ANTHRAX Epidemiology

خدا بنام

الف ـ مقدمه و معرفي بيماري• ـ تعريف و اهميت بهداشتي1• ـ عامل يا عوامل اتيولوژيك2•ب ـ اپيدميولوژي توصيفي و وقوع بيماري• ـ دوره نهفتگي1• ـ سير طبيعي2• ـ انتشار جغرافيائي3• ـ روند زماني4• ـ تاثيرسن، جنس، شغل و موقعيت اجتماعي5• ـ تاثير عوامل مساعد كننده6• ـ حساسيت و مقاومت در مقابل بيماري7• ـ ميزان حمالت ثانويه8• سرایت ـ منابع و مخازن، نحوه انتقال ودوره قابل9•ج ـ پيشگيري و كنترل• پيشگيري اوليه به منظور حفظ افراد سالم•پيشگيري ثانويه به منظور اعاده سالمتي افراد بيمار و جلوگيري از بروز عوارض ••

پيشگيري ثالثيه، به منظور جلوگيري از پيشرفت عوارض و زمينگير شدن بيمار و ت رميم جوشگاه

ها و تغيير شكل هاي حاصله ساير اقدامات كنترلي •د ـ چند نكته •

الف ـ مقدمه و معرفي بيماري• ـ تعريف و اهميت بهداشتى1•ــوني Anthrax ،Charbonسياه زخم • ــاي عف يكي از بيماريه

حيواـنات اـست ـكه بوـسيله باـسيل ـگرم مثبت موـلد اـسپوري بنام باسيلوس آنتراسيس، ايجاد ميشود

در انـسان در اـثر تـماس ـبا حيواـنات آـلوده، ـيا ـفراورده ـهاي •ــفيدـاب ، ــتخوـان، س ــت، ـاس ــو، ـپوس ــم، م ــير ـپش ــا نظ ـآنهـا اسـتنـشاقـ افـشاـنه ـهاي آـلوده دـر كارـخانـجاـت پـشم ريـسي ـيـا ـو ه ـوسـيلـه بـيوتروـريسـت ـه دـيـ اســپوـرها ـب ـطـي انتشـارـ عـم

خوردن مواد آلوده، ايجاد ميشود.راواني در • ير ـف رگ و ـم روز ـم اعث ـب ا ـب ه تنـه اين بيمـاري ـن

اي اقتصـادي و ه را جهت وابسـتگي ـه ا ميشـود و زميـن دامـهسياسي، فراهم مينمايد،

بلـكه ـموجب اـفزايش ـمرگ و ـمير، در انـسان ـنيز ميـگردد و •عالوه بـر اينهـا امـروزه بـه عنـوان يكي از جنـگ افزارهـاي •

.بسيار قوي " بيوتروريسم" نيز مطرح ميباشد

ـ عامل يا عوامل اتيولوژيك2•ه • د اـسپوري اـست ـك ير متـحرك موـل باـسيلوس آنتراـسيس، باـسيل ـهوازي ـغ

پور، ي و اـس ـكل رويـش هـ دو ـش د و ـب ا مـيباـش ه ـه ـانوـادهـ باسيالـس ه ـخ ـق ـب مـتعـلوجود دارد

ياه • يل ـس پور باـس اومت اـشكال رويـشي و اـس وجهي بين مـق ل ـت  اختالف قاـبزخم، وجود دارد

اومت • واد ـشيميائي، مـق اكتري در مقاـبل ـحرارت و ـم اـشكال رويـشي اين ـب ـدرـجه ـسانتـيگرـاد در ـعرض ـيك ـساعت، حـيات 55چـنداني نـدارـند و درـ دـماي

خود را از دست ميدهند.

در ـصورتي ـكه الـشه حـيوان مبتال ـبه ـسياه زخم، در گرـماي تابـستان و دـماي •ه حـاـل خــود رهـا شـوـد دـر عـرض 28 - 30حــدود 80 درجـه سـاـنتيـگراد، ـب

ـساعت كلـيه باـسيـل ـهايـ ـسياـه زخـم موـجود در ـآن از بين خواهـند رفت ولي اي ر ـدر دـم اي 5 -ـ 10اـگ اليـت ارگـانيـسم ـه يرد فـع رـار ـگ انتيگراد ـق ـه ـس درـج

- 4تـجزـيه كنـنده، ـمتوـقف ميـگرـدد و ـاـشكال روـيـشي بـاـسيل ـسياـه زخم را ـتا هـفته بـعد نـيز ميتوان درـ الشه حيوانـ، ياـفت ـنمود.3

هرگـاه اين بـاكتري هـا از طريـق تمـاس الشـه حيـوان، بـا زمين اطـراف، • درـجه ـسانتيگراد ـيا كـمتر باـشد 20تـماس پيداكنـند و دـماي محـيط، در ـحدود

ـل ازـ اينـكه اـسـپور ـسازي ، ا قـب د ـبوـدن ـسرعت ـاـسپور ـسازي ـآنـه ـبهـ علـت كـنصــورت گــيرد ممكـن اسـتـ بوسـيله سـايـر ارگـانيسـمـهاي موجـود دـر خـاك ،

رـعت، ه ـس ط،ـ ـب اي ـمحـي ودن ـدـم اال ـب ورت ـب د ولي ـدر ـص ـمحل گردـن ودر مـض ـتشكيلـ ميشونـد و بـه بقـاي خود ـادامه ميدهند.ها اسپورـ تمـاس بـا اـکسیژن

spores

اســپور باســيل ســياه زخم، بــرخالف شــكل رويشــي آن نـسبت ـبه تـمامي ـمواد، ـتا ـحدود زـيادي مـقاوم اـست و مثال ـماده ـضدعفوني كنـنده اي نـظير كلرـيد جـيوه، در براـبر آن ه وري ـك د. بـط تاتيك ميباـش يت باكتريوـس ط داراي خاـص فـق

ــوه ــد جي ــاده 1/0كلري ــك م ــوان ي ــه عن ــاني ب ــه زم % كداني اثير چـن د ـت ه حـساب مي آـم وي، ـب ده ـق ـضدعفوني كنـنتي در ياه زخم، ـح ل ـس پور عاـم ته، اـس ا نداـش پور ـه ر اـس ـب

ــدت ــه م ــول ب ــد اين محل روز،زـنده21غلظت پنج درصميمانـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــد.

