Upload
mehmet-serdal
View
40
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
lys konusu
Citation preview
ANLATIM BOZUKLUKLARI
A. Anlamsal Anlatm Bozukluklar
1. Gereksiz Szck Kullanm
2. Yanl Anlamda Szck Kullanm
3. Yanl Yerde Szck Kullanm
4. Anlamca elien Szcklerin Bir Arada Kullanm
5. Sralama ve Mantk Yanll
6. Anlam Belirsizlii
B. Yapsal Anlatm Bozukluklar
1. zne Yklem Uyumazl
2. zne Eksiklii
3. Nesne Eksiklii
4. Tmle Eksiklii
5. Yklem, Ekeylem, Eylemsi Eksiklii
6. Tamlama Yanll
7. Ek Yanll
8. at Uyumazl
A. Anlamsal Anlatm Bozukluklar (Badaklk)
1. Gereksiz Szck Kullanm
Ayn kavram veya varl karlayan birden fazla szcn, ilevi
olmayan bir szcn veya ekin ayn cmlede kullanlmas anlatm
bozukluuna neden olur. Ayrca bir szcn anlamnn ayn
cmlede baka bir szck iinde bulunmas da anlatm bozukluuna
yol aar. Bu tr anlatm bozukluklar genellikle, ayn szcn
Trkesinin yabanc dillerden gelen karlyla ayn cmle iinde
kullanlmasyla oluur.
Birbirimizin fikir ve grlerine sayg duymalyz.
Ben merhameti de acmay da dedemden rendim.
Dn akam fotoraflara bakarken aklma eski gemi gnlerim geldi.
Annem, ilk konumaya baladm zaman yanda olduumu
syledi.
Usta sanat, son yaptn, yaamnda edindii deneyimlerinden yola
karak kaleme alm.
Her yaz buraya gelmekteki amacm, yln yorgunluunu biraz olsun
zerimden atabilmek iindir.
Snavn balamasna henz daha yarm saat var.
Konsere yaklak on bin civarnda mziksever katlm.
2. Yanl Anlamda Szck Kullanm
Anlam veya yazm bakmndan birbirine yakn olan szcklerin,
birbirlerinin yerine kullanlmasndan kaynaklanr. Bu tr anlatm
bozukluklarn fark edebilmek iin szcklerin anlamlarna ve
kullanm alanlarna dikkat etmek gerekir.
Sayn seyirciler, bltenimizi ok zgn bir haberle noktalyoruz.
Pazarda baz sebze ve meyvelerin fiyatlar olduka pahalyd.
Dn akamki programn sonucunda, okul mdrmz duygusal bir
konuma yapt.
Souk havalarda skca giyinmemesi hastalanmasna katkda
bulundu.
Bizi lafa tuttun, senin sayende son otobs de kardk.
Yazar ve airler arasnda, bu tr gr ayrcalklarnn olmas ok
doal bir durumdur.
Bu ehirdeki evlerin deeri geen yla gre yzde yz oald.
Not: Ataszleri ve deyimler, kalplam szler olduu iin,
eanlamllaryla bile olsa bunlardaki szcklerin deitirilmesi ve
ataszleri ile deyimlerin, anlamna uygun olmayan yerlerde
kullanlmas anlatm bozukluuna yol aar.
Besle kargay, karsn gzn.
ocuklarnn okumas iin elinden geleni ardna koymazd.
3. Yanl Yerde Szck Kullanm (Szdizimi Yanll)
Cmlede, bir szcn gerektii yerde kullanamamasndan
kaynaklanan anlatm bozukluudur. Bu anlatm bozukluu, genellikle,
zarf olarak kullanlmas gereken szcklerin sfat olarak; sfat olarak
kullanlmas gereken szcklerin zarf olarak kullanlmas durumunda
ortaya kar.
Bugn ie gitmedim, btn gn bombo evde oturdum.
Maazamzdan aldnz eyalar, ayn gnde cretsiz adresinize
getirilir.
