Anisa+Vehabovic+ +Analiza+Kreditnih+Rizika+Banaka+Na+Primjeru+Raiffeisen+Bank+d.d.+BiH

SVEUĈILIŠTE/UNIVERZITET “VITEZ” TRAVNIK

FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE U TRAVNIKU

- DIPLOMSKI RAD-

TEMA:ANALIZA KREDITNIH RIZIKA BANAKA NA PRIMJERU

RAIFFEISEN BANK D.D. BiH

MENTOR:prof.dr. Bogdana Vujnović-Gligorić

STUDENT:Anisa Vehabovic

BROJ INDEX:0179-09/VFBO

SMJER:FINANSIJE,BANKARSTVO,OSIGURANJE

Travnik,januar 2011.godine

Analiza kreditnih rizika banaka na primjeru Raiffeisen Bank dd BiH

1

SADRŽAJ

REZIME…………………………………………………………………….3

UVOD.......................................................................................................... 3

1. UPRAVLJANJE BANKARSKIM RIZICIMA...................................... 5

1.1. Ekonomski kapital banke i prihvatljiv nivo rizika..................................5

2. UPRAVLJANJE KREDITNIM RIZICIMA I MODELI MJERENJA

KREDITNOG RIZIKA............................................................................10

2.1.1. Struktura kreditnog rizika.......................................................... 11

2.1.2. Analiza kreditnog rizika.......................................................... 12

2.1.3. Analiza kreditne sposobnosti.......................................................... 18

2.1.4. Kreditni rejting zajmoprimca......................................................... 24

2.1.7. Strategije zaštite banaka od kreditnog rizika................................... 29

2.2. Modeli mjerenja kreditnog rizika...................................................... . 31

2.2.1. CreditMetrics model....................................................................... 32

2.2.2. Probabilistiĉki modeli mjerenja difolta kompanija i fiziĉkih lica-

Kreditni biro.................................................................................... 33

2.2.3. Odjeljenje za upravljanje kreditnim rizikom.................................... 34


2

3. ANALIZA KREDITNOG RIZIKA BANKE NA PRIMJERU RAIFFEISEN BANK

DD BIH………………………………………………………………………....……… 36

3.1. Strategije upravljanja kreditnim rizicima na primjeru RBBH.................................. 37

3.1.2.Organizacija upravljanja kreditnim rizikom u RBBH......................................38

3.2 Opći uslovi za dobijanje kredita u Raiffeisen bank dd BiH...................................... 40

3.3.Dokumentacija za kredit kod fiziĉkih/pravnih lica................................................. 41

3.4. Kreditna analiza na primjeru preduzeća: analiza i mišljenje CRM-S

(credit risk menagement statement)-............................................................................ 44

ZAKLJUĈAK.................................................................................................................. 59

LITERATURA................................................................................................................ 63

POPIS SLIKA…………………………………………………………….…………… 64

POPIS TABELA……………………………………………………………………… 64


3

REZIME

Ovaj rad je koncipiran na takav naĉin da osim uvoda, popisa literature i zakljuĉka sadrţi

tri dijela ĉiji sadrţaj ukazuje na upravljanje bankarskim rizicima, upravljanje kreditnim

rizicima banaka i modeli mjerenja kreditnog rizika, treći dio je aplikativni i pokazuje

samu analizu kreditnog rizika banke na primjeru Raiffeisen Bank dd BiH.

Kroz gore navedena tri dijela se na sistematiĉan naĉin izlaţe pojam i upravljanje svim

rizicima banke, nakon toga poseban osvrt na sam problemski dio kreditni rizik.

U trećem dijelu se na osnovu podataka dobijenih od banke iz odjela Sluţbe za rizik

nastoji pokazati jedan praktiĉan primjer same analize zahtjeva te procjene kreditnog

rizika za banku.

Osnovni cilj tematike ovog rada jeste da ukaţe na stvarne rizike kojima je svakodnevno

izloţena banka, a pogotovo jednom od najvaţnijih rizika u poslovanju za banku tj.

kreditni rizik banke.

UVOD

Iako se financijske institucije godinama iz više razloga suoĉavaju s razliĉitim

teškoćama, glavni razlog ozbiljnih problema u bankarskom sektoru i dalje je izravno

povezan sa slabim kreditnim standardima za zajmoprimce i druge ugovorne strane, lošim

upravljanjem riziĉnim portfeljem ili nedostatkom paţnje vezano uz promjene u

privrednim ili drugim okolnostima koje mogu dovesti do pogoršanja kreditnog poloţaja

drugih ugovornih strana banke.


4

Rizik predstavlja svaku neizvjesnu situaciju u poslovanju banaka, odnosno vjerovatnoću

gubitka (smanjenje dobiti) nastalu kao rezultat dejstva neizvjesnih dogadjaja u

poslovanju banaka.

Kreditni rizik se najjednostavnije moţe definirati kao mogućnost da zajmoprimac ili

druga ugovorna strana banke neće ispuniti svoje obveze u skladu s ugovorenim

uvjetima.

Cilj upravljanja kreditnim rizikom je maksimalizacija stope povrata banke usklaĊene

za rizik odrţavanjem izloţenosti kreditnom riziku unutar prihvatljivih parametara. Banke

moraju upravljati kreditnim rizikom cijelog portfelja kao i onim koji leţi u pojedinaĉnim

kreditima ili transakcijama. Banke moraju takoĊer uzeti u obzir odnose izmeĊu

kreditnog i ostalih rizika.

Kroz ovaj rad pokusat će se objasniti kako banke kategorišu klijente po broju dana

kasnjenja, kako iznalaze nacine da se trajno obezbjede u slucaju neurednog servisiranja

obaveza,tzv.kolateralna obezbjedjenost.

Pronaći dobrog klijenta koji uredno i na vrijeme servisira svoje obaveze- kategorija A je

u doba globalne recesije jako tesko.Sve cesce se susreću lošije kategorije od A, te

pokretanju instrumenata datih pod zalog a u cilju obezbjedjivanja plasmana.

U radu je naveden primjer odobravanja plasmana klijentu-pravnom licu sa kojim

Raiffeisen bank dd BiH ima dugogodisnju suradnju, a koji je aplicirao za dugorocni

namjenski kredit-kredit za kupovinu stalnih sredstava, te nacin kroz koji prolazi citav

proces odlucivanja o ishodu datog plasmana.


5

1. UPRAVLJANJE BANKARSKIM RIZICIMA

Rizici u poslovanju banaka su karakteristika svakog bankarskog posla, tako da ni

neutralni bankarski poslovi nisu bez rizika, a osvajanjem novih instrumenata, novih

tehnika i strategija, finansijskog inţenjeringa, novih bankarskih proizvoda, a naroĉito

finansijskih derivata, lista rizika se neprestano širi. Za bankare i zajmodavce uopšte,

neizvjesnost raste sa promjenama u kamatnim stopama , promjenama depozita i sa

nesposobnošću duţnika da vrati kredit, ali i pod dejstvom takvih faktora kao što su

deregulacija, te moralni hazard, kao i ulaskom banaka u poslove koji ranije nisu bili

tradicionalno bankarski. Pri svemu tome, globalizacija bankarskog poslovanja i trendovi

mega spajanja velikih banaka, tjeraju menadţment banke da identifikuju najvaţnije

rizike. To se odnosi, prije svega , na sistemske rizike, i posebno na rizike koji proizilaze

iz zaostajanja bankarskog menadţmenta u praćenju poslovanja na nepoznatim,

geografski udaljenim prostorima i trţištima i da prati poslovanje sa nepoznatim

instrumentima i tehnikama.

1.1. Ekonomski kapital banke i prihvatljiv nivo rizika

Zakonski zahtijevani kapital propisuju tijela sa javnim ovlastima. U bankarskom

poslovanju taj je kapital poznat kao „stopa adekvatnosti kapitala“. U BiH stopa

adekvatnosti kapitala (odnos izmenu jemstvenog kapitala i ponderirane riziĉne aktive)

odrenena u visini 8%. Basel II sporazum namjerava znaĉajno poboljšati metodologiju

izraĉuna zakonski zahtijevanog kapitala

Kapital koji zahtijevaju rating agencije nije previše upotrebljiv za ocjenu adekvatne

kapitaliziranosti banke. Naime, metode izraĉuna koje koriste rating agencije najĉešće su

nedovoljno transparentne.

Ekonomski kapital definiran je kao iznos kapitala koji je potreban kao osiguranje od

nepredvinenih (neoĉekivanih) gubitaka koji mogu nastati kao posljedica kreditnog,


6

trţišnog ilioperacijskog rizika. Kad je ekonomski kapital izraĉunat na pravilan naĉin,

zahtijevana razina kapitala banke razmjerna je rizicima sa kojima se banka suoĉava u

svom poslovanju.

Ekonomski kapital se bazira na VaR konceptu (eng. value-at-risk). Prema tom konceptu,

banka sama odredjuje koji je iznos kapitala potreban za pokriće svih rizika u njenom

poslovanju u zavisnosti o ţeljenoj razini sigurnosti. Za veću razinu sigurnosti potrebna je

i viša svota ekonomskog kapitala. Ekonomski kapital je broj koji saţima trenutni riziĉni

profil kompanije u jednom broju. Osim što pomaţe u usporedbi razliĉitih tipova rizika

on je i osnova za izraĉun u kojem se pokazuje da li je banka dovoljno zaradila obzirom

na rizike koje preuzima u svom poslovanju.

Tekući Bazelski standardi u vezi sa kapitalom su danas poznati kao Bazel I. Pod

uslovom Prvog bazelskog sporazuma, razliĉiti izvori bankarskog kapitala su podijeljeni

u dvije osnovne vrste: primarni (akcije, suficit, nepodijeljena dobit, kvalifikovane

neakumulativne prioritetne akcije bez roka dospijeća, manjinski interes na raĉunima

akcijskog kapitala kod udruţenih filijala i prepoznatljivu odbranu nematerijalne aktive i

druge nematerijalne stavke), i sekundarni (alokacije za kredite i gubitke na poslovima

lizinga, instrumente kapitala za obligaciona pravna potraţivanja, obavezna konvertibilna

potraţivanja, srednjoroĉne prioritetene akcije, kumulativne prioritetne akcije bez roka

dospjeća sa neisplaćenim dividendama, vrijednosni papiri akcijskog kapitala i drugi

dugoroĉni instrumenti kapitala koji sjedinjuju i potraţivanja i elemente akcijskog

kapitala). Bazelski komitet smatra da se glavni postupak za regulisanje kreditnog rizika

sastoji u obezbjeĊivanju minimalnog nivoa kapitala banke. Osnovni vaţeći dokument o

minimumu obaveznog kapitala banaka je dogovor Bazelskog komiteta za superviziju

banaka koji je donijet jula 1988.godine,tekuća stopa potrebnog nivoa kapitala jedne

banke da bi se kvalifikovala kao adekvatno kapitalizovana podrazumjeva slijedeće:

1. Koeficijent odnosa primarnog kapitala („jezgro“ kapitala) i ukupne riziĉne aktive

mora da iznosi najmanje 4 %.

2. Koeficijent odnosa ukupnog kapitala (zbir primarnog i sekundarnog kapitala) i ukupne


7

aktive ponderisanog rizikom mora da bude najmanje 8%, pri ĉemu je suma

sekundarnog kapitala ograniĉena na samo 100% od primarnog kapitala.1

Ako banka mora da poredi svoj primarni i sekundarni kapital u odnosu na ukupnu aktivu

ponderisanu rizikom kako bi odredila da li je adekvatno kapitalizovana, šta je onda to

rizikom ponderisana aktiva prema Prvom bazelskom sporazumu?

Svaka stavka aktive u bilansu stanja banke i svaka vanbilansna finansijska obaveza koja

je uĉinjena pomnoţi se sa ponderisanim faktorom rizika koji je projektovan tako da

reflektuju svu izloţenost kreditnom riziku. MeĊu vanbilansnim stavkama koje su najviše

pod prismotrom jesu: standby kreditna pisma koje banka izdaje kako bi podrţala opšte

obligacione vrijednosne papire i obveznice drţavnih i lokalnih vlasti, kao i zajmove i

emisiju hartija od vrijednosti poslovnim kompanijama i dugoroĉne, zakonski

obavezujuće kreditne obaveze koje banke ĉine svojim korporativnim klijentima. Prvi

bazelski sporazum postavlja uslov za bankare da podijele stepen izloţenosti riziku

svakog ugovora na dvije kategorije:

1. potencijalnu trţišnu izloţenost

2. tekuću trţišnu izloţenost.

Potencijalna trţišna izloţenost riziku odnosi se na opasnost od gubitka u nekom

budućem vremenu, ako klijent koji je ušao u trţišno osnovan ugovor sa bankom ne

uspije da izvrši svoje ugovorne obaveze. Suprotno, tekuća trţišna izloţenost riziku

projektovana je tako da izmjeri rizik od gubitka ukoliko klijent ne izvrši svoju dnevnu

obavezu predviĊenu ugovorom, što primorava banku da neuspjeli ugovor zamjeni

novim.

