Embed Size (px)
Citation preview
Ang Talasalitaan Kaugnay sa
Pag-unawa ng Teksto
Lydia B. LiwanagPamantasang Normal ng
Pilipinas
Pag-uugnayan ng Kaalamang Pantalasalitaan sa Pag-unawa ng
Teksto
Ayon kina Anderson at Freebody sa kanilang aklat na Vocabulary Knowledge (1981) may tatlong pananaw o posisyon sa ganitong pag-uugnayan.
Pangkagamitang posisyon Pangkakayahang posisyon Pangkaalamang posisyon
Pag-uugnayan ng Kaalamang Pantalasalitaan sa Pag-unawa ng
Teksto
Ayon kina Anderson at Freebody sa kanilang aklat na Vocabulary Knowledge (1981) may tatlong pananaw o posisyon sa ganitong pag-uugnayan.
Pangkagamitang posisyon Pangkakayahang posisyon Pangkaalamang posisyon
Pangkagamitang Posisyon (Instrumentalist position)
Dapat na pag-aralan nang tuwiran ang mga talasalitaan ng mga estudyante sa halip na hayaan
na lamang silang matutunan ito sa pagbabasa.
Dapat na pag-aralan nang tuwiran ang mga talasalitaan ng mga estudyante sa halip na hayaan
na lamang silang matutunan ito sa pagbabasa.
Pangkakayahang Posisyon(Aptitude position)
Ang mga estudyante ay nagkakaroon ng malawak na kaalamang pantalasa- litaan sa pamamagitan ng malawakang pagbabasa.
Nararapat na magkaroon ang mga estudyante ng maraming pagkakataon sa pagbabasa at pagsasanay sa pagkilala ng mga salita
Ang mga estudyante ay nagkakaroon ng malawak na kaalamang pantalasa- litaan sa pamamagitan ng malawakang pagbabasa.
Nararapat na magkaroon ang mga estudyante ng maraming pagkakataon sa pagbabasa at pagsasanay sa pagkilala ng mga salita
Pangkaalamang Posisyon (Knowledge position)
Sinasabing ang pagkakaroon ng kakayahang pantalasalitaan at pag-unawa ay dulot ng malawak na kaalaman tungkol sa sariling kapaligiran at kultura
Pagkakaroon ng mga batayang kaalaman at konsepto na ginagamit ng isang estudyante sa pag-unawa ng mga salita, sa kabuuan ng teksto
Sinasabing ang pagkakaroon ng kakayahang pantalasalitaan at pag-unawa ay dulot ng malawak na kaalaman tungkol sa sariling kapaligiran at kultura
Pagkakaroon ng mga batayang kaalaman at konsepto na ginagamit ng isang estudyante sa pag-unawa ng mga salita, sa kabuuan ng teksto
Kaya upang mapalawak ang talasalitaan ng mga mag-aaral, nangangailangan na magkaroon sila ng sapat na mga karanasan na pag-uusapan at maisusulat nang sa gayon ay mapauunlad ang mga konsepto at kaisipan nila na magagamit sa pag-unawa ng nilalaman ng teksto.
Kaya upang mapalawak ang talasalitaan ng mga mag-aaral, nangangailangan na magkaroon sila ng sapat na mga karanasan na pag-uusapan at maisusulat nang sa gayon ay mapauunlad ang mga konsepto at kaisipan nila na magagamit sa pag-unawa ng nilalaman ng teksto.
May idinagdag si Frank May (1986)na pang-apat na posisyon, ang interaktiv. Ito ang pag-uugnayan ng mga sistema ng palatandaan o hudyat (cueing systems) sa teksto na tumutulong sa mabisang pag-unawa.
Ang mga palatandaang ito ay: Palatandaang Grapoponiko –
nauukol sa tunog na bumubuo sa mga salita
May idinagdag si Frank May (1986)na pang-apat na posisyon, ang interaktiv. Ito ang pag-uugnayan ng mga sistema ng palatandaan o hudyat (cueing systems) sa teksto na tumutulong sa mabisang pag-unawa.
