46
ĐẠI HC QUC GIA HÀ NI TRƯỜNG ĐẠI HC CÔNG NGHĐức Anh NH HƯỞNG CA TRƯỜNG TƯƠNG TÁC LÊN ĐỘ NHY CA CM BIN HALL PHNG KHOÁ LUN TT NGHIP ĐẠI HC HCHÍNH QUY Ngành: Vt lý kthut HÀ NI - 2010

Ảnh Hưởng Của Trường Tương Tác Lên Độ Nhạy Của Cảm Biến Hall Phẳng

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Ảnh Hưởng Của Trường Tương Tác Lên Độ Nhạy Của Cảm Biến Hall Phẳng

Citation preview

  • I HC QUC GIA H NI

    TRNG I HC CNG NGH

    L c Anh

    NH HNG CA TRNG TNG TC LN NHY CA CM BIN HALL PHNG

    KHO LUN TT NGHIP I HC H CHNH QUY

    Ngnh: Vt l k thut

    H NI - 2010

  • I HC QUC GIA H NI TRNG I HC CNG NGH

    L c Anh

    NH HNG CA TRNG TNG TC LN NHY CA CM BIN HALL PHNG

    KHO LUN TT NGHIP I HC H CHNH QUY

    Ngnh: Vt l k thut

    Cn b hng dn: TS. Trn Mu Danh

    Cn b ng hng dn: ThS. Bi nh T

    H NI - 2010

  • Li cm n

    Trc ht em xin c by t lng bit n su sc ti thy gio TS. Trn Mu Danh. Thy du dt em trn con ng khoa hc, thy lun ng vin gip em trong nhng lc kh khn nht. Em xin cm n nhng kinh nghim qu gi m thy dy bo em em c th t hon thin mnh tr thnh ngi c ch.

    Em xin c gi li cm n n Thc s Bi nh T, ngi thy, ngi anh rt mc knh trng. Nu khng c s hng dn tn tnh, nhng li ng vin, nhc nh v gip ca anh th em khng th hon thnh kha lun tt nghip ny.

    Trong sut nhng nm thng hc tp v nghin cu ti khoa Vt l k thut v cng ngh nano, em c to mi iu kin thun li thc hin cng vic hc tp v nghin cu ca mnh, ng thi em cng nhn c s quan tm ca cc thy, c gio. Em xin gi li cm n chn thnh ti s gip .

    Em cng xin chn thnh cm n ti cc thy c gio, anh ch trong phng th nghim Vt liu v Linh kin t tnh nano trng i Hc Cng Ngh to iu kin v gip em rt nhiu trong thi gian va qua.

    Cui cng vi lng bit su sc v tnh yu chn thnh nht, em xin c gi ti nhng ngi thn trong gia nh em, c bit l cha m em lun bn cnh em trong hc tp cng nh trong cuc sng.

  • Tm tt ni dung

    Kha lun ny cp n cc loi cm bin t in tr. Trong chng ti tp trung i su vo vic m phng, nghin cu cc thng s ca cm bin da trn hiu ng Hall phng. Bng cch ch to cm bin c cu trc spin-valve vi cc gi tr ca trng tng tc khc nhau, chng ti kho st hiu ng Hall phng tm ra cu trc hot ng tt nht. Kt t vic m phng nhy theo s thay i ny, cho thy rng nng lng tng tc cng nh th nhy cng cao. Chng ti cng so snh vi kt qua o thc nghim. t tm ra ch lm vic n nh cho cm bin. Cm bin Hall phng vi nhy cao, n nh, t s tn hiu trn nhiu ln em li nhiu ha hn trong ng dng y sinh.

  • Mc lc Trang

    M u............................................................................................................................1 Chng I. Tng quan v cm bin sinh hc................................................................3 1.1. Gii thiu chung .......................................................................................................3 1.2. Nhng kiu biosensor truyn thng .........................................................................4 1.3. Cm bin sinh hc theo cng ngh in t hc spin ................................................5

    1.3.1. Nguyn l chung: ..............................................................................................5 1.3.2. u im ca cm bin sinh hc s dng cng ngh in t hc spin ..............6 1.3.3. Nhng kiu cm bin sinh hc da trn cng ngh in t hc spin ...............7

    1.3.3.1. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr d hng (AMR Biosensor) ...............................................................................................................7 1.3.3.2. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr khng l (GMR Biosensor) ...............................................................................................................8 1.3.3.3. Cm bin sinh hc da trn hiu ng Hall phng (Planar Hall Biosensor)................................................................................................................................9 1.3.3.4. Cm bin sinh hc da trn hiu ng van-spin (Spin-valve Biosensor) .11 1.3.3.5. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr xuyn ngm (TMR Biosensor) .............................................................................................................12

    1.4 Tng kt ...................................................................................................................13 Chng II. Tng quan v cm bin Hall Phng .......................................................15 2.1. Hiu ng Hall phng...............................................................................................15 2.2. Nng lng t v m hnh Stonner Wohlfarth....................................................16

    2.2.1. Cc dng nng lng t ..................................................................................16 2.2.1.1. Nng lng trao i .................................................................................16 2.2.1.2. Nng lng d hng t tinh th .............................................................16 2.2.1.3. Nng lng t n hi .............................................................................19 2.2.1.4. Nng lng tnh t...................................................................................22

    2.3. Cm bin Hall phng vi cu trc khc nhau.........................................................22 2.3.1. Cm bin Hall phng vi cu trc spin-vale...................................................22 2.3.2. Cm bin Hall phng vi cu trc GMR ........................................................24

    2.4. Tng kt ..................................................................................................................25 Chng III. Kt qu m phng s nh hng ca trng tng tc ln nhy ca cm bin v gii thch...........................................................................................25

  • 3.1. M phng s ph thuc ca th VPHE vo t trng ngoi khi thay i t trng dch HJ. ...................................................................................................................26 3.2. M phng s ph thuc ca th VPHE vo t trng ngoi khi thay i t trng d hng HK .............................................................................................................30 3.3. S nh hng ca vic thay i gc gia t trng ngoi H v dng qua cm bin I ..............................................................................................................34 3.4. So snh kt qu m phng v kt qu thc nghim ...............................................36 Kt lun chung .............................................................................................................38 Ti liu tham kho.......................................................................................................39

  • 1

    M u S nhn bit c tnh chn lc v m t nh lng ca tt c cc loi phn t sinh

    hc ng vai tr quan trng trong khoa hc sinh hc, trong chun on lm sng, nghin cu y t, v c trong vic kim sot nhim mi trng. Cho ti nay th, phng php ph bin vn l ly mu ti hin trng cn phn tch, sau bo qun v a v cc phng th nghim phn tch. thc hin c iu ny, yu cu phi c nhng phng th nghim hin i, m trong phi trang b cc thit b hin i v t tin. Cng vi l phi c nhng b phn cn b c nng lc chuyn mn cao c th thc hin, nh gi cc kt qu ca vic phn tch. V d: phn tch mt mu mu ta cn phi tri qua rt nhiu bc v s dng nhiu loi my mc hin i bao gm phn tch v cng nh nhng chuyn i v d tm ca nhng phn t ho hc m ta nghi vn .v.v.

    Gn y, tng ca vic tch hp tt c nhng qu trnh phn tch trn thnh mt thit b cm tay d s dng, c th cho kt qu ngay lp tc ti v tr cn phn tch, nhn c rt nhiu s quan tm t cc nh nghin cu v cc cng ty cng ngh sinh hc. T mt h thng dng lab-on-chip c tn biosensor c a ra n gin ho c hiu qu nhiu nhim v trong cc lnh vc iu tr y t hoc nghin cu sinh hc, v thm ch c th m ra nhng ng dng hon ton mi.

    Biosensor l mt thit b pht hin, nhn dng, v truyn thng tin v mt s thay i sinh-l, hay s c mt ca cc cht ha hc khc nhau, hoc nhng vt liu sinh hc trong mi trng. K thut hn, biosensor l mt my d bao gm mt phn t sinh hc (ging nh enzyme hay cc khng th), v mt phn t in c th chuyn tn hiu thnh tn hiu o c. biosensor c rt nhiu hnh dng v kch thc khc nhau, c thay i ty theo iu kin mi trng. Chng c th pht hin v o chnh xc nhng ni tp trung ca vi khun hay nhng cht ha hc nguy him.

    Biosensor s dng nhiu phng php d tm khc nhau, tuy nhin trong tt c th vic da trn nguyn l ca s lai ha, cho php mt s phn tch song song cao ca nhiu phn t sinh hc khc nhau v mi vng ca sensor c mt chc nng c th khc nhau. Biosensor c th c chia lm hai kiu chnh: mt l vn s dng phng php nh du, mt l th s dng phng php pht hin s lai ha trc tip.

    Trc y, phng php chnh l s dng phng php d tm hunh quang (biosensor hunh quang). Tuy nhin mt vi nm tr li y, vi s pht trin mnh m ca mt cng ngh mi: spintronic (in t hc spin). to ra mt s pht trin mi cho cc chp sinh hc spintronic vi u im vt tri l nhy cao hng ng nhanh d tch hp, d t ng ha thay th vic nh du bng hunh quang truyn thng t tin. Bng cch s dng ht t c iu khin bi dng in ta c th phn tch c nhiu mu sinh hc.

