ผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ Vibrio spp. บรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

สณฐฐา วงวอน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา สงหาคม 2558

ลขสทธเปนของมหาวทยาลยบรพา

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลงไดดวยความกรณาจาก ดร.กาญจนา หรมเพง อาจารยทปรกษาหลก ดร.นภาพร เลยดประถม อาจารยทปรกษารวม ทกรณาใหค าปรกษาแนะน าแนวทางทถกตอง ตลอดจนแกไขขอบกพรองตาง ๆ ดวยความละเอยดถถวนและเอาใจใสดวยดเสมอมา ผวจยรสกซาบซงเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณ ดร.ธนษฐา ฉตรสวรรณ ทใหความกรณามาเปนประธานกรรมการสอบปกปองวทยานพนธ พรอมทงแนะน าขอแกไขตาง ๆ ของวทยานพนธฉบบนใหสมบรณยงขน

ขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.สดารตน สวนจตร ผชวยศาสตราจารย ดร.อนเทพ ภาสระ ทใหความกรณามาเปนกรรมการสอบเคาโครงวทยานพนธและสอบปกปองวทยานพนธและแนะน าขอแกไขตาง ๆ เพอน าไปปรบปรงใหวทยานพนธฉบบนมความสมบรณ

ขอขอบพระคณ คณจรวฒน เนนไชย นายกสมาคมชาวประมงปากน าประแสร อ าเภอ แกลง จงหวดระยอง ทไดใหการชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการเกบขอมลภาคสนาม

ขอขอบพระคณนายกฤตวชญ สของ นายสมภพ แตบวนฮวด นางสาวภาวณ อนกอง นายอลงกรณ พดหอม นาวสาวภาวนา บรณะกจ และนางสาวพรเพญ ทองสอาด ส าหรบความชวยเหลอในการเกบขอมลภาคสนามตลอดระยะเวลา 1 ปอยางเตมก าลง

ขอขอบพระคณคณพอ คณแม รวมทงพ ๆ นอง ๆ ทกคนทใหการชวยเหลอ สนบสนนและเปนก าลงใจในการท าวทยานพนธจนส าเรจลลวงดวยดเสมอมา

ขอขอบพระคณเจาหนาทวทยาศาสตรประจ าภาควชาจลชววทยา วารชศาสตร เทคโนโลยชวภาพและโครงการบณฑต คณะวทยาศาสตร ทใหความชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในเรองอปกรณและเครองมอวทยาศาสตรทใชในภาคสนามและในหองปฏบตการ

เนองจากงานวจยครงนไดรบทนอดหนนการวจยของส านกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สบว.) จงขอขอบพระคณ ณ ทนดวย

คณคาและประโยชนของวทยานพนธฉบบน ผวจยขอมอบเปนกตญญกตเวทตาแดบพการ บรพจารย และผมพระคณทกทานทงในอดตและปจจบน ทท าใหขาพเจาเปนผมการศกษาและประสบความส าเรจมาจนตราบเทาทกวนน

สณฐฐา วงวอน

ง

53910193: สาขาวชา: วทยาศาสตรชวภาพ; วท.ม. (วทยาศาสตรชวภาพ) ค าส าคญ: แบคทเรยสกลวบรโอ/ ปจจยสงแวดลอม/ ปลากะพงขาว/ ปากแมน า

สณฐฐา วงวอน: ผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ Vibrio spp. บรเวณ ปากแมน าประแสร จงหวดระยอง (EFFECT OF ENVIRONMENTAL FACTORS ON INCIDENCE OF Vibrio spp. IN PRA-SAE ESTUARY, RAYONG PROVINCE) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ: กาญจนา หรมเพง, Ph.D., นภาพร เลยดประถม, Ph.D., 155 หนา. ป พ.ศ. 2558.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ Vibrio spp. บรเวณปากแมน าประแสร อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ระหวางเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 โดยท าการเกบตวอยางน าทก ๆ เดอน จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ไดแก สถานรมฝงแมน า สถานกลางแมน า สถานกระชงเพาะเลยงปลา และตวอยางจากปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ผลการศกษาพบวา Vibrio spp. ทตรวจพบจากตวอยางน าทง 3 สถานและตวอยางปลากะพงขาว ไดแก V. cholerae, V. alginolyticus และ V. parahaemolyticus โดยสถานรมฝงแมน าพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนของปรมาณ V. cholerae กบอณหภมในน า สถานกลางแมน าพบความสมพนธแบบแปรผกผนกนของปรมาณ V. cholerae กบความเคมการน าไฟฟา ความเปนกรดดางและปรมาณออกซเจนละลายน า และสถานกระชงเพาะเลยงปลาพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนของปรมาณ V. parahaemolyticus กบความเคมและคาการน าไฟฟาในน า จากนนไดศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและปลากะพงขาว พบวา V. alginolyticus, V. cholerae และ V. parahaemolyticus ทง 90 ไอโซเลทททดสอบมความไวตอยาปฏชวนะ cefotaxime, chloramphenicol, rifampicin และ gentamicin และดอตอยาปฏชวนะ ampicillin จ านวน 36 ไอโซเลท และ aztreomam จ านวน 11 ไอโซเลท นอกจากนยงไดศกษาผลของอณหภมตอปจจยความรนแรงในการกอโรค พบวา อณหภมมผลตอการสลายเมดเลอดแดงและการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. (p-value = 0.016, 0.002) ส าหรบความสามารถในการสรางไบโอฟลมนน พบวา ทระยะเวลาการเจรญเทากน อณหภมในการเจรญทแตกตางกนคอ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ไมมผลตอการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลทททดสอบ (p-value = 0.857)

จ

53910193: MAJOR: BIOLOGICAL SCIENCE; M.Sc. (BIOLOGICAL SCIENCE) KEYWORDS: Vibrio spp./ ENVIRONMENTAL FACTOR/ SAE BASS/ ESTUARY

SUNUTTHA WINGWON: EFFECT OF ENVIRONMENTAL FACTORS ON INCIDENCE OF Vibrio spp. IN PRA-SAE ESTUARY,RAYONG PROVINCE. ADVISORY COMMITTEE: KARNJANA HRIMPENG, Ph.D., NAPAPORN LEADPRATHOM, Ph.D. 155 P. 2015.

This research objective is to study on effect of environmental factors on incidence of Vibrio spp. in Pra-sae Estuary, Klaeng District, Rayong Province, Thailand. Water samples were collected from 3 stations (River bank area, middle of the river area and fish farming area) and specimen from sea bass (Lates calcarifer) monthly collected between January and December 2012. Water samples and specimen from sea bass found that incidence of Vibrio spp., including V. cholerae, V. alginolyticus and V. parahaemolyticus. River bank area station found a positive correlation between of V. cholerae and water temperature. Middle of the river area station found a negative correlation between of V. cholerae with salinity conductivity, pH and dissolved oxygen (DO). Fish farming area station found a positive correlation between of V. parahaemolyticus with salinity and conductivity in water. Then, Study on antibiotic susceptibility patterns of 90 isolates of Vibrio spp. collected from water samples and specimen from sea bass found that V. parahaemolyticus, V. alginolyticus and V. cholerae were sensitive to cefotaxime, chloramphenicol, rifampicin and gentamicin but resistant to ampicillin (36 isolates) and aztreomam (11 isolates). In addition, study on effect of temperature on the virulence factors of Vibrio spp. found that production of haemolysis and β-lactamase enzyme-dependence of temperature (p-value = 0.016, 0.002). And biofilms formation of Vibrio spp. (35 isolates) found that the temperature for growth (28, 30 and 35oC)-independence of temperature (p-value = 0.857).

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ........................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ...................................................................................................................... จ สารบญ ........................................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง .................................................................................................................................. ซ สารบญภาพ ................................................................................................................................... ฎ บทท 1 บทน า ........................................................................................................................................ 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา .......................................................................... 2 วตถประสงคของการวจย ................................................................................................ 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย ........................................................................... 3 ขอบเขตของการวจย ........................................................................................................ 4

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................................. 5 ปากแมน า ........................................................................................................................ 5 องคประกอบทางเคมของปากแมน า ................................................................................ 6 ปากแมน าประแสร .......................................................................................................... 7 ลกษณะทางกายภาพและเคมของแหลงน า ..................................................................... 10 จลนทรยดชนในการตรวจสอบคณภาพน า .................................................................... 16 Vibrio spp. .................................................................................................................. 18 ปลากะพงขาว ................................................................................................................ 24 งานวจยทเกยวของ ......................................................................................................... 26

3 วธด าเนนการวจย .................................................................................................................... 29 สถานทในการวจย ......................................................................................................... 29 ระยะเวลาในการศกษา ................................................................................................... 29 อปกรณทใชในการศกษา ............................................................................................... 30 ขนตอนการศกษาและการเกบขอมล ............................................................................. 32 การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวจย .................................................................. 40

ช

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 4 ผลการวจย .............................................................................................................................. 41 5 อภปรายและสรปผลการวจย .................................................................................................. 97 บรรณานกรม ................................................................................................................................ 114 ภาคผนวก ..................................................................................................................................... 120 ภาคผนวก ก .......................................................................................................................... 120 ภาคผนวก ข .......................................................................................................................... 130 ภาคผนวก ค .......................................................................................................................... 132 ภาคผนวก ง .......................................................................................................................... 136 ภาคผนวก จ .......................................................................................................................... 141 ภาคผนวก ฉ .......................................................................................................................... 144 ภาคผนวก ช .......................................................................................................................... 149 ภาคผนวก ซ.......................................................................................................................... 151 ประวตยอของผวจย...................................................................................................................... 153

สารบญตาราง

ตารางท หนา 2-1 คณสมบตทางชวเคมของ Vibrio spp. ทกอโรค ................................................................. 21

3-1 ต าแหนงละตจดและลองตจดของสถานทใชในการศกษา

บรเวณปากแมน าประแสร อ. แกลง จ. ระยอง .................................................................. 29

3-2 การตรวจวเคราะหลกษณะและคณภาพน าทางกายภาพ ................................................... 32

3-3 การตรวจวเคราะหคณภาพน าทางเคม .............................................................................. 32

3-4 การตรวจวเคราะหคณภาพน าทางจลชววทยา ................................................................... 33

4-1 อณหภมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ....................................................................... 42

4-2 ความเคมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ..................................................................... 44

4-3 ความเปนกรด-ดางเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ..................................................................... 46

4-4 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) เฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร

จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ....................................................... 48

4-5 คาบโอดเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ...................................................................... 50

4.6 คาการน าไฟฟาเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ...................................................................... 52

4-7 ปรมาณแบคทเรยรวมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ...................................................................... 54

4-8 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง

ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ...................................................................... 55

ฌ

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 4-9 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน า ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ............................. 59 4-10 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ............................. 60

4-11 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา

ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555 ........................................... 61

4-12 ชนดของ Vibrio spp. ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวในเขตเพาะเลยง ปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง

ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 ............................................................ 65 4-13 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp.

จากตวอยางน า บรเวณรมฝงแมน า .................................................................................... 68

4-14 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp.

จากตวอยางน า บรเวณกลางแมน า ............................................................................................................................ 74

4-15 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp.

จากตวอยางน า บรเวณกระชงเพาะเลยงปลา ...................................................................................................... 76

4-16 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆกบอบตการณของ Vibrio spp.

จากตวอยางปลากะพงขาว ................................................................................................ 82

4-17 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. alginolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท ........... 85

4-18 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. cholerae จ านวน 30 ไอโซเลท ................ 86

4-19 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. parahaemolyticus

จ านวน 30 ไอโซเลท ........................................................................................................ 87

4-20 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus ทอณหภม

การเจรญแตกตางกน ......................................................................................................... 89

ญ

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 4-21 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทอณหภม

การเจรญแตกตางกน ......................................................................................................... 90

4-22 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทอณหภม

การเจรญแตกตางกน ......................................................................................................... 91

4-23 ความสามารถในการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทอณหภมในการเจรญ เทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 และ 48 ชวโมง โดยตรวจวด คาการดดกลนแสงท 595 นาโนเมตร ................................................................................. 95 4-24 ความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทอณหภม ในการเจรญเทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง โดยตรวจวด คาการดดกลนแสงท 486 นาโนเมตร ................................................................................. 98 5-1 ระดบคณภาพของน าบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง ในป พ.ศ. 2555 ...................... 104

สารบญภาพ

ภาพท หนา 2-1 บรเวณปากแมน าประแสร .................................................................................................... 8

2-2 การเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชงของชาวบานชมชนปากน าประแสร .......................... 9

2-3 ลกษณะทวไปของปลากะพงขาว ........................................................................................ 24

4-1 อณหภมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ................................................................... 43

4-2 เปรยบเทยบอณหภมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................................... 43

4-3 ความเคมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ................................................................. 45

4-4 เปรยบเทยบความเคมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน .............................................. 45

4-5 ความเปนกรด-ดางของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน .................................................. 47

4-6 เปรยบเทยบความเปนกรด-ดางของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................... 47

4-7 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) ของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน .......................... 49

4-8 เปรยบเทยบปรมาณออกซเจนละลายน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................. 49

4-9 คาบโอดของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน .................................................................. 51

4-10 เปรยบเทยบคาบโอดของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................................... 51

4-11 คาการน าไฟฟาของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ........................................................ 53

4-12 เปรยบเทยบคาการน าไฟฟาของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ..................................... 53

4-13 ปรมาณแบคทเรยรวมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน .............................................. 56

4-14 เปรยบเทยบปรมาณแบคทเรยรวมในน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................ 56

4-15 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยรวมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ............................. 57

4-16 เปรยบเทยบปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยในน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ................... 57

4-17 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณรมฝงแมน า (MPN/100mL)……………………… 62

4-18 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณกลางแมน า (MPN/100mL)……………………… 62

4-19 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณกระชงปลา (MPN/100mL)……………………... 63

4-20 รอยละของการตรวจพบ Vibrio spp. แตละชนด จากตวอยางน าทง 3 สถาน ...................... 64

ฏ

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4-21 รอยละของการตรวจพบ Vibrio spp. แตละชนดจากตวอยางปลากะพงขาว

ทเลยงในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง ในชวงเดอนมกราคม

ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 ................................................................................................ 66

4-22 ความสมพนธระหวางอณหภมในน ากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน า ........................................... 67

4-23 ความสมพนธระหวางความเคมในน ากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ........................................... 70 4-24 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ........................................... 70 4-25 ความสมพนธระหวางความเปนกรดดางกบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ........................................... 71 4-26 ความสมพนธระหวางคาออกซเจนละลายน า (DO) กบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ........................ 71 4-27 ความสมพนธระหวางคาความเคมกบปรมาณของเชอ V. parahaemolyticus (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา ............................ 73 4-28 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟากบปรมาณของเชอ V. parahaemolyticus (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา ............................ 73 4-29 ความสมพนธระหวางคาบโอดในน ากบปรมาณของเชอ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ทงหมดทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ................ 78 4-30 ความสมพนธระหวางคาความเปนกรดดางในน ากบปรมาณของเชอ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ทงหมดทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ................ 79 4-31 ความสมพนธระหวางคาบโอดในน ากบอบตการณของ V. alginolyticus ทตรวจพบ จากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ....................................................................... 79 4-32 ความสมพนธระหวางคาความเคมในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจพบ จากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ....................................................................... 80

ฐ

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 4-33 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟาในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ........................................................ 80 4-34 ความสมพนธระหวางคาความเปนกรดดางในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ....................................................... 81 4-35 ความสมพนธระหวางคาออกซเจนละลายน ากบ อบตการณของ V. parahaemolyticus ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ..................... 81 4-36 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. alginolyticus .................................................... 85 4-37 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. cholera ............................................................. 86 4-38 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. parahaemolyticus ............................................ 87 4-39 การสลายเมดเลอดแดงแบบ beta-hemolysis ของ Vibrio spp. ............................................ 88 4-40 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD ...................................................... 92 4-41 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD ............................................................ 93 4-42 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD ............................................... 93 4-43 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD ...................................................... 99 5-1 ระดบน าในแมน าประแสร จ. ระยอง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2555 ..................................... 100

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ กจกรรมของมนษยตาง ๆ ทงบนบกและในทะเลทเกดขนมากมายของประเทศไทย ท าให

เกดการแพรกระจายของมลพษสแมน า ชายฝง และทะเลเปนบรเวณกวาง โดยมลพษดงกลาว จะปะปนหรอละลายในน า สะสมหรอรวมตวอยกบดนตะกอนพนทองทะเลและเนอเยอของสงมชวตทไดรบมลพษเขาไป แตในปจจบนสถานการณมลพษทางทะเลไดสงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมทางทะเลมากขน ซงพจารณาไดจากรายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอมชายฝงทะเลของกรมควบคมมลพษป พ.ศ. 2548-2549 (กรมควบคมมลพษ, 2549) พบวา ในบรเวณอาวไทยฝงตะวนออกของซงครอบคลมพนท 4 จงหวด คอ จงหวดตราด จนทบร ระยองและชลบร เปนแหลงทองเทยวทางทะเล และยงมแหลงนคมอตสาหกรรมทส าคญ มทาเทยบเรอขนสงสนคาและคลงน ามนขนาดใหญ รวมทงยงมแหลงเพาะเลยงสตวน าชายฝงอกจ านวนมาก ซงมวธการเลยงทแตกตางกนไปสงผลใหคณภาพน าเสอมโทรม โดยจะพบในบรเวณทมแหลงกจกรรมหนาแนน อยางไรกตาม พนทบรเวณอาวไทยฝงตะวนออกนยงถอวาเปนจดวกฤตทเกดความเสอมโทรมของคณภาพน าชายฝงไดบอย เนองจากกจกรรมในพนทบรเวณนคอนขางรนแรงและหนาแนน สถานการณเสอมโทรมของคณภาพน าบรเวณอาวไทยฝงตะวนออกนนอาจจะไมไดมสาเหตจากลกษณะภมประเทศและสภาพแวดลอมในพนทนน ๆ เพยงอยางเดยว แตอาจเกดจากแนวโนมของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate change) อนเปนผลจากกจกรรมของมนษยทเปลยนองคประกอบของบรรยากาศโลกโดยตรงหรอโดยออมและทเพมเตมจากความแปรปรวนของสภาวะอากาศตามธรรมชาตทสงเกตไดในชวงระยะเวลาเดยวกน ไดแก อณหภม ความชน ปรมาณน าฝน ชวงของฤดกาล ซงเปนปจจยทางสงแวดลอมทส าคญตอการด ารงอยของสงมชวตทจะตองปรบตวใหเขากบสภาพภมอากาศในบรเวณทสงมชวตนนอาศยอยอยางรวดเรวและรนแรงมากขน (ศนยประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ, 2550)

พนทบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง เปนอกพนทหนงทมการเพาะเลยงสตวน าชายฝงโดยเฉพาะการเลยงปลากะพงขาวในกระชง เนองจากมความอดมสมบรณของแรธาตอาหาร เปนแหลงทอยอาศยของสตวน าหลายชนดอกทงยงเปนแหลงอนบาลสตวน า แตพนทบรเวณ ปากแมน าประแสรนนกลบประสบปญหาการตายของปลาเนองจากโรคและพยาธสภาพ ซงพบไดในปลาวยออนจนถงขนาดพอแมพนธทมน าหนก 3-4 กโลกรมขนไป จากผลการตดตามคณภาพน า

2

ในพนทบรเวณปากแมน าประแสรในชวงเวลาทผาน พบวา บรเวณดานในแมน ามปรมาณออกซเจนละลายน าต ากวามาตรฐาน คาความสกปรกในรปบโอดสงเกนมาตรฐาน และปรมาณแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมดมคาเกนมาตรฐาน นอกจากนยงพบวา มคาสารอาหารบางตวสงเกนเกณฑมาตรฐาน เชน ฟอสเฟต แอมโมเนย และไนเตรท ซงบงชวาพนทปากแมน าแหงนยงคงมปญหาดานการปลอยน าทงน าเสยจากแหลงตนน าและกลางน า ซงมทงน าทงจากครวเรอนหรอชมชน น าทงจากแหลงน าโรงงานอตสาหกรรมและน าทชะลางผานพนทเกษตรกรรมตาง ๆ (กรมทรพยากร ทางทะเลและชายฝง, 2545) รวมกบสาเหตทส าคญอกประการหนงคอ การปนเปอนของเชอโรคในแมน าโดยเฉพาะเชอโรคทกอใหเกดโรคในกลม water and foodborne diseases ในสกล Vibrio spp. ทมการแพรกระจายไดในระบบนเวศชายฝงทะเลและบรเวณปากแมน า ซงเปนแบคทเรยในกลม mesophile อณหภมทเหมาะสมในการเจรญอยในชวง 30-35 องศาเซลเซยส สามารถเจรญไดในสภาวะทมเกลอโซเดยมคลอไรดและมสภาพเปนเบส สามารถกอโรคทส าคญในมนษย ไดแก V. cholerae ท าใหเกดอาการทองรวง V. vulnificus ท าใหตดเชอทบาดแผล โลหตเปนพษ (septicemia) อยางรนแรง V. parahaemolyticus ท าใหเกดอาการกระเพาะและล าไสอกเสบรนแรง คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ ปวดทอง มไข และถายอจจาระเปนน ามเลอดหรอเมอกปนเลกนอย (นงลกษณ สวรรณพนจ และปรชา สวรรณพนจ, 2547) กอโรคในสตวน า ไดแก โรควบรโอซส (Vibriosis) ซงเปนโรคทเกดในปลาน าเคม โดยมการตดเชอในกระแสเลอดของปลาท าใหเกดจดหรอปนเลอดออกทอวยวะตาง ๆ โดยเฉพาะครบและหาง และอาจพบแผลหลมทผวหนง การแพรกระจายของโรคจะผานทางน าและปลาทปวยเปนโรค หากปรมาณของ Vibrio spp. มเพมขนในระบบนเวศแหลงน ากจะสงผลกระทบตอสขภาพและประชากรของสตวน าตาง ๆ ทเปนโฮสต และตดตอแพรกระจายไปยงมนษยผานทางการสมผสกบแหลงน าและการบรโภคสตวน า

จะเหนไดวาถามอบตการณของ Vibrio spp. เพมมากขน โอกาสทจะเกดการปนเปอนและกอโรคในสตวน าเหลานจะมเพมมากขน (Motes et al., 1998) ซงอาจสงผลกระทบตอปรมาณผลผลตทจะไดรบและเพมความเสยงตอการเกดโรค ดงนน จงไดท าการศกษาความสมพนธของคณภาพแหลงน าทางกายภาพ เชน อณหภม ความเคม ทางเคม เชน สภาวะความเปนกรด-ดาง ทางจลชววทยา ไดแก ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยรวมและปรมาณแบคทเรยรวม นอกจากนยงศกษาปรมาณและชนดของ Vibrio spp. ทตรวจพบทงในแหลงน าและในสตวน าชายฝง บรเวณ ปากแมน าประแสร จ.ระยอง รวมทงศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. ทตรวจพบ และศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลมและการสรางเอนไซม β-lactamase ซงถอเปนความสามารถในการสรางปจจยความรนแรงของโรค การศกษาครงนจงสามารถน าขอมลทงหมดใชเปนขอมลพนฐานสวนหนงในการ

3

พฒนาแบบจ าลองคอมพวเตอรส าหรบท านายการปนเปอนของแบคทเรยกอโรคเหลานในแหลงน าและสตวน า รวมทงอบตการณของ Vibrio spp. ในอนาคตไดโดยใชปจจยทางสงแวดลอมดงกลาวเปนดชนชวด

วตถประสงคของกำรวจย 1. เพอศกษาและตรวจวเคราะหลกษณะและคณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา

จากตวอยางน าบรเวณปากแมน าประแสร จ. ระยอง 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ

Vibrio spp. จากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน า ประแสร จ. ระยอง

3. เพอศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จ. ระยอง

4. เพอศกษาผลของอณหภมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสราง ไบโอฟลมและการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จ. ระยอง

ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรวจย 1. สามารถน าขอมลคณภาพน าทางดานตาง ๆ วเคราะหเพอหาความสมพนธระหวาง

ปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

2. สามารถหาความสมพนธระหวางอณหภมทมผลตอการสรางปจจยความรนแรงในการกอโรคของ Vibrio spp. เชน ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลม และการสรางเอนไซม β-lactamase

3. สามารถน าขอมลทงหมดทไดนนใชเปนขอมลพนฐานสวนหนงในการพฒนาแบบจ าลองคอมพวเตอรส าหรบคาดการณอบตการณของ Vibrio spp. ในแหลงน าและปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงไดโดยใชปจจยสงแวดลอมดงกลาวเปนดชนชวด

4

ขอบเขตของกำรวจย การศกษานจะก าหนดสถานทท าการศกษาอยในบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง

โดยท าการเกบตวอยางน าและตวอยาง (specimen) บรเวณครบของปลากะพงขาว จ านวน 25 ตวอยาง และบรเวณเหงอกหรอบรเวณทมบาดแผลของปลากะพงขาว จ านวน 25 ตวอยาง ซงเปนปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง ทกเดอน ๆ ละ 1 ครง โดยครอบคลมตงแตเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 เปนระยะเวลา 1 ป จากนนน าตวอยางน ามาตรวจวเคราะหลกษณะและคณภาพน าทางกายภาพ ไดแก ความลก ความโปรงแสง ความเคม อณหภมและการน าไฟฟาวเคราะหคณภาพน าทางเคม ไดแก ปรมาณออกซเจนละลายน า คาบโอด คาความเปนกรด-ดาง และวเคราะหคณภาพน าทางจลชววทยา ไดแก ปรมาณแบคทเรยรวม และปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยรวม และท าการตรวจหาปรมาณและพสจนชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าและปลากะพงขาว และหาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ ตออบตการณของปรมาณและชนดของ Vibrio spp. โดยหาคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation coefficient) ดวยวธ Pearson จากนนคดเลอกตวแทนของ Vibrio spp. แตละสปชส มาทดสอบความไวตอยาปฏชวนะ และหาความสมพนธระหวางอณหภมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลม การสรางเอนไซม β-lactamase โดยท าการวเคราะหขอมลทางสถตดวยวธ one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

1. ปากแมน า ปากแมน า (Estuary) หมายถง บรเวณทเปนเขตตดตอระหวางแมน ากบทะเล ซงมการ

ผสมผสานระหวางน าจดกบน าเคมจากทะเล รวมถงไดรบอทธพลของน าขนน าลง สภาพของบรเวณปากแมน าสามารถเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา ปากแมน าทมรองน าเดยว เรยกวา Simple estuary บางแหงทมล าธารหลายสายแยกลงไปในทะเล เรยกวา Irregular estuary

สงทควบคมการหมนเวยนของน าในบรเวณปากแมน ามอยท งหมด 4 ประการ คอ กระแสน าขนน าลง กระแสน าทไหลเขามาจากแมน า ลกษณะของรองน าบรเวณปากแมน า และ ผลของ Coriolis คอ ถากระแสน าทไหลจากแมน ามพลงมากเมอถงบรเวณปากแมน าจะแผกวางออกไปปกคลมน าทะเล ท าใหเกดชนของน าจดและน าเคมอยางเหนไดชด ถากระแสน าขนน าลง มพลงมากกจะท าใหเกดการกลมกลนจากระดบบนลงระดบลาง Coriolis จะมผลในบรเวณปากแมน าทมพนทกวางใหญ การแบงประเภทของปากแมน าโดยพจารณาการหมนเวยนของน าและลกษณะของความเคมในระดบลกตาง ๆ ได 5 ประเภท คอ

1.1 ปากแมน าแบบลมน าเคม (Salt-wedge estuary) เปนลกษณะการไหลของน าจากแมน าทมพลงมากกวาการไหลของน าขนน าลง น าจดจงแผกระจายออกเหนอน าทะเล จงเปนผลใหน าเคมอยในระดบต ากวาน าจดโดยอยในสภาพเหมอนคานหรอลม ถาปากแมน ามความลกพอสมควรและไมขรขระจะท าใหน าทะเลทะลกเขาไปบรเวณใตแมน าเปนระยะทางยาวหลายกโลเมตร

1.2 ปากแมน าแบบไหลสองชนโดยน าทะเลซมเขาชนบน (Two-layers flow with entrainment) การหมนเวยนของน าประเภทนเกดขนในบรเวณปากแมน าทมกระแสน าในแมน า มพลงมากกวากระแสน าขนน าลงเลกนอย น าทะเลจะซมเขาสชนของน าจดทอยขางบน น าจดจะไมลงมาผสมกบน าเคมทอยขางลางท าใหความเคมเฉพาะสวนบนเทานนเปลยนแปลงไป

1.3 ปากแมน าแบบไหลสองชนและมการผสมกนระหวางชนบนกบชนลาง (Two-layers flow with vertical mixing) การหมนเวยนของน าประเภทนเกดขนในปากแมน าทมรองน าคอนขางตน กระแสน าจากแมน ามพลงเทา ๆ กบกระแสน าขนน าลง เพราะฉะนนจงท าใหเกดการผสมกนระหวางน าจดกบน าเคมในระดบกลาง

6

1.4 ปากแมน าทมการผสมกลมกลนกนในแนวดงแบบสมบรณ (Vertically homogeneous estuary) ถากระแสขนน าลงมพลงมากกวากระแสน าของแมน า จะท าใหเกดการผสมกลมกลนโดยตลอดแนวดง เพราะฉะนนความเคมจากระดบบนถงระดบลางจงไมแตกตางกน

1.5 ปากแมน าแบบพเศษ (Exceptional case) ปากแมน าทมรปรางทไมสามารถจ าแนกการหมนเวยนของน าได เชน อาจมการผสมผสานกลมกลนในแนวดงเปนบางสวนของปากแมน า บางสวนเปนแบบ salt-wedge ตามปกตแลวในบรเวณปากแมน าสวนมากจะมการถายเทน าจดทไหลเขามาออกไปจากปากแมน าในอตราทคงท คอ น าทไหลออกจากบรเวณปากแมน านนจะมสวนทมาทดแทนโดยน าทไหลออกจากปากแมน า ส าหรบปากแมน าทมการหมนเวยนน าแบบทมการผสมกลมกลนกนในแนวดงแบบสมบรณ น าจดทผสมกบน าเคมแลวใชเวลาอยในบรเวณปากแมน านานพอสมควร ระยะเวลาดงกลาวนเรยกวา Flushing time (เปยมศกด เมนะเศวต, 2536)

2. องคประกอบทางเคมของปากแมน า การกระจายขององคประกอบทางเคมภายในปากแมน าเปนผลมาจากกระบวนการหลาย

อยางทเกดขนพรอมกน สารตาง ๆ ทเกดโดยธรรมชาตและโดยการกระท าของมนษยตางกถกน าเขาสบรเวณปากแมน าโดยแมน า โดยทางอากาศ จากแหลงบนชายฝงใกลเคยงและจากทะเลดวย สวนหนงจะสะสมอยในปากแมน า และอกสวนหนงกถกพาออกทะเลไป สารตาง ๆ เหลานจะอยในสภาพและรปแบบตางกน บางสวนละลายอยในน าในรปแบบของไอออนอสระ ไอออนคสารประกอบเชงซอน คอลลอยด และสารแขวนลอย ชนสวนของแรธาตทแขวนลอยอยจะมผวเคลอบไปดวยสารอนทรยและสารอนนทรย องคประกอบทกชนดในปากแมน ายงอยภายใตอทธพลทางไฮโดรไดนามกส และไฮโดรลกสของระบบน า รวมทงอทธพลของสงมชวตดวย โดยทวไปกลาวไดวา ลกษณะทางเคมของปากแมน าถกควบคมโดยลกษณะของแมน าแตละสายและสดสวนของการผสมผสานของน าจดกบน าทะเล

ส าหรบองคประกอบปรมาณนอยมกจะพบวาธาตทไมคอยวองไวตอการท าปฏกรยาทางเคม เชน ลเทยม ยเรเนยม โมลบดนม และฟลออไรด จะมในน าทะเลมากกวาในแมน า แตธาตทไวตอการท าปฏกรยาทางเคมมากกวา เชน แมงกานส ทองแดง และสงกะส กลบตรงกนขาม ความแตกตางในองคประกอบปรมาณนอยระหวางแมน าสายหนงกบอกสายหนงนอาจมไดมาก เชน แตกตางกนเปนสบเทา หรอบางแหลงอาจเปนพนเทา (มนวด หงสพฤกษ, 2532)

2.1 ปจจยควบคมการกระจายของสารในปากแมน า การกระจายของธาตอาหารและกาซทละลายน าในปากแมน าภายใตการควบคมของ

การหมนเวยนของน า การผสมผสาน กระบวนการทางฟสกส กระบวนการทางชวภาพ

7

กระบวนการทางเคม และการตกตะกอน แอสตน ไดสรปถงอทธพลตาง ๆ ทควบคมการกระจายดงกลาวดงน

2.1.1 การผสมผสานกนของน าจดกบน าทะเล โดยน าขนน าลงนน ไมวาจะเปนแบบวนละสองครงหรอแบบครงเดยวกตาม จะท าใหเกดการเปลยนแปลงปรมาตรของน าในปากแมน า ซงน าไปสการเปลยนแปลงแบบชวคราวในการถายเทสาร เชน ธาตอาหาร โลหะ จากแหลงน าจดหรอน าทะเล มกพบวาปากแมน าจะมปรมาณธาตอาหารและโลหะสงกวาในทะเลมาก เนองจากการน าพาจากแมน า

2.1.2 การหมนเวยนของน าโดยเฉพาะอยางยงการแบงชนของน าในปากแมน าบางแหงท าใหเกดความแตกตางในระดบของสารทงในแนวนอนและแนวดง

2.1.3 ความจ ากดในแงรปรางลกษณะของปากแมน าอาจจ ากดการหมนเวยนถายเทของน า เชน ในฟยอรด ซงการผสมผสานกนของน าทะเลจากภายนอกกบน าในปากแมน าเปนไปไดนอยมาก ท าใหเกดสภาพการขาดแคลนกาซออกซเจน เกดเปนสภาพรดวซงในระดบลางของน าในฟยอรดได

2.1.4 ระบบกระแสน าชายฝงและในปากแมน าท าใหเกดการทบถมของตะกอน ตาง ๆ การตกตะกอนและการกลบลอยขนของตะกอนในปากแมน า อาจมผลกระทบตอปรมาณรวมของธาตอาหารตาง ๆ ทละลายน า

2.1.5 ปฏกรยาทางเคมทเกดขนในระหวางการผสมผสานของน าแมน าและน าทะเล อาจน าไปสการก าจดหรอการเพมของธาตทละลายน า ยงกวานนการเปลยนแปลงความเคมและอณหภมจะมผลตอการละลายอกดวย

2.1.6 กระบวนการผลตทางชวภาพและเมตาบอลซมมอทธพลอยางมากตอการเกดและการกระจายของธาตอาหารและกาซบางชนด เชน คารบอนไดออกไซด และออกซเจน สภาวะแวดลอมของปากแมน าทมการเปลยนแปลงไดมาก ท าใหเกดปญหาดานการปรบตวของสงมชวตบรเวณนนจงพบสตวและพชจ านวนนอยชนดทอาศยอยได (มนวด หงสพฤษ, 2532)

3. ปากแมน าประแสร ปากแมน าประแสรเปนบรเวณตอนปลายของแมน าประแสรทน าจดของแมน าไหลออกส

อาวไทย ซงแมน าประแสรเปนแมน าสายส าคญสายหนงของจงหวดระยอง มตนก าเนดจากเขาใหญ เขาอางฤาไน เขาหนโรง เขาอางกระเตน ในอ าเภอพนสนคม จงหวดชลบร แลวไหลมาตามคลองตาง ๆ หลายสาย คอ คลองกระแสร คลองปลง คลองบอทอง หวยหนคม คลองเจวด คลองตากลวย คลองชมแสง คลองไผเหนอ คลองไผใต คลองตวาด คลองผงหวาย คลองจ าคา คลองใช

8

คลองแหวน คลองโพล คลองทาสแกวและคลองหนองเพลง โดยมสายหลกคอ คลองไผ ไหลมารวมกนในเขตอ าเภอแกลง แมน าประแสรมความยาวประมาณ 26 กโลเมตร ส าหรบบรเวณปากแมน าประแสรดานทศตะวนตกจะเปนทตงของบานแหลมสน หมบานชาวประมง ทางดานทศตะวนออกเปนบานตลาดประแสรซงเปนชมชนใหญทมบานเรอนหนาแนน

แมน าประแสรมความส าคญกวาแมน าระยอง เนองจากแมน าประแสรอ านวยประโยชนในดานอปโภคบรโภค การเกษตร และการคมนาคมทางน า นอกจากนยงมการสงน าเพอประโยชนทางดานเกษตรกรรมและอตสาหกรรม จากคลองดอกกราย คลองหนองปลาไหล คลองโพลและคลองสะโอก (เครอขายลมน าประแสร, 2554)

ภาพท 2-1 บรเวณปากแมน าประแสร (เครอขายลมน าประแสร, 2554)

3.1 ชมชนปากน าประแสร

3.1.1 สภาพภมประเทศ ชมชนปากน าประแสร เปนทราบเชงเขาตลอดไปถงทะเลตะวนออกของอาวไทย

ทศเหนอสวนใหญคงสภาพปาไมซงมแหลงตนน าล าธาร แมน าพงราด แมน าประแสร ท าใหสภาพพนทเหมาะแกการท าไร ท าสวน สมบรณไปดวยผลไม ไมยนตน เชน เงาะ ทเรยน มงคด และสวนยางพารา สภาพพนดนโดยทวไปเปนดนรวนระบายน าไดด บรเวณตอนใตเปนโคลนตมเหมาะส าหรบเลยงสตวน าเคม ท าฟารมกงกลาด า ท าฟารมหอยนางรมตามชายฝงทะเล สภาพภมอากาศ

9

โดยทวไปเปนลกษณะมรสมเมองรอน เนองจากมพนทตดกบชายฝงทะเลประกอบกบสภาพปา ตอนเหนอเปนสวนผลไม จงท าใหฝนตกในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนกนยายนอยเสมอ

3.1.2 สภาพเศรษฐกจ อาชพส าคญของชาวบานในชมชนปากน าประแสรนน สวนใหญจะยดอาชพ

ประมง โดยออกทะเลทงเรอใหญและเรอเลก มสมาคมประมงปากน าประแสร ปจจบนสตวน าในอาวไทยลดนอยลงชาวประมงตองหากนไกลขน ตนทนการประกอบอาชพสงขน อกทงมความเสยงทจะตองถกจบในนานน าประเทศเพอนบานสงขน จงมการสงเสรมการเพาะเลยงสตวน าตามชายฝง โดยมการท าฟารมกงกลาด า และฟารมหอยนางรม จากการทประชาชนมการประกอบอาชพประมงทางทะเลมากขน จงมอกอาชพหนงทเปนการสงเสรมอตสาหกรรมเฉพาะกจการประมง คอ อซอมเรอ โรงงานปลาปนในชมชน และกจการอน ๆ ทเกยวของกบทะเล

