ANTALYA MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ 2015-2016 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI 12. SINIFLAR KİMYA DERSİ YILLIK PLANI 1

12. SINIF KİMYA 2

AY

HA

FT

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğr

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yöntem ve teknik

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

EYLÜ

L

4 3

1.

ELEM

ENTL

ER K

İMYA

SI

1. Evrende elementler ile ilgili olarak öğrenciler;1.1. Hafif elementlerin oluşumunu, evreninbaşlangıcı sayılan “büyük patlama” teorisi ile açıklar.1.2. Evrendeki elementlerin bolluk oranlarını, büyükpatlama teorisi ve yıldızlarda ağır element oluşumu ile ilişkilendirir.

1.3. Yer kabuğundaki element bolluk oranları ile dünyanın kozmik geçmişi arasında ilişki kurar.

1.4. Yer kabuğunda yüksek oranda bulunan bileşiklerin oluşumunu elementlerin bolluk oranları ile ilişkilendirir.

◆ Evrende mevcut bütün maddenin ve enerjinin büyük patlama öncesinde tek bir nokta halinde toplandığına işaret eden bulgular (gök adaların sürekli uzaklaşması, merkezden daha uzak gök adaların uzaklaşma hızlarının daha yüksek olması, uzayın görünürde boş bölgelerinden mikrodalga ışınlarının yayılıyor olması, uzayın her doğrultusunda birim hacim içine düşen kütle yoğunluğunun yaklaşık aynı kalması) kısaca özetlendikten sonra büyük patlama ile temel parçacıkların oluşumu ve bunu izleyen çok kısa süre içinde hidrojen, helyum ve lityum çekirdeklerinin meydana gelmesi olabildiğince basit düzeyde irdelenir. Bu irdelemenin sonunda, büyük patlama sonrasında ilk oluşan atomların neden hafif atomlar olduğu tartışılır (1.1; 1.2). Daha ağır çekirdeklerin oluşması için gerekli şartlar irdelenir. Kendi enerjisini üreten gök cisimlerinin (yıldızların) bu enerjiyi üretirken uğradığı nükleer dönüşümler irdelenip yıldızın yaşı ile o yıldızdaki element bolluk oranları arasındaki ilişki vurgulanır. Bu bağlamda, evrenin ve dünyanın element bileşimlerinin farklı olması, elementlerin oluşum süreci ile ilişkilendirilir.Yer kabuğunda oksijen, silisyum, alüminyum ve demir elementlerinin çok bol olması ile bu elementlere ait izotop çekirdeklerinin göreceli kararlılıkları ve daha ileri füzyona çok yatkın olmayışları arasındaki ilişki irdelenir (1.2; 1.3).◆ Yer kabuğunda bolluk oranı yüksek elementlerin yine bolluk oranı yüksek bileşikler oluşturacağı açıklanır. Yer kabuğunda silikat, oksit ve alüminosilikat tipi kayaçların çok bol olması ile, oksijen, silisyum ve alüminyumun doğal bollukları arasında ilişki kurulur (1.4).◆Çeşitli mineral ve cevher örnekleri tanıtılır. Yaygın metal cevherlerinin (demir, bakır, çinko, krom, mangan filizleri) kimyasal formülleri tanıtıldıktan sonra, bu cevherlerden metal elde etmek için uygulanan süreçler ve ayrıca, sülfür tipi cevherlerin kavrulupoksite dönüştürülme nedeni irdelenir (2.1).◆Demir, krom, kurşun, bakır gibi element oksitlerinin karbon ile; molibden ve volfram oksitlerinin de hidrojen ile indirgenmesine ilişkin denklemler denkleştirilip yükseltgenen ve indirgenen maddeler belirlenir. Karbon ve hidrojenin bu denklemlerdeki işlevlerinin benzerliği tespit edildikten sonra, hangi durumda hangi indirgenin kullanılacağı konusunda yönlendirilmiş bir tartışma açılır. İndirgenme potansiyelinin çok düşük olması hasebiyle, karbon veya hidrojen ile indirgenemeyen potasyum gibi elementlerin daha ucuz olan başka bir element (örneğin sodyum) ile indirgenmesine ilişkin denklemler tartışılır (2.2(2.4).◆Hiçbir indirgen ile element hâline dönüştürülemeyen metal ve hiçbir yükseltgen ile yükseltgenemeyen ametal olup olamayacağı tartışılır. Alkali metallerin, florun ve klorun elektroliz ile elde edilişi, bu tartışma ile ilişkilendirilir. Örnek elektroliz olaylarınındenklemleri yazılır (2.5).

Atatürk’ünHayatta en hakiki mürşit ilimdir.Sözünün açıklanması

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

EKİM 1 3

2. Elementlerin elde ediliş yöntemleri ile ilgili olarak öğrenciler;2.1. Mineral ve cevher kavramlarını karşılaştırır.2.2. Kömürle indirgeyerek metal elde etme yöntemini tepkimeleriyle örneklendirir.2.3. Hidrojenle indirgeme yönteminin tercih edildiği durumlara örnekler verir.2.4. Aktif bir metal kullanarak indirgeme yöntemiyle başka bir metal üretiminin hangi durumlardagerekli olduğunu açıklar.2.5. Elektroliz ile metal üretimine örnekler verir.

12. SINIF KİMYA 3

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

EKİM

2 3

1.

ELE

MEN

TLER

KİM

YASI

3. Alaşımlar ile ilgili olarak öğrenciler;

3.1. Element özelliklerinin ıslahını alaşım temelinde açıklar.3.2. Alaşımları sınıflandırıp örnekler verir.3.3. Yaygın alaşımların özelliklerini bileşimleri ve kullanım alanları ile ilişkilendirir.

4. Hidrojen elementi ile ilgili olarak öğrenciler;

4.1. Laboratuvarda ve endüstride hidrojen elde etmeyöntemlerini karşılaştırır.4.2. Hidrojen izotoplarını tanır ve kullanım alanlarına örnekler verir.4.3. Hidrojenin kimyasal ve fiziksel özellikleriylekullanım alanlarını ilişkilendirir.4.4. İkincil enerji kaynağı olarak hidrojenin önemini, maliyet ve sağlıklı çevre bakımından irdeler.

◆ İkili, üçlü, dörtlü,… alaşım örnekleri üzerinden ‘alaşım’ kavramı tanımlanır. Bu alaşımların özelliklerini (sertlik, esneklik, erime noktası ve korozyon dayanımı), yapılarına katılan saf elementlerin özellikleri ile karşılaştırmak üzere çizelgeler düzenlenip incelenir. Buradan alaşım hazırlamanın gereği ve yararı için genellemeye gidilir (3.1).◆ Parlatılmış homojen ve heterojen alaşım yüzeylerinin mikroskobik, elektron mikroskobik ve AFM (Atomic Force Microscopy) fotoğrafları incelenir. ‘Heterojenlik’ ile görünüm arasında ilişki kurulur. Heterojen alaşım tipinde çeliklerin yapıları işlenir. Çeliğe su verme işleminin yapı ve özelliklerle ilişkisi irdelenir (3.2).◆ Homojen karışım (çözelti) türünden, ‘yer değiştirme’, ‘örgü boşluğu’ ve ‘metaller arası bileşik’ tipi alaşımlar şemalarla gösterilir. Yer değiştirme alaşımlarına Cu ( Zn ve Au( Ag karışımları, örgü boşluğu tipi alaşımlara karbonlu ve borlu çelikler, metaller arası bileşik tipi alaşımlara da NaTl , Na 2Tl, süper iletken alaşımlar gibi örnekler verilip kullanım alanları, alaşımların özellikleri ile ilişkilendirilir. Çelik, lehim, amalgamlar, ayarlı altın, pirinç, tunç (bronz), duralümin, nikrom, konstantan, matbaa alaşımı gibi yaygın alaşımların bileşim aralıkları ve özellikleri bir çizelge üzerindeincelenir. Çeliğin, ayarlı altının ve pirincin özellikleri kullanım alanları ile ilişkilendirilir (3.3).◆EK.1.1’de verilen etkinlik yapılarak laboratuvarda hidrojen elde edilir. Doğuş halindeki hidrojenin normal hidrojen gazına göre daha etkin indirgen olması, henüz H· atomları halinde bulunması ile ilişkilendirilir. Laboratuvarda H2 elde etmede kullanılabilir diğer yöntemler denklemleri ile açıklanır. Hoffmann voltametresi ile hidrojen ve oksijen üretimi yapılıp çıkan gazların yanma/ yakma özellikleri sınanır. Endüstride hidrojen elde etme yöntemleri işlendikten sonra, bu yöntemlerinlaboratuvar yöntemlerinden farklı oluşunun nedenleri irdelenir (4.1).◆ Doğal hidrojenin izotop bolluk oranlarını gösteren bir çizelge incelenerek döteryum (D) ve trityum (T) izotoplarının özellikleri yaygın izotop olan hidrojen (H) ile karşılaştırılır (4.2).◆ Hidrojenin yanma/ patlama özelliği dışında zararlı ve tehlikeli bir yönünün olmayışı, yoğunluğu, düşük mol kütlesi, ve yanınca sadece su buharı oluşturması gerçeklerinden hareketle bu gazın yakıt olarak kullanımı çevre açısından tartışılır. Bir indirgen olarak üstün yönleriirdelenir . Hidrojen gazının doğal bir zenginlik sayılıp sayılamayacağı irdelenir. Bu gazın yakıt olarak kullanılması halinde neden “ikincil enerji kaynağı” sayılması gerektiği tartışılır (4.3; 4.4).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 4

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

EKİM

3 3

1.