    Chng ta c th s dng ht t pht hin cc tng tc sinh hc. Vic d tm cc ht t c th s dng cm bin t in tr d hng (AMR), cm bin t in tr khng l (GMR), cm bin spin-valve, cm bin in tr Hall mt phng (PHR), cm

  • 2

    bin t in tr xuyn ngm (TMR). Hu ht cc cm bin t in tr u da trn hiu ng t - in tr. c bit, khi d tm cc ht t chng ta quan tm n t s tn hiu trn nhiu (signal-to-noise), th cm bin Hall phng chim u th hn hn (S/N=1450) [2]. Nn trong bi kha lun, chng ti l tp trung nghin cu cu trc nguyn tc hot ng, cc thng s ca cm bin Hall phng.

    Bi kha lun gm 3 chng. - Chng 1. S ni v cc phng php d tm cc phn t sinh hc, trong tp

    trung vo 2 phng php chnh: D tm bng phng php hunh quang v phng php d tm da trn hiu ng spintronic. Cc loi cm bin t in tr, nguyn tc hot ng v c im tn hiu li ra cng c th hin trong chng ny.

    - Chng 2. Chung ti i su vo nghin cu hiu ng Hall phng, cc thng s cho hiu ng ny, cng thc tnh th ni ra v nhy.

    - Chng 3. Chng ti s dng cc cng thc chng 2 i vo m phng s ph thuc ca nhy vo trng tng tc.

  • 3

    Chng I. Tng quan v cm bin sinh hc

    1.1. Gii thiu chung S nhn dng phn t sinh hc v ang ng mt vai tr quan trng trong vic

    chm sc sc khe, cng nghip dc phm, phn tch mi trng v nhng ng dng cng ngh sinh hc rng ri khi c ng dng cho s lai ha DNA-DNA (chun on bnh di truyn, pht hin t bin gen) v s tng tc gia khng th v khng nguyn (pht hin vi sinh vt, pht hin tc nhn sinh hc gy chin tranh v.v). Trong nhng trng hp ny, vic pht hin chnh xc s tng tc gia hai phn t sinh hc vi cu trc ging nhau l c thc hin nh s dng cm bin sinh hc (biosensor).

    Cc cm bin sinh hc gm c 2 thnh phn chnh l thnh phn nhn bit tn hiu sinh hc v thnh phn chuyn i. Phn nhn bit tn hiu sinh hc ging nh mt phn t sinh hc, n nhn dng cc tng tc sinh hc. Ngc li b chuyn i s bin i tn hiu nhn c thnh tn hiu in o c. V hai thnh phn ny s c tch hp vo thnh mt cm bin ta c th thy trn Hnh 1.1., s kt hp ny cho php n c th o mc tiu cn phn tch m khng cn s dng thuc th. V d: Lng ng trong mt mu mu c th c o trc tip bi mt biosensor, bi ch cn nhng cm bin vo mu th. iu ny th l tri ngc vi phng php phn tch thng thng l phi tri qua nhiu bc v mi bc li cn phi dng n thuc th x l mu. S n gin v tc ca php o l mt thun li ca biosensor.

    Mu cn phn tch Tn hiu ra

    Hnh 1.1. S mt cm bin sinh hc

    Trc y, biosensor thnh cng vi phng php nh du hunh quang.

    Tuy nhin nh c s pht trin ca in t hc spin. Thay v nhn bit cc phn t sinh hc bng cc cng c t tin nh cc h qut hunh quang quang hc hay lade, chng ta c th s dng cc loi cm bin ng dng cng ngh in t hc spin. Da trn cc hiu ng GMR, AMR, TMR, Hall and Planar Hall, v.v.

    Phn t

    Sinh hc Phn t in

  • 4

    Trong chng ny ti s a ra mt ci nhn tng quan v mt s kiu cm bin sinh hc (biosensor)in hnh c pht trin cho nhng ng dng sinh hc. 1.2. Nhng kiu biosensor truyn thng

    Trc y loi cm bin ph bin nht l cm bin sinh hc s dng phng php hunh quang v cu to chung ca mt cm bin sinh hc s dng phng php hunh quang in hnh s nh sau:

    - Mt dy cc u d c gn c nh trn b mt cm bin bng nhng chm micro (thng l cc ht hunh quang).

    - Bung lai ha (thng l l mt h thng vi rnh hay cn gi l vi knh cha cht lng c kch thc micro).

    - Mt c cu sp xp cc DNA ch ty chn theo dy (to in trng cho cc phn tch phn t tch in nh DNA hoc cc dy ng dn to t trng cho cc DNA ch gn ht t).

    - Cc ht d tm. Trn Hnh 1.2. m t qu trnh d tm bng phng php nh du hunh quang,

    gm 3 giai on: - C nh u d trn b mt chip. - Nh dung dch c cha cc DNA ch cn d tm. - Cc phn t sinh hc l phn b ca nhau s lin kt vi nhau, qu trnh lai ha

    xy ra v sau ra sch cc phn t khng lin kt.

    Hnh 1.2. S d tm qu trnh lai ha s dng ht hunh quang gn vo cc i tng

    sinh hc v my qut hunh quang laze d tm.

    Phng php ny ta c th bit c s lng gen xc nh v so snh s khc nhau gia cc mu cn phn tch. S d tm ny khng nhng bit c s c mt ca phn t b bnh hay khng m ta c th bit thm c s lng ca cc phn t ny.[1]

  • 5

    1.3. Cm bin sinh hc theo cng ngh in t hc spin 1.3.1. Nguyn l chung:

    Mt chip sinh hc (biochip) s dng cng ngh spin in t c bn gm c mt dy cc phn t cm bin (nh cc cm bin t-in tr); mt dy cc u d (cc phn t sinh hc bit nh cc chui nucleotide c trng ca cc gen hoc cc khng th) c c nh trn b mt ca cc sens (thng qua cc chm c kch thc micro hoc cc dy c sp xp theo c trng in hoc t); mt bung lai ha (thng l mt b rp ni cc rnh cha cht lng c kch thc micro); v mt c cu dng sp xp cc bia (target) ty chn theo dy (to in trng cho cc phn tch phn t tch in nh DNA hoc cc dy ng dn to t trng cho cc bia c gn ht t) (Hnh 1.3).

    Hnh 1.3. S mt biochip s dng cng ngh in t hc spin. Cc i tng d tm (phn t sinh hc trong mu dng nhn dng nh chui

    DNA phn b ph hp ca u d DNA c nh, hoc cc khng nguyn tng ng vi cc khng th c nh) c nh ln trn b mt chip qu trnh nhn dng c tin hnh. Cc phn t sinh hc c th c gn ht t tnh trc hoc sau bc lai ha (recognition). Cc ht t thng l cc ht siu thun t hoc st t khng c t d trong thin nhin vi kch c nano hoc micro mt v c kh nng gn kt vi cc phn t sinh hc. Di tc dng ca t trng, cc ht ny s b t ha v t tng cng xut hin. T trng sinh ra t cc ht t b t ha c th thay i in tr ca cm bin s dng cng ngh spin in t, do c th gip chng ta nhn bit c cc phn t sinh hc cn phn tch.

    Cc chp sinh hc (biochips) da trn hiu ng t in tr c gii thiu ln u vo nm 1998 phng th nghim nghin cu hi qun (NRL) ca M. Sau trn th

  • 6

    gii pht trin thm nhiu phng nghin cu v cc cng ty pht trin h thng ny. Vic nhn bit ht t c hon thin bng cch s dng cc cm bin tch hp t in tr c cu trc v hnh dng khc nhau nh GMR hnh que, cu trc GMR hnh gp khc (meander GMR structures) v GMR hnh xoy c; cc cu trc van spin ng thng, hnh rng lc v hnh ch U; cc vng AMR; cm bin hnh ch thp s dng hiu ng Hall mt phng; v cc tip xc t xuyn ngm. Cc cu trc ny cn cho php s dng t trng iu khin chnh xc v cc thao tc trn chip, kt hp s truyn dn tn hiu vi vic d tm.

    Nguyn l ca biochip s dng cng ngh spin in t c s dng d tm cc biu hin ca cc phn t sinh hc (bao gm c cc lin kt sinh hc) trong cc m hnh lin kt nh lin kt biotin-streptavidin, immunoglobulinG - Protein A v AND - cADN (v d cystic fibrosis - bnh x nang), trong cc pht trin ng dng dng cho vic d tm cc cht c trong v kh sinh hc v gn y nht l ng dng trong vic d tm cc t bo t vi sinh vt gy bnh. Cu trc ca hai chip s dng s lai ha c h tr ca t trng v vic d tm cc ADN cn d c lin quan ti bnh x nang l kt qu thu c trong qu trnh nghin cu th nghim chip vi cc DNA phn b vi cc DNA cn d tm. Sau khi nh cc phn t sinh hc c nh ht t ln b mt cm bin, mt dng in c t vo trong khong 3 pht thu ht cc ht vo khu vc cm nhn, sau cc ht t c gi n nh trong vng 3 pht qu trnh lai ha din ra. Chip c ra loi b cc ht t khng c lin kt ring hoc lin kt yu. Khi ngi ta thu c tn hiu cn li vo khong 1mV do lai ha. Tn hiu ny tng ng vi khong 50 ht nano lin kt vi b mt. Khi s dng cc phn t sinh hc cn d khng phi l phn b ca u d, tn hiu tr li vi ng nn ngha l khng c s lai ha xy ra. Cc cm bin c nh (2 6 mm2) c di hot ng nh cha c vo khong 200 ht nano vi ng knh 250mm, nhng cho tn hiu trn tng ht ln hn. [5] 1.3.2. u im ca cm bin sinh hc s dng cng ngh in t hc spin

    Tt c cc thit b in t hc spin (spintronics) bao gm c nhng cm bin in t hc spin u da trn vic iu khin cc spin ca in t, ln c nhng thun li nh sau:

    - Tiu th t nng lng: do qu trnh bin i trong cc thit b spintronics da trn s i chiu ca cc spin.

