, xi.-

xii.; Justin, "Apologia," i. 55-60; "Dial. cum Tryph." 85-97); and the

marking of a cross upon the forehead and the chest was regarded as a

talisman against the powers of demons (Tertullian, "De Corona," iii.;

Cyprian, "Testimonies," xi. 21–22; Lactantius, "Divinæ Institutiones," iv.

27, and elsewhere). Accordingly the Christian Fathers had to defend

themselves, as early as the second century, against the charge of being

worshipers of the cross, as may be learned from Tertullian, "Apologia,"

xii., xvii., and Minucius Felix, "Octavius," xxix. Christians used to swear

by the power of the cross (see Apocalypse of Mary, viii., in James, "Texts

and Studies," iii. 118).

Nga kung hubaron sa Binisaya:

Ang krus isip Kristohanong simbolo o selyo ginagamit na sa unang

higayon sa ikaduhang siglo; ug ang pagmarka sa krus diha sa agtang ug

sa dughan isip usa ka gahum batok sa mga demonyo. Sumala pa, ang mga

Kristohanong Amahan nagpanalipod sa ilang kaugalingon, sayo sa

ikaduhang siglo, batok sa sumbong nga sila magsisimba sa krus, sumala

sa masabtan gikan kang Tertuliano. Ang mga Kristohanon nagapanaad

diha sa gahum sa krus.

Kini nga dokumento makahatag kanato’g saktong kahibalo nga kung ang unang

mga Kristohanon nagapanalipod batok sa sumbong nga sila nagasimba sa krus, buot

ipasabot nga bisan wala pa ang ikaduhang siglo ang krus giila na nga balaang timaan sa

mga Kristiyano.

Sama sa simbolo sa isda, ang krus usab ginagamit na bisan sa kapanahonan sa

unang mga Kristiyano isip marka sa usa ka miembro. Ginagamit nila kini nga tinagong

marka aron makalikay sa paglutos sa mga Paganong Romano.

Ang unang nakatala nga kini ginagamit na kaniadto pa mao ang mga sinulat ni

Tertuliano kinsa nabuhi sa tuig 160-225 sa tuig sa atong Ginoo (A.D.) nga nag-ingon:

that Christians "at every forward step and movement, at every going in and

out, when we put on our clothes and shoes, when we bathe, when we sit at

table... in all the ordinary actions of daily life, we trace upon the forehead

the sign"

Nga sa Binisayang hubad pa:

nga ang mga Kristohanon “sa matag tikang ug lakang, pagsulod ug

paggawas, sa pagsuot sa sapot ug sapatos, sa pagligo, sa paglingkod diha

sa talad kan-anan…..diha sa tanang ordinaryong lihok sa matag adlaw,

masubay ang tanan pinaagi sa simbolo diha sa agtang (pag-krus sa

agtang)”

Apil sa mga natala nga mga sinulat kabahin sa simbolo sa krus makita diha kang

Santo Nino, ang apostoles sa Georgia, gikan sa ika-upat o ikalima nga siglo nga nag-

ingon:

“Si Santo Nino nagsugod ug pag-ampo sa taas nga panahon ug mihangyo

sa Dios. Ug gikuha niya ang iyang kahoy nga krus ug gitapi-on kini ngadto

sa ulo sa Reyna, sa iyang mga tiil, sa iyang abaga, ug nanguros ug diha

diha gilayon naayo ang Reyna” (Studia Biblica, V, 32).

Si San Clemente sa Alexandria nga namatay sa tuig 211 AD, sa walay kukahadlok

migamit sa asoy nga τὸ κυριακὸν σημεῖον (the Lord's sign o timaan sa Ginoo) nga

nagpasabot sa krus. Kini tukma usab sa giingon ni Tertuliano nga ang lawas ni Kristo nga

mao ang mga Kristohanong katilingban gitawag ug crucis religiosi (devotees of the

Cross) o mga debotante sa Krus.

Sa libro ni Tertualiano nga De Corona, nga nasulat sa tuig 204 AD, siya mi-asoy

nga nahimo nang tradisyon sa Kristohanon ang makanunayon nilang pagtimaan sa ilang

agtang sa timaan sa krus.

Bisan si San Atanacio, ang banggiitang Obispo sa Alexandria kinsa naila nga isog

kaayo nga nakigbatok sa mga Ariano, nagtudlo sa iyang mga parokyano sa pag-ingon:

"Pinaagi sa timaan sa krus o pagpanguros….tanang gahum nagpabilin,

nakapalibog sa mga espiritista, ang tanang dios-dios gipangbiyaan, ang

tanang walay pulos nga kalipay na-undang, kay ang mata sa pagtoo

nakatutok sa itaas gikan sa yuta ngadto sa langit.”

Mao nga ang mga dagkung diksiyonaryo ug dagkung libro mihatag ug kahulugan

sa krus isip timaan sa Kristiyanismo. Ang New World Book Encyclopedia miingon,

“Cross- the symbol of Christianity” nga sa ato pa: Krus-ang simbolo sa Kristiyanismo.

Samtang ang Webster Dictionary nag-asoy, “Cross – the emblem of Christian Faith”

nga sa ato pa: Krus-ang timaan sa Kristohanong Pagtoo.

Ang bantugang emperador sa Roma nga si Constantino niadtong tuig 312 AD

samtang naglakaw uban sa iyang mga sundalo aron makig-gubat kang Maxencio nga

maoy naghupot sa gahum sa tibook Italya ug Africa, nakakita ug talan-awon sa langit.

Sa asoy ni Eusebio ang Obispo sa Cesaria nga maoy nagsulat sa Vita Constantini

nag-ingon nga usa ka hapon niana, ang Emperador uban sa iyang kasundalohan nakakita

ug talan-awon nga kahayag sa krus didto sa langit ug adunay pulong nga nakasulat “en

touto nika” nga nagpasabot ug: niani nga timaan modaug ka.

Ang maong simbolo gipatik ni Constantino sa ilang mga taming, karwahe, sapot,

bandila ug dughan. Ug tuod man midaug sila sa gubat sumala gayud sa gisulat sa talan-

awon.

Sa dihang nasayran ni Constantino nga ang krus maoy simbolo sa mga

Kristohanon, ang emperador mipakaug ug mando sa tuig 313AD nga gitawag ug “Edict

of Milan”, nga gitagaan ug kagawasan ang mga Kristohanon sa pagpadayag sa ilang

pagtoo diha sa publiko. Ang tinago nga pagpanguros mamahimo nang himoon sa publiko

nga walay kahadlokan. Ug sa inanay nga paagi ang Kristiyanismo maoy nahimong

opisyal nga relihiyon sa Roma.

Dunay naglimin pa nga lawom nga kahulugan sa talan-awon nga “in hov signu

vinces o en touto nika.” Kini nga simbolo sa krus midaug dili lamang sa gubat sa Tulay sa

Milvian kundili midaug sa pagsumpo sa Pagano nga naghari sa Romanhong Emperyo.

Kung ang uban nagduhaduha sa krus isip simbolo sa mga Kristohanon, si

Constantino nga usa ka maalamon ug lantip nga pangulo sa Roma, dili kuwanggol nga

tagaan ug kagawasan ang mga Kristohanon nga mobuntog sa yanong kasayon sa

relihiyon nga iyang namat-an, ang relihiyong pagano sa iyang ginikanan ug kaliwatan.

Apan kay lig-on ang mando ni Constantino nga tagaan ug gawasnong pagpadayag ang

Kristohanon sa ilang pagtoo, dan, ang krus nga timaan nga nakapadaug kaniya, lig-ong

pamatuod nga kini marka ug simbolo sa krus mao gayud ang simbolo sa mga Kristohanon

ug simbolo ni Kristo.

Ang mga manunulat nga sila Carsten Peter Thiede ug Matthew D’Ancona nag-

ingon,

“Walay bahandi nga sama sa dakung simbolo sa Krus ni Kristo uban sa

iyang pangalan, ang Chi-Rho, nga makita kanunay sa Pader G sa

Vaticano. Ang mga sinulat sa pader masubay nga nasulat sa tuig 290-

315 AD – usa ka timailhan nga ang maong simbolo ginagamit na bisan

sa wala pa ang opisyal nga mando ni Constantino ug bisan sa wala pa

himoa sa emperador ang krus isip iyang opisyal nga marka sa iyang

ginsakopan.”

Human mahimong Kristohanon si Constantino ug ang iyang inahan nga si Reyna

Elena, gumikan kay ang krus maoy labing halangdong simbolo sa mga Kristiyano, ug

kini usa sa mga giilang balaan nga butang isip kauban ni Kristo sa paghingpit sa

kaluwasan, si Reyna Elena mihimo ug dakung lakang sa pagpangita sa krus ni Kristo.

Ug dunay lig-on nga ebidensiya nga nagmatuod nga ang Krus gidawat nga labing

importanteng simbolo sa Kristiyano bisan sa wala pa mangahas si Reyna Elena sa

pagpangita niani ug gihimo kining labing dinayeg nga imahen sa tibook ginsakopan sa

iyang anak.

Sumala sa kasaysayan nahikaplagan ni Reyna Elena ang orihinal nga krus ni

Kristo niadtong tuig 326 AD didto mismo sa Jerusalem. Sumala pa sa mga sinulat ni

Eusebio nga ang lugar kung diin gilubong si Kristo kanunay ginaduaw sa katilingbang

Kristohanon sa Jerusalem. Apan aron matabunan ang sugilanon kabahin sa usa ka Kristo

nga gilansang ug nabanhaw, gipatindog ang dakung Templo alang kang Venus sa maong

lugar.

Apan sa dihang na-kristohanon na si Constantino iyang gimando sa tuig 325-326

A.D. nga ipaguba ang templo ni Venus ug ipakalot ang maong lugar ug didto

nahikaplagan ni Elena ang krus ni Kristo. Kini nga kasysayan gidasonan usab nila

Socreates Eskolastiko (380 AD), Sozomen (450 AD) ug Theodoret (457 AD) sa ilang

mga sinulat kabahin sa Kasaysayan sa Simbahan (Ecclesiastical History).