ELE

MEN

TLER

KİM

YASI

5 Alkali ve toprak alkali metalleri ile ilgili olarak öğrenciler;

5.1. Alkali ve toprak alkali metallerin doğal kaynaklarını sıralar.5.2. Alkali ve toprak alkali metallerin kimyasalözelliklerini açıklar.5.3. Alkali ve toprak alkali metallerin genel elde ediliş yöntemlerini örneklerle açıklar.

5.4. Alkali ve toprak alkali metallerin kullanım alanlarına örnekler verir.5.5. Alkali ve toprak alkali metallerin önemli bileşiklerinin, ad, formül ve kullanım alanlarını listeler.

6. 3A grubu (13. grup) elementleri ile ilgili olarak öğrenciler;

6.1. 3A grubu elementlerinin ortak özelliklerini, atomlarının elektron dizilimleri ile ilişkilendirir.6.2. Bor elementinin doğal minerallerini tanır.6.3. Bor ve alaşımlarının elde edilişini açıklar ve özellikleri ile kullanım alanları arasında ilişki kurar.6.4. Bor bileşiklerinin özelliklerini, kullanım alanlarını ve Türkiye için önemini açıklar.6.5. Alüminyumun üretim yöntemlerini irdeler; metalin ve alaşımlarının özellikleri ile kullanım alanlarını ilişkilendirir.6.6. Yaygın alüminyum bileşiklerini ve kullanım alanlarını betimler.6.7. 3A grubundaki diğer metallerin ve bunların bileşiklerinin endüstri açısından önemini irdeler.

◆ Per. Tab. üzerinde alkali ve toprak alkali met. yeri ve özelliklerinin değişimi , bu elementlerin “alkali” ve “toprak alkali” adını almalarının sebebi irdelenir. Bunun için, her iki grup elementlerinin oksit ve/veya hidroksit örneklerinin sudaki çözeltilerinin/ süspansiyonlarının pH’ ları, pH kâğıdı ile ölçülüp yorumlanır. Topraktaki ve alkali topraklardaki başlıca mineraller (feldspat, kil, kireç taşı, dolomit, oksitler) tanıtıldıktan sonra elementlerin veya bileşiklerinin elde edilmesinde kullanılan başlıca doğal mineraller/ karışımlar gözden geçirilir (5.1).◆ Alkali ve toprak alkali met. başlıca kim. öz. irdelenir; bu özellikler, e dizilimleri ile ilişkilendirilir. Bu elementlerin halojenür bileşikleri ile hazırlanmış çözeltilerin indirgen alevde verdikleri renkler, bir gösteri deneyi ile gözlemlenir. Alev renklerinin nasıl oluştuğu irdelenir (5.2).◆Alkali ve toprak alkali met. kömür ve hidrojen gibi yaygın indirgenlerle elde edilmesinin neden mümkün olmadığı anılan özelliklerle ilişkilendirilir. Bu elementlerin elde ediliş yöntemleri örnekleri ile açıklanır. Elektroliz için sulu çözelti yerine erimiş saf tuzların kullanılması gereği, yarı hücre indirgenme potansiyelleri hesaba katılarak tartışılır. Sodyumun susuz ortamda K+ katyonunu indirgemesinin nasıl mümkün olduğu, yarı hücre potansiyelleri ve Le Chatelier ilkesi bağlamında irdelenir (5.3).◆ Li, Be ve Mg alaşım oluşturması ve bu alaşımların özellikleri, metallerin özellikleri ile ilişkilendirilir.. Na ve K , iyi iletkenlik ve suya karşı özellikleri, kullanım alanları irdelenir (5.4).◆ Alkali ve toprak alkali metallerin başlıca bileşiklerinin piyasada kullanılan yaygın adlarını, sistematik adlarını ve kullanım alanlarını özetleyen iki ayrı çizelge incelenir. Bu bileşikler sınıf ortamında incelenerek özellikleri gözlemlenir. Örneğin; Na2CO3 çözeltisinin bazik olması, NaHCO3’ın ısıtılınca veya çözeltisi asitlerle etkileşince gaz oluşturması, KNO3’ın yükseltgen olması, KCN’ ün kompleks oluşturma yetisi, susuz CaSO4’ın su ile zamanla sertleşmesi vb lab. ortamında denenebilir (5.5).◆ Toprak met. (bor dâhil) e dizilimleri ile kim.özellikleri ilişkilendirilir. Ülkemizde de bol bulunan başlıca bor mineralleri (kolemanit, pandermit, boraks) formülleri ile tanıtılır. Örneğin; kolemanitten borik asit, ondan da bor trioksit üretimi irdelendikten sonra, teknik saflıkta borun nasıl elde edildiği incelenir. Bor alaşımlı çeliklerin özellikleri ve uygulamaları ilişkilendirilir. Yüksek saflıkta borun üretim yöntemleri, kull. alanları açıklanır. Borik asit, boraks, sodyum perborat, sodyum borohidrür ve sodyum metaboratın yapıları, özellikleri ve kullanım alanları arasında ilişki kurulur. Basit boranların yapıları incelenerek bu bileşiklerin uzay araştırmalarındaki stratejik önemi vurgulanır. Bu bileşiklerin ülkemiz ekonomisi açısından önemi vurgulanır (6.1( 6.4).◆Al’nin doğada kil ve boksit minerallerinin bileşiminde bulunduğu örneklerle açıklanır. Boksit mineralinden alüminyum üretimi kısaca gözden geçirilir. Al metalinin ve başlıca Al alaşımlarının (Duralümin, Magnoks, Silumin, Titanal) bileşimleri, özellikleri ve kullanım alanları bir çizelge halinde incelenir. Al oksitin doğal formlarının (korundum, rubi taşları ve safir) özellikleri ve kullanım alanları kısaca özetlenir. Endüstri açısından önemli diğer alüminyum bileşiklerinin (kil, alüminyum klorür, alüminyum sülfat ve şap) özellikleri ile kullanım alanları arasında ilişki kurulur (6.5; 6.6).◆İleri teknolojide giderek artan ölçekte önem kazanan galyum, indiyum ve talyum metallerinin ve bunların önemli bileşiklerinin özellikleri ile kullanım alanları arasında ilişki kurulur. Suda ve asitte çözünür talyum bileşiklerinin şiddetli zehir özellikleri belirtilir (6.7).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 5

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

EKİM

4 3

1.

ELE

MEN

TLER

KİM

YASI

7. 4A grubu (14. grup) elementleri ile ilgiliolarak öğrenciler;

7.1. Karbon allotroplarınının bağ yapılarını karşılaştırır; kullanım alanlarına örnekler verir.7.2. Nanoteknolojide önemli olan karbonnanotüplerinin malzeme bilimi açısından önemini, yapısı ile ilişkilendirir.7.3. Karbon oksitlerinin, karbonik asitin vekarbonatların özellikleri ile doğadaki ve hayattaki işlevlerini açıklar.7.4. Silisyumun doğal bileşiklerinin yapılarını, özellikleri ve kullanım alanları ile ilişkilendirir.7.5. Yarı iletkenliği metalik iletkenlik ile karşılaştırır.7.6. Silisyumun ileri teknoloji açısından önemini irdeler.7.7. Yarı iletkenlerde doplama (doping) kavramını ve doplamanın diyot, transistör gibi temel elektronikbileşenlerin çalışmasındaki önemini açıklar.7.8. 4A grubundaki diğer metallerin ve bileşiklerinin kullanım alanlarına örnekler verir.

◆ Karbonun doğal formları kısaca gözden geçirildikten sonra, grafit, elmas ve fulleren (C60) allotroplarında karbon atomlarının bağlanma farkları irdelenir. Genel anlamda allotropi kavramı işlenir. Karbonun doğal formlarının özellikleri karşılaştırıldıktan sonra bu özellik farkları ve allotropların kullanım alanları bağ yapıları ile ilişkilendirilir (7.1).