Kitap fuarlar, yazn adamlarnn okurla daha ok tanmasna olanak
salyor.
htiyar, ok gnete kaldndan hastalanm.
Uyandmda ilk aklma sen geliyorsun.
Dn akam, haberlerde, tekrar tekrar yklan tarihi kprnn
grntleri yaymland.
4. Anlamca elien Szcklerin Bir Arada Kullanm
Bir cmlede, anlam bakmndan birbiriyle ters den szcklerin veya
szlerin bir arada kullanlmasndan kaynaklanan anlatm
bozukluklardr. Genellikle, kesinlik anlam ieren bir szckle olaslk
anlam ieren bir szcn ayn cmlede kullanlmasyla ortaya
kar.
Annemler, son vapuru da karm, eminim bu akam buraya
gelemezler galiba..
Hava ok souk, mutlaka sizler de yor olmalsnz.
Bu adam, sanyorum bizden kesinlikle bir eyler saklyor.
5. Sralama ve Mantk Yanll
Cmlede, dile getirilen durum veya olaylarn nem srasna gre
sylenmemesinden ya da mantk bakmndan tutarszlk
bulunmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.
Uaklar, hareket saati geldiinde bir saniye yle dursun, bir dakika
bile beklemez.
ki ay sonra dzenleyeceimiz etkinlikleri, yelerimize anmsatmak
iin dn akam bir toplant yaptk.
Bu feci kazada lebilirdin; hatta sakatlanabilirdin.
6. Anlam Belirsizlii (Karkl)
Tamlayan ikinci tekil (senin) veya nc tekil (onun) kii adl olan
tamlamalarda tamlayan dtnde; tamlanann ikinci tekil kiiye mi,
yoksa nc tekil kiiye mi ait olduunun anlalmamasndan ya da
bir cmlenin yapsndan dolay iki anlama gelecek ekilde,
oluturulmasndan kaynaklanr.
Okuldan ayrlacan duyunca hepimiz ok zldk.
Buraya geldiinden beri btn kylnn keyfi kat.
Buralara kadar gelip de bize uramadan dndn duyunca
kulaklarma inanamamtm.
Kitap okumaya, dostlarmdan daha ok vakit ayrrm.
Not: Anlam belirsizlii ile ilgili sorularda, anlam belirsizlii ya da
anlam karkl ifadesi mutlaka bulunur.
B. Yapsal Anlatm Bozukluklar (Balaklk)
Bu tr bozukluklar, cmlelerde, dilbilgisi kurallarna uymamaktan
kaynaklanr. Bu bozukluklar genellikle; cmle eleri, cmle eitleri,
eylem ats, tamlamalar ve ekler konusunu ilgilendirdiinden, bu
sorular zebilmek iin zellikle bu konular ok iyi bilinmelidir. imdi
bu bozukluklar maddeler halinde inceleyelim.
1. zne Yklem Uyumazl
a. Tekillik oulluk Bakmndan
Bir cmlede; znenin, tekil veya oul olmasna gre, yklemin de
tekil ya da oul olmas belli kurallara balanmtr. Bu kurallara
uyulmadnda zne-yklem uyumazl ortaya kar. Bu kurallar
yle sralayabiliriz:
znenin tekil olduu cmlelerde, yklem tekil olur.
Mdr bey, rencilere bir eyler anlatyor.
ocuk, annesine doru kouyor.
Gne, tepelerin ardndan ykseldi.
Kedi, sobann yannda yumakla oynuyor.
znenin insandan olutuu ve oul olduu cmlelerde, yklem tekil
ya da oul olabilir.
Yolcular, durakta otobs bekliyor. (doru)
Yolcular, durakta otobs bekliyorlar. (doru)
znenin insan dnda bir varlktan olutuu ve oul olduu
cmlelerde, yklem tekil olur.