    - Do tnh cht phi t ca cc phn t sinh hc nn gim tn hiu nhiu. - C n nh cao, php o c th thc hin c nhiu ln, v loi b tn hiu

    nn khng mong mun. - Tc nhanh v khng phi mt thi gian truyn in tch. Thi gian o

    cc spin t trng thi up v down ngn.

  • 7

    1.3.3. Nhng kiu cm bin sinh hc da trn cng ngh in t hc spin 1.3.3.1. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr d hng (AMR Biosensor)

    Miller l ngi u tin gii thiu phng php d tm cc ht s dng hiu ng AMR vo nm 2002. Hiu ng t in tr d hng (AMR) l hin tng tng in tr di tc dng ca t trng ( hay ni chnh xc hn l di tc dng ca cm ng t B) do lc Lorentz tc dng ln cc ht ti in. V bn cht hiu ng AMR chnh l s ph thuc in tr vo gc gia vect t v chiu dng in. Nguyn nhn xut hin hiu ng ny l do xc sut tn x in t s-d s khc nhau theo phng t trng tc dng. Hiu ng ny ln nht khi t trng tc dng song song vi chiu dng in.

    Hnh 1.4. Vng cm bin AMR d ht t (a); Trng thi in tr nh nht khi dng in I song song vi t M ca vng (b); Trng thi in tr ln nht khi dng in

    I vung gc vi t M ca vng (c).

    Nguyn tc hot ng ca cm bin AMR l da vo s tn x ca in t theo hng mmen t ca vt liu lm cm bin. Trong trng hp ny, cm bin AMR c cu trc l mt vng kim loi st t (NiFe), khi khng c t trng ngoi tc dng t ca vng l mt ng trn khp kn nh Hnh 1.3. (b), trong trng hp ny nu t mt dng in chy qua cm bin th dng in c th chy qua d dng, do hiu ng AMR ca vng s l ln nht. Ngc li, khi c ht t vi mmen t vung gc vi b mt ca cm bin, t ti tm ca cm bin th t ca vng s hng tm nh hnh 1.3c, vung gc vi dng in v cn tr s di chuyn ca cc in tch khi chy qua vng cm bin, hiu ng AMR ca vng lc ny l nh nht.

    Trn cc vt liu st t nh Fe, Co, Ni v hp kim ca chng hiu ng ny thng kh ln so vi vt liu khng t.

    Thit b ny thch hp trong vic d tm cc ht n l. Cc ht t t trung tm ca vng trn NiFe vi bn knh bn trong ca vng trn ph hp vi bn knh ca ht. S chuyn i ra tn hiu in ca cm bin c xc nh: VS = -(R/R)s I Rsq (2Rav/h) (/Hk)2 (1.1)

  • 8

    Trong : - R/Rs l t s t in tr bo ha (l s khc bit gia in tr ca cm bin

    khi cc lp t sp xp phn song song v song song chia cho in tr nh nht).

    - h = Rout - Rin - Rav l bn knh trung bnh. - I l cng dng qua sensor. - Rsq =/t in tr mt (in tr vung). - l in tr ca sensor. - t l dy ca sensor. - Hk l hng s d hng ca lp st t. - l gi tr trung bnh t trng ca ht t.[1]

    1.3.3.2. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr khng l (GMR Biosensor)

    Nm 1998, Baselt l ngi u tin xut ra cm bin t in tr d tm s c mt ca ht c kch thc micro. Cu trc ca 1 cm bin GMR chun bao gm 3 lp vt liu (lp st t (FM)/ lp phi t (NM)/ lp st t (FM)). trng thi ban u (khi cha b t ha theo t trng ngoi) mmen t ca 2 lp st t nh hng phn song song vi nhau. trng thi ny cc in t b tn x nhiu khi i qua cc lp vt liu ca cm bin do in tr ca cm bin ln nn tn hiu in mch ngoi l nh (Hnh 1.5.a). Di tc dng ca t trng ngoi, t ca lp Fe t c xu hng nh hng li song song vi nhau theo phng ca t trng. ng thi vi qu trnh quay ca vector t , in tr ca mu gim mnh (in t khi chy qua cc lp ca cm bin s t b tn x ) nn to ra c tn hiu in ln mch ngoi (Hnh 1.5. (b)).[1]

    Hnh 1.5. Cm bin GMR , a) trng thi in tr thp v b)trng thi in tr cao ca

    cm bin GMR .

    ng cong p ng ca cm bin c bin din nh hnh v.

  • 9

    Hnh 1.6. Hiu ng t in tr khng l c biu din bng t s R/R(H=0) ca mng mng a lp (Fe/Co).

    S chuyn i ra tn hiu in ca cm bin c xc nh : VS= -( R/R)s)IRspW(/hHk) (1.2) Trong : - R/Rs l t s t in tr bo ha. - W, h tng ng l chiu rng v dy ca sensor. - I l dng qua sensor. - Rsp=/t : vi l in tr sut ca sensor, t l dy ca sensor. - Hk l hng s d hng ca lp st t. - l gi tr trung bnh t trng ca ht t. Cm bin GMR biu din hng s Hooge cao hn so vi cm bin Spin-valve v

    AMR, c sinh ra bi s lng ln ca ht t ln b mt v s phc tp hn ca cu trc vi t tnh. Hng s Hooge c tnh l 1. T s S/N ti tn s thp l khong 382, v t trng nh nht m cm bin c th cm nhn c l khong 93nT.[1] 1.3.3.3. Cm bin sinh hc da trn hiu ng Hall phng (Planar Hall Biosensor)

    Da vo s tn x ca in t theo phng t ca lp st t. Khi cho dng in I chy qua cm bin theo hng x, th in t s b tn x theo hng ca t M to ra in trng E theo hng ca t M. in trng E ny to ra hiu in th V theo hng y vung gc vi dng in (Hnh 1.7. - 1.8.).

  • 10

    Hnh 1.7. Cu trc hnh hc ca cm bin Hall phng.

    Hnh 1.8. ng c trng ca in p Hall phng theo t trng c m phng

    theo m hnh Stonner wohlfarth. Vi m hnh ny, t ca lp NiFe trng thi tnh phi nm dc theo hng

    ca dng in. Tr khng thay i R/R khong 23% vi lp NiFe dy 2030 nm. ng cong p ng c biu din Hnh 1.8.

    Trong vng t trng nh, sensor lm vic trong vng tuyn tnh. Ch cn mt t trng nh ta d dng nhn c gi tr ln nht ca in th PHE. Do vy ta c th chn vng lm vic ca cm bin l on tuyn tnh ca ng c trng t - in tr v thng qua tn hiu u ra ta c th tnh ton nh lng c s lng cc ht.

    S chuyn i ra tn hiu in ca cm bin c xc nh:

    VS = - I R (/Hk) (1.3) Trong :

    - R = (// - )/t ,

  • 11

    - // , l in tr ca dng qua cm bin song song v vung gc vi vector t , t l dy ca mng mng t.

    - Hk l hng s d hng ca lp st t. - l gi tr trung bnh t trng ca ht t. Gi tr trung bnh t trng ca ht t trn mt ht t l 0.38 Hmax. Vi mt dng

    tng ng vi dng s dng trong cm bin spin-valve th th ra ca cm bin thp hn 6 ln. Hng s Hooge l 10-2, thp hn 5-10 ln so vi cm bin spin-valve. T s tn hiu trn nhiu ti tn s thp l 1450. N c th nhn bit trong vng t trng nh nht l 32nT.[1] 1.3.3.4. Cm bin sinh hc da trn hiu ng van-spin (Spin-valve Biosensor)

    Cu trc chun ca cm bin van-spin bao gm 4 lp vt liu (lp phn st t/ lp st t b ghim/ lp phi t/ lp st t t do). Hai lp st t c ngn cch nhau bi mt lp kim loi khng t, trong 1 lp st t t do, 1 lp c ghim bng tng tc trao i vi 1 lp vt liu phn st t. Khi cha c t trng ngoi tc dng, t ca lp st t t do ngc chiu vi t ca lp st t b ghim, do in t khng di chuyn qua cc lp ca cm bin c, v vy in tr ca cm bin l ln. (Hnh 1.9. (a)). Khi c t trng ngoi (t trng ca ht t), mmen t ca lp st t t do s quay theo hng t trng ngoi, lm cho t ca lp st t t do v t ca lp st t b ghim nh hng song song vi nhau, do cc in t c th truyn qua cc lp ca cm bin (Hnh 1.9. (b)) v in tr ca cm bin gim.