◆ Yapay bir karbon allotropu olan fullerenlerin bir alt grubu olan nanotüplerin yapısı şemalar kullanılarak incelenir. Nanotüplerin ve nanotüp esaslı malzemelerin üstün özellikleri irdelenip geleceğin teknolojisi açısından önemleri tartışılır (7.2).

◆ Karbon bileşiklerinin, organik kimya alanının temelini oluşturduğu belirtildikten sonra, organik bileşik sınıfına girmeyen başlıca karbon bileşiklerinin (CO, CO2, H2CO3) elde edilişleri ve sağlık açısından önemli yönleri gözden geçirilir (7.3).

◆ Kuvarsın ve silikatların (feldspat, kaolen, mika gibi) yaygınlığına ve doğal bolluğuna işaret edildikten sonra silisyum elementinin teknik saflıkta (kuvars kumundan) ve yüksek saflıkta (uçucu bileşiklerinden ve süblimleştirme ile) üretimi kısaca gözden geçirilip bu elementin elektrik iletkenlik özellikleri, metaller ve yalıtkanlarla karşılaştırılır. Yarı iletkenlerin iletkenlik özelliklerinin sıcaklıkla ve çok düşük oranda katkılarla değişimi irdelenir. Silisyum esaslı yarı iletkenlerin elektronik endüstrisi açısından önemiaçıklanır. Doplama işleminin anlamı ve yarı iletkenlik açısından önemi irdelenir (7.4( 7.7).

◆ 4A grubunun ağır elementlerinin (germanyum, kalay ve kurşun) temel özellikleri listelenip karşılaştırıldıktan sonra bu metallerin kullanım alanları özellikleri ile ilişkilendirilir. Kalay dioksitin (cam ve seramik endüstrisinde), kurşun oksitlerinin (yağlı boyalarda, camlarda ve seramiklerde) ve kurşunsülfatın (akülerde, camda, seramikte ve yağlı boyalarda) kullanımı, bu bileşiklerin özellikleri ile ilişkilendirilerek işlenir (7.8).

Cumhuriyet yönetimi konusunda öğrenciler arasında tartışma

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 6

AY

HA

FT

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğr

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç -gereç

Açıklamalar

KA

SIM

2

3

4

3

3

3

1.

ELE

MEN

TLER

KİM

YASI

9. 6A grubu (16. grup) elementleri ile ilgili olaraköğrenciler;

9.1. Laboratuvarda ve endüstride oksijen üretim yöntemlerini açıklar.9.2. Oksijen elementinin kullanım alanlarına örnekler verir.9.3. Oksit tiplerini ve sınıflandırma esaslarınıaçıklar.9.4. Ozonun molekül yapısı ile özellikleri ve kullanım alanları arasında ilişki kurar.9.5. Atmosferdeki ozonun oluşumunu ve çevreaçısından önemini açıklar.9.6. Kükürdün üretimini ve kullanım alanlarınıtepkimeleriyle açıklar.9.7. Başlıca kükürt bileşiklerinin üretimini ve kullanımını çevre kirliliği ile de ilişkilendirerek irdeler.

ATATÜRK’Ü ANMA, ANLAMA

10. Halojenler ile ilgili olarak öğrenciler;10.1. Halojenlerin başlıca doğal bileşiklerinin ad ve formüllerini eleştirir.10.2. Halojenlerin elde ediliş yöntemlerini vekullanım alanlarını açıklar.10.3. Önemli halojen bileşiklerinin özellikleri ile kullanım alanları arasında ilişki kurar.

11. Önemli geçiş elementleri ile ilgili olarak öğrenciler;11.1. Önemli demir cevherlerini ve bunlardan ham demir üretim yöntemini açıklar.11.2. Çelik üretiminde oksijenin ve katkı metallerinin rollerini irdeler.11.3. Önemli demir bileşiklerinin kullanım alanları ile bileşiğin özellikleri arasındaki ilişkiyi irdeler.11.4. Önemli geçiş elementlerinin başlıcacevherlerini, yer kabuğundaki bolluk oranlarını, üretim yöntemlerini ve önemli kullanım alanlarını listeler.

◆ KClO3’ dan oksijen elde edilerek yanan maddelerde alevin parlaması üzerinden elementin yakma (oksitleme) özelliğini vurgulayan bir gösteri deneyi yapılır. Havanın sıvılaştırılıp sonra damıtılması ile ilgili, azot üretimine gönderme yapılarak endüstriyel ölçekte oksijen üretimi gözden geçirilir. Dünya çapında en çok üretilen kimyasal olan oksijenin başlıca kullanım alanları listelenir (9.1; 9.2).◆Alkali metallerin açık havada yanması sonucu oksit, peroksit ve süper oksit oluşturmasına örnekler verilir. Peroksit ve süperoksit iyonlarının Lewis yapıları özellikleri ve kullanım alanları ile ilişkilendirilir.Asidik, bazik, nötral ve amfoter oksit kavramları karşılaştırılıp her sınıfın özellikleri açıklanır (9.3).◆ Allotrop kavramı hatırlatıldıktan sonra ozonun Lewis yapısı ve O2 moleküllerine dönüşüm dengesi, yükseltgeme gücü ile ilişkilendirilir. Ozon elde etme yöntemi kısaca açıklanır. Su arıtımında ozon kullanmanın olumlu ve olumsuz yönleri irdelenir. Atmosferin üst katmanlarındaki çok seyreltik ozon gazının işlevi ve ozon azalımına yol açtığından şüphelenilen başlıca kirleticilerin kullanımlarının azaltımı ile ilgili bir tartışma yapılır (9.4; 9.5).◆Petrol rafinasyonunda yan ürün olarak ele geçen H2S gazının petrolde bulunuş nedeni irdelenir. Bu gazın SO2 ile tepkimesinden kükürt oluşumu tepkimesi açıklanır (9.6).◆ H2S bileŞiğinin elde edilişi, molekül yapısı, suya benzer ve farklı yönleri ve önemi işlenir. Lab. şartları uygunsa H2Sbileşiğinin lab. üretimine ilişkin EK51.2’de verilen etkinlik yapılıp CdS, SnS, PbS, CuS gibi renkli sülfürler çöktürülerek bu bileşiklerin oluşumuna ilişkin denklemler irdelenir.Kükürt oksitleri, sülfürik asit, hidrojen sülfür, sodyum sülfür, demir (II) sülfür için üretim yöntemleri ve bunların kullanım alanları (özelliklerle de ilişkilendirilerek) incelenir. Bu bileşiklerden ciddi ölçekte çevre kirliliğine yol açanların zararlı etkileri açıklanır (9.7).

◆ Halojenlerin doğada yaygın olan başlıca bileşikleri, bulunabilen örnekleri ile tanıtılır. Flor ve klorun, gereği halinde endüstride elde edilişleri için birer yöntem verilir. Lab. ortamında MnO2 ve HCl kullanılarak Cl2 gazı üretmek üzere bir gösteri deneyi yapılabilir. Brom ve iyodun Lab. ortamında üretimlerine ilişkin denklemler incelenir. Halojenlerin kullanım alanları ile ilgili hazır bir çizelgeincelenir (10.1; 10. 2).◆ Florürler, teflon, florokarbon, klorürler, hidroklorik asit, hipokloröz asit, hipokloritler, polivinil klorür (PVC), sodyum ve potasyum bromür, sodyum ve potasyum iyodürler için temel özellikleri ve kullanım alanlarını içeren bir çizelge incelenir (10.3).◆ Hematit (Fe2O3), manyetit (Fe3O4) ve limonit [FeO(OH)] minerallerinin yapıları karşılaştırılır. Her cevherdeki teorik demir oranları irdelenir. Bu cevherlerden ham demir üretimine ilişkin yüksek fırının çalışma ilkesi şekil üzerinde açıklanır. Ham demirinbileşimi ve özellikleri, bu haliyle kullanım alanının sınırlı olması ileilişkilendirilir (11.1)◆ Bessemer (Besemer) yöntemi ile çelik üretimi süreci kısaca özetlenir. Oksijen üfleme aamasında ham demirdeki safsızlıkların tepkimeleri incelenir. Çeliğe katılan başlıca alaşım maddelerinin(karbon, krom, mangan, bor, kobalt, nikel, titan, niyobyum,zirkonyum) alaşıma kazandırdığı özel nitelikler liste halinde incelenir (11.2).◆ FeSO4.6H2O, Fe2(SO4)3.12H2O ve (NH4)2Fe2(SO4)3.24H2Otuzlarının tekstil boya banyolarındaki işlevleri (mordan etkileri) kompleksleşme temelinde açıklanır (11.3).◆Ti, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Pd, Ag, Sn, Pt, Au, Hg, Pb metallerininvarsa başlıca doğal cevherleri, yer kabuğundaki bağıl bollukları, elde ediliş yöntemleri ve önemli kullanım alanlarını içeren bir çizelge incelenir (11.4).