1 Ovaj meĊunarodni standard kapitala dozvoljava obligacionopravnom zaduţivanju koje ima izvorni prosjeĉni

rok od najmanje 5 godina da se raĉuna kao sekundarni kapital. Zajedniĉka maksimalna vrijednost

obligacionopravnog zaduţenja i srednjoroĉne prioritetne akcije koje su kvalifikovane za sekundarni kapital

ograniĉena je na 50% primarnog kapitala (neto od goodwilla i bilo koje druge materijalne aktive koju je

potrebno oduzeti). Alokacije za zajmove i gubici po poslovima lizinga, takoĊe se raĉunaju kao dodatni kapital,

pod uslovom da rezerve za gubitke od poslova zajma jesu opšte (a ne specifiĉne) rezerve i ne prelaze 1,25%

ponderisane riziĉne aktive. Sadrţaj sekundarnog kapitala predmet je diskrecionog prava nadzornih agencija

banaka u svakoj drţavi potpisnice Prvog bazelskog sporazuma.


8

Kod izbora visine ekonomskog kapitala koji se odnosi na kreditne rizike banke, potrebno

je imati u vidu da statistiĉa distribucija ovih rizika nije uvijek potpuno adekvatna osnova

za formiranje CAR. Naravno, za banku nije opasno ako u odreĊenom periodu doĊe do

jaĉeg odstupanja neoĉekivanih gubitaka naniţe već ako doĊe do odstupanja

neoĉekivanih rizika naviše. Kod determinisanja ekonomskog kapitala banke mora se

voditi raĉuna o tome da u stvarnosti distribucija neoĉekivanih rizika- naroĉito kreditnih

rizik- moţe da odstupi od normalne distribucije rizika poznato kao „iskošenost“

kreditnog rizika.

Kod determinacije ekonomskog kapitala, menadţeri banaka primjenjuju korekcioni

multiplikator kao faktor koji povećava ekonomski kapital banke u odnosu na vrijednost

koja bi se dobila samo na osnovu izloţenosti standardne devijacije. Visinu ovog

korekcionog faktora u principu odreĊuje menadţment banke, imajući u vidu svoje

iskustvene procjene u pogledu oblika distribucije rizika kod dotiĉne banke. Ovaj

korektivni multiplikator ĉesto ima vrijednost 1,65 ili 2,33 ĉime se mnoţi standardna

devijacija. Multiplikator od 1,65 odgovara nivou tolerancije od 5% dok je multiplikator

od 2,33 povezan sa nivoom tolerancije od 1%. Tako se dobije proizvod od 1,65σ ili

2,33σ kao mjerilo visine ekonomskog kapitala banke kojim se pokrivaju neoĉekivani

gubici u narednom periodu.

Nivo ekonmoskog kapitala banke trebalo bi izabrati tako da bude u skladu sa ţeljenim

rejtingom banke pri datim rizicima. Prag tolerancije trebalo bi da bude u skladu sa

targetiranim rejtingom banke. Tako se izraĉunava potreban ekonomski kapital banke

koji je konzistentan sa ţeljenim rejtingom banke. Bazelskim sporazumom je dogovorena

minimalna stopa kapitala u odnosu na riziko ponderisanu aktivu banaka, s tim da

supervizorske institucije u zemljama mogu da odrede i više stope kapitala.

Za izraĉunavanje obaveznog nivoa kapitala za svaku banku se na osnovu bazelskog

sporazuma primjenjuju koeficijenti kreditnog rizika na sve bilansne i vanbilansne

pozicije. PredviĊeno je pet grupa koeficijenata kreditnog rizika od 0,10,20,50,100 %.

Svaka bilansna i vanbilansna pozicija se mnoţi odgovarajućim koeficijentom kreditnog

rizika da bi se dobila riziko ponderisana aktiva.


9

Koeficijent rizika od 0% primjenju se na potraţivanja banaka prema centralnoj banci i

centralnoj drţavi.

Koeficijent kreditnog rizika od 20 % primjenju se na potraţivanja banaka prema drugim

bankama u okviru OECD ili van tog podruĉja, ukoliko ta potraţivanja banaka imaju rok

do godinu dana.

Koeficijent kreditnog rizika od 50 % primjenjuje se na potraţivanja banaka po osnovu

hipotekarnih kredita, jer je empirijski konstatovano da su gubici banaka po tom osnovu

relativno niski.

Koeficijent kreditnog rizika od 100 % primjenjuje se na potraţivanja banaka prema

kompanijama u privatnom sektoru kao i prema kompanijama u javnom sektoru.


10

2. UPRAVLJANJE KREDITNIM RIZICIMA I MODELI MJERENJA

KREDITNOG RIZIKA

Od postojanja banaka u centru paţnje bankara je kreditni rizik, kao mogućnost da duţnik

postane nesposoban za ispunjavanje ugovorenih obaveza , što se nepovoljno odraţava na

zaradu i kapital banke.

Kreditni rizik prisutan je u svakoj aktivnoj stavki,svakoj transakciji u kojoj je banka

izloţena prema drugim bankama ili svojim klijentima.

Izloţena klijentu, u smislu da on ne uspije podmiriti obaveze, npr.vratiti kredit, platiti

kamate i naknade. Rizik ne postoji samo kod kreditiranja, javlja se u trgovanju te

investiranju u vrijednosne papire, u aktivnostima hedginga, u sluĉajevima kad je banka

posrednik u korist klijenta, ili prilikom izdavanja garancija. No ipak, posebnu opasnost

nosi koncentracija izloţenosti kreditnom riziku, jer je ona jedan od glavnih uzroka

propasti nekih banaka u krizi s kraja 90-ih godina.

Od kreditnog rizika banke se štite tako da prije odobravanja kredita ĉine analizu

tj.procjenjuju kreditne sposobnosti klijenata, i tek kad se uvjere u kreditnu sposobnost

klijenata, odobravaju kredit. Osim toga banke se štite uzimanjem duţnikove imovine

(stan, auto, industrijska postrojenja ) u zalog za siguran povrat kredita.2

Banke se mogu koristiti razliĉitim metodama za svrstavanje kredita u skupine u svrhu

procjene kreditnog rizika i vrednovanja. Na primjer, krediti se mogu svrstavati u skupine

na temelju jednog ili više sljedećih obiljeţja: procijenjene vjerojatnosti neispunjavanja

obveza ili rangiranja kreditnog rizika, vrste kredita, vrste proizvoda, trţišnog segmenta,

geografske lokacije, vrste kolaterala ili statusa proteklog roka dospijeća. Napredniji

modeli za procjenu kreditnog rizika ili metodologije za procjenu budućih novĉanih

tokova, ukljuĉujući sustave za rangiranje kreditnog rizika, mogu ukljuĉivati nekoliko tih

obiljeţja.

2 Npr. hrvatske banke su mnogo nauĉile o upravljanju kreditnim rizikom, iz krize 90-ih godina. Postale su

konzervativnije, iako još mogu poboljšati kreditne analize.


11

Procjene gubitaka po kreditima se mogu razlikovati meĊu pojedinim drţavama zbog

razliĉitih razloga ukljuĉujući razlike u raĉunovodstvenim i regulatornim okvirima.

Provedba Basela II i konvergencija raĉunovodstvenih okvira na meĊunarodnoj razini

(primjerice kroz provedbu MSFI-ja) mogu smanjiti te razlike. U svakom sluĉaju dobra

procjena kreditnog rizika i politike i prakse vrednovanja ne ovise o svrsi mjerenja

ispravaka vrijednosti ili procijenjenih gubitaka po kreditima. Drugim rijeĉima, isti dobar

sistem praksi za procjenu kreditnog rizika daje informacije ili rezultate koji se mogu

koristiti u mjerenju gubitaka po kreditima za procjenu kreditnog rizika, u

raĉunovodstvene svrhe i za procjenu adekvatnosti kapitala banke. Stoga to moţe dovesti

do toga da se sliĉni iznosi gubitaka po kreditima koriste kao input u procjeni kreditnog

rizika, u raĉunovodstvu i u svrhu izraĉuna adekvatnosti kapitala.

2.1.1. Struktura kreditnog rizika

Da bi izlaganja o bankarskim rizicima bila što jasnija, postoji klasifikacija rizika u tri

kategorija i naĉini njihovog finansiranja.

Oĉekivani gubitak je prosjeĉni godišnji gubitak na osnovu kreditnog rizika koji banka

izraĉunava na osnovu statistiĉkih serija iz prethodnog perioda.MeĊutim,stvarni gubitak

diferira iz godine u godinu u odnosu na oĉekivani gubitak u oba pravca.Pri tome

banka,opet na osnovu statistiĉke serije iz prethodnog perioda,utvrĊuje veliĉinu

odstupanja godišnjih gubitaka od višegodišnjeg prosjeka.Ovogodišnje odstupanje od

višegodišnjeg prosjeka je neoĉekivani gubitak koji u velikoj mjeri zavisi od faze

ekonomskog ciklusa. Ali postoje i stresni gubici koji nastaju u kontekstu

najnepovoljnijeg scenarija.

Prema tome razlikuje se:

- oĉekivani gubitak banke pokazuje cijenu rizika banke u godišnjem prosjeku;

- neoĉekivani gubitak daje informaciju o tome koliko stavrni gubici variraju iz

godine u godinu u odnosu na prosjek;


12

- stresni gubitak pokazuje koliko moţe da iznosi gubitak banke u najnepovoljnijem

scenariju 3

Oĉekivani gubitak banka pokriva iz svojih rezervi,s tim da se moţe uticati na smanjenje

te vrste gubitka u narednom periodu samo promjenom poslovne strategije.Neoĉekivani

gubitak bi trebalo da u toku ekonomskog i kreditnog ciklusa ima nultu vrijednost,tj.da se

„ispeglaju“ pozitivna i negativna odstupanja od prosjeĉnog gubitka.Za pokriće stresnog

gubitka krajnju zaštitu vrši kapital banke,ali se primarna zaštita ostvaruje kroz sistem

limita i procedura u vezi sa rizikom.

2.1.2. Analiza kreditnog rizika

Kreditni rizik je karakteristika svakog kreditnog odnosa,dakle i odnosa banke i njenog

komitenta kojem je banka plasirala kredit.Cilj analize kreditnog rizika za banku je zaštita

od gubitaka kojima je izloţena.Ocjena kreditnog rizika moţe biti objektivna i

subjektivna.

Prva je ona koja je zasnovana na usvojenoj politici i metodologiji ocjene kreditne

sposobnosti i boniteta banĉinih komitenata,a druga subjektivna ocjena kreditnog rizika je

ona koja se bazira na iskustvu i intuiciji iskusnih bankarskih analitiĉara.Ova podjela nije

striktna jer je meĊusobno povezana.Kako se kreditni rizik apsolutno ne moţe

eliminirati,u njegovoj analizi ide se na njegovo minimiziranje,što je za banku

prihvatljivo.

Osnovni elementi upravljanja kreditnim rizikom su sljedeći:

1. identifikacija izloţenosti kreditnom riziku,

2. procjena kreditnog rizika

3. kontrola kreditnog rizika

4. finansiranje kreditnog rizika

3 Alberto Togni, Balancing the Risk , Swiss Bank Corporation Economic and Financial Prospects, decembar

1997.str.127


13

5. administracija upravljanja kreditnim rizikom

1. Ova faza podrazumjeva kreiranje stalnog procesa otkrivanja kreditnog rizika,kako bi

se mogli identificirati resursi-kreditna sredstva banke za koja je banka odgovorna.

2. Procjena rizika je faza mjerenja finansijskog rizika analizom frekvencije i obima

gubitaka u prošlosti uz procjenu budućih vjerovatnoća nastanka gubitaka.

3. Kontrola rizika je faza potpunog eleiminaisanja rizika i gubitaka ili njegovo

smanjivanje.

4. Finansiranje rizika je obezbjeĊenje adekvatnih finansijskih sredstava za sluĉaj

nastanka rizika.

5. Administracija upravljanja rizikom podrazumjeva razvijanje adekvatih poslovnih

tehnika i postupaka kojima se najefikasnije obavlja proces upravljanja kreitinim rizikom.

U procesu vrijednovanja i procjene rizika koriste se razliĉite tehnike i modeli simulacije

tj. predviĊanja.Za jedan sluĉajan gubitak rizik moţemo ovako procjeniti:

1. najveći mogući gubitak koji moţe nastati pod pretpostavkom najgorih uslova

2. najveći vjerovatni gubitak je onaj koji se moţe oĉekivati pod ¨prosjeĉnim¨ uslovima

poslovanja.

Naĉin finansiranja kreditnog rizika odnosno gubitka na raĉun banĉinog fonda tj. kapitala

je najskuplji naĉin i zato ga treba izbjeći tj. minimizirati.

Gubici po kratkoroĉnim kreditima mogu se naprimjer klasificirati na slijedeći naĉin:

1. gubici po kreditima koji su odobreni tek nakon obuhvatnog kreditnog istraţivanja i

analize,

2. gubici po kreditima koji su odobreni na osnovu neadekvatnih informacija i analiza,

3. gubici po kreditima iza kojih su stajali motivi i interesi rukovodioca banke


14

Gubici pod taĉkom 1. predstavljaju normalne rizike i gubitke kredita koji nastaju iako je

profesionalno i savjesno analizirana i ocjenjena kreditna sposobnost zajmotreaţioca

kredita.

