“Jawa uurrinshanni gobboomu deerrinni...2020/11/01 · Yohaannis G/Mesqelihu egensiisi. Leetenaal Jeneraal Yohaannis yannate hajubba aana BAKKALCHO gaazeexira coy’rinonte gede

Kalaa Awwolu Abdi Itophiyu Pireesete Uurrinsha Loosu Massago

Boorde Gambisaancho

15

Yared Getachewuhunni

Hawaasa:- Bayira attamote tuqu xaadooshshinni gobbate deerrinni egennama afi’re Sidaamu afiinni ‘’BAKKALCHO’’ yaanno su’minni attamame niwaawete iilla hanafa jawa soorrote gumaati yaatenni Sidaamu dagoomu qoqqowi mootumma pirezidaante kalaa Dasti Ledamohu xawisi.

Pirezidaantichu kalaa Dasti Ledamohu Addis Zemeni gaazeexi ledo assinoonni qaalu xa’mora dawari woyte egensiisino garinni; baca shetto sa’ne dagatenni baantoonni kakkalonni Sidaamu daga umusenni umose gashshate dandiissanno qoosso afidhino. Hakko dirinni kaynni Sidaamu afii adhamooshshe afi’re luphiima su’ma afi’rino attamote miidiyi uurrinshanni attamame nabbawamate iillasi jawu illachinni la’nanniho yino. Kunino umosi dandiino dhaggete fooliishsho gafa ikkasinni waagasi muxxe assanno. yaanni ledino.

Pirezidaantichu coy’rino garinni; soorrote albaanni nooti su’mi federaalizime ikkasenni qooso agarsiisate widoonni jawa waaga baantoonni. Xa kayinni hakka waro noo

Jawa uurrinshshanni ...19

Kalaa Dasti Ledamohu Sidaamu dagoomi qoqqowi mootumma prezidaante

Sidaamu Daga wogate

Balchoomanna Rosicho

1kki Diri Kiiro 001 Bocaasa 10, 2013 M.D Waaga 10.00 birraHamuse

“Jawa uurrinshanni gobboomu deerrinni sidaamu afii gaazeexi attamame niwaawete

iilla jawa gumaati”

Abrihaami Saamueelihunni

ADDIS ABEBA:- Lamalawonna settawu diri geerrira yine insara oosonsa ooso beetto ikkitannore 17,16 nna 15 diri qaaqqulle olaho qajeelshine kilaashe amaddanno gede assa manchu beettira saalaho; Seeru garinnino jaddo ikkinota Leetenaal Jeneraal Yohaannis G/Mesqelihu egensiisi.

Leetenaal Jeneraal Yohaannis yannate hajubba aana BAKKALCHO gaazeexira coy’rinonte gede Tigirayete daga wolootu Itiyophiyu daga gaance hasidhanno daga di’’ikkitino. Hunote gaamonni gargarooshshu olanto aana loonsoonniti jaddo dagate aana loonsoonni jaddooti.

Tini gaamo 18 dirira woroonni noo qaaqquullira kilaashsha amadisiisse uminsa qarrinni kakkayissino gaancera yite albansaanni fushshite shiishiishshanni noota kulinohu Leetenaal Jeneraal Yohaannis; kuri qaaqquulli rosse qajeelte looso amada hasiissannonsa ikkinninna balete afiira noo geerri gaamo keeshshiishate yineenna kakkalantaare ikka hasiissannonsakkita

“Bututtino geerrira yine 15nna 16 diri qaaqquulle qajeelshine kilaashe

qodhisiinse olaho soqqa saalaho”Leetenaal Jeneraal Yohaannis G/mesqeli

qummi assino.

Tigirayete daga olunni olu widira gongo`mitanni heeshshonsanna lubbonsa baattanni daggino dagaati. Kilaashete ledo hee’ranno mannaati. Oluwiinni baxxa didandiino. Lowo baatooshshe baatihu gedensaanni xaano hakko mannooti fuggeshetisanni noonsa. Konnira baxxitino wolqa giddo, dirinsa nafa iillinokkire maanfe

“Bututtino geerrira yine ...19

3

3

“80 diro kiirsiisinohu Itophiyu pireesete uurrinshi dirunni calla ikkiikkinni iillotennino lophinoho”

Kalaa Geetinnet TaaddeseItophiyu pireesete uurrinsha qara loosu

gumulshaancho

“Federaalete Uurrinshanni Sidaamu Afiinni Gaazeexu Attamo Hanafama

Jawa Soorrote Gumaati Yaa Dandiinanni”

Yaanno gaazeexi Sidaamu Afiinni niwaawete shiqinohura maciishaminosiha hagiire togo yee xawisino.

Sidaamu afiinni isonnii federaalete deerinni gaazeexinke sumudama /attamama/ hanafasi tini umise jawa lophooti. Albi yannara Sidaamu afiinni borrote deerinni sumundeenna niwaawete shiqara agurina faajjete nafa hasaawate daganke beè yitanni saino. Xa kayiinni sidaamu afiira barru fuleenna galata maganohonna; tenne soorro abbeennanke kuneeti afiinke federaalete deerinni gaazeexaho fuli. Kunnira galati`ya gotti yiinoho; korkaatunno sooroote gashshooti daga baalate xawo injiinohanna biifinoha assate aana no. konne ille`yanni la’’a danda’yanni ani kaayyataamoho yeemmo.!

Itiyophiyu Pireesete uurrinshsha sidaamu afiinni gaazeexa sumudde fulanno gede

assitanni noo wo`naalshiranna konini suffe loossanno loosi baalaho wodanninni galata baxeemmo.

Konni kaà ninkenno dirijitenke ledo halamme hanafino looso gumaamo assate qeechanke fullemmo. Kunni baxxillu gadadonkeeti yee ammaneemmo.

“Bakkalcha” yinanni su`ma afi’re sumudamanni ninkewa shiqannohu gaazeexu baalante daddallu uurinshara hee’ranno gede assatenni nabbawamate deerri luphi yaanno gede ane wiinni agaranni looso loosate qixaawoommo. Konne widoonni baalunku halamme loosate; konni gedensaanni ayino aye heeshshi asse laàahu dino; hatti yanna sa’inno. Sidaama calla ikkikinni gobbankeranno Itiyophiyaho jawa soorro leellitanni no. Baalunkunni halamme loonsummoro diina ikkitinonke buxima kaaajjine hunate, murcci’ne albilitte

Dureessu kalaa Beshu Tulluhu

Hawaasa:- Sidaamu afiinni gazeexu gobboomu deerrinni sumudama hanafasi leellishshononkehu Itoopiyuu giddo noo daga Itoopiyaho noo federaaliizime loosu giddora ea hanafaseeti. Garunna taalleenyunni Itoopiyu giddo noo daga baalanti horonsidhanno; baalanti afiinsanni cooyidhanno hattono borreessidhanno gede seeru giddo xawo ikkite ofoltewo qoosso loosu giddora ea hanafaseeti la`neemmohu.