بنـظر ميرـسد ـتاثير ـمواد اكـسيدان ، ـبر اـسپور ـهاي باـسيل ـسياه زخم، بيـشتر باـشد. ـبه ـطوري ـكه پرمنگـنات پتاـسيم

% در 4 دقيقــه و پراكســيد هيــدروژن 15% در عــرض 4د داد و ه خواهـن پورها خاتـم ات اـس ه حـي رض يكسـاعت ـب ـعد ور ـض ه منـظ وده ـب اثير نـم ا ـت پور ـه ر اـس يز ـب د، ـن فرمالدئـيار ه ـك ات در صـنعت، ـب وي حيواـن ردن پشـم و ـم وني ـك عـفمــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــيرود.

اســپورها در محيــط هــاي بســيار ســرد، مقــاومت ه اي در د و طي مطالـع ان ميدهـن ود نـش ادي از ـخ زـي

اي ا منـه اي پنج ـت اي منـه ه 75دـم انتيگراد، ـب درـجه ـساهي در الم رـنگ ده و ـگ ده ماـن دين ـسال زـن ـمدت چـنآـميزي ـشده آزمايـشگاه ـتا ـسال ـها بـعد ـبه بـقاي ـخود ادامــــــــــــــــــــــــــه ميدهنــــــــــــــــــــــــــد.

 ــدت ــه م اســپورهاي خشــك باســيل ســياه زخم، بچـندين ـسال، زـنده ميمانـند و در ـمزارع از فـصلي ـبه اد اعث ايـج د ـب ا سـالها بـع ده ـت ده ماـن ر زـن فصـل ديـگه ط ـب اتي كـه در آن محـي بيمـاري و مـرگ در حيواـن

چرا مي پردازند، ميگردند.

:اسپور سازی سریع32دما<= :اسپورسازی کند می شود20دما>

(OCCURRENCE)ب ـ اپيدميولوژي توصيفي و وقوع بيماري ـ دوره نهفتگى1

1-7 روز و در نوع گوارشي و استنشاقي، 3ـ10در نوع پوستي، حدود روز است .

ـ سير طبيعى2تعريف موارد

ـ وجود عالئم باليني منطبق 1مورد قطعي سياه زخم، عبارتست از : بر سياه زخم پوستي، استنشاقي يا گوارشي باضافه مثبت بودن نمونه

2 ـ انطباق باليني همراه با حداقل 2از نظر وجود باسيل سياه زخم، يا تست مثبت تشخيصي پشتيبان.

  ـ انطباق باليني، بدون 1عبارتست از : مورد مظنون سياه زخم،

جدا كردن باسيل سياه زخم از نمونه ها همراه با مثبت بودن يكي از تست هاي آزمايشگاهي پشتيبان

ـ انطباق باليني بيماري با سياه زخم، همراه با شواهد 2يا اپيدميولوژيك تماس با يك محيط آلوده ثابت شده، بدون وجود شواهد

.آزمايشگاهي  

اين بيماري ممكن است بصورت سياه زخم پوستي، گوارشي، ريوي و ندرتا مننژيت، تظاهر نمايد ولي شايعترين چهره باليني آنرا سياه زخم

پوستي، تشكيل ميدهد. 

روزه، بصورت 3 - 10، به دنبال پشت سر گذاشتن دوره كمون سياه زخم پوستيپاپول كوچكي در محل ورود باسيل، به پوست، تظاهر مينمايد و پس از گذشت چند روز به وزيكول، تبديل ميگردد و اطراف آنرا قرمزي و ادم مختصري كه گوده گذار نميباشد

فرا مي گيرد. سپس در عرض چند روز ناحيه خونريزي دهنده سياه رنگي در بخش مركزي وزيكول، ظاهر ميشود و با تخليه مايع وزيكول، اولسر فرورفته با حدود

مشخصي كه در وسط آن اسكار سياه رنگي به چشم ميخورد بوجود مي آيد و در هفته از موضع، جدا ميشود. البته گاهي سياه زخم پوستي، با تشكيل بول، 1 - 3عرض

ادم منتشر، تب شديد و توكسمي، همراه است و به ادم بدخيم، موسوم ميباشد. الزم به ذكر است كه درمان آنتي بيوتيكي، تاثيري بر سير ضايعه موضعي سياه زخم پوستي

ندارد و تنها ميتواند از سپتيسمي و بروز عفونت ثانويه، جلوگيري نمايد  

در صورتي كه ضايعه در قسمت تحتاني صورت يا گردن، قرار داشته باشد ادم حاصله ميتواند گردن را احاطه نموده به، تراشه، فشار آورد و حتي ناحيه حنجره نيز دچار ادم شود و به مشكالت تنفسي و خفگي، بيانجامد كه براي رفع آن بايستي به تراكئوتومي ،

متوسل شد. 

اغلب ضايعات، بهبود مي يابند و اثر ناچيزي از خود به جا ميگذارند ولي ضايعات موجود بر روي فك و چشم، گاهي گانگرنه شده سرانجام، جهت ترميم آنها بايستي به جراحي

پالستيك متوسل گرديد. بيماراني كه دير به پزشك مراجعه ميكنند ممكن است دچار كالپس گردش خون و خونريزي شديد روده و مدياستينيت هموراژيك، بشوند ولي

بيماراني كه به موقع، مراجعه مينمايند سريعا به اقدامات درماني، پاسخ ميدهند. 