3.1.3 การเลยงปลาในกระชง เมอป พ.ศ. 2545 เทศบาลเมองแกลงไดจดอบรมสงเสรมใหชาวบานแหลมยางเลยง

ปลาในกระชง เพอสรางรายไดเพมเตม และเปนเครองบงช เฝาระวงคณภาพน าในแมน าประแสร ปลาทเลยงเปนปลากะพงขาว มผนยมเลยงปลาในกระชงเพมขน และเมอปลาโตขนาดพอทจะขายไดจะน าไปขายทตลาดสามยานเปนอาชพทนาศกษาอกอาชพหนงส าหรบผทอยรมแมน าประแสร นอกจากอาชพเลยงกง (เครอขายลมน าประแสร, 2554)

ภาพท 2-2 การเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชงของชาวบานชมชนปากน าประแสร

10

4. ลกษณะทางกายภาพและเคมของแหลงน า ลกษณะทางกายภาพและเคมของแหลงน า เปนสงส าคญในการพจารณาคณภาพของน า

(Water quality) และยงสามารถใชเปนดชนบงชถงความอดมสมบรณของแหลงน าหรอใชประกอบในการตดสนใจน าน าไปใชประโยชนอยางเหมาะสม

4.1 ลกษณะทางกายภาพ 4.1.1 สของน า (Color of water)

สของน าเกดจากสารอนทรย ซงเปนชนดทละลายมาจากการสลายตวของซากพชซากสตวแลวใหสารแทนนน ลกนน และกรดฮวมก ซงเปนสารทมส นอกจากนนอาจเกดจากเหลกและแมงกานสในน า ซงอยในรปของเฟอรรกฮวเมต สของน าม 2 ประเภท คอ

1. สทแทจรง (ture color) เกดจากการละลายของสารประกอบทมอยในน า เชน โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรต

2. สทปรากฏ (appaeant color) เกดจากการสะทอนของสงทแขวนลอยอยในน า เชน แพลงกตอนพชและสตวขนาดเลก ตะกอนดน ฯลฯ หรออาจเกดจากการสะทอนของทองฟา

การทราบสทแทจรงของน าอาจท าไดโดยการเกบตวอยางขนมาแลวท าการกรองสงแขวนลอยออกไป แลวน าสวนทเปนน ามาท าการเปรยบเทยบกบสมาตรฐานทเตรยมขน สมาตรฐานทเตรยมขนนนไดจากการเจอจางสารประกอบ Potassium chloroplatinate (K2PtCl) และ Cobaltous chloride (CoCl2.H2O) หนวยทใชวดคอ Potassium Cobalt Unit (1 unit = 1 mg Pt/L) คาของหนวยดงกลาวมตงแต 1 ซงใสมาก ไปจนถง 300 ซงมสคล า

4.1.2 ความขนของน า (Turbidity of water) ความขนของน าเกดจากสารแขวนลอย ซงอาจเปนสารอนทรยหรอสารอนนทรย

เชน ดน ตะกอน รวมทงสงมชวตทแขวนลอยอย สารแขวนลอยอาจมขนาดตงแต 100-1,000 ไมโครเมตร นอกจากสารแขวนลอยทท าใหน าขนแลว ยงมสารเคมบางชนดทท าใหเกดความขนของน า ไดแก สารประกอบของเหลกและแมงกานส ซงพบในน าบอ น าบาดาล ซงเมอน ามาในตอนแรกจะใส แตเมอตงทงไวใหสมผสกบอากาศน าจะขน เพราะ Fe2+จะเปลยนไปในรปของ Fe3+ ตกตะกอนแยกออกมาเปน Fe(OH)3 ทมสเหลองหรอสน าตาลแดง เครองมอทใชวดความขนคอ Secchi disk มลกษณะเปนแผนวงกลมสขาวสลบด า การวดท าโดยการหยอนลงไปในน า แลวบนทกความลกสงทสดทตาสามารถมองเหนแผนวงกลมน ถาความลกทวดไดมคานอยแสดงวาน านนมความขนมาก

11

4.1.3 ของแขงทงหมดในน า (Tatal solids) สงทปนอยในน าทกชนดทงทละลายน าและไมละลายน าได นอกเหนอจากกาซท

ละลายอยในน าบรโภคสวนใหญ สารจะอยในรปสารละลายเกลออนนทรย ในน าโสโครกและน าเสยจะมปรมาณสารทไมละลายน าทงทเปนคอลลอยดหรอสารแขวนลอยขนาดหยาบเพมขนตามความสกปรกของน า การวดปรมาณของแขงทงหมดท าไดโดยน าน ามาระเหยดวยไอน า จากนนน าตะกอนทเหลออยมาท าใหแหงทอณหภม 103-105 องศาเซลเซยส ซงใชวธ Gravimetric คาทไดจะบอกปรมาณสารในรปน าหนกของสารตอปรมาตรของน าตวอยาง

4.1.4 กลนของน า (Odor of water) กลนทมอยในน ามกมสาเหตมาจากสารอนทรยทก าลงถกยอยสลาย หรอในกรณท

เปนน าพรอนเพราะไฮโดรเจนซลไฟดทเกดจากกระบวนการรดกชนของซลเฟตโดยแบคทเรยในแหลงน าตามธรรมชาต สารอนทรยทสะสมอยอาจมปรมาณมากโดยเฉพาะสารพวกโปรตนและซลเฟต จนท าใหเกดสภาวะทเหมาะสม ในการท าใหเกดกาซทมกลนรนแรง เชน aldehyde indole, butyric acid, NH3 และ H2S โดยแบคทเรยทไมใชออกซเจน (Anaerobic bacteria)

4.1.5 อณหภมของน า (Water temperature) การเปลยนแปลงอณหภมในแหลงน าเกดจากการทมแสงสองผานลงไปในแหลง

น า ตอมามการเปลยนแปลงเปนพลงงานความรอน อณหภมมผลกบปจจยส าคญทใชบงบอกคณภาพของน าหลายชนด เมออณหภมสงขนอตราการเกดปฏกรยาเคมและชวเคมกเพมขน การละลายของกาซลดลง การละลายของแรธาตเพมขน สงมชวตในน าสวนใหญมอตราการเตบโตเพมขนและอตราการหายใจลดลง ซงสงมชวตสวนใหญยงตองการชวงอณหภมทเหมาะสมเพอการสบพนธและการอยรอด นอกจากน อณหภมยงมอทธพลตอการหมนเวยนและการผสมกลมกลนของน า (up-welling) ในทะเลและมหาสมทรหรอแหลงน าทมระดบความลกมาก ๆ

แหลงน าตาง ๆ ในบรเวณเขตอบอนทมระดบคอนขางลก จะมชนของน าทมอณหภมตางกนในฤดรอน ซงการทแหลงน ามการแบงชนของอณหภมตามระดบความลกน เรยกวา Thermal stratification โดยชนบนสดทมอณหภมสงเรยกวา Epilimnion ชนกลางซงมอณหภมลดลงอยางรวดเรวเรยกวา Thermocline และชนลางสดซงมอณหภมต าและคอนขางคงท เรยกวา Hypolimnion ซงในการแบงชนอณหภม จะไมมการผสมของน าระหวางชน เนองจากความแตกตางของความหนาแนน อยางไรกตามการผสมกลมกลนของน าอาจเกดขนไดโดยการเปลยนแปลงอณหภมในแหลงน า ซงในเขตอบอนนนแหลงน าสวนใหญจะมการผสมกลมกลนสองครงตอป (Dimictic) โดยการเกดในชวงฤดหนาวและฤดรอน ในขณะทแหลงน าในเขตรอนสวนใหญจะมการผสมของน าปละครง (Monomictic) โดยเกดในชวงฤดหนาว (ศรพรรณ สารนทร, 2550)

12

4.1.6 การน าไฟฟาของน า (Electrical conductivity of water) การน าไฟฟาเปนการวดความสามารถของน าทจะใหกระแสไฟฟาไหลผาน

คณสมบตในการน าไฟฟานขนอยกบความเขมขนและชนดของอออนทอยในน า ตลอดจนอณหภมขณะทท าการวดน าทมอออนของสารตาง ๆ สามารถน าไฟฟาไดทงสน ในสนามไฟฟากระแส อออนบวกจะเคลอนทไปยงอเลคโทรดขวลบ และอออนลบ จะเคลอนทไปยงอเลคโทรดขวบวก กรด-ดาง และเกลออนนทรย เชน HCl, Na2CO3 และ NaCl เปนตวน าไฟฟาไดเพราะแตกตวให อออนบวกและอออนลบ ในทางตรงขามโมเลกลของสารอนทรย เชน ซโครสและเบนซน ไมแตกตวในน าจงไมน าไฟฟา การน าไฟฟาไมไดเปนคาเฉพาะอออนตวใดตวหนง แตเปนคารวมของ อออนในน า คานจงไมไดบอกใหทราบถงชนดของสารในน า แตบอกการเพมหรอลดของ อออนทละลายน าเทานน กลาวคอ ถาคาการน าไฟฟาเพมขน แสดงวาสารทแตกตวไดในน าเพมขน หรอถาคาการน าไฟฟาลดลง แสดงวาสารทแตกตวไดในน าลดลง อยางไรกตาม คาการน าไฟฟาของน าจะแปรผนโดยตรงกบปรมาณของแขงทงหมดทละลายในน า (สทธชย ตนธนะสฤษด, 2549)

4.2 ลกษณะทางเคม 4.2.1 ความเปนกรด-ดางของน า (pH of water)

ความเปนกรด-ดาง (pH) เปนคาแสดงปรมาณความเขมขนของไฮโดรเจนอออน (H+) ในน า ระดบ pH ของน าบอกถงอตราสวนระหวางคารบอเนตและไบคารบอเนต กลาวคอ คา pH ยงสงปรมาณคารบอเนตยงมาก ท าใหโอกาสการสรางตะกรนยงเพมขน เพราะเกลอคารบอเนตละลายน าไดนอยมาก น าทม pH ในสภาพทเปนกรดมกกดกรอนโลหะ แตถา pH ในสภาพทเปนดางมกจะสรางตะกรนแรบางชนด เชน แคลเซยมคารบอเนต แมกนเซยมคารบอเนต เมอละลายน าทม pH ต าจะแตกตวให Ca+ และ Mg+ มผลท าให pH ของน าสงขนได

สภาพแวดลอมทแตกตางกนออกไปท าใหระดบ pH ของน าในแหลงธรรมชาต อาจมคาแตกตางกน ความแตกตางของ pH ขนอยกบลกษณะของภมประเทศ และสภาพแวดลอม เชน ลกษณะของพนดนและหน ปรมาณน าฝน ตลอดจนการใชทดนในบรเวณแหลงน า นอกจากน กจกรรมของจลนทรยในน ามสวนท าใหระดบ pH ของน าเปลยนแปลงไป เนองจากมการยอยสลายของสารอนทรยในน ามากขน (สทธชย ตนธนะสฤษด, 2549)

4.2.2 ออกซเจนละลายในน า (Disslove Oxygen) ออกซเจนมความส าคญตอแหลงน ามาก เปนตวควบคมกระบวนการสรางและการ

ใชพลงงานของแหลงน า ไมวาพช สตว หรอจลนทรย ตางกตองการออกซเจนในกระบวนการหายใจ (Aerobic respiration) โดยเฉพาะอยางยงปรมาณออกซเจนละลาย (Dissolved oxygen, DO) จะเปนเครองชคณภาพของน าในแหลงน า ปรมาณออกซเจนทละลายน าในระยะเวลาใดเวลาหนง

13

จะขนอยกบอณหภมของน า ความดนบรรยากาศ ความลก และความเคม โดยทปรมาณ DO จะแปรผนโดยตรงกบความดนบรรยากาศและความลก แตจะแปรผกผนกบอณหภมของน าและความเคม ออกซเจนทละลายอยในน าไดมาจากอากาศเปนสวนใหญ ซงในอากาศมออกซเจนอยประมาณ 21% นอกจากนอาจมาจากการสงเคราะหดวยแสงของพชและคลน การตรวจวดคา DO สามารถท าไดหลายวธ เชน วดดวยเครอง DO meter หรอ Oxygen meter และวธวเคราะหทางเคม เชน Modified azide iodometric method เปนตน ซงในล าธาร แมน าหรอแหลงน าทมน าเสยปนเปอนลงไปนนจะพบวา มการลดลงของออกซเจนเปนอยางมาก ดงนน คา DO จงมความส าคญตอสภาวะแวดลอมทางน าเปนอยางมาก ซงในแหลงน าตามธรรมชาตควรมคา DO ในปรมาณทไมนอยกวา 5 มลลกรมตอลตร นอกจากนคา DO ยงเปนพนฐานของคาความตองการออกซเจน ซงใชในการยอยสลาย สงสกปรกหรอสารอนทรยในน า ทเรยกวา Oxygen demand ของน า ซงวธทนยมใชในการวเคราะหมอย 2 วธ คอ คาบโอด (Biochemical oxygen demand, BOD) และคาซโอด (Chemical oxygen demand, COD) (วรานช หลาง, 2554)

4.2.3 BOD (Biochemical oxygen demand) คอ ปรมาณของออกซเจนทแบคทเรยใชยอยเฉพาะสารอนทรยทยอยสลายไดภายใตสภาวะทมออกซเจน โดยทวไปจะใชเปนตววดความสกปรกของแหลงน า จากการทดลองหาปรมาณออกซเจนทน าเสยใชในการยอยสลายสารอนทรยทอณหภม 20 องศาเซลเซยสนาน 5 วน หรอเขยนความสมพนธไดวา

BOD5

20 = DO0-DO5

BOD520 คอ คาการใชออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรยโดยแบคทเรย

ทอณหภม 20 องศาเซลเซยส นาน 5 วน DO0 คอ คาปรมาณออกซเจนในน าทไทเทรตไดในวนแรก DO5 คอ คาปรมาณออกซเจนในน าทไทเทรตไดในวนท 5

ถาคา BOD มคาต า น าทวดจะเปนน าสะอาด แตถาคา BOD มคาสง แสดงวาเปนน าทสกปรก คาน าดทวไป BOD ประมาณ 1 ppm สวนน าบรโภค BOD ประมาณ 3 ppm ส าหรบน าทงจากโรงงานอตสาหกรรมจะก าหนดใหมคาไมมากกวา 20 ppm (วรานช หลาง, 2554)

4.2.4 COD (Chemical oxygen demand) คอ คาทใชวดความสกปรกของน า โดยบอกเปนปรมาณออกซเจนทงหมดทตองการ เพอใชในการออกซไดสสารอนทรยในน าใหกลายเปนน าและคารบอนไดออกไซด โดยอาศยหลกการทวาสารอนทรยเกอบทงหมดสามารถทจะถก

14

ออกซไดสไดโดยตวออกซไดสอยางแรงภายใตสภาวะทเปนกรด พรอมทงพวกกรดอะมโนจะถกเปลยนแอมโมเนยไนโตรเจน และสารอนทรยไนโตรเจนจะถกเปลยนเปนไนเตรท

หลกการหาคา COD จะเหมอน BOD แตการยอยสลายสารกรณ BOD จะใชแบคทเรยซงใชเวลานาน 5 วน อณหภม 20 องศาเซลเซยส สวน COD จะใชตวออกซไดสทแรงในสภาวะทเปนกรดและใชเวลานอยกวา คอ นอยกวา 3 ชวโมง ดงสมการ H2O

Organic C + Chemical oxidizing agent Co2 + H2O + Reduced Oxidising

ปกตแลว คา COD จะมคามากกวา BOD เสมอ เนองจากการวเคราะหแบบ COD สารอนทรยคารบอนจะถกเปลยนโดยไมตองอาศยการดดซมทางชววทยา ซงใชเวลาและเงอนไขมากกวา ในการวดคาความสกปรกของน าจากโรงงานอตสาหกรรม จะใชขอมลของ COD เปนสวนมาก เนองจากกระท าไดรวดเรวและคาทไดนาเชอถอกวา แตขอเสยคอไมสามารถใชแยกคาสารอนทรยทถกออกซไดสทางชววทยาได อยางไรกตาม ขอมล COD อาจจะใชบอกคา BOD ไดอยางคราว ๆ จากการพลอตกราฟระหวางคา COD และ BOD เพอหาความสมพนธของคาทงสอง (วรานช หลาง, 2554)

4.2.3 ธาตอาหารในน า (Nutrient in water) 4.2.3.1 ไนโตรเจน (Nitrogen)

ไนโตรเจนเปนสวนประกอบทส าคญของสารอนทรย กลาวคอ เปนสวนประกอบของสารโปรตน คารโบไฮเดรตบางชนด และไขมนบางชนด เมอสงมชวตตายลงสารประกอบโปรตนกจะถกยอยสลาย และเปลยนไปเปนสารประกอบไนโตรเจนหลายรป ไดแก สารอนทรยไนโตรเจน (organic nitrogen) แอมโมเนย (ammonia, NH3) ไนเตรต (nitrate, NO3

-) และไนไตรต (nitrite, NO2

-) เปนตน สารอนทรยไนโตรเจน หมายถง ไนโตรเจนทพบอยในสารอนทรยตาง ๆ เชน

ยเรย โปรตน ถวเหลอง และมลสตว เปนตน แอมโมเนย หมายถง ไนโตรเจนทงหมดทอยในรปแอมโมเนยและแอมโมเนย

ไอออน ทอณหภมและความดนปกต แอมโมเนยจะอยในสภาวะกาซและพบไดในธรรมชาต กาซแอมโมเนยนอยในสภาวะสมดลในน าเกดเปนแอมโมเนยมไอออน (NH4

+) ไนไตรต หมายถง สารทอยเปนกงกลางของวฏจกรไนโตรเจน ในขนตอนการ

ออกซเดชนของแอมโมเนยเปนไนเตรตและในขนตอนการรดกชนของไนเตรต ซงกระบวนการทงสองนอาจเกดในระบบบ าบดน าเสยทางชวภาพ ระบบประปาและน าในธรรมชาต ไนไตรตปรมาณ

15

เลกนอยทพบในน าเกดจากการสลายตวทางชวเคมของโปรตน ซงเปนตวชวดความสกปรกเนองจากสารอนทรย

ไนเตรต หมายถง สารประกอบไนโตรเจนทส าคญในน าอยางหนงคอ ไนเตรต ซงจลนทรยสามารถน าไปใชเปนแหลงไนโตรเจนส าหรบการเจรญเตบโตของพชสามารถน าไปใชในการสรางโปรตนเพอเปนอาหารของคนและสตวตอไป ไนเตรตเกดจากการทสงมชวตปลอยของเสยซงมสารประกอบไนโตรเจนออกมาและเมอสงมชวตตายลง โปรตนภายในสงมชวตจะถกยอยสลายเปลยนเปนแอมโมเนย ซงพชน าไปใชในการสรางโปรตนได ถามปรมาณมากเกนความตองการ แอมโมเนยจะถกออกซไดซโดยแบคทเรยไปเปนไนไตรตและไนเตรตตอไป (สทธชย ตนธนะสฤษด, 2549)

4.2.3.2 ฟอสฟอรส (Phosphorus) ในแหลงน าจะสามารถพบฟอสฟอรสไดในรปของสารฟอสฟอรสอนทรยท

ละลายน าไดและอยในอนภาคทไมละลายน า ฟอสฟอรสเปนธาตทจ าเปนตอการด ารงชวตของสตวและพชโดยปกตฟอสฟอรสจะสะสมอยในดนและหนหรอแหลงสะสมอน ๆ ซงจะปลดปลอยฟอสเฟตออกมาในรปทละลายน าไดโดยการชะลาง เมอสงมชวตน าไปใชหรอเมอตายลงแบคทเรยจะยอยสลายใหกลายเปนฟอสฟอรสทสามารถละลายน าได

แหลงน าธรรมชาตพบฟอสฟอรสในปรมาณนอย และพบในน าใตดน น าไหลบาหนาดน สงกวาแหลงน าอน ๆ นอกจากนน พบ ฟอสฟอรสบางสวนในรปของสารฟอสฟอรสอนทรยทละลายน าไดและในรปอนภาคทไมละลายน า แตสวนใหญจะพบฟอสฟอรสทงประเภทสารอนทรย และอนนทรยในรปทเตมออกซเจนแลว คอ ฟอสเฟตอนทรยและสารฟอสเฟต อนนทรย ซงเปนรปทมความเกยวของกบระบบนเวศของแหลงน าเปนอยางมาก และในแหลงน า ฟอสเฟตจะอยรวมกบธาตทมประจบวกตาง ๆ เชน เหลก แคลเซยม และโซเดยม และบางสวนจะถกดดซมอยกบดนเหนยวใตทองน าได (สทธชย ตนธนะสฤษด, 2549)

5. จลนทรยดชนในการตรวจสอบคณภาพน า (Indicator Microorganisms) การตรวจสอบตวอยางทางสงแวดลอมเพอแสดงถงเชอกอโรคทพบในระบบทางเดน

อาหารมกจะมความยงยาก ใชเวลาและคาใชจายคอนขางสง จงไดมการใชกลมจลนทรยดชนทสามารถแสดงถงเชอกอโรคทอาจจะพบ ตวอยางเชนไดมการเลอกใชแบคทเรยโคลฟอรมซงปกตจะพบทวไปในสตวเลอดอนทกชนดและถกปลอยออกมาพรอมกบสงขบถายไดแกอจจาระ ในน าทมความสกปรกมกจะพบแบคทเรยโคลฟอรมอยในปรมาณทเปนสดสวนโดยตรงกบอจจาระ เนองจากแบคทเรยโคลฟอรมมความทนทานตอสภาพแวดลอมมากกวาแบคทเรยกอโรคทวไป

16

การไมพบแบคทเรยกลมนในน าจงชใหเหนถงความปลอดภยของน านนตอการบรโภค (วรานช หลาง, 2554) เกณฑการเลอกจลนทรยดชนประกอบดวย

- จลนทรยนนควรเปนตวแทนของการปนเปอนเชอกอโรคไดในแหลงน าทกชนด - จลนทรยนนควรจะถกตรวจพบหากเชอกอโรคในทางเดนอาหารถกตรวจพบ - จลนทรยนนควรมชวตอยรอดไดเปนเวลานานกวาเชอกอโรค - จลนทรยนนไมควรเจรญไดในน า - กระบวนการตรวจสอบควรงายในทางปฏบต - จ านวนจลนทรยดชนควรจะมความสมพนธกนโดยตรงกบระดบของเชอโรค - จลนทรยนนควรจะอยในกลมของจลนทรยประจ าถนทพบไดในสตวเลอดอน

5.1 การตรวจหาแบคทเรยโคลฟอรม (Total Coliform) แบคทเรยโคลฟอรม ไดแก Escherichia, Citrobacter, Enterobacter และ Klebsiella

เปนกลมแบคทเรยทงายตอการตรวจสอบ โดยแบคทเรยกลมนเปนแบคทเรยทอนสน ตดสแกรมลบ ไมสรางสปอร เจรญไดในทมอากาศแบบแฟคคลเททฟแอนแอโรป (Facultative anaerobe) สามารถหมกยอยน าตาลแลกโตสไดทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ระหวาง 24-48 ชวโมง โดยสรางกรดและกาซออกมา อตราการตายของแบคทเรยโคลฟอรมขนอยกบปรมาณสารอนทรยและอณหภมของน า ถาน านนมปรมาณสารอนทรยและอณหภมคอนขางสง จะท าใหแบคทเรยเพมจ านวน การตรวจพบเชอแบคทเรยโคลฟอรมในน า จงเปนเครองชใหทราบวาน านนมความสกปรกมากนอยเพยงใด ไมเหมาะสมทจะใช กลาวคอ ถาตรวจพบโคลฟอรมมากแสดงวา น านนสกปรกมาก ถาน าสกปรกนอยกจะพบจ านวนเชอแบคทเรยโคลฟอรมนอย หรออาจไมพบเลย ทงนเพราะโรคทอาศยน าเปนสอนน สวนใหญเปนโรคเกยวกบระบบทางเดนอาหาร โดยธรรมชาตแลวจะปะปนออกมาพรอมกบอจจาระของผปวยเสมอ

นกจลชววทยาไดเลอกแบคทเรยโคลฟอรมใหเปนจลนทรยดชนบงชถงการปนเปอนจากอจจาระในการตรวจสอบคณภาพน า เนองจาก - เปนจลนทรยประจ าถน (Normal Flora) ในระบบทางเดนอาหารของคนและสตวเลอดอน - เปนแบคทเรยทถกขบออกมาพรอมกบอจจาระในจ านวนทสม าเสมอ -ไมเปนเชอกออนตรายตอผตรวจวเคราะห - เปนเชอททนตอสภาพแวดลอมไดดกวาเชอโรค - ใชวธการตรวจวเคราะหไมยงยากเหมอนการตรวจหาเชอโรค

17

5.1.1 The Most Probable Number (MPN) Test วธ MPN เปนการประเมนปรมาณแบคทเรยโคลฟอรมในตวอยาง การทดสอบม 3

ขนตอน ไดแก ขน Presumptive test ใชอาหาร Lauryl sulfate tryptose lactose บรรจในหลอด

ทดลองเปนชดตามระดบความเจอจางของตวอยางน า โดยทวไปมกใชจ านวน 3-5 หลอดตอความเจอจางแตละชด หลอดอาหารทงหมดจะถกน าไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24-48 ชวโมง จากนนตรวจผลการเจรญของแบคทเรยโคลฟอรมโดยสงเกตการสรางกาซและกรด หลอดอาหารทใหผลบวกจะถกบนทกแลวเทยบกบตาราง MPN เปนการบอกคาประมาณของจ านวนแบคทเรยโคลฟอรม

ขน Confirmed test เปนการทดสอบยนยนโดยเพาะเชอจากหลอดทกหลอดทใหผลบวกในขน Presumptive ในอาหาร Brilliant green lactose bile broth ซงม brilliant green และเกลอน าด (Bile) เปนสารยบย งแบคทเรยแกรมบวก บมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24-48 ชวโมง จากนนตรวจผลการเจรญของแบคทเรยโคลฟอรมโดยสงเกตการสรางกาซและกรดอกครง บนทกผลทไดแทนหลอดอาหารทน ามาจากขน Presumptive แลวเทยบกบตาราง MPN เปนการบอกคายนยนจ านวนแบคทเรยโคลฟอรม

ขน Completed test เปนการเพาะเชอทใหผลบวกจากขน Confrimed test ลงในอาหารจ าเพาะไดแก Levine’s eosin-methylene blue (EMB) หรอ Endo agar แบคทเรยทสามารถหมกน าตาลแลกโตสไดจะเกดโคโลนทมสเขยวเปนมนวาวหรอมสด าตรงกลางโคโลนดงกลาวกลบไปเลยงในอาหาร Lauryl sulfate tryptose lactose แลวสงเกตการสรางกรดและกาซ (วรานช หลาง, 2554)

5.2 การตรวจนบจ านวนแบคทเรยทงหมด (Total Bacteria) เปนการตรวจนบจ านวน heterotrophic bacteria ในน า 1 มลลลตรทอณหภม 20 และ

37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง ในอาหาร Tryptone glucose yeast agar (Plate count agar) แบคทเรยทเจรญไดดทอณหภม 20 องศาเซลเซยส จะเปนแบคทเรยทมอยในแหลงน าธรรมชาต และดน ส าหรบแบคทเรยทเจรญไดดทอณหภม 37 องศาเซลเซยส จะเปนแบคทเรยทมอยในทางเดนอาหารของคนและสตวเลอดอนซงอาจปนเปอนลงสแหลงน า วธการตรวจนบแบคทเรยวธนจะตรวจนบจ านวนแบคทเรยในแหลงน าต ากวาความเปนจรง เนองจากแบคทเรยแตละชนดมความตองการสารอาหารและสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญแตกตางกน วธการและอาหารเลยงเชอเพยงอยางเดยวจงไมอาจท าใหนบจ านวนแบคทเรยทงหมดไดอยางแทจรง (สทธชย ตนธนะสฤษด, 2549)

18

6. Vibrio spp. Vibrio spp. จดอยในวงศ (Family) Vibrionaccae เปนแบคทเรยแกรมลบ (Gram negative

bacteria) รปรางแบบ comma-shaped หรอ vibrioid เซลลมการเคลอนทอยางรวดเรวดวย polar flagella มการด ารงชวตแบบ chemoorganotroph ใชน าตาลกลโคสเปนแหลงคารบอนหลก เปน facultative และเปน normal microbiota ในสตวน าทมความเคม น ากรอยบรเวณปากแมน า facultative anaerobic type เจรญไดทงในทมและไมมออกซเจน เนองจากสามารถเปลยนแปลงระบบเมตาบอลซมของตวเองได แตโดยทวไปแลวจลนทรยพวกนเจรญไดดในทมออกซเจนมากกวาในทไมมออกซเจน (บญญต สขศรงาม, 2534)

แบคทเรยในวงศ Vibrionaceae นประกอบดวย 5 สกล (genus) ไดแก Vibrio, Photobacterium, Aeromonas, Plesiomonas และ Enhydrobacter แตม 3 สกลทเกยวของกบการเกดโรคในคนคอ Vibrio, Aeromonas และ Plesiomonas การตดเชอสวนใหญทเกดจาก Vibrio spp. ท าใหเปนโรคทเกยวของกบระบบทางเดนอาหารตงแตอหวาตกโรคจนถงโรคทองรวง นอกจากน Vibrio spp. หลายสปชสยงแยกจากการตดเชอและเนอเยอและจากเลอด (นงลกษณ สวรรณพนจ, 2547)

6.1 โรคทเกดจาก Vibrio spp. นงลกษณ สวรรณพนจ (2547) กลาววา สปชสของวบรโอมมากกวา 30 สปชส แต

เชอทสามารถกอโรคทส าคญทสดตอมนษยมดงน 6.1.1 Vibrio cholerae เปนสปชสทมความส าคญมากทสดในจนสวบรโอ กอใหเกด

โรคอหวาตกโรค อจจาระออกมาคลายน าซาวขาว พบระบาดไดงายในประเทศทระบบสขาภบาลไมด จงมการปนเปอนมากบอาหารและน าดมทไมสะอาด

Vibrio cholerae มลกษณะเปนทอนโคงสน ตดสแกรมลบ ถาเลยงบนอาหารแขงไปนาน ๆ รปรางเชอจะเปลยนเปนทอนตรง เคลอนทดวยแฟลกเจลลาเสนเดยวทอยตรงขวเซลล ไมสรางสปอร เชอถกท าลายดวยความรอน 55 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท และยาฆาเชอ ไมทนตอความแหงและความเปนกรด ถาหยดเชอไวบนสไลดเชอจะตายภายใน 2 ชวโมง แตทนตอความเยนและความชนได V. cholerae เปนพวกทชอบออกซเจน (strongly aerobic) อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญ คอ 37 องศาเซลเซยส แตเจรญไดตงแต 16-32 องศาเซลเซยส สามารถเลยงไดในสภาพ pH ตงแต 6.4-9.6 และชอบเจรญท pH เปนเบส คอ 7.8-8.0 ความสามารถททนตอเบสไดจงใชในการคดเลอกเชอ

19

6.1.1.1 ลกษณะการเจรญบนอาหารเลยงเชอ V. cholerae สามารถเจรญไดในอาหารเลยงเชอทไมมโซเดยมคลอไรดและ

เจรญไดดในอาหารเลยงเชอทม pH 7.4-9.6 แตไมเจรญท pH ต ากวา 6.8 โคโลนของ V. cholerae บนอาหารเลยงเชอ TCBS agar เชอจะใหโคโลนสเหลอง ทบแสง กลม ขอบเรยบ ขนาด 2-3 มลลลตร 6.1.1.2 ลกษณะทางชวเคม

V. cholerae สามารถหมกยอยกลโคส มอลโทส แมนโนส ซโคส และ แมนนทอลใหกรดแตไมมกาซ เชอใหผลบวกตออนโดลและสามารถรดวสไนเตรทเปนไนไตรทได สามารถแยก V. cholerae ออกจาก Vibrio สปชสอน ๆ ไดโดยเชอสามารถเจรญไดใน Nutrient broth ทไมมโซเดยมคลอไรด ใหผลลบตอการทดสอบการผลตอารจนนดไฮโดรเลส แตใหผลบวกตอการผลตไลซนคารบอกซเลสและออรนทนดคารบอกซเลส และแยกจาก V. mimicus ซงมลกษณะทางชวเคมทคลายกนโดย V. cholerae หมกยอยซโครสได

6.1.2 Vibrio parahaemolyticus เปนสปชสทมความส าคญทางดานอาหาร เพราะธรรมชาตทวไปของเชอชนดนอาศยอยในทะเล มกมการปนเปอนมากบอาหารทะเล โดยเฉพาะหอยนางรม กง ป การเกดการระบาดมสาเหตมาจากการรบประทานอาหารทะเลดบ หรอมการปนเปอนภายหลง อาการจะเกดภายหลงการรบประทานอาหารทปนเปอนเขาไปตงแต 2-48 ชวโมง โดยมอาการปวดทอง ทองรวง ถายเปนน ามเลอดปน คลนไส อาเจยน มไขต า บางครงกอใหเกดโรคโลหตเปนพษพรอมทงเกดอาการชอก ปจจบนการตดเชอชนดนจะเพมมากขนในหลายประเทศ พบการระบาดมากในชวงฤดรอน แตในชวงทอณหภมต ากวา 13-15 องศาเซลเซยส พบการระบาดนอยมากหรอไมพบเลย

6.1.2.1 ลกษะการเจรญบนอาหารเลยงเชอ V. parahaemolyticus เจรญบน TCBS agar ใหโคโลนสเขยว นน ตรงกลาง

โคโลนทบ ขนาด 3-4 มลลเมตร ตองการเกลอในการเจรญ ไมเจรญในอาหารทไมมโซเดยม คลอไรดและสามารถเจรญในอาหาร APW ทมโซเดยมคลอไรด 6-8% แตไมเจรญทมโซเดยม คลอไรด 10%

6.1.2.2 ลกษณะทางชวเคม V. paraheaemulyticus ใหผลบวกตอการผลตไลซนดคารบอกซเลส ซงสามารถ

แยกจากสปชสอนไดและ V. parahaemolyticusไมหมกยอยซโครส ซาลซน เซลโลไปโอส และสวนมากหมกยอยอาราบโนส (พพฒน ศรเบญจลกษณและอรณลกษณ ลสตานนท, 2540) V. parahaemulyticus คลายกบ V. cholerae ทงดานโครงสรางและสมบตการยอมส เมอเลยงใน

20

อาหารเหลวและในอาหารท pH 8.5 หรอมากกวา จะสรางแฟลกเจลลาเสนเดยว (sheathed flagella) แตถาเลยงบนอาหารแขงจะสรางแฟลกเจลลารอบตว (unsheathed peritrichos flagella) เจรญไดดทสดในสภาพเปนเบสระหวาง pH 7.6-9.0

6.1.3 Vibrio vulnificus มการระบาดเกดจากการบรโภคอาหารทะเลดบ ท าใหเกดการตดเชอทางกระแสเลอด นอกจากนอาจตดเชอทบรเวณบาดแผล และอาจท าใหถงตายได Vibrio vulnificus เปน Vibrio ในน าทะเลทสามารถหมกยอยแลกโทสได และท าใหเกดโรคกบคน การตดเชอมกเกดในฤดรอนทเชอเจรญเพมขนไดด ท าใหเกดโรคกบคนได 3 ลกษณะ คอ 1. การตดเชอทบาดแผล (wound infection) ทมการลกลามอยางรวดเรวจนท าใหเกดเนอเยออกเสบ (cellulitis) การตดเชอเนองจากการสมผสกบน าทะเล โดยมอาการบวมรอนแดงทผวหนง เจบปวด และอาจกลายเปนตม จนเกดอาการเนอตาย (necrosis) ได 2. เกดอาการโลหตเปนพษ (septicemia) อยางรนแรง หลงจากการตดเชอทผวหนง ซงมอตราการตายสงและมากกวา 50 % ของคนทเกดอาการโลหตเปนพษจะตาย การเกดโรคนเนองมาจากการกนอาหารทะเลดบ ๆ โดยเชอจะผานเขาสระบบน าเหลองทล าไส โดยมอาการไมสบาย มไข หนาวสน ออนเพลยมาก คนไข 20-40 % ทมเชออยในเลอดหรอในเนอเยอจะมอาการอาเจยนทองรวง ความดนต า 3. อาการทองรวงรนแรง หลงจากกนอาหารทะเลเขาไป โดยปกตไมคอยพบอาการแบบน และอตราการเกดนอยมาก ความรนแรงของเชอเกยวของกบการมแคปซล ซงท าใหเชอทนตอการถกฟาโกไซโทซสและการท าลายของซรมได เชอสรางทอกซนหลายชนดท าลายเนอเยอ เชน คอลลาเจเนส ไซโททอกซน เปนตน

6.1.3.1 ลกษะการเจรญบนอาหารเลยงเชอ V. vulnificus เจรญบน TCBS agar ใหโคโลนสเขยวคลายกบ

V. parahaemulyticus แตสามารถแยกออกจากกนได เนองจาก V. vulnificus สามารถเจรญในอาหารทมเกลอสงสด 6 %

6.1.3.2 ลกษณะทางชวเคม V. vulnificus ใหผลบวกตอการผลตไลซนดคารบอกซเลส ใหผลลบตอการผลต

อารจนนดไฮโรเลส แตแยกจากสปชสอน ๆ จากกลมไดโดยเชอหมกยอยซาลซนและเซลโลไบโอส นอกจากนยงดอตอโคลสตน แตไวตอแอมพลซนและคารเบนนซลลน

21

ตารางท 2-1 คณสมบตทางชวเคมของ Vibrio spp. ทกอโรค

คณสมบตทางชวเคม V. cholerae V. palahaemolyticus V. vulnificus Oxidase Indole Voges-Proskauer Simmon citrate Decarboxylases Lysine Ornithine Arginine dihydrolase Fermentation of Sucrose Lactose L-Arabinose D-Mannitol Moltose Cellobiose Salicin Gas from glucose Nitrate to nitrite Gelatinase 0% NaCl 3% NaCl 6% NaCl 10% NaCl

+ +

+(-) +(-)

+ + -

+ (+) - + + - - - + + + + - -

+ + - +

+ + - - - + + + - - - + + - + + -

+ + - +

+ + - - + -

+(-) + + + - + + - +

+(-) -

หมายเหต +(-) สวนมากใหผลบวก (+) ใหผลบวกหลงจาก 3 วน (นงลกษณ สวรรณพนจ, 2547)

6.2 Vibrio spp. ทกอใหเกดโรคในสตวน า Vibrio spp. ทกอโรคในสตวน า ไดแก V. anguillarum กอใหเกดโรค red boil ในปลา

ไหลและปลาไพค (pike) ปลาทปวยอาการมจดเลอดบรเวณปาก กระพงแกม บรเวณผวตว ดานทองทงหมดและดานบนของครบอก V. harveyi กอใหเกดโรคเรองแสง โรคเพชรพลอยในสตวจ าพวกกงแชบวย กงกลาด าและกงกามกรามในชวงลกกงวยออน อาการของลกกงจะออนแอ ไมวายน า ไมกนอาหาร V. vulnificus กอใหเกดโรคเสยนด า โรคจดด า ในกงกลาด า อาการจะพบจดหรอเสยนด าหรอน าตาลต าแหนงใตเปลอก ท าใหมปญหาตอการขายใหแกผบรโภคได (ประภาศร ศรโสภาภรณ, 2538)