Kuni qoleno ninkera calla ikkikkinni baalante Itoopiyuu dagara jawa qeelleeti. Anfintee gede Itoopiyu giddo batinye daganna batinye ayiimma hattono afuubba no. Kuni baalu Itoopiyaho heerasi ninkera biinfillenna qoleno baxxewo malaatenkeeti. Itoopiyu giddo noori kuri baalu badooshshi balchoomankeetino.

Qaalu deerrinni borrote widira soorrine gazeexunni dagate iillanno gede assa; tini Itoopiyaaho noo federaaliziime loosoho ease qummi assannoha ikkasino leellishshanno. Baalunku taalo ikkanni harasino leellishanni harannonna lowo qeelleeti yaate

dandiissiisannoe. Sidaamu afiinni gaazeexu sumudama woy attamam hanafasi afoohono ikko wogate lophora noosi qeechi lowonta jawaho.

Affininte gede Itoopiyu pireesete uurrinsha baxxitewo uurrinshaati. Itoopiyu giddono sumudimmate miidiy handaarira jawu su`mi noosete. Itoopiyu sumudimmate industire lowo geeshsha gotti yitanno gedenna xa noo deerra iillitanno gede jawaatte loossanni keeshshitino uurrinshaati. Pireesete uurrinsha qoleno ninkera baxxiteewo jawa tiro noosete.

Uurrinsha xaa woyte babbaxitino afuubbanni gazeexa sumudate woy attamate aana heerasenni iillishshasi halashshatenna nabbawamasino ledate aana afamanno. Wolqaseno roore lexxitanni noonna jawa soorro borreessiissanni afantanno yaate dandeemmo. Xaa yannarano jawa qeecha fultanni afantanno. Korkaatuno gobbate giddo noo afuubbanni gazeexa sumuddanni woy attantanni niwaawete iillisha hanafa lowo gobboomu qeecha fulate gede asse kiireemmo.

Bocaasa 10, 2013 M.D Hamuse 2

Sidaamu Qoqqowi Amaale mini Songaafichi

Hawaasi Quchumi Layiinki Kantiiwi

Sidaamu qoqqowi amaale mini Songaafichi:- Itopiyu pireesete uurrinsha gadadose garunni fultanni no yee hedeemmo. Korkaatuno Sidaamu daga afiise lophanno gedenna mashalaqqe garunni iillitawose gede jawa qeecha adha hanafasinniiti. Konnirano pireesete uurrinshara jawu ayiirrinyi nooe. Ani umi΄yanni mittu dagate riqiwaanchi gede lowo hagiirreeti macciishshammoehu.

Gazeexu su΄mi umisinni lowo tiro amando su΄maati. Korkaatuno tirosi jawa beeddakko yaa ikkitanna, isono guto balla shiimmaadda beeddahenni balaxe albaanni massaganni haranno beeddakko yaate gedeeti. Konninni ka΄nohunnino gazeexu su΄mi dhi΄mote tunsichi giddo warri yiino xawaabba leellishannoho.

Wole widoonnino wolaphonke xawishsha ikkeewo haaru qoqqowinke baandeeri aanano togonni shiimmaadda beeddakka balaxe albansaanni balka yee leellatenni fulannoha ikkanna, tirosino mitte daga kadotenni, buximatenninna badhe gatatenni luxuphite fultanna hattee dagara xawaabbu fulise yaannoha kulannoho. Konninni ka΄nohunni bakkalcho gazeexi Sidaamu dagara jawa tiro noosiho.

Korkaatuno Sidaamu daga 130 dirira qoossonsara sharrantanni keeshshitino dagano ikkituro xaa

yannara kayinni hexxo aanno xawaabbi warri yiinosena hagiirraamete. Dagano konne warri yiino caabbicho la"a dandiitinohu soorrote gashshootinni ikkanna, konnirano qaru coy halaalanya federaalizime loosu aana hosa hanafaseeti. Korkaatuno umose umisenni gashshate xa΄mo tumo afi’rasennino gobbaanni umise afiinni togoohu gaazeexu federaalete uurrinsha deerrinni sumudamate iilla dandaasi soorrote massagaancho galatisiisannosi. Dagate buqqee laenna bakkalcho yaanno su΄minni

gazeexa sumudde niwaawete ikkanno gede assitewohura Itoophiyu pireesete uurrinsha dagate jawa tiro noo looso loosseewona lowo geeshsha galatantara hasiissannosete.

Dagano tunsichunni caabbicho fula ikkiteewosehura uurrinsha gazeexu su΄minni hanaffe assitewo millimillo lowonta naadisiissannote. Konni gedensaano pireesete uurrinsha widoonni bakkalcho dagannita latishshu, lophotenna keeru hajo hattono danchu gashshooti mitiimmanna noosi xe΄neno ikko wolotta yannate hajubba qineessanni dagate nabbawisiisate millisase lowonta garu loosooti. Konninnino sae gazeexu sumudame niwaawete iilla gobbankerano jawa tiro noosi yee ammaneemmo.

Dagano dimokiraasiweelo harinshonni fulte duuchimmanna daganke mittimma coommishe harate gobbanke noo tunsichinni luxuphite fulatenni jireenyunna mittimmate doogo hanafase leellishannoha ikkasinni gazeexu sumudama hanafa gobbooma tiro noosi. Konninni ka΄nohunni pireesete uurrinsha galateemmo. Sidaamu qoqqowi amaale mini konni gaazeexi kaajjillira qeechanke fulleemmoha ikkasino kawaanni qole buuxisiisa baxeemmo.

Sokka

Itophiyu pireesete dirijjite settaawu/80/ dirrara attamote handaarinni rosichu noosihonna bayi’ra sooreessa uurrinshaati.Ikkollana uurrinsoonni mixo gobbaanni loosanno gede assanni keeshshinohu kaphu federaaliizime seera massagganno bissa ikkitinoti addaho.

Kuri bikkado gaamonni kainohunni qansootu faajjetenni hedonsa xawissannokki gede assinoonni daafira mangistete hajajonni calla loossanno uurrinsha ikke keeshshinonkanni.

Duuchunkunni roore itophiyu giddo xaphishshu ministerichi dr,Abiyyi Ahimedihunni massagantanno mangiste soorrote wolqa ikkatenni Itophiya gashsha hanafi kawa daggino soorrote gumma mereerinni mittunna jawiidihu sidaamu dagara daggino dancha kaayyooti yine afoo wonshine coyi’ra dandiinanniho.

Umo soorro daggu yannara duuchante basera iillitannokki gede hasidhanno bissa soorrote aana bushiishate su’ma fushshitanni keeshshitino. Mitu ahaadaawe,mitootu kayinni mittowa waaxe gashshannoho yaatenni. Coy kayinni hatto ikkinokkitanna halaali federaaliizime ikkinota sidaamu qoqqowi samama calla naqqassannote.

Ledoteno miidiyu wolapho soorro leellishshanno .konniraati itophiyu pireeseteuurrinsha hawamnte keeshshitino ayimma ledde xawo fushshatenni dagate reqecci assitanni afantannohu, kunino dimokraase xawoho loosu aana noota buuxisannoho.