Atatürk’ün yaşamı üzerine sunum

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

AR

ALI

K

1

2

3

3

2.

ORG

ANİK

KİM

YAYA

GİR

İŞ

1. Organik bileşikler ile ilgili olaraköğrenciler;

1.1. Organik bileşik kavramının tarihselkökenini açıklar.1.2. En basit formül ve molekül formülükavramlarını ayırt eder.1.3. Element yüzdelerinden çıkarak en basitformülleri bulur.

1.4. En basit formülü ve mol kütlesinikullanarak molekül formülünü belirler.1.5. Doymuş hidrokarbonların ad veformüllerini eşleştirir.

2. Organik bileşiklerin formülleri ile ilgiliolarak öğrenciler;2.1. Karbon elementinin çok sayıda bileşikyapmasının nedenini irdeler.2.2. Karbon atomunun bağ yapmaözelliklerini diğer elementlerlekarşılaştırır.

◆ “Organik” ve “anorganik” nitelemelerinin tarihsel arka planı gözden geçirilir. Anorganik maddelerden çıkılarak organik madde sentezine ilk örnekler incelenir. “Organik madde” nin tarihsel anlamı ile modern anlamı karşılaştırılıp bu sınıfa girmeyen karbon bileşikleri sıralanır (1.1).

◆ Çeşitli organik bileşiklerin en basit formülleri ve kapalı molekül formülleri incelenerek iki kavram arasındaki fark tartışılır. Bileşiklerin elementel analizlerinden çıkarak en basit formüllerin bulunmasına ilişkin örnek hesaplamalar yapılır. Kalitatif ve kantitatif element analizlerinin (karbon, hidrojen, azot) nasıl yapıldığı, görsel ögeler de kullanılarak açıklanır. Örneğin, 4 elementten oluşan bir bileşikte (C, H, N, O) 3 elementin % oranını bilince 4. element için analizin neden gereksiz olduğu tartışılır. En basit formüllerin molekül formülleri olmayabileceği örneklerle gösterilir. En basit formüller ve bilinen mol kütleleri kullanılarak molekül formüllerinin hesaplanmasına ilişkin örnekler çözülür (1.2- 1.4).

◆ Düz zincirli ve halkalı doymuş hidrokarbonların 20 karbonluya kadar olanlarının sistematik adları irdelenir. Tek tek formüllerden genel formüller türetilir.

◆ Karbon bileşiklerinin sayıca sınırsız olması, sonsuz sayıda karbon atomunun birbirine bağlanarak zincirler ve halkalar oluşturabilmesi ve ayrıca, kovalent bağ sayısının dört olması, dolayısıyla dallanma imkânları ile ilişkilendirilir. Diğer elementlerin zincir oluşturma özelliklerinin sınırlı olduğu, Si 4, P4, O3, S8, B4 tipi moleküllerin kararlılıkları, karbon bileşiklerininki ile karşılaştırılarak açıklanır (2.1; 2.2).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 7

8

9

12. SINIF KİMYA 10 12. SINIF KİMYA 11

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

AR

ALI

K

3

4

5

3

3

3

2

. O

RGAN

İK K

İMYA

YA G

İRİŞ

2.3. Moleküllerin Lewis formüllerini çizer.2.4. Rezonans ve tautomeri kavramlarını örnekler üzerinde açıklar.

3. Hibritleşme ve molekül geometrisi ile ilgili olarak öğrenciler;3.1. Moleküllerin Lewis formüllerinden, merkez atomu orbitallerinin hibritleme tipini tahmin eder.

3.2. Değerlik katmanı elektron çiftleri itme kuramını (VSEPR) kullanarak basit moleküllerin geometrilerini tahmin eder.3.3. Merkez atomunun bağımsızorbitallerinden hibrit orbitallerin oluşması süreciniörnekler üzerinde açıklar.3.4. Karbonun çoklu bağ yaptığı bileşiklerde bağ tiplerini hibrit orbitallerle ilişkilendirir.

3.5. Moleküllerde merkez atomunun hibritleşme tipi ile molekül geometrisi arasında ilişki kurar.4. Organik bileşiklerde fonksiyonel gruplar ve adlandırma ile ilgili olarak öğrenciler;

4.1. Yaygın fonksiyonel grupların ad ve formüllerini eşleştirir.4.2. Organik bileşik grup adlarını fonksiyonel gruplarla ilişkilendirir.

◆ Metan, eten, etin, propen, propin, formaldehit, asetaldehit, formik asit, asetik asit gibi basit organik moleküllerin Lewis formülleri yazılır; her bileşikte karbon, hidrojen, azot ve oksijenin katıldıkları bağlar sayılır. Elementlerin bağ sayıları ile periyodik sistemdeki grup numaraları arasında ilişki kurulur. Bir istisna olarak, kuaterner amonyum bileşiklerinde azotun 4 bağ (biri koordinasyon bağı) yapması sonucunda bir katyon oluştuğu vurgulanır. Format, asetat gibi iyonların ve formik asit, asetik asit gibi moleküllerin Lewis formülleri üzerinde rezonans ve tautomeri açıklanır (2.3; 2.4).◆ Basit organik moleküllerin Lewis formüllerinde, merkez atomu çevresindeki doğrultular (bağlı atom sayısı + ortaklaşılmamış elektron çifti sayısı + radikalik elektron sayısı) sayılıp bu doğrultulardan her birinin, moleküldeki merkez atomunun en dış elektron katmanında bir orbitale karşılık geldiği vurgulanır. Doğrultu sayısı kadar orbitalin valens katmanındaki atom orbitallerinden türemiş olması gerektiğiçıkarımından sonra, s ve p orbitallerinden başlanarak, doğrultu sayısı kadar orbitalin sayımına geçilir. Böylece, sp, sp2, sp3 hibritleşme tiplerinin mantığı açıklanır.

Hibrit orbitallerin özdeş olması ve 3 boyutlu mekânda birbirinden olabildiğince uzak durması ilkelerinden yararlanılarak, sp3, sp2 ve sp hibrit orbitallerin görünümleri irdelenir. A, merkez atomunu, E, elektron çiftini, X, bağlı bir atomu göstermek üzere, AX 4, AX3E(NH3), AX2E2(H2O) , AX3(CH2O, C2H4) ve AX(C2H2) tipi yapılarda merkez atomu çevresindeki en yakın atomların oluşturduğu geometri irdelenir (3.1; 3.2).

◆ Hibrit orbitallerin merkez atomundaki bağımsız atom orbitallerinden hangilerinin birbirine karışması sonucu oluştuğu, örnek moleküller üzerinde açıklanır. CH2O, C2H4, C2H2 gibi moleküllerde hibritleşmeye katılan ve katılmayan atom orbitalleri irdelenir. Elektron bulunduran orbitallerden hibritleşmeye katılmayanların orbital eksenlerinin paralelliği ve eksen çakışık/ eksen- paralel örtüşme imkânları şekil üzerinde irdelenir. Sigma- (σ-) ve pi- (π-) bağı arasındaki farklar irdelenir (3.3; 3.4).

◆ Çeşitli moleküller üzerinde, molekül geometrisi kavramının anlamı hibritleşme tipinin geometriyi belirleyici olduğu; ancak hibritleşme tipi aynı moleküllerin farklı geometrilere sahip olabilecekleri; veya farklı hibritleşme tiplerinden benzer geometriler ortaya çıkabileceği gösterilir (3.5).◆ Hidrokarbonlardan bir hidrojen atomu ayrılması ile oluşan alkil, aril ve alkenil gruplarının başlıcaları, formülleri, türedikleri hidrokarbonun adı ve grup adları arasında ilişkiler kurularak irdelenir. Böyle grupların birbirine bağlanması sonucunda oluşacak bileşik tipi tartışılır. Alkil gruplarının dallanmış olmaları halinde nasıl adlandırılacağı tartışılır. Alkil adlarının önüne gelen iso-, sec- (s-) ve ter- (t-) ön eklerinin anlamı ile ilgili alıştırmalar yapılır. Alkil gruplarına halojen, hidroksil, formil (CHO), karboksil (COOH) gibi heteroatom içeren grupların bağlanması ile oluşacak yeni bileşiklerin, hem fiziksel hem de kimyasal özelliklerinin hidrokarbonlardan farklı olmasının nedeni tartışmaya açılır.