Gimandoan usab ni Constantino si San Macario, ang Obispo sa Jerusalem sa

pagpatindog ang usa ka Basilica sa lugar diin nahikalpagan ang krus. Ug matag

Septiembre 14 ang Simbahan nagahimo ug dakung kasaulogan o pangilin isip paghandum

sa pagkahikaplag sa krus ni Kristo. Kini nga kasaugloan gitawag ug Exaltation of the

Cross o In Exaltatione Sanctae Crusis nga ato pa ang Pangilin sa Kadaugan sa Krus.

Gani sa taas nga sulat ni Egeria (Itinerario Egeriae), usa ka madre sa tuig 380s

AD nagapamatuod nga sa Basilica of the Holy Sepulchre ginapasindunggan ang krus ni

Kristo.

Si Juan Crisostomo misulat sahomilya nga nag-ingon:

“Ang mga hari, mukuha sa ilang korona isip pagtahod sa krus, ang simbolo

sa kamatayon sa ilang Manluluwas; sa ilang pag-ampo, ang krus; sa ilang

sapot, ang krus; sa balaang talad, ang krus; sa tibook kalibotan, ang krus.

Ang krus misanag labaw pa kaysa adlaw.”

Sa paghidangat sa tuig 614 AD gibuntog ni Sassanid Emperor Khosrau II ang

Jerusalem, gikuha niya ang pipila ka kabahin sa krus. Napulo’g tulo ka tuig ang milabay

(628 AD) gibuntog ni Emperador Heracleo si Khosrau ug gikuha pagbalik ang bahin sa

krus. Gidala kini sa Constantinople, ug unya gibalik ngadto sa Jerusalem niadtong Marso

21, 630.

Pag-abot sa tuig 1009, ang mga Kristohanon sa Jerusalem mitago sa nahibiling

parte sa krus ug nagpabilin kini nga tinago hangtud nga nahikaplagan kini pagbalik atol

sa Unang Krusado (First Crusade), niadtong Agosto 5, 1099 pinaagi ni Arnulfo

Malecorne, ang pinaka-unang Patriarka-Latino sa Jerusalem.

Atol sa Giyera sa Hattin (Battle of Hattin) sa tuig 1187, nakuha ang parte sa krus

ni Saladin, ug sukad niadto wala na gayud mahibal-i kung asa na kini gitago.

Dunay pipila nga miangkon nga kini nakuha nila, o sila ang nakatipig, apan lisod

na kaayo nga pamatud-an ug tuhoan. Apan ang labaw’ng importante, nga sumala sa

talaan sa kasaysayan duna gayoy krus, krus ni Kristo, nga ginatamod ug ginapakabili sa

mga Kristohanon isip ilahang simbolo ug marka. Marka sa ilang pagka-sumusunod ni

Kristo.

Bisan wala na mahikaplagi pagbalik ang tinuod nga krus sa atong Ginoo, apan ang

kahulugan niani nakagamot na sa huna-huna, kasing-kasing, tanlag ug espiritu sa mga

Kristohanon. Makuha o mapusgay man nila ang orihinal nga krus ni Kristo-ang kahoy,

apan ang orihinal nga kahulugan niani dili ug dili gayud nila masakmit kay kini nahitisok

na sa tabunok nga yuta sa Kristohanong Pagtoo ug milipang na sa tibook kalibotan

pinaagi sa madaugong Simbahan ni Kristo.

Sa kasamtangan, ang minarkahan sa simbolo sa krus nagkatag nga buhi sa tibook

kalibotan. Kini nga simbolo dili lamang makita diha sa mga dekorasyon ug dayan-dayan,

dili lamang diha sa mga Simbahan ug mga sapot, sa mga kuwintas ug uban pa kundili

diha mismo sa kasing-kasing ug kinabuhi sa matag Kristohanon. Kay ang krus

nagapahinumdum sa mga Kristiyano sa dakung gugma sa Dios ug sa kapasayloan sa mga

sala pinaagi sa sakripisyo ni Kristo didto sa Kalbaryo.

Ang Handy Dictionary of the Bible (1995) nga gi-edit ni Merril C. Tenney nag-

ingon, “the wood cross is often used figuratively to represent the gospel” nga sa ato pa,

ang kahoy nga krus sagad ginagamit nga hulad-pamulong isip pag-representar sa

Ebanghelyo.”

Ang Gahum sa Krus

Ang tinubdan sa tanang gahum mao ang Dios. Dili kini malalis nga pamahayag.

Daghay higayon nga gisaysay sa Bibliya nga ang usa ka butang nahimong may gahum

bisan sa kayano niani.

Ang yanong sungkod ni Aaron nahimong bitin ug gilamoy ang sungkod sa hari sa

Ehipto nga nahimo pong bitin (Exodo 7:8-12). May gahum ba ang sungkod ni Aaron?

Ang sungkod ni Moises sa dihang iya kining giisa, mipikas sa Dagat nga Pula ug

luwasnon ang mga Israelita nga mitabok sa dagat (Exodo 14:16). Gibunal ni Moises ang

iyang sungkod ngadto sa bato ug mibuhagay ang tubig (Exodo 17:5-6). May gahum ba

ang sungkod ni Moises?

Sa dihang naka-abot ang mga Israelita sa Mara gikan sa Ehipto, wala sila

makainom sa tubig gumikan kay pait kini. Unya gipakitaan si Moises ug kahoy sa Dios,

iya kining giitsa sa tubig ug nawala ang kapait niani (Exodo 15:23-25). May gahum ba

ang maong kahoy?

Sa dihang nasuko ang Dios sa mga bagulbolan nga mga Israelita mipadala siya ug

daghang mga bitin ug mipaak kanila. Ang Israelita nga motan-aw sa biting tumbaga nga

gibutang ni Moises sa tukon, dili mamatay bisan ug mapaakan sila sa bitin (Numeros

21:6-9). May gahum ba ang tukon ug ang biting tumbaga?

Sa dihang gi-prosesyon ang Arka sa Kasabotan palibot sa Jerico uban sa mga

pagdayeg nalumpag ang pader (Josue 6:1-23). May gahum ba ang Arka sa Kasabotan?

Sa dihang gipabuka ni Jesus ang panan-aw sa usa ka buta migamit siya ug lapok,

gimasa kini ginamit ang iyang laway ug gihidhiran ang mata sa buta ug naayo (Juan 9:6-

8). May gahum ba ang lapok?

Sa dihang giayo ni Jesus ang bungol ug amang, gikulkog niya ang dalunggan ug

gituthoan sa laway ug gihikap ang dila ug namaayo ang bungol ug amang (Markos 7:31-

35). Sa Betsaida dunay buta, human tuthoi ni Jesus ang mata sa tawo, naayo ug nakakita

siya (Markos 8:22-25). May gahum ba ang laway?

Puwede nga ipakita sa Dios ang iyang gahum ngadto sa mga Ehiptohanon bisan

dili siya mogamit sa sungkod ni Aaron. Mamahimo usab nga pikason sa Dios ang Dagat

nga pula bisan dili iisa ni Moises ang iyang sungkod. Mamahimo usab nga wad-on sa

Dios ang kapait sa tubig sa Mara, bisan dili siya mogamit sa kahoy. Mamahimo usab nga

mopadagayday ang Dios og tubig sa bato bisan pa og dili kini bunalan sa sungkod ni

Moises.

Mamahimo usab nga luwason sa Dios ang mga Israelita gikan sa pinaakan sa bitin

bisan wala pay biting tumbaga nga gibutang sa tukon. Makahimo usab siya sa pagtumpag

sa pader sa Jerico bisan pag walay Arka sa Kasabotan. Mamahimo usab nga ayuhon sa

Dios ang buta nga dili mogamit ug lapok. Mamahimo niyang pabalikon ang pandungog

ug panulti sa bungol ug amang bisan dili na kini niya tutho-an. Kay ang Dios may gahum

nga dili katupngan. Labing Gamhanan siya nga dili masukod.

Apan nganong mogamit pa man siya ug mga butang aron pagpadayag sa iyang

gahum? Ang sungkod, ang tukon nga may biting tumbaga, ang Arka sa Kasabutan, ang

lapok, ang laway ug uban pang mga butang nga gigamit sa Dios walay gahum sa ilang

kaugalingon, nahimo lamang kini nga gamhanan gumikan kay nahitidlom kini sa

kabalaan ug gahum sa Dios.

Buot ipasabot, dili kita makabuot sa Dios kung mogamit siya ug mga yanong

butang nga mahimong agi-anan sa iyang gahum. Nahimong gamhanan kini nga mga

butang dili gumikan sa ilang kaugalingon kundili gumikan kay kini gimbut-an sa Dios.

Sama sa krus, nga kaniadto nagsimbolo sa kapildihan, naghulagway sa tunglo,

naglarawan sa silot nga labihang maka-uulaw, apan gipili sa Dios nga ang iyang Bugtong

Anak dinhi sakiton ug mamatay sa krus aron ang pagkatinunglo, kapildihan, ug kamaka-

uulaw buntugon sa Dios pinaagi sa grasya, himaya, kadaugan, gahum ug kaluwasan.

Ang krus nga kaniadto usa ka silot ug tunglo gimbut-an sa Dios nga mamahimong

dunay gahum. Kay sumala pa ni San Pablo:

“Kay ang asoy sa krus binoang alang niadtong wala maluwas; apan

kanatong giluwas, GAHOM kini sa Dios” (1 Corinto 1:18).

Ang Dios mismo maoy mipili sa krus, aron ikapadayag niya ang Iyang gahum,

grasya, kaluoy ug kaluwasan.

Ang Pito (7) ka mga Gahum sa Krus

Sa Kristohanong mata sa pagtoo, ang krus gahum sa Dios, ug ang gahum sa krus

mahisumada ngadto sa pito.

1. Gahum sa Marka sa Balaang Lungsuranon

Si San Pablo miasoy, “Ayaw nako samoka pa ni bisan kinsa, kay wala akoy laing

gipasigarbo gawas sa krus sa atong Ginoo…. Kay ginadala ko na sa akong lawas ang

marka ni Kristo” (Gal. 6:14, 17 BB).