گرچه گاهي چند هفته طول مي كشد تا اسكار، از محل خود جدا شود ولي پس از روز كامل از بين 1 - 2شروع درمان با پني سيلين، باسيل سياه زخم، در عرض

ميرودودر ضايعه، يافت نميشود

ـبا درد ـشديد ـشكم هـمراه ـبا تب و عالئم سياه زخم گوارـشيــد از ســپتي ســمي، حــادث مي شــود. اين بيمــاري معمــوال بعافي ـعارض ميـگردد و ا پخت ناـك ا ـب ام ـي وده ـخ مـصرف گوـشت آـل

ــدود ــ ــياه زخم 1ـ7دوره نهفتگي آن در حـ ــ ــد. سـ ــ روز ميباشـــاني، حلقي و شــكمي، ــه اشــكال ده گوارشــي ممكن اســت بـعارض ـشود. گرفـتاري حـلق، معـموال ـبا ـضايعاتي در قاـعده زـبان اي ده ـه ورم عـق ع )ديسـفاژي( ، تب و ـت ا اشـكال در بـل همـراه ـبلنـفاوي ـگردن، تـظاهر مي نماـيد. التـهاب قـسمت تحـتاني روده ـها كم، ا درد ـش راه ـب تها و تب هـم اهش اـش وع، ـك اعث تـه ا ـب مشخـصــردد. ــ ــوني ميگ ــ ــهال خ ــ ــاتمز( و اس ــ ــوني )هم ــ ــتفراغ خ ــ اس

، ـبا ـيك دوره مـقدماتي ـشبيه سياه زخم استنـشاقي•ونت ويروسـي دسـتگاه تنفس ، شـروع مي شـود و عـفســپس بــاعث ايجــاد هيپوكســي و ديس پنــه همــراه بــا وگرافي قفسـه تن در كليشـه رادـي دن مدياـس ريض ـش ـعــاليني اين ــكل ب ــرين ش ــنده ت ــردد و كش ــينه مي گ سـبيمـــاـري بـــه حســــاب مي آيـــد.ـ اين بيمـــاـري در اثـــر

هــزار اســپور ـباســيلوـس آنترـاســيس 8ـ50ـاستنشــاـق حاـصل مي ـگردد. دـوره نـهفـتگي آـن در انـساـن در ـحدـود

ـاـ 1ـ7 ـاهـي ـت هـ ـطولـ مي 60 ـرـوز اـسـت ولـيـ ـگ يـز ـب ـ رـوز ـنـاـنجامــدـ وـ عــوـامـلي نظـــيرـ فاكتـوـرهــاي ـمـيزبـــانيـ،ـ ـتعــداـد اـسپوـر اسـتنـشـاق ـشده و كـموپرـوفـيالكـسي، ـدورهـ كـمون ــه ــد. عاـلئمـ اولي ـــرـارـ مي ده ــاثير، ق ــاري ـراـ تحت ت ـبيمـشـاـمل تب خـفـيـف، دـرد عـضالنيـ ـو ـحالتـ كـسـالـت اـست هـ سـمت نـارسـائي ـتنفسـي ـوـ شـوك، ـ ـه مـمكنـ اسـت ـب ـك

.پيشرفت كند و مننژيت نيز همراه با آن عارض شود

ــياه زخم، ــنژيت سـ ــي از منـ ــرگ ناشـ ميزان مـدود ان مناسـب، ـح يرغم درـم .% اسـت 100عـل

وي، حـدود وع رـي ضـمنا مـيزان مـرگ ناشـي از ـن% 25 - 75% و نـــــوع گوارشـــــي ، 80ـ100

ميباشــد و ســياه زخم پوســتي، در صــورتي كــه % مــوارد، بــه مــرگ 20 - 25درمــان نشــود در

بيـمار منـجر ميـگردد ـسياه زخم پوـستي، اغلب ـبر روي صــورت و انــدام فوقــاني عــارض ميشــود

 

ـ انتشار جغرافيائى3 ـ وضعيت جهانى و منطقه اى بيمارى1

سياه زخم، انتشار جهاني دارد و تنها نحوه و ميزان انتقال آن در % موارد 80كشورهاي مختلف، متفاوت است بطوري كه حدود

درصد بقيه، در 20گزارش شده در آمريكا در رابطه با صنعت و ارتباط با كشاورزي، بوده در آن كشور هنوز سياه زخم گوارشي،

مواردي از 2001گزارش نشده است، هرچند در نيمه دوم سال سياه زخم استنشاقي، ناشي از بيوتروريسم در آن كشور، رخ داده

.است ولي در كشور هائي كه زندگي مردم، بيشتر از طريق كشاورزي و

دامپروري غير مكانيزه، ميگذرد شيوع بيماري، بيشتر در رابطه با اين ساالنه .مشاغل، بوده و موارد صنعتي، به مراتب كمتر ديده ميشود

مورد سياه زخم، در سطح جهان گزارش 2000ـ20000حدود .ميشود

  ميالدي، طغيان اين بيماري باعث 1978ـ80همچنين طي سالهاي

مورد سياه زخم انساني در زيمبابوه شده كه علت آن را 9700بروز از هم پاشيدگي شالوده بهداشت و دامپزشكي، تحت تاثير جنگ در آن

كشور و عدم واكسيناسيون دام ها، ذكر كرده اند. در حاليكه طي . فقط سه مورد در آمريكا گزارش شده است 1984 - 93سالهاي

 

بر - 1نقشه ايران در زخم سياه بروز ميزاناستان حسب

وضعيت بيمارى در ايران-2در گذشته اي نه چندان دور اين بيماري به فراواني در ايران يافت مي شده و مرگ و مير فراواني در دامها به بار مي آورده است و در حال

حاضر نيز عليرغم اقدامات كنترلي موثري كه در حيوانات مملكت، صورت گرفته است مخصوصا در مناطق كوهستاني و زئونوز خيز كشور،

مورد 2همواره مواردي از آن يافت ميشود و حتي طي سالهاي اخيرگوارشي آن با كشت مايع آسيت مثبت، از غرب كشور، گزارش شده