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğren

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

ŞUB

AT

2

3

4

3

3

3

1. Organik redoks tepkimeleri ile ilgiliolarak öğrenciler;

1.1. Organik bileiklerde karbon atomlarınınyükseltgenme basamağını belirler.1.2. Wurtz tipi tepkimeleri denkletirir.

1.3. Alkollerin ve aldehitlerinyükseltgenmelerine örnekler verir.1.4. Organik bileiklerin yanma özelliklerini,karbonun yükseltgenme sayısı temelindeaçıklar.

2. Yer değiştirme (sübstitüsyon) tepkimeleriile ilgili olarak öğrenciler;

2.1. Radikaller üzerinden yürüyensübstitüsyon tepkimelerine örnekler verir.2.2. Yer değiştiren grupların nükleofilik/elektrofilik özellliklerini yapıları ile ilişkilendirir.2.3. Elektrofilik sübstitüsyon tepkimelerineörnekler verir.

◆ CH3OH, C2H5OH, CH2O, CH3CHO, CH3COOH, CO, CO2, CCl4, CHCl3 gibi heteroatom bulunduran bileşiklerde, her karbon atomunun yükseltgenme sayısı, elektronegatiflikler kullanılarak vedaha elektronegatif olan atomun bağ elektronlarının tamamına sahip olduğu varsayılarak belirlenir. Alkil halojenürlerden, metalik sodyum ile indirgeme yapılarak alkan elde etme tepkimelerinin birer redoks tepkimesi olup olmadığı irdelenir. Bu tepkimeler sınıflandırılırken, organik bileşiğin uğradığı değişim tipinin esas alındığı vurgulanır (Wurtz tepkimeleri, organik moleküller için birer indirgenme tepkimesi’dir.). Bu tip tepkime örnekleri denkleştirilir (1.1; 1.2).

◆Alkollerin (primer alkoller) ve aldehitlerin, KMnO4, K2Cr2O7 gibi yükseltgenlerle verdiği ürünlerde, karbon atomlarının yükseltgenme sayıları irdelenir. Bu olaylarda organik molekülün uğradığı değişimin nasıl bir tepkime sayılması gerektiği tartışılır. Hidrokarbonların ve oksijenli bileşiklerin yanma tepkimelerinin de birer redoks tepkimesi olduğu sonucuna götürecek bir değerlendirme yapılır. “Yanma” ile “laboratuvar şartlarındayükseltgenme”, tepkime hızı temelinde karşılaştırılır. Yanma olaylarında ürünlerin genel olarak CO 2 ve H2O olmasına karşılık ılımlı yükseltgenmelerde ürünün giren maddeye göre değiştiği vurgulanır. CCl4, CF4 gibi moleküllerin yükseltgenemeyeceği, karbonun yükseltgenme sayısı bulunarak açıklanır. Bu tür bileşiklerin yanma özelliği taşımaması, “yeterince yükseltgenmiş olma” temelinde açıklanır (1.3; 1.4).

◆ Halojenlerin alkanlarla verdiği sübstitüsyon tepkimelerine örnekler verilir. Bu tepkimelerin u.v. ışın fotonları varlığında gerçekleşmesi, radikal oluşumu ile ilişkilendirilir. Radikal oluşumudışında mekanizmalarla sübstitüsyon olup olmayacağı, olursa mümkün mekanizmalar irdelenir. Yer değiştiren reaktif grubun “nükleofil” ve “elektrofil” olması yapısı ile ilişkilendirilir. Doymuşhidrokarbonlarda ve aromatik halkada nükleofilik ve elektrofilik sübstitüsyon tepkimelerine örnekler verilir. Brom benzenden çıkarak fenol elde etmeye ilişkin bir gösteri deneyi yapılır. Bu tepkimenin elektrofilik mi, nükleofilik mi olduğu irdelenir (2.19 2.4).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

MA

RT

1 3

3.O

RGAN

İK R

EAKS

İYO

NLA

R

2.4. Nükleofilik sübstitüsyon tepkimelerineörnekler verir.2.5. Alifatik ve aromatik hidrokarbonlardahalojen sübstitüsyonu tepkimelerinikarşılaştırır.2.6. Benzen halkasında sübstitüsyonunkonumunu halkadaki mevcut grubun türüile ilişkilendirir.

◆ Alkanların klorlanması için gerekli şartların, örneğin benzeni klorlamak için uygun olmadığı, benzenin u.v. ışık altında Cl2 ile neden sübstitüsyon değil katılma reaksiyonu verdiği irdelenir. Benzeni klorlamak için kullanılan yöntem açıklanır (2.5).

◆ Benzen halkasında rezonans, rezonanstan kaynaklanan yeni bağlanma imkânları, halkaya önceden bağlanmış grubun elektron çekiciliği/ sunuculuğu ile ilişkilendirilir. Başlıca fonksiyonel gruplar, elektron çekicilik/ sunuculuk bakımından iki sınıfa ayrılarak her sınıftan grupların yeni gelecek elektrofilik veyanükleofilik grupları hangi konumlara yönlendireceği irdelenir. Orto-/ para- ve meta- ön ekleri ile isimlendirme örnekleri yapılır (2.6).

12. SINIF KİMYA 12

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğren

HEDEF VE DAVRANIŞLAR / KAZANIMLAR

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

MA

RT

2

3

4

5

3

3

3

3

3.

3. Katılma tepkimeleri ile ilgili olarak öğrenciler;

3.1. Doymamış hidrokarbonlarda elektrofilikkatılmalara örnekler verir.3.2. Doymamış hidrokarbonlarda radikallerüzerinden yürüyen tepkimelere örnekler verir.3.3. Karbonil bileşiklerinde nükleofilik katılmayaörnekler verir

4. Organik bileşiklerde ayrılma (eliminasyon)tepkimeleri ile ilgili olarak öğrenciler;

4.1. Alkil halojenürlerden HX ayrılması sonucualken ve alkin oluşumu tepkimelerininmekanizmasını açıklar.4.2. Alkollerden H2O ayrılması yolu ile alkenoluşumunun mekanizmasını açıklar.

5. Kondenzasyon tepkimeleri ile ilgili olaraköğrenciler;

5.1. Alkolden eter eldesini reaksiyon mekanizması ileaçıklar.5.2. Ester oluşumunu reaksiyon mekanizmasıüzerinden açıklar.

5.3. Peptit bağlarının oluşumuna örnekler verir.5.4. Kondenzasyon polimerleşmesine örnekler verir.

◆ Alkenler ve alkinlere H2, X2, HX ve HOH katılması tepkimeleri mekanizmaları ile açıklanır. İki basamaklı katılmalarda Markovnikov kuralına göre ürünlerin bolluk oranları irdelenir. İncelenen tepkimelerin radikalik mi yoksa elektrofilik/ nükleofilik mi olduğu irdelenir (3.1; 3.2).◆ Karbonil bileşiklerine hidrür katılarak alkol ve Grignard reaktifi ile alkil katılarak karbon sayısı artırılmı alkol üretimi tepkimeleri, nükleofilik katılma örneği olarak incelenir (3.3).

◆ Alkil halojenürlerden HX ve alkollerden H2O ayrılması tepkimelerinde kullanılan Lewis bazı ve kuvvetli asit tipi katalizörlerin işlevleri de dâhil mekanizma irdelenir. Ayrılma reaksiyonları katılma reaksiyonları ilekarşılaştırılır. Bu reaksiyonların hangi amaçla kullanılabileceği tartışılır. HX veya H2O ayrılma tepkimelerinde, ayrılacak H için birden çok ihtimalin olduğu hallerde hangi ürünün daha çok oluşacağı sorusu ile ilgili, Zaitsev kuralı, farklı alkil halojenür ve alkol örnekleri üzerinde açıklanır (4.1; 4.2).

◆Eter oluşum tepkimesinin mekanizması tartışılır. Bir alkole veya iki alkolün karışımına su çekici bir madde (H2SO4) eklenince, moleküller arası kondenzasyon sonucu hangi ürünlerin oluşabileceğiirdelenir. Bir karboksilik asit ve bir alkolden ester ve iki amino asit molekülünden de peptit oluşumuna ilişkin reaksiyonlar mekanizmaları ile incelenir.

Ayrıca, laboratuvar ortamında ester veya eter elde etmek için bir gösteri deneyi yapılıp ürünlerin oluştuğu, kokuları ile gösterilebilir. (5.1-5.3).

◆ Polietilen glikol, poliester, poliamid, nylon gibi endüstriyel ürünlerin elde ediliş tepkimelerinin kondenzasyon sınıfına dâhil edilip edilemeyeceği irdelenir. Kondenzasyonun bir polimerleşmeye yolaçması için çıkış maddesinin hangi niteliği taşıması gerektiği irdelenir (5.4).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 13

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR /KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

NİS

AN

1

2

3

3

4.