Angay masayran nga ang atong paglungtad dinhi sa kalibotan, lumalabay lamang

kay kita mga sumusunod sa langit (Filipos 3:20). Buot sabton nga ang kalibotan maoy

temporaryong lugar diin atong hingpiton ang pagkabalaan aron makapanunod kita sa

langit.

Ang saad ni Kristo niadtong hingpit nga sumusunod niya mao ang Balaang

Siyudad, ang Bag-ong Jerusalem. Ang tanang minarkahan sa pagkatinun-an, minarkahan

sa krus ni Kristo. Kini maoy marka sa usa ka balaang lungsuranon sa Balaang Dapit.

Mao nga ang sinulat ni San Pablo, nahisukad lamang sa gitudlo ni Kristo nga nag-

ingon, “Ang buot musunod kanako, kinahanglan magdumili sa iyang kaugalingon, ug

pas-anon niya ang iyang krus matag adlaw ug musunod kanako” (Lukas 9:23).

Sumala pa sa mga pulong sa mga Amahan sa Simbahan (Fathers of the Church)

ang paggamit sa timaan sa krus sa pinulongang Griego nagpasabot nga sama sa usa ka

marka nga ginapatik sa usa ka agalon ngadto sa iyang ulipon, marka sa usa ka pastol

ngadto sa iyang karnero, ug isip usa ka sundalo, kini nagpasabot nga ang pinatikan sa

krus gipanag-iyahan ni Kristo. Ug walay makasulod sa Balaang Dapit o Balaang

Lungsod, gawas niadtong pinatikang lungsuranon sa marka ni Jesus. Kini ang gahum sa

krus nga maoy susi sa pagsulod sa balaang siyudad sa Dios.

Ug ang pagkaminarkahan ni Kristo, mahisama sa usa ka karnero nga nagasunod

sa tingog sa magbalantay. Kini nagpasabot nga dili kita maoy tag-iya sa atong

kaugalingon kundili si Kristo. Walay laing sundon kundili ang tingog ni Kristo, ang iyang

kabubut-on, ang iyang balaod, ug ang pagtulun-an sa Iyang Simbahan nga mao mismo

ang iyang lawas (Efeso 5:23).

Kining mga minarkahan mao ang mga tinubos nga pinatikan ang mga agtang sa

ngalan sa Amahan, sumala sa mabasa sa Pinadayag 14:1 nga nag-ingon-

“Unya nakita ko ang Nating Karnero nga nagtindog sa Bukid sa Sion,

uban ang 144,000 ka mga tawo, kansang mga agtang gisulatan sa iyang

ngalan ug ngalan sa iyang Amahan”

Kung ang Pinadayag nag-asoy sa timaan o marka sa Anak ug sa Amahan diha sa

agtang sa mga tinubos, si San Pablo mihisgot usab sa Balaang Espiritu isip usa ka patik,

marka o timaan niadtong mga nanimati sa mensahe sa Ginoo. Siya miingon sa Efeso 1:13

–

“Mao usab ang mahitungod kaninyo: sa pagkadungog ninyo sa matuod

nga mensahe sa Maayong Balita nga naghatag kaninyo’g kaluwasan,

mituo kamo kang Cristo. Busa GIPATIKAN kamo sa Dios pinaagi sa

paghatag kaninyo sa Espiritu Santo nga iyang gisaad, timaan nga kamo

iya na”

Bisan sa Daang Testamento, duna nay lamdong sa butang umaabot kabahin

nianing “marka” o “patik”. Sa dihang nasuko ang Dios sa kasal-anan sa lumulupyo sa

Jerusalem sa kanhiay’ng panahon, misugo siya sa paglaglag niani. Apan kadtong mga

buotan o balaan nga mga lumulupyo ug ang mga biktima sa inhustisya, misugo ang Dios

nga butangan kini’g patik. Ang dunay patik walay apil sa kalaglagan. Tanan nga walay

patik, gipangpatay sumala sa sugo sa Dios aron hinloan ang Jerusalem. Giasoy kini sa

Ezequiel 9: 4 –

“Ug giingnan siya sa Ginoo, “Suroy sa siyudad sa Jerusalem ug

butangi’g patik ang agtang sa tanan nga nanghupaw ug nag-agulo

tungod sa mga ngilngig nga buhat nga gihimo sa mga molupyo niani”

Unsa may porma sa patik? Kung tan-awon mo ang “footnote” sa Maayong Balita

Bibliya nag-ingon nga ang patik, porma sa titik sa Hebreo sa “tau”, nga gisulat ingog usa

ka “x”.

Unsa man kining “tau” letrang “T”kini. Mao usab kini ang gitawag nila nga “St.

Anthony’s Cross” o ginatawas nila’g “crux commissa”. Kung “x” ang porma mao kining

gitawag nila nga “St. Andrew’s Cross”.

Apan sa Jerusalem Bible, klaro kaayo kini nga nag-ingon – “Ibutang ang timaan

sa Krus sa mga agtang sa mga tawo.......”

2. Gahum sa Pagkahiusa uban kang Kristo

Matag Biernes Santo dunay nindot nga awit nga nag-ingon: “Kung mamatay kita

uban sa Ginoo, mabuhi usab kita uban kaniya.” Kini nagpasabot og kahiusahan diha kang

Kristo. Mahingpit ang atong pagkahiusa kang Kristo kung kita miambit sa iyang

kamatayon (diha sa krus), busa mabanhaw gayud kita uban kaniya.

Kining pagkabanhaw maoy bunga sa pakighiusa kang Jesus, apan asa magsugod

ang pakighiusa? Diha sa pag-antos ug kamatayon. Imo lamang matino ang naglimin nga

kahulugan niani pinaagi sa asoy sa krus ni Kristo.

Kini klarong giasoy ni San Pablo sa iyang sulat ngadto sa Roma nga nag-ingon –

“Nasayod kamo nga sa pagbunyag kanato nahiusa kita kang Cristo

Jesus, busa nahiusa kita sa iyang kamatayon (sa krus). Tungod niini, sa

pagbunyag kanato gilubong kita uban kaniya ug miambit sa iyang

kamatayon, aron ingon nga si Cristo gibanhaw sa mahimayaong gahum sa

Amahan, kita usab magpuyo diha sa bag-ong kinabuhi.

Kay kon nahiusa kita kaniya sa iyang pagkamatay (sa krus),

mahiusa usab kita kaniya kon banhawon na kita ingon nga gibanhaw siya.

Kay nasayod kita nga sa atong daan ug makasasala nga kinaiya gilansang

(sa krus) na uban kang Cristo aron malaglag kini, ug dili na kita maulipon

sa sala………. Kon mamatay kita uban kang Cristo, gituohan nato nga

mabuhi usab kita uban kaniya” (Roma 6:3-8)

Busa si bisan kinsa nga magsalikway sa krus, susama ra nga nagsalikway sa kutay

sa pakighiusa uban kang Kristo. Unsay sangpotanan? Kung walay pakighiusa kang

Kristo, wala poy pagkabanhaw o kinabuhing dayon nga madawat. Kini maoy usa nga

gahum sa krus, gahum sa pakighiusa uban kang Kristo.

Ang materyal nga nga hulagway sa krus nagpunting sa upat ka sulok sa kalibotan,

ang amihanan, habagatan, sidlakan ug kasadpan (north, south, east, west). Kini

nagpasabot sa pangkinatibok-an (universal) pagluwas ni Kristo sa tanan. Ang tibook

kalibotan gihi-usa ni Kristo sa iyang kamatayon sa krus. Ang kaluwasan nahimong bukas

alang sa tanan pinaagi kang kristo nga midupa sa krus (Roma 6:3-11).

Kini gidasonan sa Catechism of Filipino Catholics (CFC) nga libro nga nag-

ingon:

“Ang krus ni Kristo didto sa Kalbaryo naghulagway sa larawan sa

makaluwas nga gugma alang sa tanan. Ang pababag nga kahoy nga diin

gidupa ni Kristo ang iyang mga kamot maoy larawan sa iyang pagdupa-

dawat sa kasakit sa tibook kalibotan, samtang ang pataas nga kahoy

nagpunting ngadto sa iyang relasyon sa langitnong Amahan, kinsa diha na

sa walay sinugdan ug katapusan”

3. Gahum sa Kaakuhan

Si Kristo miingon, “Ang buot mahimong akong tinun-an, kinahanglan nga

hikalimtan niya ang iyang kaugalingon, PAS-ANON NIYA ANG IYANG KRUS ug

musunod siya kanako (San Mateo 16:24).”

Ang krus dinhi, gihulagway ni Jesus isip usa ka kaakohan sa pagka-kristohanon.

Nganong ingon ani man ang lanoy sa pamahayag ni Kristo? Ang kaakohan man gud

masukod lamang panahon sa kapit-os, kasakit, pag-antos ug paglutos. Kung anaa ka sa

kahimtang sa kaharuhay, kalipay ug hudyaka dili masukod ang kaakohan kay mga lami

mang kini nga butang busa sayon ra kaayo ang pagnunot nimo niani nga kahimtang.

Apan kung kapit-os, kasakit, pag-antos ug paglutos na ang anaa sa taliwala aron

mobabag kanimo sa pagsunod sa kabubut-on ni Jesus, diha masukod sa hingpit kung

maakohon ka ba gyud ug dili. Kung sagubangon mo kining tanang kasakit, klaro ug

hingpit ang imong kaakohan sa pagsunod.

Sa kadaghang lawaran aron pagsukod sa kaakohan sa disipulo ni Jesus, krus

gayod ang iyang napili-an ug gimbut-an aron sukdon ang atong kaakohan.

Kay sa pagdangat sa pag-antos, ang simbolo sa krus maoy lawaran sa pagdawat.

Pinaagi niani mahinumdoman gayud si Jesus kinsa nagpuyo nga malipayon sa langit,

apan iya kining gihikling (Filipos 2:9) aron mahimong tawo ug atubangon ang pag-antos

alang sa kaluwasan sa tawo didto sa krus.

Ang paghimo sa panguros daw sama ra nga miingon kita sa atong kaugalingon

nga andam kita sa paggakos sa mga pag-antos kay nianing paagiha naka-ambit kita sa

pagpasakit ni Jesus.