Postoji i podjela kreditnog rizika na:

1. rizik neizvršavanja blagovremene otplate kredita

2. rizik nelikvidnosti duţnika po kreditu (debitora)

Opći tipovi okolnosti koji uzrokuju pojavu i nastanak gubitka kredita:

1. neefikasno upravljanje kreditom

2. okolnosti u kojima se duţnik nalazi

3. okolnosti ekonomskog okruţenja

Vezano za prvi tip okolnosti rijeĉ je o nestruĉnosti i o nekompetentnosti koja se ogleda u

slijedećem:

a. loša procjena kreditne sposobnosti,gdje zbog struĉne nesposobnosti da se korektno i

adekvatno interpetiraju raspoloţivi podaci,dolazi do stvaranja novog,dodatnog rizika.

b. izostanak otplate kredita moţe se pripisati poslovnim performansama duţnika,ali

stvarni uzroci takvog gubitka su propusti koje je naĉinio kreditor u analizi kreditne

sposobnosti komitenta-debitora.

c. ukalkulisani rizik koji proizilazi iz same kreditne politike banke,izraţavajući ţelju da

se stekne veća dobit uz veći rizik.

Kreditni rizik se moţe prcizno izmjeriti i na toj osnovi graduirati skalu stepena

izloţenosti riziku.Zato treba posmatrati svaki pojedinaĉni kreditni plasman kao

individualni kreditni rizik,koji onda treba ukonpovati u rizik dosadašnjeg i budućeg

poslovanja komitenta.Prema kreditnom riziku se treba ponašati aktivno,kontinuirano i

sistematiĉno.To opet znaĉi da postupci i procesi procjene kreditnog rizika moraju biti


15

standardizirani.Neki od mogućih naĉina kvantificiranja (aproksimativnog) kreditnog

rizika su:

Odbaĉeni kreditni zahtjevi

1. indeks odbacivanja = --------------------------------

Primljeni kreditni zahtjevi

Otpisani gubici

2. indeks gubitka = -------------------------------

Sredstva za pokriće gubitka

(fondovi tj.kapital banke)

Naplata potraţivanja tokom mjeseca

3. indeks naplate i potraţivanja = -------------------------------------------

Potraţivanje tokom mjeseca

Kreditni rizik se moţe posmatrati kao stvarni i predviĊeni.Odnos izmeĊu ova dva rizika

nam daje trend rizika iako predviĊeni rizik proizilazi iz istorijskih podataka okretanjem

rizika.Svako odstupanje stvarnog u odnosu na predviĊeni rizik,treba detaljno

analizirati.To nam moţe objasniti tj. pokazati,koliko,kako i zbog ĉega se stvarni rizik

promjenio.

Posebnu vaţnost ima predviĊanje nastupanja perioda recesije u privredi,kada se

pogoršava finansijska snaga debitora i povećava stepen kreditnog rizika za


16

banke.Bankarska politika predviĊanja i ograniĉavanja kreditnog rizika ima širi znaĉaj

zbog slijedećeg:

1. ograniĉavaju se obimi eventualnih gubitaka bankarskih i drugih društvenih resursa,

2. poboljšava se selektivna i alokativna funkcija ukupnog ekonomskog sistema

3. banke uspostavljaju mehanizme ranog signaliziranja preduzećima da se pribliţavaju

zonama riziĉnog poslovanja.

Ocjena kreditnog rizika banaka tradicionalno se oslanja na takozvani metod ¨3

C¨,kasnije proširen na metod ¨¨5 C¨.Ovu su i metodi analize kreditne sposobnosti zaj

motraţioca kredita.

Nazivi su po poĉetnim slovima engleskih rijeĉi.

1. karakter (character)

2. kapacitet (capacity)

3. kapital (capital)

4. pokriće (collateral)

5. uslov (conditions)

1. Karakter zajmotraţioca pokazuje njegovu ţelju i spremnost da se dug po kreditu

otplati na vrijeme zajedno sa kamatama.Smatra se da je ovo poĉetni uslov za dobijanje

kredita.Ovaj elemenat kreditnog rizika i kreditne sposobnosti više se vezuje za

kreditiranje stanovništva a manje za kreditiranje privrede.

2.Kapacitet je sposobnost otplate kredita i smatra se najvaţnijim elementom ocjene

kreditnog rizika.Radi se o procjeni sposobnosti duţnika da iz tekućeg dohotka moţe da

vrati kredit sa kamatama.

3. Kapital pokazuje neto imovinu duţnika tj. to je zazlika izmeĊu aktive i obaveza

zajmotraţioca (duţnika).Kapital predstavlja krajnju osnovu za vraćanje kredita.


17

4. Pokriće (zalog) moţe biti uslov za dobijanje kredita.Moţe biti realno pokriće

(imovina),zatim vrijednosni papiri,itd.Ovaj elemenat nije toliko znaĉajan ako su ostala

ĉetiri adekvatna.Kredit moţe biti osiguran i garancijama nekog drugog preduzeća ili

osoba.

5. Uslovi ili okolnosti poslovanja odnose se na ekonomsko okruţenje ili makro uslove

koji mogu uticati na sposobnost vraćanja kredita.Na primjer u konjukturnim uslovima

kreditni rizik je mnogo manji nego u uslovima recesije a to znaĉi da će sposobnost

vraćanja kredita biti veća u konjukturi i obrnuto.

Empirijski je utvrĊeno da kod procjene kreditnog rizika najviše informacija daju:

1. stopa novĉane aktive (odnos likvidnosti sredstava i tekuće aktive)

2. stopa tekuće likvidnosti (odnos tekuće aktive i tekuće pasive)

3. stopa rentabilnosti (odnos neto dobiti i ukupne aktive)

4. stopa operativne efikasnosti (odnos tekuće aktive i realizacije)

5. stopa ravnoteţne strukture aktive (odnos tekuće aktive i ukupne aktive)

Ukoliko banka nije uplatila kredit odnosno kamatu u roku dana od dana dospjeća

vraćanja kredita,a nije došlo do reprogramiranja kredita,tada se smatra da se radi o

takozvanim problemskim kreditima.Ovi krediti mogu se svrstati u tri grupe:

1. substandardni krediti-su oni koji pokazuju lošije performanse od predviĊenih

2. sumnjivi krediti-su oni krediti kod kojih je povećan rizik da neće biti naplaćeni

3. krediti s gubitkom-su oni krediti koji su otpisani jer je prošao rok od 90 dana nakon

termina dospjelosti kredita.

U zapadnim zemljama banke formiraju specijalne rezerve pokrivanja kreditnih gubitaka

koji su po pravilu iznad oĉekivane visine u jednoj godini.Ove rezerve iznose oko 1% od

neto stanja odobrenih kredita.


18

Tolerantne stope oĉekivanih gubitaka pojedinih vrsta kredita su slijedeći:4

1. revolving kredit 0,5 do 0,75% od emitovanih kredita

2. dugoroĉni krediti 0,5 do 0,6% od stanja odobrenih kredita

3. kratkoroĉni krediti 0,15 do 0,25% od stanja kredita

4. stambeni krediti 0,1 do 0,15% od stanja ovih kredita

Istraţivanja u ameriĉkom bankarstvu su pokazala da se od ukupnog obima nekvalitetnih

kredita oko 28% vraća u zonu kvalitetnih,zahvaljujući blagovremenoj reakciji banaka i

duţnika kredita.UtvrĊeno je da su manje banke efikasnije u obnavljanju kvaliteta

kreditnih plasmana u odnosu na krupnije banke,što znaĉi da postoji inverzni odnos

izmeĊu veliĉine banke i stope rekonstrukcije (naplativih) kredita banke.

2.1.3. Analiza kreditne sposobnosti

Kreditna sposobnost se najĉešće definiše kao mogućnost uzimanja, korištenja i vraćanja

kredita pod odreĊenim (ugovorenim) uslovima kreditiranja. 5

Suština analize kreditne sposobnosti zajmotraţioca sa aspekta banke je u tome da banka

unaprijed tj.prije donošenja kreditne odluke o plasamanu kredita komitentu, što je

moguće preciznije ispita tj.utvrdi sposobnost zajmotraţioca da kredit vrati prema

uslovima iz ugovora o kreditu. Kreditna sposobnost sa aspekta banke je ograniĉena na

ispitivanje konkretnog stanja potencijalnog korisnika kredita, dok se bonitet odnosi na

ukupnu poslovnu situaciju prošlu, sadašnju i buduću. Bonitet ima dinamiĉko svojstvo i

širi je pojam od pojma kreditne sposobnosti. Oba termina je ipak teško razdvojiti jer su

meĊusobno povezani i isprepliću se.6

4 Jović S., Ibidem,Beograd, 1975. str. 353

5 Jurković P.; Poslovne finansije, „Narodne novine“, Zagreb, 1980., str.207

6 Forenbaher D.; Uvod u analizu kreditne sposobnosti radnih organizacija, Udruţenja banaka Jugoslavije,

Beograd, 1976.str.287


19

Ocjena kreditnog rizika pomoću metoda „5C“ predstavlja grubu ili preliminarnu analizu

zahtjeva za kredit. Zbog toga se koristi ĉitav arsenal metoda, tehnika i kriterija ocjene

spremnosti kreditne sposobnosti zajmotraţioca. Sve ove kriterije moţemo podijeliti na:

1) standardne metode i kriterije ocjene kreditne sposobnosti,

2) novije metode i kriterije ocjene kreditne sposobnosti

U okviru standardnih metoda, najpoznatiji su:

1) metod komparativne analize bilansne strukture

2) metod trendnih stopa (metod analize trenda),

3) metod racio analize (metod koeficijenata ili relativnih odnosa povezanih finansijskih i

poslovnih kategorija)

U novije metode analize kreditne sposobnosti spadaju predviĊanje nesolventnosti i

bankrotstva zajmotraţioca kredita. (Z-score analiza i Zeta-analiza).

1) Suština metode komparativne analize je poreĊenje (komparacija) bilansa stanja i

uspjeha u zadnjih nekoliko godina, a po principu opadajuće likvidnosti aktive i pasive

(bilansa stanja). Bilans uspjeha prikazuje neto-prihod i neto-profit. Za ovaj metod

analize potrebna je odgovarajuća klasifikacija bilansnih pozicija.

2) Metod analize trenda zasniva se na tome da se najvaţnije bilansne pozicije mogu

prikazati u relativnim iznosima tj.u procentima, stopama ili indeksima. Tako se dobijaju

podaci i informacije o smjeru i dinamici poslovnih promjena zajmotraţioca. Analiza se

izvodi za pet ili više godina na bazi adekvatne bilansne šeme. Šema sadrţi podatke

grupisane u pet odjeljaka:

1) bilans stanja sa pozicijama koje odgovaraju finansijskom izvještaju preduzeća srednje

veliĉine


20

2) bilans uspjeha sa podacima o profitu i gubitku

3) neto-profit poslije oporezivanja, zatim vrijednost kapitala

4) znaĉajni racio pokazatelji

5) izvori i upotreba sredstava

3) Metod racio analize bazira se na racio-brojevima koji su ustvari koliĉnici koji opisuju

odnos dvije bilansne pozicije koje su funkcionalno povezane tako da njegova veliĉina

pruţa relevantnu informaciju. Analizom godišnjih promjena racia dobija se nalaz koji

omogućava kratkoroĉno prognoziranje ranije kreditne sposobnosti zajmotraţioca.

Obiĉno se obuhvataju ĉetiri grupe racia pokazatelja:

racia likvidnosti indikator je sposobnosti preduzeća da izvršava svoje tekuće obaveze

racia aktivnosti- pokazuje koliko efikasno preduzeće koristi svoja raspoloţiva sredstva u

cilju ostvarivanja prihoda.

racia finansijskog leverage-a („efekat poluge“)- pokazuje u kojoj mjeri preduzeće koristi

pozajmljena finansijska sredstva. Leverage se odnosi na pribavljanje sredstava

zaduţivanjemili izdavanjem dionica.

racia rentabilnosti-mjere efikasnost rukovoĊenja preduzećem.

Novije metode ocjene kreditne sposobnosti zajmotraţioca su kompleksnije i nastoje

dinamiĉki sagledati indikatore kreditne sposobnosti, koristeći tzv.diskriminacionu

analizu, multivarijacionu analizu itd.

Jedna od ovih metoda je Z-score analiza (raĉun, poentiranje) finansijske slike preduzeća

na bazi odgovarajućeg kriterija. Suština ove metode je prevazilaţenje razlika izmeĊu

koeficijenta tradicionalne kreditne analize i egzaktnih parametara dobijenih na bazi

statistiĉkih metoda. Koristi se diskriminacioni pristup sintetiziranog mjerenja većeg


21

broja izabranih pokazatelja kreditne sposobnosti, kako bi se dobio jedinstven tzv.Z

indikator.

Orginalni Z-model je:

Z= 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3+ 0,6X4 + 1,0X5

Gdje su: X1- odnos tekuće aktive i ukupne aktive

X2- odnos neto dobiti i ukupne aktive

X3- odnos bruto dobiti i ukupne aktive

X4- odnos trţišne vrijednosti kapitala i knjogovodstvene vrijednosti

ukupnih obaveza

X5- odnos realizacije i ukupne aktive

Vrijednosti Z- indikatora su:

Z≥2,99 ................................. bezbjedna zona

2,99>Z<1,81.........................siva zona

Z< 1,81................................zona bankrotstva

Druga metoda je Zeta metoda. Definiše se kao druga generacija Z indikatora i sastoji se

u proširenju modela sa pet na sedam varijabli. Ova metoda je dobra za dugoroĉna

predviĊanja. Z i Zeta metodi analize kreditne sposobnosti u suštini utvrĊuju poziciju

solventnosti debitora i nivo potencijalnog rizika u sluĉaju kreditnog plasmana. Na


22

osnovu ovih metoda banke mogu izraditi kreditne liste na kojima su graduirani

potencijalni debitori i oznaĉene taĉke kritiĉnog rizika.