    Trong trng thi tnh, t ca lp ghim nm theo chiu ngang, c ghim bi lin kt trao i gia lp ghim vi lp phn st t, cn t ca lp t do hng theo chiu dc. S nh hng theo chiu dc ca lp t do v trng thi n domain l do d hng hnh dng.

    Hnh 1.9. Cm bin spin van d ht t.

  • 12

    S chuyn i ra tn hiu in ca cm bin c xc nh: VS = -(1/2)( R/R)s I Rsq W (/hHk) (1.4) Trong : - R/Rs l t s t in tr bo ha. - W, h tng ng l chiu rng v dy ca sensor. - I l cng dng qua sensor. - Rsq =/t in tr mt (in tr vung). - l in tr ca sensor. - t l dy ca sensor. - Hk trng d hng hiu dng. - l gi tr trung bnh t trng ca ht t.[1]

    1.3.3.5. Cm bin sinh hc da trn hiu ng t in tr xuyn ngm (TMR Biosensor)

    Cu trc chun ca cm bin TMR bao gm 3 lp vt liu (lp st t/lp in mi/lp st t). Hot ng tng t nh cm bin GMR, khi cha c t trng ngoi, th t ca 2 lp st t ban u l phn song song vi nhau, do in t b tn x nhiu v khng th truyn qua cm bin (Hnh 1.10. (a)). Khi c t trng ngoi, t ca 2 lp st t s nh hng song song vi nhau, nn in t t b tn x v c th xuyn qua cc lp ca cm bin, to ra tn hiu in (Hnh 1.10. (b)).

    Hnh 1.10. S ca cm bin TMR c bn tm cc ht t vi t song song vi b mt ca cm bin.

    S chuyn i ra tn hiu in ca cm bin c xc nh : VS = -(1/2)( R/R)s I Rsq RA (/WhHk) (1.5) Trong :

  • 13

    - R/Rs l t s t in tr bo ha. - W, h tng ng l chiu rng v dy ca sensor. - I l cng dng qua sensor. - Rsq =/t in tr mt (in tr vung) vi l in tr ca sensor, t l dy

    ca sensor. - Hk trng d hng hiu dng. - l gi tr trung bnh t trng ca ht t. - R l in tr ca cm bin. - A l din tch tip xc. Trong cm bin cu trc xuyn ngm, dng chy qua cm bin c gii hn bi

    th nh thng. Ch tip xc phi c ti u ha sao cho R*A l thp v duy tr c t s t tr xuyn hm cao trong khi mc nhiu l thp nht.[1] 1.4 Tng kt

    Trong chng ny, ti nu mt s nhng kiu cm bin sinh hc in hnh theo kiu truyn thng v hin i. Trong ti nhn mnh v chi tit vo phn cm bin sinh hc da trn ng dng ca cng ngh in t hc spin. thy c s khc bit gia cc loi cm bin sinh hc. V vi mc ch chnh l nhm tm ra c kiu cm bin sinh hc thch hp vi mc ch nghin cu ca kha lun ny. Chi tit hn, mc ch l tm ra kiu cm bin sinh hc cho nhy cao, t s tn hiu trn nhiu ln. Cng vi vic tham kho cc kt qu ca nhng nh nghin cu khc qua Bng 1.1.

    Bng 1.1. Cc thng s c trng ca cm bin t in tr.[1]

    Loi cm bin I (mA)

    S (V/Oe) S/N

    Bmin (nT)

    Vng AMR 10 2 50 26

    Hall phng 10 15 1450 32

    Spin van 10 87 442 54

    GMR 5 13 382 93

    MTJ 1 10 114 202

  • 14

    Ti thy rng cm bin Hall phng l s la chn thch hp nht. V t cc thng s a ra ta thy cm bin sinh hc theo kiu ny c nhy ln v t s tn hiu trn nhiu cng ln. V phn tip theo ti s i vo kho st kiu cm bin sinh hc ny vi nhng cu trc khc nhau tm ra cu trc tt nht.

  • 15

    Chng II. Tng quan v cm bin Hall Phng

    2.1. Hiu ng Hall phng Cm bin Hall phng l c da trn hiu ng Hall phng ca nhng vt liu

    st t. C cu hnh o 4 mi d (dng hnh hc) ging vi hiu ng Hall thng v hiu ng Hall d thng, nhng v bn cht th hiu ng Hall phng, t trng ngoi phi t song song vi mt phng mu. V n ph thuc vo gc gia t ca mu v chiu dng in.

    Hiu ng Hall phng c tm thy trong vt liu t khi in tr ca vt liu ph thuc vo gc gia phng ca mt dng in J v t ca mu M. Di tc dng ca dng Ix t theo phng x (ban u khi cha c t trng ngoi th t M ca mu s song song vi dng in Ix), v t trng ngoi B hp vi dng in Ix mt gc th vc t t ca mu M nm trong mt phng ca cm bin s lch mt gc so vi phng mt dng in Jx, khi s c th ra Vy xut hin theo phng y.

    Hnh 2.1. Cu trc hnh hc cm bin Hall phng.

    Theo nh lut Ohm in p Hall phng sinh ra trong cu trc n domain theo

    hng y l:

    Vy = Jxw Rsin.cos (2.1) R = (// - )/t vi // , ln lt l in tr sut ca mu o theo phng

    song song v vung gc vi t , t l chiu dy tng cng ca mng.

  • 16

    Tuy nhin nghin cu v hiu ng Hall phng trong cc cm bin Hall, ngi ta thng s dng m hnh Stonner Wohlfarth. Do vy phn tip theo ta s i tm hiu cc dng nng lng t v m hnh Stonner Wohlfarth tng qut. 2.2. Nng lng t v m hnh Stonner Wohlfarth 2.2.1. Cc dng nng lng t 2.2.1.1. Nng lng trao i

    Nng lng tnh in ca tng tc trao i c m t bi phng trnh:

    ij

    ijW 2 ( )td i jJ S S=

    (2.2)

    Hay nu gi thit i jS S S= = :

    2

    ij ijij

    W 2 ostd J S c = (2.3)

    y l cc vecto spin in t ca cc nguyn t ,i j trong cc n vh .

    Tch phn trao i ijJ ph thuc vo t s gia hng s mng a v ng knh hiu dng d ca lp v in t d. Khi ijJ >0, Wtd cc tiu khi / /i jS S (trng thi st t). biu thc trn c th vit li:

    2

    ij ijij

    W 2 ostd J S c = (2.4)

    y ij l gc gia cc vecto iS vi jS v ta gi thit l tch phn trao i J nh nhau i vi tt c cc cp ion. Tng c ly theo tt c cc nguyn t ln cn.

    Nng lng trao i l ng hng (isotrophic), n ch ph thuc vo tng tc tnh in ca cc in t v khng ph thuc vo gc gia cc momen sin v phng trc tinh th.[3] 2.2.1.2. Nng lng d hng t tinh th

    ng cong t ha dc theo cc phng khc nhau ca cc n tinh th Fe, Ni, Co l khc nhau.

    Phng m t ha t n bo ha d dng nht gi l phng t ha d, hay phng d (easy direction). Phng m s t ha kh t c bo ha nht (ch l bo ha t trng cao) g l phng t ha kh, hay phng kh (hard direction).

    Cc tinh th c mt phng t ha d c gi l st t n trc (uniaxial). Cc tinh th c nhiu phng t ha d gi l st t a trc.

    Th d: St (Fe) l st t 3 trc v c cc phng d [100], [010], [001]; Nickel (Ni) l st t 4 trc vi 4 trc d l cc phng loi [111]; Cobalt (Co) l st t n trc vi trc d l phng loi [001]. Hp cht R-Co, R-Fe (R=t him) thng c cu trc lc gic (hexagonal) hoc t gic (tetragonal) v c d hng t cao. V d:

    5 17 2, ,SmCo SmCo Nd Fe c d hng rt cao v l cc tinh th n trc t (trc d l trc c hay [001]).

  • 17

    Nh vy cng t ha vt liu ph thuc vo phng t trng ngoi i vi trc tinh th, tc l quay vecto M theo phng H ta phi thng nng lng lin kt ca M vi trc tinh th. Nng lng lin kt ny gi l nng lng d hng t tinh th (magnetocrystalline anisotropy), k hiu l aW .