Konninni kae laeemmo wote addi addi yannara itophiyu pireesete uurrinsha odeessaanoo ledonooe kaayyonni adda coyi’rate loosaasine ikkitouurrinsha galatantara hasiissanno. Ayirradu su’mireetina galatu hasiisanno uurrinshaati .konnira galata’yanna ayirrinye’ya xawiosummokkiinni di saeemmo.

Sidaamu daga hala’lado dagaati. Sa’u 27 dirrara sidaamu daga qoqqowo ikkate dandiisanno coye hooge ikkikkinni federaalizime gumulsineemmo yitanno bissa fuggeennaati. Techo kayinni soorro daggino.

soorrote kaiminni sidaamu afii itophiyu pireesete uurrinshshanni attamame niwaawete iillasi kullannite.!

Sidaamu qoqqowi mootimma keerunna

ga’labbote biiro sooreessi

Kalaa Alamaayyo Ximotiwoosihu

Kaa`laanchu Pirofeesere Tsegaye Tukehu Sokka

Itiyophiya sinsiineesitannota ikkitinnoti reqeci yiino halaaleeti. Hiikuyi goliranno Itiyophiyaho halama lowo geeshsha hasiisannota ikkitino yannaatina mittimatenni halammo yaa baxeemmo.

Kalaa Selemoon Laalle


OdooBakkalcho

Qiddist Gezahenyitenni

Addis Ababa:- Xintanminkunni 80ki diro ayirrisanni afamannohu Itophiyu pireesete uurrinshi dirunni calla ikkikkinni iillotenninno lophanni afamannota uurrinshannihu qaru loosu gumulsiisaanchi kalaa Geetinnet Taaddesehu egensiisino. Uurrinsha haaroonsatenni xaphooma soorrote loosi aana hee`nonnitano lede xawisino.

Itophiyu pireesete uurrinshahu qaru loosu gumulsiisaanchi kalaa Geetinnet, baxxinohunni Bakkalcho gaazeexira coyrino garinni, uurrinshu 80 ki dirisinninno haaro coye amade dayno. Iillote xawishsha ikkino coyi mereerinni mittu Sidaamu afiinni gaazeexa attamisiisa woy fushsha hanafasiniitti yiinohu kalaa Geetinneti, xaa yannara noo yannate akati widoonnino lowo geeshsha hasiisannoha “Wogahta” yaamamannoha Tigirayete afii gaazeexa attamisiisa woy fushsha hananfoonnitano qummi assino.

Ledoteno, uurrinshu 80 ki diri ayyaana ayirrisanno woyte saù seeda dirrara

“80 diro kiirsiisinohu Itophiyu pireesete uurrinshi dirunni calla ikkiikkinni

iillotennino lophinoho”Kalaa Geetinnet Taaddese Itophiyu pireesete uurrinsha qara loosu gumulshaancho.

loosaasine higge higge kaayissanni keeshshitino xa`mo dawaro afidhino. Kunino, lamu dani tantano haruunsanni keeshshinoha ikkanna baxxinohunnino, irko assitanno loosaasinewa koffeenya kalaqinoha ikkirono tayxe dirinni konne koffeenya tira dandiinoonni. Ledoteno

haaro tantano fushshine gumulloonni; baatooshsheno woyyeessinoonni. Konni daafira keeshshino diri ledo taalinoha jajjabba loossa loonsoommoha ikkasinni 80 ki diri dhaggete fooliishshooti yaa dandiinanniha ikkasi kalaa Geetinnet xawisino.

Konni ledo amadaminohunni Sidaamu afiinni gaazeexa attamma hanafa lowohunni hasiissanno hajo ikkase coy’rino. Aanteteno wolootu gobba giddo afuubbanni halashshine gaazeexa attamatenna onlayinetenni iilio halashshate looso hananfanni yino.

Qaru loosu gumulsiisaanchi xawishshi garinni uurrinshu Sidaamu afiinni gaazeexa attama hanafo ikkinnina haruunsine loosa hasiissannori batinye loossa heedhanno. Umihunni umisita ikkitino “Dire-getse“heedhannosiha ikkanna laynkihuno umosi dandiinohu batinye haruunsaano afi’rinohu dagoomittete qooli doorshi hee’rannosi gede assate loonsanni.

Ledoteno deerrasi agadhinoha onlayiinete miidiya tayxe dirinni hananfannitanna Yuutubete, feesibuuketenna labbanno

Amsaalu Felleqehunni

Addis Ababa:- Federaalete uurrinsha ikkinohu Itophiyu pireesete uurrinshara Sidaamu afiinni gaazeexu attamo hanafama mittichunna jawa soorrote gumaati yee; Itophiyu pireesete uurrinsha loosu massago boorde gambisaanchi kalaa Awwolu Abdihu egensiisi. Uurrinshu Itophiyaho haammata loossa gumulatenni dhukasinna ikkadimmasi leellishanni keeshshinotanna albillichono haammata loossa garunni gumula agarrannihurano boorde boordetenni worroonni faasho garinni aananno 10 diri loosu mixo qixxeessinoonnitano xawisinn.

Uurrinshate loosu massago boorde gambisaanchi baxxinohunni Bakkalcho gaazeexira egensiisanni; Itophiyu pireesete uurrinsha ‘’BAKKALCHO’ yaanno su’minni Sidaamu afiinni gaazeexa attama hanafasi soorrote guma ikkasi coy’ra dandiinanni. Korkaatuno Sidaamu daga sa’u seeda dirrara umise umose gashshate xa’mo

“Federaalete Uurrinshanni Sidaamu Afiinni Gaazeexu Attamo Hanafama Jawa

Soorrote Gumaati Yaa Dandiinanni”Kalaa Awwolu Abdi Itophiyu Pireesete Uurrinsha Loosu Massago Boorde Gambisaancho

kayissanni keeshshiturono garunni dawaro afidhukkinninna xa’mo kaysansanni calla miincanni, shinanni hattono horrinannansa keeshshitino yanna ikkitinohuraati yino.

Sa’u 27 dirrarano halaalaancho dimokiraase no yitanni kayinnilla insanni dimokiraase effidhe gibbanno gashshaani ikkite keeshshansara aleenni gobboommitte ayirrinye shollishate wo’naaltinori qodhite hunote ka’ino gaamo hatte yannarano dagate xa’mo fugge keeshshiishshinoreeti yinohu kalaa Awwolu; soorrote kawa kayinni Sidaamu daga xa’mo dawaro afidhinotanna qoqqowu umisi umosi gashshanno gede assa dandiinoonnita qaagisinno.

Konninni aanenonfederaalete uurrinshara Sidaamu afiinni gaazeexa attama hananfoonnita qummi assinohu gambisaanchu; kunino mittonna jawa soorrote guma ikkinota coy’ra dandiinannita kulino. Aanteteno qoqqowu latishshanna dimokiraasete amanyoote hattono dagate hasatto garinni attamote guma iillishate qoqqowu mootumma ledo qinaanbe loonseemmo yino.