Banke mogu koristiti i publikovanje tj.specijalne liste kreditne sposobnosti ili poslovnog

boniteta debitora, koji saĉinjavaju specijalne finansijske institucije.

Jedan od posebnih kriterija kreditne sposobnosti jeste i kriterij komitentskog odnosa.

Odnos banke prema komitentima odreĊuju ovi kriteriji:

- povjerenje izmeĊu banke i komitenta

- pravna i poslovna sposobnost komitenta

- solventnost komitenata

- ocjena budućeg ulaganja sredstava, te općih i posebnih uvjeta (konjuktura, stanje

sredstava banke i sl.)

- rizik ulaganja i zaštita od rizika

kriterij komitentskog odnosa polazi od toga da prednost kod dobijanja kredita ima onaj

komitent koji svoje depozite drţi kod banke, jer time uĉestvuje u formiranju izvora

sredstava i kreditnog potencijala banke. Ovaj kriterij do izraţaja dolazi u

meĊubankarskoj konkurenciji. Komitentski odnos, banka ocjenjuje na osnovu ovih

elemenata:

1) da li komitent drţi depozite po viĊenju i oroĉene depozite kod dotiĉne banke

2) da li komitent ove depozite drţi kod drugih banaka

3) koji su kvantumi ovih depozita koje komitent u prosjeku drţi kod dotiĉne banke i koji

kvantumi drţanja depozita su kod drugih banaka.

Suština analize kreditne sposobnosti preduzeća svodi se na dobijanje što preciznijih

odgovora na pitanja:

- Da li preduzeće- korisnik kredita moţe na vrijeme isplaćivati dospjele obaveze?


23

- Da li su realna i likvidna njegova potraţivanja i zalihe?

- Da li preduzeće ostvaruje realnu stopu prinosa?

- Do koje granice se moţe smanjivati profitna stopa preduzeća a da to ne dovede u

pitanje mogućnost isplate kamata, renti, glavnice kredita i sliĉno?

- Da li je finansijsko stanje preduzeća stabilno?

U datu kreditnu analizu nuţno je unijeti i vremensku komponentu, u zavisnosti od toga,

da li se radi o kratkoroĉnom ili dugoroĉnom kreditu.

Pri donošenju odluke o davanju kredita, za potrebe kreditne analize koriste se sledeći

pokazatelji:

- karakteristike preduzeća,

- kapital preduzeća,

- kapacitet preduzeća,

- uslovi obezbjeĊenja kapitala (collateral),

- uslovi poslovanja preduzeća (conditions).

Informativnu osnovu za analizu kreditne sposobnosti ĉine bilansni izveštaji preduzeća,

tekući poslovni rezultati, interne analize, eksterne analize odreĊenih banaka, agencija i

sl., pri ĉemu se posebno analiziraju stanja, oblici i vrste zaliha i tok gotovine u

preduzeću (cash flow).

Da bi se napravila valjana kreditna analiza, analitiĉar mora raspolagati kvalitetnim

poslovnim izveštajima i informacijama. Takvi podaci se obezbjeĊuju procedurom

obavezne kontrole bilansa preduzeća.

Osnove kreditnog rizika leţe u potencijalnoj opasnosti od ostvarenja nepovoljnih

dogaĊaja

Opcije za upravljanje rizikom: izbeći, prihvatiti, preneti i umanjiti ili ublaţiti.


24

Kreditni proces obavezno sadrţi sledeće informacije( u daljem radu će biti naveden

primjer obrade zahtjeva):

a.) trenutnu poziciju potencijalnog korisnika kredita, pravni status, menadţment;

b.) pretpostavke koje su se koristile u izradi biznis plana;

c.) ciljnu poziciju;

d.) finansijski resursi potrebni za realizaciju projekta.

2.1.4. Kreditni rejting zajmoprimca

Da bi se smanjio kreditni rizik, potrebna je odgovarajuća standardizacija procedura i

dokumentacije koja se traţi. Ovo vodi standardizaciji rangiranja zajmoprimaca (credit-

rating procedure) koja je tradicionalna u komercijalnom bankrastvu i izvještavanju o

stanju kreditnog portfolia. To moţe biti jednostavan sistem rangiranja po kome se

jedinstvena ocjena daje svakom kreditu koja odraţava kreditni kvalitet (credit quality)

zajmoprimaca i kod kojeg se posmatra opšta kreditna sposobnost zajmoprimca. Moguć

je i dvostepeni pristup kada se daje rejting zajmoprimcu i kreditu, s tim da se u ovom

drugom sluĉaju paţnja posvećuje obezbjeĊenju i odredbama ugovora.

Kreditni rejting sistem banke (ocjene od 1 do 10 ) zasnovane na kvalitetu zajmoprimca

odnosno ocjeni njegove kreditne sposobnosti su slijedeći:

1. Bez rizika (risk free)- za zajmoprimce ĉija se kreditna sposobnost ne dovodi u pitanje.

Ovaj rang je, po pravilu, rezervisan za vlade najvećih industrijskih zemalja, nekoliko

banaka svjetske klase i nekoliko multinacionalnih kompanija.

2. Minimalni rizik- za zajmoprimce vioskog kvaliteta, gdje gotovo da ne postoji kreditni

rizik, s obzirom na odliĉan kvalitet aktive i upravljanje njome, sa stabilnim

projektovanim prilivom gotovine, koji omogućava likvidnost i izvršenje obaveza po

kreditu. Ovaj rang se obiĉno daje velikim nacionalnim kompanijama.

3. Umjereni rizik- za zajmoprimce koji raspolaţu dobrim kvalitetom i likvidnošću, kao i

sa odgovarajućim kapacitetom za servisiranje duga, ali postoje elementi koji ukazuju na


25

to da se mogu u budućnosti pojaviti odreĊene teškoće u izvršavanju obaveza. Ovaj rang

se obiĉno daje većim regionalnim ili nacionalnim kompanijama.

4. Rizik ispod prosjeka- za solidne zajmoprimce, ali sa slabijim performansama od

prethodne tri rangirane i sa nekim karakteristikama poslovanja (priroda biznisa, cikliĉni

trendovi) koji mogu uticati na likvidnost, stabilnost i gotovinski priliv. Ovaj rang se

obiĉno daje dobrim regionalnim ili odliĉnim lokalnim kompanijama.

5. Prosjeĉan rizik- za zajmoprimce sa zadovoljavajućim kvalitetom aktive i likvidnosti,

dobrim kapacitetom za servisiranje duga i dobrim menadţmentom na svim kritiĉnim

pozicijama, ali sa mogućnostima za to da doĊu godine sa padom prihoda ili ĉak gubitka.

Ovaj rang se obiĉno daje solidnim lokalnim kompanijama. Za ove komitente moţe se

traţiti obezbjeĊenje kod normalnog odobravanja kredita, ali i ne mora.

6. Rizik na koji treba obratiti paţnju- zajmoprimci koji poĉinju da pokazuju natprosjeĉan

rizik kroz trend smanjenja prihoda, povećani leveridţ, nategnuti priliv gotovine i

slabljenje trţišne pozicije, ukljuĉujući i slabljenje performansi grane kojoj pripadaju. Za

ove komitente se obiĉno traţi obezbjeĊenje kod normalnog odobravanja kredita.

7. Potencijalna slabost- zajmoprimac pokazuje znakove potencijalne slabosti u

izvršavanju kreditnih obaveza, iako još uvijek nema gubitaka, ali se mora voditi raĉuna o

kvalitetu zaštitne pozicije banke i obezbjeĊenja. Mada je trend performansi zajmoprimca

silazan, mogući su preokreti i poboljšanje situacije.

8. Definitivna slabost, ali bez gubitka- zajmoprimac pokazuje definitivno znakove

slabosti koji će ugroziti likvidnost duga, ali još nije bilo gubitaka. Postoji velika

vjerovatnoća da će doći do gubitaka kamate i/ili glavnice, ako se slabosti ne otklone.

9. Potencijalni gubitak- za zajmoprimce iz ove kategorije je karakteristiĉno da pokazuju

sve znakove slabosti, koji će dovesti do toga da, na bazi sada raspoloţivih ĉinjenica,

postoji vrlo visoka vjerovatnoća da neće izvršiti svoju obavezu isplate glavnice ili ne u

cijelosti.


26

10. Gubitak- zajmoprimac se proglašava nesposobnim da otplati neosiguran dug, a

zajmovi ovog zajmoprimca se smatraju nenaplativim, ili se njihovo odrţavanje u aktivi

banke ne moţe smatrati opravdanim. Ovo ne znaĉi da je kredit apsolutno nenaplativ, ili

bar ne djelimiĉno, ali nema praktiĉnih razloga da se ne izvrši otpis, ove baziĉno

bezvrijedne aktive, ĉak iako je moguća djelimiĉna naplata u budućnosti.

Većina kreditora razliĉitog profila danas koristi sisteme kriterijuma sa zbirom poena

(credit scoring system) za rzmatranje zahtjeva za odobrenje kredita. Sistem kriterijuma

sa zbirom poena ima prednost zbog toga što moţe brzo da se obradi veliki broj kreditnih

zahtjeva uz minimalan rad, ĉime se smanjuju operativni troškovi, a ovi sistemi mogu da

budu i efikasna zamjena za odluĉivanje u sluĉaju kada se radi o neiskusnim

sluţbenicima za odobravanje kredita, ĉime se kontrolišu gubici nastali zbog spornih

dugovanja. Mnogim klijentima odgovara povoljnost i brzina kojom se njihovi kreditni

zahtjevi obraĊuju putem ovog sistema.

Nefleksibilni sistem procjene krditne sposobnosti moţe da predstavlja veliku opasnost za

program potrošaĉkih kredita institucija koje odobravaju ove zajmove.

Tabela br.1. Glavni faktori modela kriterijuma sa zbirom poena i vrijednosti poena

Faktori za odreĊivanje kreditne

sposobnosti

Vrijednost poena

1. Profesija klijenata ili oblast poslovanja

Struĉno ili poslovno izvršno lice 100

Kvalifikovani radnik 80

Sluţbenik 70


27

Student 50

Nekvalifikovani radnik 40

Sluţbenik sa skraćenim radnim vremenom 20

2. Stambeni status

Posjeduje kuću 60

Rentira kuću ili stan 40

Ţivi sa prijateljem ili roĊakom 20

3. Kreditni rejting

Odliĉan 100

Prosjeĉan 50

Nema podataka 20

Siromašan 0

4. Vrijeme provedeno na sadašnjem poslu

Preko jedne godine 20

Godinu dana i manje 10

5. Telefon u kući ili stanu

Da 20


28

Ne 0

6. Broj izdrţavanih lica koje je prijavio

klijent

Nema 30

Jedno 30

Dva 40

Tri 40

Više od troje 20

7. Depozitni raĉuni

Tekući i štedni 40

Samo štedni raĉuni 30

Samo tekući raĉuni 20

Nema 0


29

. Tabela br.2- Zbir poena za odobravanje iznosa kredita

- vrijednosti izraţene u hiljadama

Vrijednost ili zbir poena Odluka o kreditu

280 poena ili manje Odbiti zahtjev

290-300 poena Odobriti kredit do 1000 USD





410-430 poena Odobriti kredit do 10.000 USD

U svakom sluĉaju banke, menadţmentska struktura u bankama koristi razne strategije u

cilju zaštite od kreditnog rizika. Banke vrše selekciju kreditnih zahtjeva, ĉime se djeluje

u pravcu minimiziranja kreditnih rizika kroz interne rejting sisteme kojima se utvrĊuje

kreditna sposobnost (bonitet) zajmotraţioca.

2.1.7. Strategije zaštite banaka od kreditnog rizika

Menadţmentske strukture u bankama koriste kombinaciju raznih strategija u cilju zaštite

od kreditnog rizika


30

Prvo, banke vrše selekciju kreditnih zahtjeva u pravcu minimiziranja kreditnog rizika.

Kod selekcije kreditnih zahtjeva banke koriste interne rejting sisteme. Time se utvrĊuje

stepen kreditne sposobnosti. Ukoliko duţnik spada u kategoriju sa većim stepenom

rizika, od njega se traţi da plati veću kamatnu stopu kao kompenzaciju za povećani rizik.

Drugo, banke primjenjuju zaštitne klauzule ( covenants) kojima sprjeĉavaju takvo

ponašanje duţnika koje bi u toku trajanja kreditnog odnosa pogoršalo njihovu kreditnu

sposobnost. Ukoliko bi duţnici ( posebno kompanije) prekršile neku od zaštitinih

klauzula, banke imaju pravo da odmah zahtjevaju otkaz daljeg korištenja kredita. Banke

po pravilu koriste ovu klauzulu da bi izvršile pritisak na duţnike (kompanije) da svoja

ponašanja usklade sa odredbama iz zaštitnih klauzula i time vrate kreditni rizik na

prethodni nivo.

Treće, banke mogu da smanje kreditni rizik putem kolaterala ili dobijenih garancija u

odnosu na svoja kreditna potraţivanja.