1. Alkanlar ve alkil halojenürler ile ilgili olarak öğrenciler;

1.1. Alkanların doğada bulunuşuna ve genel elde edilişlerine örnekler verir.1.2. Alkanların fiziksel özelliklerini moleküller arası çekim kuvveti temelinde açıklar.1.3. Alkanların kimyasal reaksiyonlarını mekanizmaları ile açıklar.1.4. Alkil halojenürlere örnekler veripbunların reaksiyonlarının önemini açıklar.

2. Alkenler ile ilgili olarak öğrenciler;

2.1. Alkenleri sistematik olarak isimlendirir.2.2. Alkenlerin genel elde edilişlerineörnekler verir.2.3. Alkenlerin kimyasal reaksiyonlarınımekanizmaları ile açıklar.2.4. Alkenlerin ve haloalkenlerin polimerleşmeleri ile elde edilen endüstriyel ürünlerin özellikleri ile kullanım alanları arasında ilişki kurar.

◆ Ham petroldeki alkan tipi hidrokarbonların bolluğu ve çeşitliliği vurgulandıktan sonra bu bileşiklerin laboratuvarda elde edilmesi için, uygun alkil halojenürlerin metalik sodyum ile indirgenmesi tepkimesi hatırlatılır.Belli karbon sayısına sahip bir alkanı elde etmek için hangi alkil halojenürlerin uygun olacağı tartışması açılır. Elde edilen alkanın saf olması için en uygun çıkış maddelerinin neler olacağı irdelenir (1.1).◆ Alkanlarda moleküller arası temel kuvvetlerin London Kuvvetleri olduğu, kalıcı dipol karakterin genelde bulunmadığı; London Kuvvetlerinin karbon sayısına ve zincir özelliklerine göre değiştiği sonucuna götürecek bir sınıf içi tartışma açılır. Karbon sayısı arttıkça örneğin kaynama noktasının yükselmesinin sebebi tartışılır. Petrol ürünlerinin hidrokarbon içerikleri ile kaynama noktaları arasındaki ilişki, bu tartışma temelinde yeniden incelenir (1.2).◆ Basit alkanların halojenler ile verdiği sübstitüsyon tepkimelerinin radikalik mi, elektrofilik mi, yoksa nükleofilik mi olacağı tartışılır. Bu tepkimeleri belli bir aşamada durdurmanın neden zor olduğu, her kademenin kinetiği temelinde tartışılır. Çok karbonlu alkanların katalizörlü ortamda ve yüksek sıcaklıkta verdiği kraking tepkimelerine örnekler verildikten sonra petrol işleme açısından bu tepkimelerin önemi tartışılır. Ayrıca alkanların yanma tepkimeleri, ısı bilançoları da hesaba katılarak incelenir. Bu maddelerin yakıt olarak değerleri, birim kütle başına yanma enerjileri ve doğal bollukları ile ilişkilendirilir (1.3).◆ Alkil halojenürlerin başlıcaları olan karbon tetraklorür, kloroform, dikloro metan ve iyodoformun elde edilişi ve kullanım alanları irdelenir. Çok karbonlu alkil halojenürlerin ara ürünler olarak önemi, verdikleri Wurtz ve ayrılma tepkimeleri ve elde edilen ürünler temelinde açıklanır (1.4).

◆Alkenlerin IUPAC sistemine göre adları ve ayrıca geleneksel alken adları, alken formülleri ile eşleştirilir. Bir tek ve birden çok çift bağ içeren zincir ve halka yapılı bileiklerin adlandırılmasında numaralama sistemi verilir (2.1).◆Alkollerin ve alkil halojenürlerin ayrılma tepkimesi ile alkenlere dönüşümüne örnekler verilir. Ayrıca, Lindlar katalizörü (Pd) yanında, alkinlerin alkenlere dönüşümü tepkimeleri örneklendirilir (2.2).◆Alkenlerdeki çift bağa, H2, X2, HX ve H2O moleküllerinin katılması, üçüncü ünite ile de ilişki kurularak örneklendirilir.Ayrıca, alkenlerin yanması ve ılımlı yükseltgenlerle yükseltgenmesi tepkimelerine örnekler verilir. Polialkenoluşumu mekanizması irdelenir (2.3).◆Etilene benzer şekilde tetraklor eten, tetraflor eten, bütadien ve 2-metil bütadien (izopren) polimerizasyonu ve bu tepkimelerin ürünleri incelenir. Polimerizasyon ürünlerinin tipik özellikleri kullanım alanları ileilişkilendirilir (2.4).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12.

SINIF KİMYA 14

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğren

HEDEF VE DAVRANIŞLAR /KAZANIMLAR

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

NİS

AN

3

4

3

3

4.

3. Alkinler ile ilgili olarak öğrenciler;

3.1. Alkinleri sistematik olarak isimlendirir.3.2. Alkinlerin genel elde edilişlerine örnekler verir.3.3. Endüstride karpit ve asetilen üretimini açıklar.3.4. Asetilenin özelliklerini kullanım alanları ile ilişkilendirir.3.5. Alkinlerin kimyasal reaksiyonlarınımekanizmaları ile açıklar.

4. Alkoller ile ilgili olarak öğrenciler;4.1. Alkolleri fonksiyonel grup sayısına,konumuna ve bağlı olduğu iskelete göresınıflandırır.4.2. Alkolleri sistematik olarak isimlendirir.4.3. Alkollerin genel elde edilişlerine örneklerverir.4.4. Alkollerin fiziksel özelliklerini polarlık,fonksiyonel grup sayısı ve zincir uzunluğuile ilişkilendirerek açıklar.4.5. Alkollerin kimyasal reaksiyonlarınımekanizmaları ile açıklar.4.6. Polialkollerin ve yaygın gliserintürevlerinin özellikleri ile kullanımalanları arasında ilişki kurar.

◆Alkinlerin IUPAC sistemine göre adları ve ayrıca geleneksel alkin adları, alkin formülleri ile eşlendirilir. Bir tek ve birden çok üçlü bağ içeren bileşiklerin adlandırılmasında numaralama sistemi verilir (3.1).◆ Vicinal alkil halojenürlerin ve vinil halojenürlerin iki kademede dehidrohalojenasyonu sonucu alkin üretimine örnekler verilir. Özel olarak asetilen üretiminde kullanılan karpitin ve bu maddeden asetilenin üretimine ilişkin reaksiyonlar irdelenir (3.2; 3.3).◆ Genel olarak alkinlerin ve asetilenin özelliklerinin birbirine benzeyeceği vurgusundan sonra, asetilenin çeşitli maddelerle oluşturduğu ürünlere örnekler verilir. Ayrıca polimerleşerek poliasetilen ve benzen oluşturma tepkimeleri incelenir. Metal katyonları ile asetilür tuzları oluşturmasına örnekler verilir. Bu tepkimede yer değiştiren asetilenik CH protonunun asitlik karakteri ve hangi alkin tiplerinin böyle tuzlar oluşturacağı vehangilerinin oluşturmayacağı irdelenir (3.4; 3.5).

◆ Alkoller, moleküldeki OH sayısına göre mono-, di-, tri- alkol şeklinde adlandırılır. Hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomundaki H sayısına bağlı olarak da primer-, sekonder- ve tersiyer-alkol kavramları tanıtılır. Her iki sınıflandırma göz önüne alınarak, uzun ve dallanmış zincirli çeşitli alkoller adlandırılır ve sınıflandırılır.Yapısında çift bağ, üçlü bağ ve amino gruplarından birini içeren alkoller için adlandırma/formüllendirme örnekleri yapılır (4.1; 4.2).◆ Genel alkol elde etme yöntemi olarak, alkil halojenürlerin bazlarla muamelesi, aldehitlerin ve ketonların borohidrürlerle indirgenmesi, alkenlere katalizör eşliğinde su katılması ve karbonil bileşiklerineGrignard reaktiflerinin etkisi yöntemleri örnekleri ile açıklanır (4.3).◆Alkollerin fiziksel özellikleri, yapıdaki OH sayısı, alkil gruplarının zincir uzunluğu ile ilişkilendirilerek açıklanır. Küçük moleküllü alkoller su ile her oranda karışırken karbon sayısı arttıkça bu özelliğin yavaş yavaş azalmasının sebebi irdelenir (4.4).◆ Alkollerin, sübstitüsyon tepkimeleri ve ayrıca molekül içi ve moleküller arası H2O ayrılması sonucu sırasıyla, alken ve eterlere dönüşümü tepkimeleri, üçüncü ünite ile de ilişkilendirilerek gözdengeçirilir. Ester oluşum tepkimesi, yine üçüncü ünite ile ilişkilendirilerek gözden geçirilir. Primer ve sekonder alkollerin ılımlı yükseltgenme tepkimeleri irdelenir. Tersiyer alkolleri yükseltgemenin neden zor olduğu tartışılır. Şiddetli şartlarda yanma özelliğinin, organik bileşikler için genel bir davranış olduğu örnekleriyle açıklanır (4.5).◆ Etan diol, propan 1,2,3 triol, bütan 1,2,3,4 tetraol bileşiklerinin molekül formülleri ve yaygın piyasa adları verilir. Altı karbonlu hegzaollerin en yaygın iki izomeri olan mannitol ve sorbitol için, sistematik adlandırmanın neden tercih edilmediği tartışılır. Bütün bu polialkollerin açık formülleri fiziksel özellikleri ile (hidrojen bağları ve polarlık temelinde) ilişkilendirilir. Bu alkollerin su çekicilik ve yüksek kaynama noktasına sahip olma özelliklerine bağlı kullanım alanları irdelenir (4.6).