    HA M [100] Hnh 2.2. Mmen t di s nh hng ca t trng ngoi v d hng t. Xt nng lng d hng t tinh th mt cch v m (hay mt cch hin tng

    lun). Ta biu din nng lng d hng t tinh th theo cc cosin ch phng ca gc gia vecto t t pht sI v cc phng ca trc tinh th. Gi thit phng trc x, y, z trng vi phng tinh th ca mng lp phng: [ ] [ ] [ ]100 , 010 , 001x y z , nng lng aW c dng:

    ( ) ( ) ( )( ) ( )( ) ( )( )

    2 2 20 1 1 2 3 2 1 2 2 3 3 4 3 1 2 3

    2 2 2 3 2 2 3 3 34 1 2 1 3 2 1 2 3 3 1 3 2 5 1 2 3

    4 4 4 2 2 2 2 2 26 1 2 3 7 1 2 2 3 1 3

    3 3 3 3 3 38 1 2 1 3 2 1 2 3 3 1 3 2

    ...

    aW B B B B

    B B

    B B

    B

    = + + + + + + + + + ++ + + + + + + +

    + + + + + ++ + + + +

    + + (2.4) Trong mt tinh th lp phng do hiu ng chn, khi +M-M nng lng t

    khng i tc l khng ph thuc vo du ca cc cosin ch phng 1 , 2 , 3 , do cc s hng cha 1 bc l phi bng 0 v:

    ( )( )( )

    2 2 20 3 1 2 3

    4 4 46 1 2 3

    2 2 2 2 2 27 1 2 2 3 1 3 ...

    aW B B

    B

    B

    = + + + ++ + ++ + + + (2.5)

  • 18

    Ta cn c th n gin ha biu thc trn, nu xt n ( ) ( )22 2 2 2 2 21 2 3 1 2 31 + + = = + +

    V ( ) ( ) ( )22 2 2 4 4 4 2 2 2 2 2 21 2 3 1 2 3 1 2 2 3 1 32 1 + + = + + + + + = , tc l hai s hng ny c th thay bng mt s hng v do thay cho ba s hng bc 4 ta gi li mt s hng bc 6 ca biu thc trn ta ch cn gi li mt s hng bc 6 (chng hn 2 2 2 2 2 21 2 2 3 1 3 + + ). Tng t trong ba s hng bc 6 ca biu thc trn ta ch cn gi li mt s hng bc 6 (chng hn 2 2 21 2 3 ). Biu thc d hng t tinh th do c th c vit di dng:

    ( )2 2 2 2 2 2 2 2 20 1 1 2 2 3 1 3 2 1 2 3aW K K K = + + + + (2.6) y aW l nng lng t do d hng t ca tinh th khng bin dng hay l

    nng lng d hng t tinh th t nhin ca cc tinh th c cu trc lp phng; 0 1 2, ,K K K l cc hng s d hng t (anisotropy constant) v c th nguyn nng

    lng. Vi tinh th lc gic c th chng minh:

    2 4

    0 1 2sin sinaW K K K = + + (2.7) y l gc gia SI v trc lc gic. Ta cn c th vit di dng:

    ' ' 2 ' 40 1 2aW K K K = + + (2.8)

    Vi =cos Bng cch xt iu kin cc tiu nng lng ca cc biu thc trn, c th chng

    minh rng du v ln tng i ca cc hng s d hng quyt nh phng d l phng no.

    Ngoi vic c m t thng qua cc hng s d hng nh trnh by trn, d hng t tinh th cn c th c m t nh mt trng hiu dng gi l trng d hng hiu dng. gi thit vecto M

    uurb lch khi phng t d mt gc do nh

    hng ca t trng ngoi H chng hn. D hng t s biu hin y nh mt hin tng gy ra bi tc dng ca mt trng hiu dng c xu hng quay M

    uurtr v

    phng 0 = . Moomen xon ca trng d hng ny l:

    2 2

    2 20 0 0

    W W W Wa a a a

    = = = = + = (2.9)

    y aW l nng lng d hng t tinh th. Trong biu thc trn, ta t

    0

    Wa =

    =0 v phng =0 ng vi nng lng cc tiu (phng d). Nh vy c th coi nh c mt trng hiu dng AH tc dng theo phng d m n tha mn iu kin:

  • 19

    2

    20

    Wsin aS A S AM H M H

    = = (2.10)

    Vy

    2

    20

    W1 aA

    S

    HM =

    = (2.11) Th d vi phng [ ]001 ca tinh th lp phng hoc trc c ca mt tinh th n

    trc ta c, nu ch xt hng s d hng u tin:

    22

    1 12

    WW ; 2aa K K = = (2.12)

    Tc l:

    21

    2

    W 21 aA

    S S

    KHM M

    = = (2.13) Vi cc tinh th khc nhau theo cc phng khc d khc nhau, ta c cc gi tr

    ca trng tinh th d hng hiu dng AH nh trn.[3] 2.2.1.3. Nng lng t n hi

    Mng tinh th ca cht rn t khng hon ton cng, khi b t ha n thay i khin cho hnh dng v kch thc vt thay i hin tng ny gi l hin tng t gio (magnetostriction). cc vt liu st t, t gio ch c quan st CT T> v do trng thi thun t. Khi CT T< vt liu st t c moomen t t pht (cc spin xp sp song song nhau). H thng c xu hng gim nng lng. nng lng trao i Wtd gim, tch phn trao i A phi tng. Xt ng cong Bethe. Nu vt liu tng ng vi mt im pha tri ng cong Bethe, A tng th t s a/d phi tng hay khong cch gia cc nguyn t tng (im 1 dch n im 2 hay ht n ra). Cn nu h bn phi ng cong Bethe, tng A th t s a/d phi gim (ht co li).

    V trong h cn c nng lng d hng t nn s bin dng theo cc phng khc nhau phi khc nhau. Nng lng d hng t nh hn nng lng trao i hai bc do n khng lm thay i th tch m ch lm thay i hnh dng ca vt (xem hnh). Hin tng ny gi l hin tng t gio t pht.

    Hy xt biu thc ton hc ca t gio t pht. Do t gio CT T< ta c:

    ' u = + (2.14) y u c cc thnh phn i ik ku = vi = tenxo hng 2 v

    1 2 3( ) ( ); cosS iI f in = = = ch phng ca mooment t. V c d hng, ni chung ' khng song song vi , ta k hiu:

    ' = (2.15)

  • 20

    V:

    =

    i lng c gi l t gio t pht ca tinh th theo hng . Nu l

    vecto n v, ta c th vit:

    ( )2 2't i i i

    i iu = =

    (2.16) y i l cosin ch phng ca vecto Khai trin biu thc trn theo chui Taylor, ta c:

    t i iu =

    (2.17)

    y:

    i ik ku = (2.18) (Ta b qua cc thnh phn bc cao trong khai trin trn) nu xt n tnh i

    xng lp phng ca tinh th (hiu ng chn), ta c:

    ij ji = (2.19) t iu bit vo biu thc trn ca t ta c:

    2 2 211 1 22 2 33 3 12 1 2 23 2 3 31 3 12 2 2t = + + + + + (2.20)

    C th chng minh rng ij c th vit di dng:

    2

    0 1ii i = + (2.21)

    2ij i j = (2.22) Trong 0 1 2, , l cc hng s. Khi phng trnh c vit li l:

    ( )( )

    2 2 2 2 2 20 1 1 1 2 2 3 3

    2 1 2 1 2 2 3 2 3 1 3 3 12t = + + + +

    + + (2.23)

    Cng thc trn cho ta t gio t pht theo mt hng bt k CT T< vi i - hng ca M i - hng xt t gio

    Mt tinh th c kch thc bt k c t ha bo trong t trng cng c th c xem l mt n men v do cc kt qu trn c th p dng c cho trng hp ny.

  • 21

    By gi ta hy xt mt n tinh th dng cu gm nhiu men (Hnh). Khi CT T< mu chuyn trangj thi 1 n trng thi 2 (tinh th thay i kch thc, nhng

    khng thay i hnh dng). tinh th c 6 nhm men (6 pha t) tng ng vi 6 hng c trng bi cc cosin ch phng nh sau:

    Cc pha 1 v 2 1 2 31, 0, 0 = = = Cc pha 3 v 4 1 2 30, 1, 0 = = = Cc pha 5 v 6 1 2 30, 0, 1 = = = Tt c cc hng l ng xc sut v c gi tr nh nhau, nn t gio vi mi pha

    c dng:

    Pha 1 v 2 21 0 1 1a a = + Pha 3 v 4 22 0 1 2a a = + Pha 5 v 6 23 0 1 3a a = + ln ca t gio t pht ca ton tinh th l :

    ( )2 2 21 2 3 10 1 2 33 3aa + += = + + + (2.24)

    V ( )2 2 21 2 3 1 + + = nn :

    10 3

    aa = + (2.25)

    V khng ph thuc vo cosin ch phng na. Nh vy tinh th thay i kch thc nhng khng thay i hnh dng v c t ha bng 0.

