128
This presentation designed and prepared by Dan Aga “Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi Tu’ufa’atasi o Amerika Samoa Iuni 19-23, 2005 Fale’ula o Fatua’iupu o le Gagana Samoa

“Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

“Fai sou Sao

mo lau Gagana”

Fono Fa’aletausaga lona OnoKolisi Tu’ufa’atasi o Amerika Samoa

Iuni 19-23, 2005

Fale’ula o Fatua’iupu o le Gagana Samoa

Page 2: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Su’esu’ega Lautele

i le Tulaga

o le Gagana Samoa

i Amerika Samoa 2000ma ni isi manatu fou i le 2005

Folasaga:

Dr. Daniel F. Aga

Kolisi Tu’ufa’atasi

o Amerika Samoa

Page 3: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ta‟ita‟i: Muliaumaseali‟i Ripine

Su‟esu‟e: D. F. Mageo Aga

SPSS: Lanuola Asifoa-Palepua

Consultant:

Seuamuli M. Fiamalua

Page 4: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Talafa’asolopitoContext of 2000

Prologue

Page 5: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

2000: Lepapaigalagala,

2001: Lalomalava, Savaii

1999: FatuoAiga “Ia Ola ma Oa le Gagana”

2005: “Fai sou Sao mo lau Gagana”

2002:

Aotearoa

FAGASA

2003: Carson, CA: FOASILA

“O le Muia’a e fusia ai le Aiga

-- o le Gagana”

2004: EW Center, UH

“O lau Gagana o lou Maluapapa”

2005: faaopoopo le Itulagi

O Amerika Matu I Sisifo

Page 6: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 7: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 8: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

State of the Samoan

Language in 2000

Tulaga o le Gagana Samoa

i Amerika Samoa 2000

Circa 1974

Page 9: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Vaega I:

Tu‟ufa‟atasiga

o le Sailiiliga

Research Design

Page 10: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

National Maori Language Survey

$1 miliona NZ

Page 11: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

AutuPurpose

• O le fa’ata’atia lea o se laina ta’oto i le

tulaga o lo’o iai le gagana Samoa

• To establish baseline information on the state of

the Samoan language

Page 12: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Lu’itau: Modernization, Globalization, homogenization

Page 13: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le Fa‟afitauliStatement of Problem

Ua a‟afia ai le lalolagi atoaLanguage loss is a global phenomenon

--Aofa‟i o gagana i le lalolagi

--Aofa‟i o gagana ua ono lamatia

--Aofa‟i o gagana o le a mou atuDr. Michael Krauss: Society for the study of the Indigenous Languages of

the Americas; Director - Alaska Native Language Center at the University of Alaska

Page 14: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Pe i‟u ina tafea i le auau o peau

la tatou gagana?Will the Samoan language one day be lost?

Page 15: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le a le tulaga o iai le gagana Samoa?What is the state of the Samoan language?

Extinct Endangered Stable Healthy

Mou Lamatia Mautu Malosi

70% 85%

Page 16: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

6 Itu eseese o le Su‟esu‟egaResearch Variables

• Aofa‟iga Mass

• A‟oa‟oina Acquisition

• Atamai Proficiency

• Malae e Tautala ai Oral Domains

• Malae e Tusitusi ai Written Domains

• Lagona Fa‟aalia Attitudes

Page 17: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ua saili tali o lenei fesili i ni

metotia e masani ona fa‟aaoga

e tagata su‟esu‟e.

Answers to the research question

were sought using generally accepted

research methods.

Page 18: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

MetotiaMethodology

• Community Advisory Committee

• 1000+ questionnaires across demographics

• 500+ Multiple-choice Proficiency

Assessments

• 8 Focus Groups across literacy domains

• Comprehensive documents review

• Public Hearings

Page 19: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #1: Aofa’igaMass

• Ia maua le faitau aofa‟i o tagata o tautala i

le gagana Samoa.

To determine the number of Samoan language speakers

Page 20: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #2: A’oa’oinaAcquisition

• Ia su‟esu‟eina pe fa‟apefea ona iloa ma

a‟oa‟oina le gagana.