TBMM’nin açılışı ve önemi

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12.

SINIF KİMYA 15

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğren

HEDEF VE DAVRANIŞLAR /KAZANIMLAR

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

MA

YIS

1

2

3

3

4.

5. Eterler ile ilgili olarak öğrenciler;5.1. Eterleri sistematik olarak isimlendirir.5.2. Eterlerin genel elde edilişlerine örneklerverir.5.3. Eterlerin fiziksel özelliklerini ve kullanımalanlarını molekül yapısı ile ilişkilendirir

6. Karbonil bileşikleri ile ilgili olarak öğrenciler;6.1. Karbonil bileşiklerini fonksiyonel grubun konumuna ve bağlı olduğu iskelete göre sınıflandırır.6.2. Karbonil bileşiklerini sistematik olarakisimlendirir.6.3. Karbonil bileşiklerinin genel elde edilişlerine örnekler verir.6.4. Aldehitlerin ve ketonların kimyasalözelliklerini karşılaştırır.6.5. Aldehitleri ve ketonları kimyasalreaksiyonlarından yararlanarak ayırt eder.

◆Simetrik ve asimetrik eter örnekleri adlandırılarak hangisinin simetrik hangisinin de asimetrik olduğu irdelenir. 12. Sınıf 3. ünitede işlenen ayrılma tepkimelerine gönderme yapılarak simetrik ve asimetrik eterlerin elde edilmesi için çıkış maddeleri irdelenir. Asimetrik eter sentezinde elde edilen ürünün yanında başka hangiürünlerin oluşacağı tartışılır (5.1; 5.2).◆Genel eter formüllerinde, merkezdeki oksijen atomu çevresindeki geometri irdelenerek her eterin az çok polar olacağı çıkarımı yapılır. En az karbon içeren eter olan dimetil eterin su ile karışma özelliği, daha çok sayıda karbon içeren eterlerle karşılaştırılır. Yine dimetil eterin kaynama noktası, bir fonksiyonel grup izomeri olan etil alkol ile karşılaştırılarak eterlerin polar olmaktan çok apolar (hidrofil olmaktan çok hidrofob) bileşikler olduğu vurgulanır. Eter sınıfından sıvıların hangi maddeleri kolay çözeceği irdelenir (5.3).

◆Karbonil grubunun zincir yapılardaki konumuna (zincir ucunda veya ara karbonlarda bulunma durumuna) göre ne zaman aldehit, ne zaman keton olacağı irdelenir. Sadece halkada karbonil grubu içeren halkalı bileşiklerin neden aldehit olamayacakları tartışılır. Aldehitler, IUPAC sistemine göre adlandırılır. Yaygın olarak kullanılan ve sistematik olmayan aldehitlerin adları ayrıca verilir. Ketonların adlandırılmaları için hem “ana zincirin ait olduğu alkan + karbonil grubunun numarası + on” sistemi hem de “alkil gruplarınınayrı ayrı adları + keton” sistemleri kullanılır (6.1; 6.2).◆ Aldehitlerin elde edilişi için primer alkollerin ılımlı şartlarda tek kademe yükseltgenmesi, ketonların elde edilişi için de sekonder alkollerin yükseltgenmesi tepkimelerine örnekler verilir. Uygun yükseltgenlerseçilmemesi halinde, primer alkollerin karboksilik asit basamağına kadar yükseltgeneceği vurgulanır (6.3).◆ İki ayrı tüpe konmuş 1’er mL asitlendirilmiş, 0,1 M K 2Cr2O7 çözeltisinden birine 2- 3 damla aldehit (örneğin, benzaldehit) diğerine 2- 3 damla aseton (veya birkaç spatül benzofenon) konur. Çalkalanarak çözeltilerin renklerindeki değişim kontrol edilir. Rengin turuncudan yeşile dönüşmesi,Cr2O7

-2 iyonunun Cr+3 haline indirgenmesi ile ilişkilendirilip aldehitlerin ve ketonların yükseltgenme özellikleri ile ilgili çıkarıma gidilir. Aldehitlerin ılımlı şartlarda yükseltgenme tepkimesi, 3. üniteye de gönderme yapılarak incelenir. Ketonların ılımlı yükseltgenmeye karşı dirençli olması C- C bağlarının C- H bağlarından daha sağlam olması temelinde açıklanır. Ayrıca aldehitlerin ve ketonların indirgenme reaksiyonları, ürünlerin farklılığına vurgu yapılarak incelenir (6.4; 6.5).

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

12. SINIF KİMYA 16

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğren

HEDEF VE DAVRANIŞLAR /KAZANIMLAR

ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön tek.

Atatürkçülük

Araç -gereç

Açıklamalar

M

AY

IS

3

4

3

3

4.

O

RGAN

İK B

İLEŞ

İK S

INIF

LARI

7. Karboksilik asitler ile ilgili olarak öğrenciler;7.1. Karboksil grubunun asidik karakterini açıklar.7.2. Karboksilik asitleri fonksiyonel grup(ların) sayısına göre sınıflandırır.7.3. Karboksilik asitleri sistematik olarak isimlendirir.7.4. Yaygın karboksilik asitlerin formüllerini geleneksel adları ileeşleştirir.7.5. Karboksilik asitlerin genel eldeedilişlerine örnekler verir.7.6. Karboksilik asitlerin fiziksel özelliklerini zincir uzunluğu, polarlık ve hidrojen köprüsü ileilişkilendirir.7.7. Karboksilik asitlerin asitlik güçlerini, bağlı grupların rezonans ve indüksiyon etkisi ileilişkilendirerek açıklar.7.8. Karboksilik asitlerin kimyasal reaksiyonlarını mekanizmaları ile açıklar.

8. Karboksilik asit türevleri ile ilgili olaraköğrenciler;

8.1. Asit anhidritlerin özelliklerini kullanımalanları ile ilişkilendirir.8.2. Açil klorürlerin elde edilişini ve kullanımalanlarını açıklar.8.3. Amidlerin özelliklerini yapıları ileilişkilendirir.8.4. Esterlerin yapı,fiziksel özellik ilişkilerineörnekler verir.

◆ Karboksildeki CO grubunun elektron çekici özelliği rezonans ile ilişkilendirilerek bu gruba bağlı OH protonunun iyonik karakteri açıklanır. Karboksilik asitler mono-,di-, tri- karboksilik asit eklinde sınıflandırılır ve her sınıfa örnekler verilir. Karboksilik asitlerin IUPAC sistemine göre adlandırılması örneklendirilir. Sitrik asit gibi bazı yapıların IUPAC sistematiğine göre adlarının uzunluğu ve karmaşıklığı nedeniyle geleneksel adların korunması nedeni tartışılır. Çok eskiden beri bilindiği için yaygın adları da halâ kullanılan karboksilik asitlerin bulunduğu başlıca doğal dokular, özellikleri ve –varsa- kullanım alanları ile ilgili bir çizelge incelenir (7.1- 7.4).◆Karboksilik asitlerin genel elde etme yöntemi olarak, alkollerin ve aldehitlerin yükseltgenmesinden karboksilik asit üretimi tepkimesi incelenir. Ketonların yükseltgenmeye karşı dirençleri temelinde, alkolleri yükseltgeyerek elde edilemeyecek karboksilik asit tipleri tartışılır. Herhangi bir karboksilik asidi elde etmek için uygun olan “Grignard bileşiği+ CO 2” yöntemi, mekanizması ile irdelenir. Ayrıca, aromatik asitler için yaygın olan hidrokarbonun doğrudan yükseltgenmesi yöntemine örnek verilir.◆Karboksilik asitlerde polarlığın ve moleküller arası hidrojen bağının erime noktası, kaynama noktası, suda çözünürlük gibi fiziksel özelliklere etkisi irdelenir. Karboksilik asitteki karbon sayısı arttıkça suda çözünme özelliğinin azalması, apolar karakterin artması ile ilişkilendirilir (7.6).◆ Asetik asidin dissosiyasyon sabiti (ayrışma sabiti), mono-, di- ve triklor asetik asidinkilerle karşılaştırılır. Karboksil karbonuna bağlı klorun ve florun indüktif olarak elektron çekmesi ile asitlik gücü ilikilendirilir. Çeşitli türevlerin asitlik güçleri karılatırılır. Aromatik halkaya NO2 gruplarının girmesi ile benzoik asidin asitlik gücünün yükselmesi de, NO2 gruplarının rezonans yoluyla elektron çekmesi temelinde açıklanır. NO2 gruplarının sayısı arttıkça asitlik gücünün artması formüller ile örneklendirilir (7.7).◆Karboksilik asitlerin proton verici olarak davrandıkları tepkimelere, sabun oluşumu ve aktif metallere etkileri, -OH grubu verici olarak davrandıkları tepkimelerine de esterleşme, anhidrit oluşumu ve asit klorürlerinin elde edilişi örnek verilir. Açil klorürlerin çok uygun açilleme reaktifi olduğu belirtilir (7.8).