Ang mga palatandaang ito ay: Palatandaang Grapoponiko –
nauukol sa tunog na bumubuo sa mga salita
Interaktibong Posisyon (Interactive position)
Palatandaang Sintaktiko – nauukol sa pagbubuo o kayarian ng mga salita
Palatandaang Semantiko – nauukol sa kahulugan ng salita ayon sa pagkakaugnayan nito sa iba pang salita
Palatandaang Iskematik – pag-uugnayan ng sariling karanasan sa binabasa
Palatandaang Sintaktiko – nauukol sa pagbubuo o kayarian ng mga salita
Palatandaang Semantiko – nauukol sa kahulugan ng salita ayon sa pagkakaugnayan nito sa iba pang salita
Palatandaang Iskematik – pag-uugnayan ng sariling karanasan sa binabasa
Mga Istratehiya sa Paglinang ng Talasalitaan
A. Pagsusuring Pangkayarian (Structural Analysis)Nauunawaan ang salita sa pamamagitan ng mga bahagi nito:
- salitang-ugat- panlapi- pagkakabuo ng salitaHalimbawa: buhay
kabuhayannabubuhaybuhay-buhaybuhay-alamang
Mga Istratehiya sa Paglinang ng Talasalitaan
A. Pagsusuring Pangkayarian (Structural Analysis)Nauunawaan ang salita sa pamamagitan ng mga bahagi nito:
- salitang-ugat- panlapi- pagkakabuo ng salitaHalimbawa: buhay
kabuhayannabubuhaybuhay-buhaybuhay-alamang
B. Paggamit ng mga Palatandaang Nagbibigay Kahulugan (Context Clues)
1. Sa pamamagitan ng kasingkahulugan ng salita na napapaloob din sa pangungusap.
Halimbawa:Masarap mamuhay sa bansang may kasarinlan na kung saan may kalayaan ka sa pagkilos at pagsasalita.
B. Paggamit ng mga Palatandaang Nagbibigay Kahulugan (Context Clues)
1. Sa pamamagitan ng kasingkahulugan ng salita na napapaloob din sa pangungusap.
Halimbawa:Masarap mamuhay sa bansang may kasarinlan na kung saan may kalayaan ka sa pagkilos at pagsasalita.
2. Sa pamamagitan ng kasalungat na kahulugan ng salita.
Halimbawa:Masugid si Renato na
makatapos ng hayskul ngunit tila matamlay naman ang kanyang ama na tustusan siya dahil sa kakulangan ng salapi.
2. Sa pamamagitan ng kasalungat na kahulugan ng salita.
Halimbawa:Masugid si Renato na
makatapos ng hayskul ngunit tila matamlay naman ang kanyang ama na tustusan siya dahil sa kakulangan ng salapi.
3. Sa pamamagitan ng katuturan ng salita.
Halimbawa:Ipinamalas ng mga tao sa
EDSA ang marubdob o matinding pagnanasa na magkaroon ng kalayaan.
3. Sa pamamagitan ng katuturan ng salita.
Halimbawa:Ipinamalas ng mga tao sa
EDSA ang marubdob o matinding pagnanasa na magkaroon ng kalayaan.
4. Pag-uugnay sa sariling karanasan. Nakikilala ang bago o mahihirap na salita sa pamamagitan ng pag-alala sa mga naging karanasan.
Halimbawa:Dahil sa bahang dala ng
bagyong si Roming, inilikas sa ligtas na pook ang mga tao sa aming lugar.
4. Pag-uugnay sa sariling karanasan. Nakikilala ang bago o mahihirap na salita sa pamamagitan ng pag-alala sa mga naging karanasan.
Halimbawa:Dahil sa bahang dala ng
bagyong si Roming, inilikas sa ligtas na pook ang mga tao sa aming lugar.
5. Ayon sa sitwasyong pinaggamitan ng salita. Dito nauunawaan ang salita ayon sa mga pangyayari o sitwasyon na kaugnay nito.