To explore how Samoans acquired their language skills.

Page 21: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #3: AtamaiProficiency

• Ia su‟esu‟eina le tulaga o le atamai o tagata

Samoa i le gagana.

To examine the proficiency of Samoans in speaking,

listening, reading, and writing the language.

Page 22: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #4: Malae e Tautala aiLiteracy Domains (Spoken)

• Ia su‟esu‟eina le tele o taimi e tautala ai i le

gagana i malae eseese.

To identify how often the language is spoken

across literacy domains.

Page 23: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #5: Malae e Tusitusi aiLiteracy Domains (Written)

• Ia mafai ona iloa le tulaga ua o‟o iai le

fa‟amautuina o le gagana i tusitusiga.

To determine the extent to which Samoan has been

stabilized in written texts and strengthened with

adequate resources and educational programs.

Page 24: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #6: Lagona Fa’aaliaAttitudes

• Ia iloa ni isi o lagona po o uiga va‟aaia aga‟i

i le gagana Samoa.

To reveal some of the attitudes toward the

Samoan language.

Page 25: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Vaega II:

Tali, Auiliiliga,

& Fetufaa‟iga

Findings, Analysis, & Discussion

Page 26: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #1: Aofa’igaMass

• Ia maua le faitau aofa‟i o tagata o tautala i

le gagana Samoa.

To determine the number of

Samoan language speakers

Page 27: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aofa‟iga e tautala i le gagana

1,052 na fa‟atumu pepa

1,020 na tali “Ioe”

97%

Page 28: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aofa‟iga i Amerika SamoaRelative Mass

1900……6,000

2000……58,000

92% o tagata Samoa (1995 ASG DOC)

13% o tagata Hawaii (2000 US Census)

Page 29: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le a le tulaga o iai le gagana Samoa?What is the state of the Samoan language?

Extinct Endangered Stable Strong

Mou Lamatia Mautu Malosi

97%

Page 30: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aofa‟iga e tautala i le gagana

91,000 Samoan (one race alone) 1

133,000 Samoan alone or in

combination with other races2.

-- August 2003, U.S. Census Bureau

Page 31: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aofa‟iga e tautala i le gagana

2001 115,000

67 percent of Samoan people

(with a language) were

able to hold an everyday

conversation in Samoan

-- Samoan Population in New Zealand, 1991–2001

Source: Statistics New Zealand

Page 32: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Su‟esu‟e atili(Breton)

• Pe to‟afia le aofa‟i o tupulaga talavou ma

tamaiti o tautala i le gagana?

• How many young people are speaking the

language?

Page 33: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #2: A’oa’oinaAcquisition

• Ia su‟esu‟eina pe fa‟apefea ona iloa ma

a‟oa‟oina le gagana.

To explore how Samoans acquired their language skills.

Page 34: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 35: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 36: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 37: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 38: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aoga Samoa

EFKAS

Pava’ia’i

Page 39: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Faafetai tele

Rev. Eteuati & Mrs. Lepeti Toma

NumeraAngle ageli

Acute ma’ai

Obtuse matatupa

Right ivasefulu

Page 40: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sa iai se taimi na motusia ai lau fa‟aSamoa?Ever stop speaking Samoan?

• Ioe 44.1%

• Leai 54.2%

0

10

20

30

40

50

60

Ioe lea i

Page 41: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Afai e ioe, o le a le umi sa e tautala

ai i le gagana ese?If yes, how long?

• 6 masina 19.6

• 1-5 tausaga 15.4

• 5 i luga 14.5

0

5

10

15

20

25

6 m asina 1-5 tausag a 5 i luga

Page 42: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #3: AtamaiProficiency

• Ia su‟esu‟eina le tulaga o le atamai o tagata

Samoa i le gagana.

To examine the proficiency of Samoans in speaking,

listening, reading, and writing the language.

Page 43: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ituaiga atamai?What is meant by proficiency?

• Mai le Aiga & Afioaga i le Potuaoga

• From the Family & Village to the Classroom

Page 44: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ituaiga GaganaLevels of Usage

I. Socially Acceptable

A. Formal

1. Sacred

2. Secular

a. expository prose

b. poetry

II. Socially Unacceptable

B. Informal

Page 45: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

• Fa‟atusa (Model):

Grammar & Usage 40 fs.