Ĉetvrto, banke primjenjuju sistem limita u smislu maksimalnog iznosa kredita koji se

moţe odobriti odreĊenom duţniku ili zemlji ili grani privrede u odnosu na kapital banke;

maksimalnog odnosa izmeĊu riziĉnih i ukupnih aktiva; minimalnih proporcija likvidne

aktive (novca i drţavnih kratkoroĉnih papira) u odnosu na ukupne aktive.

Peto, banke vrše diverzifikaciju svojih kreditnih aktiva, ĉime se smanjuje njihov

portfolio rizik.


31

2.2. Modeli mjerenja kreditnog rizika

Mjerenje rizika7 obiĉno poĉinje autonomno na razliĉitim baznim linijama unutar

finansijskih institucija. Da bi mogli komparirati ove tehnike svaka od njih mora biti u

skladu sa općim standardima mjerenja rizika. Posljednja istraţivanja su konvergirala se

kroz upotrebu ekonomskog kapitala kao standarda za rizik. Ekonomski kapital moţemo

definisati kao iznos kapitala koji zahtjeva transakcija ili poslovna jedinica da bi mogla

podnijeti nastali ekonomski rizik, kojeg procjenjuje sama organizacija.

Kako izraĉunavanje VaR tako i analiza stresa i kreditnog rizika, zhatjevaju intenzivan

razvoj odgovarajućih finansijskih i statistiĉkih modela, tj.detaljno poznavanje metoda

kvantitativnih finansija, trţišnih instrumenata, regulative, itd.

Pri tome, modeliranje u našim uslovima nije lakše nego je teţe u odnosu na razvijene

zemlje zbog nedostatka ili lošeg kvaliteta podataka, ĉeste promjene regulative,

nedovoljna integracija sa drugim trţištima, itd.

Situacija u pogledu mjerenja kreditnog rizika je olakšana bankama u razvijenim

zemljama, gdje postoji razvijeno finansijsko trţište koje emituje relativno brzo

relevantne informacije vezane za pojedine kompanije ( na primjer, kretanje cijene akcija

pod uticajem tekućih poslovnih rezultata), kao i sekundarno trţište bankarskih kredita i

hartija od vrijednosti na kome se moţe pratiti trenutna cijena kredita i hartija od

vrijednosti pojedinih kompanija, odnosno zbog postojanja specijalizovanih kompanija,

rejting agencija, koje vrše kreditno rangiranje kompanija i njihovih hartija od vrijednosti.

Pri tome, utvrĊivanje kreditnog rejtinga konkretnog duţnika, odnosno hartije od

vrijednosti koju je emitovao, zasniva se više na indikatorima prethodnog poslovanja,

nego budućim performansama, koje je mnogo teţe procijeniti.

Inaĉe, za mjerenje kreditnog rizika na nivou ukupnog portfelja banke moţe se koristiti

nekoliko modela od koji su najpoznatiji: KMV model, CreditMetrics model, CreditRise

+ model, i model zasnovan na ocjeni portfelja. Postoje i druge analize i mjerenja

kreditnih rizika kao što su probabilistiĉki modeli mjerenja, taĉnije postoji kreditni biro

7 Generiĉki termin koji oznaĉava širok dijapazon tehnika.


32

za fiziĉka lica i odgovarajuća gotova rješenja koja prate kretanje kreditnog rizika

banaka.

2.2.1. CreditMetrics model

Aprila 1997. godine je prvi put publikovan model na osnovu kojeg se moţe mjeriti

kreditni rizik širokog niza instrumenata i njihovih portfolija, polazeći od portfolio teorije

i VAR metodologije. Radi se o modelu CreditMetrics koji je publikovala banka

J.P.Morgan, a raĊen je u kooperaciji sa Bank of America, BZW, Deutsche Morgan

Grenfell, Swiss Bank Corporation, Union Bank of Switzerland i KMV Corporation.8

Suština ovog modela je da daje kvantitativni okvir za sagledavanje promjene kreditnih

rejtinga kao i neplaćanje kreditnih obaveza (default). Za razliku od tradicionalne analize

(npr. Z-score modela) koji samo daju vjerovatnoće izvršavanja i neizvršavanja kreditnih

obaveza duţnika, CreditMetrics daje permanentnu rekalkulaciju promjene kvaliteta

bankarskih zajmova kao i trţišne vrijednosti portfolija zajmova.

Koncept CreditMetrics predstavlja koncept evaluacije kreditnog rizika širokog

spektruma finansijskih instrumenata i portfolija tih instrumenata, kao i portfolija kredita

banke pomoću VAR metodologije i portfolijo teorije. Credit Metrics omogućava

evaluaciju individulane i portfolio VAR. Pri tome ovaj koncept prvo odreĊuje profil

izloţenosti riziku svake pozicije u kreditnom portfoliju. Zatim se izraĉuna volatilnost

svake pozicije usljed povećanja ili smanjenja kreditnog rejtinga kompanija za kredite

koje su koristile a nisu otplatile. Svaka promjena rejtinga konvertuje se u promjenu

trţišne vrijednosti zajmova kompanija. Agregiranjem volatilnosti individualnih kreditnih

instrumenata dobija se portfolio volatilnosti.

Prema Cornettu i Saundersu, CreditMetrics procjenjuje individualnu i portfolio

vrijednost pod rizikom uzrokovanu kreditom u tri koraka9 .UtvrĊuje profil izloţenosti

svake pozicije portfolija. Polazi od toga da razliĉiti tipovi instrumenata kreiraju kreditni

8 J.P.Morgan, Introduction to CreditMetrics, New York, J.P.Morgan Securities, april 1997.

Model je interpretiran na osnovu knjige Cornett/Saunders, Fundamentals of Financial Institutions Managment,

Boston, 1999, glava 11,str 476. 9 Cornett, Saunders 1999., str.204


33

rizik i inkorporira izloţenost konvencionalnih instrumenata, kao što su flotirajuće stope

kredita. TakoĊe obezbjeĊuje okvir u kome razmatra manje profile izloţenosti, kao što su

: neiskorištenje kreditne obaveze, kreditna pisma, i komercijalni kreditni aranţmani

(npr.trgovinski krediti).

Izraĉunavanje volantilnosti vrijednost svakog instrumenta uzrokovanu mogućim

povećanjima, smanjenjem kreditnog rejtinga i defaultima. Vjerovatnoće se pripisuju

svakom mogućem kreditnom sluĉaju- povećanju, smanjenju kreditnog rejtinga i

defaultu. Vjerovatnoća da će se tokom vremena desiti promjena rejtinga procjenjuje se

pomoću historijski zasnovane „tranzicione matrice“, koja reflektuje historijske primjere

povećanja ili smanjenja kreditnog rejtinga (npr. historijska vjerovatnoća da kreditni

rejting padne sa BB na B u toku jedne godine moţe biti 5 %). Svaka promjena rejtinga

konvertuje se u efekat trţišne vrijednosti na osnovu kojeg se izraĉunavaju oĉekivana

trţišna vrijednost i volatilnost trţišne vrijednosti svakog sredstva.

Razmatranje korelacije izmeĊu promjena vrijednosti individualnih pozicija u koraku 2) i

kombinuje volatilnost individualnih instrumenata da bi se dobila agregatna portfolio

volatilnost.

2.2.2. Probabilistički modeli mjerenja difolta kompanija i fizičkih lica-

Kreditni biro

Osim navedenog CreditMetrics modela postoji i tzv. probabilistiĉki model mjerenja

difaulta kompanija i fiziĉkih lica, odnosno za fiziĉka lica postoji kreditni biro. Kreditni

biro ima zadatak da prikuplja podatke o kreditnoj izloţenosti graĊana i da ih dostavlja

bankama, da bi one mogle brţe i lakše da odobravaju razliĉite zajmove svojim

klijentima. Kreditni biro do podataka o graĊanima dolazi na osnovu njihove pismene

saglasnosti, a osnivanje ovakvih institucija dovodi do veće finansijske discipline na


34

domaćem trţištu, pri ĉemu će se smanjiti kreditni rizik banaka i vremenom će doći do

pada bankarskih kamatnih stopa.

Jedan od efekata osnivanja je sniţavanje bankarskih kamata. Uzmimo jedan hipotetiĉki

primjer banke, banka od pet odobrenih kredita ima prihod od 5000 evra, po osnovu

aktivne kamatne stope, ali je, ukoliko jedan njen klijent ne vrati kredit, prihod banke 0.

Da je provjerila podatke o klijentima u Kreditnom birou, banci se ne bi desilo da izgubi

5000 evra, a usljed tog gubitka ona je prinuĊena da poveća kamatu da bi ga nadoknadila.

Druga prednost je što banke neće moći da odobravaju veću masu kredita za vrlo kratko

vrijeme, posebno potrošaĉkih, jer će po dolasku na šalter klijent moći da dobije zajam

bez dodatnog obezbjeĊenja i ĉekanja.

TakoĊe,povećat će se i stepen finansijske discipline, jer će graĊani, kada imaju svijest o

tome da se biljeţe podaci o njihovim otplatama kredita, voditi raĉuna da svoje obaveze

izmiruju na vrijeme.

Kreditni biro u suštini predstavlja centralni registar podataka o graĊanima, korisnicima

bankarskih usluga, što znaĉi da sve banke dostavljaju i aţuriraju podatke o klijentima,

tako da se na osnovu toga itekako moţe smanjiti kreditni rizik banaka.

2.2.3. Odjeljenje za upravljanje kreditnim rizikom

Odjeljenje za upravljanje kreditnim rizikom . »Kreditno odjeljenje« snosi ukupnu

odgovornost za formulisanje predloga Kreditnom odboru i sprovodjenje odluka

Kreditnog odbora i, na taj naĉin, obezbjedjuje da banka odrţava odgovarajuću »kulturu

kreditnog poslovanja«.

Na osnovu uputstava koja dobija od Kreditnog odbora, Kreditno odjeljenje je konkretno

je odgovorno za:

1. formulisanje kreditne politike i procedura koje podnosi na usvajanje Kreditnom


35

odboru, pri ĉemu vodi raĉuna da se redovno aţuriraju i uskladjuju sa poslovanjem

banke;

2. postupanje u skladu sa metodologijom klasifikacije kredita koju propisuje Agencija

za Bankarstvo i vodi raĉuna o tome da se klasifikacija propisno sprovodi i poštuje

3. efikasno funkcionisanje postupka odobravanja kredita i preporuke Kreditnom odbru u

smislu utvrdjivanja limita za odobravanje kredita za odredjene pojedince u Kreditnom

odjeljenju i Odjeljenju za kreditne poslove;

4. pravo drugog potpisa na preporukama i odobrenjima novih predloţenih kredita i

redovnoj analizi postojećih kredita;

5. pravo drugog potpisa na preporukama i saglasnostima za korektivnu strategiju u cilju

rješavanja i naplate problematiĉnih kredita

6. formulisanje i sprovodjenje programa kontrole kreditnog poslovanja; preporuke i

odobrenja za preduzimanje neophodnih korektivnih mjera;

7. nacrt standardne kreditne dokumentacije, prema odgovarajućim sluĉajevima, koja

sepodnosi na usvajanje Kreditnom odboru, radi daljeg korištenja u banci (Kreditna

dokumentacija); nacrt standardnih obrazaca i formata, koji se podnose na usvajanje

Kreditnom odboru, radi daljeg korištenja u banci; stalno aţuriranje svih

standardizovanih dokumenata, obrazaca i formata u cilju uskladjivanja sa promjenama

uslova;

8. formulisanje i sprovodjenje programa obuke u oblasti kreditnog poslovanja na nivou

banke.

Direktor Odjeljenja za upravljanje kreditnim rizikom treba da bude ĉlan tima viših

rukovodilaca banke. Direktor treba da bude liĉnost visokog profila sposobna za efikasnu

komunikaciju na svim nivoima, kao i da posjeduje iscrpno znanje o kreditnom

poslovanju i obavljanju kreditnih poslova na trţištu.


36

Zaposleni u Odjeljenju treba da budu kvalitetni i iskusni ljudi koji su stekli praktiĉno

iskustvo u Odjeljenjima za kreditne poslove. S obzirom na znaĉaj funkcije upravljanja

kreditnim rizikom na nivou banke, kao i na znaĉaj praktiĉne obuke »na radnom mjestu«

na svim nivoima, u rad Odjeljenja treba aktivno ukljuĉiti i pripravnike, u okviru struĉnog

usavršavanja.

3.ANALIZA KREDITNOG RIZIKA BANKE NA PRIMJERU RAIFFEISEN

BANK D.D.