Halimbawa:Pinag-iibayo ng pangulo ang
kampanya laban sa lumalaganap na kilusan ng mga pangkat laban sa pamahalaan. Itinaas niya ang moral at sahod ng mga kawal.
5. Ayon sa sitwasyong pinaggamitan ng salita. Dito nauunawaan ang salita ayon sa mga pangyayari o sitwasyon na kaugnay nito.
Halimbawa:Pinag-iibayo ng pangulo ang
kampanya laban sa lumalaganap na kilusan ng mga pangkat laban sa pamahalaan. Itinaas niya ang moral at sahod ng mga kawal.
6. Sa pamamagitan ng buod o lagom ng binasa.
Halimbawa:Naranasan niya ang
matinding kahirapan noong siya ay bata pa. Salat na salat silang mag-anak sa pagkain, damit at maayos na tirahan. Mula siya sa isang maralitang mag-anak.
6. Sa pamamagitan ng buod o lagom ng binasa.
Halimbawa:Naranasan niya ang
matinding kahirapan noong siya ay bata pa. Salat na salat silang mag-anak sa pagkain, damit at maayos na tirahan. Mula siya sa isang maralitang mag-anak.
7. Sa pamamagitan ng halimbawa.
Halimbawa:Maiiwasan ang sigalot tulad
ng patayan, nakawan, awayan kung ang mga mamamayan ay matututong kumilala sa Diyos at magmahal sa kapwa.
7. Sa pamamagitan ng halimbawa.
Halimbawa:Maiiwasan ang sigalot tulad
ng patayan, nakawan, awayan kung ang mga mamamayan ay matututong kumilala sa Diyos at magmahal sa kapwa.
8. Sa pamamagitan ng pormal na depinisyon ng salita.
Halimbawa:Mahilig tayo sumulat ng
sanaysay. Ito ay isang kathang tuluyan na naglalahad ng kaalaman, kuru-kuro at damdamin ng sumulat.
8. Sa pamamagitan ng pormal na depinisyon ng salita.
Halimbawa:Mahilig tayo sumulat ng
sanaysay. Ito ay isang kathang tuluyan na naglalahad ng kaalaman, kuru-kuro at damdamin ng sumulat.
9. Sa pamamagitan ng paglalarawan.
Halimbawa:Sa kabuuan ng kanyang
mukha. Sa mga mata niya at sa nagbabagong pangangatawan, sa balat niyang manilaw-nilaw at pinamumutukan ng maraming tagiyawat. Ang mga ito ay naglalarawan na siya ay lumipas na sa pagiging musmos.
9. Sa pamamagitan ng paglalarawan.
Halimbawa:Sa kabuuan ng kanyang
mukha. Sa mga mata niya at sa nagbabagong pangangatawan, sa balat niyang manilaw-nilaw at pinamumutukan ng maraming tagiyawat. Ang mga ito ay naglalarawan na siya ay lumipas na sa pagiging musmos.
10. Sa pamamagitan ng pahiwatig na tono o damdamin.
Halimbawa:Mula sa kusina, ang tibok
ng aking puso ay nakipag-unahan sa aking mga hakbang. At ang aking agam-agam ay napawi nang makita ko siya sa sala.
10. Sa pamamagitan ng pahiwatig na tono o damdamin.
Halimbawa:Mula sa kusina, ang tibok
ng aking puso ay nakipag-unahan sa aking mga hakbang. At ang aking agam-agam ay napawi nang makita ko siya sa sala.
C. Pag-uugnayan ng mga Salita (Word Association)
1.1. Pagsasama ng salita sa iba pang salita Pagsasama ng salita sa iba pang salita upang makabuo ng ibang kahulugan upang makabuo ng ibang kahulugan (collocation). Nabibilang dito ang mga (collocation). Nabibilang dito ang mga matalinhagang salita o parirala. matalinhagang salita o parirala.
Halimbawa: Halimbawa: puso = bahagi ng katawan puso = bahagi ng katawan ng ng taotao
bato = matigas na bagaybato = matigas na bagaypusong bato = matigas ang pusong bato = matigas ang
puso o sa tunay na kahulugan ito ay puso o sa tunay na kahulugan ito ay naglalarawan ng taong hindi marunong naglalarawan ng taong hindi marunong mahabag o maawa.mahabag o maawa.