است  

% آنان 46% بيماران را افراد مذكر و 54طي مطالعه اي در شهركرد، را افراد مونث، تشكيـــل مي داده اند در مطالعه ديگري كه در تبريز

درصد آنان مونث بوده اند 57% بيماران، مذكر و43صورت گرفته است

  جمعا 60ـ70از كانونهاي مختلفي در سطح استان خراسان در سالهاي

مورد مثبت در گاو مشاهده شده و 11 مورد مثبت در گوسفند و 94تشخيص بيماري به وسيله جداسازي باكتري از استخوان قلم، تائيد

گرديده است و نتيجه گرفته اند كه با توجه به آلوده بودن بعضي مراتع استان خراسان به باسيلوس آنتراسيس، گله هايي كه واكسينه نميشوند

همه ساله در معرض خطر ابتالء قرار ميگيرند و زمينه را براي بروز بيماري انساني فراهم ميكنند

موارد • تعداد–1382 191

–1383 180

–1384 155

روند زمانى-4سياه زخم حيوانات، در مناطق معتدله، معموال در فصل زمستان، عارض ميشود و منشاء آن باسيل هاي موجود در چراگاه، نمي باشد بلكه باسيل هائي است كه در علوفه انبار شده ، يافت ميگردد، ولي در مناطق ديگر

كه هواي محيط، در تابستان، گرم و خشك است باسيلهاي سياه زخم، در حالت اسپور، باقي ميمانند و به مدت چندين سال باعث آلودگي چراگاه

ها مي شوند و در فصل گرم سال كه علفها پژمرده ميگردند اسپورها همراه با ريشه گياهان، به آساني خورده ميشوند و ضمنا در اين فصل،

تعداد مگس ها و ساير حشرات نيز زياد ميباشد و باعث انتقال ارگانيسمها از الشه حيوانات مرده، به ساير حيوانات مناطق دوردست،

.ميگردند سياه زخم همه گير و بومي در حيوانات از سالها قبل، جزو معضالت مهم

.كشاورزي و دامپروري ايران، تركيه، پاكستان و سودان، بوده است ضمنا سياه زخم انساني، در بسياري از مناطق آفريقا، ايتاليا، ايران،

عراق، تركيه، آمريكاي جنوبي و شوروي سابق، شايع ميباشد. بطوري كه مورد سياه زخم، با يكصد مورد مرگ ناشي از 6000در زيمبابوه، حدود

بيش از يك ميليون 1947آن طي يكسال، گزارش شده است و در سال 1945راس دام در اثر ابتالء به اين بيماري در ايران تلف شده و در سال

ميليون گوسفند موجود در كشورمان، در اثر ابتالء به 15يك ميليون از سياه زخم، از بين رفته و موارد انساني آن نيز به فراواني، يافت مي

.شد

تـــاثير ســـن، جنس، شـــغل و مـــوقعيت -5اجتمـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاعى

نظــر بــه اينكــه در روســتاهاي ايــران، زن و مــرد، در كنـار يكـديگر بـه فعاليتهـاي كشـاورزي و دامـپروري، ــي ــع جنس ــداني در توزي ــاوت چن ــد تف ــتغال دارن اشوارد ه ـم اري، بچـشم نمي ـخورد ولي در ـشهرها ـك بيـمزيــادي از بيمــاري، در اثــر مصــرف ســفيداب، ايجــاد ا ـمورد ميـشود و از ـطرفي ـسفيداب را بيـشتر، خانمـهان، اري، در زـن وع پوـستي بيـم د ـن رار ميدهـن تفاده ـق اـساري، ه اين بيـم ه باينـك ا توـج د. ـضمنا ـب ايعتر مي باـش ـشارض ميشـود شـيوع آن ا شـغل، ـع بيشـتر در رابطـه ـبــوارد ــت. مـ ــاالن اسـ ــتر از بزرگسـ ــال كمـ در اطفـكـشاورزي، در اـثر تـماس ـبا حيواـنات آـلوده نـظير ـگاو، راورده ا فـضوالت و ـف ز، اـسب و ـخوك و ـي گوـسفند، ـبـهاي آنـها ـعارض ميگرددـموارد ـصنعتي بيـماري، در اـثر تـماس ـبا نخ، ـمو و پـشم و البـسه آـلوده، ايـجاد ميـشود

تاثير عوامل مساعد كننده -6ـ مكانيزه نبودن كشاورزي و دامپروري

ـ عدم رعايت بهداشت كار، مخصوصا در كارخانه هاي نساجي

ـ تهيه و استفاده سنتي از موادي نظير سفيدابحساسيت و مقاومت در مقابل بيمارى ـ 7

اين بيماري احتماال باعث مصونيت پايداري ميشود. بطوري كه ابتالء مجدد به معني واقعي، ديده نشده

.است ميزان حمالت ثانويه ـ 8

اين بيماري از فردي به فرد ديگر، انتقال نمي يابد.منابع و مخازن، نحوه انتقال و دوره قابليت ـ 9

سرايتدر كشورهاي غربي، كه موارد صنعتي بيماري،

شايعتر است مدعي هستند كه منشاء بيماري شامل موي بز، پشم گوسفند و چرم و پوست و

استخوانهائيست كه از كشورهاي آسيائي وارد آن .كشورها مينمايند

مخــزن نهــائي باســيل ســياه زخم، خــاك اســت امــا املي ور ـك ه ـط اك ـب يل، در ـخ دگي اين باـس يكل زـن ـسشـناخته نشـده اسـت ولي قـدر مسـلم اينسـت كـه تـماس ـساده حيواـنات، ـبا ـخاك ـحاوي اـسپورهاي اين ــود و اين ــونت، نميشـ ــاد عفـ ــاعث ايجـ ــيل، بـ باسـاســـپورها بايســـتي مرحلـــه رويشـــي را در خـــاك، گذرانــده بــه تعــداد كــافي، تكثــير يابنــد تــا بتواننــد