Kalaa Awwolu xawishshi garinni Itophiyu

“80 diro kiirsiisinohu qoolira saino ...19

“Federaalete Uurrinshanni qoolira saino ...19

Hiwwohatiwiinni sokko adhite Sidaamu qoqqowirahuno loosate millissanni noori 25 huluullamaanoamadantu

Hiwwohaati hunaano gaamo wiinni sokko adhite Sidaamu qoqqowira dagate keere hunate millissanni noori 25 huluullamaano amadantinota qoqqowu keerunna ga’labbote biiro egensiissu.

Biirote sooreessi kalaa Alemaayyo Ximootiwoosihu yannate hajo laise uyno xawishshinni; hiwwohaatita hunote sokko gufisate qoqqowu gashshaanchinni massagantanno komaandi poste uurrinse loonsanni hee’noonnita coy’rino.

Qoqqowaho adawa agarsiissanno bissa bissa, ga’labbote gargarooshshu olanto, federaalete polisenna gobboomu mashalaqqetenna keeraanchimma mittimmatenni amaddinoti tini komaandi poste seeri-weelo millimmo ittisate qinaabbino haruunso assitanni noota xawisino.

Xaa geeshsha assinoonni haruunsonni Hiwwohaati hunaano gaamonni sokko adhite qoqqowoho baxxinohunni Hawaasi quchumira babbaxxitino huno loosate qixxaabbinori 25 huluullamaano amadantinota biirote sooreessi kalaa Alemaayyo coy’rino.

Amadantinori mereerinni ontu Oneg shene miilla ikkitinota xawise; wolootu Hiwwohaati gaamonni sokko adhite qoqqowo e’inore ikkansa lede huwachishino.

Kuriuu huluullamaano baxxino garinni Hawaasi quchumira hoteellate maaxante dagate kipho kalaqate sonkanni wedella filtanni noore ikkansano sooreessu lede qummi assino.

Huno loosate millissannorinni ledote seeri-weelo olu uduunne amandoonniha ikkanna 36 kumi birri ale kaphu birru nootte, babbaxxinoha kontirobaandete uduunnenna seri-weelo doogonni doyissinanni hee’noonniha 82 barimeele ali nadaaje amandoonnita qummi assino.

‘’qoqqowu mootumma aantete dagoomu yaaddo ikkitino hajubba aana loossanni afantanno’’ yinohu kalaa Alemaayyo; bocaasa 3nni hanaffe 3 goommi bajaajenna lamu goommi dhoqidoqqe qoqqowu giddo soodihunni 12:00 saatenni hanaffe hashshihunni 3:00 saate geeshsh calla millissanno gede yannate agawo tungoonnita egensiisino.

Misi

le:-

Maa

reek

kote

Bas

enni

Misi

le:-

Maa

reek

kote

Bas

enni

Bocaasa 10, 2013 M.D Hamuse 4 Egensiishsha

Abebech Maatiwositenni

Gargarto gobbate gobbaydi diini gawajjonna horramanni gargartannonna agartanno hattono teense keerunni hee’rate kaima ikkitino gobbate uurrinshaati. Itophiyu gobbanke heera aana yeekkeerammeemmokkinte gede gargartote olantonke lainhunnino diyekkeerammeemmo. Gargarto gobbate keeriranna heerara aliidiha lubbote kakkalo baatatenni kaajjado wolqaati. Gobbate gargarooshshu olanto wo’munku Itophiyu daganna dagoominni fultinori Itophiya riqibbanno Itophiyu lawishsha ikkitino oososenni uurritino gobbankenna ayimmate gobbaanni wolu xawishshu nookkihu baalunku qansichi aneho yee naaxxanno uurrinshaati.

Itophiyu diina balaxote dodanshonsa konne Itophiyu ayimma, mittimma, keeraanchimma, ayirrinyenna horo aana yekkeeramannokki jawa uurrinsha su’ma hunatenni gaado harisate. Tenne busha hedonsa harisateno qiniiticho angansa gede horonsidhannohu giddo hadhanni hunate kakka’ino soqqamaasineeti.

Konnirano ikkado ikkino dhaggete lawishsha kayinse xawisa dandiinanni. Gobbanke aana busha hedosi adhe kainohu Sumaalete jeneraalichi Mohaammedi Ziyad-Baare soojjaatoonni 700km, wodiidoonni 200km gobbankeha qasiiso sae xiiwe e’’e horratenni hatte yannara gobbanke noosehu gargartote olanto kiirotenni shiima ikkirono olantonke kayinni noo basera baala kaajjado

sharro asatenni gobbanke wolqatenni horre eino diina shorre jawa dhagge loosino. Milishuno/ dagoomu olantote wolqa/ roorenkanni harancho yanna qajeelanno gede assineenna wolqansa lexxitanno assatenni uminke gargarooshshu wolqanni addi addi polotiku uurrinshuwa giddo filante nori olantote wolqa massaggannorinna eeliidi mootumma amaddinori gargartote olantonke Somaaliyu horraasine wolqa ledo qasantannokki gede, mittonka xiyyita tokkossannokki gede assatenni, diinu roorenka horre eannokki gede huxxite amaddino base agurte lowo kiilomeetire badhillite higganno gede assatenni, jawaata Itophiyu olantote massagaanonke badheenni qolte gansiisatenni lowohunni gobbankenna meessi wolqa aana jaddo loossino. Yannate geeshshano ikkiro gobbaydi diinira waalcho fantino. Meessire labbanni heedhe ledonsa noore gobbanke gargartote wolqa gantino, gansiissino.

Techono aliyye olantote hajajo olantonke aana juntunniti woyyaanete gaamo ashikara hemaancho ikkinohu Tigirayete qoqqowi addi wolqanna milishu widoonni assinoonni gawajjo gargarooshshu olantonke noo baychi geeshsha hare hedeweelcho tunsicho gaa’lite huxxite amadde ola fanatenni gargarooshshu olantonke ganatenni gobbanna daganke kaadatenni iillinshoonni jawa danooti. Uminsa daga shitino. Gobba diini gede hedatenni meessi manna akkimale shitino. Sa’u yannara Sumaalete gobba diini iillishinore ninkere labbanni meessi manni aana shaate jaddo iillishshino.

Kuni assootinsano Itophiyu daga lowonta hanqisino.

Sumaalete oli waro olanto noowa heedheenna gargarooshshu worada ikke diina gargarate millimmo ittisanna wirro gawajjo iillishate, kaajjado gargarooshshe assa hasiissanna hemetenni/kaphu hasaawinni/ diigamatenni hajajonna qorqorsha/ massagaahunna massagamaahu baeenna hembeelamatenni bobbahanno gede, gobba diigate assitino hunote qeechi, olantote giddo balba’litino Sumaalete horraano irkisaano ikkitinor, su’munni calla Itophiyu qansoota ikkitinno polotiku uurrinshuwa baca noonkanni.