22

6.3 ความสมพนธระหวางโฮสตกบแบคทเรย สารอาหารและแหลงพลงงานของแบคทเรยจะด ารงชวตโดยอาศยแหลงพลงงาน

แบบคโมเฮทเทอโรทรอฟ (chemoheterotrop หรอ chomoorgranotrop) คอแบคทเรยทด ารงชพโดยอาศยพลงงานและแหลงคารบอนจากแหลงทมสารประกอบอนทรย (organic compound) แบคทเรยสวนใหญด ารงชพโดยวธน

แบคทเรยมทงทพบตามธรรมชาต ด ารงชวตแบบอสระ (saprophyte) แบบอยรวมกนกบสงมชวตอนและใหประโยชนซงกนและกน (mutualism) อยรวมกนแบบไดรบประโยชนฝายเดยว อกฝายไมไดประโยชนหรอโทษ (commensalism) แบคทเรยทอาศยอยในรางกายคนและสตวและในพชในภาวะปกตและมประโยชน (normal microbiota) นอกจากนยงมพวกปรสต (parasite) ซงมชวตรวมกบสงมชวตอนแบบเบยดเบยน และพวกกอโรค (pathogen) (ศภยางค วรวฒคณชย, 2547) ซงแบคทเรย Vibrio spp. เปนเชอทอยรวมกบสงมชวตอนแบบเบยดเบยนและท าใหกอโรคในสงมชวตทอาศยอยดวย

ดงนน อาจแบงจลนทรยออกเปน 3 ประเภท คอ พวกกอโรค (strict pathogens) พวกไมกอโรค (nonpathogens) และพวกฉวยโอกาสเกดโรค (opportunistic pathogens) เชอกอโรคคอเชอทเกยวของและเปนสาเหตของการเกดโรค พวกเชอไมกอโรคคอเชอประจ าถนในรางกายคนและสตว แตบางครงสามารถท าใหเกดโรคได เชน Escherichia coli เปนเชอประจ าถนทอยในล าไสของคนปกต แตอาจเปนสาเหตของการตดเชอททางเดนปสสาวะ และเชอฉวยโอกาสกอโรคในคนทภมคมกนของรางกายผดปกต (นงลกษณ สวรรณพนจ, 2547)

6.4 ปจจยส าคญทมอทธพลตอการด ารงชวตของแบคทเรย จากการด ารงชวตของแบคทเรยทไดกลาวไวเบองตน แสดงใหเหนถงความส าคญของ

อาหารและสภาพแวดลอมตอจ านวนและกจกรรมของแบคทเรย ซงมปจจยทางสงแวดลอมของน า ดงน

6.4.1 อาหาร เปนแหลงทจ าเปนตอการเจรญ การมชวตอย และการแบงเซลล ซงสารอาหารทแบคทเรยตองการซงอาจแตกตางกนไปตามชนดของแบคทเรย ไดแก คารโบไฮเดรต น าตาลชนดตาง ๆ เปนตน

6.4.2 พลงงาน เปนสงจ าเปนส าหรบปฏกรยาทางเคมทเกดขนในเซลล และใชในกระบวนการเคลอนท และการสงผานสารอาหารจากภายนอกเขาสเซลลภายใน ซงพลงงานจะไดจากสงแวดลอมทเซลลนนอาศยอย สวนแบคทเรย Vibrio spp. จะไดพลงงานจากสารประกอบอนทรย

23

6.4.3 น า เปนแหลงสารอาหารทเซลลน าเขาสภายใน และของเสยทเกดขนและทตองการปลอยออกสภายนอก ซงแบคทเรยจะเจรญไดจะตองการน าในปรมาณมาก แบคทเรยตางชนดกนจะสามารถทนตอการอยรอดภายใตสภาวะขาดน าไดดไมเทากน ซงแบคทเรยมกระบวนการพเศษทเกดขนเพอชวยใหเซลลทนตอชวงทน าลงเปนเวลานาน ๆ ได

6.4.4 อณหภม แบคทเรยมความตองการอณหภมในการเจรญทแตกตางกน (optimum growth temperature) ซงอณหภมมผลตอปฏกรยาทางเคมภายในเซลล ซงแบคทเรยบางชนดสามารถเจรญเตบโตในชวงอณหภมสง ๆ แตบางชนดสามารถเจรญในชวงอณหภม 15-45 องศาเซลเซยส ซงแบคทเรยกลมนพบไดทวไปในสงแวดลอม รวมทงพวกทสามารถกอโรคในคน สตว และพช อณหภมมผลตอการกระจายของแบคทเรยในแหลงน า และมผลตอความหนาแนนของน า

6.4.5 คาความเปนกรด-ดาง (pH) แบคทเรยจะสามารถเจรญไดดในชวง pH เทากบ 7 ซงเปนกลาง โดยทวไปจลนทรยทอยในน าจดสามารถเจรญท pH 6.5-8.5 ขณะท pH ของน าทะเล คอ 7.5-8.5 และ pH ทเหมาะสมส าหรบการเจรญของจลนทรยในทะเลอยในชวง 7.2-7.6 ขณะทในทะเลสาบและแมน าคา pH จะอยในชวงทกวางขนกบสภาวะสงแวดลอมบรเวณนน

6.4.6 Oxygen ซงแบคทเรยมความตองการออกซเจน เพอใชในการสรางพลงงานแบบ oxidative (ดวงพร คนธโชต, 2545)

6.5 ความสามารถในการกอโรคของแบคทเรย ความสามารถในการเกดโรคของแบคทเรยนนตองเกดจากการตดเชอและกลไกตาง ๆ

ซงก าหนดดวยปจจยทสงเสรมใหแบคทเรยสงผลตอโฮสตทมนอาศยอยดวย และสามารถตอตานกลไกการปองกนตวเองของโฮสต ปจจยทท าใหเกดโรคมดงน

1. ปจจยทเกดจากเชอจลนทรยเอง ไดแก ความรนแรงของเชอ การบกรกของเชอบรเวณทเชอบกรก ปรมาณของเชอทบกรก เปนตน

2. ปจจยทเกดจากสภาพรางกายของโฮสตเอง ไดแก การมบาดแผล ความเครยด การหลงฮสตามน (histamine) การอกเสบ

3. ปจจยทเกดจากเซลลของโฮสต ไดแก กระบวนการฟาโกไซโทซส (plagocytosis) เปนแมคโคฟาจ (macrophage) และพอลเมอรโฟนวเคลยรลวโคไซต (polymorphonuclear leucocyte) และลมโฟไซต (lymphocyte)

24

7. ปลากะพงขาว ปลากะพงขาวเปนปลาน ากรอยชนดหนงทมขนาดใหญและมความส าคญทางเศรษฐกจ

เนองจากสามารถหาพนธไดงาย เลยงงาย โตเรว เนอมรสชาตด และราคาคอนขางสง จงเปนทตองการของตลาดมาก ปลาชนดนนยมเลยงอยางแพรหลายในเขตจงหวดชายทะเลของประเทศไทย นอกจากการเลยงเพอบรโภคในประเทศแลวยงสงออกตางประเทศ เชน ไตหวน สงคโปร มาเลเซย ฮองกง และจน เปนตน

7.1 ชววทยาของปลากะพงขาว 7.1.1 การจดล าดบทางอนกรมวธาน

ปลากะพงขาวมชอวทยาศาสตรวา Lates calcarifer (Bloch) มชอสามญวา Giant Perch หรอ Sea Bass มการจดปลากะพงขาวตามหลกอนกรมวธานไดดงน

Phylum Chordata Sub-phylum Vertebrata Sub-class Teleostomi Order Percomorphi Family Centropomidae Genus Lates Species Calcarifer

ภาพท 2-3 ลกษณะทวไปของปลากะพงขาว (สารานกรมวฒนธรรมไทยภาคใต, 2542)

7.1.2 ลกษณะทวไป

ปลากะพงขาวเปนปลาน ากรอยทมขนาดใหญ มล าตวคอนขางยาวและหนาแบนขางเลกนอย บรเวณไหลจะโคงมน สวนตวจะลาดชนและเวา สวนของขากรรไกรลางยนยาวกวาขากรรไกรบนเลกนอย ปากกวาง ขอบปากบนเปนแผนใหญแยกเปนแนวตอนตนและตอนทายอยางชดเจน บรเวณสวนปากจะยดหดไดบาง ชองปากเฉยงลงดานลางเลกนอย มฟนเลกละเอยดบนขากรรไกรบนและลาง และทเพดานปากมตาขนาดกลาง ไมมเยอเปนไขมนหม แกมมขนาดใหญ

25

มขอบหลงเปนหนามสซ และเรยงตอดวยซเลก ๆ จดตามแนวหลง ดานบนสวนหวและบนแผนเหงอก มเกลดขนาดตาง ๆ กน เกลดบรเวณล าตวคอนขางใหญ ดานหลงมสเทาเงนหรอเขยวปนเทา สวนทองจะมสเงนแกมเหลอง บรเวณดานหลงล าตวมสเงน ครบหลง ครบกน ครบหาง จะมสเทาปนด าบาง ๆ มครบหลงสองตอน ตอนแรกอยตรงต าแหนงของครบทอง มกานครบแขงทแหลมคมขนาดใหญ 7-8 กาน เชอมตอกนดวยเยอบาง ๆ ครบหลงตอนทสองแยกจากตอนแรกอยางเหนไดชด มกานครบแขง 1 กาน กานครบออนมปลายแตกแขนง ม 10-11 กาน ครบหและครบอกยาวไมถงรกน ครบกนมต าแหนงใกลเคยงกบครบหลงตอนทสอง ซงประกอบดวยกานครบแขง 3 กาน กานครบออน 7-8 กาน ขอหางสน ครบหางคอนขางกลม เสนขางตวโคงไปตามแนวสนหลง มเกลดบนเสนขางตว 52-61 เกลด

7.1.3 การแพรกระจายและถนทอย ปลากะพงขาวสามารถอาศยอยไดท งในน าจด น ากรอย และน าเคม ส าหรบ

ประเทศไทยพบปลากะพงขาวแพรกระจายอยทกจงหวดชายทะเลทงในอาวไทยและฝงทะเล อนดามน จะอาศยอยในแหลงน าทไมหางไกลออกไปจากชายฝงมากนก โดยอาศยอยชกชมตาม ปากแมน า ล าคลอง และปากทะเลสาบ นอกจากนปลากะพงขาวยงสามารถขนไปอาศยและเจรญเตบโตในแหลงน าจดไดอกดวย จงจดเปนปลาประเภทสองน า มการอพยพยายถนระหวาง น าจดและน าเคมอยเสมอ โดยเฉพาะเมอมความสมบรณทางเพศตองอพยพไปสปากแมน าและทะเลเพอสบพนธวางไขตอไป

7.2 การเลยงปลากะพงขาวในกระชง ปลากะพงขาวทจะปลอยเลยงในกระชงตองมความยาวประมาณ 10 เซนตเมตรขนไป

จงจะมอตราการรอดมากกวา 90 เปอรเซนต จากนนจงคดเลอกปลาทมขนาดใกลเคยงกนเลยงอยในกระชงเดยวกนเพอปองกนการแยงกนอาหารปลาทมขนาดใหญกวา โดยปลอยลงเลยงในอตรา 100-300 ตวตอตารางเมตร ซงขนกบสภาพแวดลอมและสถานทตงของกระชง สวนอาหารทใชเลยงปลาเปนพวกปลาสดหรอใชปลาเปดสดโดยใหอาหารจนอมวนละ 2 ครงเชาและเยน ซงหากปลาทใชเลยงมความสดมาก ๆ หรออาจจะเปนปลาสดทแชแขงไวจะมผลใหอตราการเปลยนอาหารเปนเนอดมาก แตหากใชปลาทเปนอาหารไมสดจะสงผลใหอตราการเปลยนอาหารเปนเนอไมคอยด ปลากะพงขาวทเลยงในกระชงทระยะเวลา 6-7 เดอนจะไดขนาดตามทตลาดตองการ (500-800 กรม) (สโมสรนสตคณะประมง, 2531)

26

8. งานวจยทเกยวของ

จราพร จนทสทธ (2550) ไดส ารวจ Vibrio spp. ทกอโรคในน าทะเลและหอยนางรมบรเวณปากแมน าทาแฉลบ จงหวดจนทบร ระหวางเดอนกรกฎาคม 2550 ถงเดอนมกราคม 2551โดยใชเทคนค MPN (Most Probable Number) พบวา ในน าทะเลและหอยนางรม พบปรมาณ Vibrio spp. รวมสงสดในเดอนกรกฎาคม รองลงมาคอ สงหาคม กนยายน ตลาคม พฤศจกายน และมกราคม ตามล าดบ นอกจากนพบ Vibrio spp. 6 ชนด ไดแก V. alginolyticus, V. parahaemolyticus, V. cholerae, V. mimicus, V. furnissii และ V. vulnificus

วรรณนสา เกตแกว (2550) ไดศกษาหาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทมอยในน าและหอย

นางรม บรเวณปากแมน าทาแฉลบ จงหวดจนทบร ระหวางเดอนสงหาคม 2550 ถงเดอนมกราคม 2551 โดยใชเทคนค MPN (Most Probable Number) พบวา ปรมาณแบคทเรยโคลฟอรมในแตละเดอนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยพบมากทสดในชวงเดอนกนยายน รองลงมาคอ ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม สงหาคมและมกราคม ตามล าดบ

อนกล บรณประทปรตน และเผชญโชค จนตเศรณ (2555) ไดศกษาคณภาพน าทะเล

บรเวณปากแมน าบางประกงในชวงเดอนเมษายน มถนายน กนยายนและธนวาคม พ.ศ. 2545 พบวา คณภาพน าไดแก ความเคม อณหภม ความเปนกรด-ดาง ออกซเจนละลายน า แอมโมเนย ไนไตรท ฟอสเฟตและซลเกต มการเปลยนแปลงตามฤดกาลอยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) ส าหรบของแขงแขวนลอย ไนเตรท และคลอโรฟลล-เอ มการเปลยนแปลงตามฤดกาลทไมมนยส าคญ (p < 0.05) โดยอทธพลหลกของการเปลยนแปลงปรมาณสารในพนทมาจากปรมาณน าทา การฟงกระจายกลบสมวลน าของตะกอนทพนทะเล และปฏสมพนธระหวางน าทะเลและน าทาจากแมน าบางประกงทเปลยนแปลงไปตามฤดกาล

Noriega et al. (2007) ไดศกษาความหนาแนนของ Vibrio spp. ในฟารมเพาะเลยงกงทาง

ภาคตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศเมกซโก และหาความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมกบความหนาแนนของ Vibrio spp. ทตรวจพบในน าทใชเลยงกง พบวา ความหนาแนนของเชอจะเปลยนแปลงชวงของฤดกาล อณหภมของน า ปรมาณออกซเจนละลายน า และความหนาแนนของ V. parahaemolyticus และ V. harveyi จะเพมขนตงแต 3-460 MPN/mL ในชวงทมการเกบเกยวผลผลตกง ส าหรบสภาพแวดลอมของบรเวณทท าการศกษานน พบวา มอณหภมเพมขนสงถง

27

30 องศาเซลเซยส ซงคาของอณหภมนนมความสมพนธเชงลบกบปรมาณออกซเจนละลายน า แตมความสมพนธเชงบวกกบความหนาแนนของ Vibrio spp. ทตรวจพบ

Steve et al. (2009) ไดศกษาอบตการณและการแพรกระจายของ Vibrio spp. ในปาก

แมน า Great Bay มลรฐ New Hampshire ประเทศสหรฐอเมรกา โดยท าการเกบตวอยางหอยนางรม ตวอยางน าและตวอยางตะกอนดน ในชวงป ค.ศ 2007-2008 พบวา มการตรวจพบเชอ V. parahaemolyticus มากทสด โดย Vibrio spp. จะตรวจพบในตวอยางหอยนางรมและตะกอนดนมากกวาในตวอยางน า นอกจากนยงพบวา V. parahaemolyticus จะมการแพรกระจายของเชอสมพนธกบอณหภมมากทสด เนองจากระยะเวลาทท าการศกษานนมชวงของฤดกาลทแตกตางกน

Julie et al. (2010) ไดศกษาผลของปจจยสงแวดลอมกบอบตการณของ

V. parahaemolyticus ในชายฝงทะเลแอตแลนตก ทางตะวนตกเฉยงใตของประเทศฝรงเศส โดยท าการเกบขอมลสงแวดลอมทกเดอนเปนระยะเวลา 1 ป และตรวจหา V. parahaemolyticus จากตวอยางตะกอนดน ตวอยางน าและตวอยางหอยแมลงภ พบวา ความเคมของน ามอทธพลมากกวาอณหภมตอการแพรกระจายของ V. parahaemolyticus ในตวอยางตะกอนดน และพบวาอณหภมทสงขนอาจสงผลใหมการตรวจพบการแพรกระจายของ V. parahaemolyticus ในตวอยางน าเพมขน นอกจากนยงพบวาปจจยสงแวดลอมตาง ๆ ทศกษาในครงนไมมอทธพลตอการแพรกระจายของ V. parahaemolyticus ในตวอยางหอยแมลงภ

Prasanthan, Udayakumar, Sarathkumar, and Ouseph (2010) ไดศกษาผลกระทบของ

ปจจยสงแวดลอมตอการแพรกระจายของ Vibrio spp. ในชายฝงทะเลของรฐ Kerala ประเทศอนเดย โดยท าการเกบตวอยางน าตามสถานเกบตวอยางจดตาง ๆ เพอวเคราะหคาพารามเตอรทางกายภาพและทางจลชววทยาและหาความสมพนธของปจจยสงแวดลอมกบการแพรกระจายของ Vibrio spp. พบวา การแพรกระจายของ V. cholerae กบปรมาณสารอาหารในน าทตรวจพบมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถต และการแพรกระจายของ V. cholerae มความสมพนธแบบแปรผกผนกบคาความเปนกรด-ดาง (pH) คาปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) และคาความเคมของน า (Salinity) ส าหรบการแพรกระจายของ V. parahaemolyticus มความสมพนธแบบแปรผกผนกบคาปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) และการรอดชวตของ V. parahaemolyticus ในน าทะเลนนจะขนอยกบความแปรปรวนทางกายภาพ ในขณะทการรอดชวตของ V. cholerae จะขนอยกบปจจยของสงแวดลอม

28

Banakar et al. (2012) ไดศกษาชวงระยะเวลาของอบตการณของ V. vulnificus บรเวณผวน าในอาว Chesapeake Bay ประเทศสหรฐอเมรกา โดยท าการเกบขอมลของอณหภมและความเคมบรเวณผวน าทะเลระหวางป ค.ศ 1991-2005 ซงแบงบรเวณเกบขอมลออกเปน 3 จด ไดแก Upper Bay, Mid Bay และบรเวณปากแมน าทางตะวนตกของอาว และตรวจหาการแพรกระจายของ V. vulnificus พบวา มการแพรกระจายของ V. vulnificus บรเวณทมอณหภมมากกวา 20 องศา-เซลเซยส และมความเคมของน าเทากบ 11.5 ppt และในปทมปรมาณฝนมากจะพบการแพรกระจายของ V. vulnificus ในระดบสงบรเวณ Mid Bay และบรเวณทมความเคมต ากวา 5 ppt หรอบรเวณทมความเคมสงกวา 20 ppt จะพบการแพรกระจายของ V. vulnificus ในระดบต า

Rhodes, Bhaskaran, and Jacobs (2013) ไดศกษาการแพรกระจายของ V. vulnificus

และ V. parahaemolyticus ในบรเวณปากแมน า Tidal ประเทศสหรฐอเมรกา โดยท าการเกบตวอยางน าจากบรเวณผวน าและบรเวณกงกลางความลกของน า ในชวงเดอนกรกฎาคมและสงหาคม ป ค.ศ 2010 และเกบขอมลคณภาพทางกายภาพของน า พบวา ระดบความลกของน าและการขนลงของน ามอทธพลตอการแพรกระจายของ V. parahaemolyticus ระดบความลกของน าและการขนลงของน ารวมกบระดบความลกของน ามอทธพลตอการแพรกระจายของ V. vulnificus และสภาพแวดลอมทอบอนมความเคมของน าไมสงมาก จะพบวามการแพรกระจายของ V. vulnificus ไดด (8 CFU/ml)

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

3.1 สถำนทในกำรวจย

3.1.1 กำรศกษำในภำคสนำม ท ำกำรศกษำวจยในภำคสนำม ณ บรเวณปำกแมน ำประแสร อ. แกลง จ. ระยอง

โดยไดก ำหนดสถำนเกบตวอยำงเปน 3 สถำน คอ สถำนรมฝงแมน ำ (หำงจำกฝงประมำณ 5-10 เมตร ตดกบบรเวณชมชนรมฝงแมน ำ) สถำนกลำงแมน ำ (หำงจำกฝงประมำณ 90 เมตร) และสถำนเขตเพำะเลยงปลำในกระชง (หำงจำกฝงประมำณ 140 เมตร) โดยใชเครองตรวจวดพกดบนพนโลกดวยดำวเทยม (GPS) ชวยในกำรตรวจสอบสถำน โดยมต ำแหนงละตจดและลองตจด (ตำรำงท 3-1) และใชเรอประมงชำยฝงเปนพำหนะในกำรปฏบตงำนภำคสนำม ตำรำงท 3.1 ต ำแหนงละตจดและลองตจดของสถำนทใชในกำรศกษำ บรเวณปำกแมน ำประแสร อ. แกลง จ. ระยอง สถำน บรเวณ ละตจด ลองตจด

1 รมฝงแมน ำ 12๐42'05.99" N 101๐42'07.96" E 2 กลำงแมน ำ 12๐42'06.08" N 101๐42'06.32" E 3 เขตเพำะเลยงปลำในกระชง 12๐42'06.11" N 101๐42'04.59" E

3.1.2 กำรศกษำในหองปฏบตกำร

ท ำกำรศกษำวจยในหองปฏบตกำร ณ หองปฏบตกำรโครงกำรบณฑตศกษำ คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยบรพำ

3.2 ระยะเวลำในกำรศกษำ ระยะเวลำในกำรเกบตวอยำงเพอศกษำวจย 1 ป ตงแตเดอนมกรำคม-ธนวำคม พ.ศ. 2555 โดยท ำกำรเกบตวอยำงน ำและสตวน ำ เกบขอมลคณภำพน ำทำงกำยภำพเดอนละ 1 ครง

30

3.3 อปกรณทใชในกำรศกษำ 3.3.1 อปกรณทใชในภำคสนำม

1. เครองตรวจวดพกดบนพนโลกดวยดำวเทยม (Global Positioning System, GPS) 2. เครองเกบตวอยำงน ำ (Water sampler) 3. เครองมอวดควำมโปรงแสง (Secchi disc) 4. เครองวดคณภำพน ำหลำยตวแปร (Multi-parameter, YSI 85) 5. เครองวดพเอชและอณหภมภำคสนำม (pH/Temp Meter, YSI 60) 6. เครองวดควำมลกของน ำแบบลกดง 7. ขวดบรรจตวอยำงน ำขนำด 1 ลตร 8. ขวดแกวปรำศจำกเชอขนำด 1.5 ลตร 9. กลองโฟม

10. อำหำรเลยงเชอ Thiosulfate citrate bile salt sucrose agar (TCBS) 11. อำหำรเลยงเชอ Alkaline peptone water (APW) 12. ไมพนส ำลปรำศจำกเชอ 13. ตำรำงบนทกขอมลภำคสนำม

3.3.2 อปกรณทใชในหองปฏบตกำร 3.3.2.1 อำหำรเลยงเชอ

1. Thiosulfate citrate bile salt sucrose agar (TCBS) 2. Alkaline peptone water (APW) 3. Brilliant green lactose bile broth 4. Motility test medium 5. Triple sugar iron agar 6. Tryptic soy agar (TSA) 7. Tryptic soy broth (TSB) 8. 0.1% peptone water 9. (Lysine, Ornithine, Arginine) decarboxylase medium 11. CHROM agar 12. Mueller Hinton Agar (MHA) 13. ชดทดสอบ API 20 E

31

3.3.2.2 สำรเคม 1. N, N, N, N-tetramethy-p-phenylenediamine 2. Phosphate buffer เขมขน 0.1 M 3. กรดซลฟวรกเขมขน 4. Manganess sulfate solution 5. Alkali-iodide-azide reagent 6. Starch indicator 7. Standard 0.025 N sodium thiosulfate solution 8. Standard 0.025 N potassium dichromate solution

3.3.2.3 ยำปฏชวนะ 1. ampicillin (AMP) ขนำด 10 µg 2. aztreomam (ATM) ขนำด 30 µg 3. cefotaxime (CTX) ขนำด 30 µg 4. cefoxitin (FOX) ขนำด 30 µg 5. ciprofloxacin (CIP) ขนำด 5 µg 6. norfloxacin (NOP) ขนำด 10 µg 7. sulphamethoxazole ขนำด 23.75 µg + Trimethoprim (SXT) ขนำด 1.25 µg 8. nitrofurantoin (F) ขนำด 300 µg 9. ritampicin (RD) ขนำด 30 µg

10. gentamicin (GM) ขนำด 20 µg 11. tetracycline (TE) ขนำด 30 µg 12. chloramphenicol (C) ขนำด 30 µg

3.3.2.4 เครองมอและอปกรณอน ๆ 1. ออโตปเปต (Autopipipette) 2. หลอดทดลอง 3. ขวด BOD ขนำด 300 มลลลตร 4. ขวดรปชมพ ขนำด 250 มลลตร 5. บกเกอร 6. บวเรต 7. ปเปต

32

3.4 ขนตอนกำรศกษำและกำรเกบขอมล 3.4.1 กำรศกษำคณภำพน ำทำงดำนกำยภำพ เคม และจลชววทยำ

เกบตวอยำงน ำสถำนละ 3 ซ ำ ของกำรเกบตวอยำงทก ๆ เดอน ใตผวน ำทระดบกงกลำงควำมลกดวยเครองเกบตวอยำงน ำ (water sampler) ถำยลงถงพลำสตกควำมจ 1 ลตร จ ำนวน 1 ถง เพอน ำไปตรวจวเครำะหคณภำพน ำทำงเคม และถำยลงขวดแกวทปรำศจำกเชอควำมจ 1.5 ลตร จ ำนวน 3 ขวด เพอน ำไปตรวจวเครำะหคณภำพน ำทำงจลชววทยำ ส ำหรบลกษณะและคณภำพน ำทำงกำยภำพ ไดแก อณหภม ควำมเคม กำรน ำไฟฟำ ควำมโปรงแสงและควำมลก ท ำกำรตรวจวด ณ สถำนเกบตวอยำง วธกำรตรวจวเครำะหคณภำพน ำถอตำม Standard method for the examination of water and wastewater โดยมพำรำมเตอรทท ำกำรตรวจวเครำะห ดงน ตำรำงท 3-2 กำรตรวจวเครำะหลกษณะและคณภำพน ำทำงกำยภำพ

พำรำมเตอร เครองมอ 1. อณหภม (Temperature) เครองวดคณภำพน ำหลำยตวแปร (YSI 85) 2. ควำมเคม (Salinity) เครองวดคณภำพน ำหลำยตวแปร (YSI 85) 3. กำรน ำไฟฟำ (Conductivity) เครองวดคณภำพน ำหลำยตวแปร (YSI 85) 4. ควำมโปรงแสง เครองมอวดควำมโปรงแสง (Secchi disc) 5. ควำมลก เครองวดควำมลกของน ำแบบลกดง

ตำรำงท 3-3 กำรตรวจวเครำะหคณภำพน ำทำงเคม

พำรำมเตอร วธกำร เครองมอ 1. ออกซเจนละลำยน ำ (Dissolved Oxygen, DO)

Azide Modification (มนสน ตณฑลเวศม, 2540)

- 2. บโอด (BOD)

3. พเอช (pH) เครองวดพเอชภำคสนำม (YSI 60)

33

ตำรำงท 3.4 กำรตรวจวเครำะหคณภำพน ำทำงจลชววทยำ

พำรำมเตอร วธกำร อำหำรเลยงเชอ 1.โคลฟอรมแบคทเรยรวม (Total Coliform Bacteria)

Multiple Tube Fermentation Technique (ศรพรรณ สำรนทร, 2550)

1.Lauryl sulphatetryptone (LST) broth 2. Brilliant green lactose bile (BGLB) broth

2. ปรมำณและชนดของ Vibrio spp.

Conventional method (Food and Drug Administration, 200)

1.Alkline Peptone Water (APW) 2. TCBS

3. T1N1 agar 4. TSI 5. CHROMagar 6. T1N0, T1N3, T1N6, T1N8, T1N10 7. Lysine, Arginine, Ornitine Decarboxylase 8. Motility medium

3. ปรมำณแบคทเรยรวม (Total Bacterial Count)

Total plate count (ศรพรรณ สำรนทร, 2550)

1. 0.1% peptone 2. Plate Count Agar (PCA)

3.4.1.2 กำรศกษำคณภำพน ำทำงดำนเคม

3.4.1.2.1 ปรมำณออกซเจนละลำยน ำ (Dissolved Oxygen, DO) 1. ถำยตวอยำงน ำใสขวด BOD ขนำด 300 มลลลตรใหเตม 2 ขวด (ระวงอยำให

มฟองอำกำศ) ซงขวดท 1 น ำมำหำคำ DO0 แลวน ำขวดท 2 บมใน BOD Incubator ทอณหภม 20 องศำเซลเซยส นำน 5 วน ในทมดเพอหำคำ DO5 2. เตมสำรละลำย Manganese sulfate 1 มลลลตร และ Alkali-iodide-azide 1 มลลลตร ลงในขวด BOD ขวดท 1โดยใชปลำยปเปตอยเหนอตวอยำงน ำเลกนอย ปดจกขวด ระวงอยำใหมฟองอำกำศ ผสมใหเขำกน โดยคว ำขวดขนลง 15-20 ครง ตงทงไวใหตกตะกอน จนไดปรมำตรน ำใส 1/2 ของขวด

34

3. เตมกรดซลฟวรกเขมขนปรมำตร 1 มลลลตร ปดจกขวดกอนทตะกอนจะลนออกจำกปำกขวด เขยำกบไปกลบมำประมำณ 15 ครง 4. ตวงตวอยำงน ำจำกขอ 3 ปรมำตร 201 มลลลตร เพอน ำไปไทเทรต 5. ไทเทรตกบสำรละลำยมำตรฐำน Sodium thiosulfate เขมขน 0.025 N จนกระทงสำรละลำยมสเหลองออน เตมน ำแปงปรมำตร 0.5 มลลลตร จะไดสำรละลำยสน ำเงนเขม ไทเทรตตอไปจนกระทงสน ำเงนหำยไป 6. อำนปรมำตรของสำรละลำย Sodium thiosulfate ทใชส ำหรบกำรไทเทรต ซงปรมำณออกซเจนละลำยน ำ (มลลกรมตอลตร) จะเทำกบปรมำตรของสำรละลำย Sodium thiosulfate (มลลลตร) ทใชส ำหรบกำรไทเทรต (มนสน ตณฑลเวศม, 2540)

3.4.1.2.2 บโอด (BOD) 1. รนน ำตวอยำงลงในขวด BOD จนเตมขวดจ ำนวน 3 ขวด ปดจกใหสนท ไมใหมฟองอำกำศ น ำขวดหนงมำหำคำปรมำณออกซเจนละลำยน ำ (DO) กอน ตำมวธกำรหำปรมำณออกซเจนละลำยน ำขนตอนท 2-6 ส ำหรบอก 2 ขวดน ำไปบมทอณหภม 20 องศำเซลเซยส นำน 5 วน 2. หลงจำก 5 วน น ำตวอยำงทง 2 ขวดทมำหำคำปรมำณออกซเจนละลำยน ำทเหลออย จำกนนค ำนวณคำ BOD ดงน (มนสน ตณฑลเวศม, 2540)

BOD5

20 (mg/l) = DO0 – DO5

เมอ DO0 คอ คำปรมำณออกซเจนในน ำทไทเทรตไดในวนแรก DO5 คอ คำปรมำณออกซเจนในน ำทไทเทรตไดในวนท 5

3.4.1.3 กำรศกษำคณภำพน ำทำงดำนจลชววทยำ

3.4.1.3.1 กำรตรวจหำปรมำณแบคทเรยรวม (Total Bacterial Count) 1. ใชปเปตดดตวอยำงน ำปรมำตร 1 มลลลตร ถำยลงในหลอดเปบโตนเขมขน

0.1% ปรมำตร 9 มลลลตร ดดขนลงเพอใหสำรละลำยเปบโตนผสมกบตวอยำงน ำจะไดตวอยำงทมควำมเจอจำงเทำกบ 10-1

2. ใชปเปตดดสวนผสมของสำรละลำยเปบโตนและตวอยำงน ำจำกขอ 1 ปรมำตร 1 มลลลตร ถำยลงในหลอดเปบโตนเขมขน 0.1% ปรมำตร 9 มลลลตร ดดขนลงเพอใหสำรละลำยเปบโตนผสมกบตวอยำงน ำจะไดตวอยำงทมควำมเจอจำงเทำกบ 10-2

35

3. ใชปเปตดดสวนผสมของสำรละลำยเปบโตนและตวอยำงน ำจำกขอ 2 ปรมำตร 1 มลลลตร ถำยลงในหลอดเปบโตนเขมขน 0.1% ปรมำตร 9 มลลลตร ดดขนลงเพอใหสำรละลำยเปบโตนผสมกบตวอยำงน ำจะไดตวอยำงทมควำมเจอจำงเทำกบ 10-3 แลวน ำตวอยำงทมควำมเจอจำงทง 3 ระดบ (10-1, 10-2, 10-3) มำปฏบตดวยวธพอรเพลท

4. ถำยตวอยำงจำกแตละระดบควำมเจอจำงลงในจำนเพำะเชอปลอดเชอทง 3 จำน ๆ ละ 1 มลลลตร

5. เทอำหำรเลยงเชอ Plate Count Agar (PCA) หลอมเหลว อณหภมประมำณ 45 องศำเซลเซยส ลงในจำนเพำะเชอทมตวอยำง จำนละประมำณ 15 มลลลตร ผสมตวอยำงกบอำหำรใหเขำกนโดยวธเลอนจำนเพำะเชอขนลง 5 รอบ หมนจำนตำมเขมนำฬกำ 5 รอบ เลอนจำนแนวซำยไปขวำ 5 รอบ และหมนทวนเขมนำฬกำ 5 รอบ ระวงอยำใหตวอยำงหกออกมำนอกจำน จำกนนรอใหอำหำรเลยงเชอแขงตว บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 48 ชวโมง

6. นบจ ำนวนโคโลนจำกแตละจำนเพำะเชอ หำคำเฉลยจ ำนวนโคโลนใน 1 จำนและค ำนวณคำ CFU ตอกรมของตวอยำง (ศรพรรณ สำรนทร, 2550) 3.4.1.3.2 กำรตรวจหำปรมำณโคลฟอรมแบคทเรยรวม (Total Coliform Bacteria)

1. ใชปเปตปลอดเชอดดตวอยำงน ำ 10 มลลลตร ถำยลงในหลอดอำหำรเลยงเชอ Lauryl sulphatetryptone (2X LST) broth ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด 2. ใชปเปตปลอดเชอดดตวอยำงน ำ 1 มลลลตร ถำยลงในหลอดอำหำรเลยงเชอ Lauryl sulphatetryptone (1X LST) broth ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด

3. ใชปเปตปลอดเชอดดตวอยำงน ำ 0.1 มลลลตร ถำยลงในหลอดอำหำรเลยงเชอ Lauryl sulphatetryptone (1X LST) broth ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด 4. น ำหลอดอำหำรทงหมดบมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24-48 ชวโมง แลวน ำหลอดทดลองทงมำตรวจผล โดยสงเกตกำรเจรญจำกควำมขนและสงเกตกำรผลตกำซจำกกำรเกดฟองอำกำศในอำหำรเลยงเชอและมทวำงในหลอดดกกำซ (หลอดทอำนผลบวกจะตองมทวำงในหลอดดกกำซมำกกวำ 1 ใน 10 ของปรมำตรหลอดดกกำซ) 5. ใชหวงเขยเชอถำยเชอจำกหลอดอำหำรเลยงเชอ LST broth ทใหผลบวกลงในหลอดอำหำรเลยงเชอ BGLB broth ท ำเชนเดยวกนจนครบทกหลอดทใหผลบวก

36

6. บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส ตรวจผลหลงจำกบมเปนเวลำ 24-48 ชวโมง หลอดทใหผลบวก อำหำรเลยงเชอจะขนและเปลยนจำกสเขยวเปนสน ำตำลอมเหลอง และมทวำงในหลอดดกกำซมำกกวำ 1 ใน 10 ของปรมำตรหลอดดกกำซ 7. น ำคำของจ ำนวนหลอด BGLB broth ทใหผลบวกจำกทกควำมเจอจำงไปอำนคำปรมำณโคลฟอรมแบคทเรยตอตวอยำงน ำ 100 มลลลตร ดงภำคผนวก ช (ศรพรรณ สำรนทร, 2550)

3.4.2 กำรตรวจหำปรมำณและชนดของ Vibrio spp. จำกตวอยำงน ำ 3.4.2.1 กำรเตรยมสำรละลำยเจอจำง

1. ปเปตตวอยำงน ำ 10 มลลลตร ใสในหลอดอำหำรเลยงเชอ 2X Alkaline Peptone Water (APW) ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด 2. ปเปตตวอยำงน ำ 1 มลลลตร ใสในหลอดอำหำรเลยงเชอ 1X APW ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด

3. ปเปตตวอยำงน ำ 0.1 มลลลตร ใสในหลอดอำหำรเลยงเชอ 1X APW ปรมำตร 10 มลลลตร จ ำนวน 5 หลอด จำกนนน ำหลอดอำหำรเลยงเชอทง 3 ควำมเขมขนบมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง

3.4.2.2 กำรเลอกลกษณะโคโลนของ Vibrio spp. 1. ใช loop ขดแยกเชอจำกหลอดทเลยงในอำหำรเลยงเชอ APW ทกหลอดทขนลงบนผวหนำอำหำรเลยงเชอ TCBS บมทอณหภม 35 องศำเซนตเมตร นำน 24 ชวโมง 2. สงเกตลกษณะโคโลนทขนบนผวหนำอำหำรเลยงเชอ TCBS จำกนนเลอกลกษณะโคโลนของ Vibrio spp. ซงจะมสเขยวหรอสเหลอง ลกษณะกลม Streak ลงบนอำหำรเลยงเชอ T1N1 agar บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง 3.4.2.3 กำรจ ำแนกเพอยนยนชนดของ Vibrio spp. 1. จ ำแนกชนดของ Vibrio spp. เบองตน โดยทดสอบคณสมบตกำรสรำงเอนไซม Cytochrome Oxidase ทดสอบกำรเจรญในอำหำร TSI และทดสอบกำรเคลอนทของเชอในอำหำรเลยงเชอ Motility medium วธกำรทดสอบแตละชนดแสดงในภำคผนวก ฉ (Food and Drug Administration, 2000) 2. ทดสอบกำรเจรญในอำหำรเลยงเชอ T1N0, T1N3, T1N6,T1N8, T1N10 ทดสอบกำรใชกรดอะมโน Lysine, Arginine และ Ornitine ทดสอบลกษณะโคโลนทเจรญบนผวหนำอำหำร