Mao nga ang krus may gahum, kay pinaagi niani masukod ang tinuod natong

kaakohan isip mga binunyagan sa ngalan ni Jesus. Kung walay krus ug kahulogan niani,

dili magmahingpit ang atong pagka-disipulo kay dili man masukod ang pitik sa atong

kasing-kasing niani nga kaakohan.

Gani kasagaran sa mga unang martir sa Simbahan didto nila gitapos ang ilang

kinabuhi sa kamatayon sa krus. Sama nila San Pedro (gilansang sa krus nga pabali), San

Andres nga gilansang sa krus nga “X”, ug uban pa. Ang krus naghulagway usab sa

kamatayon o pagka-martir. Daghan sa mga kristohanon nga wala mahadlok sa paggakos

sa kamatayon aron lang bisbisan ang pagtuong kristohanon.

4. Gahum sa Pagpadayag sa Pagtuo

Una mag-ampo ug human sa pag-ampo, duna gyuy pagpanguros. Kay kini maoy

pagpadayag sa pagtoon kristohanon. Kay bisan ang New World Book Encyclopedia

miingon, “Cross- the symbol of Christianity” Samtang ang Webster Dictionary nag-asoy,

“Cross – the emblem of Christian Faith”

Ang pagka-simbolo ug timaan usa ka paagi sa pagpadayag sa pagtuong

kristohanon. Sama nianing pagpanguros una ilitok ang “Apostles’ Creed”, ug kung

makamatikod kita masumada ang atong patuo diha sa krus.

Unsay buot kung ipasabot? Ang Credo sa mga Apostoles kung imong sumadahon

usa ka pagpadayag sa atong pagtuo ngadto sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo.

Pinaagi sa krus, inubanan sa paglitok sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo

atong napadayag ang atong pagtuo.

Mao bitaw lig-on gyud nga namulong si San Pablo sa pag-ingon, “Ginadala ko na

sa akong lawas ang marka ni Jesus” (Galacia 6:14-17). Gani giklaro ni San Pablo nga iya

gayong ginapasidunggan ug ginapasigarbo ang krus sa atong Ginoo.

Niani nga mga katikaran, kita maka-ingon nga walay kristohanon kung walay

krus.

Kung sa Credo sa mga Apostoles, atong gipadayag ang atong pagtuo ngadto sa

tulo ka persona sa usa ka Dios, kining tanan masumada sa pagpadayag sa simbolo sa krus

uban sa pag-ingon: sa Ngalan sa Amahan, ug sa Anak ug sa Espiritu Santo. Amen.

Kini maoy minugbong pagpadayag sa atong pagtuo. Mao bitaw nga tanan

Simbahan sa katoliko dunay krus isip pagpadayag sa pagtuong kristohanon. Sa

lubnganan, dunay krus, sa mga sakyanan, tindahan ug sa bisan asang butang sa

kristohanon dili mawala ang ang hulagway sa krus.

5. Gahum sa Pagbag-o sa Saad sa Bunyag

Unsay may kahulogan sa pagka-binunyagan? Ang pagkabinunyagan mao ang

timbre sa pagka-disipulo o sumusunod ni Kristo. Ang kahulogan sa pagka-sumusunod

mamahimo lamang hingpit kung ang tunob sa magtutudlo gisunod sa tinun-an.

Sa atong bunyag nahi-usa kita uban kang Kristo (Galacia 3:27). Busa mahimo

kitang sama kang Kristo kinsa dili mahadlok sa mga kasakit tungod ug alang sa

gibarogang pagtuo. Kay binunyagan kita, isog kita nga maka-ingon, “mamatay ako uban

kang Kristo, ug mabuhi ako uban kaniya”. Niani, dili nimo puwede mabulag ang larawan

ug kahulugan sa krus.

Kay ang krus marka ni Kristo, marka kini sa iyang mga tinun-an, marka kini sa

tanang binunyagan. Busa sa matag handom nato sa krus, matag panguros atong gibag-o

ang atong bunyag o atong gilig-on ang atong pagkabinunyagan. Ato ginabag-o ang atong

saad sa bunyag.

Ug dili kay ato lamang sa kaugalingon, kinahanglan kini nga ipa-ambit ngadto sa

uban. Ang atong pagka-disipulo kinahanglan mamunga. Kay si Kristo mismo mimando

sa pag-ingon, “Panlakaw kamo sa tibuok kalibotan, himoa silang akong mga tinun-an ug

bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, ug sa Anak ug sa Espiritu Santo” (Mateo 28:19).

Balikon ko, ang pagka-binunyagan ug pagkatinun-an dili mabulag. Ang pagkabinunyagan

timbre sa pagka-tinun-an. Ug ang timbre sa pagkatinun-an mao ang pagkahiusa diha sa

krus. Masabot kini sa pulong ni Kristo nga nag-ingon, “kung gusto kang mahinong akong

tinun-an, pas-anon mo ang imong krus ug sunod kanako”.

Bisan si San Pablo miklaro sa iyang pag-asoy kabahin sa kamatayon ni Kristo

ngadto sa taga-Roma (6:3-11) nga nag-ingon –

“Nasayod kamo nga sa pagbunyag kanato nahiusa kita kang Cristo Jesus,

busa nahiusa kita sa iyang kamatayon. Tungod niini, sa pagbunyag kanato

gilubong kita uban kaniya ug miambit sa iyang kamatayon, aron ingon nga si

Cristo gibanhaw sa mahimayaong gahum sa Amahan, kita usab magpuyo diha

sa bag-ong kinabuhi. Kay kon nahiusa kita kaniya sa iyang pagkamatay,

mahiusa usab kita kaniya kon banhawon na kita ingon nga gibanhaw siya. Kay

nasayod kita nga ang atong daan ug makasasala nga kinaiya GILANSANG na

uban ni Cristo aron malaglag kini, ug dili na kita maulipon sa sala……….”

Mao sa matag panguros nato, malitok nato ang pulong sa ngalan sa Amahan, ug sa

Anak ug sa Espiritu Santo, nga mao ang Santisima Trinidad. Kini usab maoy formula

diha sa bunyag, bunyag nga nakapahi-usa kanato kang Kristo diha sa iyang kamatayon ug

pagkabanhaw. Sa laktod, matag panguros nato ug paglitok sa ngalan sa Amahan ug sa

anak ug sa Espiritu Santo, atong gibag-o ang atong saad sa bunyag – ang atong

pagkatinun-an ni Kristo.

6. Gahum sa Kadaugan batok sa kaugalingon ug sa Dautan

Si Kristo sa iyang tawhanong bahin, gibati niya ang kahadlok sa kamatayon.

Masabot kini sa iyang mga pag-ampo sa Getsemane nga nag-ingon: “Kuhaa kining kopa

gikan kanako……”

Apan luyo ning maong katalaw, anaa ang ka-isog kay nasayod si Jesus nga ang

kamatayon niya sa krus bisan ngilngig ug mangtas kaayo nga paagi sa kamatayon, kini

maoy bugtong paagi sa pag buntog sa kadautan ug paghingpit sa kaluwasan.

Kita isip kristohanon, sa atong pakig-hiusa kang Kristo mahisama kang kristo nga

molabay niani nga paagi, ang paggakos sa krus aron pagbuntog sa atong kaugalingon ug

sa dautan. Dili kita angay nga mosalibay sa krus o mahadlok niani. Kay si Kristo mihagit

kanato sa pagpas-an niani. Kini nagpasabot nga ang pagpas-an sa krus maoy kadaugan

nato batok sa atong kaugalingon ug sa dautan.

Sa praktikal nga panlantaw ang kasaysayan sa krus naghulagway og kadaugan.

Gani gumikan sa krus gidaug sa Kristohanon ang Paganong Roma.

Si Constantino midaug gumikan sa krus. Ug wala kamatikod mismo si

Constantino nga siya gidaug ug gibuntog usab sa krus. Kay ang krus maoyu nahimong

yawe aron ipa-undang ni Constantino ang paglutos sa mga kristohanon. Ug nahimong

opisyal nga pagtuo ang kristohanon sa tibook ginsakopan sa Roma. Gawas kang

Constantino ang iyang inahan nga si Reyna Elena gibuntog usab sa krus.

Sa dakung pagtahod ug pagtamod ni Reyna Elena sa simbolo sa krus, siya mismo

naghimo og misyon sa pagpangita sa krus ni Ginoong Jesu-kristo. Ug tuod man

nakaplagan niya kini.

Kung kaniadto ang krus usa ka timaan sa dakung kapildihan, sa dihang si Kristo

nagpakamatay diha sa krus, ang krus nahimong simbolo sa kadaugan sa mga kristohanon.

Kay dinhi giluwas ni Kristo ang kalibotan. Binoang kini alang sa mga nangalaglag, apan

gahum kini alang niadtong naluwas (ni Kristo pinaagi sa iyang kamatayon). Ang

kamatayon ni Kristo dili kapildihan, hinonoa, kadaugan ug kaluwasan sa tanan.

7. Gahum sa Panag-uli ug Kabag-ohan

Gumikan sa bunga sa kahoy, nalit-ag ang tawo sa kasal-anan. Mikaon si Adan ug

si Eva gikan sa bunga sa kahoy nga gidili sa Dios. Sukad niadto ang tawo gigamhan sa

sala. Ang kutay sa relasyon sa tawo ug sa Dios nabugto. Nawad-an sa grasya ang tawo.

Nagamhan ang tawo sa sala hangud nga gisaad ang Mesiyas sa Genesis 3:15 nga nag-

ingon: “Himoon kong magdinumtanay ang kaliwat sa babaye ug sa bitin. Ang binhi sa

babaye mopulpog sa ulo sa bitin, samtang ang bitin mopaak sa iyang tikod”.

Kinsay gipasabot sa maong setas? Kung basahon nimo ang footnote sa Douay

Version nga bibliya ingon niani ang nahasulat…I will put enmity between her seed….her

seed refers principally to Jesus Christ.

Ang buot ipasabot sa binhi nga maoy mopulpog sa ulo sa bitin mao si Kristo

mismo. Si Kristo ang gisaad sa Genesis nga maoy moluwas sa katawhan pinaagi sa

pagpildi sa yawa.