Techono itissino anga, hayikkissino gobbara badhe wodhitino woyyaanete gaamo; Aliyye olantote hajajo kaampera Tigirete addi wolqanna milishunni gansiisatenni gobbate badhe wodhite morontino. Uminsa fiixi aana dhaggenna ilama habbannokki shigiggisanno diinooma kalaqqe, busha looso saalfachishannoha loossino. Hiwwahaati gurcho hedo sinqisidhino massagaanono ikkito Tigirayeye addi wolqa hajajaano noowiinni ugaaxanteenna higgete albaanni shiqansa digattannote.

Sumaalete oli gobbaydi wolqaa ledo assinoonni olaati. Konne kayinni shigiggii’nanniha assannohu ilamansara badhe wodhitino woyyaanete gaamo fiixinsanna ayiddinsa aana iillishshino gawajjonna moronsho, shigiggisanno gawajjo ikkasiiti. Sumaaliyaho ‘’Ziyadi-


BAKKALCHO… Soorrote Guma!Barru barrunkuu kalaqantanno ikkitubba haruunse odeessatenninna dhagge borreesse maareekkatenni 80 diro kiirsiisinohu Itophiyu pireesete uurrinsha Itophiyunnita dhagge aante aantenni garunni borreessenna maareekke amadino attamote miidiyaati. Dhagge maareekke amadasi aleenni techono kuneeti BAKKALCHO yaamaminno gaazeexa Sidaamu afiinni attamatenni nabbawaanote shiqishino.

Jajjabba dhagge, naaxxisanno budinna balchoomi noowa ikkinohu Sidaamu dagoomu qoqqowi daga gobbankera harinsanni ikkitubba lainohunni mashalaqqe afi’ratenna baalankare afate qooso noonsa. Tini qoosonsa adda ikkitannohu kayinni umisi afiinni borreessinanni shiqinshanisi sokka widoonni ikkasinni BAKKALCHO gaazeexi attamo hanafama Sidaamu dagara jawa kaayyootina hawalle tashshi yii’ne!

Sidaamu afiinni ‘’BAKKALCHO’’ yaa soodimaroho yaate. Soodimaruno tunsichu saeenna (goofanni hareenna) haaru xawaabbi leellanno yanna ikkasinno su’misi tirono albillicho dancha kaayyonna xawaabba mitteenni amadinoho. Sidaamu qoqqowunni tantanamatenna umisi umosi gashshate seeda dirra xa’mo soorrote massagaanonni dawaro afidhinonna bayriidi seerinni worroonni garinni qoqqowo ikkate qooso agarantino barri Bocaasa 10nni BAKKALCHO yaamamanno gaazeexi Sidaamu afiinni Itophiyu Pireese Uurrinshara attamame nabbawamate iillasi konne barra baxxinoha assanno.

Gaazeexu attamama adda ikkasi Sidaamu dagaranna sidaamu afoo dandiitannorira baalanko woyyaawa mashalaqqete buicho ikkasira aleenni hoqoonqe gundannikkiha sidaamu daga budenna balchooma egensiisate noosi qeechi jawa ikkinota ammannanni. Wolootu gobbanke daga, dagoominna manni budenna balchoomano sidaamu daga affanno gede assatennino gobbomu deerrinni noota daganke mittimma kaajjishanno.

Sa’u Hiwwohaati Ihaadegi gashshooti yannara sidaamu daga qoosonsa agaramatenna xa’monsa dawaro afi’rate kadanteenna fuggootenni keeshshanna tenne xa’mo kayissinori sidaamu ilama usurunni, miicamatenna lubbote waaga baatatenni rewoote iillitanni keeshshitinoti ayeerano xawoho. Kunino hate yannara noo gashshooti akati kaphu federaalizime ikkinota farici’ranno.

Ikkollana wo’munku Itophiyu qansootinna soorrote massagaano giddo giddoonni assitinno kaajjado sharronni gobbanke gashshanni keeshshinohunna federaalaawe amanyoote giwannohu Hiwwohaati kadote gashshooti 27 dirira cu’mi’re giwino gashshootu barcumisi aaninni kaynse biilloonyasi anganni haa’ne shoorrineenna gobbankera daganke hasidhanni keeshshitino soorro leellasenni sidaamu daga seeda dirra xa’mo dawaro afi’ra dandiitino. Sidaamu umisinni qoqqowunni tantanamate ikko BAKKALCHO gaazeexi attamama adda ikka soorote massagaano sharrote gumaati yaa dandiinanni.

Itophiyu pireesete uurrinsha sai 80 diri harinshosinni Amaaru afiinni, Ingilizete, Oromote, hattono Arawete afiinni shoole gaazeexubbanna mitte maxaaficho attamanni keeshshe kuneeti tayxe dirinni Sidaamunna Tigirete afiinni lame gaazeexa ledotenni attame nabbawantanno gede assino. Tenne gobboomu hajja loossa kaajjishe sufisatenni Sumaaletenna Affaarete afiinni qixxaabbe fultanno gaazeexubba attamo hanafate balaxote qixxaawosi gudanni afamanno. Kunino gobbanke daga, dagoominna manni uminsa afiinni mashalaqqenna taje afi’rate qoosonsa buuxisiisate aleenni halaalaancho federaalizime amanyooti gobbankera adda ikkasi faajje assanno.

Kuni gaazeexi attamo adda ikkasira Itophiyu piresete uurrinshi hixamanye assino millimillo ledo sidaamu dagoomu qoqqowi mootumma duuchu ragaanni assitinno irko jawu garinni galantannite. Kuni ikkasinniiti BAKKALCHO gaazeexi attamama guma laaltinohu.

Techo umikki yannara attamamate iillinohu BAKKALCHO gaazeexi babbaxitinno Odoonna hedo hattono rosu, budu, fayyimmatenna seesi-qalo lainohunni xaphooma amado noosi. Sidaamu dagoomu qoqqowi mootumma pirezidaantichi kalaa Desta Ledamohu ledo gazeexu hanafonna hattono gobboomittenna yannate hajubba lainohunni assinoonnihu qaalu xa’monna dawaro gaazeexunniti mitto biso ikkite shiqqino. Ledoteno heeshshosinni haammatu mannira dancha lawishsha ikkino gede ammannonni qansichi dhaggeno gumulote birxichonni shiqqino.

Gazeexu daganniha ikkasi kaiminni nabbawamate ragaanni hala’lado dagate beeqqo hasi’ranno. Konni daafira gaazeexa konne nabbawatenninna woyyeessinanni hedo aatenni hattono gaazeexu aana fultanno borro qixxeessine aatenni gaazeexu woyyaawino garinni hala’lanno gede assate nabbawanotewiinni jawa beeqqonna gobboomitte eeggo fula agarrannita ikkitanno!.