37

เลยงเชอ CHROMagar และยนยนผลกำรทดสอบโดยใช Test kit API20E วธกำรทดสอบแตละชนดแสดงในภำคผนวก ฉ 3.4.2.4 กำหำคำปรมำณของ Vibrio spp. น ำผลทไดจำก multiple tube มำหำปรมำณของ Vibrio spp. โดยอำนผลเปนคำ MPN/100 mL จำกตำรำง MPN ดงแสดงในภำคผนวก ฉ

3.4.3 กำรตรวจหำปรมำณและชนดของ Vibrio spp. จำกตวอยำงปลำกะพงขำว บรเวณปำกแมน ำประแสร อ. แกลง จ. ระยอง เปนบรเวณทมกำรเพำะเลยงปลำกะพง

ขำวในกระชงเปนจ ำนวนมำก ในกำรศกษำครงนจะท ำกำรเกบตวอยำง (Specimen) บรเวณครบของปลำกะพงขำว จ ำนวน 25 ตวอยำง และบรเวณเหงอกหรอบรเวณทมบำดแผลของปลำกะพงขำว จ ำนวน 25 ตวอยำง และเกบตวอยำงปลำกะพงขำวทตำยในบรเวณเขตเพำะเลยงปลำในกระชงเพอน ำมำท ำกำรตรวจวเครำะหเชอ Vibrio spp. ตำมวธของ Bacteriological Analytical Manual, US FDA

3.4.3.1 กำรเกบตวอยำงบรเวณครบและเหงอกหรอบรเวณทมบำดแผล ใชไมพนส ำลทปรำศจำกเชอปำยบรเวณครบและเหงอกหรอบรเวณทมบำดแผลจำกกำรเกดโรค จำกนนปำยลงบนผวหนำอำหำรเลยงเชอ TCBS โดยตรง และเกบไมพนส ำลทไดลงในอำหำรเลยงเชอ APW บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง 3.4.3.2 กำรเลอกลกษณะโคโลนของ Vibrio spp. 1. ใช loop ขดแยกเชอจำกหลอดทเลยงในอำหำรเลยงเชอ APW ทกหลอดทขนลงบนผวหนำอำหำรเลยงเชอ TCBS บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง 2. สงเกตลกษณะโคโลนทขนบนผวหนำอำหำรเลยงเชอ TCBS และเลอกลกษณะโคโลนของ Vibrio spp. ซงจะมสเขยวหรอสเหลอง ลกษณะกลม Streak ลงบนอำหำรเลยงเชอ T1N1 agar บมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง เพอน ำไปตรวจหำปรมำณและชนดของ Vibrio spp. ตำมขนตอนท 3.4.2.3

3.4.4 กำรศกษำควำมไวตอยำปฏชวนะของ Vibrio spp. บำงไอโซเลททตรวจพบจำก

ตวอยำงน ำและตวอยำงปลำกะพงขำวทเพำะเลยงในกระชงบรเวณปำกแมน ำประแสร จ. ระยอง ท ำกำรทดสอบควำมไวตอยำปฏชวนะชนดตำง ๆ ของ Vibrio spp.ดวยวธ Agar disc

diffusion ตำมมำตรฐำนของ Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI)

38

3.4.4.1 กำรเตรยมเชอจลนทรย น ำโคโลนของ Vibrio spp. ชนดตำง ๆ ซงเจรญบนอำหำร Tryticase soy agar

(TSA) + 2% NaCl จ ำนวน 3-4 โคโลน มำเพำะเลยงในหลอดอำหำรเลยงเชอ Tryticase soy broth (TSB) + 2% NaCl ปรมำตร 5 มลลลตร แลวน ำไปบมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส นำน 4 ชวโมง จำกนนปรบเชอใหมควำมขนเทำกบ McFarland No. 0.5 โดยใช 0.85% NaCl จะไดควำมเขมขนของเชอเทำกบ 1.5x108 CFU/ml

3.4.4.2 กำรทดสอบ 1. ใชไมพนส ำลปรำศจำกเชอจมลงใน suspension ของเชอ แลวน ำมำปำยลง

บนผวหนำอำหำร Mueller-Hinton agar (มควำมหนำประมำณ 4 มลลลตร) เปน 3 ระนำบ ทงใหผวหนำอำหำรแหง

2. วำง Disk ทมตวยำปฏชวนะชนดตำง ๆ ลงบนผวหนำอำหำรเลยงเชอโดยใชปำกคบ (Forceps) ทปรำศจำกเชอ จำกนนน ำไปบมทอณหภม 35 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 18-24 ชวโมง

3.4.4.3 กำรอำนผลกำรทดสอบ วดเสนผำนศนยกลำงของ Inhibition zone แลวน ำคำทวดไดเปรยบเทยบกบคำ

ในตำรำงมำตรฐำนและรำยงำนผล โดยรำยงำนเปน Sensitivity (S), Intermediate sensitive (I) และ Resistant (R) ดงแสดงในภำคผนวก ซ

3.4.5 กำรศกษำผลของอณหภมตอควำมสำมำรถในกำรสลำยเมดเลอดแดงของ

Vibrio spp. บำงไอโซเลททตรวจพบจำกตวอยำงน ำและตวอยำงปลำกะพงขำวทเพำะเลยงในกระชงบรเวณปำกแมน ำประแสร จ. ระยอง ศกษำกำรสลำยเมดเลอดแดงของ Vibrio spp. ทตรวจพบ โดยเพำะเลยงบนอำหำรเลยงเชอ Blood agar บมทอณหภม 28, 30 และ 35 องศำเซลเซยส และตรวจสอบกำรสลำยเมดเลอดแดง เปรยบเทยบกบชดควบคมผลบวก (Positive control) คอ V. parahaemolyticus สำยพนธทสำมำรถสรำง thermostable direct hemolysin (TDH) ซงจะมกำรสลำยเมดเลอดแดงแบบสมบรณ (β-hemolysis) (Rahim & Aziz, 1996)

39

3.4.6 กำรศกษำผลของอณหภมตอควำมสำมำรถในกำรสรำง Biofilm ของ Vibrio spp. บำงไอโซเลททตรวจพบจำกตวอยำงน ำและตวอยำงปลำกะพงขำวทเพำะเลยงในกระชงบรเวณปำกแมน ำประแสร จ. ระยอง

1. เพำะเลยงเชอ Vibrio spp. จ ำนวน 30 ไอโซเลท บนอำหำรเลยงเชอ TSA ทม 2%NaCl บมทอณหภม 28, 30 และ 35 องศำเซลเซยส นำน 24 และ 48 ชวโมง 2. เลอกโคโลนเดยวเพำะเลยงลงในอำหำรเลยงเชอ TSB ทม 2% NaCl ปรมำตร 2 มลลลตร บมทอณหภม 28, 30 และ 35 องศำเซลเซยส นำน 4 ชวโมง

3. ปรบปรมำณเชอเทยบกบ 0.5 McFarland standard โดยใช 0.85% NaCl จะไดควำมเขมขนของเชอเทำกบ 1.5x108 CFU/ml 4. น ำเชอปรมำตร 20 ไมโครลตร ใสลงในถำดหลมพลำสตก 96 wells microtiterplate ทมอำหำร TSB + 2% NaCl ปรมำตร 180 ไมโครลตรตอหลม ผสมใหเขำกน โดยชดควบคมผลบวก (positive control) ใชเชอ Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 และชดควบคมผลลบ (negative control) ใชอำหำรเลยงเชอ TSB + 2% NaCl บมทอณหภม 28, 30 และ 35 องศำเซลเซยส นำน 24และ 48 ชวโมง 5. เมอครบเวลำใชไมพนส ำลปรำศจำกเชอกวำดฝำเชอ (pellicle) ทเจรญบรเวณผวหนำของหลมออกใหหมด แลวดดอำหำรออกจำกหลม 6. ลำงแบคทเรยทไมเกำะตดดวย 0.85% NaCl 2 ครง ตงทงไวใหแหงประมำณ 1 ชวโมง จำกนนเตม 0.1% crystal violet ปรมำตร 125 ไมโครลตรในแตละหลม ตงทงไวนำน 10 นำท ทอณหภมหอง 7. ดดสยอมออก ลำงตะกอนสดวยน ำ 3 ครง ตงทงไวใหแหงประมำณ 1 ชวโมง เตม 30% acetic acid ปรมำตร 200 ไมโครลตร ในแตละหลม ตงทงไวนำน 10-15 นำท ทอณหภมหอง เพอละลำยส crystal violet 8. น ำ microtiter plate ไปวดคำกำรดดกลนแสงทควำมยำวคลน 595 นำโนเมตร ดวยเครอง Microplate reader เพอหำคำเฉลยของกำรดดกลนแสง (OD595) ของเชอแตละชนดของ Vibrio spp. เปรยบเทยบกบ positive control และ negative control (Merritt et al., 2005)

40

3.4.7 กำรศกษำผลของอณหภมตอควำมสำมำรถในกำรสรำงเอนไซม β-lactamase ของ

Vibrio spp. บำงไอโซเลททตรวจพบจำกตวอยำงน ำและตวอยำงปลำกะพงขำวทเพำะเลยงในกระชงบรเวณปำกแมน ำประแสร จ.ระยอง

1. เพำะเลยงเชอ Vibrio spp. จ ำนวน 23 ไอโซเลท (ชนดทดอตอยำปฏชวนะในกลม β-lactam ลงในอำหำรเหลว Brain heart infusion (BHI) น ำไปบมทอณหภม 28, 30 และ 35 องศำเซลเซยส นำน 24 ชวโมง

2. เตรยม Stock. สำรละลำยยำปฏชวนะ Nitrocefin เขมขน 500 ไมโครกรมตอมลลลตร โดยละลำยใน Phosphate buffer เขมขน 0.1 M

3. ปรบเชอ Vibrio spp. ทเลยงในอำหำร BHI ทอณหภมตำง ๆ ใหมควำมขนเทำกบ McFarland No. 0.5 โดยใช 0.85% NaCl จะไดควำมเขมขนของเชอเทำกบ 1.5x108 CFU/ml จำกนนน ำเชอปรมำตร 100 ไมโครลตร ใสลงในถำดหลมพลำสตก 96 wells microtiterplate และเตมสำรละลำยยำปฏชวนะ Nitrocefin ปรมำตร 50 ไมโครลตร ทงไวทอณหภมหองนำน 30 นำท และวดคำดดกลนแสงดวยเครอง spectrophotometer ทควำมยำวคลน 486 นำโนเมตร เปรยบเทยบกบเชอ Staphylococcus aureus ATCC 43300 และ S. aureus ATCC 25923 (Calbiochem, 2006)

3.5 กำรวเครำะหขอมลและสถตทใชในกำรวจย 3.5.1 วเครำะหควำมแตกตำงของปจจยสงแวดลอมดำนตำง ๆ ทศกษำทง 3 สถำน ดวยวธ

one way ANOVA ทระดบนยส ำคญเทำกบ 0.05 โดยวเครำะหจำกโปรแกรม SPSS Statistics version 20

3.5.2 วเครำะหควำมสมพนธระหวำงปจจยสงแวดลอมดำนตำง ๆ กบปรมำณของ Vibrio spp. จำกตวอยำงน ำ โดยหำคำสมประสทธสหสมพนธ (Correlation coefficient) ดวยวธ Pearson โดยวเครำะหจำกโปรแกรม SPSS Statistics version 20

3.5.3 วเครำะหควำมสมพนธระหวำงปจจยสงแวดลอมดำนตำง ๆ บรเวณกระชงเพำะเลยงปลำกบอบตกำรณของ Vibrio spp. จำกตวอยำงปลำกะพงขำว โดยหำคำสมประสทธสหสมพนธ (Correlation coefficient) ดวยวธ Pearson โดยวเครำะหจำกโปรแกรม SPSS Statistics version 20

3.5.4 วเครำะหความแตกตางของอณหภมในการเจรญตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลมและการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาว ดวยวธ one way ANOVA ทระดบนยส ำคญเทำกบ 0.05 โดยวเครำะหจำกโปรแกรม SPSS Statistics version 20

บทท 4 ผลการวจย

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ

Vibrio spp. บรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง ซงไดท าการตรวจสอบคณภาพน าและเกบตวอยางน าและสตวน าเพอน ามาวเคราะหในหองปฏบตการเปนประจ าทกเดอน ๆ ละ 1 ครง โดยเรมตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555 โดยมรายละเอยดของผลการศกษาดงตอไปน

4.1 การตรวจวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา จากตวอยางน าบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

4.1.1 อณหภมของน า จากการเกบขอมลอณหภมของน าในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณ

ปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา เดอนกนยายนเปนเดอนทมอณหภมเฉลยของน าต าทสดและเดอนเมษายนเปนเดอนทมอณหภมของน าสงทสด โดยมคาเฉลยอยในชวง 28.0 ± 0.20 ถง 32.3 ± 0.10 องศาเซลเซยส จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของอณหภมของน าทง 3 สถานทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา อณหภมของน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกกนทางสถต (p-value = 0.918) (ตารางท 4-1 ภาพท 4-1 และ 4-2)

42

ตารางท 4-1 อณหภมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม- ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

เดอน อณหภมในน า (oซ) บรเวณสถานเกบตวอยางตาง ๆ

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว

เฉลย

มกราคม 29.8 ± 0.05 28.9 ± 0.00 29.5 ± 0.05 29.4 ± 0.40 กมภาพนธ 29.4 ± 0.08 29.5 ± 0.00 29.3 ± 0.17 29.4 ± 0.08 มนาคม 31.2 ± 0.00 31.1 ± 0.00 31.2 ± 0.14 31.2 ± 0.05 เมษายน 32.2 ± 0.05 32.3 ± 0.00 32.5 ± 0.00 32.3 ± 0.10 พฤษภาคม ND ND ND ND

มถนายน ND ND ND ND

กรกฎาคม 30.6 ± 0.00 30.5 ± 0.00 30.1 ± 0.21 30.4 ± 0.20 สงหาคม 30.6 ± 0.00 30.7 ± 0.00 30.5 ± 0.00 30.6 ± 0.08 กนยายน 27.8 ± 0.00 28.3 ± 0.00 28.0 ± 0.00 28.0 ± 0.20 ตลาคม 31.7 ± 0.00 29.9 ± 0.33 30.3 ± 0.12 30.6 ± 0.76 พฤศจกายน 31.6 ± 0.05 31.5 ± 0.05 31.2 ± 0.00 31.5 ± 0.20 ธนวาคม 30.2 ± 0.05 30.6 ± 0.00 30.5 ± 0.08 30.4 ± 0.15 คาเฉลย 30.5 ± 1.24 30.3 ± 1.15 30.3 ± 1.16 30.4 ± 0.09 คาต าสด – คาสงสด 27.8 - 32.3 28.3 - 32.3 28.0 - 32.5 28.0 - 32.3

43

ภาพท 4-1 อณหภมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบอณหภม (องศาเซลเซยส)

ภาพท 4-2 เปรยบเทยบอณหภมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

4.1.2 ความเคมของน า

จากการเกบขอมลความเคมของน าในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา ความเคมของน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณกลางแมน า และน าบรเวณรมฝงแมน ามคาความเคมต าทสด โดยมคาเทากบ 23.2 ± 8.68, 22.4 ± 9.96 และ 22.0 ± 9.84 psu ตามล าดบ คาความเคมต าสดในรอบปตรวจพบในเดอนกนยายนจากทง 3 สถานโดยมคาอยในชวง

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

44

2.73-9.97 psu และในเดอนสงหาคมพบวาน ามคาความเคมสงทสดโดยมคาอยในชวง 31.77-32.60 psu จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของระดบความเคมในน าทง 3 สถานทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ความเคมในน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกตางกนทางสถต (p-value = 0.964) (ตารางท 4-2 ภาพท 4-3 และ 4-4) ตารางท 4-2 ความเคมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม- ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

เดอน ความเคมของน า (psu)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา เฉลย มกราคม 31.3±0.00 31.3±0.00 31.2±0.00 31.3 ± 0.05 กมภาพนธ 30.8±0.05 30.8±0.00 30.6±0.08 30.7 ± 0.10 มนาคม 22.2±0.05 22.3±0.05 22.8±0.05 22.5 ± 0.25 เมษายน 20.8±0.00 21.3±0.08 21.3±0.09 21.1 ± 0.24 พฤษภาคม ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND กรกฎาคม 4.3±0.09 23.4±0.17 19.5±2.98 15.8 ± 8.23 สงหาคม 32.6±0.00 32.1±0.00 31.7±0.12 32.2 ± 0.34 กนยายน 4.0±0.05 2.7±0.38 9.9±0.09 5.6 ± 3.14 ตลาคม 22.9±0.09 5.2±0.24 6.1±0.61 11.4 ± 8.14 พฤศจกายน 21.7±0.00 25.8±1.32 29.2±0.05 25.6 ± 3.08 ธนวาคม 29.5±0.00 29.6±0.00 29.7±0.00 29.6 ± 0.08 คาเฉลย 22.0 ± 9.84 22.4 ± 9.96 23.2 ± 8.68 22.6 ± 0.50 คาต าสด-สงสด 4.0 - 32.6 2.7 - 32.1 6.1 - 31.7 5.6 - 32.2

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

45

ภาพท 4-3 ความเคมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบความเคม (psu)

ภาพท 4-4 เปรยบเทยบความเคมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

4.1.3 ความเปนกรด-ดางของน า จากการเกบขอมลความเปนกรด-ดางของน าในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณ

ปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา ความเปนกรด-ดางของน าทวดไดจากสถานดงกลาวตลอดทงปมคาเฉลยเทากบ 7.6 ± 0.40, 7.7 ± 0.47 และ 7.4 ± 0.56 ตามล าดบ โดยในเดอนตลาคมมความเปนกรด-ดางของน าเฉลยต าทสดบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว (pH = 6.38) และในเดอนมกราคมมความเปนกรด-ดางสงทสดบรเวณกลางแมน า

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

46

(pH = 8.1) จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของคาความเปนกรด-ดางในน าทง 3 สถานทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา คาความเปน กรด-ดางในน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกตางกนทางสถต (p-value = 0.561) (ตารางท 4-3 ภาพท 4-5 และ 4-6)

ตารางท 4-3 ความเปนกรด-ดางเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอน มกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

เดอน ความเปนกรด-ดางของน า

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา เฉลย มกราคม 8.0±0.00 8.1±0.02 8.0±0.01 8.0 ± 0.03 กมภาพนธ 8.1±0.01 8.0±0.09 8.0±0.05 8.0 ± 0.04 มนาคม 7.4±0.01 7.4±0.03 7.5±0.01 7.5 ± 0.05 เมษายน 7.2±0.07 7.6±0.02 7.7±0.00 7.5 ± 0.20 พฤษภาคม ND ND ND ND

มถนายน ND ND ND ND

กรกฎาคม 7.7±0.01 8.1±0.00 7.3±0.15 7.7 ± 0.30 สงหาคม 7.9±0.01 8.0±0.00 7.7±0.19 7.9 ± 0.15 กนยายน 6.6±0.01 6.6±0.02 6.4±0.09 6.5 ± 0.10 ตลาคม 7.5±0.00 7.1±0.28 6.3±0.25 7.1 ± 0.47 พฤศจกายน 7.7±0.01 7.8±0.08 7.6±0.24 7.7 ± 0.60 ธนวาคม 7.9±0.02 8.0±0.04 7.7±0.21 7.9 ± 0.13 คาเฉลย 7.6 ± 0.40 7.7 ± 0.47 7.4 ± 0.56 7.6 ± 0.10 คาต าสด-สงสด 6.6 - 8.1 6.6 - 8.1 6.3 - 8.0 6.5 - 8.0

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

47

ภาพท 4-5 ความเปนกรด-ดางของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบความเปนกรด-ดาง

ภาพท 4-6 เปรยบเทยบความเปนกรด-ดางของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

4.1.4 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) จากการเกบขอมลปรมาณออกซเจนละลายน า (DO)ในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวใน

กระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา ปรมาณออกซเจนละลายน าบรเวณกลางแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณรมฝงแมน า และน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมปรมาณออกซเจนต าทสด โดยมคาเทากบ 4.87 ± 1.13,

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

48

4.50 ± 1.00 และ 4.23 ± 1.02 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ ปรมาณออกซเจนต าสดในรอบปตรวจพบในเดอนมนาคมจากทงสามสถานโดยมคาอยในชวง 3.08 - 3.21 มลลกรมตอลตร และในเดอนกรกฎาคมพบวาน ามปรมาณออกซเจนละลายน ามากทสดโดยมคาอยในชวง 6.32 – 6.69 มลลกรมตอลตร จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของปรมาณออกซเจนในน าทง 3 สถานทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ปรมาณออกซเจนในน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p-value = 0.442) (ตารางท 4-4 ภาพท 4-7 และ 4-8)

ตารางท 4-4 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) เฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

เดอน คาออกซเจนละลายน า (mg/L)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา เฉลย มกราคม 4.60±0.06 5.49±0.11 4.41±0.10 4.83 ± 0.47 กมภาพนธ 5.40±0.15 5.70±0.28 4.80±0.11 5.30 ± 0.34 มนาคม 3.08±0.03 3.21±0.28 3.11±0.02 3.13 ± 0.05 เมษายน 3.23±0.01 3.25±0.06 3.23±0.03 3.23 ± 0.01 พฤษภาคม ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND กรกฎาคม 6.32±0.07 6.69±0.11 6.59±0.43 6.53 ± 0.15 สงหาคม 5.83±0.10 5.86±0.19 5.04±0.07 5.57 ± 0.37 กนยายน 4.29±0.05 4.30±0.02 3.70±0.13 4.10 ± 0.27 ตลาคม 4.11±0.11 4.21±0.03 3.51±0.05 3.94 ± 0.30 พฤศจกายน 4.30±0.00 4.19±0.03 3.38±0.13 3.95 ± 0.41 ธนวาคม 3.92±0.04 5.89±0.12 4.57±0.40 4.8 ± 0.82 คาเฉลย 4.50 ± 1.00 4.87 ± 1.13 4.23 ± 1.02 4.54 ± 0.26 คาต าสด-สงสด 3.08 - 6.32 3.21 - 6.69 3.11 - 6.59 3.94 - 6.53

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

49

ภาพท 4-7 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) ของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบคาออกซเจนละลายน า (mg/L)

ภาพท 4-8 เปรยบเทยบปรมาณออกซเจนละลายน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

4.1.5 คาบโอดของน า จากการเกบขอมลคาบโอดของน าในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน า

ประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา คาบโอดของน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณรมฝงแมน า และน าบรเวณกลางแมน ามคาบโอดต าทสด โดยมคาเทากบ 1.65 ± 0.80, 1.60 ± 0.71 และ 1.45 ± 0.86 มลลกรมตอลตร

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

50

ตามล าดบ คาบโอดต าสดในรอบปตรวจพบในเดอนกรกฎาคมจากทงสามสถานโดยมคาอยในชวง 0.40-0.80 มลลกรมตอลตร และในเดอนมนาคมพบวาน ามคาบโอดมากทสดโดยมคาอยในชวง 1.70-2.70 มลลกรมตอลตร จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของคาบโอดในน าทง 3 สถานทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา คาบโอดในน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกตางกนทางสถต (p-value = 0.842) (ตารางท 4-5 ภาพท 4-9 และ 4-10) ตารางท 4-5 คาบโอดเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม- ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

เดอน คาบโอด (mg/L)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา เฉลย มกราคม 0.80±0.25 0.40±0.00 0.90±0.00 0.70±0.26 กมภาพนธ 2.70±0.00 2.00±0.00 2.30±0.10 2.33±0.35 มนาคม 1.70±0.10 2.70±0.10 2.70±0.00 2.37±0.58 เมษายน 1.90±0.00 2.00±0.10 2.30±0.00 2.07±0.21 พฤษภาคม ND ND ND ND

มถนายน ND ND ND ND

กรกฎาคม 0.80±0.10 0.40±0.00 0.50±0.10 0.57±0.21 สงหาคม 1.50±0.00 1.50±0.10 2.20±0.00 1.73±0.40 กนยายน 2.20±0.10 0.70±0.20 0.90±0.00 1.27±0.81 ตลาคม 2.40±0.00 2.60±0.00 2.30±0.10 2.33±0.15 พฤศจกายน 1.30±0.00 1.40±0.00 1.50±0.10 1.40±0.10 ธนวาคม 0.70±0.10 0.80±0.10 0.90±0.00 0.80±0.10 คาเฉลย 1.60±0.71 1.45±0.86 1.65±0.80 1.57±0.72 คาต าสด-สงสด 0.70 - 2.70 0.40 - 2.70 0.90 - 2.70 0.60 - 2.43

51

ภาพท 4-9 คาบโอดของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน ระดบคาบโอด (mg/L)

ภาพท 4-10 เปรยบเทยบคาบโอดของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน 4.1.6 คาการน าไฟฟาของน า

จากการเกบขอมลคาการน าไฟฟาของน าในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา คาการน าไฟฟาของน าทวดไดจากสถานดงกลาวตลอดทงปมคาเฉลยเทากบ 40.73 ± 12.21, 39.44 ± 13.44 และ 13.65 ± 13.65 ตามล าดบ โดยในเดอนกนยายนมคาการน าไฟฟาของน าเฉลยต าทสดบรเวณ รมฝงแมน า (7.87 ms) และในเดอนสงหาคมมคาการน าไฟฟาสงทสดบรเวณกลางแมน า (54.80 ms) จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหความแตกตางของคาการน าไฟฟาในน าทง 3 สถานทางสถต

0.000.501.001.502.002.503.003.50

คาบโอด

(มลล

กรมต

อลตร

) รมฝง

กลางแมน า

กระชงปลา

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

52

โดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา คาการน าไฟฟาในน าของสถานเกบตวอยางทง 3 สถานไมมความแตกตางกนทางสถต (p-value = 0.965) (ตารางท 4-6 ภาพท 4-11 และ 4-12)

ตารางท 4-6 คาการน าไฟฟาเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอน มกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

เดอน คาการน าไฟฟา (µs/cm)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา เฉลย มกราคม 50.27±0.09 50.23±0.45 49.33±2.15 49.94 ± 0.43 กมภาพนธ 51.60±0.08 50.20±1.93 51.20±0.05 51.00 ± 0.57 มนาคม 39.23±0.45 39.83±0.05 40.53±0.05 39.80 ± 0.53 เมษายน 38.17±0.05 38.33±0.67 38.60±0.00 38.36 ± 0.17 พฤษภาคม ND ND ND ND

มถนายน ND ND ND ND

กรกฎาคม 39.27±0.33 38.52±0.39 36.43±3.80 38.07 ± 1.20 สงหาคม 53.53±2.50 54.80±0.00 54.00±0.22 54.11 ± 0.52 กนยายน 7.87±0.09 20.30±1.70 16.53±0.05 14.90 ± 5.20 ตลาคม 42.20±0.08 10.07±0.53 11.53±0.48 21.26 ± 14.81 พฤศจกายน 39.50±0.16 47.53±2.65 47.13±2.53 44.72 ± 3.70 ธนวาคม 45.70±0.00 45.87±0.05 46.03±0.05 45.86 ± 0.13 คาเฉลย 40.73 ± 12.21 39.44 ± 13.44 13.65 ± 13.65 39.81 ± 0.67 คาต าสด-สงสด 7.87 – 51.6 10.07 – 54.8 11.53 – 54.00 14.90 – 54.11

53

ภาพท 4-11 คาการน าไฟฟาของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบคาการน าไฟฟา (µs/cm)

ภาพท 4-12 เปรยบเทยบคาการน าไฟฟาของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน 4.1.7 ปรมาณแบคทเรยรวมและปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยในน า

จากการเกบขอมลปรมาณแบคทเรยรวมในน าบรเวณเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา ปรมาณแบคทเรยรวมบรเวณรมฝงแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว และน าบรเวณกลางแมน ามปรมาณแบคทเรยรวมต าทสด โดยมคาเทากบ 3.31±0.80, 3.15±1.24 และ 2.89±1.01 log CFU/mL ตามล าดบ ปรมาณแบคทเรยรวมสงสดในรอบปตรวจพบในเดอนธนวาคมจากทงสามสถานโดยมคาอยในชวง 4.12-4.84 log CFU/mL และในเดอนกมภาพนธพบวา

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

54

มปรมาณแบคทเรยรวมต าทสดโดยมคาอยในชวง 1.46-1.81 log CFU/mL (ตารางท 4-7 ภาพท 4-13 และ 4-14) ตารางท 4-7 ปรมาณแบคทเรยรวมเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

เดอน ปรมาณแบคทเรยรวม (log CFU/mL)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา มกราคม 3.14±0.06 2.57±0.08 2.67±0.04 กมภาพนธ 1.81±0.25 1.63±0.17 1.46±0.15 มนาคม 4.16±0.23 4.75±0.04 4.43±0.09 เมษายน 3.88±0.22 1.98±0.18 2.19±0.18 พฤษภาคม ND ND ND มถนายน ND ND ND กรกฎาคม 3.98±0.10 3.01±0.11 4.87±0.13 สงหาคม 2.40±0.15 1.64±0.54 1.63±0.13 กนยายน 3.20±0.41 3.14±0.45 3.26±0.32 ตลาคม 2.87±0.15 2.86±0.24 2.77±0.10

พฤศจกายน 3.41±0.79 3.17±0.11 3.37±0.50

ธนวาคม 4.22±1.09 4.12±0.34 4.84±0.15

คาเฉลย 3.31±0.80 2.89±1.01 3.15±1.24 คาต าสด-คาสงสด 1.81-4.22 1.63-4.75 1.46-4.87

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

ส าหรบการเกบขอมลปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย พบวา ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยบรเวณรมฝงแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณกลางแมน าและน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยต าทสด โดยมคาเทากบ 2.73±0.10, 1.43±1.20 และ

55

1.17±1.10 log MPN/100 mL ตามล าดบ ปรมาณโคลฟอรมสงสดในรอบปตรวจพบในเดอนกนยายนโดยมคาอยในชวง 3.04-3.20 log MPN/100 mL และในเดอนมนาคมพบวามปรมาณ โคลฟอรมต าสดจากทงสามสถานมคาเทากบ 0.30 log MPN/100 mL (ตารางท 4-8 ภาพท 4-15 และ 4-16) ตารางท 4-8 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยเฉลยรายเดอนของน าบรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม ป พ.ศ. 2555

เดอน ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย (log MPN/100 mL)

รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงปลา มกราคม 2.70±0.00 0.30±0.00 0.30±0.00 กมภาพนธ 2.23±0.00 0.30±0.00 0.30±0.00 มนาคม 0.30±0.00 0.30±0.00 0.30±0.00 เมษายน 3.04±0.14 2.02±0.16 0.30±0.00 พฤษภาคม ND ND ND มถนายน ND ND ND กรกฎาคม 3.20±0.00 2.01±0.53 1.14±0.47 สงหาคม 3.04±0.29 0.40±0.17 0.30±0.00 กนยายน 3.20±0.00 3.20±0.00 3.04±0.29 ตลาคม 3.20±0.00 2.75±0.43 2.78±0.15

พฤศจกายน 3.20±0.00 2.71±0.49 2.39±0.27

ธนวาคม 3.20±0.00 0.30±0.00 0.84±0.53

คาเฉลย 2.73±0.10 1.43±1.20 1.17±1.10 คาต าสด-คาสงสด 0.30-3.20 0.30-3.20 0.30-3.04

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

56

ภาพท 4-13 ปรมาณแบคทเรยรวมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบปรมาณแบคทเรยรวม (log CFU/ml)

ภาพท 4-14 เปรยบเทยบปรมาณแบคทเรยรวมในน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

57

ภาพท 4-15 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยรวมของน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

ระดบปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย (log MPN/100 mL)

ภาพท 4-16 เปรยบเทยบปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยในน าจากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน

กระชงปลา

กลางแมน า

รมฝงแมน า

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

58

4.2 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยากบอบตการณของ

Vibrio spp. จากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

4.2.1 อบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางน า 4.2.1.1 สถานรมฝงแมน า

จากการตรวจหาปรมาณและสายพนธของ Vibrio spp.จากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน า พบวา ปรมาณ Vibrio spp. ทตรวจพบอยในชวง 2.67 - 30.88 MPN/100 mL ซงเดอนเมษายนมปรมาณ Vibrio spp. มากทสดเทากบ 30.88 MPN/100 mL และในเดอนมกราคมมปรมาณ Vibrio spp. นอยทสดเทากบ 2.67 MPN/100 mL ส าหรบชนดของ Vibrio spp.ทพบมากทสดคอ V. alginolyticus เทากบ 3.37 MPN/100 mL รองลงมาคอ V. cholerae เทากบ 2.70 MPN/100 mL และ V. parahaemolyticus เทากบ 2.39 MPN/100 mL โดย V. alginolyticus พบมากทสดในเดอนสงหาคม V. cholerae พบมากทสดในเดอนเมษายน และ V. parahaemolyticus พบมากทสดในเดอนธนวาคม แสดงดงตารางท 4-9 ภาพท 4-17

4.2.1.2 สถานกลางแมน า จากการตรวจหาปรมาณและชนดของ Vibrio spp.จากตวอยางน าบรเวณกลาง

แมน า พบวา ปรมาณ Vibrio spp. ทตรวจพบอยในชวง 1.00 – 61.82 MPN/100 mL ซงเดอนสงหาคมมปรมาณ Vibrio spp. มากทสดเทากบ 61.82 MPN/100 mL และในเดอนกรกฎาคมมปรมาณ Vibrio spp. นอยทสดเทากบ 1.00 MPN/100 mL ส าหรบสายพนธของ Vibrio spp.ทพบมากทสดคอ V. alginolyticus เทากบ 3.56 MPN/100 mL รองลงมาคอ V. parahaemolyticus เทากบ 3.20 MPN/100 mL และ V. cholera เทากบ 2.07 MPN/100 mL โดย V. alginolyticus พบมากทสดในเดอนสงหาคม V. parahaemolyticus พบมากทสดในเดอนสงหาคม และ V. cholerae พบมากทสดในเดอนตลาคม แสดงดงตารางท 4-10 ภาพท 4-18

4.2.1.3 สถานกระชงเพาะเลยงปลา จากการตรวจหาปรมาณและชนดของ Vibrio spp.จากตวอยางน าบรเวณกระชง

เพาะเลยงปลา พบวา ปรมาณ Vibrio spp. ทตรวจพบอยในชวง 1.67 – 25.00 MPN/100 mL ซงเดอนเมษายนมปรมาณ Vibrio spp. มากทสดเทากบ 25.00 MPN/100 mL และในเดอนมนาคมมปรมาณ Vibrio spp. นอยทสดเทากบ 1.67 MPN/100 mL ส าหรบชนดของ Vibrio spp.ทพบมากทสดคอ V. alginolyticus เทากบ 5.20 MPN/100 mL รองลงมาคอ V. cholerae เทากบ 4.58 MPN/100 mL และ V. parahaemolyticus เทากบ 3.31 MPN/100 mL โดย V. alginolyticus พบมากทสดในเดอน

59

พฤศจกายน V. cholerae พบมากทสดในเดอนเมษายน และ V. parahaemolyticus พบมากทสดในเดอนธนวาคม แสดงดงตารางท 4-11 ภาพท 4-19

ตารางท 4-9 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณรมฝงมน า ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

เดอน

ปรมาณของ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ในน าบรเวณรมฝงแมน า

Vibr

io sp

p.

V. alg

inolyt

icus

V. ch

olera

e

V.

para

haem

olytic

us

มกราคม 2.67 ±1.70 1.67 ±0.58 1.00 ±0.00 1.33 ±0.58 กมภาพนธ 8.00 ±2.94 4.33 ±0.58 4.00 ±3.00 1.00 ±0.00 มนาคม 4.33 ±2.05 1.67 ±0.58 2.00 ±1.73 2.00 ±1.73 เมษายน 30.88 ±26.33 1.33 ±0.58 8.67 ±7.23 1.33 ±0.58 พฤษภาคม ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND กรกฎาคม 6.00 ±3.56 1.33 ±0.58 2.67 ±2.36 2.67 ±2.08 สงหาคม 30.00 ±28.47 12.00 ±7.94 1.33 ±0.58 2.00 ±1.73 กนยายน 3.67 ±2.05 3.67 ± 2.52 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 ตลาคม 11.00 ±1.41 5.67 ±2.89 4.00 ±0.00 1.00 ±0.00 พฤศจกายน 5.67 ±2.36 1.00 ±0.00 1.33 ±0.58 5.00 ±3.61 ธนวาคม 14.52 ±13.67 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 6.60 ±4.11 คาเฉลย 11.13 ±9.13 3.37 ±3.26 2.70 ±2.28 2.39 ±1.82 คาต าสด-สงสด 2.67 - 30.88 1.00 - 12.00 1.00 - 8.67 1.00 - 6.60

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

60

ตารางท 4-10 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

เดอน

ปรมาณของ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ในน าบรเวณกลางแมน า

Vibr

io sp

p.

V. alg

inolyt

icus

V. ch

olera

eus

V.

para

haem

olytic

มกราคม 1.67 ±0.47 1.67 ±0.58 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 กมภาพนธ 8.33 ±4.92 3.33 ±1.15 2.00 ±1.73 2.33 ±1.53 มนาคม 4.00 ±2.45 3.00 ±1.73 1.00 ±0.00 1.67 ±0.58 เมษายน 10.67 ±7.41 3.00 ±2.65 3.67 ±3.09 2.67 ±2.08 พฤษภาคม ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND กรกฎาคม 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 สงหาคม 61.82 ±53.00 11.56 ±9.57 1.33 ±0.58 8.00 ±6.68 กนยายน 9.00 ±1.63 3.00 ± 1.73 3.33 ±1.15 3.33 ±1.15 ตลาคม 11.67 ±5.56 5.33 ±1.15 3.67 ±2.89 1.33 ±0.58 พฤศจกายน 9.00 ±4.08 2.33 ±1.53 2.67 ±1.15 3.33 ±1.15 ธนวาคม 8.00 ±4.32 1.33 ±0.58 1.00 ±0.00 7.33 ±6.11 คาเฉลย 14.14 ±11.73 3.56 ±2.91 2.07 ±1.10 3.20 ±2.38

คาต าสด - สงสด 1.00 – 61.82 1.00 – 11.56 1.00 – 3.67 1.00 – 8.00

61

ตารางท 4-11 ปรมาณและชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา ปากน าประแสร จ.ระยอง ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

เดอน

ปรมาณของเชอ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ในน าบรเวณกระชงปลา

Vibr

io sp

p.