Vocabulary 10 fs.

Reading Comp. 15 fs.

• Filifiliga (Sampling):

Kolisi 18 i le 21 tausaga

A‟oga Maualuga V9 -- 14 V12 -- 17 tsg.

A‟oga Tulaga Muamua V4 -- 10 V6 --12 tsg.

• Umi (Duration): 1 itula ae 65 fesili

• Au’iliiliga: (Analysis: item-by-item cross tabulation

using statistical software program SPSS)

Page 46: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le ta‟avale lena ___ Simi.A'oga

Leone Faga'itua ASCC Total

e e 23 4 1 28

8.2% 1.8% 4.2% 5.3%

ia ia 25 2 27

8.9% 0.9% 5.1%

I i 1 3 4

0.4% 1.3% 0.8%

a a 233 216 23 472

82.6% 96.0% 95.8% 88.9%

Total Total 282 225 24 531

100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

Page 47: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le ta‟avale lena ___ Simi.A'oga

Leone Faga'itua ASCC Total

e 23 4 1 28

8.2% 1.8% 4.2% 5.3%

ia 25 2 27

8.9% 0.9% 5.1%

I 1 3 4

0.4% 1.3% 0.8%

a 233 216 23 472

82.6% 96.0% 95.8% 88.9%

Total 282 225 24 531

100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

Page 48: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Masalo ___ „ou le aoga taeao.A'oga

Leone Faga'itua ASCC Total

ua Count 82 11 1 94

% w/in School 41.3% 5.0% 4.2% 17.9%

sa Count 42 3 45

% w/in School 14.9% 1.4% 8.6%

o lo o Count 9 4 13

% w/in School 3.2% 1.8% 2.5%

o le 'a Count 147 203 23 373

% w/in School 52.3% 91.9% 95.8% 70.9%

12 Count 1 1

% w/in School 0.4% 0.2%

Total Count 281 221 24 526

% w/in School 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

Page 49: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Masalo ___ „ou le a‟oga taeao.Vasega

4 6 8 9 12 Total

ua Count 33 30 19 4 7 93

% w/in School 41.3% 30.6% 18.4% 3.7% 6.3% 18.6%

sa Count 20 14 8 2 1 45

% w/in School 25.0% 14.3% 7.8% 1.9% 0.9% 9.0%

o lo o Count 7 2 3 1 13

% w/in School 8.8% 2.0% 2.8% 0.9% 2.6%

o le 'a Count 20 51 76 99 103 349

% w/in School 25.0% 52.0% 73.8% 91.7% 92.0% 69.7%

12 Count 1 1

% w/in School 1.0% 0.2%

Total Count 80 98 103 108 112 501

% w/in School 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

Page 50: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Faavae i Mo‟omia a TamaitiStudent-Based Curriculum Development

Item-by-item analysis helps to identify where proficiency

is strong and where it is not. It tells us at what grade levels problems

seem to be occurring. With this information, curriculum can be

developed according to the students‟ learning needs in the Samoan

language.

O le a mafai i lenei ituaiga iloiloga ona iloa le tulaga

o lo‟o iai le atamai o alo ma fanau. E iloa tonu lava le vasega

o iai le fa‟aletonu. E fesoasoani fo‟i ia „i latou o tu‟ufaatasia

Ta‟iala o le Gagana Samoa aua o le faavae ai a‟oa‟oga o lo‟o

mo‟omia e alo ma fanau.

Page 51: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #4: Malae e Tautala aiLiteracy Domains (Spoken)

• Ia mafai ona iloa po o le a le tele o taimi e

tautala ai i le gagana i malae eseese.

To identify how often the language is spoken

across various literacy domains.