C. Pag-uugnayan ng mga Salita (Word Association)
1.1. Pagsasama ng salita sa iba pang salita Pagsasama ng salita sa iba pang salita upang makabuo ng ibang kahulugan upang makabuo ng ibang kahulugan (collocation). Nabibilang dito ang mga (collocation). Nabibilang dito ang mga matalinhagang salita o parirala. matalinhagang salita o parirala.
Halimbawa: Halimbawa: puso = bahagi ng katawan puso = bahagi ng katawan ng ng taotao
bato = matigas na bagaybato = matigas na bagaypusong bato = matigas ang pusong bato = matigas ang
puso o sa tunay na kahulugan ito ay puso o sa tunay na kahulugan ito ay naglalarawan ng taong hindi marunong naglalarawan ng taong hindi marunong mahabag o maawa.mahabag o maawa.
2. Pagbibigay ng iba pang salita na halos kapareho rin ng kahulugan ng pangunang salita. (clustering)Halimbawa: Anu-ano ang iba pang salita na maaaring ipalit sa salitang tingnan?
2. Pagbibigay ng iba pang salita na halos kapareho rin ng kahulugan ng pangunang salita. (clustering)Halimbawa: Anu-ano ang iba pang salita na maaaring ipalit sa salitang tingnan?
TINGNAN
masdan
lingunin
tanawinsulyapin
silipin
3. Pagkilala ng pagkakaugnayan ng mga salita ayon sa antas o tindi ng kahulugan na ipinahahayag (clining). May mga salita na ginagamit ayon sa tindi ng damdamin na nais ipahayag. Halimbawa, hindi maaaring sabihing nagalit ka kung naiinis ka lamang. Pansinin ang ayos ng mga salita ayon sa tindi ng damdaming ipinahahayag o ayon sa haba ng panahon.
Damdamin: inis, yamot, suklam, galit
Panahon: noon, kamakalawa,ngayon, mamaya,bukas, sa isang buwan,
3. Pagkilala ng pagkakaugnayan ng mga salita ayon sa antas o tindi ng kahulugan na ipinahahayag (clining). May mga salita na ginagamit ayon sa tindi ng damdamin na nais ipahayag. Halimbawa, hindi maaaring sabihing nagalit ka kung naiinis ka lamang. Pansinin ang ayos ng mga salita ayon sa tindi ng damdaming ipinahahayag o ayon sa haba ng panahon.
Damdamin: inis, yamot, suklam, galit
Panahon: noon, kamakalawa,ngayon, mamaya,bukas, sa isang buwan,
4. Pagpapangkat ng mga salita ayon sa antas ng paggamit o pormalidad ng gamit nito (level of formality). May mag salitang ginagamit sa mga di-pormal, pormal na kalagayan o sa pangkalahatan.
Halimbawa: Ang iba pang salita na itinatawag sa kasama ay maaaring pangkatin ayon sa paggamit sa sitwasyon na maaaring:
PORMAL DI-PORMAL NEUTRAL
kapanalig kabagang kaibigan
kaanib abay kasama
katoto utol kaakbay
4. Pagpapangkat ng mga salita ayon sa antas ng paggamit o pormalidad ng gamit nito (level of formality). May mag salitang ginagamit sa mga di-pormal, pormal na kalagayan o sa pangkalahatan.
Halimbawa: Ang iba pang salita na itinatawag sa kasama ay maaaring pangkatin ayon sa paggamit sa sitwasyon na maaaring:
PORMAL DI-PORMAL NEUTRAL
kapanalig kabagang kaibigan
kaanib abay kasama
katoto utol kaakbay
5. Pagpapangkat ng mga salita ayon sa punong salita o paksa (classification).
Halimbawa:
Panlasa – mapait, matamis, maanghang,
matabangKilos – mabagal, mabilis,
maliksi, makupad, dahan-dahan
5. Pagpapangkat ng mga salita ayon sa punong salita o paksa (classification).
Halimbawa:
Panlasa – mapait, matamis, maanghang,
matabangKilos – mabagal, mabilis,
maliksi, makupad, dahan-dahan
6. Pagbibigay ng mga salitang kaugnay sa isang paksa o ideya (association or word network). Ang mga salitang nauugnay sa isang paksa o bagay ay naaayon sa karanasan o nakaraang kaalaman.