V. alg

inolyt

icus

V. ch

olera

e

V.

para

haem

olytic

มกราคม 5.33 ±0.94 3.67 ±2.52 1.00 ±0.00 2.67 ±1.15 กมภาพนธ 15.67 ±1.89 9.33 ±6.66 2.00 ±0.00 2.67 ±2.08 มนาคม 1.67 ±0.47 1.00 ±0.00 1.67 ±0.58 1.00 ±0.00 เมษายน 25.00 ±11.31 3.33 ±2.08 16.33 ±14.98 2.00 ±1.73 พฤษภาคม ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND กรกฎาคม 3.33 ±1.70 1.00 ±0.00 3.33 ± 2.08 1.00 ±0.00 สงหาคม 19.00 ±11.52 4.00 ±3.00 1.67 ±0.58 7.00 ±1.73 กนยายน 10.67 ±4.64 3.30 ±3.83 7.60 ±6.65 1.33 ±0.58 ตลาคม 14.00 ±9.09 10.00 ±6.56 2.30 ±1.73 1.33 ±0.58 พฤศจกายน 14.35 ±14.00 14.00 ±14.35 1.00 ±0.00 1.00 ±0.00 ธนวาคม 12.67 ±3.30 2.33 ±1.53 1.00 ±0.00 11.67 ±2.52 คาเฉลย 12.13 ±6.84 5.20 ±4.15 4.58±3.79 3.31±3.17 คาต าสด-สงสด 1.67 – 25.00 1.00 – 14.00 1.00 – 16.33 1.00 – 11.67

62

ภาพท 4-17 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณรมฝงแมน า (MPN/100 mL) ภาพท 4-18 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณกลางแมน า (MPN/100 mL)

63

ภาพท 4-19 ปรมาณของ Vibrio spp. ในน าบรเวณกระชงปลา (MPN/100 mL)

ส าหรบปรมาณแบคทเรยในสกล Vibrio spp. แตละชนดทตรวจพบจากตวอยางน าทง 3 สถาน พบวา ในระดบปรมาณทนอยกวา 2 MPN/100 mL ชนดทตรวจพบมากทสดคอ V. cholerae รอยละ 54.44 รองลงมาคอ V. parahaemolyticus รอยละ 51.11 และ V. alginolyticus รอยละ 41.11 ในระดบปรมาณทอยระหวาง 2 ถง 10 MPN/ 100 mL ชนดทตรวจพบมากทสดคอ V. alginolyticus รอยละ 54.44 รองลงมาคอ V. parahaemolyticus รอยละ 43.33 และV. cholerae รอยละ 41.11 ในระดบปรมาณทมากกวา 10 ถง 100 MPN/100 mL ชนดทตรวจพบมากทสดคอ V. parahaemolyticus รอยละ 5.56 รองลงมาคอ V. alginolyticus และ V. cholerae รอยละ 4.44 ดงภาพท 4-20

64

ภาพท 4-20 รอยละของการตรวจพบ Vibrio spp. แตละชนดจากตวอยางน าทง 3 สถาน

4.2.2 อบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว จากการตรวจหาอบตการณของ Vibrio spp.จากตวอยางปลากะพงขาวในเขต

เพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวา อบตการณของ Vibrio spp. ทงหมดจากตวอยางปลากะพงขาวพบมากทสดในเดอนสงหาคม จ านวนทงหมด 86 ไอโซเลท และอบตการณของ Vibrio spp. ทงหมดจากตวอยางปลากะพงขาวพบนอยทสดในเดอนกมภาพนธ จ านวนทงหมด 13 ไอโซเลท โดยตรวจพบชนดของ Vibrio spp. มากทสดไดแก V. cholerae คดเปนรอยละ 76.47 ซงตรวจพบในเดอนเมษายน รองลงมาคอ V. alginolyticus คดเปนรอยละ 63.77 ซงตรวจพบในเดอนตลาคม และ V. parahaemolyticus คดเปนรอยละ 51.16 ซงตรวจพบในเดอนกรกฎาคม แสดงดงตารางท 4-12 ภาพท 4-21

65

ตารางท 4-12 ชนดของ Vibrio spp. ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวในเขตเพาะเลยงปลา กะพงขาวในกระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง ในชวงเดอนมกราคมถง เดอนธนวาคม พ.ศ. 2555

เดอน

Vibrio spp. ทตรวจพบ (ไอโซเลท)

รอยละของ Vibrio spp. ทตรวจพบ

Vibr

io sp

p.

V. alg

inolyt

icus

V. ch

olera

e

V.

para

haem

olytic

us

V. alg

inolyt

icus

V. ch

olera

e

V.

para

haem

olytic

us

มกราคม 28 12 8 8 42.86 28.57 28.57 กมภาพนธ 13 5 5 3 38.46 38.46 23.08 มนาคม 55 25 17 13 45.45 30.91 23.64 เมษายน 17 2 13 2 11.76 76.47 11.76 พฤษภาคม ND ND ND ND ND ND ND มถนายน ND ND ND ND ND ND ND กรกฎาคม 43 11 10 22 25.58 23.26 51.16 สงหาคม 86 50 18 18 58.14 20.93 20.93 กนยายน 50 11 29 10 22.00 58.00 20.00 ตลาคม 69 44 22 3 63.77 31.88 4.35 พฤศจกายน 36 16 6 14 44.44 16.67 38.89 ธนวาคม 27 12 11 4 44.44 40.74 14.81

หมายเหต ND = ไมไดตรวจวด (Not Determined)

66

ภาพท 4-21 รอยละของการตรวจพบ Vibrio spp. แตละชนดจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงใน กระชง บรเวณปากน าประแสร จงหวดระยอง ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555

4.2.3 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยากบ

ปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางน า จากการเกบขอมลปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก อณหภมในน า ความเคมและ

คาการน าไฟฟา สงแวดลอมทางเคม ไดแก คาความเปนกรด-ดาง คาออกซเจนละลายน า (DO) และคาความบโอด สงแวดลอมทางจลชววทยา ไดแก ปรมาณแบคทเรยรวมทงหมด และปรมาณแบคทเรยในกลมโคลฟอรมแบคทเรย ในเขตเพาะเลยงปลากะพงขาวในกระชง บรเวณปากน า ประแสร จงหวดระยอง จากสถานเกบตวอยาง 3 สถาน (รมแมน า กลางแมน า และบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา) ในชวงเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 และหาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางน า โดยหาคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation coefficient) ดวยวธ Pearson ไดผลการวเคราะหขอมลดงตอไปน

67

4.2.3.1 สถานรมฝงแมน า จากการวเคราะหคาความสมพนธทางสถต พบความสมพนธแบบแปรผนตามกน

ระหวางปรมาณของ V. cholerae กบอณหภมในน า อยางมนยส าคญทางสถตทระดบนยส าคญ 0.05 โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) เทากบ 0.373 (p-value = 0.042) ดงตารางท 4.13 และภาพท 4-22 และพบความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ คอ อณหภมในน ามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาการน าไฟฟาและคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.431 (p-value = 0.017) และ 0.671 (p-value = 0.000) ตามล าดบ นอกจากนยงพบวาคาความเคมในน ามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาการน าไฟฟาและคาความเปนกรดดาง โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.811 (p-value = 0.000) และ 0.721 (p-value = 0.000) ตามล าดบ และคาความเปนกรดดางมความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาออกซเจนละลายน า (DO) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.436 (p-value = 0.016) ดงตารางท 4-13

ภาพท 4-22 ความสมพนธระหวางอณหภมในน ากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน า

ตารางท 4-13 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน า

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

Total Vibrio spp.

0.559** 0.001

0.525** 0.003

0.287 0.125

0.220 0.243

0.188 0.319

0.192 0.308

0.060 0.754

0.020 0.918

0.182 0.337

-0.108 0.569

0.162 0.394

V. alginolyticus 0.559**

0.001 -0.065

0.733 -0.114 0.547

-0.085 0.657

0.259 0.167

0.217 0.249

0.122 0.522

0.358 0.052

0.117 0.539

-0.230 0.285

0.136 0.472

V. cholerae 0.525**

0.003 -0.065 0.733

-0.151 0.425

0.373* 0.042

-0.020 0.918

0.040 0.835

-0.127 0.504

-0.212 0.261

0.246 0.191

-0.022 0.906

0.019 0.921

V. parahaemolyticus 0.287 0.125

-0.114 0.547

-0.151 0.425

0.020 0.916

0.134 0.479

0.099 0.603

0.171 0.366

-0.107 0.572

-0.189 0.318

0.265 0.158

0.132 0.488

อณหภมในน า 0.220 0.243

-0.085 0.657

0.373* 0.042

0.020 0.916

0.237 0.207

0.431* 0.017

0.211 0.262

-0.314 0.091

0.671** 0.000

0.292 0.117

-0.077 0.688

ความเคมในน า 0.188 0.319

0.259 0.167

-0.020 0.918

0.134 0.479

0.237 0.207

0.811** 0.000

0.721** 0.000

-0.089 0.639

-0.293 0.117

-0.342 0.064

-0.179 0.343

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

68

69

ตารางท 4-13 (ตอ)

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

การน าไฟฟา 0.192 0.308

0.217 0.249

0.040 0.835

0.099 0.603

0.431* 0.017

0.811** 0.000

0.938** 0.000

0.279 0.136

0.056 0.769

-0.254 0.176

-0.122 0.520

pH 0.060 0.754

0.122 0.522

-0.127 0.504

0.171 0.366

0.211 0.262

0.721** 0.000

0.938** 0.000

0.436* 0.016

-0.131 0.490

-0.264 0.159

-0.051 0.789

DO 0.020 0.918

0.358 0.052

-0.212 0.261

-0.107 0.572

-0.314 0.091

-0.089 0.639

0.279 0.136

0.436* 0.016

0.025 0.897

-0.426* 0.019

0.369* 0.045

BOD 0.182 0.337

0.117 0.539

0.246 0.191

-0.189 0.318

0.671** 0.000

-0.293 0.117

0.056 0.769

-0.131 0.490

0.025 0.897

0.318 0.087

-0.090 0.637

ปรมาณแบคทเรยรวม 0.108 0.569

-0.230 0.285

-0.022 0.906

0.265 0.158

0.292 0.117

-0.342 0.064

-0.254 0.176

-0.264 0.159

-0.426* 0.019

0.318 0.087

-0.117 0.539

โคลฟอรมแบคทเรย 0.162 0.394

0.136 0.472

0.019 0.921

0.132 0.488

-0.077 0.688

-0.179 0.343

-0.122 0.520

-0.051 0.789

0.369* 0.045

-0.090 0.637

-0.117 0.539

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

69

4.2.3.2 สถานกลางแมน า จากการวเคราะหคาความสมพนธทางสถต พบความสมพนธแบบแปรผกผนกน

ระหวางอบตการณของ V. cholerae กบคาความเคมในน า คาการน าไฟฟา คาความเปนกรดดางและคาออกซเจนละลายน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.443 (p-value = 0.014) , -0.436 (p-value = 0.016) , -0.487 (p-value = 0.006) และ -0.369 (p-value = 0.045) ตามล าดบ ดงตารางท 4-14 และภาพท 4-23 ถง 4-26

ภาพท 4-23 ความสมพนธระหวางความเคมในน ากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า

ภาพท 4-24 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟากบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า

70

71

ภาพท 4-25 ความสมพนธระหวางความเปนกรดดางกบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า

ภาพท 4-26 ความสมพนธระหวางคาออกซเจนละลายน า (DO) กบปรมาณของเชอ V. cholerae (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า

72

นอกจากนยงพบความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ คอ คาความเคมในน ามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาการน าไฟฟา คาความเปนกรดดาง และคาออกซเจนละลายน า โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.960 (p-value = 0.000), 0.916 (p-value = 0.000) และ 0.463 (p-value = 0.000) ตามล าดบ และมความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.175 (p-value = 0.000) นอกจากนยงพบวาคาการน าไฟฟามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาความเปนกรดดางและคาออกซเจนละลายน า โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.811 (p-value = 0.000) และ 0.382 (p-value = 0.037) ตามล าดบ และมความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.684 (p-value = 0. 000) คาความเปนกรดดางมความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาออกซเจนละลายน าและแปรผกผนกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.603 (p-value = 0.000) และ -0.701 (p-value = 0.000) ตามล าดบ และคาออกซเจนละลายน ามความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.635 (p-value = 0.000) ดงตารางท 4-14

4.2.3.3 สถานกระชงเพาะเลยงปลา จากการวเคราะหคาความสมพนธทางสถต พบความสมพนธแบบแปรผนตามกน

ระหวางอบตการณของ V. parahaemolyticus กบคาความเคมและคาการน าไฟฟาในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.438 (p-value = 0.016) และ 0.382 (p-value = 0.037) ตามล าดบ ดงตารางท 4-15 และภาพท 4-27 ถง 4-28 และพบความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ คอ อณหภมในน ามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.519 (p-value = 0.003) นอกจากนยงพบวาคาความเคมในน ามความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาการน าไฟฟาและคาความเปนกรดดาง โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.985 (p-value = 0.000) และ 0.893 (p-value = 0.000) ตามล าดบ และแปรผกผนกนกบคาบโอด โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.503 (p-value = 0.005) ดงตารางท 4-15

73

ภาพท 4-27 ความสมพนธระหวางคาความเคมกบปรมาณของเชอ V. parahaemolyticus (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา

ภาพท 4-28 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟากบปรมาณของเชอ V. parahaemolyticus (MPN/100 mL) ทตรวจพบจากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา

ตารางท 4-14 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกลางแมน า

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

Total Vibrio spp. 0.950**

0.000 0.061 0.750

0.247 0.188

0.077 0.685

0.119 0.532

0.149 0.431

0.071 0.708

0.077 0.686

-0.029 0.880

-0.359 0.051

-0.068 0.721

V. alginolyticus 0.950**

0.000 0.101

0.594 0.048 0.800

0.023 0.904

0.000 0.999

0.014 0.940

-0.031 0.871

-0.023 0.904

0.091 0.633

-0.367 0.082

-0.022 0.907

V. cholerae 0.061 0.750

0.101 0.594

-0.064 0.737

-0.003 0.988

-0.443* 0.014

-0.436* 0.016

-0.487* 0.006

-0.369* 0.045

0.265 0.157

-0.178 0.346

0.057 0.684

V. parahaemolyticus 0.247 0.188

0.048 0.800

-0.064 0.737

0.114 0.547

0.213 0.258

0.247 0.189

0.161 0.396

0.218 0.248

-0.205 0.278

0.043 0.821

-0.205 0.277

อณหภมในน า 0.077 0.685

0.023 0.904

-0.003 0.988

0.114 0.547

0.307 0.099

0.270 0.149

0.337 0.069

-0.335 0.070

0.134 0.479

0.079 0.678

-0.031 0.870

ความเคมในน า 0.119 0.532

0.000 0.999

-0.443* 0.014

0.213 0.258

0.307 0.099

0.960** 0.000

0.916** 0.000

0.463** 0.010

-0.715** 0.000

-0.194 0.303

-0.775** 0.000

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

74

75

ตารางท 4-14 (ตอ)

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

การน าไฟฟา 0.149 0.431

0.014 0.940

-0.436* 0.016

0.247 0.189

0.270 0.149

0.960** 0.000

0.811** 0.000

0.382* 0.037

-0.684** 0.000

-0.213 0.259

-0.703** 0.000

pH 0.071 0.708

-0.031 0.871

-0.487* 0.006

0.161 0.396

0.337 0.069

0.916** 0.000

0.811** 0.000

0.603** 0.000

-0.701** 0.000

-0.249 0.184

-0.655** 0.000

DO 0.077 0.686

-0.023 0.904

-0.369* 0.045

0.218 0.248

-0.335 0.070

0.463** 0.000

0.382* 0.037

0.603** 0.000

-0.635** 0.000

-0.249 0.184

-0.339 0.067

BOD -0.029 0.880

0.091 0.633

0.265 0.157

-0.205 0.278

0.134 0.479

-0.715** 0.000

-0.684** 0.000

-0.701** 0.000

-0.635** 0.000

0.325 0.080

0.457* 0.011

ปรมาณแบคทเรยรวม -0.359 0.051

-0.367 0.082

-0.178 0.346

0.043 0.821

0.079 0.678

-0.194 0.303

-0.213 0.259

-0.249 0.184

-0.249 0.184

0.325 0.080

-0.017 0.927

โคลฟอรมแบคทเรย -0.068 0.721

-0.022 0.907

0.057 0.684

-0.205 0.277

-0.031 0.870

-0.775** 0.000

-0.703** 0.000

-0.655** 0.000

-0.339 0.067

0.457* 0.011

-0.017 0.927

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

75

76

ตารางท 4-15 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลา

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

Total Vibrio spp. 0.554**

0.001 0.481**

0.007 0.228 0.226

0.232 0.217

0.042 0.824

0.041 0.830

0.062 0.743

-0.161 0.395

-0.030 0.875

-0.124 0.648

-0.062 0.743

V. alginolyticus 0.554*

0.001 -0.157

0.407 -0.149 0.432

0.017 0.929

0.011 0.955

-0.033 0.863

-0.003 0.987

-0.205 0.276

-0.052 0.783

-0.278 0.137

0.241 0.199

V. cholerae 0.481**

0.007 -0.157 0.407

-0.187 0.321

0.235 0.212

-0.236 0.210

-0.191 0.311

-0.089 0.642

-0.198 0.293

0.133 0.483

-0.193 0.307

-0.050 0.792

V. parahaemolyticus 0.228 0.226

-0.149 0.432

-0.187 0.321

0.033 0.864

0.438* 0.016

0.382* 0.037

0.283 0.130

0.237 0.207

-0.326 0.079

0.109 0.566

-0.307 0.099

อณหภมในน า 0.232 0.217

0.017 0.929

0.235 0.212

0.033 0.864

0.205 0.278

0.270 0.150

0.339 0.067

-0.299 0.109

0.519** 0.003

0.060 0.752

-0.360 0.051

ความเคมในน า 0.042 0.824

0.011 0.955

-0.236 0.210

0.438* 0.016

0.205 0.278

0.985** 0.000

0.893* 0.000

0.256 0.172

-0.503** 0.005

-0.162 0.394

-0.683** 0.000

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

76

77

ตารางท 4-15 (ตอ)

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

การน าไฟฟา 0.041 0.830

-0.033 0.863

-0.191 0.311

0.382* 0.037

0.270 0.150

0.985** 0.000

0.901** 0.000

0.290 0.120

-0.405* 0.026

-0.168 0.376

-0.740** 0.000

pH 0.062 0.743

-0.003 0.987

-0.089 0.642

0.283 0.130

0.339 0.067

0.893** 0.000

0.901** 0.000

0.213 0.258

-0.355 0.054

-0.164 0.387

-0.825** 0.000

DO -0.161 0.395

-0.205 0.276

-0.198 0.293

0.237 0.207

-0.299 0.109

0.256 0.172

0.290 0.120

0.213 0.258

0.046 0.809

0.145 0.443

-0.280 0.134

BOD -0.030 0.875

-0.052 0.783

0.133 0.483

-0.326 0.079

0.519** 0.003

-0.503** 0.005

-0.405* 0.026

-0.355 0.054

0.046 0.809

0.292 0.118

0.151 0.424

ปรมาณแบคทเรยรวม -0.124 0.648

-0.278 0.137

-0.193 0.307

0.109 0.566

0.060 0.752

-0.162 0.394

-0.168 0.376

-0.164 0.387

0.145 0.443

0.292 0.118

0.172 0.364

โคลฟอรมแบคทเรย -0.062 0.743

0.241 0.199

-0.050 0.792

-0.307 0.099

-0.360 0.051

-0.683** 0.000

-0.740** 0.000

-0.825** 0.000

-0.280 0.134

0.151 0.424

0.172 0.364

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

77

4.2.4 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยาบรเวณ

กระชงเพาะเลยงปลากบอบตการณของแบคทเรยในสกล Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว จากการวเคราะหขอมลทางสถตเพอหาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ

กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว พบวา อบตการณของ Vibrio spp. ทงหมดจากตวอยางปลากะพงขาว มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาบโอดในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.429 (p-value = 0.018) ดงตารางท 4-16 และภาพท 4-29 และมความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาความเปนกรดดาง อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.469 (p-value = 0.009) ดงตารางท 4-16 และภาพท 4-30 อบตการณของ V. alginolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาบโอดในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.375 (p-value = 0.041) ดงตารางท 4-16 และภาพท 4-31 อบตการณของ V. cholerae มความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาความเคม คาการน าไฟฟาและคาความเปนกรดดาง อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.742 (p-value = 0.000), -0.745 (p-value = 0.000) และ -0.791 (p-value = 0.000) ตามล าดบ ดงตารางท 4-16 และภาพท 4-32 ถง 4-34 และอบตการณของ V. parahaemolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาออกซเจนละลายน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.499 (p-value = 0.005) ดงตารางท 4-16 และภาพท 4-35

ภาพท 4-29 ความสมพนธระหวางคาบโอดในน ากบปรมาณของเชอ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ทงหมดทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

78

79

ภาพท 4-30 ความสมพนธระหวางคาความเปนกรดดางในน ากบปรมาณของเชอ Vibrio spp. (MPN/100 mL) ทงหมดทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

ภาพท 4-31 ความสมพนธระหวางคาบโอดในน ากบอบตการณของ V. alginolyticus ทตรวจพบจาก ตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

80

ภาพท 4-32 ความสมพนธระหวางคาความเคมในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจพบจาก ตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

ภาพท 4-33 ความสมพนธระหวางคาการน าไฟฟาในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจพบ จากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

81

ภาพท 4-34 ความสมพนธระหวางคาความเปนกรดดางในน ากบอบตการณของ V. cholerae ทตรวจ พบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

ภาพท 4-35 ความสมพนธระหวางคาออกซเจนละลายน ากบ อบตการณของ V. parahaemolyticus ทตรวจพบจากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชง

ตารางท 4-16 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

Total Vibrio spp. 0.922**

0.000 0.638**

0.000 0.429**

0.006 -0.080 0.675

-0.319 0.086

-0.294 0.115

-0.469** 0.009

0.020 0.915

0.429* 0.018

-0.019 0.922

0.274 0.142

V. alginolyticus 0.922**

0.000 0.438*

0.015 0.270 0.149

0.058 0.762

-0.164 0.385

-0.153 0.420

-0.310 0.096

-0.042 0.825

0.375* 0.041

-0.179 0.343

0.151 0.426

V. cholerae 0.638**

0.000 0.438*

0.015 0.012

0.950 -0.313 0.092

-0.742** 0.000

-0.745** 0.000

-0.791** 0.000

-0.314 0.102

0.209 0.268

0.021 0.914

0.209 0.104

V. parahaemolyticus 0.492**

0.006 0.270 0.149

0.012 0.950

-0.570 0.765

0.131 0.489

0.192 0.309

0.023 0.905

0.499** 0.005

0.329 0.076

0.332 0.073

0.006 0.975

อณหภมในน า -0.080 0.675

0.058 0.762

-0.313 0.092

-0.057 0.765

0.205 0.278

0.270 0.150

0.339 0.067

-0.299 0.109

0.519** 0.003

0.060 0.752

-0.360 0.051

ความเคมในน า -0.319 0.086

-0.164 0.385

-0.742** 0.000

0.131 0.489

0.205 0.278

0.985** 0.000

0.893** 0.000

0.256 0.172

-0.503** 0.005

-0.162 0.392

-0.683** 0.000

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

82

83

ตารางท 4-16 (ตอ)

ปจจยทท าการวเคราะห

Total Vibrio spp.

V. alginolyticus

V. cholerae

V. parahaemolyticus

อณหภมในน า

ความเคมในน า

การน าไฟฟา

pH

DO

BOD

ปรมาณแบคทเรยรวม

โคลฟอรมแบคทเรย

การน าไฟฟา -0.294 0.115

-0.153 0.420

-0.745** 0.000

0.192 0.309

0.270 0.150

0.985** 0.000

0.901** 0.000

0.290 0.120

-0.405* 0.026

-0.168 0.376

-0.740** 0.000

pH -0.469**

0.009 -0.310 0.096

-0.791** 0.000

0.023 0.905

0.339 0.067

0.893** 0.000

0.901** 0.000

0.213 0.258

-0.355 0.054

-0.164 0.387

-0.825** 0.000

DO 0.020 0.915

-0.042 0.825

-0.304 0.102

0.499** 0.005

-0.299 0.109

0.256 0.172

0.290 0.120

0.213 0.258

0.046 0.809

0.145 0.443

-0.280 0.134

BOD 0.429*

0.018 0.375*

0.041 0.209 0.268

0.329 0.076

0.519** 0.003

-0.503** 0.005

-0.405* 0.026

-0.355 0.054

0.046 0.809

0.292 0.118

0.151 0.424

ปรมาณแบคทเรยรวม -0.019 0.922

-0.179 0.343

0.021 0.914

0.332 0.073

0.060 0.752

-0.162 0.392

-0.168 0.376

-0.164 0.387

0.145 0.443

0.292 0.118

0.172 0.364

โคลฟอรมแบคทเรย 0.274 0.142

0.151 0.426

0.209 0.104

0.006 0.975

-0.360 0.051

-0.683** 0.000

-0.740** 0.000

-0.825** 0.000

-0.280 0.134

0.151 0.424

0.172 0.364

หมายเหต ** มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 99 เปอรเซนต (P < 0.01) * มความสมพนธทางสถตอยางมนยส าคญทระดบ 95 เปอรเซนต (P < 0.05)

83

84

4.3 ผลการศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

จากการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. แตละชนดทตรวจพบจากตวอยางน าจ านวน 44 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 46 ไอโซเลท รวมทงหมด 90 ไอโซเลท โดยเลอกใชยาปฏชวนะในกลมตาง ๆ จ านวน 12 ชนด ดงตอไปน

กลมยาปฏชวนะทท าลายผนงเซลล (Cell envelope antibiotics) ไดแก ampicillin (AMP 10 µg), aztreomam (ATM 30 µg), cefotaxime (CTX 30 µg), และ cefoxitin (FOX 30 µg)

กลมยาปฏชวนะทยบย งการสงเคราะหกรดนวคลอค (Nucleic acid inhibitors) ไดแก ciprofloxacin (CIP 5 µg), norfloxacin (NOR 10 µg), co-trimoxazole (sulphamethoxazole + trimethoprim) (SXT, 23.75 µg +1.25 µg), nitrofurantoin (F 300 µg) และ rifampicin (RD 5 µg)

กลมยาปฏชวนะทยบย งการสงเคราะหโปรตน ( Protein synthesis inhibitors) ไดแก gentamicin (GM 10 µg), tetracycline (TE 30 µg) และ coramphenical (C 30 µg)

ผลการทดสอบ พบวา V. alginolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท มผลไว (Sensitive) ตอยา

cefotaxime, ciprofloxacin, norfloxacin, co-trimoxazole, gentamicin, rifampicin, nitrofurantoin และ coramphenical รอยละ 100 และมผลดอ (Resistant) ตอยา ampicillin, aztreomam และ tetracycline รอยละ 80, 6.7 และ 3.3 ตามล าดบ ดงตารางท 4-17 ส าหรบ V. cholerae จ านวน 90 ไอโซเลท มผลไว (Sensitive) ตอยา cefotaxime, cefoxitin, ciprofloxacin, norfloxacin, rifampicin, gentamicin, tetracycline และ coramphenical รอยละ 100 และมผลดอ (Resistant) ตอยา ampicillin, aztreomam และ co-trimoxazole รอยละ10, 10 และ 6.7 ตามล าดบ ดงตารางท 4-18 และ V. parahaemolyticus จ านวน 90 ไอโซเลท มผลไว (Sensitive) ตอยา cefotaxime, coramphenical, rifampicin, gentamicin, tetracycline และ nitrofurantoin รอยละ 96.7 และมผลดอ (Resistant) ตอยา ampicillin, aztreomam, co-trimoxazole, ciprofloxacin, norfloxacin และ tetracycline รอยละ 30, 20, 6.7, 3.3, 3.3 และ 3.3 ตามล าดบ ดงตารางท 4-19

85

ตารางท 4-17 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. alginolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท

ยาปฏชวนะ

ระดบความไวตอยาปฏชวนะ Resistant Intermediate Sensitive

จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ

ampicillin (AMP 10 µg) aztreomam (ATM 30 µg) cefotaxime (CTX 30 µg) cefoxitin (FOX 30 µg) ciprofloxacin (CIP 5 µg) norfloxacin (NOR 10 µg)

co-trimoxazole (SXT 23.75 µg +1.25 µg) nitrofurantoin (F 300 µg) rifampicin (RD 5 µg) gentamicin (GM 10 µg) tetracycline (TE 30 µg) coramphenical (C 30 µg)

24 2 0 0 0 0

0 0 0 0 1 0

80 6.7 0 0 0 0 0 0 0 0

3.3 0

1 13 0 2 0 0

0 0 0 0 0 0

3.3 43.3

0 6.6 0 0 0 0 0 0 0 0

5 15 30 28 30 30

30 30 30 30 29 30

16.7 50.0 100.0 93.4 100.0 100.0

100.0 100.0 100.0 100.0 96.7 100.0

ภาพท 4-36 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. alginolyticus

86

ตารางท 4-18 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. cholerae จ านวน 30 ไอโซเลท

ยาปฏชวนะ

ระดบความไวตอยาปฏชวนะ Resistant Intermediate Sensitive

จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ

ampicillin (AMP 10 µg) aztreomam (ATM 30 µg) cefotaxime (CTX 30 µg) cefoxitin (FOX 30 µg) ciprofloxacin (CIP 5 µg) norfloxacin (NOR 10 µg)

co-trimoxazole (SXT 23.75 µg +1.25 µg) nitrofurantoin (F 300 µg) rifampicin (RD 5 µg) gentamicin (GM 10 µg) tetracycline (TE 30 µg) coramphenical (C 30 µg)

3 3 0 0 0 0

2 0 0 0 0 0

10.0 10.0

0 0 0 0

6.7 0 0 0 0 0

1 1 0 0 0 0

0 1 0 0 0 0

3.3 3.3 0 0 0 0 0

3.3 0 0 0 0

26 26 30 30 30 30

28 29 30 30 30 30

86.7 86.7 100.0 100.0 100.0 100.0

93.3 96.7 100.0 100.0 100.0 100.0

ภาพท 4-37 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. cholerae

87

ตารางท 4-19 ผลการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ V. parahaemolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท

ยาปฏชวนะ

ระดบความไวตอยาปฏชวนะ Resistant Intermediate Sensitive

จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ จ านวน ไอโซเลต

รอยละ

ampicillin (AMP 10 µg) aztreomam (ATM 30 µg) cefotaxime (CTX 30 µg) cefoxitin (FOX 30 µg) ciprofloxacin (CIP 5 µg) norfloxacin (NOR 10 µg)

co-trimoxazole (SXT 23.75 µg +1.25 µg) nitrofurantoin (F 300 µg) rifampicin (RD 5 µg) gentamicin (GM 10 µg) tetracycline (TE 30 µg) coramphenical (C 30 µg)

9 6 0 0 1 1

2 0 0 0 1 0

30.0 20.0

0 0

3.3 3.3

6.7 0 0 0

3.3 0

9 9 1 2 1 2

0 1 1 1 0 1

30.0 30.0 3.3 6.7 3.3 6.7

0

3.3 3.3 3.3 0

3.3

12 15 29 28 28 27

28 29 29 29 29 29

40.0 50.0 96.7 93.3 93.3 90.0

93.3 96.7 96.7 96.7 96.7 96.7

ภาพท 4-38 รอยละของความไวตอยาปฏชวนะของ V. parahaemolyticus

88

4.4 ผลของอณหภมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลมและการสราง

เอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

4.4.1 ผลของอณหภมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง จากการทดสอบความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงทอณหภมในการเจรญเทากบ

28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ของ Vibrio spp. แตละชนดทตรวจพบจากตวอยางน าจ านวน 44 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 46 ไอโซเลท รวมทงหมด 90 ไอโซเลท พบวา V. alginolyticus, V. parahaemolyticus และ V. cholerae มการสลายเมดเลอดแดงแบบสมบรณ (beta-hemolysis) ดงภาพท 4-39 โดยทอณหภมในการเจรญเทากบ 28 องศาเซลเซยส V. alginolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 12 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 40 สวน V. cholerae ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 4 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 13.3 และ V. parahaemolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 4 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 13.3 ทอณหภมในการเจรญเทากบ 30 องศาเซลเซยส V. alginolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 13 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 43.3 สวน V. cholerae ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 26 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 86.6 และ V.parahaemolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 11 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 36.6 และทอณหภม 35 องศาเซลเซยส V. alginolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 23 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 76.6 สวน V. cholerae ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 26 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 86.6 และ V. parahaemolyticus ทสามารถสลายเมดเลอดแดงไดมจ านวน 21 ไอโซเลท คดเปนรอยละ 70 ดงตารางท 4-20 ถง 4-22

ก. ข. ภาพท 4-39 การสลายเมดเลอดแดงแบบ beta-hemolysis ของแบคทเรยในสกล Vibrio spp. ก. V. parahaemolyticus ข. V. alginolyticus

89

ตารางท 4-20 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus ทอณหภมการเจรญแตกตางกน

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง อณหภมในการเจรญ (องศาเซลเซยส)

28 30 35 V. alginolyticus 01 น าบรเวณรมฝงแมน า + + + V. alginolyticus 02 น าบรเวณกลางแมน า + + + V. alginolyticus 03 น าบรเวณกลางแมน า + + + V. alginolyticus 04 น าบรเวณกระชงปลา - - + V. alginolyticus 05 น าบรเวณรมฝงแมน า - - + V. alginolyticus 06 น าบรเวณกลางแมน า + + + V. alginolyticus 07 น าบรเวณกระชงปลา + + - V. alginolyticus 08 น าบรเวณกลางแมน า + + - V. alginolyticus 09 น าบรเวณกระชงปลา + - + V. alginolyticus 10 ครบปลากะพงขาว - - + V. alginolyticus 11 ครบปลากะพงขาว - - +

V. alginolyticus 12 เหงอกปลากะพงขาว - - + V. alginolyticus 13 เหงอกปลากะพงขาว - - + V. alginolyticus 14 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. alginolyticus 15 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. alginolyticus 16 น าบรเวณรมฝงแมน า - - - V. alginolyticus 17 น าบรเวณรมฝงแมน า - - + V. alginolyticus 18 ครบปลากะพงขาว - - - V. alginolyticus 19 ครบปลากะพงขาว + + + V. alginolyticus 20 เหงอกปลากะพงขาว - - - V. alginolyticus 21 เหงอกปลากะพงขาว - - - V. alginolyticus 22 เหงอกปลากะพงขาว + + V. alginolyticus 23 ครบปลากะพงขาว + + + V. alginolyticus 24 ครบปลากะพงขาว - - + V. alginolyticus 25 เหงอกปลากะพงขาว + + +

V. alginolyticus 26 น าบรเวณรมฝงแมน า - - + V. alginolyticus 27 น าบรเวณรมฝงแมน า + + + V. alginolyticus 28 น าบรเวณกระชงปลา - - + V. alginolyticus 29 ครบปลากะพงขาว - - + V. alginolyticus 30 เหงอกปลากะพงขาว - - -

หมายเหต + คอ สามารถสลายเมดเลอดแดงได - คอ ไมสามารถสลายเมดเลอดแดงได

90

ตารางท 4-21 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทอณหภมการเจรญแตกตางกน

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง อณหภมในการเจรญ (องศาเซลเซยส)

28 30 35 V. cholerae 01 ไสปลากะพงขาว + + + V. cholerae 02 ไสปลากะพงขาว - + + V. cholerae 03 ครบปลากะพงขาว - + + V. cholerae 04 ครบปลากะพงขาว - + + V. cholerae 05 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. cholerae 06 น าบรเวณกลางแมน า - + + V. cholerae 07 ไสปลากะพงขาว - - - V. cholerae 08 ครบปลากะพงขาว - - - V. cholerae 09 น าบรเวณกลางแมน า - + + V. cholerae 10 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 11 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. cholerae 12 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. cholerae 13 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 14 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 15 ไสปลากะพงขาว - + + V. cholerae 16 ครบปลากะพงขาว - - - V. cholerae 17 ครบปลากะพงขาว - + + V. cholerae 18 เหงอกปลากะพงขาว - - - V. cholerae 19 เหงอกปลากะพงขาว - + + V. cholerae 20 ครบปลากะพงขาว - + + V. cholerae 21 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. cholerae 22 น าบรเวณรมฝงแมน า - + + V. cholerae 23 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 24 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 25 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 26 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. cholerae 27 ครบปลากะพงขาว - + + V. cholerae 28 เหงอกปลากะพงขาว + + + V. cholerae 29 เหงอกปลากะพงขาว + + + V. cholerae 30 น าบรเวณรมฝงแมน า + + +

หมายเหต + คอ สามารถสลายเมดเลอดแดงได - คอ ไมสามารถสลายเมดเลอดแดงได

91

ตารางท 4-22 ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทอณหภมการเจรญแตกตางกน

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ ความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง อณหภมในการเจรญ (องศาเซลเซยส)

28 30 35 V. parahaemolyticus 01 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 02 น าบรเวณรมฝงแมน า + - V. parahaemolyticus 03 น าบรเวณกระชงปลา + + + V. parahaemolyticus 04 น าบรเวณกระชงปลา - - + V. parahaemolyticus 05 ไสปลากะพงขาว - - - V. parahaemolyticus 06 น าบรเวณรมฝงแมน า - - + V. parahaemolyticus 07 น าบรเวณกลางแมน า + + + V. parahaemolyticus 08 น าบรเวณกลางแมน า - + + V. parahaemolyticus 09 ครบปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 10 ครบปลากะพงขาว + + + V. parahaemolyticus 11 ไสปลากะพงขาว - + - V. parahaemolyticus 12 น าบรเวณกลางแมน า - + - V. parahaemolyticus 13 ครบปลากะพงขาว - + + V. parahaemolyticus 14 ครบปลากะพงขาว + + + V. parahaemolyticus 15 น าบรเวณกระชงปลา - + + V. parahaemolyticus 16 เหงอกปลากะพงขาว - + + V. parahaemolyticus 17 เหงอกปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 18 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 19 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 20 เหงอกปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 21 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 22 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 23 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 24 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 25 น าบรเวณรมฝงแมน า - - - V. parahaemolyticus 26 น าบรเวณรมฝงแมน า - - - V. parahaemolyticus 27 น าบรเวณกลางแมน า - - - V. parahaemolyticus 28 น าบรเวณกลางแมน า - - - V. parahaemolyticus 29 ไสปลากะพงขาว - - + V. parahaemolyticus 30 น าบรเวณรมฝงแมน า - - -