Yapraklar, birer birer sararyor. (doru)
Yapraklar, birer birer sararyorlar. (yanl)
Martlar, vapurun etrafnda uuuyor. (doru)
Martlar, vapurun etrafnda uuuyorlar. (yanl)
Sfatlar, ekim eki aldnda adlar. (doru)
Sfatlar, ekim eki aldnda adlarlar. (yanl)
znenin oul eki almad; ama anlamca oul olduu cmlelerde,
yklem tekil olur.
Herkes, salonda seni bekliyor. (doru)
Herkes, salonda seni bekliyorlar. (yanl)
Yzlerce kii konsere katld. (doru)
Yzlerce kii konsere katldlar. (yanl)
nsanlarn ou buray bilmez. (doru)
nsanlarn ou buray bilmezler. (yanl)
b. Kii Bakmndan
Bir cmlede; znenin, farkl kiilerden olumasna gre, yklemin
hangi kii ekini almas gerektii belli kurallara balanmtr. Bu
kurallara uyulmadnda zne-yklem uyumazl ortaya kar. Bu
kurallar yle sralayabiliriz:
zne grubunda; birinci kiinin (ben-biz) yannda, ikinci (sen-siz) veya
nc kii (o-onlar) varsa yklem, birinci oul kii (biz) olur.
Buray sen ve ben, akama kadar temizleriz. (doru)
Buray sen ve ben, akama kadar temizlerim. (yanl)
Ben ve annem, teyzeme urayacaz. (doru)
Ben ve annem, teyzeme urayacak. (yanl)
ocuklar ve ben, seni burada bekledik. (doru)
ocuklar ve ben, seni burada bekledim. (yanl)
zne grubunda ikinci kiinin (sen-siz) yannda, nc kii (o-onlar)
varsa yklem, ikinci oul kii (siz) olur.
Sen ve arkadan, hemen yanma gelin. (doru)
Sen ve arkadan, hemen yanma gelsin. (yanl)
ocuklar ve sen, sinemaya gidersiniz. (doru)
ocuklar ve sen, sinemaya gidersin. (yanl)
zne grubunda birden ok nc kii (o-onlar) varsa yklem,
nc tekil (o) veya nc oul kii (onlar) olur.
Ahmet ve Mehmet, ark sylyor. (doru)
Ahmet ve Mehmet, ark sylyorlar. (doru)
Konuanlar ve o, bir an nce sussun. (doru)
Konuanlar ve o. bir an nce sussunlar. (doru)
c. Olumluluk Olumsuzluk Bakmndan
Trkede baz znelerin yklemleri, mutlaka olumsuz olmak
durumundadr. Bu zneler; hibiri, hi kimse, kimse gibi szcklerle
oluturulur.
eride kimse yoktu.
Snfta hi kimse konumuyordu.
ocuklarn hibiri yemek yememi.
Bu cmlelerde alt izili znelerin yklemlerinin olumsuz olduunu
gryoruz. Bu znelerin olumlu yklem almas olanakszdr.
Snfta herkes konuuyor; (hi kimse) bir trl susmuyor.
Dostlarmn hibiri bana inanmyor; (hepsi) beni suluyor.
2. zne Eksiklii
Sral, bal ya da bileik cmlelerde, farkl yklemlerin ayn zneye
balanmasndan kaynaklanan anlatm bozukluudur.
Bu toplantda, herkesin gr alnmal ve rahatlkla konuabilmeli.
Yazn dnyasnda her zaman, iirin ld sylenir, oysa her
dnemde canlln korumutur.
Okul inaat ksa srede tamamland ve byk bir trenle hizmete
ald.
Balklarn sesi, sert esen rzgra karyor, birbirlerini
duyamyorlard.
3. Nesne Eksiklii
Sral, bal ya da bileik cmlelerde, nesne almas gereken
yklemlerin; nesne almamasndan kaynaklanan anlatm
bozukluudur.
Kitaplarna gz gibi bakar, kimseye vermezdi.
nl sanat, gnlne, stanbula bir sonbahar akam gittiini ve
ok beendiini yazm.