6. Pagbibigay ng mga salitang kaugnay sa isang paksa o ideya (association or word network). Ang mga salitang nauugnay sa isang paksa o bagay ay naaayon sa karanasan o nakaraang kaalaman.
KAPAYAPAAN
Kontento ang mamamayan
Ang tunay na kapayapaan ay
nagsisimula sa loob.
Marunong magpatawad ng kapwa
Walang kudeta
Tahimik ang paligidWalang awayan
7. Paggamit ng Semantic Mapping – ito ay isang paraan ng pagpapalawak ng kahulugan ng isang salita sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga kategorya ng salita na nauugnay rito. Ito ay nababatay sa panuntunan na ang mga bagay na natututuhan ay kaugnay ng mga karanasan at dati nang alam.
7. Paggamit ng Semantic Mapping – ito ay isang paraan ng pagpapalawak ng kahulugan ng isang salita sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga kategorya ng salita na nauugnay rito. Ito ay nababatay sa panuntunan na ang mga bagay na natututuhan ay kaugnay ng mga karanasan at dati nang alam.
PAG-IBIG
KaligayahanKapayapaanPagkakaisa
LuhaSakit
Lungkot
PagtitiisPagsisikap
Pagpaparaya
PagtatalikPagbibigay ng sarili
pagsasamantala
Bulaklak na rosasPabango
PanyoRegalo
Mga Pagsasanay sa Talasalitaan
1. Bumuo ng mga salita mula sa mga sumusunod na salitang-ugat sa tulong ng iba’t ibang panlapi. Gamitin ang mga salitang nabuo sa
pangungusap.a. sulatb. aralc. guhitd. sunode. Sama
2. Bumuo ng salitang tambalan mula sa sumusunod na salita.Ipaliwanag ang kahulugan ng nabuong tambalang salita.
a. ulob. kamayc. isipd. taoe. yaman
Mga Pagsasanay sa Talasalitaan
1. Bumuo ng mga salita mula sa mga sumusunod na salitang-ugat sa tulong ng iba’t ibang panlapi. Gamitin ang mga salitang nabuo sa