หมายเหต + คอ สามารถสลายเมดเลอดแดงได - คอ ไมสามารถสลายเมดเลอดแดงได

92

จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหผลของอณหภมตอการสลายเมดเลอดแดงของ Vibrio spp. ทง 90 ไอโซเลท ทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus ทง 30 ไอโซเลทแตกตางกนดวย (p-value = 0.016) เมอเปรยบเทยบหาความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมโดยใช Post-Hoc test ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา อณหภมในการเจรญท 35 องศาเซลเซยส V. alginolyticus สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญท 28

องศาเซลเซยส (p-value = 0.025) และ 30 องศาเซลเซยส (p-value = 0.048) ดงภาพท 4-40 ภาพท 4-40 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD

ส าหรบการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทอณหภมในการเจรญตางกน เมอวเคราะหทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทง 30 ไอโซเลตแตกตางกนดวย (p-value = 0.000) เมอเปรยบเทยบหาความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมโดยใช Post-Hoc test ระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญเทากบ 28 องศาเซลเซยส V. cholerae สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญเทากบ 30 และ 35 องศาเซลเซยส (p-value = 0.000) ดงภาพท 4-41

93

ภาพท 4-41 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. cholerae ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD

และการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทอณหภมในการเจรญตางกน เมอวเคราะหทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทง 30 ไอโซเลตแตกตางกนดวย (p-value = 0.000) เมอเปรยบเทยบหาความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมโดยใช Post-Hoc test ระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญเทากบ 35 องศาเซลเซยส V. parahaemolyticus สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญเทากบ 28 องศาเซลเซยส (p-value = 0.000) และ 35 องศาเซลเซยส (p-value = 0.011) ดงภาพท 4-42

ภาพท 4-42 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสลายเมดเลอดแดงของ V. parahaemolyticus ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD

94

4.4.2 ผลของอณหภมตอการเปลยนแปลงความสามารถในการสรางไบโอฟลม จากการทดสอบความสามารถในการสรางไบโอฟลมทอณหภมในการเจรญเทากบ

28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ของ Vibrio spp. แตละชนดทตรวจพบจากตวอยางน าจ านวน 19 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 16 ไอโซเลท รวมทงหมด 35 ไอโซเลท โดยตรวจวดคาการดดกลนแสงท 24 ชวโมง และ 48 ชวโมง เปรยบเทยบกบเชอ Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 (Positive control) ผลการทดลองพบวา ระยะเวลาการเจรญนาน 24 ชวโมง ทอณหภม 28 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสราง ไบโอฟลมสง (OD595 ≥ 1.12) จ านวน 5 ไอโซเลท ทแยกไดจากบรเวณเหงอกปลาและน าบรเวณ รมฝง กลางแมน า กระชงปลา โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 ซงเปนเชอควบคมผลบวก เทากบ 0.88 ทอณหภม 30 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมสง จ านวน 6 ไอโซเลท ทแยกไดจากไสและเหงอกปลา และน าบรเวณรมฝงแมน าและกระชงปลา โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 เทากบ 0.63 และทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมสง จ านวน 6 ไอโซเลท ทแยกไดจากไสและครบปลา และน าบรเวณรมฝง กลางแมน าและกระชงปลา โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 เทากบ 0.59 ส าหรบระยะเวลาการเจรญนาน 48 ชวโมง ทอณหภม 28 องศาเซลเซยส ไมพบ Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมสง แตพบ Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมปานกลาง จ านวน 3 ไอโซเลท ทแยกไดจากบรเวณเหงอกปลาและน าบรเวณรมฝง โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 เทากบ 0.49 ทอณหภม 30 องศาเซลเซยส ไมพบ Vibrio spp. ทมความสามารถในการสราง ไบโอฟลมสง แตพบ Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมปานกลาง จ านวน 1 ไอโซเลท ทแยกไดจากน าบรเวณกระชงปลา โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 เทากบ 0.49 และทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลท ทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมต า โดยคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 595 nm ของ P. aeruginosa ATCC 27853 เทากบ 0.22 ดงตารางท 4-23

จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหผลของอณหภมตอคาการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลท ทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทระยะเวลาการเจรญเดยวกน อณหภมไมมผลตอการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลทททดสอบ (p-value = 0.857)

95

ตารางท 4-23 ความสามารถในการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทอณหภมในการเจรญเทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 และ 48 ชวโมง โดยตรวจวดคาการ ดดกลนแสงท 595 นาโนเมตร

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ

คาการดดกลนแสงท 595 นาโนเมตร เจรญท 24 ชวโมง เจรญท 48 ชวโมง

อณหภม ในการเจรญ อณหภม ในการเจรญ 28 oซ 30 oซ 35 oซ 28 oซ 30 oซ 35 oซ

V. alginolyticus 14 น าบรเวณรมฝงแมน า 1.19 1.62 1.33 0.60 0.44 0.36

V. alginolyticus 15 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.11 0.09 0.21 0.09 0.09 0.09 V. alginolyticus 25 เหงอกปลา 0.13 0.14 0.09 0.11 0.13 0.09 V. alginolyticus 27 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.85 0.16 0.11 0.26 0.08 0.21

V. cholerae 01 ไสปลา 0.66 1.22 1.44 0.21 0.23 0.35 V. cholerae 02 ไสปลา 0.20 0.41 1.06 0.09 0.16 0.25 V. cholerae 03 ครบปลา 0.76 0.15 0.23 0.24 0.09 0.09 V. cholerae 04 ครบปลา 0.10 0.22 0.46 0.17 0.13 0.13 V. cholerae 05 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.16 1.04 0.08 0.11 0.19 0.07

V. cholerae 06 น าบรเวณกลางแมน า 2.50 0.20 0.18 0.31 0.10 0.26 V. cholerae 09 น าบรเวณกลางแมน า 1.11 0.76 1.33 0.23 0.20 0.19 V. cholerae 10 น าบรเวณกระชงปลา 0.70 1.36 1.22 0.17 0.15 0.22

V. cholerae 11 น าบรเวณรมฝงแมน า 1.42 0.44 0.48 0.54 0.29 0.19 V. cholerae 12 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.60 1.10 0.49 0.34 0.25 0.20

V. cholerae 13 น าบรเวณกระชงปลา 0.10 0.55 0.71 0.08 0.39 0.18 V. cholerae 14 น าบรเวณกระชงปลา 0.10 0.10 0.10 0.18 0.09 0.09 V. cholerae 15 ไสปลา 0.10 0.09 0.09 0.11 0.07 0.09 V. cholerae 17 ครบปลา 0.78 0.11 0.10 0.38 0.11 0.09 V. cholerae 19 เหงอกปลา 1.37 0.51 0.75 0.57 0.27 0.19 V. cholerae 20 ครบปลา 0.13 0.39 2.29 0.10 0.23 0.33

หมายเหต OD595 < 0.56 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมต า

0.56 ≥ OD595 < 1.12 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมปานกลาง OD595 ≥ 1.12 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมสง (O’Toole and Kolter, 1998)

96

ตารางท 4-23 (ตอ)

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ

คาการดดกลนแสงท 595 นาโนเมตร เจรญท 24 ชวโมง เจรญท 48 ชวโมง

อณหภม ในการเจรญ อณหภม ในการเจรญ 28 oC 30 oC 35 oC 28 oC 30 oC 35 oC

V. cholerae 21 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.14 0.13 0.09 0.09 0.09 0.10

V. cholerae 22 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.14 0.13 0.15 0.08 0.09 0.22 V. cholerae 23 น าบรเวณกระชงปลา 0.10 0.11 0.12 0.08 0.09 0.09 V. cholerae 24 น าบรเวณกระชงปลา 0.12 0.08 0.09 0.10 0.08 0.09 V. cholerae 25 น าบรเวณกระชงปลา 1.60 0.14 0.15 0.43 0.07 0.18 V. cholerae 26 น าบรเวณกระชงปลา 0.10 1.68 1.44 0.09 0.57 0.24 V. cholerae 27 ครบปลา 0.52 0.11 0.13 0.14 0.08 0.22 V. cholerae 28 เหงอกปลา 0.24 0.76 0.47 0.15 0.26 0.17 V. cholerae 29 เหงอกปลา 0.58 0.33 0.20 0.28 0.32 0.21

V. cholerae 30 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.09 1.30 0.13 0.11 0.13 0.20 V. parahaemolyticus 10 ไสปลา 0.10 0.09 0.11 0.09 0.13 0.08 V. parahaemolyticus 13 ครบปลา 0.09 0.28 0.09 0.10 0.08 0.08

V. parahaemolyticus 14 ครบปลา 0.10 0.10 0.09 0.09 0.11 0.08 V. parahaemolyticus 15 น าบรเวณกระชงปลา 0.93 0.10 0.09 0.09 0.11 0.10

V. parahaemolyticus 16 เหงอกปลา 0.79 1.26 0.10 0.65 0.18 0.09 P. aeruginosa ATCC 27853

(positive control)

0.88 0.63 0.59 0.49 0.49 0.22

หมายเหต OD595 < 0.56 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมต า

0.56 ≥ OD595 < 1.12 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมปานกลาง OD595 ≥ 1.12 มความสามารถในการสรางไบโอฟลมสง (O’Toole and Kolter, 1998)

97

4.4.3 ผลของอณหภมตอการสรางเอนไซม β-lactamase จากการทดสอบความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ทอณหภมในการ

เจรญเทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ของ Vibrio spp. สายพนธทดอตอยาปฏชวนะในกลม β-lactam จากการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะ ซงเปนไอโซเลทจากตวอยางน าจ านวน 14 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 9 ไอโซเลท รวมทงหมด 23 ไอโซเลท เปรยบเทยบกบเชอ Staphylococcus aureus ATCC 43300 และ S. aureus ATCC 25923 พบวา ทอณหภม 28 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ไดมากทสด (OD486 = 1.280) คอ V. parahaemolyticus ทแยกไดจากบรเวณเหงอกปลากะพงขาว โดยมคาการดดกลนแสงมากกวา S. aureus ATCC 43300 ซงเปนเชอทดอตอยาปฏชวนะเมธซลลนทในกลม β-lactam (OD486 = 0.436) ทอณหภม 30 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ไดมากทสด (OD486 = 1.269) คอ

V. parahaemolyticus ทแยกไดจากบรเวณครบปลากะพงขาว โดยมคาการดดกลนแสงมากกวา

S. aureus ATCC 43300 (OD486 = 0.643) และทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ไดมากทสด (OD486 = 2.203) คอ V. cholerae ทแยกไดจากบรเวณเหงอกปลากะพงขาว โดยมคาการดดกลนแสงมากกวา S. aureus ATCC 43300 (OD486 = 1.067) ดงตารางท 4-24

จากขอมลดงกลาวเมอท าการวเคราะหผลของอณหภมตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทง 23 ไอโซเลท ทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. แตกตางกนดวย (p-value = 0.002) เมอเปรยบเทยบหาความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมโดยใช Post-Hoc test ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา อณหภมในการเจรญท 28 องศาเซลเซยส Vibrio spp. จะสรางเอนไซม β-lactamaseไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญท 30 และ 35

องศาเซลเซยส (p-value = 0.002 และ 0.018) ดงภาพท 4-43

98

ตารางท 4-24 ความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทอณหภมในการ เจรญเทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง โดยตรวจวดคาการ ดดกลนแสงท 486 นาโนเมตร

Vibrio spp. แหลงทตรวจพบ คาการดดกลนแสงท 486 นาโนเมตร อณหภมในการเจรญ (องศาเซลเซยส)

28 oC 30 oC 35 oC

V. alginolyticus 01 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.747 0.302 0.325

V. alginolyticus 02 น าบรเวณกลางแมน า 0.648 0.188 0.628

V. alginolyticus 03 น าบรเวณกลางแมน า 1.314 0.490 0.657

V. alginolyticus 04 น าบรเวณกระชงปลา 0.645 0.425 0.984

V. alginolyticus 05 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.728 0.341 0.451

V. alginolyticus 06 น าบรเวณกลางแมน า 0.611 0.513 0.306

V. alginolyticus 07 น าบรเวณกระชงปลา 0.589 0.422 0.441

V. alginolyticus 08 น าบรเวณกลางแมน า 0.704 0.372 0.737

V. alginolyticus 09 น าบรเวณกระชงปลา 0.870 0.391 0.109

V. alginolyticus 10 ครบปลากะพงขาว 0.988 0.499 0.520

V. alginolyticus 11 ครบปลากะพงขาว 0.940 0.607 0.340

V. cholerae 01 ไสปลากะพงขาว 0.458 0.187 0.412

V. cholerae 18 เหงอกปลากะพงขาว 0.403 0.989 2.203

V. cholerae 24 น าบรเวณกระชงปลา 1.009 0.509 0.762

V. cholerae 28 เหงอกปลากะพงขาว 0.850 0.827 0.444

V. cholerae 29 เหงอกปลากะพงขาว 0.677 0.377 0.513

V. cholerae 30 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.789 0.633 0.505

V. parahaemolyticus 03 น าบรเวณกระชงปลา 0.680 0.836 0.352

V. parahaemolyticus 06 น าบรเวณรมฝงแมน า 0.998 0.364 0.940

V. parahaemolyticus 07 น าบรเวณกลางแมน า 0.604 0.196 0.552

V. parahaemolyticus 10 ครบปลากะพงขาว 1.142 0.842 0.482

V. parahaemolyticus 14 ครบปลากะพงขาว 1.186 1.269 0.396

V. parahaemolyticus 17 เหงอกปลากะพงขาว 1.280 1.003 0.429

S. aureus ATCC43300 0.436 0.643 1.067

S. aureus ATCC25923 0.042 0.042 0.042

99

ภาพท 4-43 ผลการเปรยบเทยบเพอหาความแตกตางในการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทอณหภมตางกน ดวยวธ Tukey HSD

บทท 5 อภปรายผลและสรปผลการวจย

5.1 อภปรายผลการศกษา

จากผลการทดลองการศกษาผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ Vibrio spp. บรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง ตงแตเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 จะเหนไดวาในเดอนพฤษภาคมและมถนายนไมสามารถตรวจวดคาปจจยสงแวดลอมและตรวจหาปรมาณของแบคทเรยในสกล Vibrio spp. จากตวอยางน าและตวอยาง (Specimen) จากปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง เนองจากในเดอนพฤษภาคมและมถนายนบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง มการเปลยนแปลงของชวงเวลาในการเกดน าขน-น าลง โดยน าในแมน าประแสรนนจะเรมขนเวลาประมาณ 0.00-2.00 น. และเกดปญหาปลากะพงขาวตายในสถานบรเวณกระชงปลา เนองจากระดบน าทลดลงอยางรวดเรว ท าใหผเพาะเลยงปลากะพงประสบกบปญหาปลาตายในกระชงจ านวนมาก จงท าใหผวจยไมสามารถท าการเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคมและมถนายนได จงตองท าการส ารวจเขตเพาะเลยงปลากะพงบรเวณปากน าประแสรใหมและก าหนดสถานบรเวณกระชงปลาเพอเกบตวอยางปลาในเดอนตอไปได ผวจยจงไดตดตอกบนายกสมาคมผเพาะเลยงสตวน าบรเวณปากน าประแสรเพอเปลยนแปลงสถานเกบตวอยางปลาเปนสถานทอยบรเวณใกลเคยงกบสถานเกบตวอยางเดมและสอบถามกบผเพาะเลยงปลากะพงและชาวบานบรเวณปากแมน าประแสรเกยวกบชวงเวลาในการขน-ลงของน า ซงไดรบค าแนะน าจากผเพาะเลยงปลาและชาวบานใหเรมท าการเกบตวอยางในเดอนกรกฎาคม เนองจากคาดวาระดบน าจะขนชวงเวลาประมาณ 11.00 น. เปนตนไป และจะสามารถน าเรอออกจากชายฝงเพอไปเกบตวอยางน าและตวอยางปลากะพงไดตามปกต

ภาพท 5-1 ระดบน าในแมน าประแสร จ. ระยอง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2555

101

5.1.1 การตรวจวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา จากตวอยางน าบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

5.1.1.1 อณหภมของน า อณหภมของน าบรเวณปากแมน าประแสรในเดอนเมษายนซงเปนชวงฤดรอนมคา

สงทสดเทากบ 32.3 ± 0.10 องศาเซลเซยส และในเดอนกนยายนซงเปนชวงฤดฝนมอณหภมต าทสดเทากบ 28.0 ± 0.20 องศาเซลเซยส อยางไรกตามอณหภมของน าในรอบปทง 3 สถาน มความแตกตางกนไมมากนกซงโดยปกตจะมอณหภมใกลเคยงกนตลอดทงปและจะแปรผนตามอณหภมของบรรยากาศ ซงสอดคลองกบขอมลของศนยภมอากาศ ส านกพฒนาอตนยมวทยา กรมอตนยมวทยา ไดรายงานอณหภมของบรรยากาศเฉลยในพนทภาคตะวนออก (ภาคผนวก ข) พบวา อณหภมของบรรยากาศเฉลยสงสดอยในเดอนเมษายนเทากบ 30 องศาเซลเซยส และอณหภมของบรรยากาศเฉลยต าสดอยในเดอนมกราคม เทากบ 27.2 องศาเซลเซยส ส าหรบในเดอนกนยายนนนมอณหภมของบรรยากาศใกลเคยงกบเดอนมกราคม เทากบ 27.5 องศาเซลเซยส จงท าใหอณหภมของน าในเดอนกนยายนแปรผนตามอณหภมของบรรยากาศเชนกน

5.1.1.2 ความเคมของน า ความเคมของน าบรเวณปากแมน าประแสรในเดอนกนยายนซงเปนชวงฤดฝนนน

มคาความเคมต าทสดเทากบ 5.6 ± 3.14 psu ซงสอดคลองกบขอมลของศนยภมอากาศ ส านกพฒนาอตนยมวทยา กรมอตนยมวทยา ไดรายงานปรมาณน าฝนเฉลยในพนทภาคตะวนออก พบวา ในเดอนกนยายนนนมปรมาณน าฝนเฉลยสงสดในรอบปเทากบ 513 มลลเมตร จงสงผลใหในเดอนกนยายนนนมคาความเคมต าทสด เนองจากชวงฤดฝนจะมปรมาณน าทาจากตนแมน าไหลลงมาปรมาณมากจงผลกดนปรมาณน าเคมออกไป นอกจากนยงพบวาในชวงฤดหนาวระหวางเดอนธนวาคมถงเดอนกมภาพนธนนมคาความเคมของน าเพมขนเนองจากมปรมาณน าฝนเฉลยคอนขางต าจงท าใหมการลกล าของน าเคมเขามาในบรเวณปากแมน าประแสรมากกวาชวงฤดฝน

5.1.1.3 ความเปนกรดดางของน า ความเปนกรดดางของน าบรเวณปากแมน าประแสรเปรยบเทยบระหวางสถาน

ตาง ๆ พบวาในเดอนตลาคมมความเปนกรดดางของน าเฉลยต าทสดบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว (pH = 6.38) และในเดอนมกราคมมความเปนกรดดางสงทสดบรเวณกลางแมน า (pH = 8.13) ทงนเปนเพราะอทธพลของน าบรเวณปากแมน าทมคณสมบตเปนดางออน ๆ อนเกดจากแรธาตทละลายอยในน า เชน โซเดยม, แมกนเซยม, คลอไรด, ซลเฟต เปนตน (มนวด หงสพฤกษ, 2532) ส าหรบคาความเปนกรดดางเฉลยของทง 3 สถาน อยในชวง 7.46-7.71 ซงถอวาอยในเกณฑ

102

มาตรฐานคณภาพน าผวดนทก าหนดโดยกรมควบคมมลพษคอ มคาความเปนกรดดางอยระหวาง 5.0-9.0 (กรมควบคมมลพษ, 2549)

5.1.1.4 ปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) ปรมาณออกซเจนละลายน าของทง 3 สถานบรเวณปากแมน าประแสร พบวา

ปรมาณออกซเจนละลายน าบรเวณกลางแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณรมฝงแมน า และน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมปรมาณออกซเจนต าทสด โดยมคาเทากบ 4.87±1.13, 4.50±1.00 และ 4.23±1.02 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ ซงถอวาอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพน าผวดนทก าหนดโดยกรมควบคมมลพษคอ มคาปรมาณออกซเจนละลายน าไมนอยกวา 4 มลลกรมตอลตร (กรมควบคมมลพษ, 2549) ทงนอาจเปนเพราะบรเวณปากแมน ามระดบน าคอนขางตนและมคลนลมแรงจงชวยในการละลายออกซเจนลงสน าไดงายขน

5.1.1.5 คาบโอดของน า คาบโอดเปนคาทบอกถงปรมาณออกซเจนทจลนทรยตองการใชในการยอยสลาย

สารอนทรยในน า โดยคาบโอดของน าทมคาต าทสดตรวจพบในเดอนกรกฎาจากทง 3 สถานโดยมคาอยในชวง 0.40-0.80 มลลกรมตอลตร และในเดอนมนาคม พบวา มคาบโอดสงทสดโดยมคาอยในชวง 1.70-2.70 มลลกรมตอลตร ซงคาบโอดในระดบดงกลาวถอวาอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพน าผวดนทก าหนดโดยกรมควบคมมลพษคอ คาบโอดไมควรเกน 2 มลลกรมตอลตร (กรมควบคมมลพษ, 2549) และพบวา ในชวงฤดรอนจะมคาบโอดสงกวาฤดฝนและฤดหนาว เนองจากฤดรอนนนมปรมาณน าฝนคอนขางนอยจงสงผลใหปรมาณน าในแมน าลดลงในขณะเดยวกนของเสยในรปของสารอนทรยตาง ๆ จากแหลงชมชน แหลงเพาะเลยงสตวน าชายฝงยงคงปลอยลงสแมน าในปรมาณเทาเดมประกอบกบอณหภมของน าในชวงฤดรอนมคาสงจงท าใหเกดปฏกรยาในการสลายสารอนทรยตาง ๆ ไดเรวขนสงผลใหคาบโอดมคาสง

5.1.1.6 คาการน าไฟฟา คาการน าไฟฟานนเปนคาทบอกถงความสามารถของน าในการสงผาน

กระแสไฟฟา จากการตรวจวเคราะหคาการน าไฟฟาของน าเฉลยของทง 3 สถานบรเวณปากน า ประแสร พบวา ในเดอนกนยายนมคาการน าไฟฟาของน าเฉลยต าทสดเทากบ 14.90±5.20 ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร และในเดอนสงหาคมมคาการน าไฟฟาของน าเฉลยสงทสดเทากบ 54.11 ± 0.52 ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร โดยปจจยทมผลตอคาการน าไฟฟาคอ ความเขมขนของสารทมประจทละลายอยในน า ไดแก แอนไอออนของคลอไรด ไนเตรท ซลเฟต และฟอตเฟต หรอแคทไอออนของโซเดยม แมกนเซยม เหลก และอะลมเนยม (APHA, 1992) จะเหนไดวาในเดอนกนยายนทมคาการน าไฟฟาของน าเฉลยต าทสดนนเปนผลมาจากคาความเคมของน าทแสดงถง

103

ปรมาณของแคทไอออนของโซเดยมและแอนไอออนของคลอไรดทละลายในน า ซงคาความเคมต าทสดในเดอนกนยายนนนเทากบ 5.6±3.14 psu จงสงผลตอคาการน าไฟฟาของน า เชนเดยวกบเดอนสงหาคมทมคาการน าไฟฟาของน าเฉลยสงทสด เนองจากมคาความเคมสงทสดเทากบ 32.2±0.34 psu

5.1.1.7 ปรมาณแบคทเรยรวมและปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยในน า ปรมาณแบคทเรยรวมสงสดในรอบปตรวจพบในเดอนธนวาคมจากทง 3 สถาน

โดยมคาอยในชวง 1.58-78,300 CFU/mL และในเดอนกมภาพนธพบวามปรมาณแบคทเรยรวมต าทสดมคาอยในชวง 3.00-72 CFU/mL โดยตรวจพบปรมาณแบคทเรยรวมบรเวณรมฝงแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว และน าบรเวณกลางแมน า ซงชนดและปรมาณแบคทเรยในแหลงน าจะเปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอมทแบคทเรยอาศยอย ซงการด ารงชวตของแบคทเรยในแหลงน านนขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน อณหภม ธาตอาหาร ออกซเจนละลายน า ความเปนกรดดาง เปนตน (Hoadley & Dulka, 1977) ซงปจจยของอณหภมนนถอเปนปจจยส าคญตอการเพมจ านวนและการมชวตอยในสงแวดลอม แบคทเรยสามารถทนตอการเปลยนแปลงของอณหภมแตกตางกน ซง Stainer and Adelbery (1976) ไดอธบายเกยวกบการแบงกลมของแบคทเรยตามความตองการชวงอณหภมทเหมาะสมในการเจรญได 3 กลม คอ กลมทเจรญไดดทอณหภมต า (psychrophile) สามารถเจรญไดทอณหภม 15-20 องศาเซลเซยส กลมทเจรญไดทอณหภมปานกลาง (mesophile) สามารถเจรญไดทอณหภม 25-40 องศาเซลเซยส และกลมทเจรญไดทอณหภมสง (thermophile) สามารถเจรญไดทอณหภม 45-85 องศาเซลเซยส และจากการตรวจวเคราะหอณหภมของน าบรเวณปากแมน าประแสรมคาอยในชวง 28-32.3 องศาเซลเซยส อาจท าใหปรมาณแบคทเรยรวมทตรวจพบในบรเวณนเปนแบคทเรยในกลมทเจรญไดทอณหภม ปานกลาง (mesophile) ส าหรบการตรวจวเคราะหปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยในรอบป พบวา บรเวณรมฝงแมน ามคาสงทสด รองลงมาคอบรเวณกลางแมน าและบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาวมปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยต าทสด โดยมคาเทากบ 1,000, 340 และ 22 MPN/100 mL ตามล าดบ ซงการปนเปอนของเชอแบคทเรยในกลมโคลฟอรมแบคทเรยนนจะเรมจากเชอทมอยในตวของผปวยทเปนโรคในระบบทางเดนอาหารหรอเปนพาหะของโรคถกขบออกมาพรอมอจจาระแลวปนเปอนไปกบน าและดนใตน า หรอภายหลงจากฝนตกแบคทเรยจะซมมาตามน าใตดน เชน สวมซมหรอสวมหลม ซงการปนเปอนจะมากหรอนอยขนอยกบปรมาณน าฝน ลกษณะภมประเทศและชนดของดน (Glecson & Gray, 1997) จากลกษณะของแหลงชมชนบรเวณปากแมน าประแสรทอยตดกบรมฝงแมน าและมการใชสวมซมอาจสงผลใหมโอกาสในการปนเปอนแบคทเรยในกลม

104

โคลฟอรมแบคทเรยลงในแมน าได จงท าใหบรเวณรมฝงแมน านนมการตรวจพบปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยสงกวาบรเวณกลางแมน าและบรเวณกระชงเพาะเลยงปลากะพงขาว โดยปรมาณ โคลฟอรมแบคทเรยมคาสงสดจากทง 3 สถานตรวจพบในเดอนกนยายนโดยมคาอยในชวง 160-1,600 MPN/100 mL และในเดอนมนาคมพบวามปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยต าทสดจากทง 3 สถานมคาเทากบ 2 MPN/100 mL ซงปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมดทตรวจพบจากทง 3 สถานนนถอวาอยในเกณฑมาตรฐานคณภาพน าผวดนทก าหนดโดยกรมควบคมมลพษคอ ไมควรเกน 20,000 MPN/100 mL (กรมควบคมมลพษ, 2549)

จากการตรวจวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา จากตวอยางน าบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง และท าการประเมนระดบของคณภาพน าจากระบบฐานขอมลคณภาพน าในแหลงน าผวดนของกรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สรปผลไดดงตารางท 5-1

ตารางท 5-1 ระดบคณภาพของน าบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง ในป พ.ศ. 2555

ดชนคณภาพน า หนวย คาเฉลยทตรวจวด ในป พ.ศ. 2555

คามาตรฐาน คณภาพน าผวดน

ระดบคณภาพน า

ความเปนกรด-ดาง (pH) - 7.60 5.00-9.00 ด

ปรมาณออกซเจน ละลายน า (DO)

mg/L 4.54 ≥ 4.00 พอใช

คาบโอด mg/L 1.57 ≤ 2.00 พอใช

โคลฟอรมแบคทเรย MPN/100 ml 553 ≤ 20,000 ด

จากผลสรประดบคณภาพของน าบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง นนผานเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงน าผวดนประเภทท 2 คอเปนแหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทแตสามารถน าไปใชประโยชนเพอการอปโภค การอนรกษสตวน าและการประมงชายฝงได (กรมควบคมมลพษ, 2549)

105

5.2 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยากบปรมาณ

ของ Vibrio spp. จากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

5.2.1 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยากบ

ปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางน า 5.2.1.1 สถานรมฝงแมน า

จากการศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆกบปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณรมฝงแมน าพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนระหวางปรมาณของ V. cholerae กบอณหภมในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยอณหภมของน าบรเวณรมฝงแมน าอยในชวง 27.8-32.2 องศาเซลเซยส ซงเปนอณหภมท Vibrio spp. สามารถเจรญได เนองจากเปนแบคทเรยในกลมทเจรญไดทอณหภมปานกลาง (mesophile) และเจรญไดในพนทชายฝงทะเลเขตรอน (HERVIO-HEATH et al., 2002) และ V. cholerae นนสามารถเจรญไดทอณหภมตงแต 16-42 องศาเซลเซยส (Volk and Wheeler, 1988) ซงความสมพนธระหวางอณหภมของน ากบปรมาณของ V. cholerae ไดมรายงานการวจยของ Blackwell and Oliver (2008) ทศกษาปจจยสงแวดลอมและการแพรกระจายของเชอ V. vulnificus, V. cholerae และ V. parahaemolyticus บรเวณปากแมน าในรฐนอรทแคโรไลนา สหรฐอเมรกา พบความสมพนธระหวางอณหภมของน าบรเวณปากแมน ากบปรมาณของ V. cholerae มความสมพนธเชงบวกหรอแปรผนตามกน อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01)

5.2.1.2 สถานกลางแมน า จากการศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบปรมาณ

ของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกลางแมน าพบความสมพนธแบบแปรผกผนกนระหวางปรมาณของ V. cholerae กบคาความเคมในน า คาการน าไฟฟา คาความเปนกรดดางและคาออกซเจนละลายน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ซงความสมพนธระหวางคาความเคมในน ากบปรมาณของ V. cholerae นนไดมรายงานการวจยของ Jiang and Fu (2001) ทศกษาอทธพลของฤดกาลและการแพรกระจายของเชอ V. cholerae บรเวณลมน านวพอรต รฐแคลฟลอเนย สหรฐอเมรกา พบความสมพนธระหวางคาความเคมกบปรมาณของ V. cholerae มความสมพนธเชงลบหรอแปรผกผนกน อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) นอกจากนยงมรายงานการวจยของ Kaper et al. (1979) ทไดศกษานเวศวทยาและการสรางสาร enterotoxin ของ V. cholerae ในอาว เซซาพก สหรฐอเมรกาพบความสมพนธระหวางคาความเปนกรดดางของน ากบปรมาณของ

106

V. cholerae มความสมพนธเชงลบหรอแปรผกผนกน อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.89 ส าหรบความสมพนธของคาออกซเจนละลายน ากบปรมาณ V. cholerae ไดมรายงานของวจยของ Blackwell and Oliver (2008) เชนกนทพบความสมพนธระหวางคาออกซเจนละลายน ากบปรมาณของ V. cholerae มความสมพนธเชงลบหรอแปรผกผนกน อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -0.4316

5.2.1.3 สถานกระชงเพาะเลยงปลา จากการศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมดานตาง ๆ กบปรมาณ

ของ Vibrio spp. จากตวอยางน าบรเวณกระชงเพาะเลยงปลาพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนระหวางปรมาณของ V. parahaemolyticus กบคาความเคมและคาการน าไฟฟาในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ซงความสมพนธระหวางคาความเคมในน ากบปรมาณของ V. parahaemolyticus นนไดมรายงานการวจยของ Johnson et al. (2010) ทศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมกบแบคทเรยกอโรคในสกล Vibrio spp. บรเวณตอนเหนอของอาว แมกซโก พบความสมพนธระหวางคาความเคมกบปรมาณของ V. parahaemolyticus มความสมพนธเชงบวกหรอแปรผนตามกน โดยคาความเคมทตรวจพบอยในชวง 3-35 psu

5.2.3 ความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เคมและจลชววทยากบ

ปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว จากการตรวจพบชนดของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาวทพบมาก

ทสดไดแก V. cholerae คดเปนรอยละ 76.47 รองลงมาคอ V. alginolyticus คดเปนรอยละ 63.77 และ V. parahaemolyticus คดเปนรอยละ 51.16 ซงมรายงานการวจยของ Lee et al. (2010) ไดศกษาอบตการณของแบคทเรยในแหลงน าทเพาะเลยงปลากะพงขาว รฐตรงกาน ประเทศมาเลเซย พบวาในแหลงน าทเพาะเลยงปลากะพงขาวตรวจพบแบคทเรยในสกล Salmonella spp มากทสด รองลงมาคอ Vibrio spp., Pseudomonas spp., Escherichia coli., Aeromonas spp. และ Edwardsiella tarda ตามล าดบ ส าหรบการตรวจพบชนดของ Vibrio spp. จากปลากะพงขาวนนมรายงานการวจยของ รตนาภรณ ศรวบลย (2539) ไดศกษาแบคทเรยทเขาท าลายปลากะพงขาว โดยน าปลากะพงขาวทปวยเปนโรคและใกลตายมาตรวจหาชนดของแบคทเรยทเขาท าลายหรอท าใหเกดการตดเชอ จ านวน 39 ตวอยาง โดยส ารวจจากฟารมเลยงในจงหวดระยอง ชลบรและฉะเชงเทรา รวมทงจากสถานเลยงสตวน าเคมของสถาบนวทยาศาสตรทางทะเล แยกเชอจากเนอเยอตบ ไตและหวใจ ตลอดจนบรเวณบาดแผล พบเชอแบคทเรยทท าใหเกดโรคและอาการปวยของปลารวมทงหมดอยางนอย 8 สกลจากเชอทแยกทงหมดจ านวน 182 ไอโซเลท (isolates) ไดแก

107

V. alginoluticus, V.anguillarum, V.campbellii, V.cholerae, V.fluvialis l&ll, V.harveyi, V.metschnikovii, V.splendidus, V.vulnificus, Aeromonas sp., Hafnia sp., Haemophilus sp., Streptococcus sp., Edwardsiella sp., Pseudomonas sp., Plesiomonas sp. และ unidentified species โดยสวนใหญพบวาปลากะพงขาวทปวยและตายในทสดนน มกมสาเหตจากการตดเชอแบคทเรยหนงชนดหรอสองสามชนดขนไป นอกจากนยงมรายงานของ Sulumane et al. (2013) ไดศกษาการตดเชอ V. alginolyticus ในปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ของประเทศอนเดย โดยการเกบตวอยางบรเวณผวและเหงอกรวมทงอวยวะภายในของปลา ไดแก ตบ ไต มาม สมองและเสนเลอด ซงพบการตดเชอ V. alginolyticus บรเวณตบ ไตและมามของปลากะพงขาว และรายงานการวจยของ Sadok et al. (2013) ทศกษาความรนแรงของเชอ V. parahaemolyticus ทแยกไดจากปลากะพงขาวในชวงทมการแพรระบาดของโรคในปลา โดยการเกบตวอยางบรเวณผว ตบ มามและไต ซงพบการตดเชอ V. parahaemolyticus บรเวณผวและตบของปลา ส าหรบการศกษาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบปรมาณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาว พบวา ปรมาณของ V. alginolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาบโอดในน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ปรมาณของ V. cholerae มความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาความเคม คาการน าไฟฟาและคาความเปนกรดดาง อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) และปรมาณของ V. parahaemolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาออกซเจนละลายน า อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.01) ซงจากรายงานวจยของ Hormansdorfer et al. (2000) ไดกลาววา V. cholerae และ V. alginolyticus เปนชนดของแบคทเรยกอโรคทมการปนเปอนในแหลงน าทเพาะเลยงสตวน าและเปนสาเหตของการเกดโรคในปลาทะเล หอย และกง ส าหรบอบตการณของ V. parahaemolyticus ไดมรายงานการวจยของ Nithya et al. (2007) พบวา อบตการณของ V. parahaemolyticus สามารถตรวจพบไดในแหลงน าทะเลและแหลงน ากรอย เนองจาก V. parahaemolyticus เจรญไดในแหลงน าทมชวงของคาความเคมคอนขางกวาง และยงตรวจพบการปนเปอนในหอยและปลาทะเลทเพาะเลยงบรเวณรมฝง และจากการศกษาของ Martinez-Urtaza et al. (2008) ไดกลาววา สภาพแวดลอมในแหลงน าทท าการเพาะเลยงสตวน าเพอบรโภค (อณหภมของน า ความเคม ปรมาณออกซเจนละลายน า ปรมาณแพลงกตอนพช ความเปนกรดดาง ปรมาณแสง และปรมาณธาตอาหาร เชน ฟอสฟอรส ไนโตรเจน) สามารถเกดการเปลยนเปลยนแปลงและกอใหเกดแบคทเรยกอโรคในแหลงน านนได และการศกษาการเปลยนแปลงสภาพอากาศและฤดกาลทมอณหภมสงขนบรเวณชายฝงทะเลในทวปยโรปของ Caburlotto et al. (2008) ไดรายงานวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate change) อาจสงผลตอการเพมการแพรกระจายของแบคทเรยกอโรคในสกล Vibrio spp. ในแหลงน า

108

5.3 ผลการศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

จากการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. แตละชนดทตรวจพบจากตวอยางน าจ านวน 44 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 46 ไอโซเลท รวมทงหมด 90 ไอโซเลท พบวา V. alginolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท มผลไว (Sensitive) ตอยา cefotaxime, ciprofloxacin, norfloxacin, co-trimoxazole , gentamicin, rifampicin, nitrofurantoin และ chloramphenicol และพบวา V. alginolyticus มผลดอ (Resistant) ตอยา ampicillin จ านวน 24 ไอโซเลต ยา aztreomam จ านวน 2 ไอโซเลท และยา tetracycline จ านวน 1 ไอโซเลท ซงสอดคลองกบรายงานวจยของ Cristina et al. (2014) ทไดศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. ทแยกไดจากเขตเพาะเลยงสตวน าตาง ๆ ในทวปยโรป พบวา V. alginolyticus มผลดอตอยา aztreomam, ampicillin, tetracycline, streptomycin และ cefoxitin

V. cholerae จ านวน 30 ไอโซเลท มผลไวตอยา cefotaxime, cefoxitin, ciprofloxacin, norfloxacin, rifampicin, gentamicin, tetracycline และ chloramphenicol และพบวา V. cholerae มผลดอตอยา ampicillin จ านวน 3 ไอโซเลท aztreonam จ านวน 3 ไอโซแลท และ co-trimoxazole จ านวน 2 ไอโซเลท ซงสอดคลองกบรายงานวจยของ Francisca et al. (2014) ทไดศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ V. cholerae ทตรวจจากปากแมน าทางตอนเหนอของประเทศบราซล พบวา V. cholerae ทกไอโซเลททตรวจพบไวตอยา gentamicin, tetracycline, ciprofloxacin และ chloramphenicol