◆Asit anhidritlerin nasıl oluştuğu genel asit formülü üzerinden açıklandıktan sonra, aset anhidritin elde edilişi incelenir. Anhidritlerin adlandırmasına örnekler verilir. Aset anhidritin asetil katyonu ve asetat anyonu vererek kolayca ayrışabilmesi, rezonans imkânları ile ilişkilendirilir. Maddenin bu özelliği ile kullanım alanı arasında ilişki kurulur (8.1).◆Açil klorürlerin genel sentez yöntemi ve adlandırması irdelenir. Asetil klorür ve benzoil klorürün özellikleri ve kullanım alanları kısaca gözden geçirilir (8.2).◆Açil klorürlerden amid eldesi tepkimesi incelenir. Amidlerin adlandırılmasına örnekler verilir. Bu bileşiklerdeki NH 2

grubunun bazlık özelliğinin aminlere göre çok zayıf olması, karbonil grubunun elektron çekiciliği ile ilişkilendirilir. Yaygın bir diamid (karbonik asit diamidi) olan ürenin kullanım alanları açıklanır (8.3).◆Esterleşme tepkimesi ile ilgili 3. üniteye, ayrıca alkoller ve karboksilik asitler konusuna gönderme yapılır. Doğal esterler olan etil asetatın ve yağların formülleri, hidrofob özellikleri ile ilişkilendirilir. Etil asetatın çözücü olarak kullanıldığı alanlara örnekler verilir. Yağların fiziksel özellikleri, yapısındaki yağ asidinin doymuşluğu/doymamışlığı ile ilişkilendirilir. Doğal yağların birer karışım olması, yapıdaki yağ asidi çeşitliliği ile ilişkilendirilir. Doğal yağlardaki başlıca yağ asitleri ile ilgili bir çizelge incelenir. Sabunlaşma tepkimesi incelenir (8.4).

19MayısGençlik ve spor bay.

Kim

ya L

abro

tuar

ı,Bilg

isay

ar, P

roje

ksiy

on, M

olek

ül m

odel

leri

, Per

iyod

ik c

etve

l,İnt

erne

t, çe

şitli

kita

plar

,

KİMYA KOMİSYON ÜYELERİ Aydın DOĞRU Akgün GENİŞ Nurcan ERDİN Durmuş Ali ATİK Atila KURT (Zümre bşk) (Bu plan okulun çevre, fiziki koşullarına, öğrencilerin performans durumu ve kullanılan yöntem teknik, kaynaklarına göre okul, ders zümrelerince konu sırası değiştirilmemek koşuluyla yeniden düzenlenip okul müdürünün onayından sonra yürürlüğe girecektir.) BU PLAN HAFTALIK 3 DERS SAATİ SÜRE İÇİN HAZIRLANMIŞTIR. Bu planla ilgili ayrıntılı açıklamalara KİMYA 12 müfredat programında ulaşabilirsiniz.Okul idareleri kendi koşullarına göre sınav tarihlerinde değişiklik yapabilirler.

AY

HA

FTA

SAA

T

Üni

te

AltÖ

ğre

HEDEF VE DAVRANIŞLAR /KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

Yön ve tek.

Atatürkçülük

Araç ve gereçler

Açıklamalar

H

AZİ

RA

N

1

2

3

3

3

3

4.

ORG

ANİK

BİL

EŞİK

9. Aminler ile ilgili olarak öğrenciler;

9.1. Aminleri, fonksiyonel grup(ların) yerine,sayısına ve bağlı olduğu iskelete göre sınıflandırır.9.2. Aminleri sistematik olarak isimlendirir.9.3. Amin elde etme yöntemlerini denklemleri ile açıklar.9.4. Aminlerin özelliklerini yapıları ile ilişkilendirir.9.5. Aminoasitlerin ve proteinlerin özellikleriniyapıları ile ilişkilendirir.

10. Yaygın benzen türevleri ile ilgili olaraköğrenciler;10.1. Fenol üretimini ve kullanım alanlarınıaçıklar.10.2. Anilinin ve ondan türeyen polimerlerinözelliklerini yapıları ile ilişkilendirir.10.3. Aromatik bileşiklerin nitrolama vesülfolama tepkimelerini açıklar.10.4. Aromatik nitro ve sülfo bileşiklerininkullanım alanlarını yapıları ileilişkilendirir.10.5. Benzoik asitin ve ftalik asitlerin yapılarınıve kullanım alanlarını açıklar.

◆ Aminler “alkillenmiş- amonyak” genel tanım ile tanıtıldıktan sonra primer, sekonder, tersiyer amin kavramları, alkol eşdeğerleri ile ilişkilendirilir. Çeşitli aminler için adlandırma alıştırması yapılır (9.1; 9.2).◆ Aminlerin elde edilişine ilişkin genel yöntemler gözden geçirilir. Bu tür bileşiklerin bazlık özellikleri, Lewis yapıları ile ilişkilendirilir. Amonyak, metil amin, dimetil amin ve trimetil amin serisinin buhar fazında bazlık güçleri, azotun elektron sunma yetisi ve molekülün geometrisi ile ilişkilendirilir. Anilinin bazlık özelliğinin alifatik aminlerden daha az olması, halkanın elektron çekme özelliği ile ilişkilendirilir. Bir Lewis bazı olarak aminlerin ligand özellikleri vurgulanır. Örneğin trietil aminin bakır kompleksini elde etmek için bir gösteri deneyi yapılır (9.3; 9.4).◆ Aminoasitlerin iç tuz oluşturma özellikleri yapıları ile açıklanır. Bu moleküllerin anyonluk/katyonluk/nötrallik özelliklerinin neden pH’a bağlı olduğu irdelenir. “İzoelektrik nokta” tanımlanır.Proteinlerin de iç tuz oluşturma özellikleri olduğu ve bunlar için de bir izoelektrik noktanın varlığı vurgulanır. Protein ayırmada izoelektrik noktanın önemi açıklanır (9.5).

◆Yapısal olarak alkollere benzemekle birlikte fenolün gerçekte zayıf bir asit olması yapısal formülü ile ilişkilendirilir. Bu bileşiğin kömür katranından ve halobenzenlerden üretimi kısaca açıklanır. Antiseptikolarak ve sentetik reçine üretiminde kullanımı yapısı ve özellikleri ile ilişkilendirilir (10.1).◆Anilinin yapısı ve bir baz olarak çok zayıf olması açıklandıktan sonra anilin boyaları ve iletken özellikli polianilin polimerinin elde edilişleri ve kullanım alanları irdelenir (10.2).◆ Benzenin nitrolanması tepkime mekanizması ile açıklanır. Nitro ve sülfo gruplarının neden elektrofil oldukları irdelendikten sonra, bu gruplar halkaya sübstitüe olunca, yeni gelecek grupları hangi köşelereyönlendireceği irdelenir. Benzen ve fenol üç basamaklı nitrolamaya uğrayınca hangi ürünlerin en bol oluşacağı tartışılır. Alkil benzen sülfonatların elde ediliş tepkimesi incelenir. Nitro ve sülfo bileşiklerininsuda çözünme özellikleri karşılaştırılır. SO3H ve –N=N– grupları taşıyan basit boyar madde örnekleri üzerinde bu fonksiyonel grupların işlevleri irdelenir. Alkil benzen sülfonatların deterjan özellikleri, yapıları ile ilişkilendirilir. Trinitro fenol ve trinitro toluen bileşiklerinin kullanım alanları kısaca açıklanır (10.3; 10.4).◆ Benzoik asit ve ftalik asitler formülleri ile tanıtılır. Tereftalik asitten terilen ve PET (polietilen tereftalat) üretimine ilişkin kondenzasyon tepkimelerinin denklemleri incelenir (10.5).