Raiffeisen BANK d.d. Bosna i Hercegovina je supsidijarno lice Raiffeisen International

Bank-Holding AG (Raiffeisen International), u potpunosti konsolidovanog supsidijarnog

lica Raiffeisen Zentralbank Österreich AG (RZB). S druge strane, RZB je centralna

institucija austrijske Raiffeisen Banking Group (RBG), najveće bankarske grupacije u

Austriji.Banka kao finansijska institucija posluje od novembra 1992. godine, kada je

osnovana kao Market banka d.d. Sarajevo, s dominantnim uĉešćem privatnog kapitala od

preko 90%. Kvalitetom svog poslovanja brzo se izdvojila kao vrlo uspješna i profitabilna

banka.Od 1996. do 2000. godine Banka je bila jedan od vodećih bankarskih partnera

internacionalnim finansijskim institucijama (Svjetska banka, IFC, KfW, SOROŠ i

EBRD) u implementiranju kreditnih linija. Britanski finansijski ĉasopis “Central

European” dodijelio je Market banci nagradu, kao najboljoj bankarskoj instituciji u

Bosni i Hercegovini za 1999. godinu.Raiffeisen Zentralbank Österreich AG-Vienna

kupuje Market banku 21. jula 2000. godine i uspješno je integrira u Raiffeisen mreţu u

okviru koje posluje pod imenom Raiffeisen BANK d.d. Bosna i Hercegovina.U maju

2001. godine RZB postaje stopostotni vlasnik Hrvatske Poštanske banke, kada dolazi do

njenog preimenovanja u Raiffeisen BANK HPB. Od 01.01.2003. godine, kada je

uspješno završen projekat pripajanja Raiffeisen Bank HPB Raiffeisen banci, banka

posluje pod jedinstvenim nazivom Raiffeisen BANK d.d. Bosna i Hercegovina.

Realizacijom ovog projekta Banka je ojaĉala svoju poziciju na BH trţištu, povećala

bilansnu masu na preko jednu milijardu KM, te znaĉajno proširila svoju poslovnu

mreţu.Raiffeisen banka je sa 31.12.2006. godine svoje poslove obavljala u 74 poslovne


37

jedinice, sa 1.348 zaposlenih. Mnogobrojna, kako meĊunarodna tako i domaća

priznanja, dokaz su uspješnog poslovanja Banke. Neka od njih su: Global Finance:

“Najbolja banka u BiH”, “Najbolja Internet banka”, Euromoney: “Najbolja banka u

BiH”, zatim nagrade Finance Central Europe-a, te domaća priznanja “Zlatni BAM” i

“Kristalna prizma”.Investiranje u nove tehnologije, iskusno i educirano osoblje koje se

stalno usavršava, naglasak na individualnom pristupu klijentu, te uvoĊenje novih

distributivnih kanala, savremenih proizvoda i usluga predstavlja glavne faktore

konkurentnosti Raiffeisen banke na bosansko-hercegovaĉkom trţištu

Vizija RBBH

• Raiffeisen BANK d.d. Bosna i Hercegovina je vodeća banka u svim ciljanim

segmentima klijenata širom zemlje.

Misija RBBH

• ostvarenje dugoroĉnih veza sa klijentima.

• nuĊenje ĉitavog niz usluga visoke kvalitete.

• Kao dio mreţe Raiffeisen International-a, doprinosi postignućima sveukupnih ciljeva

Grupacije generisanjem odrţivog i iznadprosjeĉnog povrata na kapital za naše dioniĉare.

• Kao ĉlanica RZB Grupacije usko saraĊuje sa Raiffeisen Zentralbank i ostalim

ĉlanicama austrijske Raiffeisen bankarske grupacije.

• Ohrabruje radnike da budu poduzetni, pokaţu inicijativu i potiĉe njihov razvoj.

3.1. Strategija upravljanja kreditnim rizicima na primjeru RBBH

Formulisanje strategije upravljanja kreditnim rizikom podrazumijeva definisanje

pravaca, metoda i instrumenata za operacionalizaciju vizije i misije RBBH. Definisanje

strategije upravljanja kreditnim rizikom u najvećoj mjeri će doprinijeti efikasnom

generisnju odrţivog razvoja Banke i odrţivog iznadprosjeĉnog povrata na kapital za

dioniĉare Banke .


38

3.1.2. Organizacija upravljanja kreditnim rizikom u RBBH

Na najvišem upravljaĉkom nivou Banke kreira se politika rizika u sklopu ukupne

strategije Banke. Politike rizika prihvata Uprava Banke i Nadzorni odbor Banke kao

okvir za operativno poslovanje i preuzimanje rizika od strane bankarskih menadţera.

Drugi nivo je upravljanje rizicima ( risk menadţment ), što predstavlja proces aktivnog

upravljanja rizikom banke u okviru politika i limita koji postavlja Uprava Banke.

Odgovornost za sprovoĊenje upravljanja rizikom ima top menadţment Banke koji

prenosi dio svojih ovlaštenja na linijski menadţment Banke.

U organizaciji upravljanja bankarskim rizicima bitan i usvojen je princip separacije, što

znaĉi da je donošenje odluka u Banci ( naroĉito vezanih za kreditni rizik ) , ĉime se vrši

pruzimanje rizika, odvojeno od operativnih bankarskih menadţera ( Front funkcije ). Pri

tome se ukazuje da su operativni bankarski menadţeri , kod donošenja poslovnih odluka

, pod pritiskom da donose odluke da bi povećali bankarske plasmane i ukupne prihode.


39

Slika br. 1. Organizacija upravljanja kreditnim rizikom u banci

Izvršni Direktor za

finanije

Upravljanje rizikom i kreditima

Kreditni rizici i kolaterali Kreditna analiza Naplata potraţivanja Trţišni , operativni i ostali

rizici i izvještavanje

Direktor Banke NADZORNI ODBOR


40

3.2 Opći uslovi za dobijanje kredita u Raiffeisen bank dd BiH

Prilikom apliciranja za kredit klijenti moraju ispunjavati odredjene kriterije bilo da

klijent aplicira za kredit kao fiziĉko ili kao pravno lice.

Neki od uslova koje klijenti moraju ispunjavati prilikom apciciranja za kredit bilo koje

vrste (fiziĉka lica) su:

- da je zaposlen na podruĉiju Bosne i Hercegovine

- da klijent nije prexponiran

- da nema lošiju kategoriju od B (izvjestaj se povlaci iz Jedinstvenog Centralnog

Registra BiH u kojem se evidentirana sva zaduţenja klijenta)

- klijentova plata mora biti usmjerena preko banke i sl.

Uslovi za dobijanje kredita bilo koje vrste za pravna lica su:

-da je firma registrovana na podruĉiju Bosne i Hercegovine

- da firma nije preexponirana( izvještaj se povlaci iz Jedinstvenog Centralnog Registra

BiH u kojem se evidentirana sva zaduţenja firmi)

-da firma nema blokirane raĉune( takodje vidljivo iz Centralnog registra BiH)

- da firma nema lošiju kategoriju od B i sl.


41

3.3.Dokumentacija za kredit kod fizičkih/pravnih lica

Ovisno o namjeni traţenog kredita od klijenta se traţi odredjena dokumentacija koju je

klijent duţan dostaviti prije analize samog podnešenog zahtjeva.Kod apliciranja za

nenamjenski kredit fiziĉka lica su duţna dostaviti sljedeću dokumentaciju:

- kopiju liĉne karte

- kopiju prijave o mjestu boravka

- tri posljednje platne liste

- dva reţijska raĉuna (stuja,voda ili telefon ukoliko se ista razlikuje od adrese navedene

na prijavi o mjestu boravka)

- popunjen zahtjev za kredit

Prilikom apliciranja za stambeni kredit neophodno je dostaviti dokumentaciju kojom se

dokazuje da se radi o kupovini odnosno adaptaliji ili renoviranje postojeceg objekta.

Kod auto kredita je neophodno dostaviti predraĉun auto kuće i sl.

Prilikom apliciranja pravnih lica za kredit neophodna je sljedeća dokumentacija:

Ukoliko se radi o klijentu banke ( podrazumjeva se da u banci vec postoji

dokumentacija:Rjesenje o osnivanju preduzeca,kartoni deponovanih potpisa,liĉne karte

potpisnika,odnosno da imaju otvoren raĉun kao pravno lice:

- Zahtjev za kredit

- Bilans stanja i Bilans uspjeha za 2009. godinu

- Pregled presjeĉnih finansijskih pokazatelja za tekuću godinu

- Pregled finansijskog stanja i Pregled prihoda i rashoda za 2010. godinu


42

- Tabele kupaca i dobavljaĉa

- Saglasnost za provjeru podataka u Centalnom registru kredita

Kakvo se obezbjeĊenje uzima po kreditu zavisi naravno od kreditne sposobnosti koji se

vide kod fiziĉkih lica po visini plate a kod pravnih lica zavisno od finansijskih

pokazatenja koji imaju esencijalni znacaj za banku prilikom analize kreditne

sposobnosti.

Nakon prikupljene dokumentace pristupa se analizi zahtjeva.Konaĉni ishod moţe

biti:odobren,odbijen ili uslovno odobren ( dodatno obezbjedjenje) bez obzira da li se radi

o fiziĉkom ili pravnom licu.Ipak u prilogu djelimiĉna analiza trazitelja kredita kao

fiziĉko lice a zatim detaljnija kreditna analiza na primjeru preduzeća. Klijent bilo da se

pojavljeje kao fiziĉko ili pravno lice mora biti kreditno sposoban. Kreditna sposobnost je

potrebna za dobijanje bilo kojeg kredita. U svojim internim procedurama banke

propisuju zahtijevanu kreditnu sposobnost za traţitelje kredita. Svaka banka zadrţava

diskreciono pravo ne odobravanja kredita ukoliko smatra da traţitelj kredita ne ispunjava

traţene uslove. Za kreditnu sposobnost traţioca stambenog kredita za kupnju

nekretnine, su opći uslovi:

- Osobe koje ostvaruju stalna mjeseĉna primanja na podruĉiju Bosne I Hercegovine

(plata, honorar, mirovina).

- Kreditna sposobnost odreĊuje se prema posebnom izraĉunu

- Urednost u izmirivanju obaveza prema bankama (provjerava se uvidom u

Jedinstveni Centralni registar)

Iznos kredita koji se moţe podići odreĊen je potencijalnim anuitetom tj.iznosom

neopterećenih mjeseĉnih primanja, dijela koji ostaje nakon podmirenja obaveza po

SVIM kreditima. U većini sluĉajeva neopterećeni dio plaće mora iznositi barem 2/3

prosjeĉne plaće isplaćene u Bosni I Hercegovini u prethodnoj godini.


43

Jemci ili suduţnici mogu uvećati kreditnu sposobnost traţioca kredita. Primanja jemaca

ili suduţnika zbrajaju se na primanja korisnika kredita, te se za njih zajedniĉki utvrĊuje

kreditna sposobnost. Bez obzira na primanja jamaca, banke uglavnom ne odobravaju

kredite ukoliko su primanja korisnika kredita manja od mjeseĉnog anuiteta. Kod većine

kredita uobiĉajeno je da supruţnici budu i suduţnici u kreditu

Instrumenti osiguranja stambenog kredita za kupovinu stana, kuće, apartmana, vikendice

Banke u BiH imaju bogatu ponudu stambenih kredita, sa više modela i tipova osiguranja

pa tako I Raiffeisen bank dd BiH koja sa svojom širokom paletom proizvoda pokušava

iznaći kvalitetne klijentima koji su ukazali povjerenje prema banci. Instrumenti

osiguranja kredita ponajprije zavise od iznosu kredita, kreditnoj sposobnosti te

odabranom modelu kredita. Uobiĉajeno je da se na nekretnini koja je predmet kupnje

upiše hipoteka, a prema potrebi banka moţe zatraţiti i dodatne instrumente osiguranja.

Kod nekih banaka, kvalitetnim instrumentima osiguranja mogu se smanjiti kamatne

stope i naknade po kreditima.

Neki od uobiĉajenih instrumenata osiguranja stambenih kredita za kupnju

nekretnina jesu:

- Mjenice, suglasnost o zapljeni plate,odnosno trajni nalog na platu klijenta

- Jemci, suduţnici

- Osiguranje kredita vinkulirano u korist RBBH

- Hipoteka na nekretninama (uglavnom na nekretninama koje su predmet kupnje)

- Polica osiguranja ţivota vinkulirana u korist banke

- Polica osiguranja nekretnina od osnovnih rizika, vinkulirana u korist banke

- Depozit (kod nekih kredita moguće je kredit uvećati za iznos depozita)

Na osnovu ovih podataka pristupa se analizi zahtjeva.Ukoliko su navedeni uslovi

ispunjeni u cjelosti prilikom analize zahtjeva ne bi trebalo da bude dodatne provjere ili


44

dodatne dokumentacije.Ukoliko se na opisani naĉin prikupi dokumentacija te ukoliko

klijent podnosi zahtjev za iznos kredita koji je srazmjeran njegovim primanjima velika

je vjerovatnoća odobrenja istog.

3.4. Kreditna analiza na primjeru preduzeća: analiza i mišljenje CRM-S ( credit

risk menagement statement )

Banka pristupa analizi kreditnog zahtjeva nakon što prikupi sve neophodne podatke koji

su dovoljni da bi se pristupilo adekvatnoj analizi.

Za dato preduzeće dostavljeni su podaci o osnovnoj djelatnosti, finansijski izvještaji

(analiza bilansa stanja i uspjeha), osvrt na poslovanje. Na osnovu navedenih podataka

pristupilo se analizi datog preduzeća od strane kreditnog analitiĉara i na kraju analizi i

mišljenju Risk menagement-a tj. Sluţbi za rizik.

Sluţba za analizu

Sluţba za analizu dobila je slijedeće podatke:

Zahtjev za dugoroĉni namjenski kredit preduzeća „Metrix“ doo Tešanj u visini od

850.000 KM sa rokom otplate od 84 mjeseca. Namjena kredita je nabavka stalnih

sredstava.