V. parahaemolyticus จ านวน 30 ไอโซเลท มผลไวตอยา cefotaxime, chloramphenicol, rifampicin, gentamicin, tetracycline และ nitrofurantoin และพบวา V. parahaemolyticus มผลดอ ตอยา ampicillin จ านวน 9 ไอโซเลท aztreomam จ านวน 6 ไอโลเลท co-trimoxazole จ านวน 2 ไอโซเลท ciprofloxacin จ านวน 1 ไอโซเลท norfloxacin จ านวน 1 ไอโซเลท และ tetracycline จ านวน 1 ไอโซเลท ซงสอดคลองกบรายงานของ Bhattacharya et al. (2000) ทศกษาการดอตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. ทแยกไดจากฟารมเลยงกง พบวา V. parahaemolyticus ไวตอยา nalidixic acid และ nitrofuratonin แตดอตอยา ampicillin

จากผลของความไวตอยาปฏชวนะ cefotaxime, chloramphenicol, rifampicin และ gentamicin ของ V. alginolyticus, V. cholerae และ V. parahaemolyticus ทง 90 ไอโซเลททน ามาทดสอบ เนองจากยา chloramphenicol และ gentamicin เปนยาในกลมทมกลไกในการยบย งการสงเคราะหโปรตนของแบคทเรย สวนยา rifampicin เปนยาในกลมทมกลไกในการยบย งการ

109

สงเคราะห RNA และยา cefotaxime เปนยาในกลม β-lactam ทมกลไกในการยบย งการสรางผนงเซลลของแบคทเรย (Pasqualina et al., 2011) สวนผลของการดอ (Resistant) ตอยาปฏชวนะ ampicillin ของ V. alginolyticus, V. cholerae และ V. parahaemolyticus จ านวน 36 ไอโซเลท และยา aztreomam จ านวน 11 ไอโซเลท ซงยาปฏชวนะทง 2 ชนดนอยในกลม β-lactam ทมกลไกในการยบย งการสรางผนงเซลลของแบคทเรยแตไมสามารถทจะออกฤทธไดเนองจากแบคทเรยมการสรางเอนไซมเบตา-แลคแทมเมส (Beta lactamase) ซงเปนกลไกทส าคญทสดเพราะเปนเอนไซมทแบคทเรยสรางขนมาเพอตอตานฤทธของยาปฏชวนะในกลมน (Renata et al., 2015) และไดมรายงานวจยของ Jun et al. (2012) ทตรวจหา beta-lactamase gene ทท าใหดอตอยา ampicillin จาก Vibrio spp. ในประเทศเกาหล โดยตรวจพบ beta-lactamase gene ใน V. alginolyticus จ านวน 3 ไอโซเลทจากทงหมด 36 ไอโซเลท ทแยกไดจากแหลงเพาะเลยงสตวน าบนเกาะโกเจ

มรายงานวจยของ Manfrin et al. (2009) ไดรายงานวาในประเทศอตาลนนมการอนญาตใหใชยาปฏชวนะ amoxicillin, flumequine, oxytetracycline, tetracycline และ sulfadiazine+ trimethoprim ในการควบคมโรคในสตวน า ส าหรบประเทศไทยมการใชยาปฏชวนะในการควบคมโรคสตวน าเชนกน ซงในอดตนยมใชเกลอ, Formalin, Copper sulphate ตอมาในป พ.ศ.2548 จงเรมใชยาปฏชวนะในการรกษาโรคตดเชอทเกดจากแบคทเรยโดยยากลมแรกทใช คอกลมยาซลฟา โดยยาซลฟาเมอราซน (Sulfamerazine) จดวาเปนยาปฏชวนะชนดแรกทมการแนะนาใหใชในสหรฐอเมรกา และไดรบการขนทะเบยนใหใชเปนยารกษาโรค Furunculosis ในสตวน า ในปจจบนการขนทะเบยนยาปฏชวนะทรกษาโรคในสตวน านนอยภายใตการควบคม ของสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข โดยยาทอนญาตใหใชในการเพาะเลยงสตวน าของประเทศไทย ตามประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท 303 พ.ศ.2550 มทงหมด 3 ชนด คอ

1). ยาในกลม Chlortetracycline, Oxytetracycline และ Tetracycline 2). ยา Deltamethrin 3). Flumequine ส าหรบยาทไมอนญาตใหใชในการเพาะเลยงสตวน าของประเทศไทย ตามประกาศ

กระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 299) พ.ศ. 2549 มทงหมด 3 ชนด คอ 1). Chloramphenicol 2). สารในกระบวนการสรางและสลายของกลมไนโตรฟวแรนส (Nitrofurans

metabolites) 3). มาลาไคต กรน (Malachite Green) และเกลอของสาร และสารในกระบวนการสราง

และสลาย (ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข, 2555)

110

ดงนน ผเพาะเลยงสตวน าจงควรใหนกวชาการประมงหรอผเชยวชาญวนจฉยโรคทเกดในสตวน าพรอมทงผเพาะเลยงสตวน าควรความรเรองยาทใชกอนการเลอกยาปฏชวนะมารกษาใหเหมาะสมกบโรคและควรมการจดการควบคมคณภาพน าทถกตองควบคไปดวย

5.4 ผลของอณหภมตอการเปลยนแปลงความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การ

สรางไบโอฟลมและการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชงบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง

5.4.1 ผลของอณหภมตอการเปลยนแปลงความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง จากการทดสอบความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงทอณหภมในการเจรญ

เทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส พบวา V. alginolyticus, V. parahaemolyticus และ V. cholerae มการสลายเมดเลอดแดงแบบสมบรณ (beta-hemolysis) สอดคลองกบรายงานของ Sabir et al. (2012) ไดศกษาลกษณะของ V. alginolyticus ทควบคมโดยยน trh ซงแยกไดจากสงแวดลอม พบวา สามารถยอยสลายเมดเลอดแดงแบบสมบรณ (beta-hemolysis) บนอาหารเลยงเชอ Wagatsuma blood agar นอกจากนยงมรายงานเกยวกบ V. parahaemolyticus ชนดทมความรนแรงกอโรคในคน ไดแก สายพนธ (serotype) O3:K6 ทท าใหเกดการระบาดทวโลก ซงเกดจากการรบประทานอาหารโดยเฉพาะอาหารทะเลทมการปนเปอนเชอดงกลาว ปจจยทกอใหเกดความรนแรงของเชอคอ มยน tdh ทสรางสารพษ Thermostable direct hemolysin (TDH) จดเปน pore-forming toxin ทสามารถยอยสลายเมดเลอดแดงแบบสมบรณ (beta-hemolysis) ท าใหเกดรบนเยอหมเซลลเมดเลอดแดงสงผลใหเซลลแตกและเกดความเปนพษตอเซลล (Satoshi et al., 2014) และ V. cholerae biotype El Tor ทมความทนทานตอสารเคมและทนอยในสงแวดลอมไดด สามารถสรางเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ทยอยสลายเมดเลอดแดงไดโดยมลกษณะการยอยสลายเมดเลอดแดงเปนแบบ beta-hemolysis เชนกน (นงลกษณ สวรรณพนจ และปรชา สวรรณพนจ, 2547) และเมอท าการวเคราะหผลของอณหภมตอการสลายเมดเลอดแดงของ Vibrio spp. ทง 90 ไอโซเลท ทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา อณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสลายเมดเลอดแดงของ V. alginolyticus, V. parahaemolyticus และ V. cholerae แตกตางกนดวย (p-value = 0.016, 0.000 และ 0.000) ตามล าดบ ซงมรายงานวจยของ Springer and Goebel (1980) ไดศกษาผลของอณหภมตอการสรางเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ของ Escherichia coli พบวา รอยละ 50 ของ E. coli ททดสอบสามารถสรางเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ไดสงสดทอณหภม 30 องศาเซลเซยส และรอยละ 25 ของ E. coli ททดสอบสามารถสราง

111

เอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ไดสงสดทอณหภม 20 และ 10 องศาเซลเซยส นอกจากนยงมรายงานวจยของ Siriporn (2000) ไดศกษาผลของอณหภมตอการสรางเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ของ V. parahaemolyticus โดยการเพาะเลยงเชอทอณหภมตางกน คอ 4, 10, 20, 25, 30, 35 และ 42 องศาเซลเซยส พบวา ทอณหภม 4 และ 10 องศาเซลเซยส V. parahaemolyticus สามารถผลตเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ไดหลงจากเจรญท 10 และ 12 ชวโมง ในขณะทอณหภมทสงขน คอ 20, 25, 30 และ 35 องศาเซลเซยส สามารถผลตเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ไดหลงจากเจรญท 6 และ 8 ชวโมง โดย V. parahaemolyticus สามารถผลตเอนไซมฮโมไลซน (Hemolysin) ไดสงสดทอณหภม 35 องศาเซลเซยส และต าสดทอณหภม 4, 10 และ 42 องศาเซลเซยส จากผลการทดลองดงกลาว จะเหนไดวา สตวน าทน ามาเปนอาหารนนหากมการปนเปอนของเชอและผานการใหความรอนไดไมเพยงพออาจท าใหเชออยในสภาวะทสามารถผลตเอนไซมฮโมไลซนกอใหเกดความรนแรงในโรคตดเชอทเกดจากอาหารเปนสอ (foodborne disease) ได

5.4.2 ผลของอณหภมตอการเปลยนแปลงความสามารถในการสรางไบโอฟลม จากผลการทดสอบความสามารถในการสรางไบโอฟลมทอณหภมในการเจรญเทากบ

28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ของ Vibrio spp. แตละสายพนธทตรวจพบจากตวอยางน าจ านวน 19 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 16 ไอโซเลท รวมทงหมด 35 ไอโซเลท โดยตรวจวดคาการดดกลนแสงท 24 ชวโมง และ 48 ชวโมง พบวา ทระยะการเจรญ 24 ชวโมง Vibrio spp. สามารถสรางไบโอฟลมไดดวาทระยะการเจรญ 48 ชวโมง สอดคลองกบรายงานวจยของ ด าเกง บณฑตอมร และสดสาย ตรวานช (2553) ไดศกษาแบคทเรยทมความสามารถในการสรางไบโอฟลมโดยคดแยกจากโรงงานอตสาหกรรมอาหารทะเลแชเยอกแขง พบแบคทเรยกลม Coliform และ Enterococci จ านวน 44 ไอโซเลท Listeria spp. จ านวน 8 ไอโซเลท Salmonella spp. จ านวน 19 ไอโซเลท Vibrio spp. จ านวน 15 ไอโซเลท และแบคทเรยทไมสามารถจ าแนกไดอก 261 ไอโซเลท เมอทดสอบความสามารถในการสรางฟลมชวภาพทระยะการเจรญตางกนคอ 24 และ 48 ชวโมง พบวา ทระยะการเจรญ 24 ชวโมง แบคทเรยสามารถสรางไบโอฟลมไดดกวาทระยะการเจรญ 48 ชวโมง ส าหรบแหลงน าทม Vibrio spp. สามารถสรางไบโอฟลมสง คอ น าบรเวณกระชงปลา โดยมคาการดดกลนแสงทอณหภมทง 3 ระดบ อยในชวง 1.22-1.68 และบรเวณเหงอกของปลากะพงขาวนนพบ Vibrio spp. ทสามารถสราง ไบโอฟลมสง โดยมคาการดดกลนแสงอยในชวง 0.57-1.37 เมอท าการวเคราะหผลของอณหภมทแตกตางกนคอ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ตอการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35

112

ไอโซเลท พบวา ทระยะเวลาการเจรญเดยวกน อณหภมทแตกตางกนทง 3 ระดบนนไมมผลตอการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลทททดสอบ (p-value = 0.857) มรายงานการประชมเกยวกบจลชววทยาดานอาหารระหวางประเทศ (International Commission on Microbiological Specifications for Foods) ในป 1990 กลาววา อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญและการสราง ไบโอฟลมของ V. parahaemolyticus คอ 37 องศาเซลเซยส ซงเทากบอณหภมในรางกายมนษยและอาจกอใหเกดความรนแรงไดในผทรบประทานอาหารทมการปนเปอน V. parahaemolyticus เขาสรางกาย มรายงานวจยของ Watnick and Kolter (1999) ไดอธบายการสรางไบโอฟลมของ V. cholerae ทม Flagella เปนโครงสรางทส าคญในการน าแบคทเรยมาสมผสกบพนผวและโปรตนของเยอหมเซลลชนนอก (outer membrane protein, ONPs) กมบทบาทในการชวยใหแบคทเรยมายดเกาะกบพนผวดวยเชนกน ซง V. cholerae จะผลตสารพอลเมอร (exopolymeric substances, EPS) ออกมา คอ Vibrio polysaccharide หรอ VPS ทชวยใหเสถยรภาพของการยดเกาะกบพนผวในระยะเรมตนดขนและยงชวยพฒนาโครงสรางของไบโอฟลมใหสมบรณ เนองจากมการศกษาพบวา V. cholerae สายพนธทไมสามารถผลต EPS จะไมสามารถสรางไบโอฟลมทมโครงสรางปกตได และมรายงานวจยของ Yildiz and Schoolnik (1999) ไดศกษาการสรางไบโอฟลมของ V. cholerae สายพนธทผลต EPS ไดนอย พบวา ลกษณะของไบโอฟลมทสรางนนบางมากและไมสมบรณ จะเหนไดวา Vibrio spp. ทแยกไดจากแหลงน าและปลากะพงขาวถอไดวาเปนตวอยางจากสงแวดลอม แบคทเรยจงจ าเปนตองสรางไบโอฟลมเพอการอยรอดไดในสงแวดลอมทมปจจย ตาง ๆ เชน อณหภม ความเคม ความเปนกรดดาง เปนตน ซงปจจยเหลานท าใหแบคทเรยเกดความเครยดหรอกดดน รวมทงการถกลาโดยโปรโตซวหรอแมแตพวกแบคเทอรโอฟาจทอยในสงแวดลอม (Huq et al. 2008)

5.4.3 ผลของอณหภมตอการสรางเอนไซม β-lactamase จากการทดสอบความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ทอณหภมในการ

เจรญเทากบ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ของ Vibrio spp. สายพนธทดอตอยาปฏชวนะในกลม β-lactam จากการทดสอบความไวตอยาปฏชวนะ ซงเปนไอโซเลทจากตวอยางน าจ านวน 14 ไอโซเลท และตวอยางปลากะพงขาวทเพาะเลยงในกระชง จ านวน 9 ไอโซเลท รวมทงหมด 23 ไอโซเลท พบวา ทอณหภม 28 และ 30 องศาเซลเซยส ม Vibrio spp. ทมความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ไดมากทสด (OD486 = 1.280 และ1.269) คอ V. parahaemolyticus ทแยกไดจากบรเวณเหงอกและครบของปลากะพงขาว ซงมรายงานของ Debell et al. (1978) ไดศกษาผลของคาความเปนกรด-ดางและอณหภมในการเจรญตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ

113

V. parahaemolyticus ทดอตอยา penicillin พบวา ทอณหภมในการเจรญแตกตางกน คอ 26, 28, 30, 32, 34, 36, 38 และ 40 องศาเซลเซยส V. parahaemolyticus มการสรางเอนไซม β-lactamase ไดสงทสดทอณหภม 36 องศาเซลเซยส ทชวงความเปนกรด-ดางระหวาง 6.5-7.0

นอกจากนไดท าการวเคราะหผลของอณหภมตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. ทง 23 ไอโซเลท ทางสถตโดยใช one way ANOVA ทระดบนยส าคญเทากบ 0.05 พบวา ทอณหภมในการเจรญตางกนมผลตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. แตกตางกนดวย (P-value = 0.002) สอดคลองกบรายงานวจยของ Cullmann and Dick (1990) ไดศกษาผลของอณหภมตอการสรางเอนไซม β-lactamaseในแบคทเรยแกรมลบรปทอน พบวา ทอณหภม 28 และ 32 องศาเซลเซยสแบคทเรยแกรมลบรปทอนททดสอบมการสรางเอนไซม β-lactamase ไดสงทสด และไมตรวจพบวามการสรางเอนไซม β-lactamase ทอณหภม 42 องศาเซลเซยส ซงความไวตอยาปฏชวนะในกลม beta-lactams ของแบคทเรยแกรมลบรปทอนนนจะขนอยกบอณหภมในการเจรญ หากอยในสงแวดลอมทมอณหภมสงมากกจะท าใหความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase ลดลง 5.2 สรปผลการวจย

การศกษาผลของปจจยสงแวดลอมตออบตการณของ Vibrio spp. บรเวณปากแมน า ประแสร จงหวดระยอง ตงแตเดอนมกราคม-เดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 โดยการตรวจวเคราะหคณภาพน าดานตาง ๆ การตรวจหาอบตการณของ Vibrio spp. จากตวอยางปลากะพงขาวทเลยงในกระชงและตวอยางน าทง 3 สถาน ไดแก รมฝงแมน า กลางแมน า กระชงเพาะเลยงปลา และหาความสมพนธระหวางปจจยสงแวดลอมตาง ๆ กบอบตการณของ Vibrio spp. พบวา ระดบคณภาพน าในแหลงน าผวดนของบรเวณปากแมน าประแสร จ.ระยอง นนผานเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงน าผวดนประเภทท 2 คอ แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภท แตสามารถน าไปใชประโยชนเพอการอปโภค การอนรกษสตวน าและการประมงชายฝงได โดยมคาความเปนกรดดางเฉลยอยท 7.6 อยในระดบด คาปรมาณออกซเจนละลายน า (DO) เฉลยอยท 4.54 mg/L อยในระดบพอใช คาบโอดเฉลยอยท 1.57 mg/L อยในระดบพอใช และคาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยเฉลยอยท 533 MPN/100 mL อยในระดบด อบตการณของ Vibrio spp. ทตรวจพบจากตวอยางน าทง 3 สถาน ไดแก V. cholerae, V. alginolyticus และ V. parahaemolyticus โดยสถานรมฝงแมน านนพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนระหวางปรมาณของ V. cholerae กบอณหภมในน า สถานกลางแมน าพบความสมพนธแบบแปรผกผนกนระหวางปรมาณของ V. cholerae กบคาความเคมในน า

114

คาการน าไฟฟา คาความเปนกรดดางและคาออกซเจนละลายน า และสถานกระชงเพาะเลยงปลาพบความสมพนธแบบแปรผนตามกนระหวางปรมาณของ V. parahaemolyticus กบคาความเคมและ คาการน าไฟฟาในน า ส าหรบอบตการณของ Vibrio spp. ทตรวจพบจากตวอยาง (specimen) บรเวณเหงอก ครบและไสปลากะพงขาวทเลยงในกระชง ไดแก V. cholerae, V. alginolyticus และ V. parahaemolyticus โดยปรมาณของ V. cholerae มความสมพนธแบบแปรผกผนกนกบคาความเคม คาการน าไฟฟาและคาความเปนกรดดางในน า ปรมาณของ V. alginolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาบโอดในน าและปรมาณของ V. parahaemolyticus มความสมพนธแบบแปรผนตามกนกบคาออกซเจนละลายน า จากนนไดศกษาความไวตอยาปฏชวนะของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและปลากะพงขาว พบวา V. alginolyticus, V. cholerae และ V. parahaemolyticus ทง 90 ไอโซเลททน ามาทดสอบมความไว (Sensitive) ตอยาปฏชวนะ cefotaxime, chloramphenicol, rifampicin และ gentamicin และดอ (Resistant) ตอยาปฏชวนะ ampicillin จ านวน 36 ไอโซเลท และ aztreomam จ านวน 11 ไอโซเลท และศกษาความรนแรงในการกอโรคของ Vibrio spp. บางไอโซเลททตรวจพบจากตวอยางน าและปลากะพงขาวโดยการทดสอบผลของอณหภมตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดง การสรางไบโอฟลมและการสรางเอนไซม β-lactamase พบวา อณหภมในการเจรญมผลตอความสามารถในการสลายเมดเลอดแดงของ Vibrio spp. (p-value = 0.016) โดยอณหภมในการเจรญท 35 องศาเซลเซยส V. alginolyticus สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญท 28 องศาเซลเซยส (p-value = 0.025) และ 30 องศาเซลเซยส (p-value = 0.048) ทอณหภมในการเจรญเทากบ 28 องศาเซลเซยส V. cholerae สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญเทากบ 30 และ 35 องศาเซลเซยส (p-value = 0.000) และทอณหภมในการเจรญเทากบ 28 องศาเซลเซยส V. parahaemolyticus สามารถสลายเมดเลอดแดงไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญเทากบ 30 และ 35 องศาเซลเซยส (p-value = 0.000) ส าหรบความสามารถในการสรางไบโอฟลมนน พบวา ทระยะเวลาการเจรญเดยวกน อณหภมในการเจรญทแตกตางกนคอ 28, 30 และ 35 องศาเซลเซยส ไมมผลตอการสรางไบโอฟลมของ Vibrio spp. ทง 35 ไอโซเลทททดสอบ (p-value = 0.857) และความสามารถในการสรางเอนไซม β-lactamase พบวา อณหภมในการเจรญมผลตอการสรางเอนไซม β-lactamase ของ Vibrio spp. (p-value = 0.002) โดยอณหภมในการเจรญท 28 องศาเซลเซยส Vibrio spp. จะสรางเอนไซม β-lactamaseไดแตกตางจากอณหภมในการเจรญท 30 และ 35

องศาเซลเซยส (p-value = 0.002 และ 0.018)

บรรณานกรม

กรมควบคมมลพษ. (2549). รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย 2549. กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. (2545). ความหลากหลายทางชวภาพของพนทลมน าประแสร. เขาถงไดจาก http://marinegiscenter.dmcr.go.th เครอขายลมน าประแสร. (2554). ขอมลทวไปเกยวกบประแสร. เขาถงไดจาก http://www.prasae.com ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข. (2555). ยาตานจลชพ (Antimicrobial agents). เขาถงไดจาก http://www.fisheries.go.th/quality จราพร จนทสทธ. (2550). การส ารวจแบคทเรยกลมวบรโอ (Vibrio spp.) ทกอโรคในน าทะเลและ หอยนางรมบรเวณปากแมน าทาแฉลบ จงหวดจนทบร. ปญหาพเศษ, สาขาเทคโนโลย ทางทะเล, คณะเทคโนโลยทางทะเล, มหาวทยาลยบรพา. ดวงพร คนธโชต. (2545). นเวศวทยาของจลนทรย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ด าเกง บณฑตอมร และสดสาย ตรวานช. (2553). การใช Micro-titer Plate ส าหรบคดแยกแบคทเรย ทมความสามารถในการสรางฟลมชวภาพจากแหลงทม ความเสยงสงของโรงงานอาหาร ทะเลแชเยอกแขง. ใน การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 48 (หนา 585-591). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นงลกษณ สวรรณพนจ และปรชา สวรรณพนจ. (2547). จลชววทยาทวไป (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นงลกษณ สวรรณพนจ. (2547). แบคทเรยทเกยวของกบโรค. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. บญญต สขศรงาม. (2534). จลชววทยาทวไป. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประภาศร ศรโสภรณ. (2538). โรคและพยาธของสตวน า. กรงเทพฯ: รวเขยว. เปยมศกด เมนะเศวต. (2536). แหลงน ากบปญหามลพษ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. พพฒน ศรเบจลกาณ และอรณลกษณ ลตนานนท. (2540). แบคทเรยวทยาคลนก. ขอนแกน: ภาควชาจลชววทยา, คณะเทคนคการแพทย, มหาวทยาลยขอนแกน. มนสน ตณฑเวศม. (2540). คมอวเคราะหคณภาพน า. กรงเทพฯ: ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม, คณะวศวกรรมศาสตร, จฬาลงกนณมหาวทยาลย.

116

มนวด หงสพฤกษ. (2532). สมทรศาสตรเคม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. รตนาภรณ ศรวบลย. (2539). แบคทเรยทเขาท าลายปลากระพงขาว (Lates calcalifer). งานวจย มหาวทยาลยบรพา. เขาถงไดจาก http://www.lib.buu.ac.th/buuir/research/node/1099 วรรณนสา เกตแกว. (2550). การศกษาหาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทมอยในน าและหอยนางรม บรเวณปากแมน าทาแฉลบ จงหวดจนทบร. ปญหาพเศษ, สาขาเทคโนโลยทาง ทะเล, คณะเทคโนโลยทางทะเล, มหาวทยาลยบรพา. วรานช หลาง. (2554). จลชววทยาสงแวดลอม (พมพครงท 2). นครปฐม: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน. ศรพรรณ สารนทร. (2550). จลชววทยาสงแวดลอม. กรงเทพฯ: โรงพมพ สามลดา. ศภยางค วรวฒคณชย. (2547). ภาวะตดเชอ Molecular Cellular and Clinical basis. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ศนยภมอากาศ ส านกพฒนาอตนยมวทยา กรมอตนยมวทยา. (2555). รายงานปรมาณน าฝนเฉลยใน พนทภาคตะวนออก ประจ าป พ.ศ. 2555. เขาถงไดจาก http://www.tmd.go.th ศนยประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. (2550). Claimate Change: การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. เขาถงไดจาก http://www.onep.gp.th/CDM/cmc.html สโมสรนสตคณะประมง. (2531). การเพาะเลยงปลากะพงขาว (หลกการและแนวปฏบต). กรงเทพฯ: ชองนนทร. สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคใต. (2542). ปลากะพงขาว. เขาถงไดจาก http://www.culture.nstru.ac.th สทธชย ตนธนะสฤษด. (2549). ความรเบองตนเกยวกบคณภาพน า. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อนกล บรณประทปรตน และเผชญโชค จนตเศรณ. (2555). การศกษาคณภาพน าทะเลบรเวณ ปากแมน าบางประกง พ.ศ 2545. วารสารวทยาศาสตรบรพา มหาวทยาลยบรพา, 17(2), 116-129. APHA. (1992). Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (18thed.). American Public Health Association, Washington, D.C. Banakar, V., Constantin de Magny, G., Jacobs, J., Murtugudde, R., Huq, A., Wood, R.J.,& Colwell, R.R. (2012). Temporal and spatial variability in the distribution of Vibrio vulnificus in the Chesapeake Bay: A Hindcast Study. Ecology and Health, 1-12.

117

Bhattacharya, M., Choudhury, P., & Kumar, R. (2000). Antibiotic- and metal-resistant strains of Vibrio parahaemolyticus isolated from shrimps. Microbial Drug Resistance, 6(2), 171-172. Blackwell, KD., & Oliver, JD. (2008). The ecology of Vibrio vulnificus, Vibrio cholerae, and

Vibrio parahaemolyticus in North Carolina estuaries. Journal of Microbiology, 46, 146-153.

Caburlotto, G., Ghidini, V., Gennari, M., Tafi, M. C., & Lleo, M. M. (2008). Isolation of a Vibrio parahaemolyticus pandemic strain from a marine water sample obtained in the northern Adriatic. Eurosurveillance, 13(11). Calbiochem. (2006). Nitrocefin Cat. No. 484400. Data sheet 484400. Review from http://www.nugizentrum.de/fileadmin/website_uni_ulm/nugi/Experimente/ Biochemie/Beta-Lactamase/Nitrocefin_Beschreibung.pdf Clinical and Laboratory Standards Institute. (2007). Performance standards for antimicrobial susceptibility tests; seventeenth informational supplement. M100-S17.Clinical and Laboratory Standards Institute, Wayne, Pa. Cristina, G.A., Jordi, R.H., & Anicet, R.B. (2014). Antimicrobial resistance and presence of the SXT mobile element in Vibrio spp. isolated from aquaculture facilties. New Micriobiologica, 37, 339-346. Cullmann,W., & Dick, W. (1990). Influence of temperature on beta-lactamase production and outer membrane proteins in gram-negative rods. Chemotherapy, 36(4), 277-286. DeBell, R.M., Hickey, T. M., & Uddin, D.E. (1978). Partial characterization of a beta-lactamase from Vibrio parahaemolyticus by a new automated micrioodometric technique. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 13, 165-169. Food and Drug Administration. (2000). Draft Risk Assessment on the Public Health Impact of Vibrio parahaemolyticus in Raw Molluscam Shellfish. Center for Food Safety and Applied Nutrition, Food and Drug Administration, Washington, D.C. Francisca, G.R.M., Soraya, S.N., & Oscarina, V.S. (2014). Detection of virulence genes in environmental strains of Vibrio cholerae from estuaries in Northeastern Brazil. Journal of the São Paulo Institute of Tropical Medicine, 56(5), 427-432.

118

Glecson, C., & Gray, N. (1997). The Coliform Index and Waterborne Disease. United Kingdom. London : E & FN Sons. Hervio-Heath, D., Colwell, RR., Derrien, A., Robert-Pillot, A., Fournier, JM., & Pommepuy M. (2002). Occurrence of pathogenic vibrios in coastal areas of France. Journal of Applied Microbiology, 92, 1123-1135. Hoadley, A.W., & Dulka, B.J. (1977). Bacterial lndicater Health. Hazards Associated with Water. American Society of Testing and Material. United States of America, New York. Hormansdorfer, S., Wentges, H., Neugebaur-Buchler, K., & Bauer, J. (2000). Isolation of Vibrio alginolyticus from seawater aquaria. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 203, 169-175. Huq, A., Whitehouse, CA., Grim, CJ., Alam, M., & Colwell, RR. (2008). Biofilms in water, its role and impact in human disease transmission. Current Opinion in Biotechnology, 19(3), 244-2447. ICMSF (International Commission on Microbiological Specifications for Foods). (1990). Microbial Ecology of Foods, Volume 2 : Food Commodities. New York: Academic Press. Jiang, SC., & Fu, W. (2001). Seasonal abundance and distribution of Vibrio cholerae in coastal

waters quantified by a 16S-23S intergenic spacer probe. Microbial Ecology, 42, 540-548.

Johnson, CN., Flowers, AR., Noriea, NF., Zimmerman, AM., Bowers, JC., DePaola, A., & Grimes, DJ. (2010). Relationships between environmental factors and pathogenic Vibrio spp. in the northern Gulf of Mexico. Applied and Environmental Microbiology, 76, 7076-7084.

Julie, D., Solen, L., Antonine, V., Jaufrey, C.,& Annick, D. (2010). Ecology of pathogenic and non-pathogenic V. parahaemolyticus on the French Atlantic coast. Effect of temperature, salinity, turbidity and chlorophyll. Environmental Microbiology, 12(4), 929-937.

119

Jun, L.J, Kim, J.H, Jin, J.W., & Jeong, H.D. (2012). Characterization of a new beta-lactamase gene from isolates of Vibrio spp. in Korea. Journal of Microbiology and Biotechnology, 22(4), 555-562. Kaper, J., Lockman, H., Colwell, R., & Joseph, S. (1979). Ecology, serology, and enterotoxin production of Vibrio cholerae in Chesapeake Bay. Applied and Environmental Microbiology, 37, 91-103. Lee, SW., Najiah, M., & Wendy, W. (2010). Bacterial flora from a healthy freshwater Asian sea bass (Lates calcarifer) fingeling hatchery with emphasis on their antimicrobial and heavy metal resistance pattern. Veterinarski arhiv, 80(3), 411-420. Manfrin, A., Bovo, G., Selli, L., & Ceschia, G. (2009). The use of vaccines and chemicals in Italy. The use of veterinary drugs and vaccines in Mediterranean aquaculture. Options mediterraneennes, 86, 35-39. Martinez-Urtaza, J., Lozano-Leon, A., Varala-Pet, J., Trinanes, J., Pazos, Y., & Garcia-Martin, O. (2008). Environmental determinants of the occurrence and distribution of V. parahaemolyticus in the rias of Galicia, Spain. Applied and Environmental Microbiology, 74(1), 265-274. Merritt, J.H., Kadouri, D. E.,& Toole, G.A. (2005). Growing and analysing static biofilm. Current Protocols in Microbiology. John Wiley & Sons. Motes, M.L., DePaolo, A., Cook, D.W., Veazey, J.E., Hunsucker, J.C., Garthright, W.E., Blodgett, R.J., & Chirtel, S.J. (1998). Influence of water temperature and salanity on Vibrio vulnificus in Northern Gulf and Atlantic Coast oyster (Crassostrea virginica). Environmental Microbiology, 64, 1459-1465. Nithya, Q.M., Porteen, K., & Pramanik, A.K. (2007). Studies on occurrence of V. parahemolyticus in fin fishes and shellfishes from different ecosystem of West Bengal. Livestock Research for Rural Development, 19(1). Noriega-Orozco, L., Acedo-Felix, E., Higuera-Ciapara, I., Jimenez-Flores, R.,& Cano, R. Pathogenic and nonpathogenic Vibrio species in aquaculture shrimp ponds. Revista latinoamericana de microbiology, 49(3-4), 60-67.

120

O'Toole, G. A., & Kolter, R. (1998). The initiation of biofilm formation in Pseudomonas fluorescens WCS365 proceeds via multiple, convergent signaling pathways: a genetic analysis. Molecular Microbiology, 28, 449-461. Parsons, T.R., Maita, Y.,& Lalli, C.M. (1984) A manual of chemical and biological methods for seawater analysis. Publisher: Pergamon Press. Great Britain. Pasqualina, L., Gabriella, C., Eleonora, M., Renata, Zaccone., & Santi, D. (2011). Susceptibility to antibiotics of Vibrio spp. and Photobacterium damsel ssp. piscicida strains isolated from Italian aquaculture farms. New Microbiologica, 34, 53-63. Prasanthan, V., Udayakumar, P., Sarathkumar, & Ouseph, P.P. (2010). Influence of abiotic environmental factor on the abundance and distribution of Vibrio species in coastal waters of Kerala, India. Indian Journal of Geo-Marine Sciences, 40(4), 587-592. Rahim, Z.,& Aziz, KMS. (1996). Factors affecting production of haemolysin by strains of Vibrio fluvialis. Journal of Diarrhoeal Diseases Research, 14(2), 113-116. Renata, A.C., Rayza, L.A., Oscarina, V.S., & Regine, H.S. (2015). Antibiotic-Resistant Vibrio spp. in Farmed Shrimp. BioMed Research International. Rhodes, M., Bhaskaran, H.,& Jacobs, J. (2013). Short-term variation in the abundance of Vibrio vulnificus and Vibrio parahaemolyticus in a Tidal Estuary. Journal of Marine Bioloogy & Oceanography, 2(2), 1-4. Roberts, T.A., Baird-Parker, A.C., & Tompkin, R.B. (1995). Microorganisms in foods, International Commission on Microbiological Specification for Food (ICMSF). London: Blackie Academic and Professional. Sabir, M., Ennaji, M.M., Bouchrif, B., & Cohen N.(2012). Characterization of V. alginolyticus Trh Positive From Mediterranean Environment of Tamouda Bay (Morocco). World Environment, 2, 76-80. Sadok, K., Faouzi, L., & Amina, B. (2013). Charcterization of Vibrio parahaemolyticus isolated from farmed sea bass (Dicentrarchus labrax) during disease outbreaks. International Aquatic Research, 5(13), 1-11.

121

Satoshi, F., Tomoaki, M., & Tetsuya, Y. (2014). Membrane Curvature Affects the Formation of α-Hemolysin Nanopores. ACS Chemical Biology, 10(7). Siriporn, S. (2000). Effect of Temperature and Cell Number on the Production of Hemolysin by V. parahaeolyticus. Kasetsart Journal Natural Science, 34, 248-253. Springer, W., & Goebel, W. (1980). Synthesis and secretion of hemolysin by Escherichia coli. Journal of Bacteriology, 144, 53-59. Stainer, E.E., & Adelbery, E.A. (1976). The Microbial World. United States of America. New Jersy: Prentice-Hall. Steve, J., Megan, S., Jennifer, M., Vaughn, C., & Cheryl, W. (2009). Incidence and abundance of pathogenic Vibrio species in the Great Bay Estuary, New Hampshire. In 7th International Conference on Molluscan Sellfish Safety, June 14-19,(pp. 1-10). Sulumane, R.K.S., Krupesha, S., Gaurav, Rathore., Dev, K.V., Narasimhulu, S., & Kuttickal, K.P. (2013). Vibrio alginolyticus infection in Asian sea bass (Lates calcarifer, Bloch) reared in open sea floating cages in India. Aquaculture Research, 44, 86-92. Volk, Wesley, A., & Wheeler, Margaret, F. (1988). Pathogens that enter the body via the digest teact. In Basic Microbiology (6thed.). New York: Harper & Row. Watnick, PI., & Kolter, R. (1999). Steps in the development of a Vibrio cholerae El Tor biofilm. Molecular Microbiology, 34(3), 586-595. Yildiz, F.H., & Schoolnik, G.K. (1999). Vibrio cholerae O1 El Tor: Identification of a gene cluster required for the rugose colony type, exopolysaccharide production, chlorine resistance, and biofilm formation. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 96(7), 4028-4033.