PH ضـمنا عـواملي نظـير .بيمـاريزا واقـع شـوند ــدود ــاعث 6ح ــار، ب ــل به ــرايط محيطي اوائ و ش

د. يل ميگردـن ير اين باـس رايط تكـث ودن ـش اعد نـم مـسبــه هرحــال در صــورتي كــه عوامــل محيطي، جهت ياه زخم يل ـس د باـس اعد باـش اكتري، مـس ير اين ـب تكـثميتواـند ـتا چـندين ـسال، در ـخاك، زـنده بماـند و مرتـبا ــي در يكي از ــق گزارش ــر طب ــمنا ب ــد. ض ــير ياب تكثده را پس پورهاي زـن د اـس ته اـن ا توانـس گاه ـه آزمايـش

د. و اگـر اسـپور، 60از سـال، در خـاك خشـك، بيابـنبتوانــد بمــدت چنــدين ســال، در خــاك خشــك، زنــده بماـند تعجب آور نيـست ـكه در پـشم و ـمو و اـستخوان

واني اي حـي راورده ـه اير ـف ده و ـس ا زـن دت ـه ا ـم هم ـتبماند و از كشوري به كشور ديگر، منتقل شود

راه هاى انتقال سياه زخم، عبارتست از: ( تماس مستقيم با حيوانات آلوده.1 ( تماس با پشم، مو، پوست، استخوان و ساير 2

فراورده هاي آلوده. ( استنشاق افشانه هاي آلوده.3 ( خوردن گوشت و ساير مواد آلوده به باسيل 4

شاربون . ( بوسيله حشرات، در اثر گزش و انتقال خون 5

آلوده به ساير حيوانات و انسان. ( انتقال انسان به انسان از طريق نوعي برس 6

تهيه شده از نخل

( انتقال جنيني يا در حين زايمان7

Transmission

د ود را از دـست ميدـه ان ـخ ياه زخم، ـج ه ـس ه علت ابتالء ـب ه ـب واني ـك حـيباســيل ســياه زخم را از طريــق بــزاق، ادرار و مــدفوع و نــيز بوســيله ترشـحات خـوني حفـرات مختلـف بـدن و الشـه خـود بـه فـراواني، در محـيط اـطراف، پخش مينماـيد و ـموجب آـلودگي محـيط، ميـگردد. ـضمنا باســيل ســياه زخم بــه آســاني در علوفــه مختلــف، انباشــته ميشــود و موجبـات آلـودگي بعـدي حيوانـات را فـراهم مينمايـد ولي مسـتقيما از حيــــــــواني بــــــــه حيــــــــوان ديگــــــــر، منتقــــــــل نميشــــــــود.

 يز ه سـياه زخم، ـن او مبتال ـب ق شـير ـگ اكتري، ممكن اسـت از طرـي اين ـبه اني رخ ميدـهد ـك وده و زـم ردد ولي اين واقـعه معـموال دـيررس ـب ع ـگ دـفه وان بيمـار، ديگـر قـادر ـب بيمـاري، خيلي پيشـرفته و شـديد باشـد و حـيتولـيد ـشير نباـشد. الزم ـبه ذـكر اـست ـكه ارگانيـسمهاي موـجود در ـشير، رم، در اطق ـگ ط در مـن وال فـق د و معـم ه سـر ميبرـن الت رويشـي ـب در ـحديل ـشوند و اـشكال رويـشي موـجود در ـشير، ه اـسپور، تـب داـخل ـشير، ـبا راه ـب ه هـم ورتي ـك د و در ـص ير، از بين ميروـن ردن ـش توريزه ـك طي پاـسات خـود را از دن شـوند در مجـاورت اسـيد معـده حـي شـير خـام وارد ـبود ا ـك ار ـي رد و غـب ا ـگ اس ـب ق تـم ه از طرـي د ولي شـيري ـك دسـت ميدهـنحيـواني و يـا بـه هـر طريـق ديگـر، آلـوده بـه اسـپور شـده اسـت اگـر بـصورت ـخام، مـصرف ـشود اـسپورها وارد ـبدن ـشده و ـبا تكـثير در روده

مي گوارشي زخم سياه باعث .شودباريك

 

از طــرفي گوشــت حيوانــات مبتال حــاوي تعــداد كثــيري باسـيل سـياه زخم اسـت و ميتوانـد بـاعث ايجـاد سـياه ق زخم گوارشـي در انسـان بشـود. اين بيمـاري از طرـيـكاردي ـكه ـبا گوـشت حيواـنات مبتال ـبه ـسياه زخم، تـماس ه د اـست ـك ه تاكـي ود. الزم ـب ل ميـش يز منتـق د ـن ه باـش يافـتياه زخم، ه علت ـس ه ـب واني ـك دن حـي متهاي ـب امي قـس تـمه اسـپور سـياه زخم وده ـب ف ميشـود ممكن اسـت آـل تـلباـشد و ـلذا احتـمال انتـقال اـسپورها از طرـيق پـشم، ـمو، ــاطق ــه من ــات، ب ــوج اين حيوان ــاير نس ــتخوان و س اس

ضـمنا سـياه زخم گوارشـي در .دوردسـت، وجـود دارد ه علت اتسـاع شـديد د گوسـفندي كـه ـب ر مصـرف كـب اـثشــكم )ســياه زخم گوارشــي( مشــرف بــه مــوت بــوده

ـسياه زخم استنـشاقي، ـبه دنـبال .ـعارض گردـيده اـست ــزارش ــيز گ استنشــاق دود كارخانجــات چرمســازي ، ن

.شده است

ج ـ پيشگيري و كنترلپيشگيرى اوليه به منظور حفظ افراد سالم-1 ( آموزش كاركنان صنايعي كه احتمال آلودگي 1

آنها وجود دارد )نساجي، پشم ريسي( ( تميز كردن مرتب وسايل و تجهيزات و محل 2

كار، در صنايع مربوطه.: ( عاري نمودن مواد از اسپورها با استفاده از3فرمالدئيد بمنظور گندزدائي پشم و موي حيوانات-

- تاباندن اشعه گاما- قرار دادن مواد در معرض بخار تحت فشار، در

اتوكالو.- استريل كردن، بوسيله اكسيد اتيلن

 در بين اين اقدامات، مصرف فرمالدئيد، با موفقيت

. بيشتري همراه بوده است

• ( فراهم كردن امكانات كافي جهت شستشوي 4

مرتب دستها، دوش گرفتن، اختصاص دادن محلي به منظور گذاشتن لباس كار.