Guulcho Hedo

Bocaasa 10,2013 M.D XintamiBakkalcho

Itophiyu Pireesete Uurrinshi qara Loosu Harisaancho

Bilbilu Kiiru - 011-126-42-22Agaraancho Loosu Harisaancho

Yaareed GeetaachewTeesso

Sinu/quchuma - Yekka Woreda - Minu Kiiro - Imeele - [email protected] Kiiro - 011-1-57-25-25

QixxeessaanoAmsaalu FelleqeAbrihaam SamueeliQidist GezahenyiAddisu AdoolaAbebech Maatiwos

SuudeTigisti Seefu

Kuni qooli addi addi polotiku, miinjunna dagoomitte hajubba lainohunni qansootu xawado

hedonsa wortannowaati. Konni qoolira fultanno borro qixxaawote kifile uurrinsha dixawissanno.

Yekkeerammeemmokki Gargarooshshu Olanto

Yekkeerammeemmokki qoolira saino ...19

Dikkote Latishshinna Egensiishshu

Imeele - [email protected] Bilbilu Kiiro - 011-156-98-73Faakise - 011-126-58-12

Egensiishsha haa’nanni kiflleBilbilu Kiiro - 011-156-98-65Faakise - 011-157-44-40Egensiishsha hirate qineessinanniwa

Bilbilu Kiiro - 011-1-26-43-39

BeenkanniwaBilbilu Kiiro - 011-157-02-70

Xawado Hedo


OdooBakkalcho


Masillunni wo’mu bisisi huxi’ranno; suumesi qoortino. Saihulamu barrira waa waasa diyino. Xaano masillu diagurinosi. Maykaadiraho gare bande sircho hunate haammata manna shinanna lae lubbosi adhe xooqe Humaru quchumira gobbate gargartote olanto kaampera xullote leellinohu wedellichu Daanieeli Maamihu.

Wodiidi daga dagoominna manni qoqqowira Teeppi qooxeessira ilaminohu wedellichu gobba gosa keereho yee Maykaadiraho uddano daddalanni heeshsho hanafinkunni 13 diro ikkinosi. Konni quchumira hee’ranna lowonta qarru tuncu diyiinosi. Hee’ranno quchumira uddanote daddali loosisinni heeshshosi woyeessi’rate daafure dafe hashsha barra loose jajja fushshi’re; umisi mine mi’ne hee’ranno.

Sai settu barri albaanni barrihunni 9:00 saate ikkanno yannara Maykaadiru quchumira Amaarunna wolootu daganna dagoomi aana hendoonnikki garinni, lowonta cimmi assanno garinni manchi beetti sircho baattote aaninni shine gudate assoote illesinni laino. Isino gare bande shine gundanni hee’noonni manni mereerinni lubbosi gatisate xaa yannara gobbate gargartote olantonni diinu huxxe amadinoha agursiinsoonnihu Humaru quchumira xooqe daynota coy’ranno.

Tigirayete addi wolqanna milishu Amaarunna wolootu daganna dagoomi aana gare badde shaate assooti addinta baattote aana kalaqama nafa giwisannotanna lowonta cimmi assannota coy’rannohu wedellichu; Tigirayete qoqqowira Maykaadira yaamamanno quchumira hee’neemmori keeraano daga aana togoohu lowonta waajjishanno garinni Tigirayete addi wolqana milishunni manchi beetti sircho bande shine gudate assooti iillannonke yine horontanni hende nafa di’’egenninoommo; kayinnilla hakko quchumira heedhannori Amaarunna wolootu daganna dagooma shitanna illesinni lainota farci’nanno.

“umo assite Wolqayitete heedhanno Amaaroota shaatenni hanaffinota kulinohu wedellichu Daanieeli; keeraano manna dooggate aana affuwa baala gantanni, kaddanni amaddino bisenni (saanjunni) goowansa murte tugganni shitanna ille’ya gumi’yanni laoommo. Mannu xooqe lubbosi gatisannokki gede doogga baala milishunni huxxantino. Xooqqe lubbonsa gatisate wo’naalture kayinni xiyyitunni tokkosse gantanni shitino’’ yino.

Maykaadiraho Sircho Hunate Assootinni Gatino Wedellichi Farco

Manchi beetto togoonni shinanna laoommo. Anino konne assoote lubbo’yankura waajje maaxame la’’anni hee’reenna aneno shitaeta dagge Daanieeli mini hiikkonneeti yitanni mimmito xa’mitanna macciishshe maaxamoommowiinni insa la’ueekkinni luuxe lubbo’ya adhe xooqe baoommo; yinohu wedellichu isino ikko wolootu hattonni lubbonsa adhite xooqqe ba’e dubbo ea hooggoommero baalunku Maykaadiru quchumira heedhannori keeraano wole ga’re mittunku nafa sirchoho gattukkinni Hiwwohaati hunote gaamonni shine gundannita coy’rino.

Manchi beetto konni garinni shinanna basete maaxame hee’re illesinni lainota huwachishinohu wedellichu Daanieeli; isi

la’’anna jaddotenni gannanni hee’nnoonni mannooti mereerinni fulte lamu manni xooqqanni noore xiyyitunni, woloota lame wedellano hattonni saanjunni goowansa murre shine doogote mereeroho waxaaxinsanna lae lubbosi adhe xooqe dubbo e’’e hakkaanni hige Humaru quchumira iillinota kulino. Manchi beetto togoonni sirchosi hunate gare bande jaddotenni shinanni quchumira konni gedensaanni hee’rate horonta dihedeemmo yinohu wedellichu Humaru quchuminni Gondare; hakkiinnino ilamino basera Teeppi mare hee’rate hasi’rannota lede coy’rino.

Wedellichu Daanieeli; Tigirayete qoqqowira Maykaadiru quchumira Hiwwohaatiha

hunote assoote kaa’lannokki manni aana illitanno miiconna jaddo lowonta cimmi assitannota coy’ranno. Tigirayete latishshira ikkanno woxe uyte kaa’la noohe yite gadacho abbitue yannara anino 100 birra fushshi’roommolla. Wole yannarano olaho hasiisannore assi’rate woxunni kaa’linke yiteennae ani kaynni olu mayra hasiisanno yitanno hedonni olaho kaa’la giwe woxu dinoe yuummo. Ada’yana hatte yannara woxu fushshaato asinoommokkire olluubbate hiwwohaati hunote soqqamaano widoonni su’manke bande amandeti yanna agarre togooha sircho gudate jaddo iillinshinkehu.

Kuneeti xa quchumaho hee’neemmore Tigire ikkinoommokkire wole gare badde mine minenke hadhanni hatte basenni horrite huntankeranna shitannanke ille’yanni lae lubbo’ya adhe xooqe maganu fushsheennae lekka’ya iillishshuewa daye konne Humaru quchumira noommoha afoottoe ikkinni kawoote aneno wolootu gede shine tungeenna lubbame bae hoogoommonka yaanni Tigirayete addi wolqanna milishu ga’re bade machi beetti sircho gudate iillishshanno jaddo lowonta waajjishshannota xawisino.

Maykaadiru quchumira heedhanno teessaano baalu Tigirayete televizhiinenna Woyaanete Huuro (DW tv) la’’’ate gobbaanni woloota tuqu xaadooshshe la’’ate kaayyo dinonsa. Hedeweelcho nafa woloota midiyubba la’’a jaddo loonsoonni gede kiirranni; yaannohu wedellichu Itophiyu televizhiine (ETV), Waalta, Faana tvnna wolootano Hiwwohaati hunote gaamo gibbannore tuqu xaadooshshe la’’a horontanni ho’liinoonninna qorichishiishanno.