Page 52: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

“Malae”Literacy Domains (Spoken)

Si‟omaga Language Environment

Itula Occasion

Nofoaga Locale or location

Setting

• Sa fa‟asa muamua Restrictive policies

Page 53: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Malae e Tautala aiLiteracy Domains (Spoken)

• Nu‟u Village

• Lotu/Ekalesia Church

• Aiga Home

• Galuega Workplace

• Aoga School

• Ta‟aloga Sports

Page 54: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 55: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 56: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tatalaga o le lagi

Page 57: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

ItuMalo a Sua & le Vaifanua

Page 58: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aiga o Sa

Mulitauaopele

Page 59: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 60: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 61: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le tele o le taimi e tautala fa‟aSamoa ai How often Samoan is used

0

20

40

60

80

10 0

12 0

Nu'u Lo tu Aiga Galue ga Aoga

• Nu'u 95.5%

• Lotu 89.5%

• Aiga 67%

• Galuega 45.3%

• Aoga 38%

Page 62: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fetufaa‟iga Fa‟apitoaFocus Groups

• O se taofi ua fa‟aaoga tele e ekalesia

fou le gagana Peretania.

• A concern about the new churches use of

English.

Page 63: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le tele o le taimi e te tautala fa‟aSamoa ai? How often do you speak Samoan?

• Samoa 69.4%

• & Igilisi 15.9%

• Igilisi 12.9%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Sam oa S&I I

Page 64: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #5: Malae e Tusitusi aiLiteracy Domains (Written)

• Ia mafai ona iloa le tulaga ua o‟o iai le

fa‟amautuina o le gagana i tusitusiga.

To determine the extent to which Samoan has been

stabilized in written (and electronic) texts.

Page 65: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Suiga Taua o le Gagana –

mai le tu‟ugutu i le

faumauina i pepa

“Among the important factors ... in the

preservation of languages is the degree to

which it has become stabilized in a living

literature.”

(Keesing, Felix M. 1932. Language Changes in Relation to

Native Education in Samoa. The Mid-Pacific Magazine. Member of

Research Staff, Institute of Pacific Relations.)

Page 66: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Oloa tau le GaganaLanguage Resources

Galuega o le Ofisa

Fa‟afoe

Duties of the

Secretariat

Website

www.ascc.as

Page 67: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 68: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Si‟omaga o Tusitusiga & FaitauReading & Writing

• i le Malo Governance

• i Ala Faasalalau Media

• i A‟oga Education

• i Tala Literature

• i le Aganu‟u Culture

• Tuputupu a‟e Linguistic Development

O le Gagana

Page 69: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fa’amalosi Tulafono Executive

Page 70: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fa’amasinogaJudiciary

Page 71: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fono FaitulafonoLegislature

Page 72: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Page 73: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Pe tatau ona fa‟amautu atili le

gagana i tusitusiga a le Malo?

• Fa‟avae Constitution

• Tulafono Code Annotated

• Fa‟amasinoga Court Proceedings

• Official Reports Ripoti

• Tupe mo faaliliuga Translation funding

Page 74: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tusi Faitau i le AigaReading Materials in Home

• Tusi Paia 25%

• Nusipepa 23%

• Tusi A‟oga 22%

• Tusi Faitau 16%

• Tusi Ata 14%

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Tusi L otu Nusipe pa Tusi A'oga Tusi Faitau

(no vel s)

Tusi Ata

(ma gazines)

Page 75: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ala o Fa’asalalauga: Nusipepa

Page 76: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

KVZK TV

Page 77: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Letio

Page 78: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ala o Fa‟asalalauga

• Samoa News: 4,000 pepa i le aso

• Samoa Post: 2,000 I Aso Lua & Tofi

• Radio/cable: ???

• KVZK: est. 10,000 i le afiafi

• Internet: (exponential)

Page 79: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Pe tatau ona fa‟amautu atili le

tusitusiga o le gagana i Aoga?