    By gi nu 0H , ln ca t gio ph thuc vo hng t ha vi cc trc tinh th. Nu SH H= l trng t ha tinh th n bo ha hon ton, mu b thay i c v hnh dng v s bin i kch thc mu t trng thi (1) n trng thi (3) trn hnh c m t bi phng trnh trn. T , ta xc nh c ln ca t gio khi t ha bo ha mu :

    V sau khi s dng:

    ( )2 2 2 2 2 2

    1 1 1 2 2 3 3

    2 1 2 1 2 2 3 2 3 3 1 3 1

    13

    2

    S a

    a

    = + + + + + (2.26)

    y, i l cosin ch phng ca vecto t , i l cosin ch phng ca phng kho st t gio. Cc hng s 1 2,a trong phng trnh trn c th biu din qua cc i lng t gio dc ca phng [ ]100 v phng [ ]111 (k hiu qua 100 , 111 ,) tc l t gio c xt theo phng t t trng ( i i = ). Tht vy, bi v :

  • 22

    1 1 2 3 2 31, 0 = = = = = = (theo phng [ ]100 ) 1 2 3 1 2 3

    13

    = = = = = = (theo phng [ ]111 ) Nn khi ta c :

    100 1

    23

    a = v 111 223 a = (2.27)

    Nh vy t gio theo mt phng bt k c vit li l :

    ( )2 2 2 2 2 2

    100 1 1 2 2 3 3

    111 1 2 1 2 2 3 2 3 3 1 3

    3 12 3

    3

    s

    = + + + + (2.28)

    Cc gi tr 100 , 111 trong (2.27) c th c xc nh t thc nghim.[3] 2.2.1.4. Nng lng tnh t

    Nng lng tng tc ca vt liu st t c t I vi t trng ngoi 0H hay nng lng tnh t (magnetostatic energy) c m t bi:

    0WH IH= (2.29) Khi vt th c kch thc hu hn c t ha, cc cc t t do c cm ng

    hai u gy ra mt trng ngc hng vi vecto t . T trng ny t l vi ln I v c gi l trng kh t (demagnetizing field). Nh vy c s tn ti tng tc ca vt liu vi trng kh t ca chnh n. Nng lng tng tc ny c gi l nng lng trng kh t.[3] 2.3. Cm bin Hall phng vi cu trc khc nhau 2.3.1. Cm bin Hall phng vi cu trc spin-vale

    Cu hnh van spin l mt mng mng ba lp cha 2 lp st t (F1 v F2) ngn cch nhau bi mt lp kim loi khng t tnh (NM), trong lp F1 thng c ghim bng tng tc trao i vi mt lp vt liu phn st t v lp F1 ny c gi l lp st t b ghim. Cu trc van-spin c m t nh Hnh 2.3.

    Hnh 2.3. Cu trc spin-vale

  • 23

    Ta c nng lng t ca mi lp nh sau: Lp st t t do tn ti: - Nng lng d hng t tinh th - Nng lng tnh t (khi c t trng ngoi) Lp st t b ghim: - Nng lng d hng t tinh th - Nng lng tnh t (khi c t trng ngoi) Lp st t v lp st t b ghim: - Nng lng tng tc trao i lin phn mng (interlayer magnetostatic

    coupling) Lp st t b ghim v lp phn st t: - Nng lng tng tc trao i (exchange bias) p dng m hnh Stonner-Wohlfarth, di tc dng ca t trng ngoi H, nng

    lng t trn mt n v din tch ca lp st t t do c cho bi cng thc: E = - Hex Ms tp cos( p) + Kup tp sin2p - Msp tp H cos( p) + Kuf tf sin2f - Msf tf H cos ( - f) J cos(f - p) (2.30)

    Trong : E l nng lng t trn mt n v din tch ca lp st t t do, H l

    cng t trng ngoi tc dng ln mu, tf v tp l dy lp st t t do v lp st t b ghim, f, p l gc gia t ca lp st t t do v lp st t b ghim i vi phng trc d ca lp st t t do. Msf, Msp ln lt l t bo ha ca lp st t t do v lp st t b ghim. Kuf v Kup l hng s d hng t hiu dng ca lp st t t do v lp st t b ghim. Hex l t trng ghim (trng trao i dch c sinh ra do tng tc gia lp phn st t vi lp st t b ghim). J l h s tng tc trao i gia lp st t b ghim v lp st t t do; l gc gia t trng ngoi vi trc t ha d ca lp b ghim. l gc gia t trng trao i dch vi trc d ca lp b ghim.

    in p Hall phng s c vit li nh sau:

    1/ 2. sin 2yK J

    HV I R I RH H

    = + (2.31)

    Vi l gc gia t ca mu v mt dng. Trong sf J fJ M H t= vi JH l trng tng tc trao i lin phn mng ca

    lp st t t do v lp st t b ghim. Nu tng tc trao i gia lp st t b ghim v lp phn st t mnh, gc

    gia t v trc t ha d ca lp st t b ghim c c nh vng t trng thp p tin ti 0.

  • 24

    Vi gc nh th cos = 0. nhy ca cm bin trong trng hp ny l:

    yK J

    V RSIH H H

    = = + (2.32)

    2.3.2. Cm bin Hall phng vi cu trc GMR Trong m hnh cu trc GMR kch thc mi lp l kch thc n men. V

    cu trc GMR c m t nh Hnh 2.4.

    Hnh 2.4. Cu trc GMR Ta c nng lng t ca mi lp nh sau: Lp st t 1 tn ti: - Nng lng d hng t tinh th - Nng lng tnh t (khi c t trng ngoi) Lp st t 2 tn ti: - Nng lng d hng t tinh th - Nng lng tnh t (khi c t trng ngoi) Lp st t 1 v lp st t 2: - Nng lng tng tc trao i lin phn mng (interlayer magnetostatic

    coupling) p dng m hnh Stonner-Wohlfarth, di tc dng ca t trng ngoi H, nng

    lng t trn mt n v din tch ca lp st t t do c cho bi cng thc:

    Lp st t 1

    Lp khng t

    Lp st t 2

  • 25

    E = Ku1 t1 sin21 - Ms1 t1 H cos( 1) + Ku2 t2 sin22 - Ms2 t2 H cos ( 2) J cos(1 2) (2.32) Trong : E l nng lng t trn mt n v din tch ca lp st t t do, H l

    cng t trng ngoi tc dng ln mu, tf v tp l dy lp st t t do v lp st t b ghim, (1- 2) l gc gia phng t 1M v 2M ca hai lp st t. Ms1, Ms2 ln lt l t bo ha ca lp st t th nht v lp st t th 2. Ku1 v Ku2 l hng s d hng t hiu dng ca hai lp st t. J l h s lin kt trao i lin phn mng gia hai lp st t; l gc gia t trng ngoi vi trc t ha d.

    Suy ra in p Hall phng c vit li nh sau:

    jKy HH

    HRIRIV += sin (2.33)

    Trong jss HtMtMttJ )..(1 2211

    21

    ++= vi jH l trng tng tc trao i lin phn mng ca hai lp st t.

    Vi gc nh th cos = 0. nhy ca cm bin trong trng hp ny l:

    yK J

    V RSIH H H

    = = + (2.32)

    2.4. Tng kt Trong Chng II. ta tm hiu k hn v cm bin da trn hiu ng Hall

    phng vi cc cu trc khc nhau. Ta bit c nguyn l ca cm bin Hall phng, m hnh ca cm bin. Chi tit hn ta bit cc dng nng lng t c trong cm bin v m hnh nng lng ca ca cm bin, cch tnh tn hiu li ra v nhy ca cm bin. Trong chng tip theo ta s i vo vic m phng cho mt cm bin c th v so snh vi thc nghim.

    Chng III. Kt qu m phng s nh hng ca trng tng tc ln nhy ca cm bin v gii thch

    Nh trnh by trong cc chng trc. Loi cm bin da trn hiu ng Hall

    phng c c im l nhy cao ti c nano- Tesla v t s tn hiu trn nhiu ln. V vy n c dng pht hin cc ht t ng dng trong y-sinh hc. Nhm mc ch to ra cm bin c nhy cao, n nh chng ti kho st nh hng ca trng tng tc ti nhy ca cm bin.

  • 26

    Cc cm bin d nh s c ch to trn Si c xi ho vi SiO2 c dy 500 nm nhm mc ch cch in hon ton gia lp cm bin v . Cm bin d nh ch to c cu trc nh sau:

    Si /SiO2 (500) /Ta(5)/NiFe(10)/Cu(1.2 )/CoFe(10nm)/IrMn(15)/Ta(5) (nm) Ta s m phng s ph thuc ca tn hiu, nhy vo s thay ca lp i ca

    trng tng tc trong cu trc trn. 3.1. M phng s ph thuc ca th VPHE vo t trng ngoi khi thay i t trng dch HJ.

    Nghin cu s ph thuc ca th Hall phng vo s thay i ca t trng ngoi trong cu trc van-spin khi trng tng tc lin phn mng gia lp st t b ghim v lp st t t do (HJ) thay i. Ta bit rng trong cc cu trc t in tr khng l (cu trc van-spin v cu trc GMR), cc lp st t c kh nng tng tc vi nhau qua lp khng t tnh (tng tc RKKY). Trng tng tc ny gi l trng tng tc trao i lin phn mng HJ. Trng tng tc trao i ny ph thuc rt nhiu vo cu trc, tnh cht t ca cc lp vt liu v ph thuc vo khong cch gia cc lp st t ( dy ca lp khng t). Khi s dng cc cu trc ny nghin cu v ng dng lm cc cm bin Hall mt phng chng ta s nghin cu s ph thuc ca trng tng tc trao i lin phn mng ny i vi ng cong th Hall.