Xaa yannara Maykaadiru quchumi gobbate gargarote olantonni coicha ikkinona mayra albikki gede hakiicho hadhe loosidhe dihee’ratto? Yine xa’minoommohu wedellichu wolu qooxeessira ajo bati’ro shiima looso koatte feeyanni loose hee’reemmo ikkinni konni gedensaanni Tigirayete qoqqowira horontanni hee’rate dihasi’reemmo; korkaatuno manchi beetto sirchoho nafa gatannokki assine shinanna laoommohu hashsha haaqeetenni daanni goxicho ho’linoe basera hee’ra waajjeemmo yaanni lainorenna iillinosire coy’ranno woyte lowonta mararsanno. Xa loosi’re, daafure dafe afi’roommo jajji’yano hakko gatino. Lubbo’yalla gatturo ga’a loose afi’reemmona; kayinnilla hakkiichira hige laynkita dimareemmo yaanni waajjillesi xawisino.

Wedellichu Daanieeli Maamihu

Misi

le:-

Daa

nye A

barr

a


Qiddist Gezahagenyitenni

Barra barru; hattono agana aganu riqiwanni bocaasa 10,2013M.D iillishinonke. Kuni barrino sidaamu dagawa lowohunni baxxino barra ikkasi wo’mante sidaamu ilamara maaxantinota di’’ikkitino. Sai diri seeda dirra sharronna xa’mo gedensaanni umisi umosi gashshate shiqqino xa’mo macciishshanteenna sidaamu daga faajjetenni fulte uminsa umonsa gashshate dandiisanno doorsha harisse dawaro afidhino dirooti. Konne calla di’’ikkino; sidaamu qoqqowi xintaminkunni dirunni uminsa afiinni ‘’BAKKALCHO’’ yaanno su’minni su’mamino gaazeexi Itophiyu pireesete uurrinshanni attamama hanafasi barru hagiirre eronniha assanno. Tenne hajo lainohunni Sidaamu dagoomu qoqqowi mootummate xaadooshshi biiro sooreessi kalaa Filiphoosi Naahoomihu BAKKALCHO ledoassino hasaawa aananno garinni nabbawaanote shiqinshoommo.

Bakkalcho:- Bakkalcho gaazeexi hanafamasinni mittu xaadooshshu biiro sooreessi gede may macciishshamihe?

Kalaa Filiphoosi:- Lowo geeshsha tashshi yinoe. Itophiyu pireesete uurrinsha jawanna loosunni seeda dirra kiirsiisino uurrinsha ikkasinni ledote babbaxxino afiinni attamisiisanno borrote guminni albiwiinni aleenni nabbawantanni afantanno uurrinshaati. Itophiyaho afantanno wolootu miidiyubbannino balaxaancho ikkono tuqu xaadooshsheeti. Konni miidiyi hundaannino Sidaamu afiinni attamamannohu ‘’BAKKALCHO’’ yaamamanno gaazeexi hanafamasinni lowo geeshsha tashshi yinoe.

Korkaatuno anfintee gede ninke haaro qoqqowo ikkine muli yannanniiti tantanammoommohu. Xa kaiynni haaruu garinni sidaamu afiinni attammanni gaazeexa hananfanni woyte hagiirrinke eronnihaati ikkannohu. Gaazeexu kuni dhagge ilamate egensiisate, afoonke lossatenna budenna balchoomanke Itophiyu dagaranna kalqete gobbuwara egensiisate dandiissannoho. Konninnino luphi yino deerrinni adhamooshshe afidhino uurrinshanni Sidaamu afiinni attamama hanafasi hagiirraamma assitinonke.

Umo asse xawisate wo’naalummonte gede qoqqowinke haaroho. Haaro ikkate aana kuni gaazeexi attamama hanafasi kaayyote gedeeti adhinoommohu; hagiirrinke eronniha ikkannohuno konni korkaatinniiti.

Bakkalcho:- Gaazeexa Sidaamu afiinni attama hananfoonni; aantete budenna afoo lossate widoonni jawa kaa’lo assannotano kullanni; amadote widoonni woyyaawinoha ikke afamanno gede ki’ne irko maa labbanno?

Kalaa Filiphoosi:- yiittante gede gaazeexu attamamanni nabbawaanote shiqanno yannara ninke giddo noo budenna afoo lossannohaati ikkannohu.

Konnira lophannonna iillosino hala’litanno gede hatono nabbawamannoha ikkanno gede ninkeno xadooshshu biiro ikkanke garinni woroonni noo tantano ledo halamatenni gaazeexu dagate iillanno gede Itophiyu pireesete uurrinsha qotira uurrune kaa’lo assa hasiissannonke.

Qoqqowinke teessaanonna sidaamu ilama,

sidaamu afoo macciishshanna nabbawa dandiitannori, afuunni horonsidhannori wo’munku konni gaazeexinni nabbabbenna huwatte amadosino buuxxanno gede assa ninkewiinni agarantanno. Wole widoonni ninkewiinni agarantanno hajubba uurrinshu ledo halamatenninnna amaalamatenni qeechanke garunni fulleemmo.

Wolootu sekterranna (loosu gollaranna) sidaami qooxeessira heedhanno dureeyye konni gaazeexi ledo halante irkisatenni umonsanna uurrinshansa egensiisa agarantannonsa. Konninni dhagge keeshshiishannoha ikkanno. Korkaatuno kuni midiyi mitte hinge nabbambe hunnanniha ikkikkinni seeda dirrara keeshshanno miidiyaati. Konni miidiyi ledo loosate yaa dhagge beettu beetira saysate yaate.

Konni gobbaanni sidaami giddo kulloonnikkihu batinyu budi no. Konne bude egensiisate ninke irko assine uurrinshu ledo loosa hasiissannonke. Sidaamu dhagge gobbate geerrii ledo ikkatenni ilamate konni miidiyi widoonni wora dandaa noonke.

BAKKALCHO:- mittu miidiyi mashalaqqe afi’ra hasiissannosi. Ikkollana mashalaqqe uytannori umonsa fajjitukkinni gattanna la’nanni. Konninni kainohunni xawadimmate aana illacha tungannikkihura ki’ne may garinni kaajjishshine harate heddinoonni?

Kalaa Filiphoosi:- Mashalaqqe adhanna aa qooso calla ikkitukkinni gadachote.

Odeessaanote taalo mashalaqe halaalaancho ikke aa hasiissanno. Daga kayinni mashalaqqe afi’rate qooso noonsa. Mootummate uurrinshuwano ikkito mootimmannita ikkitinokki uurrinshuwa odeessaanote waalchonsa fano assa hasiissannonsa. Konninni

halaalncho mashalaqqe dagate iillishate halamme loosa hasiissanno yee ammaneemmo.