• A‟oga a le Malo Public schools

• A‟oga i tua Private/Parochial

• Fa‟atupeina Resources

• Agava‟a Faiaoga Qualified teacher

• Tusi A‟oga Curriculum materials

Page 80: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Malae o Tala tusia

Tootoo

Aleki

(DOE)

Page 81: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tala mo TamaitiAmerika Samoa Humanities Council

Carmen Scanlan-Tofi Apo Sappa

Page 82: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tusi faitau

Tauiliili

Le’iataua

Pemerika

Page 83: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

i le Aganu‟u

Ma’ilo

Atonio

Page 84: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fofo

Sunia

Page 85: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Faamatuainu

Faafetai Tu’i

1987

Page 86: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Luagalau Leva Kamu

Minisita o Matagaluega

o Autalavou,

Taaloga & Aganuu

1997

Puipuia o Tala ma Manatu

Page 87: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fa‟amautu atili tusitusiga mo le

tuputupu a‟e o le gagana?

• Fa‟aleoina o Upu Pronounciation

• Upu Nono Borrowed Words

• Fa‟amamafa/Koma Punctuation

• Lomifefiloi Dictionary

• Tusitusiga e tasi Standardization

Page 88: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

la logo

nu nofoa

pi pusi

sa solofanua

ti taavale

vi vaa

Iloiloga:

Seu Mataio Fiamalua

EFKAS Pavaiai

EFKAS Pavaiai

Page 89: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

la logo lape

nu nofoa nuanua

pi pusi pili

sa solofanua sami

ti taavale timu

vi vaa vili

Iloiloga:

Seu Mataio Fiamalua

Page 90: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ua tele na‟ua upu ua sese ona fa‟aleoina.Too many mispronounced words.

• Ioe 83.4%

• Leai 5.4%

• Leai se taofi 9.2%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Ioe Leai leai se taofi

Page 91: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ae faapefea le faaleoina o fua‟iupu?

Faamatalaga Samoa: Si’i le leo i le faai’uga

Faamatalaga Peretania: Pa’u le leo i le faai’uga

Fesili Samoa: E pa’u le leo i le faai’uga

Fesili Peretania: Si’i le leo i le faai’uga

-- Moega Tuitele & John Kneubuhl, 1979, DOE

Page 92: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ua tele na‟ua upu ua nono

mai le gagana Peretania.Too many borrowed words.

• Ioe 79.8%

• Leai 7.1%

• Leai se taofi 11.2%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Ioe Le ai lea i se tao fi

Page 93: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tekonolosi & le Gagana

Page 94: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Galumalemana

A. Hunkin

Page 95: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Aiono

Fanaafi

Page 96: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Pratt

1862

Page 97: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Milner

1966

Page 98: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fetufaa‟iga Fa‟apitoaFocus Groups

Ituaiga Lomififiloi?

Tusi Sikola Liguisi

Mo Faiaoga

Mo Tamaiti

Gagana Lua

(O le a le mamanu e faaaoga?)

Page 99: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Puagagana mo ai?

Tusiga o Upu Orthography

Faailoga Punctuation

Ituaiga Gagana: Levels of Usage: include

“k”?

Pumo‟omo‟o? Regionalism

Page 100: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Nisi o Tusi Lata Mai Nei

Hawaii 2004

Page 101: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Feso’ota’iga tautelefoni

Page 102: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

PrivacySource: LBJ on Patients‟ Rights

Page 103: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le KanesaSource: Pacific Islanders in Cancer Control Network

Sevika

Porosetate

Page 104: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Vai Taumafa

Water Quality

kolorini

vairusi

falasi

kopa

Page 105: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Pala ma TaufusiSource: EPA & Coastal Management

Page 106: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Vaega o Laufanua & Atina’e, KTAS

Page 107: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tausiga o meatuaoloSource: ASCC Land Grant

Page 108: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Protecting

Low-income

& Underserved

Page 109: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Tala eseese mai le Faipule I Uosigitone

Konekeresi

Initeria

Militeri

Feterale

Ripapilikana

Temokarati

Page 110: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Sini #6: Lagona Fa’aaliaAttitudes

• Ia iloa ni isi o lagona po o uiga va‟aaia aga‟i

i le gagana Samoa.

To reveal some of the attitudes toward the

Samoan language.

Page 111: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

E sili atu ona aoga le fa‟aPeretania lo le

fa‟aSamoa i le su‟ega o le galuega.English more useful for a job.