 

( فراهم آوردن تسهيالت پزشكي و بهداشتي، 5براي كاركنان و معاينه مرتب آنها.

  ( واكسن عاري از باكتري سياه زخم تهيه شده از 6

آنتي ژن محافظت كننده در دسترس ميباشد و بايستي در افرادي كه در معرض خطر ابتالء به

بيماري، قرار دارند مورد مصرف قرار گيرد. اين واكسن را مي توان، بالفاصله پس از استنشاق

اسپور سياه زخم، همراه با كموپروفيالكسي بعد از

تماس نيز استفاده نمود

ه در مـعرض خـطر حتمي ا در اـفرادي ـك د تنـه واكـسن را باـيابتالء ـبه بيـماري، ـقرار ميگيرـند نـظير اشخاـصي ـكه ـبا پـشم و ـمو و اـستخوان احتـماال آـلوده حيواـنات، تـماس دارـند و ـيا ا باسـيل سـياه زخم در تمـاس پرسـنل آزمايشـگاهي كـه ـبل ادگي در مقاـب ا آـم ه ـب ود ولي در رابـط رف نـم تند مـص هـسرده اـست ا توـصيه ـك اع آمريـك يز ـسازمان دـف بيوتروريـسم ـنكليــه پرســنل ثــابت ارتش آن كشــور، عليــه اين بيمــاري،

.واكســـــــــــــــــــينه شـــــــــــــــــــوند  

ور در ه 5/92واكـسن مزـب ع ميـشود و ـب وثر واـق وارد، ـم % ـم ـسي ـسي عـضالني در ـسه ـنوبت ـبه فواـصل دو 5/0مـقدار

هفتــه و ســه نــوبت ديگــر، بــه فاصــله شــش مــاه، تزريــق ه فواـصل ه تـكرار 12ميـگردد و ـسپس يادآورـهاي آن ـب ماـه

5/92ـ93 الزم بــه ذكــر اســت كــه مــيزان تــاثير .ميشــود ا ـسياه اط ـب ات انـساني و در ارتـب ر اـساس مطالـع درـصد، ـباتي زخم پوسـتي، اعالم شـده اسـت ولي براسـاس مطالـعكـه در حيوانـات، انجـام شــده اســت اين واكســن بـر نـوع استنـشاقي ـنيز ممكن اـست ـموثر واـقع ـشود توـضيح اينـكه روز يري از ـب اثير واكسـن در جلوـگ ر ـت يز ـب ر ـن ابع ديـگ در مـن

اين واكسـن .سـياه زخم استنشـاقي، تاكيـد شـده اسـت ا در اـفراد ـسالم را 18ـ65تنـه ـساله توـصيه ـشده اـست. زـي

ه روه سـني، صـورت گرفـت ام شـده در اين ـگ ات انـج مطالـعرا د واكـسينه ـشوند، زـي اردار، نباـي اـست. ـضمنا ـخانم ـهاي ـب

الي اين واكسـن در جـنين وارض احتـم ورد ـع اطالعي ، در ـم.در دست نميباشد

ــورد ــن م ــده واكس ــناخته ش عوارض شــيت ــ ــزي و حساس ــ ــامل قرم ــ بحث، شق اسـت مختصـر موضـعي در محـل تزرـي

ــه در ــدگان، ممكن 30ك ــافت كنن % درينين در كسـاني ارض شـود. همـچ اسـت ـعكــه قبال دچــار ســياه زخم شــده و اين واكـسن را درـيافت مي كنـند ممكن اـست ــطي ــدت متوس ــا ش ــعي ب واكنش موضايجـــاد شـــود ولي واكنش هـــاي شـــديد موـضعي نـظير ـتورم ـشديد ـبازو ـنيز ـندرتا عـارض ميگـردد و واكنش هـاي عمـومي وآنزا در كـمتر از نـظير ـسندروم ـشبه آنفـل

درصد موارد گزارش شده است2/0

نحوه كنترل سياه زخم ناشى از كشاورزى

الشــه حيوانــات مبتال بــه ســياه زخم را بايــد هرچــه زودتــر از دســترس •حـشرات، ـسگ، گرـبه و پـرـندگان ـو جوـندگان،ـ دور نـمود و ـآـنرا آتش زد و در ـجاـهاـئي ـكهـ آتش زدن ـكاـملـ الـشهـ ـهاـ و تـبدـيل آنـهاـ ـبهـ خاكـستـر، ممكن ا آـهـك، ـسـطح آـنـها راـ پوـشاند. اـ راـ عميـقا دفـنـ نـمودـ وـ ـب نـباـشد ميـتواـن ـآنـه

 دا ني، ـج ر زمـي ابع آب زـي ردن مـن وده ـك د از آـل واردي باـي نين ـم ه در ـچ البـت

ود ودـ دـاري ـش ط ـ.ـخ دـن ـمحـي ـوده ـش ـهـ در ـصوـرت آـل ـر ـاـست ـك ه ذـك الزم ـبـاـطراـف، طيـ تـماـس ـبا الـشهـ ـهايـ آـلـوـده،ـ بـاـيد ـبهـ ـضدعـفـوني ـكرـدن آن ـبا وـاد ه ـم ـهـ تهـي ـا ـك دـامـ شـوـد. ـولـيـ ازـ آنـج ظـ، ـاـق ده غـلـي ـواد ضــدعفونـي كنـن ـماـئيـ ـكه ـ ـضدعـفوـني ـكنـنده، ـمـشكـلـ مـيباـشدـ توـصيـه ـشـده اـستـ كلـيهـ خاـكـهر ـروي ـ ـردنـ آـتـش ـب ـن ـك اـ رـوـش ودـهـ ـاـستـ ـب ـاسـ ـب اـتيـ ـدـر تـم نين حـيـواـن ا ـچ ـبـآنهــــــــــــــــــــــــاـ ضـــــــــــــــــــــــدعـفـونيـ شـــــــــــــــــــــــود.