Kahinuklogan nga diha sa kahoy (gidili nga kahoy o gidili nga bunga sa kahoy)

giguba sa yawa ang nindto nga relasyon sa Dios ug sa tawo. Sa gidili nga kahoy

nalanlisan sa Yawa si Eva nga mokaon sa bunga sa kahoy nga gidili sa Dios. Ang gidili

nga kahoy maoy gigamit sa yawa sa paglit-ag sa tawo ngadto sa kasal-anan.

Asa man usab gipildi ni Kristo sa hingpit ang gahum sa yawa? Asa ug kanus-a

gipildi ni Kristo ang yawa? Ang yawa sayod kita naghulagway sa kamatayon. Aron

hingpit nga mapildi ang yawa, gidaug ni Kristo ang kamatayon pinaagi sa iyang

pagpasakit ug pagpakamatay didto sa Krus. Mao ni ang gilarawan nga pagpulpog sa ulo

sa bitin.

Pinaagi sa kamatayon ni Kristo sa krus gipasig-uli niya ang tawo ug ang Dios.

Sumala sa giingon sa 1 Timoteo 2:5 –

“Kay may usa lamang ka Dios ug usa lamang ang naghiusa sa Dios ug sa

tawo, ang tawo nga siCristo Jesus.”

Pinaagi usab sa kamatayon ni Kristo didto sa krus gipasig-uli niya ang bung-aw

tali sa mga Judio ug mga dili Judio nga mamahimong susama ra diha sa mata sa Dios.

Klaro kining gisaysay sa Colosas 3:9-11 nga nag-ingon –

“Ayaw kamo pamakak kay gihubo na ninyo ang inyong daang kinaiya, ug

gisul-ob na ninyo ang bag-ong pagkatawo. Mao kini ang bag-ong tawo

nga gibag-o kanunay sa Dios nga iyang magbubuhat, sumala sa iyang

kaugalingong dagway, aron masayod kamo sa hingpit mahitungod sa

Dios. Tungod niini, wala nay Judio ug dili Judio, mga tinuli ug dili tinuli,

mga luog, mga langyaw, mga ulipon ug dili ulipon, kay si Cristo mao ang

tanan ug anaa sa tanan!”

Gidasonan pa gayud kini sa sulat ni San Pablo ngadto sa taga-Efeso nga nag-

ingon -

“Giwagtang niya ang Balaod sa mga Judio, lakip na ang mga kasugoan

ug kalagdaan niini, aron gikan sa duha ka kaliwatan, mahimo diha

kaniya ang usa ka katawhan, ug sa ingon makab-ot ang kalinaw. Pinaagi

sa iyang kamatayon sa krus gihiusa kita niya ug gipasig-uli ngadto sa

Dios, ug sa ingon niana giwagtang niya ang pagdinumtanay” (Efeso

2:15-16)

Sa krus gihingpit ni Kristo ang panag-uli ug pakigdait tali sa Dios ug sa tawo. Ang

Colosas 1:20 nag-ingon –

“Busa pinaagi sa Anak gipasig-uli sa Dios ngadto sa iyang kaugalingon

ang tanang butang sa langit ug yuta. Nakigdait ang Dios pinaagi sa

kamatayon sa iyang Anak didto sa krus”

Mismo ang Bibliya nagpasidaan usab niadtong mga walay pagtahod ug nagayam-

id sa gahum sa krus. Sila nga wala makatungkad sa kahulogan sa krus ug kamatayon ni

Kristo. Mao nga ang Filipos 3:18 nag-ingon –

“Kay daghan ang nagagawi nga mahitungod kanila giingnan ko na kamo

sa makadaghan, ug nga bisan karon maga-ingon ako uban sa paghilak,

nga kini sila nagagawi ingon nga mga kaaway sa krus ni Kristo”

Busa, kung minarkahan ka sa timaan ni Kristo nga mao ang krus, kung nahiusa ka

uban kang Kristo, kung hingpit ang imong kaakuhan sa pagsunod sa Ginoo, kung buhi

nimong ginapadayag ang imong Kristohanong Pagtoo, kung kanunay nimong ginabag-o

ang saad sa bunyag, kung kanunay nimong ginabuntog ang imong kaugalingon ug ang

dautan pinaagi sa krus, kung diha kanimo anaa ang pakigdait, pakig-uli ug pagkabag-ong

binuhat diha kang Kristo, dili ba kini gahum nga maghatod ngadto sa walay katapusang

himaya?

Kung kining pito maoy sumada sa kahulugan sa krus, di ba husto si San Pablo nga

nag-ingon, nga ang krus gahum sa Dios (1 Corinto 1:18)?

Kung wala kanimo ang krus, wala usab kanimo kining pito ka kahulugan sa krus,

busa wala kay gahum batok sa kapildihan, kay ang krus wala may bili alang kanimo.

Husto gayud si San Pablo sa pag-ingon, nga ang krus binoang alang niadtong wala

maluwas (I Corinto 1:18).

Apan ang krus libre nga gihatag ni Kristo kanato. Gani siya mismo maoy unang

mipas-an niani. Busa kung buot kita mosubay sa dalan ni Kristo padulong sa walay

katapusang himaya, gakson ta ang atong kristohanong krus.

Ang Pagpanguros

Sa mga setas nga atong gihisgutan sa unahan, ang krus usa ka simbolo nga balaan

ug masubay gikan pa sa kakaraanang tumutuo. Kini giila nga marka ni Kristo ug gahum

sa Dios. Ug ato nang gisaysay ang pito (7) ka sumada nga gahum sa krus. Ang pangutana:

nganong manguros man ang Kristohanong Katoliko una mopadayag sa ilang pag-ampo?

Ang panguros nahimugso gumikan sa krus. Kung sa leksiyon nato sa Filipino

subject kabahin sa “mga salitang maylapi”, ang pulong krus mao ang “salitang ugat o

payak” ug ang pulong panguros gitawag og “salitang maylapi”. Ang krus nga salitang

payak gibutangan og panlapi nga “pang”. Maoy ginatawag nga “unlapi” sa Filipino.

Kung sa English ang krus maoy “root word” usa ka “noun”, gibutangan ug panlapi o

prefix nahimong “action word”-panguros.

Kay ang krus daku kaayo’g papel diha sa kristohanong kaluwasan, mao usab ang

panguros. Walay untay panguros kung wala pa ang krus. Apan gumikan kay dunay krus

mao nga nahimugso ang panguros. Kung walay pulos ang krus, mawalay pulos usab ang

panguros. Apan kay mapuslanon man kaayo ang krus diha sa kaluwasan sa tawo, asa

mang dapita namahimong dautan ang panguros? Wala.

Nagapanguros ang kristohanon aron ipakita ug ipahinumdom kanunay nga siya

may kaakohan kang Kristo isip usa ka kristohanon, ug tinimbrihan sa marka ni Kristo.

Aron kanunay ipahinumdum nga siya usa ka tawong tinubos ni Kristo sa krus, busa usa

ka madaugon nga tawo. Ug aron kanunay’ng ipadayag ang timaan sa kristohanong

pagtoo.

Ug kining pagpanguros, dili lamang kay karon lamang kini ginahimo sa mga

Kristohanon, kundili bisan sa kapanahonan sa unang mga Kristiyano nagapanguro sila.

Kini gipamatud-an sa sinulat ni Tertuliano nga nag-ingon:

“Diha sa tanan namong panaw ug lihok, sa among pagsulod ug

paggawas, sa pagsuot namo ug sapatos, sa pagligo, sa talad kan-anan,

sa pagsindi ug kandila, sa paghigda, sa paglingkod, bisan unsay among

ginahimo, among ginahimo ang pagpanguros sa agtang.”

Gisuportahan usab kini ni San Atanacio, ang bantugang Obispo sa Alexandria nga

maisugong nakigbatok sa mga Ariano-ang grupo nga wala motuo nga si Kristo Dios. Si

San Atanacio mitudlo sa iyang mga sakop sa pag-ingon:

"Pinaagi sa timaan sa krus o pagpanguros….tanang gahum nagpabilin,

nakapalibog sa mga espiritista, ang tanang dios-dios gipangbiyaan, ang

tanang walay pulos nga kalipay na-undang, kay ang mata sa pagtoo

nakatutok sa itaas gikan sa yuta ngadto sa langit.”

Si Juan Crisostomo, ang inilang Obispo sa Constantinople sa ika-upat ka siglo,

miila nga usa ka Biblikanhong buhat ang pagpanguros. Siya miingon sa iyang parokyano:

"Sa dihang manguros kamo, hunahunaa ang katuyoan sa krus, ug ang

pagtagbaw sa kasuko ug ubang mga pag-antos. Handurawa ang presyo

nga gibayad alang kaninyo.”

Nganong pasidunggan man nato ang krus nga mao man kini hinungdan

sa kamatayon ni Kristo? Kung matigbasan diay ang atong amahan unya

namatay, pasidunggan ba diay nato ang sundang?

May pagka-pilosopo ang maong pangutana, ug wala matukma sa buot ipalapnag

niani. Dili mao ang paralelismo nga pangutana ang gigamit. Atong hinumduman nga wala

patya si Jesus sa krus, kundili didto siya gipatay. Dili krus ang nakapatay kaniya kundili

ang mga latos, lansang sa kamot ug tiil, pagdughang sa kilid, kahapdos ug kasakit.

Hinoon, didto kini mahitabo sa krus.

Sa daghang matang sa kamatayon, gipili ni Kristo nga sa krus siya mamatay.

Sama sa usa ka Filipino nga nagpuyo sa Amerika nga dili siya buot mamatay sa Amerika

kundili gipangandoy niya nga kung ugaling mamatay siya didto gyud sa Pilipinas. Kay

ang Pilipinas dunay daku kaayong kabahin sa iyang kinabuhi ug daku kaayo ang

kahulugan sa Pilipinas alang kaniya isip usa ka Filipino.

Si San Pablo gani mismo nagapasigarbo sa krus. Siya miingon, “Apan pahalayo

kanako gawas sa pagpasidungog sa krus sa akong Ginoo (Galacia 6:14).”

Kung si San Pablo kinsa gitudlo ni Kristo nga mosangyaw sa Ebanghelyo ngadto

sa mga dili Hudiyo nagpasidungog sa krus, kinsa man kita nga dili mosunod kaniya?