PonuĊeni instrumenti obezbjeĊenja za dati kredit su 5 bjanko mjenica,5 trajnih naloga, te

zaloţno pravo na nekretnine stambeno-poslovnog objekta u vlasništvu A.C. otac

direktora preduzeca „Metrix“ doo. Objekat se nalazi u centru Tešnja i visoko je utrţiva.

Procijenjena vrijednist objekta 247.500,00 KM. Zalozno pravo konstituisano

27.06.2004., riješenjem broj 190/04 Općinskog suda u Tešnju.

Zaloţno pravo na stambeno-poslovni objekat u vlasnistvu M.M procijenjene vrijednosti

815.000,00 KM. Nekretnina se nalazi u naselju Matuzici. Zaloţno pravo konstituisano

riješenjem broj 43/05. Kao dodatni kolateral Klijent je ponudio benzinsku pumpu u


45

Banovićima. Objekat se nalazi u vlasništvu „M.M“ doo Banovići. Objekat je u

potpunosti izgraĊen 2003.godine. Procijenjena vrijednost objekta iznosi:

- poslovna zgrada 248.08m2 x 2.500 KM = 620.200,00 KM

- poslovna zgrada 134,00m2 x 600,00 KM = 80.400,00 KM

UKUPNO:---------------------------------------= 700.600,00 KM

Osim navedene nekretnine kao dodatno obezbjeĊenje dato je zaloţno pravo na opremu

za benzinsku pumpu: 3 cisterne za gorivo, mjerni ureĊaji i sl.

Procijenjena vrijednost iznosi 891.896,56 KM.

TakoĊe je data i polisa osiguranja pumpe u Banovićima vinkulirana u korist RBBH.

Tabela br.3 –Podaci preduzeća Metrix doo Tešanj

Proizvod Opis

Vrijednost

AXCF/A/000094 Hipoteka nekretnina

poslovno komerc

700.600,00

AXCF/A/000094 Zalog opreme 191.296,56

Vlasniĉka struktura

Naziv

Doo „Metrix“ Tesanj


46

Povijest i Track Record

Tip klijenta Micro-SME Customer 4.0

Vrsta komitenta Privatna preduzeca Collateral 1.0

Oblik org Društvo sa ograniĉenom

odgovornošću

Overall b1

Grana djeltanosti Veleprodja goriva, ulja i sl.

Proizvoda

Kategorija A

Preteţna djeltanost Prodaja goriva, ruda,

metala, i industrujskih

hemikalija

Proc.rez.2

Datum osnivanja 01.01.2001

Preregistracija 01.01.2004

Domicilnost Filijala Tešanj

JIB 42180000000

Aktivnosti preduzeća:

osnovna djelatnost preduzeća: proizvodnja i promet nafte i naftnih derivata. Od samog

poĉetka preduzeće je bilo distributer VALVOLINE motornih ulja za podruĉje BiH,

nakon ĉega je ostalo ovlašteno za ZE-DO kanton, TK te Brĉko Distrikt.

U 2003.godini postalo je ovlašten distributer preduzeca „Gama“ iz Saudijske Arabije za

podruĉje BiH.


47

U 2004.godini zapoĉeta saradnja sa dobavljaĉem ulja iz Kelna.

Podnešen zahtjev za Ltk kredit u RBBH za kupovinu još jedne benzinske pumpe u

Banovićima.

Oprema u vlasništvu: kamion, cisterna 10 T

Tabela br.4- Struktura prihoda

STRUKTURA PRIHODA

31.12.2008 30.04.2009.

B.pumpa Tesanj 963.450,00 KM 499.436,00 KM

Veleprodaja ulja 857.740,00 KM 309.331,00 KM

SVEGA 1821.190,00 KM 808.794,00 KM


48

Struktura trţišta:

Prema preduzeću „Gama“ prisutna je odgoda plaćanja u trajanju od 180 dana ( ranije uz

garanciju banke sada na otvoreno).

Prema preduzeću „Kuten“prisutna odgoda plaćanja od 90 dana.

Jedini dobavljaĉ goriva je „Samex“. Plaćanje prema dogovoru i mogućnostima.

Dozvoljen dug u svakom momentu cca 100.000,00 KM.

Konkurencija i cijene:

Najveći konkurent preduzeća je “Eurex“ doo koje distribuira mtorna ulja marke OLMA,

te preduzeće „S&M“ koje distribuira turska ulja PETROL OFISI.

- Menadţment i strategija:

Menadţment preduzeća ima dugu tradiciju poslovanja u svojoj djelatnosti, pokazuje

visok nivo odgovornosti i pristupa poslu.

Zamjenik direktora je jedno vrijeme radio u osiguranju, što je doprinjelo širenju

prodajne mreţe.

Menadţment je vrlo dobro informisan o stanju na trţištu naftnih derivata.

Planirano je da se u budućnosti stavi veći akcenat na promet goriva.

Direktor preduzeća koristi jedan potrošaĉki kredit odobren 2008.godine, rok 36 mjeseci,

A kategorija.

U martu 2008 odobren hipotekarni kredit od 50.000 KM, rok 7 godina, saldo cca 44.000

KM, A kategorija, obezbjeĊenje privatna kuća od oca.


49

Broj radnika: 9

Start up : NE

Klijent banke: DA

Tabela br.5 -Eksponiranost kod drugih banaka:

Vrsta plasmana

vraćanja

Kreditor

Iznos

Kam.stopa

Rok

S/T

26.05.2009

ABS banka

146.966,00 KM

6.80

84

S/T

13.09.2008

ABS banka

50.000,00 KM

10.80

36

S/T

01.06.2008

Vakufska

banka.

50.0000,00 KM 10.50 36

Ukupno 246.966,00 KM

Preduzeće je Klijent RBBH od 27.03.2000.godine, kada je otvoren raĉun.

Klijent je Vakufske banke, ABS banke i Volks banke.


50

Tabela br.6 -Eksponiranost kod RBBH:

Odobreno Saldo Kamata Dospjeća Okvir

150.000,00

KM

150.000,00

KM

9.70 29.05.2007 4047/2004

250.000,00

KM

159.722,28

KM

9.82 20.04.2008 4047/2004

50.000,00

KM

50.000,00

KM

9.20 18.11.2006 4047/2004

450.000,00

KM

359.722,28

KM

Tabela br.7- Finansijski podaci preduzeca Metrix doo Tešanj u periodu.2008-2009.

godine

RACIA

EFIKASNOSTI

2008 2009

Povrat plasmana 1.2 1.2

Period povrata 139 133

Period naplate 70 87

Period poslovanja 248 255


51

Finansijski gap 178 168

LEVERIDŢ I

DRUGA RACIA

Racio jednakosti 34.5 31.3

Rast

Pokrivenost fiksnim

sredstvima

3 3

Koeficijent

stabilnosti

0.3 0.3

Ukupna

obaveze/ukupna

aktiva

0.4 0.4

Ukupne

obaveze/ukupna

prodaja

0.4 0.4

Rast prodaje 0 3.7

CASHFLOW

INFORMACIJE

Promjene u radnom

kapitalu

0 40650

Cash flow poslovanja 18.647 68.388


52

CF investicija - 14.825 - 35.963

CFfinansijskih

aktivnosti

0 3.259

Slobodni CF -14.825 - 35.963

RACIA

LIKVIDNOSTI

Racio tekuće

likvidnosti

1.4 1.6

Test kiselosti 0.9 0.9

UKUPAN PRIHOD 1.933.583 2.178.928

NETO PROFIT 3.882 14.020

Nakon dostavljenih podataka Banci, kreditni analitiĉar je pristupio procjeni zahtjeva za

kredit datog klijenta i utvrdio je slijedeće:

Prijedlog CRS- kvalitativni podaci

1. Menadžment

Kreditna istorija u RBBH ili drugim bankama: tri ili vise otplaćenih kredita


53

Kašnjenje preko 30 dana: NE

Opis, restrukturiranje, crna lista: NE

Liĉna jemstva: liĉno jemstvo

Transparentnost finansijskih izvještaja: srednja

Dostupnost finansijskih projekcija: DA

2. Industrija:

Rizik industrijske grane: srednji

3. Poslovanje:

Disperzija kupaca: (tri najveća u ukupnoj prodaji)

Disperzija dobavljaĉa ( tri najveća u ukupnim nabavkama)

Okolinski i pravni rizik: nizak

FX rizik: valuta kredita odgovara valuti prodaje: DA

Poslovni prostor u vlasništvu: DA

Negativni dogadjaji (neplaćanje poreza, sudski procesi) : NE

4. Finansijska prilagodljivost- fleksibilnost

Trenutno odobrena sredstva = 90

% obaveze sa dospjećem od 90 dana

Klijent RZB grupacije: 2 godine

Kršenja ranijih finansijskih klauzula: NE


54

Mišljenje kreditnog analitičara:

- „Podrţavamo predmetnu transakciju uvaţavajući slijedeće“:

- Većinski deponent RBBH

- Uredna kreditna istorija (korišteno više vidova finansijske podrške)

- Kvalitetan, profesionalan i odgovoran menadţment

- Korektna sadašnja saradnja sa mendţmentom

- Kupovina nove benzinske pumpe, kupuje se i novo trţište i proširuje poslovanje

- Vrijedan i utrţiv kolateral

- Sa 31.12.2009.godine:

- Total prodaja KM 1.8 miliona ( ponovni rast pokrenula benzinska pumpa, prihod

963.000 KM cca. Prema prosjeĉnim pokazateljima dalji rast prihoda za cca 33 %(

mjeseĉni prosjek KM 202.000 KM).

- Niska profitabilnost cca 14.000 KM

- Racia jednakosti= 31.3 %

- Likvidnost : CR= 1.6x i QR= 0.9x pod uticajem zaliha, potraţivanja usporena

naplata sve ukupno cca 655.000 KM, visoke obaveze firme, dobavljaĉi u porastu, za

finansiranje koriste kratkoroĉne kredite KM 450.000 KM

Obzirom na djelatnost , lokaciju benzinske pumpe, očekivani rast prihoda i prateće

pozitivne efekte, kolateral, predlaže se odobrenje zahtjeva.

Nakon uraĊene analize kreditnog zahtjeva i datog mišljenja kreditnog analitiĉara podaci

se dalje proslijeĊuju u Odjel za Risk analizu. U odjelu za Risk analizu risk menadţment


55

procjenjuje sve moguće rizike za Banku a naroĉito rizik od nemogućnosti klijenta da

uredno izmiruje svoje dospjele obaveze po kreditnom zaduţenju ( kreditni rizik).

Risk analizi se pristupa na takav naĉin da menadţment riska tj.lice koje je zaduţeno za

analizu sagledava sve podatke o klijentu (zahtjevani iznos kredita, istoriju preduzeća i

vlasniĉku strukturu, odnos klijenta sa bankom, ocjena trţišta klijenta, ocjena finansijskih

pokazatelja, ocjena kolaterala, i sl.). Nakon analize ovih podataka donosi se zakljuĉak o

kreditnom riziku za banku i konaĉno odluka o kreditu da li će biti odobren ili odbijen

kreditni zahtjev, odnosno dati klijent koji je aplicirao.

Analizi kreditnog rizika CRM-credit risk menagement statement pristupa na slijedeći

način:

Aplikacija: 850.000 KM

Istorija i vlasniĉka struktura

Osnovano: 18.01.2001, adresa Tesanj. Vlasniĉka struktura M.M.

3. Risk analiza

Odnos klijenta sa RBBH:

firma klijent Banke, obavlja UPP, uredna kreditna istorija u Banci


56

4. Ocjena trţišta:

+/- u postojećoj djelatnosti ( prodaja ulja i maziva- distributer za prodaju

VALVOLINE, Kuttenkeuller i APEX) relativno stabilna trţišna pozicija. Uspostavljena

saradnja sa kupcima ( dijelom i ugovorno regulisana + benzinske pumpe), disperzija

kupaca ali znaĉajne odgode i usporena naplata potraţivanja. U 2006.godini uzeli

benzinsku pumpu u Zenici pod zakup a to znaĉi povećanje realizacije.

5. Ocjena finansijskih pokazatelja:

31.12.2009.godine Total prodaja KM 1.8 miliona ( realizacija stabilna, po osnovu rada

benzinske pumpe u najmu cca 52 % ukupne prodaje iz osnovne djelatnosti cca KM

850.000 godišnje); niska profitabilnost 0.8 %, ER=31.3 %, CR=1.6x, QR= 0.9x.

likvidnost ugroţena usljed usporene naplate potraţivanja i zadrţanog visokog nivoa

zaliha uz smanjenje realizacije u osnovnoj djelatnosti. Finansiranje kratkoroĉnim

kreditima Banaka (roĉnost nepovoljna) i na teret dobavljaĉa ( plaćanje u ugovorenim

rokovima). Kreditna zaduţenost u odnosu na realizaciju 34 %, tekuća/ukupna

zaduţenost.

6. Ostalo:

+/- Namjena plasmana: finansiranje kupovine benzinske pumpe. Kupoprodajna cijena 1

milion KM ( plaćeno KM 150.000 KM iz tekućeg poslovanja, dostavljeni dokazi za

banku).