    Nng lng E da theo m hnh Stoner-Wohlfarth : E = - Hex Ms tp cos( p) + Kup tp sin2p - Msp tp H cos( p)

    + Kuf tf sin2f - Msf tf H cos ( - f) J cos(f - p) (3.1) Trong trng hp lc tng tc gia lp st t b ghim (CoFe) v lp phn st t

    (IrMn) ln th c th coi nh lp st t b ghim hon ton. Khi gc gia t v phng trc t ha d ca lp st t b ghim s c gi c nh trong vng t trng nh: p=0, =0, =900. Nng lng E s c vit li l: E= - Msp tp H + Kuf tf sin2f - Msf tf H cos ( - f) J cos(f - p) (3.2)

    Da theo iu kin cc tiu nng lng ta c:

    0=ddE

    = 2Kuf tf sin fcos f - Msf tf H sin( - f) J sin(f - p)

    H = (2Kuf tf sin fcos f - J sin(f - p))/ Msf tf sin( - f) (3.3) Mt khc:

    Vy = Jx w R sin cos (3.4) tin hnh m phng ta gi thit: - Cm bin c cp dng mt chiu c nh I = 1 mA - T trng ngoi H c t vung gc vi dng, =90. - T M c t cng phng vi dng I.

  • 27

    - in tr R0=0.0000900. - MS=0.486675. - Trng d hng HK=5 (Oe). S dng hai phng trnh (3.3) v (3.4). Khi thay i gi tr ca t trng tng

    tc trao i lin phn mng HJ, ta cho HJ thay i trong khong t 1 Oe n 50 Oe ta c s thay i ca th VPHE vo t trng ngoi nh sau.

    Hnh 3.1. Trng d hng HJ=1 (Oe)

  • 28

    Hnh 3.2. Trng d hng HJ=10 (Oe)

    Hnh 3.3. Trng d hng HJ=20 (Oe)

  • 29

    Hnh 3.4. Trng d hng HJ=50 (Oe)

    Nh ni cc phn trn, th Hall phng ph thuc vo qu trnh tn x dng spin in t theo phng t . Nhn trn Hnh 3.1. khi trng tng tc trao i lin phn mng HJ = 1 Oe, th Hall phng d dng t gi tr bo ha, c ngha l di tc dng ca t trng ngoi cc mmen t ca mu quay theo phng t trng, t trng bo ha ch vo khong 30 Oe, khi t trng ln hn 30 Oe th cc mmen t quay hon ton theo phng t trng, trng thi ny s tn x ca dng theo phng t l nh nht, in tr Hall bng khng hay th Hall bng khng (0). Khi gim dn t trng t 30 Oe xung n 0 Oe ta nhn thy c mt gi tr cc i ca VPHE, iu ny c th gii thch nh sau: khi gim dn t trng t 30 Oe xung 7 Oe, di tc dng ca trng d hng, cc mmen t ca mu quay tr v theo phng ca trc d (theo chiu mi tn nh hnh v (Hnh 3.5.). Dng in tn x theo phng t tng dn, tc l th Hall tng dn v t gi tr cc i t trng 7 Oe.

    Theo cng thc tnh th Hall )2sin(21 RJwV = gi tr cc i ny tng ng

    vi gc 045= tc l phng t hp vi dng mt gc 450. iu ny cho ta bit c dng in tn x theo phng t l ln nht khi t hp vi dng mt gc 450.

    Cc mmen t s quay tr v theo phng trc t ha d khi t trng gim v n 0 Oe, qu trnh tn x cng gim dn v 0, th Hall phng bng 0 (vn)

  • 30

    Hnh 3.5. S quay ca vecto M theo hng t trng ngoi H

    Khi tng gi tr HJ ta nhn thy rng th Hall kh t gi tr bng khng vng t trng thp (khong 30 50 Oe). Cc nh cc i ca th Hall b dch theo s tng ca trng tng tc trao i lin phn mng, tng HJ th im cc i th Hall s t c vng t trng cao hn. iu ny c th c gii thch nh sau: khi HJ tng, c ngha l, trong vng tip xc gia hai lp st t s xut hin cu trc xon do tng tc gia hai lp st t (RKKY) thng qua lp khng t tng. Dng spin in t s tn x qua lp xon ny lm cho th Hall kh t trng thi bo ha khi t trng thp. ph v cu trc xon ny ta cn mt t trng ln (H >> HJ) cc mmen t trong cu trc quay theo phng t trng.

    Vi nhy ca cm bin c tnh bi cng thc HVS = / (V/Oe) ta thy rng khi tng gi tr HJ dc trong vng tn hiu tuyn tnh ca cm bin gim dn, tc l nhy ca cm bin gim.

    T cc kt qu trn ta thy trong vng t trng nh, tn hiu o VPHE thu c thay i rt tuyn tnh vi t trng. iu ng ni y l tn hiu ny phn nh c c ln v du ca t trng o. Trong vng tuyn tnh, tn hiu o rt n nh th hin qua tnh i xng tuyt i v ln so vi ln ca t trng m khng ph thuc vo du m hay dng ca t trng ngoi. Hn th na, ng tn hiu o ny hu nh khng c s tr t khi o theo chiu tng t trng v theo chiu gim ca t trng o. iu ny c ngha rt quan trng i vi vic ng dng m bo tnh n nh v lp li cao ca kt qu o. 3.2. M phng s ph thuc ca th VPHE vo t trng ngoi khi thay i t trng d hng HK

    Suy lun tng t nh phn 3.1. Ta bit rng trong cc cu trc t in tr khng l (cu trc van-spin v cu trc GMR), ngoi vic cc lp st t c kh nng tng tc vi nhau qua lp khng t tnh (tng tc RKKY). Hay cn gi l trng tng tc trao i lin phn mng HJ. Bn thn cc lp st t cn tn ti mt nng lng khc nh ch ra trong phn l thuyt l nng lng d hng t tinh th. Nng lng d hng ny to ra trng d hng HK trong mi lp st t. Trng d hng ny ph thuc rt nhiu vo cu trc, tnh cht t ca cc lp vt liu v ph thuc vo dy ca cc lp st t. Sau y ta s kho st s ph thuc ca tn hiu ra VPHE vo trng d hng ny.

    M , IgM

    gH

  • 31

    tin hnh m phng ta gi thit: - Cm bin c cp dng mt chiu c nh I = 1 mA - T trng ngoi H c t vung gc vi dng, =90. - T M c t cng phng vi dng I. - in tr R0=0.0000900. - Ms=0.486675. - Trng d hng HJ=5 (Oe). S dng phng trnh (3.3) v (3.4). Khi thay i gi tr ca t trng d hng

    HK, ta cho HK thay i trong khong t 1 Oe n 50 Oe ta c s thay i ca th VPHE vo t trng ngoi nh sau.

    Hnh 3.6. Trng d hng HK=1 (Oe)

  • 32

    Hnh 3.7. Trng d hng HK=10 (Oe)

    Hnh 3.8. Trng d hng HK=20 (Oe)

  • 33

    Hnh 3.9. Trng d hng HK=50 (Oe) Nhn vo cc th trn ta thy c v s thay i tng t nh cc phn trn.

    Nhn trn Hnh 3.6. khi trng tng tc trao i lin phn mng HK = 1 Oe, th Hall phng d dng t gi tr bo ha, c ngha l di tc dng ca t trng ngoi cc mmen t ca mu quay theo phng t trng, t trng bo ha ch vo khong 30 Oe, khi t trng ln hn 30 Oe th cc mmen t quay hon ton theo phng t trng, trng thi ny s tn x ca dng theo phng t l nh nht, in tr Hall bng khng hay th Hall bng khng (0). Khi gim dn t trng t 30 Oe xung n 0 Oe ta nhn thy c mt gi tr cc i ca VPHE, iu ny c th gii thch nh sau: khi gim dn t trng t 30 Oe xung 7 Oe, di tc dng ca trng d hng, cc mmen t ca mu quay tr v theo phng ca trc d (theo chiu mi tn nh hnh v (Hnh 3.5.). Dng in tn x theo phng t tng dn, tc l th Hall tng dn v t gi tr cc i t trng 7 Oe.

    Khi tng gi tr HK ta nhn thy rng cng ging phn trn, th Hall kh t gi tr bng khng vng t trng thp (khong 30 50 Oe). Cc nh cc i ca th Hall b dch theo s tng ca trng d hng, tng HK th im cc i th Hall s t c vng t trng cao hn. iu ny c th c gii thch nh sau: Khi HK tng, c ngha l nng lng d hng K tng, m ta bit quay vecto M theo phng H ta phi thng nng lng lin kt ca M vi trc tinh th. Hay ni cch khc l thng c nng lng d hng trn. Nng lng ny cng cao th vecto M cng kh quay theo H. Mt khc ta bit tn hiu li ra ph thuc vo gc gia t v dng I. Ln khi t kh thay i th gc gia t v dng I cng kh thay i. Ln trng thi cc i kh t c ngay.

  • 34

    Suy ra ging vi trng hp thay i trng tng tc trao i. nhy gim khi tng trng d hng HK. Kt lun: T kt qu phn tch trn ta thy rng r rng l nhy ca cm bin thay i tuyn tnh v t l nghch vi s thay i ca HJ v HK trong vng t trng nh. Do ta c s ph thuc ca nhy theo s thay i ca trng tng tc HJ v HK nh sau:

    K JCS

    H H= +

    Trong C l bin s: 3.3. S nh hng ca vic thay i gc gia t trng ngoi H v dng qua cm bin I

    Sau y ta s kho st vic thay i gc t gia t trng ngoi H v dng mt chiu I nh hng ti nhy ca cm bin.