Si San Basilio sa ika-upat nga siglo nag-ingon nga natun-an ang pagpanguros

gikan pa sa kapanahonan sa mga apostoles ug ginagamit kini panahon sa bunyag. Ang

ubang skolar sa Bibliya nagahubad sa Galacia 6:14 nga usa ka timailhan sa paggamit sa

panguros o timaan sa krus.

Ang tinuod nga Kristohanon bisan asa ginadala niya ang marka ni Jesus ug

kanunay nagapasidungog niani. Dili kini niya ika-ulaw kay kini timaan sa iyang

pagkatinubos mao nga mapagarbuhon kini pinaagi sa pagpanguros, pagbutang og krus sa

tanang dapit nga giisip nga balaan sama sa altar, simbahan ug uban pa.

Bisan sa wala pa miabot ang takna sa kamatayon ni Jesus, hagbay ra siyang

nagahisgot sa krus. Matud pa niya, “Siya nga nagdumili sa pagpas-an sa iyang krus dili

takos nga mamahimo nakong tinun-an.”

Kadtong wala magtuo sa timaan sa krus dili gayod makahimo nianing pagpas-an.

Dili gani makapanguros nga hastang gaana, pas-an pa!

Usahay sa pagtan-aw sa uban ang pagpanguros daw yano o naandan o routine na

lamang nga lihok, apan sa pagkatinuod, dili. Kini timbri isip kristohanon ug mao kini ang

makita nga pagpadayag sa atong pagtuo ug paglaum sa Dios.

Nganong duna may ginagmay nga krus diha sa agtang, ngabil ug

dughan unya dinagko dayon nga krus, labi na panahon sa pagpakli-

basa sa Ebanghelyo diha sa Santos nga Misa? Unsa man poy kahulogan

niani?

Kini usa ka timaan ug pagpadayag sa dakung pagtoo sa Pulong sa Dios nga dili

usa sa kasangkapan sa paglig-on sa kaluwasan. Kurosan ang agtang aron ang Ebanghelyo

o Pulong sa Dios maoy kanunay makulit diha sa alimpatakan. Nga ang kanunay

hunahunaon ang butang diosnon ug balaan. Kurosan ang wait o ngabil, isip pagpadayag

nga gawas sa paghunahuna kanunay sa diosnong buhat, ang ngabil maoy mosangyaw-

luwat sa mga pulong sa Dios ngadto sa uban.

Kurosan ang dughan, gipasabot niani nga ang atong kasing-kasing kinahanglan

mopitik lamang alang sa Ebanghelyo, alang sa pagkabalaan ug alang sa Dios, wala nay

lain pa. Ang kasing-kasing man ang templo sa Dios, busa angay lamang nga buhi ang

iyang pulong nga diha niani nagpuyo.Kay kining tulo maoy kasangkapan sa hingpit nga

pagpadayag sa pagtuo; sa huna-huna (agtang), pulong (wait o ngabil) ug sa buhat

(kinasingkasing) alang sa kahimayaan sa Dios Amahan, Dios Anak ug sa Dios Espiritu

Santo (mao nga isunod dayon ang dakung pagpanguros).

Niani nga pagpadayag atong gigakos ang krus ni Kristo ug sa atong kamaisugon

sa pagpas-an sa krus isip kaakohan, ug sa nadilaab natong paglaum sa pagsinati sa

Pagkabanhaw.

Nganong ang mga katoliko manguros man uban sa balaang tubig (holy

water) una mosulod ug mobiya sa Simbahan?

Kini usa ka mapaubsanong pagpadayag nga apil siya moambit ug mopartisipar sa

dakung sakripisyo sa Misa. Ug sayod kita nga gikinahanglan ang bunyag una

mamahimong takus sa pag-apil sa kalihokang diosnon sa Simbahan. Ang paggamit sa

balaan tubig (holy water) uban sa panguros mao ang pag-ingon, “Binunyagan ako nga

kristohanon, may katungod ako sa pag-ambit ug pag-apil nianing sakripisyo sa Misa.”

Ang pagpanguros uban sa balaang tubig sa dayon nang pagbiya sa Simbahan

nagpasabot nga ang Santos nga Misa wala mahuman, ka yang tibook kinabuhi sa usa ka

kristohanon mao ang pagmakanunayong pag-ambit sa sakrispisyo ni Kristo.

Kung ang krus gahum aron pagbugaw sa yawa, pirmi man manguros

ang mga Katoliko sa Simbahan nila, daghan diay yawa sa simbahan

mao nga bugawon?

Ang yawa bisan asa puwede moadto. Mga laagan gud ni sila. Sige’g laag aron

makabiktima. Usahay gani tugtan pa kini nga makighimamat sa mga anghel sa Dios.

Sama sa mabasa sa Job 1:6-9 –

“Unya usa niana ka adlaw, sa diha nga ang mga langitnong binuhat

miatubang sa Ginoo, didto usab si Satanas uban kanila. Ug gipangutana

siya sa Ginoo, ‘Satanas, unsa may imong gibuhat?’ Mitubag si Satanas,

‘Gikan ako nagsuroysuroy sa tibook kalibotan.’ Giingnan siya sa Ginoo,

‘Nakaila ka ba sa akong alagad nga si Job?’

Katambong man gani siya didto, diri pa kaha sa yuta o Simbahan? Apan balik ta

sa pangutana nga daghan diay yawa sa Simbahan. Aw, kung asa gani didto ang mga

buotan didto pod ni ang yawa aron manintal. Dili naman nila tentalon tong klaro nga ilaha

na. Busa dili layo sa tinuod nga didto ni magsuroy sa Simbahan aron makabiktima.

Nanguros ba aron bugawon ang yawa? Aw puwede pud kini uyonan nga

pamahayag.

Kung ato kini dawaton nga panghayag, mamahimo pod natong ipahid nga sa mga

dili Katoliko wala man sila manguros, mao nga dili sila kabugaw sa yawa, o basin ba

kaha wala nila bugawa kay uyon sila nga uban kanila ang yawa diha sa ilang Simbahan!

Ang mga lubnganan sa mga Katoliko dunay nakabutang nga krus, ug

ang tanang Simbahan sa Katoliko duna poy krus, buot ba sabton nga

mga patay usab ang mga anaa sa Simbahan?

Medyo hait ug hapdos kini nga pangutana apan daw murag walay unod. Apan

bisan pa niana atong tagaan ni ug tarong ug hustong tubag. Mamahimong uyunan nato

ang imong pamahayag nga ang tanang anaa sa Simbahan mga patay. Husto mga patay

gyud diha sa mga kalibotanong butang. Kini ang giingon ni San Pablo,”kay alang kanako

ang kalibotan patay na, ug ang kamatayon maghatag kanako ug dakung kahimoan.”

Dunay krus sa mga lubnganan, duna poy krus sa Simbahan. Kini nagpasabot

ngaang mga minatay nga dunay krus mga lubnganan sa mga linuwas ni Kristo, lubnganan

sa mga tinun-an ni Kristo, mamatay sila uban ni Kristo, ug malaumon nga mabanhaw sila

uban ni Kristo.

Ang krus sa Simbahan? Kini nagpasabot nga ang maong templo, templo sa Dios

nga nagpakatawo, gipatay sa krus, apan nabanhaw. Ang mga nanimba sulod niani nga

Simbahan nga tinimbrihan sa krus mga linuwas ni Kristo.

Kadtong walay mga timaan sa krus ambot kang kinsa to nga Simbahan. Kay kung

kang Kristo pa,minarkahan unta kini sa marka ni Jesus – ang krus.

Sa Krus ba Gyud Gilansang si Kristo o sa Estaka?

Ang mga Saksi ni Jehovah maoy bugtong Kristohanong pundok nga misupak sa

pagtulun-an nga si Kristo gilansang sa krus. Alang kanila si Kristo gilansang sa estaka o

poste. Ilang gikutlo ang dokumento nga dili sa tanang panahon sa krus gayud ginapatay

ang mga biktima. Usahay sa tau nga porma sa krus, usahay sa Romanong krus ug usahay

sa simpleng estaka. Busa usa lamang ka pangaghap ang pag-ingon nga si Kristo gilansang

sa krus.

Ang Ebanghelyo matud pa nasulat sa orighinal nga pinulungang Griego. Ug ang

pulong nga gigamit sa pagpatay kang Kristo “stauros” nga nagpasabot sa estraktura ug

nagkahulugan ug poste o estaka nga walay babag. Mao nga sa Bibliyang hinubad sa mga

Saksi ni Jehovah, ang The New World Trasnlation ilang gisalid-an ang pulong “cross” sa

pulong nga”torture stake”.

Gani kini usa sa mga doktrina sa mga Saksi ni Jehovah nga nahipatik sa ilang

libro nga Reasoning from the Scriptures panid 89-90 nga gipatik sa tuig 1985.

Husto ba kini nga mga pagtulun-an? Atong susihon pag-ayo ang mga linya sa

setas sa Bibliya sa dihang gilansang si Jesus.

Kung sa estaka gilansang si Jesus inay nga sa krus, ang kamot ni Kristo didto

gayod malansang sa ibabaw sa iyang ulo. Ang usa ka kamot nakapatong sa laing usa ka

kamot ug gilansang. Ang magamit nga lansang usa ra kabuok kay nagpatong lang man

ang kamot sa usa ka kamot.

Sa Ebanghelyo ni San Juan 20:25 ingon ani ang gisaysay ni San Juan sa English:

"The other disciples therefore said unto him, We have seen the Lord.

But he said unto them, except I shall see in his hands the print of the

nails, and put my finger into the print of the nails, and thrust my hand

into his side, I will not believe."

Klaro nga ang pulong nga gigamit ni San Juan “print of the nails” (plural) nga sa

ato pa lakra sa mga lansang. Kung sa estaka gilansang, usa ra ka lansang ang magamit.

Ang pulong unta nga gigamit ni San Juan “print of the nail” (singular), busa lisod tuhoan

nga sa estaka gilansang si Jesus.