Rizik povrata plasmana zavisi od poslovanja pumpe, postojeća godišnja realizacija cca

KM 2 mil. do 2.5 mil. Lokacija povoljna. Afirmisana na lokalnom trţištu, oĉekuje se


57

relativno stabilno poslovanje u periodu povrata plasmana. Prema dostavljenoj projekciji

firma je u mogućnosti servisirati svoje obaveze po kreditu.

+/- Ostvareni finansijski i iskustvo kroz poslovanje benzinske pumpe u Zenici. Oĉekuje

se produţenje najma do kraja godine uz mogućnost prolongiranja usljed neriješenih

imovinsko pravnih odnosa na benzinskoj pumpi ( oteţana mogućnost prodaje, klijent

prvobitno bio zainteresovan za kupovinu benzinske pumpe u Zenici).

Visok mjeseĉni anuitet, potreba za dodatnom finansijskom podrškom za obrtna sredstva

u narednom periodu ( za stavljanje investicije u funkciju).


58

Mišljenje:

Uvaţavajući afirmisanost klijenta u postojećoj djelatnosti, namjenu plasmana/proširenje

djelatnosti na trgovinu naftom ( srodne djelatnosti), lokaciju i već izgraĊenu poziciju

predmetne benzinske pumpe, postojeći finansijski performans benzinske pumpe i

oĉekivane efekte na poslovanje klijenta u narednom periodu, iskustvo ostvareno kroz

poslovanje benzinske pumpe u Zenici, kolateral CRM podrţava predloţenu transakciju i

smatramo da nema nikakvih sumnjivih ĉinjenica koje bi mogle ukazivati na

nemogućnost klijenta da izmiruje svoje dospjele obaveze po osnovo ovog kreditnog

zaduţenja. Dakle, rizik od nevraćanja sredstava tj. kreditni rizik za Banku je nizak.

Predlaţemo odobrenje kredita za datog Klijenta.


59

ZAKLJUĈAK

Kao disciplina, upravljanje rizikom ( risk management ) je novijeg datuma i razvilo se iz

djelatnosti osiguranja, jer se tradicionalnim procesima osiguranja nisu mogli efektivno i

ekonomiĉno rješavati problemi rizika u svim situacijama. Upravljanje predstavlja dio

poslovne politike banke, a saglasno tome upravljanje rizikom se moţe definisati kao

banĉina funkcija osiguranja od rizika, odnosno pod upravljanjem rizikom se

podrazumjeva skup aktivnosti:

- identifikaciju izloţenosti riziku za sve kategorije sredstava uz procjenu

potencijalnih gubitaka

- procjenu rizika koja obuhvata mjerenje i analizu gubitaka u prošlosti, kako bi se

procjenile varijable koje će uticati na budućnost

- kontrolu rizika, u smislu smanjenja ili eliminisanja rizika gubitka primjenom svih

vrsta obezbjeĊenja

- finansiranje rizika obezbjeĊenjem rezervi, ukljuĉujući i osiguranje

- razvoj administrativnih tehnika i korištenje struĉnih znanja ( upravljanje rizikom)

Generalni cilj upravljanja bankarskim rizicima je optimizacija odnosa (trade off) rizika i

prinosa. U tom smislu u fokusu bankarskih rizika je upravljanje kreditnim i tržišnim

rizicima, od kojih presudno zavisi rizik solventnosti kao definitivni rizik banke.

Upravljanje rizikom u bankarstvu ima dva osnovna cilja. Prvi cilj je da se izbjegne

nesolventnost banke, a drugi cilj je da se maksimizira stopa prinosa na kapital uz

korekciju za rizik (risk-adjusted rate of return on capital-RAROC).

Upravljanje bankarskim rizicima je kvalitativno i kvantitativno. Kvalitativno upravljanje

rizicima zasniva se na iskustvenim ocjenama bankarskih eksperata i ono je naroĉito


60

bitno za one faktore rizika koji se ne mogu kvalifikovati. Kod kvantitativnih

sagledavanja bankarskih rizika, osnovni pristup se sastoji u sagledavanju prosjeĉnog

iznosa gubitka, kao i stope disperzije gubitaka oko trenda vrijednosti. Maksimalni iznos

gubitka za banku odreĊuje se na osnovu tri faktora: visine izloţenosti gubitku,

vrijednosti standardne devijacije i izabranog nivoa tolerancije. Postoje razliĉite vrste

rizika a to su: kreditni rizik,likvidnosni rizik, rizik plaćanja, kamatni rizik,devizni rizik,

valutni rizik, rizik zemlje, trţišni i operativni rizik.

Tekući Bazelski standardi u vezi sa kapitalom su danas poznati kao Bazel I. Pod

uslovom Prvog bazelskog sporazuma, razliĉiti izvori bankarskog kapitala su podijeljeni

u dvije osnovne vrste: primarni i sekundarni.

Kod determinisanja ekonomskog kapitala banke mora se voditi raĉuna o tome da u

stvarnosti distribucija neoĉekivanih rizika- naroĉito kreditnih rizik- moţe da odstupi od

normalne distribucije rizika poznato kao „iskošenost“ kreditnog rizika.

Od postojanja banaka u centru paţnje bankara je kreditni rizik, kao mogućnost da duţnik

postane nesposoban za ispunjavanje ugovorenih obaveza , što se nepovoljno odraţava na

zaradu i kapital banke.

Kreditni rizik prisutan je u svakoj aktivnoj stavki,svakoj transakciji u kojoj je banka

izloţena prema drugim bankama ili svojim klijentima.

Kreditni rizik (credit risk ) se definiše kao rizik neizvršenja obaveza po osnovu nastalog

duga, tj.neplaćanje glavnice i kamate od strane duţnika

Kreditni rizik treba posmatrati u kontekstu ulaţenja u kreditne aranţmane sa novim

komitentima sa kojima se dosad nije poslovalo, ili pada kreditne sposobnosti

zajmoprimca koji je postojeći komitent banke ( koji ima već više odobrenih kredita koji

su u raznim fazama realizacije i otplate ), odnosno praćenja stanja i razvoja kreditnog

rizika u peridou nakon što je kredit odobren i iskorišten, a prije nego što je zapoĉela

njegova otplata ili otplata nije još izvršena u cijelosti. Praćenje kreditnog rizika je

srazmjerno standardna procedura u bankarskom poslovanju.


61

Kreditni rizik je karakteristika svakog kreditnog odnosa,dakle i odnosa banke i njenog

komitenta kojem je banka plasirala kredit.Cilj analize kreditnog rizika za banku je zaštita

od gubitaka kojima je izloţena. Ocjena kreditnog rizika moţe biti objektivna i

subjektivna..

Ocjena kreditnog rizika banaka tradicionalno se oslanja na takozvani metod ¨3

C¨,kasnije proširen na metod ¨¨5 C¨.

Da bi se smanjio kreditni rizik, potrebna je odgovarajuća standardizacija procedura i

dokumentacije koja se traţi.

U trećem dijelu rada prikazan je primjer analize kreditnog rizika sa stanovišta banke za

konkretno preduzeće. U ovom sluĉaju rijeĉ je o prduzeću koje se bavi proizvodnjom

nafte i naftnih derivata. Komitent je aplicirao za dugoroĉni stambeni kredit za izgradnju i

adaptaciju postojećeg objekta. Nakon dostavljanja sve neophodne dokumentacije Banci

za obradu kredita, Banka pristupa analizi kreditnog zahtjeva. Pri analiziranju sagledavaju

se sve neophodne ĉinjenice krenuvši od traţenog iznosa datog komitenta, njegovog

finansijskog stanja koje se oĉitava iz finansijskih izvještaja koje dostavlja Banci, zatim

ponuĊenog kolaterala i sl. Nakon analiziranja stanja samog komitenta Banka analizira

rizike a pogotovo kreditni rizik koji je i najvaţniji rizik za banku. Pri analiziranju rizika

organizaciona šema je postavljena tako da se kreće od upravljanje rizicima i kreditima-

kreditni rizici i kolaterali-kreditna analiza-naplata potraţivanja-trţišni,operativni i ostali

rizici i izvještavanje.

Kod analize navedenog preduzeća prvo se pristupilo sagledavanju osnovnih podataka

preduzeća, zatim aktivnosti preduzeća, strukture trţišta,konkurencija i cijene,

menadţment i strategija, finansijski podaci. Nakon dostavljenih podataka kreditni

analitiĉar je pristupio procjeni zahtjeva za kredit datog komitenta i utvrdio za dato

preduzeće kreditnu istoriju, liĉna jemstva, rizik industrijske grane, poslovanje,

finansijsku prilagodljivost.

Iz date analize uslijedilo je mišljenje kreditnog analitiĉara banke, gdje je podrţao

predmetnu transakciju uvaţavajući odreĊene ĉinjenice koje je naveo.


62

Nakon uraĊene analize kreditnog zahtjeva i datog mišljenja kreditnog analitiĉara podaci

se dalje proslijeĊuju u Odjel za Risk analizu. U odjelu za Risk analizu risk menadţment

procjenjuje sve moguće rizike za Banku a naroĉito rizik od nemogućnosti klijenta da

uredno izmiruje svoje dospjele obaveze po kreditnom zaduţenju ( kreditni rizik).

Risk analizi se pristupa na takav naĉin da menadţment riska tj.lice koje je zaduţeno za

analizu sagledava sve podatke o klijentu (zahtjevani iznos kredita, istoriju preduzeća i

vlasniĉku strukturu, odnos klijenta sa bankom, ocjena trţišta klijenta, ocjena finansijskih

pokazatelja, ocjena kolaterala, i sl.). Nakon analize ovih podataka donosi se zakljuĉak o

kreditnom riziku za banku i konaĉno odluka o kreditu da li će biti odobren ili odbijen

kreditni zahtjev, odnosno dati klijent koji je aplicirao.

Za dato preduzeće donešeno je slijedeće mišljenje: Uvaţavajući afirmisanost klijenta u

postojećoj djelatnosti, namjenu plasmana/proširenje djelatnosti na trgovinu naftom (

srodne djelatnosti), lokaciju i već izgraĊenu poziciju predmetne benzinske pumpe,

postojeći finansijski performans benzinske pumpe i oĉekivane efekte na poslovanje

klijenta u narednom periodu, iskustvo ostvareno kroz poslovanje benzinske pumpe u

Zenici, kolateral CRM podrţava predloţenu transakciju i smatramo da nema nikakvih

sumnjivih ĉinjenica koje bi mogle ukazivati na nemogućnost klijenta da izmiruje svoje

dospjele obaveze po osnovo ovog kreditnog zaduţenja. Dakle, rizik od nevraćanja

sredstava tj. kreditni rizik za Banku je nizak. Predlaţemo odobrenje kredita za datog

Klijenta.


63

LITERATURA:

Knjige:

Alijagić, M., Bankarstvo, Ekonomski fakultet, Bihać, 2002.

Bessis J., Risk menagement in banking, John Wiley, Stons, Chichester, 1998.

Brkić, M., Osnove bankarstva trţišnog tipa, Bosanska knjiga, Sarajevo, 1994.

Ćirović, M., Osnove savremenog bankarstva, Beograd, 2001. Đogić, R., Osnovi

savremenog menadţmenta (Skripta), Sarajevo, 2007.

Đogić, R., Osnovi savremenog menadţmenta (Skripta), Sarajevo, 2007.

Hadţić, F., Efendić, V., Bankarstvo- pregled predavanja i vjeţbi, Sarajevo, 2006.

James C. Van Horne, Finansijsko upravljanje i politika, MATE, Zagreb, 1997.

Kešetović, I., Novac i bankarski sistem, Feri d.o.o, Tuzla, 2002.

Kozarević, E., Koncept riziĉne vrijednosti (VaR) u funkciji evaluacije bankarskih rizika,

magistarski rad,

Leko, V., Upravljanje bankom, Ekonomski fakultet, Zagreb, 2001. Ekonomski fakultet,

Tuzla, 2005.

Roger LeRoy, Miller, David D., VanHoose, MATE, Zagreb, 1997.

Urošević, B., Menadţment rizika i kvantitativne finansije, Ekonomski fakultet, Beograd,

2006.

Zaklan, D., Bankarstvo u trţišnom makrosistemu, Ekonomski fakultet, Mostar, 2002.

Ostalo:

http://www.hmedunarodne-pricuve.htm

http://www.poslovniforum.hr/arhiva_vijest.asp?=60

Baza podataka Raiffeisen Bank dd BiH/ Web portal www.raiffeisenbank.ba

http://www.riskglossary.com/articles/monte_carlo_transformation.htm

http://www.hmedunarodne-pricuve.htm/

http://www.poslovniforum.hr/arhiva_vijest.asp?=60

http://www.raiffeisenbank.ba/

http://www.riskglossary.com/articles/monte_carlo_transformation.htm


64

POPIS SLIKA

1.

Organizacija upravljanja kreditnim rizicima u banci 39

POPIS TABELA

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Glavni faktori modela kriterijuma sa zbirom poena i vrijednosti

Zbir poena za odobravanje iznosa kredita

Podaci preduzeća Metrix doo Tešanj

Struktura prihoda

Eksponiranost kod drugih banaka

Eksponiranost kod RBBH

Finansijski podaci preduzeca Metrix doo Tešanj u periodu.2008-2009.

godine

26.

29.

45.

47.

49.

50.

50.

Documents

Anisa+Vehabovic+ +Analiza+Kreditnih+Rizika+Banaka+Na+Primjeru+Raiffeisen+Bank+d.d.+BiH