    Cc thng s cho qu trnh m phng nh sau : - Cm bin c cp dng mt chiu c nh I = 1 mA - T M c t cng phng vi dng I. - in tr R0=0.0000900. - Ms=0.486675. - Trng d hng HK=5 (Oe). - Trng tng tc trao i lin phn mng HJ=10 (Oe). S dng hai phng trnh (3.3) v (3.4). Sau khi m phng ta s c nhng kt

    qu nh sau:

    Hnh 3.10. Gc ban u =150

  • 35

    Hnh 3.11. Gc ban u =450

    \

    Hnh 3.12. Gc ban u =750

  • 36

    Hnh 3.13. Gc ban u =900

    Ta thy rng khi thay i tng dn gc t 150 n 900 vng tuyn tnh ca cm bin tng dn. Ngha l vi gc 150 th vng tuyn tnh ca cm bin nh nht v gc 900 vng tuyn tnh ca cm bin l ln nht. Hay ni cch khc khi t trng ngoi c t vung gc vi dng ngoi th ta c nhy ca cm bin thu c ln nht. 3.4. So snh kt qu m phng v kt qu thc nghim

    Thc hin vic ch to mu nh d nh. Sau ta o s ph thuc ca tn hiu VPHE vo t trng ngoi H ly cc kt qu o c ca thc nghim ny so snh vi cc ng m phng trn ta c s so snh gia ng thc nghim v ng m phng nh sau:

  • 37

    Hnh 3.14. So snh ng cong thc nghim v m phng

    Trn Hnh 3.10. ta thy rng ng cong thc nghim khng trng kht hon

    ton vi ng m phng ca ta, ta thy ti thi im ban u im tn hiu bng 0 ca ng thc nghim l dch vi ng m phng (ni cch khc dch vi gc ta ) mt khong H . iu ny c th c gii thch nh sau: Ta bit vic xc nh chnh xc hng ca vecto t M khi ch to l khng hon ton. Do m trong qu trnh ch to khng phi lun t c t M cng phng vi dng ngoi I. M s c mt gc lch ban u gia t M v dng I. Do mu thc t khi o s khng to c vi t trng ngoi mt gc chnh xc l 900.

    Tuy nhin iu ta quan tm y l nhy v tn hiu thu c. Nh ta thy trn th th tn hiu v dc thu c ca thc nghim l gn nh trng vi ng m phng. S dng cng thc tnh nhy cho thc nghim v m phng ta thy nhy theo thc nghim gn nh hon ton ging vi qu trnh m phng.

  • 38

    Kt lun chung

    Trong qu trnh thc hin kha lun ny chng ti t c nhng kt qu

    chnh nh sau: M phng c s nh hng ca trng tng tc ln cm bin c cu trc

    spin-vale (cu trc c th ch ra Chng III). Trong chng ti m phng c s nh hng ca trng tng tc trao i lin phn mng HJ ln nhy ca cm bin, s nh hng ca trng d hng HK ln nhy ca cm bin, nh hng ca vic thay i gc gia t trng ngoi H v dng qua cm bin I ln nhy ca cm bin, v cui cng l so snh vi nhng kt qu thc nghim thu c t vic o mu.

    T chng ti thy c rng nhy S ca cm bin t l nghch vi trng tng tc trao i lin phn mng HJ v trng d hng HK. ng thi chng ti nhn thy rng cm bin lm vic tuyn tnh vi nhng vng t trng nh.

    Vi vic thay i gc gia t trng ngoi H v dng qua cm bin I th chng ti thy rng cm bin c nhy S v tuyn tnh cao nht khi t trng ngoi c t vung gc vi dng qua cm bin. Sau chng ti em so snh vi kt qu thu c t thc nghim v thy rng gn nh hon ton ging nhau v nhy.

    Do vy vic ch to v s dng cm bin Hall phng theo nhng kt qu m phng trn em li nhiu u im nh: nhy cao, tuyn tnh cao, v gim tri.

  • 39

    Ti liu tham kho

    Ting Vit [1] Nguyen Thi Thuy. Anh huong cua chieu day lop sat tu CoFe len hieu ung

    Hall phang trong cau truc Spin-Vale NiFe/Cu/CoFe/IrMn. (2009) [2] Nguyen Huu Duc. Vat lieu tu cau truc Nano va dien tu hoc spin. NXB DHQG

    Ha Noi (2008). [3] Nguyen Phu Thuy. Vat ly cac hien tuong tu. NXB DHQG Ha Noi (2003). Ting Anh [4] A. Nemoto, Y. Otani, S. G. Kim, K. Fukamichi, O. Kitakami, and Y. Shimada,

    Appl. Phys. Lett. 74, 4026 (1999). [5] Bui Dinh Tu, Le Viet Cuong, Tran Quang Hung, Do Thi Huong Giang, Tran

    Mau Danh, Nguyen Huu Duc, and CheolGiKim, Optimization of spin-valve structure NiFe/Cu/NiFe/IrMn for planar Hall effect based biochips.

    [6] Bui Dinh Tu, Nguyen Trung Thanh, Tran Mau Danh, Nguyen Huu Duc*, CheolGi Kim. Planar Hall bead array counter microchip with NiFe/IrMn bilayers. J.Applied Physics (2008).

    [7] Chiristian D. Damsgaard, susana C, Feitas, Paulo P, Preitas, and Mikkel F, Hansen, exchange-biased plannar Hall effect sensor optimized for biosensor applications

    [8] D.R. Baselt, G. U. Lee, M. Natesan, S. W. Metzger, P. E. Sheehan, and R. J. Colton, Biosens. Bioelect (1998).

    [9] E. H. Sondheimer, Adv. in Phys. 1, 1 (1952) [10] Europhysics News (2003) Vol. 34 No.6 [11] G. Bayreuther, M. Dumm, B. Uhl, R. Meier, and W. Kipferl, J. Appl. Phys.

    93, 8230 (2003) [12] G.U. Lee, L. A. Chrisey, and R. J. Colton, Science, 266, 771773 (1994). [13] H. Fujiwara, K. Nishoka, C. Hou, M.R. Parker, S. Gangopadhyay, R.

    Metzger, J. Appl. Phys. 79, 6286 (1996). [14] Introduction to Magnetism and Magnetic Materials, Second Editon, D.

    Jiles, Ames Laboratory, US Department of Energy, Great Britain by St Edumundsbury Press, Suffolk UK, 1998.

    [15] J. Q. Lu, G. Pan, W. Y. Lai, D. J. Mapps, ans W. W. Clegg, J. Magn. Magn. Mater. 242,525 (2002)

    [16] J. Schotter, Development of a magnetoresistive biosensor for the detection of biomolecules in: PhD thesis in Physics, 2004

    [17] K. Nishioka, S. Gangopadhyay, A. Fujiwara, M. Parker, IEEE Trans.

  • 40

    [18] K. Nishioka, C. Hou, H. Fujiwara, R.D. Metzger, J. Appl.Phys. 80, 4528 (1996).

    [19] K.T.Y. Kung, L.K. Louie, J. Appl. Phys. 69, 5634 (1991). [20] L. Ejsing, M. F. Hansen, A. K. Menon, H. A. Ferreira, D. L. Graham, and P.

    P. Freitas,Appl.Phys. Lett. 293, 677 (2005). [21] M. Matsumoto, A. Morisako, S. Takei, S. Taijima, J.Magn. Soc. Japan 21,

    509 (1997). [22] N.T. Thanh, Ph. D Thesis, Chungnam National University, Korea (2007). [23] Nguyen Trung Thanh, Bui Dinh Tu, Tran Mau Danh, Nguyen Huu Duc*,

    CheolGi Kim. Single magnetic microbead detection using planar Hall resistance sensor with NiFe/IrMn bilayers for biochip application. First International Workshop on Nanotechnology and Application IWNA (2007).

    [24] Nguyen Trung Thanh. PhD. Thesis. Chungnam National University, Korea (2007).

    [25 ] P.P. Freitas, H. Ferreira, D. Graham, L. Clarke, M. Amaral, V. Martins, L. Fonseca, J.S. Cabral. Magnetoresistive biochips. Europhysics News (2003).

    [26] R. Jungblut, R. Coehoorn, M.T. Johnson, J. A. Stegge, A. Reinders, J. Appl. Phys. 75, 6659 (1994).

    [27] R. L. Edelstein, C. R. Tamanaha, P. E. Sheehan, M. M. Miller, D. R. Baselt, L. J. Whitman, R. J. Colton, Biosens. Bioelectron. 14, 805 (2000)

    [28] Tamara Bratland, Michael J. Caruso, Carl H. Smith. A New Perspective on Magnetic Field Sensing. Sensors (1998).

    [29] S. Allen, M. C. Davies, C. J. Roberts, S. J. B. Tendler and P. M. Williams,Tibtech. 15, 101 (1997)

    [30] Y. W. Lee, C. G. Kim, C. O. Kim, Y.T.Park, 242,1175 (2002). [31] W. O. Henry, Noise reduction techniques in electronic systems, Second

    edition, John Wiley & Sons, New York, Inc. 1998 [32] U. Gradmann, J. Magn. Magn. Mater. 54, 733 (1986). [33] http://www.wikipedia.org