Kung si Kristo gilansang sa estaka, ang karatola mahibutang sa ibabaw sa iyang

mga kamot, ug dili ibabaw sa iyang ulo. Unsa may gisaysay sa Ebanghelyo ni San

Mateo? Ingon ani ang nakasulat sa Bibliya:

“Ibabaw sa iyang ulo gibutang nila ang karatola sa sumbong natok

kaniya: “Mao kini si Jesus, ang hari sa mga Judio”(Mateo 27:37)

Dinhi klaro usab kaayo nga sa krus gayod gilansang si Kristo. Kay magdupa man

ang iyang mga kamot ug ibabaw sa iyang ulo mahimutang ang karatola nga sumbong

batok kaniya.

Igo lang sa pangaghap ang mga Saksi ni Jehovah kabahin sa ilang doktrina, apan

dili kasuportahan ug mga lig-ong dokumento nga si Kristo sa estaka o poste gilansang.

Lisod kaayong tuhoan nga si Kristo miingon sa iyang mga tinun-an, “kung kinsa kadtong

buot mamahimong akong tinun-an, kinahanglan isalikway niya ang iyang kaugalingon ug

magpas-an ug poste.” Murag bakikaw kaayo nga tan-awon! Unsay pagtuo nila sa mga

Kristohanon, lineman sa kuryente?

Tinuod nga daghay paagi sa pagpatay sa mga tawong gihukman nga sad-an sa

kapanhonan sa mga Romano. Ang uban sa X nga proma sa krus, ang uban sa kahoy, ang

uban sa estaka, ang uban sa “tau” nga krus ug ang uban diha gayod sa krus. Sa kaso ni

Kristo sa krus gayod siya gilansang. Suportado kini sa daghang setas sa Bibliya sama sa:

Mateo 27:32,40,42; Markos 15:21,30,32; Lucas 23:26; Juan 19:17,19,25; Buhat 2:23; 1

Corinto 1:17-18; Colosas 1:20; 2:14-15 ug daghan pang uban.

Paglansang kang Jesus: sa Pulso o sa Palad gipataop ang Lansang?

Sagad sa mga statuwa, monumento o sa mga larawan ang lansang diha gyud

gipataop sa kamot o palad ni Jesus. Apan naukay kini nga katikaran sa dihang dunay mga

nag-angkon nga batid-medikal o anatomista mipamatuod nga sa pulso gayod gilansang si

Jesus. Kay matud pa lagi, ang palad dili kakaya sa gibug-aton sa lawas sa tawo. Busa lig-

on gyud ang panghuna-huna nga sa pulso gilansang si Jesus.

Si Pierre Barbet sa iyang libro nga A Doctor at Calvary, miingon nga gipataop

ang lansang sa pulso gyud ni Jesus diha tunga sa bukog-pulso nga gitawag ug “space of

Destot”. Kay kini nga mga bukog nga gitawag ug carpal bones, nga kapin walo ka buok

lig-on nga makakaya sa gibug-aton sa tawo mas baga ug kusgan kung itandi sa mga

bukog diha sa palad nga ginatawag ug metacarpal bones. Kung ang lansang didto pa

gipataop sa palad ni Jesus, posible gayod nga malaksi kini.

Sa gihimong pagduki-tuon sa “Shroud of Turin”, diin maoy gituohan nga maoy

putos sa dihang gilubong si Jesus, dunay patik sa dugo diha kuno sa may pulso nga bahin.

Kini nga katikaran mitakdo sa pamatuod sa mga anatomista nga sa pulso gayod gilansang

si Jesus.

Si Ronald Conte, Jr. misupak sa pamatuod sa mga anatomista. Siya miingon nga

usa ka minali nga pagsabot ang pag-ingon nga sa pulso gilansang si Jesus. Si Conte

miingon nga sa palad gayod gilansang si Jesus apan dili sa tunga nga bahin kundili diha

dapit sa tikod sa palad, nga diin maoy pinakalig-on nga bahin, sarang nga makadaog sa

gibug-aton ni Jesus. Mas labaw’ng lig-on ang tikod sa palad kaysa pulso sa tawo.

Sa panan-awon nga nakita ni Blessed Anne Catherine Emmerich, si Jesus

gilansang diha gayod sa palad. Apan wala kaayo giklaro pagsaysay sa maong santa kung

asa nga bahin sa palad (The Dolorous Passion o Our Lord Jesus Christ, TAN Books and

Publishers, p. 271). Ang panan-awon niani nga santa sumpaki sa mga gipamatuod sa mga

anatomista.

Sa pikas bahin, si St. Bridget sa Sweden, sa panan-awon nga iyang nakita, siya

miingon nga mitaop ang lansang sa lig-ong bahin sa kamot ni Jesus (Revelation of St.

Bridget, TAN Books and Publishers, p. 45). Ug ang pinakalig-ong bahin sa kamot mao

ang tikod sa palad.

Apan unsay giingon sa Bibliya kabahin niani?

Kung ang Balaang Kasulatan ang pasultihon ingon niani ang giingon (sa

Eningles) “Then he said to Thomas, ‘Put your finger here, and see my

hands……”(John 20:27). Sa ebanghelyo ni San Lukas miingon, “See my hands and my

feet, that it is I myself….’And when he had said this he showed them his hands and his

feet.” (Luke 24:39-40).

Dinhi klaro kaayo nga wala moingon si Jesus….”see my wrist” kundili ang

pulong nga iyang gigamit….”see my hands”.

Kung ang katarongan nga malaksi ang palad, ang atong tubag, wala man magbitay

si Jesus, duna pay duha ka tiil nga gilansang nga sarang makasuporta sa iyang kabug-

aton. Dugang pa, matud sa ubang batid sa Bibliya, posible nga samtang gilansang ang

kamot ni Jesus, gihiktan usab ug pisi ang iyang mga bugton tapi-on sa kahoy. Ug ang

tikod sa palad maoy pinakalig-on nga bahin sa kamot. Busa imposible gayod nga malaksi

kini.

Apan duna may mga dagkong ranggo sa Simbahan nga pabor sa panghuna-huna nga

sa pulso gayod gilansang si Jesus?

Kung mipabor man sila niani nga panghuna-huna, kana personal lamang nila nga

panan-aw ug opiniyon apan dili mao ang opisyal nga deklarasyon sa Simbahan. Walay

opisyal nga deklarasyon sa Simbahan nga sa pulso gilansang si Jesus.

Unsay labing importante?

Kung sa palad o sa pulso gilansang si Jesus dili kini maoy labaw’ng importante.

Ang pinakamahinungdanon mao nga si Jesus gilansang sa krus, namatay ug nabanhaw

alang sa atong kaluwasan. Kini nga kamatuoran nga si Jesus gilansang maoy kamatuoran

nga lisod bakli-on ni bisan kinsa. Daygon si Jesus nga nagpalansang alang kanato!

Ang simbolo sa krus duna man diay masubay sa Paganong buhat,

nganong angayan man kini nga sun-on? Di ba ang mga pagano dili

maluwas? Paganhon diay nga simbolo ang krus?

Ang paghalad sakripisyo masubay man pud kini sa Pagano nga kultura, buot bang

sabton Paganhong buhat usab ang paghalad sakirpisyo ni Kristo alang kanato? Murag dili

man siguro!

Ang pag-ampo masubay man usab nato sa pagano, mali na diay ang pag-ampo?

Dili baya!

Halos susama ra ang paagi sa atong pagsimba kung itandi sa mga pagano. Kita

moluhod, sila usab. Sila dunay halad, kitang kristohanon duna usab. Sila dunay propeta,

kita duna usab. Duna silay Simbahan, kita duna usab. Unsa may kalainan? Ang kalainan

lang kay ang dios sa mga Pagano peke. Dili tinuod nga Dios, apan ang ato tinuod ug

gamhanan gayud. Mao nga bisan husto ang ilang paagi sa pagsimba, apan kay dili mao

ang ilang gisimba, nakawang ang ilang kahago.

Dugang pa si Kristo man usab ang mipili mismo sa krus nga didto siya

magpakamatay sa pagtubos kanato. Wala pa gani siya gilansang, ginahisgotan na niya

ang krus.

Kay kung ang krus usa ka pagano nga buhat, ang unang makastigo sa Dios niani

mao mismo sila San Pablo nga kanunay nagapasigarbo sa krus. Ug si Kristo mismo, kay

siya maoy mipili sa krus.

Mabasa ba letra por letra ang panguros diha sa Bibliya?

Sa atong nang gi-asoy sa unahan, ang panguros nahimugso gumikan sa krus. Ang

krus mabasa sa Bibliya. Apan angay pud nga hinumdoman nga dili tanan baya masaba sa

Bibliya. Kay kung ang mabasa lang letra por letra sa Bibliya maoy tuhoan, dili baya

mabasa ang kabaw diha sa Bibliya, apan kita mituo sa kabaw. Kay ngano man? Gumikan

kay ang kabaw tinuod bisan dili mabasa sa Bibliya.

Si Pedro bitaw dili man mabasa nga namatay na. Buot bang sabton dili kita motuo

nga namatay na si San Pedro kay dili kini mabasa sa Bibliya?

Wala magtudlo ang mga apostoles nga ang mabasa lang ang tuhoan. Kay mismo

si Apostol Juan miangkon nga dili ang tanan nasulat, kay gisulat pa dili paigo nga

kasudlan ang kalibotan. Ang Juan 21:25 nag-ingon –

“Daghan pa kaayong mga butang nga gibuhat ni Jesus, ug kon gisulat pa

ang tanan, nagtuo ako nga ang tibook kalibotan dili gayod paigo nga

kasudlan sa mga sinulat”

Kini nga setas klaro nga nag-asoy nga duna pay mga kamatuoran nga wala

mahisulat sa Bibliya. Kay diha nay kristohanon bisan wala pay bibliya nga namugna.

Mga katoliko lang ba ang dunay krus?

Dili. Daghang mga dili katoliko nga nagatinir og krus sama sa Episcopalians,

Lutherans, Metodista, ug mga Presbyterians. Mismo gani sa Martin Luther sa iyang

gamay nga katekismo, midasig sa pagpanguros una matulog ug pagmata sa buntag.

Bisan sa nasud sa Korea, sa atong pagbisita didto, tanang kristohanong simbahan

ma-katoliko man o dili dunay ginabutang nga krus sa ilang simbahan.Nganong

ginabutangan nila’g krus, aron pagpaila nga kini Simbahan sa Kristohanon ug dili sa mga

Buddhist.