pangungusap.a. sulatb. aralc. guhitd. sunode. Sama
2. Bumuo ng salitang tambalan mula sa sumusunod na salita.Ipaliwanag ang kahulugan ng nabuong tambalang salita.
a. ulob. kamayc. isipd. taoe. yaman
3. Magbigay ng iba pang salita na kapareho ng kahulugan ng salitang dala (to bring). Sundan ang halimbawa.
3. Magbigay ng iba pang salita na kapareho ng kahulugan ng salitang dala (to bring). Sundan ang halimbawa.
DALA
bitbit
Isulat ang mga kaugnay na salita ng pangunahing salita.1. Demokrasya__________ __________ __________2. Kalikasan __________ __________ __________3. Pagbabago_________ __________ __________4. Kaligayahan__________ __________ __________5. Pananampalataya________ ______ __________
Isulat ang mga kaugnay na salita ng pangunahing salita.1. Demokrasya__________ __________ __________2. Kalikasan __________ __________ __________3. Pagbabago_________ __________ __________4. Kaligayahan__________ __________ __________5. Pananampalataya________ ______ __________
5. Ibigay ang mga salitang nabibilang sa sumusunod 5. Ibigay ang mga salitang nabibilang sa sumusunod na kategorya.na kategorya.a. damdamina. damdamin ____________________ __________ __________ __________ __________b. pagdiriwangb. pagdiriwang ____________________ __________ __________ __________ __________c. libanganc. libangan ____________________ __________ __________ __________ __________d. katubigand. katubigan ____________________ __________ __________ __________ __________e. wikae. wika ____________________ __________ __________ __________ __________
6. Ihanay ang mga salita ayon sa tindi ng damdamin 6. Ihanay ang mga salita ayon sa tindi ng damdamin na nais ipahayag.na nais ipahayag.masayamasaya ubod ng sayaubod ng saya napakasayanapakasayadi gaanong di gaanong masaya-saya masaya-saya walang walang masaya masaya pagsidlan sa pagsidlan sa sayasaya
5. Ibigay ang mga salitang nabibilang sa sumusunod 5. Ibigay ang mga salitang nabibilang sa sumusunod na kategorya.na kategorya.a. damdamina. damdamin ____________________ __________ __________ __________ __________b. pagdiriwangb. pagdiriwang ____________________ __________ __________ __________ __________c. libanganc. libangan ____________________ __________ __________ __________ __________d. katubigand. katubigan ____________________ __________ __________ __________ __________e. wikae. wika ____________________ __________ __________ __________ __________
6. Ihanay ang mga salita ayon sa tindi ng damdamin 6. Ihanay ang mga salita ayon sa tindi ng damdamin na nais ipahayag.na nais ipahayag.masayamasaya ubod ng sayaubod ng saya napakasayanapakasayadi gaanong di gaanong masaya-saya masaya-saya walang walang masaya masaya pagsidlan sa pagsidlan sa sayasaya
7. Ibigay ang pormal, di-pormal o neutral na salita ayon sa antas ng gamit.
PORMAL NEUTRAL DI-PORMAL
a. _____________ kababayan _____________ b. kamag-aral _____________ _____________ c. delegado _____________ _____________ d. _____________ _____________ biyahe
7. Ibigay ang pormal, di-pormal o neutral na salita ayon sa antas ng gamit.
PORMAL NEUTRAL DI-PORMAL
a. _____________ kababayan _____________ b. kamag-aral _____________ _____________ c. delegado _____________ _____________ d. _____________ _____________ biyahe
Mga Viswal na Istratehiya sa Paglinang ng Talasalitaan
1. Mapa ng salita (Word Map)1. Mapa ng salita (Word Map)
pasaninpasaninkasingkahulugankasingkahulugan
nagpapagaannagpapagaankasalungatkasalungat
pabigatpabigat
mga taong tamadmga taong tamadhalimbawahalimbawa
mga taong tumutulongmga taong tumutulonghindi halimbawahindi halimbawa
2. Mapa ng Kahulugan (Definition Map)2. Mapa ng Kahulugan (Definition Map)
malagim na pangyayarimalagim na pangyayariAno ito?Ano ito?
nagpapagaannagpapagaan
Ano ang katulad nito?Ano ang katulad nito?
salotsalot
sakitsakit
Ano ang mga halimbawa nito?Ano ang mga halimbawa nito?
3. Web ng bahagi ng salita (Word-part web)3. Web ng bahagi ng salita (Word-part web)
kinasamakinasamasamasama
samahansamahan
sama-samasama-sama kasamakasama
4. Pagpapakahulugan ayon sa konteksto (Contextual redefinition)4. Pagpapakahulugan ayon sa konteksto (Contextual redefinition)
Mga SalitaMga Salita Hinulang kahulugan bago ang pagbasa
Hinulang kahulugan bago ang pagbasa
Kahuluganpagkatapos ng
pagbasa
Kahuluganpagkatapos ng
pagbasaKonteksto na
pinagagamitanng salita
Konteksto napinagagamitan
ng salita
1. bumulwak1. bumulwak lumabaslumabas Biglang paglabas ng isanglikidongbagay mula Sa pinagmulanito.Halimbawa:
tubig, dugo
Biglang paglabas ng isanglikidongbagay mula Sa pinagmulanito.Halimbawa:
tubig, dugo
Bumulwakang dugo sa kanyangdibdib dahilsa tama ngbaril
Bumulwakang dugo sa kanyangdibdib dahilsa tama ngbaril