122

ภาคผนวก ก ขอมลการตรวจวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา จากตวอยางน าบรเวณปากแมน าประแสร จงหวดระยอง พ.ศ. 2555

ตารางภาคผนวก ก-1 คณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา (สถานรมฝงแมน า) ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด (mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

มกราคม

1 29.9 31.3 8.05 4.52 0.50 50.20 1,630 500

2 29.8 31.3 8.05 4.63 1.00 50.40 1,320 500 3 29.9 31.3 8.06 4.65 1.20 50.20 1,240 500

กมภาพนธ

1 29.5 30.8 8.05 5.34 0.50 51.70 110 170 2 29.4 30.8 8.08 5.58 0.50 51.60 70 170 3 29.3 30.9 8.08 5.23 0.50 51.50 35 170

มนาคม 1 31.2 22.3 7.47 3.06 2.40 38.60 25,800 2 2 31.2 22.2 7.49 3.12 2.20 39.50 9,140 2 3 31.2 22.2 7.49 3.05 2.30 39.60 12,470 2

เมษายน 1 32.2 20.8 7.20 3.24 2.30 38.20 12,600 1,600 2 32.3 20.8 7.27 3.23 2.30 38.10 4,660 900 3 32.3 20.8 7.37 3.21 2.30 38.20 7,200 900

123

124

ตารางภาคผนวก ก-1 ( ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

กรกฎาคม

1 30.6 4.3 7.74 6.33 2.60 39.5 12,100 1,600

2 30.6 4.3 7.73 6.23 2.70 39.5 7,700 1,600 3 30.6 4.5 7.75 6.40 2.80 38.8 9,100 1,600

สงหาคม

1 30.6 32.6 7.94 5.95 2.20 55.30 226 500 2 30.6 32.6 7.94 5.71 2.20 50.00 370 1,600 3 30.6 32.6 7.97 5.84 2.20 55.30 193 1,600

กนยายน 1 27.8 4.1 6.65 4.23 0.90 7.80 4,700 1,600 2 27.8 4.0 6.67 4.28 0.80 7.80 845 1,600 3 27.8 4.1 6.67 4.35 1.00 8.00 993 1,600

ตลาคม 1 31.7 23.0 7.53 3.95 2.30 42.20 1,050 1,600 2 31.7 23.0 7.53 4.20 2.30 42.10 753 1,600 3 31.7 22.8 7.53 4.18 2.30 42.30 516 1,600

124

125

ตารางภาคผนวก ก-1 ( ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม

(CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

พฤศจกายน

1 31.7 21.7 7.69 4.31 1.50 39.70 20,600 1,600

2 31.6 21.7 7.70 4.30 1.50 39.30 926 1,600 3 31.6 21.7 7.71 4.30 1.50 39.50 866 1,600

ธนวาคม

1 30.3 29.5 7.87 3.98 0.90 45.70 219,600 1,600 2 30.2 29.5 7.91 3.92 1.00 45.70 1,473 1,600 3 30.2 29.5 7.92 3.87 0.80 45.70 13,930 1,600

125

126

ตารางภาคผนวก ก-2 คณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา (สถานกลางแมน า) ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

มกราคม

1 28.9 31.3 8.15 5.39 0.80 50.80 450 2

2 28.9 31.3 8.11 5.43 0.80 49.70 310 2 3 28.9 31.3 8.12 5.65 0.80 50.20 365 2

กมภาพนธ

1 29.5 30.8 7.87 5.28 0.80 51.60 65 2 2 29.5 30.8 8.09 5.93 0.80 51.60 40 2 3 29.5 30.8 8.01 5.77 0.80 47.50 30 2

มนาคม 1 31.1 22.4 7.49 3.60 2.80 39.90 53,000 2 2 31.1 22.3 7.41 3.03 2.70 39.80 62,050 2 3 31.1 22.4 7.45 3.00 2.60 39.80 55,210 2

เมษายน 1 32.3 21.4 7.66 3.32 1.80 38.90 110 130 2 32.3 21.2 7.71 3.26 2.00 38.70 133 70 3 32.3 21.3 7.71 3.17 1.90 37.38 60 130

126

127

ตารางภาคผนวก ก-2 ( ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

กรกฎาคม

1 30.5 23.3 8.09 6.54 1.70 37.00 810 130

2 30.5 23.4 8.10 6.77 1.70 37.70 1,350 300 3 30.5 23.7 8.10 6.76 1.70 37.90 1,000 27

สงหาคม

1 30.7 32.1 8.09 6.13 1.50 54.80 160 2 2 30.7 32.1 8.09 5.74 1.40 54.80 13 4 3 30.7 32.1 8.09 5.71 1.60 54.80 40 2

กนยายน 1 28.3 2.2 6.60 4.31 2.00 21.70 616 1,600 2 28.3 3.0 6.61 4.32 2.20 21.30 4,460 1,600 3 28.3 3.0 6.65 4.27 2.40 17.90 983 1,600

ตลาคม 1 29.5 5.5 6.74 4.18 2.40 10.70 816 1,600 2 30.3 4.9 7.35 4.26 2.40 9.40 1,183 220 3 29.9 5.2 7.32 4.20 2.40 10.10 396 500

127

128

ตารางภาคผนวก ก-2 ( ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

พฤศจกายน

1 31.5 24.4 7.69 4.23 1.30 43.80 1,786 500

2 31.6 25.6 7.83 4.17 1.30 49.10 1,126 1,600 3 31.6 27.6 7.87 4.17 1.30 49.70 1,630 170

ธนวาคม

1 30.6 29.6 8.02 5.73 0.60 45.80 12,800 2 2 30.6 29.6 8.08 5.96 0.70 45.90 6,060 2 3 30.6 29.6 8.11 5.99 0.80 45.90 28,600 2

128

129

ตารางภาคผนวก ก-3 คณภาพน าทางกายภาพ เคม และจลชววทยา (สถานกระชงเพาะเลยงปลา) ตงแตเดอนมกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

มกราคม

1 29.6 31.2 8.05 4.51 0.40 50.90 513 2

2 29.5 31.2 8.08 4.27 0.40 50.80 421 2 3 29.6 31.2 8.08 4.47 0.40 46.30 486 2

กมภาพนธ

1 29.2 30.5 7.91 4.69 0.30 51.10 40 2 2 29.1 30.7 8.00 4.87 0.50 51.20 30 2 3 29.5 30.6 8.03 4.96 0.40 51.20 20 2

มนาคม 1 31.4 22.8 7.56 3.14 2.00 40.60 34,100 2 2 31.1 22.9 7.59 3.08 2.00 40.50 23,100 2 3 31.1 22.8 7.58 3.12 2.00 40.50 25,300 2

เมษายน 1 32.5 21.2 7.73 3.25 2.00 38.60 96 2 2 32.5 21.4 7.73 3.19 2.00 38.60 193 2 3 32.5 21.4 7.73 3.25 2.00 38.60 206 2

129

130

ตารางภาคผนวก ก-3 ( ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

กรกฎาคม

1 30.1 23.7 7.20 6.89 2.60 41.80 80,000 22

2 29.9 18.2 7.56 5.98 2.70 33.80 52,600 30 3 30.4 16.8 7.33 6.90 2.80 33.70 95,000 4

สงหาคม

1 30.5 31.6 7.46 5.13 1.50 53.70 40 2 2 30.5 31.8 7.86 5.04 1.50 54.10 33 2 3 30.5 31.9 7.86 4.96 1.50 54.20 60 2

กนยายน 1 28.0 10.1 6.30 3.89 0.70 16.50 1,106 1,600 2 28.0 9.9 6.45 3.64 0.70 16.50 1,293 500 3 28.0 9.9 6.52 3.58 0.70 16.60 4,330 1,600

ตลาคม 1 30.5 7.0 6.06 3.58 2.50 12.20 673 900 2 30.2 5.7 6.40 3.46 2.60 11.10 653 500 3 30.3 5.7 6.68 3.50 2.70 11.30 453 500

130

131

ตารางภาคผนวก ก-3 (ตอ)

เดอน

จดท

คณภาพน าทางกายภาพ คณภาพน าทางเคม คณภาพน าทางจลชววทยา อณหภม

(oC) ความเคม

(psu) pH ออกซเจนละลายน า

(mg/L) บโอด(mg/L)

การน าไฟฟา (µs/cm)

แบคทเรยรวม (CFU/mL)

โคลฟอรมแบคทเรย(MPN/100 mL)

พฤศจกายน

1 31.2 29.2 7.30 3.27 1.30 50.70 8,400 500

2 31.2 29.2 7.77 3.30 1.40 45.10 913 170 3 31.2 29.3 7.85 3.56 1.50 45.60 1,640 170

ธนวาคม

1 30.6 29.7 7.45 4.04 0.80 46.10 84,300 23 2 30.5 29.7 7.93 5.01 0.80 46.00 85,300 2 3 30.4 29.7 7.86 4.67 0.80 46.00 46,600 7

131

132

ภาคผนวก ข ขอมลปรมาณน าฝนและอณหภมบรรยากาศเฉลย

ในพนทภาคตะวนออก พ.ศ. 2555

133 ตารางภาคผนวก ข-1 ปรมาณน าฝนและอณหภมบรรยากาศเฉลยในพนทภาคตะวนออก พ.ศ. 2555 (ศนยภมอากาศ ส านกพฒนาอตนยมวทยา)

เดอน ปรมาณน าฝน

(มลลเมตร) อณหภมบรรยากาศ (องศาเซลเซยส)

มกราคม 45.70 27.20 กมภาพนธ 48.70 28.20 มนาคม 50.30 29.30 เมษายน 42.70 30.00 พฤษภาคม 260.60 29.30 มถนายน 228.20 29.00 กรกฎาคม 310.60 28.20 สงหาคม 201.70 28.40 กนยายน 513.00 27.50 ตลาคม 169.90 28.10 พฤศจกายน 159.10 28.00 ธนวาคม 11.80 28.10 คาเฉลย 170.19 28.44 คาต าสด-สงสด 11.80-513.00 27.20-30.00

ภาคผนวก ค มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน

135 ตารางภาคผนวก ค-1 มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน (กรมควบคมมลพษ, 2550)

คณภาพน า2/ หนวย

เกณฑก าหนดสงสด3/ ตามการแบง ประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน 1/

ประเภท 1

ประเภท 2

ประเภท 3

ประเภท 4

ประเภท5

ส กลน และรส (Coloir Odour and Taste)

- ธ ธ / ธ / ธ / -

อณหภม (Temperature) O ซ ธ ธ / ธ / ธ / - ความเปนกรดและดาง (pH) - ธ 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 - ออกซเจนละลาย (DO)3/ มก./ล.(mg/l) ธ 6.0 4.0 2.0 - บโอด (BOD) มก./ล.(mg/l) ธ 1.5 2.0 4.0 - แบคทเรยกลมโคลฟอรม (Total Coliform Bacteria)

เอม.พ.เอน/100มล. (MPN/100 ml)

ธ 5,000 20,000 - -

แบคทเรยกลมฟโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria)

เอม.พ.เอน/100มล. (MPN/100 ml)

ธ 1,000 4,000 - -

ไนเตรต (NO3) ในหนวยไนโตรเจน

มก./ล. (mg/l) ธ 5.0 5.0 5.0 -

แอมโมเนย (NH3) ในหนวยไนโตรเจน

มก./ล. (mg/l) ธ 0.5 0.5 0.5 -

ฟนอล (Phenols) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005 0.005 0.005 - ทองแดง (Cu) มก./ล. (mg/l) ธ 0.1 0.1 0.1 - นคเกล (Ni) มก./ล. (mg/l) ธ 0.1 0.1 0.1 - แมงกานส (Mn) มก./ล. (mg/l) ธ 1.0 1.0 1.0 - สงกะส (Zn) มก./ล. (mg/l) ธ 1.0 1.0 1.0 - แคดเมยม (Cd) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005*

0.05* 0.005* 0.05*

0.005* 0.05*

- -

โคเมยมชนดเฮกซาวาเลนท (Cr Hexavalent)

มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 -

ตะกว (Pb) มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 - ปรอททงหมด (Total Hg) มก./ล. (mg/l) ธ 0.002 0.002 0.002 - สารหน (As) มก./ล. (mg/l) ธ 0.01 0.01 0.01 - ไซยาไนด (Cyanide) มก./ล. (mg/l) ธ 0.005 0.005 0.005 -

136 ตารางภาคผนวก ค-1 (ตอ)

คณภาพน า2 หนวย

เกณฑก าหนดสงสด3 ตามการแบง ประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน 1

ประเภท 1

ประเภท 2

ประเภท 3

ประเภท 4

ประเภท 5

กมมนตภาพรงส (Radioactivity) - คารงสแอลฟา (Alpha) - คารงสเบตา (Beta)

เบเคอเรล/ล. เบเคอเรล/ล.

ธ ธ

0.1 1.0

0.1 1.0

สารฆาศตรพชและสตวชนดมคลอรนทงหมด (Total Organochlorine Pesticides)

มก./ล. (mg/l) ธ 0.05 0.05 0.05 -

ดดท (DDT) ไมโครกรม/ล. ธ 1.0 1.0 1.0 - บเอชซชนดแอลฟา (Alpha-BHC)

ไมโครกรม/ล. ธ 0.02 0.02 0.02 -

ดลดรน (Dieldrin) ไมโครกรม/ล. ธ 0.2 0.2 0.2 - อลดรน (Aldrin) ไมโครกรม/ล. ธ 0.1 0.1 0.1 - เฮปตาคลอรและเฮปตาคลอรอปอกไซด (Heptachlor & Heptachlor epoxide)

ไมโครกรม/ล. ธ 0.2 0.2 0.2 -

เอนดรน (Endrin) ไมโครกรม/ล. ธ ไมสามารถตรวจพบไดตามวธการตรวจสอบทก าหนด

-

หมายเหต 1 คอ การแบงประเภทแหลงน าผวดน ประเภทท 1 ไดแก แหลงน าทคณภาพน ามสภาพตามธรรมชาตโดยปราศจากน าทงจากกจกรรมทกประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ

(1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตกอน (2) การขยายพนธตามธรรมชาตของสงมชวตระดบพนฐาน (3) การอนรกษระบบนเวศนของแหลงน า

137 ประเภทท 2 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ (1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการ ปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

(2) การอนรกษสตวน า (3) การประมง (4) การวายน าและกฬาทางน า

ประเภทท 3 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ (1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

(2) การเกษตร ประเภทท 4 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอ (1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

(2) การอตสาหกรรม ประเภทท 5 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ การคมนาคม 2 คอ ก าหนดคามาตรฐานเฉพาะในแหลงน าประเภทท 2-4 ส าหรบแหลงน าประเภทท 1 ใหเปนไปตามธรรมชาต และแหลงน าประเภทท 5 ไมก าหนดคา 3 คอ คา DO เปนเกณฑมาตรฐานต าสด ธ เปนไปตามธรรมชาต ธ / อณหภมของน าจะตองไมสงกวาอณหภมตามธรรมชาต เกน 3 องศาเซลเซยส * น าทมความกระดางในรปของ CaCO3 ไมเกนกวา 100 มลลกรมตอลตร ** น าทมความกระดางในรปของ CaCO3 เกนกวา 100 มลลกรมตอลตร Oซ องศาเซลเซยส มก./ล. มลลกรมตอลตร มล. มลลลตร MPN เอม.พ.เอน หรอ Most Probable Number

ภาคผนวก ง อาหารเลยงเชอทใชในการทดลอง

139 1. Alkaline Peptone Water (APW)

Peptone 10 กรม Sodium chloride 5 กรม pH 8.4 ± 0.2 ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส

ละลายสวนผสมทงหมดใหเขากนในน ากลน 1000 มลลลตร แลวแบงใสหลอดขนาด 16x150 มลลลตร ปรมาตรหลอดละ 10 มลลลตร น าไปฆาเชอในหมอนงความดนไอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน15 ปอนดตอตารางนว เปนเวลา 15 นาท อาหารเลยงเชอทเตรยมไดจะมสเหลองอมน าตาล

2. Brilliant green lactose bile broth

Peptone 10 กรม Lactose 10 กรม Ox bile (Oxoid L15 หรอเทยบเทา) 20 กรม Brilliant green (1%) Distilled water 1 ลตร

ละลายเปบโตนและแลคโตสในน ากลน 500 มลลลตร ละลาย Ox bile ในน ากลน 200 มลลลตร ผสมสารละลายทงสองแลวเตมน ากลน 950 มลลลตร ลงไป ปรบคาความเปนกรด-เบสเปน 7.4 เตม 1% brilliant green ลงไปแลวปรบปรมาตรเปน 1 ลตร ดวยน ากลน บรรจลงในหลอดทดลองทมหลอดดกแกส ปดฝา แลวนงฆาเชอท 121 องซาเซลเซยส นาน 15 นาท

3. CHROMagar TM Vibrio

เปนอาหารเลยงเชอส าหรบการแยกและตรวจสอบเชอ V. parahaemolyticus V. vulnificus และ V. cholerae

ลกษณะโคโลนของ Vibrio spp. บนผวหนาอาหารเลยงเชอ CHROM agar V. parahaemolyticus โคโลนมสมวงแดง V. vulnificus / V.cholerae โคโลนมสฟาเขยว ถง สฟาเขยวขน V. alginolyticus โคโลนไมมส

140 4. (Lysine, Ornithine, Arginine) Decarboxylase medium Peptone 5 กรม Yeast extract 3 กรม Dextrose 1 กรม (Lysine, Ornithine, Arginine) 5 กรม Bromcresol purple 0.02 กรม

ปรบ pH 6.8 ± 0.2 ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส ส าหรบกรดอะมโน Ornithine น าสวนประกอบทงหมดละลายในน ากลน 1,000 มลลลตร ผสมใหเนออาหารละลาย

เปนเนอเดยวกน น าไปใสหลอดทดลองขนาด 13×100 มลลเมตร ปรมาตรหลอดละ 3 มลลลตร จากนนน าไปฆาเชอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนดตอตารางนว นาน 15 นาท

5. Motility test medium

Beef extract 3 กรม Pancreatic digest of gelatin 10 กรม Sodium chloride 5 กรม Agar 4 กรม น ากลน 1,000 มลลลตร

ละลายสวนผสมทงหมดใหเขากนในน ากลน 1,000 มลลลตร น าไปตมจนสวนผสมละลายเขากน น าไปฆาเชอดวยการ autoclave อณหภม 121 องศาเซลเซยส เปนเวลา 15 นาท วางใหเยนลงประมาณ 50 องศาเซลเซยส แลวน ามาแบงใสหลอดทดลองทปราศจากเชอปรมาตร 3 มลลลตร 6. Peptone water diluents หรอ 0.1% peptone water

Peptone 1 กรม Distilled water 1 ลตร ปรบคาความเปนกรด-เบสสดทายหลงจากผสมสารตาง ๆใหได 7.1± 0.2 ทอณหภม 25

องศาเซลเซยส น าไปฆาเชอท 121 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท

141 7. Thiosulfate Citrate Bile Salt sucrose (TCBS) agar

Peptone 10 กรม Yeast extract 5 กรม Sodium thiosulphatepentahydrate 10 กรม Trisodium citratedihydeate 10 กรม Bile salts 8 กรม Sucrose 20 กรม Sodium chloride 10 กรม Ferric citrate 1 กรม Bromthymol blue 0.04 กรม Thymol blue 0.04 กรม Agar 15 กรม ปรบคาความเปนกรด-เบสสดทายใหได 8.6± 0.2 ทอณหภม 25 องศาเซลเซยส

ชงสารอาหารตาง ๆ เตมน ากลนตามสดสวนปรมาณสาร จากนนใหความรอนและ คนใหสารละลายเปนเนอเดยวกน หามน าเขา autoclave รอใหเยนลง (ประมาณ 50 องสาเซลเซยส) เทใสจานหรอภาชนะทปราศจากเชอ อาหารทเตรยมไดมอายการใชงานไมเกน 4 สปดาห เมอเกบเขาตเยน 8. Triple sugar iron agar

Peptone 20 กรม Lactose 10 กรม Sucrose 10 กรม D-glucose 1 กรม Sodium chloride 5 กรม Sodium thiosulphatepentahydrate 0.2 กรม Di-ammonium iron (II) sulphatehexahydrate 0.2 กรม Phenol red (1%) 2.5 กรม Agar 13 กรม Distilled water 1 ลตร

142

ละลายขณะรอน ปรบคาความเปนกรด-เบสใหเทากบ 7.4 ± 0.2 แลวกรอกใสหลอดทดสอบปรมาตร 7 มลลลตร ฆาเชอท 121 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท เอยงหลอด (slant) ใหมความสงจากกนหลอด 3 เซนตเมตร 9. Tryptic soy agar (TSA)

Pancreatic digest of casein 15 กรม Papaic digest of soybean 5 กรม Sodium chloride 5 กรม Agar 15 กรม น ากลน 1,000 กรม

ละลายสวนผสมทงหมดดวยน ากลน 1,000 มลลลตร น าไปตมจนสวนผสมละลายเขากน แลวน าไปฆาเชอดวยการ autoclave อณหภม 121 องศาเซลเซยส เปนเวลา 15 นาท วางใหเยนลงประมาณ 50 องศาเซลเซยส แลวเทใสจานอาหารทปราศจากเชอ

10. Tryptic soy broth (TSB)

Pancreatic digest of casein 15 กรม Papaic digest of soybean 5 กรม Sodium chloride 5 กรม น ากลน 1,000 กรม

ละลายสวนผสมทงหมดดวยน ากลน 1,000 มลลลตร น าไปตงไฟออนๆจนสวนผสมละลายเขากน แลวน าไปฆาเชอดวยการ autoclave อณหภม 121 องศาเซลเซยส เปนเวลา 15 นาท แลวน ามาแบงใสหลอดทดลองทปราศจากเชอปรมาตร 3 มลลลตร

ภาคผนวก จ สารเคมทใชในการทดลอง

144 1. N, N, N, N-tetramethy-p-phenylenediamine (สบณฑต นมรตน, 2552) (C10H18Cl2N2) 1 กรม น ากลน 100 มลลลตร

ละลายสารนในน ากลนปรมาตร 100 มลลลตร ผสมทงหมดเขาดวยกนเกบในขวด สชา (หามถกแสง) 2. Phosphate buffer, 0.1 M Solution A

ละลาย potassium dihydrogen phosphate (KH2PO4) 13.6 กรม ในน ากลนปรบปรมาตรเปน 1 ลตร Solution B ละลาย disodium hydrogen phosphate heptahydrate (Na2HPO4.7H2O) ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

คาความเปนกรด-เบส ปรมาตรสารละลาย (มลลลตร)

Solution A Solution B 6.70 6.81 7.00 7.10 7.30 7.42

52 48 34 28 20 16

48 52 66 72 80 84

3. Manganess sulfate solution

ละลาย MnSO4.4H2O 480 กรม หรอ MnSO4.2H2O 400 กรม หรอ MnSO4.H2O 364 กรม ในน ากลน แลวเจอจางเปน 1 ลตร สารละลายนจะตองไมเกดสกบน าแปงเมอเตมสารละลาย Potassium iodide ในสภาพทเปนกรด

145

4. Alkali-iodide-azide reagent

ละลาย Sodium hydroxide (NaOH) 500 กรม และ Sodium iodide (NaI) 135 กรม (หรอ Potassium hydroxide (KOH) 700 กรม และ Potassium iodide (KI) 150 กรม) ในน ากลน และท าใหเจอจางเปน 1 ลตร และเตม Sodium azide (NaN3) 10 กรม (ซงละลายในน ากลน 40 มลลลตร) ลงในสารละลายดงกลาว 5. Starch indicator ละลายแปง (soluble starch) 16 กรม และกรด Salicylic 2 กรม เพอปองกนการเจรญของจลนทรยในน ารอน 1 ลตร ควรเตรยมสารละลายน าแปงกอนการวเคราะหทกเดอน 6. Standard 0.025 N sodium thiosulfate solution ละลาย Sodium thiosulfate pentahydrate (Na2S2O3.5H2O) 6.205 กรม และ Sodium hydroxide (NaOH) 0.4 กรม ในน ากลน แลวเจอจางเปน 1 ลตร ควรเตรยมใหมทก ๆ เดอน 7. Standard 0.025 N potassium dichromate solution

ละลาย K2Cr2O7 0.6129 กรม น ามาละลายในน ากลน ปรบปรมาตรจนครบ 500 มลลลตรกอนน า K2Cr2O7 มาใชควรน าเขาตอบท 130 องศาเซลเซยส ประมาณ 90 นาท และท าใหเยนใน dessicator และน ากลนทใชตองตมเดอดใหม ๆ และตงทงไวใหเยน (ปดฝาไวเพอปองกนการปนเปอน) เมอไดสารละลายแลวบรรจลงในขวดสชา

ภาคผนวก ฉ การทดสอบปฏกรยาทางชวเคมของเชอแบคทเรย

147 1. Alkaline Peptone Water (APW) (สบณฑต นมรตน, 2552)

Alkaline Peptone Water (APW) เปนอาหารเลยงเชอทใชเพมจ านวน Vibrio spp. จากตวอยางสงตรวจทางการแพทยหรอตวอยางจากสงแวดลอม เนองจาก Vibrio spp.ในตวอยางมปรมาณนอย จงตองใชอาหารเลยงเชอทเหมาะสมมาเพมจ านวนกอนทจะน าไปจดจ าแนกดวยอาหารเลยงเชอจ าเพาะ เชน TCBS agar ตอไป ซงอาหารเลยงเชอ APW มคณสมบตทเหมาะสม เพราะเปนอาหารเลยงเชอทมปรมาณโซเดยมคลอไรดสงและมคาความเปนกรด-ดางประมาณ 8.4 ซงจะสงเสรมการเจรญของ Vibrio spp.

การทดสอบ เพาะเชอจากตวอยางลงในอาหารเลยงเชอ บมทอณหภม 35 ± 2 องศาเซลเซยส

เปนเวลา 6-12 ชวโมง การอานผล

ผลบวก อาหารเลยงเชอขน ผลลบ อาหารเลยงเชอใส

2. Oxidase test (สบณฑต นมรตน, 2552)

เปนการทดสอบการผลตเอนไซม Cytochrome oxidase ของแบคทเรย ซงปกตแลวแบคทเรยกลมทเจรญในสภาวะทมออกซเจน (Aerobic bacteria) และแบคทเรยกลมทเจรญในสภาวะทมออกซเจนและไมมออกซเจน (Facultative anaerobic bacteria) จะมการหายใจโดยใชกระบวนการ Oxidative phosphorylation ซงอาศย Cytochrome ตาง ๆ เปนตวรบอเลกตรอน ท าใหไดน าเปนผลตภณฑสดทาย

ในการทดสอบการผลตเอนไซม Cytochrome oxidase จะตองใชสารรเอเจนตทไมมสคอ Tetramethyl- p -phenylene diamine dihydrochloride หรอ Dimethy- p -phenylene diamine dihydrochloride ถาแบคทเรยสามารถผลตเอนไซม Cytochrome oxidase จะท าใหสารทงสองชนดนถกออกซไดสกลายเปนสารประกอบทมสมวง เรยกวา Indophenol แบคทเรยทสามารถผลตเอนไซมชนดนได เชน แบคทเรยแกรมลบ รปทอน ไมหมกยอยน าตาลกลโคส (Glucose nonfermentative-Gram negative bacilli) เชน Pseudomonas, Alcaligenes แบคทเรยวงศวบรโอนาซอ เชน Vibrio, Aeromonas

148

การทดสอบ ใชไมจมฟนทผานการฆาเชอแลวเขยเชอทตองการทดสอบลงบนกระดาษกรอง

หยดน ายา Oxidase (N, N, N, N – tetramethy – p - phenylenediamine) ลงบนเชอ สงเกตการผลตเอนไซม Cytochrome oxidase ของแบคทเรย

การอานผล ผลบวก โคโลนจะเปลยนเปนสมวงเขม ผลลบ โคโลนจะไมเปลยนส

3. Decarboxylase test (Lysine, Ornithine, Arginine) (สบณฑต นมรตน, 2552)

แบคทเรยหลายชนดสามารถยอยสลายกรดอะมโน ใหเอมนและคารบอนไดออกไซต โดยทกรดอะมโน L-Lysine จะถกยอยดวยเอนไซม lysine decarboxylase ท าใหได cavarine ส าหรบกรดอะมโน L-Ornithine เมอถกยอยดวยเอนไซต Ornithine decarboxylase ท าใหได putrescine และเอนไซมทงสองชนดดงกลาวขางตน สามารถยอยสลาย L-arginine ท าใหได alkaline amine putrescine พรอมทงเอนไซม arginine decarboxylase และ arginine dihydrolase อาจท างานแยกกนหรอตอเนองกน

Decarboxylation เปนการทดสอบการผลตเอนไซต carboxylase ซงท าหนาทดงหม คารบอกซลออกจากโมเลกลของกรดอะมโน เอนไซมชนดนจะมความจ าเพาะเจาจงตอชนดของกรดอะมโน โดยผลตภณฑสดทายทเกดขนคอ เอมนและคารบอนไดออกไซด ซงมคณสมบตเปนดางสงผลใหอนดเคเตอรในอาหารเลยงเชอ คอ Bromcresol purple เปลยนเปนสมวง การยอยสลายกรดอะมโนเรมตนจากแบคทเรยทเจรญในอาหารเลยงเชอหมกยอยน าตาลกลโคสทมอยในอาหารท าใหเกดกรดอนทรยและเปลยนสอนดเคเตอรเปนสเหลอง เมออาหารเลยงเชอมสภาวะเปนกรดจงท าใหเอนไซมดคารบอกซเลสท างานไดด โดยจะยอยกรดอะมโนเกดเปนเอมนและคารบอนไดออกไซดดงทกลาวมาขางตน อาหารเลยงเชอจงเปลยนสกลบไปเปนสมวงเหมอนเดม ซงการทดสอบการยอยกรดอะมโนนนจะตองแบงอาหารเลยงเชอออกเปน 2 ชด โดยอาหารเลยงเชอมสวนผสมเหมอนกน ยกเวนกรดอะมโน เนองจากแบคทเรยในวงศเอนเทอโรแบคทเรยซอสามารถหมกยอยน าตาลในสภาวะทไมมออกซเจนได แตแบคทเรยบางชนดไมสามารถหมกยอยน าตาลในสภาวะทไมมออกซเจน แตสามารถเปลยนสอาหารเลยงเชอเปนสมวงได ทงนเกดจากปฏกรยา Oxidation deamination แบคทเรยจะยอยสลายโปรตนในอาหารเลยงเชอเกดเปนกรดอะมโน เอมน และคารบอนไดออกไซดซงมสภาวะเปนดาง เอนไซม decarboxylase มหลายชนดและแตละชนดจะมความจ าเพาะตอกรดอะมโนทแตกตางกน กรดอะมโนทนยมใชในการจดจ าแนกแบคทเรย

149 3 ชนดคอ Lysine Ornithine และ Arginine ซงมประโยชนแตกตางกน แตปฏกรยาในการทดสอบเหมอนกน

การทดสอบ เขยเชอทตองการทดสอบลงในอาหารเลยงเชอ ทงในหลอดทมกรดอะมโนและไมม

กรดอะมโน หยดพาราฟนทปราศจากเชอลงบนอาหารเลยงเชอประมาณ 1 มลลลตร บมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 18-24 ชวโมง

การอานผล ผลบวก หลอดควบคมเปนสเหลอง หลอดทมกรดอะมโนเปนสมวง ผลลบ หลอดควบคมเปนสเหลอง หลอดทมกรดอะมโนเปนสเหลอง

4. การทดสอบการเคลอนท (Motility test)

แบคทเรยทมแฟลจเจลลาจะเคลอนทได เชน E.coli, Salmonella สวนแบคทเรยทไมมแฟลกเจลลาจะไมเคลอนท ไดแก Klebsiella และ Shigella อาหารเลยงเชอทใชทดสอบการเคลอนทตองเปน Semisolid agar ซงม agar เพยง 0.4% ถา agar มมากกวานจะท าใหแบคทเรยเคลอนทไมได เนองจากอาหารแขงเกนไป โดยทวไปแบคทเรยสามารถเคลอนทไดดทอณหภม 35-37 องศาเซลเซยส การทดสอบการเคลอนทของแบคทเรยบนอาหารเลยงเชอ Motile medium จะตองสงเกตการณเคลอนทของแบคทเรยจะมลกษณะขนรวบรอย Stab 5. Triple sugar iron (TSI) agar (นนทนา, 2537)

อาหารเลยงเชอ TSI ใชในการจ าแนกชนดของแบคทเรยแกรมลบ รปรางทอนโดยใชความสามารถของแบคทเรยในการใชน าตาลกลโคส แลคโทส และซโคส ท าใหไดกรด และอาจใหกาซเปนผลผลตสดทาย นอกจากนน ยงเปนการทดสอบความสามารถของแบคทเรยในการใหไฮโดรเจนซลไฟด (H2S) ดวย

การทดสอบ เพาะเชอทตองการทดสอบ โดยการเขยเชอบนหนาวนของ TSI agar ใหทวและแทง

ปลายเขมทขดเชอในตอนแรกลงลกประมาณ 2 ใน 3 ของอาหารเลยงเชอจนถงกนหลอด บมไวทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 18-24 ชวโมง อานผล

150

การอานผล 1. ผลการหมกยอยน าตาลตาง ๆ

1.1 ถาแบคทเรยสามารถยอยน าตาลกลโคสอยางเดยว บนผววน (Slant) ทมสแดงสมซงเปนสของอาหารเลยงเชอ เปลยนเปนสแดงเขม (Alkaline หรอ K) สวนทกนหลอด (Butt) เปลยนจากสแดงสมเปนสเหลอง (acid หรอ A) หรออานผลวา K/A

1.2 ถาแบคทเรยสามารถหมกยอยน าตาลกลโคส และน าตาลแลคโตส หรอสามารถหมกยอยน าตาลกลโคสหรอรวมกบน าตาลซโครส หรอสามารถหมกยอยน าตาลทงสามชนด ทงบนผวและทกนของหลอดทมอาหารเลยงเชอเปลยนจากสแดง-สสมเปนเหลองทงหมด หรออานผลวา A/A

1.3 หากแบคทเรยไมสามารถใชน าตาลชนดใด ๆ เลย มอย 3 แบบ คอ N/N, K/N, K/K (N: ไมเกดการเปลยนสของอาหารเลยงเชอ K: เปลยนเปนสแดงเขม)

2. การเกดกาซ จะเหนเปนรอยแตก หรอสงเกตเหนฟองอากาศ 3. การเกดกาซไฮโดรเจนซลไฟด จะเหนสด าของตะกอน ฟอรรสซลไฟดอยทกน

หลอด 6. ความสามารถในการเจรญทความเขมขนของโซเดยมคลอไรดตาง ๆ

เปนการทดสอบเพอจดจ าแนก Vibrio spp.โดยอาศยความสามารถในการเจรญทความเขมขนของเกลอแตกตางกนออกไป

การเตรยมอาหารเลยงเชอ อาหารเลยงเชอทใชทดสอบ คอ Tryptone water มสวนประกอบ ดงน

Tryptone 1 กรม Sodium chloride (เตมตามความเขมขนทตองการทดสอบ) เชน 0%, 3%, 6%, 8%, 10%

น าสวนผสมทงหมดละลายในน ากลน 100 มลลลตร ผสมใหเนออาหารละลายเปนเนอเดยวกน ถายใสหลอด 13 × 100 มลลลตร ปรมาตรหลอดละ 3 มลลลตร ปรมาตรหลอดละ 3 มลลลตร จากนนน าไปฆาเชอทอณหภม 121 องศาเซลเซยส ความดน 15 ปอนดตอตารางนว เปนเวลา 15 นาท

การอานผล ผลบวก อาหารเลยงเชอขน เนองจากเชอสามารถเจรญได ผลลบ อาหารเลยงเชอใส (ไมมการเปลยนแปลง)

ภาคผนวก ช คา MPN ของตวอยาง โดยทดสอบทระดบความเจอจางละ 5 หลอด

152

ตารางภาคผนวก ช-1 คา MPN ของตวอยาง โดยทดสอบทระดบความเจอจางละ 5 หลอด (Kiss, 1984)

จ านวนหลอดทใหผลบวก คา MPNตอ

100 mL

จ านวนหลอดทใหผลบวก คา MPNตอ

100 mL 1st

dilution 2nd

dilution 3th

dilution 1st

dilution 2nd

dilution 3th

dilution

0 0 0 ‹ 2 4 2 1 26 0 0 1 2 4 3 0 27 0 1 0 2 4 3 1 33 0 2 0 4 4 4 0 34 1 0 0 2 5 0 0 23 1 0 1 4 5 0 1 31 1 1 0 4 5 0 2 43 1 1 1 6 5 1 0 33 1 2 0 6 5 1 2 46 2 0 0 5 5 1 2 63 2 0 1 7 5 2 0 49 2 1 0 7 5 2 1 70 2 1 1 9 5 2 2 94 2 2 0 9 5 3 0 79 2 3 0 12 5 3 1 110 3 0 0 8 5 3 2 140 3 0 1 11 5 3 3 180 3 1 0 11 5 4 0 130 3 1 1 14 5 4 1 170 3 2 0 14 5 4 2 220 3 2 1 17 5 4 3 280 3 3 0 17 5 4 4 350 4 0 0 13 5 5 0 240 4 0 1 17 5 5 1 350 4 1 0 17 5 5 2 540 4 1 1 21 5 5 3 920 4 1 2 26 5 5 4 1600 4 2 0 22 5 5 5 > 2400

ภาคผนวก ซ คามาตรฐานขนาดเสนผานศนยกลางของ Inhibition zone ของชนดและความเขมขน

ของยาปฏชวนะทใชในการทดสอบ

154 ตารางท ซ-1 คามาตรฐานขนาดเสนผานศนยกลางของ Inhibition zone ของชนดและความเขมขน ของยาปฏชวนะทใชในการทดสอบ

ยาปฏชวนะ ความเขมขน เสนผานศนยกลาง (Zone diameter) (มลลเมตร)

และการแปรผล Resistant Intermediate Sensitivity

ampicillin (AMP) 10 µg ≤ 13 14-16 ≥ 17 chloramphenicol (C) 30 µg ≤ 12 13-17 ≥ 18 norfloxacin (NOR) 10 µg ≤ 12 13-16 ≥ 17 trimethoprim-sulfamethoxazole (SXT)

1.25/23.75 µg

≤ 10 11-15 ≥ 16

tetracycline (TE) 30 µg ≤ 11 12-14 ≥ 15 aztreomam (ATM) 30 µg ≤ 15 16-21 ≥ 22

cefotaxime (CTX) 30 µg ≤ 14 15-22 ≥ 23

cefoxitin (FOX) 30 µg ≤ 14 15-17 ≥ 18

ciprofloxacin (CIP) 5 µg ≤ 15 16-20 ≥ 21 nitrofurantoin (F) 300 µg ≤ 14 15-16 ≥ 17 rifampicin (RD) 30 µg ≤ 16 17-19 ≥ 20 gentamicin (GM) 10 µg ≤ 12 13-14 ≥ 15 tetracycline (TE) 30 µg ≤ 11 12-14 ≥ 15 (Clinical and Laboratory Standard Institute, 2007)

155

ประวตยอของผวจย

ชอ-สกล นางสาวสณฐฐา วงวอน วน เดอน ป 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2530 สถานทเกด จงหวดลพบร สถานทอยปจจบน บานเลขท 1/2 หมท 4 ต าบลตนโพธ อ าเภอเมอง จงหวดสงหบร ประวตการท างาน

พ.ศ. 2555-2557 อาจารยพเศษ โปรแกรมเนนความสามารถทาง วทยาศาสตรและคณตศาสตร (SAM) โรงเรยนสาธต “พบลบ าเพญ” มหาวทยาลยบรพา ประวตการศกษา

พ.ศ. 2553 วทยาศาสตรบณฑต (จลชววทยา) มหาวทยาลยบรพา พ.ศ. 2558 วทยาศาสตรมหาบณฑต (วทยาศาสตรชวภาพ) มหาวทยาลยบรพา

รางวลและผลงานทางวชาการ

พ.ศ. 2556 ไดรบรางวลรองชนะเลศอนดบท 2 ประเภทงานวจย ดเดน ในหวขอ ผลกระทบของสภาพภมอากาศตอ การเปลยนแปลงของปจจยสงแวดลอม บรเวณปากน า ประแสร จ.ระยอง ในงานประชมวชาการ ประจ าป 2556 ณ สถาบนวจยจฬาภรณ

สณฐฐา วงวอน, กาญจนา หรมเพง และนภาพร เลยดประถม. (2557). การศกษาความสมพนธระหวาง ปจจยสงแวดลอมตอปรมาณแบคทเรยในกลมโคลฟอรม แบคทเรย บรเวณปากน าประแสร จ.ระยอง. ใน การประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ครงท 15 วนท 28 มนาคม พ.ศ. 2557 (หนา 725-733). ขอนแกน.