• Ioe 64.6%

• Leai 19.5%

• Leai se taofi 14.2%

galuega

0

10

20

30

40

50

60

70

Ioe Leai leai se taofi

Page 112: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ia iloa le gagana Samoa & Peretania.Should know Samoan & English.

• Ioe 92%

• Leai 3%

• Leai se tali 4%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

10 0

Ioe Le ai lea i se tal i

Page 113: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Ua manatu mama tupulagaYouth are disinterested

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Ioe Leai Leai se tali

Ioe 83%

Leai 6%

Leai se tali 1%

Page 114: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Le mafai ona tu‟ueseese

le aganu‟u & gagana.Cannot separate culture from language.

• Ioe 81%

• Leai 11%

• Leai se tali 7%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Ioe Le ai lea i se tal i

Page 115: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le gagana e iloa ai le Samoa moni.Language & a true Samoan.

• Ioe 72.9%

• Leai 20.3%

• Leai se tali 5.4%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Ioe Leai leai se tal i

Page 116: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Po o ua amata ona mou atu le gagana?Is the language beginning to be lost?

0

10 0

20 0

30 0

40 0

50 0

60 0

70 0

80 0

90 0

Ioe Le ai Le ai se Tao fi

• Ioe 816 77.6%

• Leai 154 14.6%

• Leai se Taofi 69 6.6%

Page 117: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Vaega III: Aotelega

Summary

Page 118: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

L u ’ita u : G lo b a liz a t io n , m o d e r n iz a t io n , h o m o g e n iz a t io n

Page 119: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

AutuPurpose

• O le fa’ata’atia lea o se laina ta’oto i le

tulaga o lo’o iai le gagana Samoa

• To establish baseline information on the state of

the Samoan language

Page 120: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le a le tulaga o iai le gagana Samoa?What is the state of the Samoan language?

Extinct Endangered Stable Healthy

Mou Lamatia Mautu Malosi

70% 85%

Page 121: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

6 Itu eseese o le Su‟esu‟egaResearch Variables

• Aofa‟iga Mass

• A‟oa‟oina Acquisition

• Atamai Proficiency

• Malae e Tautala ai Oral Domains

• Malae e Tusitusi ai Written Domains

• Lagona Fa‟aalia Attitudes

Page 122: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Fautuaga fa‟ata‟atiaRecommendations to consider

1. Toe faia le su‟esu‟ega (Follow-up study in American Samoa)

2. Galulue ma isi Itulagi(Collaboration research with other Itulagi)

3. Faia se Fuafuaga mamao(Prof. Eggerington‟s Strategic Plan)

Page 123: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Toe tala …

Epilogue …

Page 124: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

O le fuata ma lona lou …

Page 125: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Se’i nonoa ifo sina lipine samasama!

Page 126: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

• Fa‟afou le gagana i malae ua masani ai

ae saili ni isi malae fou mo le gagana.

Create, re-new, & expand language domains and genres.

Seek new forms of expression & communication.

Page 127: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

La Tatou Gagana

Page 128: “Fai sou Sao mo lau Gagana” - FAAMASANIGA I LE …faamasanigailegagana.yolasite.com/resources/Tulaga Gagana...“Fai sou Sao mo lau Gagana” Fono Fa’aletausaga lona Ono Kolisi

This presentation designed and

prepared by Dan Aga

Acknowledgements

• Board of Higher Education

• Office of the President/Secretariat

• Vice-President, Deans & Directors, Faculty, Students Support Staff

• Advisors: Leifi T. Faumuina, Pulefaasisina Tuiasosopo, John Mayer

HTC Simona Lauti, Sio Tauanu‟u, Tia Seloti, Talitiga Dr. Vena Sele,

Vai Filiga, Pa‟u Faleatua

• Website: John Apisa, Tamari Mulitalo-Cheung, James Kneubuhl,

Sereima Sitanilei-Asifoa, Ruta Mahuka, Matesina Aseta,

• Staff: Elaine Filiaga, Sharon Fanolua, Eseta Sua-Kalio, Mele

Fuiava, Aufa‟i Areta & CNR Extension staff, Photos: certain photos from Sutherland photo essays, the rest are original photos.