Yaptlarnda yaama k tutan sanat, gereki bir yaklamla ve
yaln bir dille oluturuyor.
ocuk, okuduu romandan ok etkilendiini ve bir daha okuyacan
syledi.
4. Tmle Eksiklii
Sral, bal ya da bileik cmlelerde, tmle almas gereken
yklemlerin; tmle almamasndan kaynaklanan anlatm
bozukluudur.
evresindeki insanlar ok sever, hep yardmc olurdu.
rencilerine arkadaa davranr, ok iyi iletiim kurard.
Dedem, ocuklar ok sevdii halde, ok yaland iin artk ba
edemiyordu.
5. Yklem, Ekeylem ve Eylemsi Eksiklii
Sral, bal ve bileik cmlelerde, farkl yklemlere balanmas
gereken elerin; ayn ykleme, ekeyleme, eylemsiye
balanmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.
htiyar adam, paraya ihtiyac olduunu, bizden kendisine yardmc
olmamz istedi.
Arkadalarla nce yemek, ardndan ay itik.
Yeni aldmz ev, ehir merkezine ok yakn, stelik dediiniz kadar
pahal deildi.
Yarnki snavdan sonra kimin alkan, kimin alkan olmad
ortaya kacak.
Babaannem, kitap okumay ok; televizyon seyretmeyi hi sevmezdi.
Snavdaki sorular olduka kolay; fakat verilen sre yeterli deildi.
6. Tamlama Yanll
Farkl tamlananlara balanmas gereken farkl tamlayanlarn ayn
tamlanana balanmasndan, bir de tamlayann ya da tamlanann
eksik olmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.
Toplumu oluturan bireylerin sanat ve kltrel ynden gelimesinde
sanatnn yadsnamaz bir yeri vardr.
nsan, yoksul insanlar koruyup gzetmeli ve ihtiyalarn karlamaya
almaldr.
Doum gnnde kardeime bir hediye aldm, iyi dileklerimi yazdm
kart zerine yaptrdm.
Ben daha ok, sanat ve klasik mzik dinlemeyi severim.
Bir yapt, ncelikle okur kitlesinin belirlenmesi ve ona gre
oluturulmas gerekir.
7. Ek Yanll
Cmlede eklerin yanl ya da gereksiz kullanlmasndan kaynaklanan
anlatm bozukluudur.
nsanlarn, yaamda karlatklar skntlarla gs germeleri,
gelecekleri iin nem tamaktadr.
Bu programla, rencilerin snava daha iyi bir biimde
hazrlanacan salayacaz.
Su skntsnn nedeni, suyun bilinli tketilmemesindendir.
Dn bu konuyla ilgili pek ok sorular zdm.
Bu akamki seyrettiimiz filmi hi beenmedim.
Romann, birbirini sevmi ancak bir trl birbirine kavuamam iki
n yaamn dile getiriyor.
Ne zaman yamur yasa iime bir ferahlk kaplyor adeta.
8. at Uyumazl
Bileik cmlelerde temel cmlenin ykleminin etken olup yan
cmlecikteki eylemsinin etken olmamasndan ya da temel cmlenin
ykleminin edilgen olup yan cmlecikteki eylemsinin edilgen
olmamasndan kaynaklanan anlatm bozukluudur.
le yemei yedikten sonra toplant iin salona geildi.
etken edilgen
le yemei yendikten sonra toplant iin salona geildi.
edilgen edilgen
le yemei yedikten sonra toplant iin salona getik.
etken etken
Derslerinize dzenli bir ekilde allp istediiniz niversiteyi
kazanabilirsiniz.
Yol kenarlarna atlan pler grevlilerce toplandktan sonra kamyona
doldurulup ple dktler.
Birok nlem aldysak da baz blgelerimizde erozyonun nne bir
trl geilemedi.
Bu i bitirilince vakit kaybedilmeden hemen teki ie balamalsnz.