 

ـسيلين و آـنتي حيواـنات بيـمار را ميـتوان ـبا ـپنيسـرم سـياه زخم، درمـان نمـود و از دوشـيدن ــه ــات بيمــار، خــودداري شــود و ب شــير حيوانواكسيناـسيون حيواـنات ـسالم گـله اـقدام نـموده ات اري، از جابجـائي حيواـن ع خطـر بيـم ا رـف و ـت

.آن مـحل ـبه محلـهاي ديـگر جلوـگيري بعـمل آـيد ــور ــه منظـ ــاس، بـ ــد از تمـ ــي بعـ پروفيالكســـياه زخم استنشــاقي، ــروز س پيشــگيري از بــا ــاس قطعي يـ ــه تمـ ــت كـ ــاني الزم اسـ زمـياه پور ـس اوي اـس اي ـح انه ـه ا افـش كوكي ـب مـش

زخم وجود داشته باشد.

زخم سياه كموپروفيالكسى

پيشگيرى 5جدول منظور به تماس از بعد پروفيالكسى ـاستنشاقى زخم سياه از

ا ون ـه ا و فلوروكينوـل ه مصـرف تتراسـيكلين ـه البـتد راه باـش ا عوارـضي هـم ان ممكن اـست ـب در كودـكو ـلذا خـطر ـبروز عارـضه داروئي باـيد ـبا خـطر ـبروز

استنـشاقي تهدـيد كنـنده حـيات، مقايـسه ـسياه زخمــدام شــود و ــه تجــويز دارو اق ــر اين اســاس ب و بســرانجام بــا بررســي آنــتي بيــوگرام، در صــورت حسـاس بـودن سـويه مـورد نظـر نسـبت بـه پـني ســيلين ، هرچــه ســريعتر داكســي ســيكلين يــا ــي ــوده آموكسـ ــع نمـ ــين را قطـ سيپروفلوكساسـ

ســـــــــــيلين شـــــــــــروع شـــــــــــود. ــد اســت كــه باســيلوس آنتراســيس، ــه تاكي الزم بازول، ا و كوتريموكـس پورين ـه ــه سفالوـس بت بـ نـســوان ــه عن ــا ب ــد و از اين داروه ــاس نمي باش حس

پروفيالكسي نبايد استفاده شود

Treatment

• Alternative antibiotics– If susceptible, or cipro/doxy not possible

• Penicillin*, amoxicillin *FDA Approved• Gentamicin, streptomycin• Erythromycin, chloramphenicol

• Ineffective antibiotics– Trimethoprim/Sulfamethoxazole– Third generation cephalosporins

به منظور كنترل سياه زخم ناشى از كشاورزى، به مسائل زير نيز بايد توجه نمود:

- خود داري از تماس با الشه هاي آلوده- خودداري از مصرف سفيداب

- واكسيناسيون افرادي كه شديدا در معرض خطر ابتالء هستند

- كموپروفيالكسي، طبق برنامه پيشنهادي 

طي مقايسه اي كه بين تلقيح داخل پوستي و زير پوستي واكسن سياه زخم به حيوانات صورت گرفته است روش

زير پوستي براي تلقيح واكسن ساخته شده از اسپور باسيل سياه زخم، موثرتر از روش داخل پوستي تشخيص داده

شده است

ـ پيشگيرى ثانويه به منظور اعاده سالمتى افراد 2بيمار و جلوگيرى از بروز عوارض

-2)توصيه شده است كه تا پاك شدن باكتريولوژيك ضايعات، از نظر تماس با بيماران به احتياط هاي همه جانبه، روز(1

پرداخته شود و جهت جلوگيري از بروز توكسمي ناشي از بيماري بايد هرچه سريعتر به درمان افراد مبتال به سياه

زخم، اقدام نمود.ـ پيشگيرى ثالثيه، به منظور جلوگيرى از 3

پيشرفت عوارض و زمينگير شدن بيمار و ترميم جوشگاه ها و تغيير شكل هاى حاصله

ترميم جراحي بدشكلي هاي ناشي از اسكار بيماري در .ناحيه پلك چشم ها و ساير قسمت هاي بدن

اداره كردن تهديدهاكشف سريع تهديدها و اعمال اقدامات مناسب، مي تواند از بروز سياه زخم

استنشاقي، جلوگيري كند. به منظور جلوگيري از تماس با باسيل سياه زخم و بروز عفونت بعدي، الزم است نامه ها و بسته هاي مظنون، شناسائي شده و اقدامات

پيشگيري كننده مناسبي اعمال گردد. يكي از مشخصات بسته ها و نامه هاي مظنون ، وجود برچسب هاي نامناسب يا غيرمعمول، آدرس غيرعادي فرستنده يا بدون ذكر

آدرس فرستنده، ذكر نام شهر ديگري غير از شهري كه نامه از آنجا پست شده است، بسته بندي بيش از حد الزم ميباشد.

 در صورتيكه يك بسته پستي، مظنون باشد نبايد گشوده شود و تا آنجا كه ممكن است

حداقل تماس با آن حاصل شود، اطاق تخليه گردد و به مراجع ذيصالح، اطالع داده شود.

اداره كردن تماس هاـ با تشخيص يك مورد سياه زخم و يا تماس قطعي با باسيل سياه زخم، هرچه

سريعتر بايستي به بررسي اپيدميولوژيك، پرداخته شود. 