Ang kalainan lang kay kining uban dili manguros, apan dunay krus sa ilang

Simbahan. Unsa may kalainan nianang kahoy o butang sa krus ug ang pagpanguros, mao

ra man sila og gipadayag – krus.

Kay bisan pa’g wala sila manguros kay sila mituo sa krus, sama ra nga nanguros

usab sila.

Unsa man ning “Way of the Cross” o ang Dalan sa Krus?

Ang “Way of the Cross” o ang Dalan sa Krus, ang uban motawag niani nga Via

Crusis, kini mao ang paglarawan sa mga kasakit, kamatayon ug mahimayaong

pagkabanhaw ni Cristo atong Ginoo alang sa atong kaluwasan.

Usa kini ka debosyon nga masubay sa karaang panahon. Kaniadto didto lamang

kini ginahimo sa lugar sa Jerusalem. Sa praktikal nga rason, gumikan kay daghan ang na-

agni sa paghimo niani, ang maong debosyon mikuyanap gikan sa Roma hangtud sa

nagkalain-laing dapit sa kalibotan.

Usa sa mga nagdasig sa paghimo niani mao ang mga pari-Franciscano o Order of

Friars Minor. Kaniadto nagkalain-lain ang gidaghanon sa estasyon sa krus. Mao nga aron

ma-uniporme ang tanan, mimando si Santo Papa Clemente XII sa tuig 1731 nga himoong

14 ka mga estasyon ang via crusis.

Human sa tigom sa Vaticano II daghang mga liturgists o batid sa liturhiya

misugyot nga ang Via Crusis dili lang maglangkob sa mga kasakit ug kamatayon ni

Kristo kundili iapil usab ang iyang kadaugan diha sa Pagkabanhaw. Mao nga sa bag-ong

han-ay karon duna nay estasyon sa Pagkabanhaw ni Kristo ug magsugod kini sa

Katapusang Panihapon.

Puwede ba diay ni usab-usabon? Kay ang Via Crusis dili man usa ka

liturikanhong-lihok sa iyang kaugalingon, ug kay usa man lamang kini ka debosyon,

mamahimo kining mausab o mapalambo pa.

Kini nga debosyon ginahimo matag Biernes. Apan kung panahon sa kuwaresma

hilabina na sa Semana Santa ginahimo kining Dalan sa Krus matag adlaw.

Mabasa ba sa Bibliya ang Estasyon sa Krus? Mabasa kayo, ug ania ang

napulong-upat ka Dalan sa Krus uban sa setas sa Bibliya:

1. Ang Katapusan Panihapon (1 Cor. 11:23-26)

2. Ang Kasakit Didto sa Getsemane (Lukas 22:39-45)

3. Si Jesus Atubangan sa mga Sadherin (Markos 14:60-64; 15:1)

4. Ang Paglatos ug Pagkorona sa Tunok (Mateo 27:22-30)

5. Si Jesus Mipas-an sa Iyang Krus (Mateo 27:31)

6. Si Jesus Nahisukamod sa Kabug-at sa Krus

7. Si Simon nga taga-Cirene Mitabang sa Pagpas-an sa Krus (Markos 15:21)

8. Si Jesus Naghimamat sa mga Babaye sa Jerusalem (Lukas 23:27-31)

9. Si Jesus Gilansang sa Krus (Lukas 23:33-35)

10. Ang Mahinulsolong Kawatan (Lukas 23:39-43)

11. Si Santa Maria ug Apostol Juan sa Tiilan sa Krus (Juan 19:25-27)

12. Si Jesus Namatay sa Krus (Lukas 23:44,46; Juan 19:28-30)

13. Ang Paglubong kang Jesus (Mateo 27:57-60)

14. Si Jesus Nabanhaw (Mateo 28:1-6)

Dunay makita nga krus sa pinabali sa Roma, nagpasabot ba kini nga

gipasipad-an ang krus? Di ba kanang nagabaligtad sa krus sakop sa

Satanismo nga grupo? May Satanismo diay sulod sa Roma?

Tinuod nga dunay makita nga krus nga pinabali sa Roma apan wala kini

nagpasabot nga gipasipad-an ang krus. Wala usab kini nagpasabot nga dunay Satanismo

sulod sa Roma. Ang gipasabot niani nga simbolo mao si Pedro kinsa maoy prinsipe sa

mga apostoles o pangulo sa mga unang tinun-an ni Kristo. Nganong nagpasabot man kini

kang Pedro? Kay si Pedro man gud gipatay (martir) didto sa Roma pinaagi sa paglansang

kaniya nga pinabali o lintuwad. Kay alang kang Pedro dili siya takus magpalansang sama

sa pagpalansang sa iyang agalon nga si Kristo, mao nga pinabali siya nga gilansang sa

krus.

Si Kristo namatay sa krus, kung mamatay diay ang imong amahan

gumikan sa sundang pasidunggan ba diay nimo ang sundang?

Kini nga pangutana, may pagka-pilosopo. Pero wala makapunting sa hustong

logic. Ngano? Wala patya si krus pinaagi sa krus, kundili didto lang siya gilansang o diha

lang siya sa krus migakos sa kamatayon. Ang mipatay kang Kristo dili ang krus kundili

ang paglatos, paglansang, pag-agas sa mga dugo hangtod nga siya nahutdan sa

gininhawa. Busa dili nimo kini ikatandi sa sundang nga gigamit sa pagdunggab o

pagtigbas, kay wala bunali sa krus si Kristo aron mamatay.

Ang kahoy nga Krus

(Mubong Sugilanon)

Sa usa ka barko nagkasakay ang usa ka Katolikong pari ug usa ka protestanteng

pastor. Ang pari nagbit-bit sa imahen sa kahoy nga krus. Medyo daku-daku pud kay

gipalit kini sa pari aron ibutang sa tungang bahin sa altar sa Simbahan.

Sa naka-alingat ang pastor nangutana siya, “Unsa man nang imong gibitbit bro?”

“Ah kini? Kahoy nga krus. Timaan sa among pagka-kristohanon. Dinhi giluwas ni

Kristo ang kalibotan”, tubag sa pari.

“Pastilan! Gabudlay ra ka ana bro, dili man gihapon na makaluwas nimo!”

kantiyaw sa pastor.

“Bro. sa krus giluwas ni Kristo ang kalibotan, busa ang krus dunay dakung papel

sa asoy sa kaluwasan”, mapaubsanong tubag sa pari.

“Ah basta bro, kanang gibitbit nimo nga kahoy’ng krus, dili na makaluwas nimo”,

padayong kantiyaw sa pastor.

Samtang galantugi ang duha, kalit lang nga mihaguros ang hangin. Taud-taud

mikusog ang ulan. May bagyo diay! Giwisi-wisi sa balod ang barko, ug kalit kini nga

nalunod sa wala palandonga.

Ang pastor wala nakakuha og life jacket kay kalit kaayo ang panghitabo. Busa

pagkalunod sa barko, galangoy langoy siya sa iyang kaugalingon. Samtang ang pari bisan

kabalo molangoy, wala gayud niya biyai ang krus. Hinonoa gigakus niya kini.

Kay dugay miabot ang “recue team”gikapoy na og kapay-kapay ang pastor.

Samtang ang pari, wala gyud gikapoy kay iya mang gi-abyan ang kahoy nga krus.

“Puwede mohangyo bro? Ganina ra man gud ko og kapay-kapay gikapoy na

kaayo ko. Puwede ba kung mo-abay pod nianang krus nimo nga kahoy?” hangyo sa

pastor.

“Ah mao ba! Di ba miingon ka nga dili makaluwas nako kining krus? Karon tan-

awon nato kinsay maluwas natong duha diri sa lawod samtang nagpaabot sa grupo nga

moluwas nato. Karon bro motuo na gyud ka nga kining bitbit nako nga krus makaluwas

nako?”matud pa sa pari.

Hinapos Pamulong

Ang gisukip dinhi nga mubong sugilanon-pakatawa dunay dakung naglimin nga

mensahe. Nga ang krus gayud kabahin sa estorya sa kaluwasan. Dili gayud mahingpit ang

paghisgot sa Kristohanong Pagtuo kung dili mahisgotan ang gahum sa krus. Busa takus

gayod sa pagtahod ang krus.

Kung ang mga Judio nangita’g mga timaan ug ang mga Griego nangita’g kaalam,

matud pa ni San Pablo sa iyang unang sulat sa taga-Corinto, “apan alang kanamo

nagsangyaw kami kang Cristo nga gilansang sa krus, ug kining mensahia wala kahimut-i

sa mga Judio ug giilang binoang sa mga dili Judio. Apan alang niadtong gitawag sa Dios,

Judio man o dili, si Cristo mao ang gahum u gang kaalam sa Dios” (1 Cor. 1:23-24).

Kay alang kang San Pablo, ang krus maoy kasingkasing sa bag-ong relihiyon –

ang Kristohanong tinuhoan (Galacia 6:14)

Bisan ang inilang amahan sa Protestantismo nga si Martin Luther sa iyang

paghubad sa kahulogan sa krus sa iyang Heidelberg Disputation (1518) miingon:

“Ang krus nagtudlo kanato sa pagtuo diha sa paglaum bisan sa

panahon nga bation nato nga wala nay paglaum. Ang kaalam sa krus

naglimin diha sa lawom kaayo nga misteryo. Gani, walay laing dalan

pa-ingon sa langit gawas sa pagpas-an sa krus ni Kristo. Niani nga

katikaran, magbantay kita nga kung ang kinabuhi uban sa maayong

mga buhat ug pagkamahinuklugon dili makawang, apan anaa kini sa

kakuyaw kung dili kini mahikutay diha sa diwa sa krus. Ang krus gayud

maoy klaro ug siguradong dalan alang sa tanan. Bulahan siya nga

nakasabot niani nga kamatuoran”

Sa atong pagtuon karon sa Kristohanong Krus, bulahan kita nga nakakaplag sa

tim-os mga kaalam niani nga alang sa uban binoang, apan alang kanatong ginaluwas kini

maoy hustong dalan pa-ingon sa kaluwasan.