ـ شناسائي افراد در معرض خطر، و آغاز مداخالت مناسب به منظور حفظ آن ها در اولويت قرار گيرد.

 ـ نحوه تماس به منظور تصميم گيري در مورد پروفيالكسي، مشخص گردد.

 ـ افرادي كه در تماس با اشياء آلوده يا محيط قطعا آلوده يا مشكوك به آلودگي

.هستند، صرفنظر از نتايج آزمايشگاهي، بايستي تحت پوشش پروفيالكسي قرار گيرند

ـ كـشت ـسواب بـيني ـبه منـظور ـيافتن اـسپورهاي ـسياه زخم، انجـام شـود. البتـه هرچنـد مثبت بـودن اين آزمـايش، گـاهي بـاعث اثبـات تمـاس بـا اسـپور ميشـود ولي منفي بـودن آن احتـمال ـچنين تماـسي را رد نمي كـند. ـضمنا تهـيه ـسواب بـيني ـبه عـنوان ـيك اـقدام اپـيدميولوژيك ـبه منـظور بررـسي احتـمال تمـــــــــاس نـــــــــيز قابـــــــــل دفـــــــــاع اســـــــــت.

 ـ ارزيــابي ســريع پودرهــاي آلــوده، از نظــر انــدازه ذرات و ـساير وـيژگي ـهاي آنـها ممكن اـست در بررـسي احتـمال ـسياه زخم استنشـــــــــاقي، مفيـــــــــد واقـــــــــع شـــــــــود.

 ـ توصــيه ميشــود پرسـنل پسـت كــه در تمــاس بــا نامــه هـا هســتند و نــيز مهندســين تســهيالت پســتي، از وســايل و تجهــــــيزات محــــــافظت كننــــــده، اســــــتفاده كننــــــد.

اليني و كاركـنان آزمايـشگاه ـها بايـستي در ـمورد ـ پزـشكان ـبويژه در يرات آزمايشـگاهي سـياه زخم، ـب اليني و تغـي عالئم ـبكاركـنان پـست ـكه دـست اـندر ـكار ـمرتب ـكردن و ارـسال ناـمه

ها هستند كامال هوشيار باشند.

توصيه هاى الزم پس از لمس بسته هاى مظنون ـ بسته هاي مظنون را تكان ندهيد و محتويات آنها را تخليه نكنيد.1  ـ چنين بسته هائي را حمل نكنيد، به ديگران نشان ندهيد و از ديگران نخواهيد كه 2

آنها را بررسي كنند.  ـ اشياء مزبور را در يك سطح با ثباتي قرار دهيد، آنها را نبوئيد ، لمس نكنيد، 3

مزه آنها را نچشيد و از نزديك به آن ها خيره نشويد.  ـ ديگران را از وجود چنين بسته هاي مظنوني آگاه كنيد، محل را ترك كنيد، درب 4

ها را ببنديد و از ورود ديگران به آن محل نيز جلوگيري نمائيد و در صورت امكان سيستم تهويه را خاموش كنيد.

  ـ به منظور جلوگيري از انتقال مواد عفونتزا به صورت و پوست بدن، دست ها 5

را با آب و صابون بشوئيد.  ـ در صورتي كه چنين بسته هائي در محيط كار يا منزل، يافت شود به مسئولين 6

مربوطه، اطالع دهيد.  ـ در صورت امكان اسامي افرادي را كه به هنگام يافت شدن پاكت مظنون در 7

محل حضور داشته اند و افرادي كه آن را لمس نموده اند تهيه كنيد و آن را در اختيار بخش بهداشت، قرار دهيد

ــوادث و ــروز حـ ــه طى بـ ــداماتى كـ اقــسوانحى نـظير ـسيل، زلزـله، آتشفـشان، ــدانجام داد ــ ــ ــال آن باي ــ ــ ــگ وامث ــ ــ جندر چــنين مــواردي معمــوال در ارتبــاط بــا ســياه

دام خاصـي نمي باشـد ولي ه اـق از ـب در زخم، نـيـصورت ـطوالني ـشدن جـنگ، اوال واكسيناـسيون

و ثانـيا حيواـنات نباـيد ـبه فراموـشي ـسپرده ـشودتفاده ك و اـس گ بيولوژـي ال جـن ورتيكه احتـم در ـصاز افشــانه هــاي حــاوي باســيل ســياه زخم، بــه عـنوان جـنگ اـفزار بيولوژـيك، وـجود دارد باـيد ـبه واكسيناســيون افــراد در معــرض خطــر، اقــدام ه مقـدار ك هـاي مناسـب و ـب تي بيوتـي شـود و آـنيز ـكافي ـبه منـظور پروفيالكـسي بـعد از تـماس ـن

. شودفراهم

د ـ چند نكته:ـ اين بيماري هنوز در كشورمان يافت ميشود و لذا بايستي اقدامات كنترلي سياه زخم حيوانات، ادامه يابد و از طرف

ديگر، چهره هاي مختلف بيماري كه در كتب و مقاالت جديد، معموال به فراموشي سپرده شده است در تشخيص افتراقي بيماريهاي مختلف پوستي، گوارشي و تنفسي در

ايران، مد نظر پزشكان باليني قرار گيرد. 

ـ با توجه به نغمه هاي شوم بيوتروريسم و استفاده از اسپور سياه زخم به عنوان جنگ افزار بيولوژيك، در صورت

جدي شدن اين خطر الزم است تمهيدات الزم از قبيل واكسن انساني و داروهائي نظير سيپروفلوكساسين و داكسي سيكلين به اندازه كافي پيش بيني و در اختيار

دانشگاه هاي علوم پزشكي، قرار گيرد و هم در اين رابطه، آگاهي هاي الزم در اختيار پزشكان و آزمايشگاه ها گذاشته

شود و جمعيت هاي در معرض خطر نيز آگاه شوند.