Sidaamu qoqqowi mootimma garinni taalo mahalaqqe dagankera iillitanno gede hasi’niro halaalaancho mashalaqqe odeessaanote fajjine xawadimmatenni iillisha hasiissanno yee hedeemmo. Konnirano qoqqowu xaadooshshu biiro murci’raanote. Qoqqowu pirezidaantichi kalaa Dasti umisi odeessaanote hedosi xawisatenniiti afamannohu. Ninkeno tennenni ammanneemmo. Isiwiinni ronsoommo garinni baalunku hasiisannore assineemmo. Qinaambe loonseemmohura hiittoo dani mashalaqqe aate widoonni foonqe heedhanno yee dihedeemmo.

Bakkalcho:- Gaazeexu kaajjillunni sufanno gede egensiishshu widoonni maa hendanni?

Kalaa Filiphoosi:- Egensiishsha sufisiisatenna halashshate widoonni huluullo heedhanno yee dihedeemmo; korkaatuno anfinte gede Sidaamu daga wole Itophiyu daga ledo taalo ikkite heerate lowo sharro assitino. Afoonna budese egensiissanni afiisennino horonsi’rate sharrantanni keeshshitino. Xa kayinni sharrantino illachinni mittu gumulamanni afamanno daafira dureeyye irkissanno yee ammaneemmo. Dureeyye callano ikkitukkinni xaphooma egennantinorinna gillete uurrinshuwano kaa’litanno. Konnira sufote aana mitte huluullono diheedhanno. Konni aleenni jawaate sufanno yeeti hedeemmohu. Xaphoomunni gaazeexaho fincoteno ikko adhamooshshu qarri dixaadannosi.

Bakkalcho:- Gaazeexu finco halashshate maa hendoonni?

Kalaa Filiphoosi:- Gaazeexu finco ledo amadaminohunni Itophiyu pireesete vuurrinsha iillisha dandiituro daga lowo geeshsha hasidhanno. Korkaatuno gaazeexa

angara afi’ne nabbanba geeshshaati hasatto noohu. Kuni gaazeexi attamamanno woyte Sidaamu qoqqowi giddo noo hajo aana calla diqoqqowamanno. Gobboomu hajubba sidaamu afiinni tittirante borreessante shiqqanno. Sidaamu ilama noowa heedhe hattono sidaamu afoo dandaanno baali gobbatenna kalqete hajo sidaamu afiinni nabbawe buuxanno.

Hasamaanchimmano qara miidiya ikkasi ledo amadisiisaminohunni daga lowo geeshsha hasidhanno. Gazeexaho adhamooshshu widoonni mittu qarri heeranno yee dihedeemmo.

Loosinke ki’ne ledo halamatenni dagate iillanno gede assate looso Itophiyu pireesete uurrinsha ledo ikkatenni annimma adhineemmo. Konni daafira gaazeexu garunni raga baala iillanno. 36 woradunna quchumu gashshoottara, Hawaasi quchumira settunku sinu quchumiranna biddishshuwa lede hundansaanni xaadooshshu tantanubba noonsa. Kuri tantanubbahu qaru loosino dagate mashalaqqe iillishate. Itophiyu pireesete uurrinsha ninke kaa’litanni noohuranna mitteenni loonseemmohura fincote qarri xaadanno yine dihendeemmo.

BAKKALCHO:- Meessi afiinni gaazeexano ikko wole tuqu xaadooshshe afi’ra hoogatenni xeannori maati? Qoqqowuna tenne ragaanni hooginori hee’riro?

Kalaa Filiphoosi:- Anfinte gede qoqqowinke giddo sidaamu afiinni attamme fushshinanni GAAZEEXA ikko maxaaficho hakkeeshsha di bashiltino. Albaanni hananfoonniri hee’rirono mereeroho gatinori heeranno. Daganniwa uminsa afiinni mashalaqqe afi’rate hasatto heedheenna doorshu nookki daafira calla afi’ra hasiissannota batinye mashalaqqe afidhukkinni keeshshitinno. Quchumu qooxeessira heedhannori televizhiinetenni sa’anno qixaawo haruunsitanno. Baadiyyete qooxeessira noo miidiya nabbabbe buuxa dandiitanno wedelli mashalaqqe afi’rate kaayyonsa ajje keshshitino. Konni daafira luphiima mashalaqqete hasattooti nooti. Kuni Sidaamu afiinni attamme fushshinanni gaazeexi konni alba mashalaqqe afi’ra dandiitannokkire dagoomu bissa caabbichu nowano nookkiwano televizhiine noowano nookkiwano baalankawa mashalaqqe iillitanno gede assanno daafira konni alba nooti mashalaqqete anje tidhantannoha ikkanno.

Bakkalcho:- Gaazeexa nabbawate fidale kiira hasiissannona qoqqowu giddo bakkalcho nabbawate muumme hedhanno yine hendanni?

Kalaa Filiphoosi:- Ayee manchino rosikkinni nabbawa didandaanno. Gaazeexa nabbawannohuno rosino mancho ikka noosi. Qoqqowoho roore kiiro amadanno

yinannihu wedellu rosinoho. Baalunku qooxeessira rosinokki wedellino ikko gaamaareeyye no yine diadhinanni. Konnira roore anga nabbawa dandiitannoreeti. Mine minenko ajanni ajeenna settenna tonne kifile rosinokkihu dino. Konnira wedellu nabbawe mashalaqqe maatensara iillishannohura maateno mashalaqqe afidhanni dagganno. Kuni gaazeexi ikkado dagooma kalaqate kaa’lannoha ikkanno ikkinnina nabbawamate aana qarru xaadanno yine dihendanni.

Bakkalcho:- Oottonke xawishshira wodaninni galanteemmo.

Kalaa Filiphoosi:- Anino galateemmo.

Kalaa Filiphoos NaahomSidaamu Dagoomi Qoqqowi Mootumma Xaadooshshu Biiro Sooreessa

“BAKKALCHO gaazeexira fincote ikko adhamooshshu qarri dixaadannosi”

Wosincho

Misi

le:-

Gab

aabo

Gab

re

Egensiishsha Bocaasa 10, 2013 M.D Hamuse 8

አላትዮን ሆስፒታል በሀዋሳ ከተማ ወልደ አማኑኤል ዱባለ አደባባይ አጠገብ

ባስገነባው ባለ 5 ፎቅ ዘመናዊ ህንፃ ሥራ ከጀመረበት ነሐሴ17/2007 ዓ.ም ጀምሮ

ለሀዋሳ ከተማና አካባቢው ማ/ሰብ፣ ለአጎራባች የኦሮሚያ ዞኖችና ወረዳዎች

እንዲሁም ሌሎች ከሩቅም ሆነ ከቅርብ ለሚመጡ የህክምና አገልግሎት ፈላጊዎች

ዘመናዊ ህክምና አገልግሎት በመስጠት ከፍተኛ አስተዋጽኦ እያበረከተ ይገኛል።

የሆስፒታላችን ልዩ ልዩ የሥራ ክፍሎች ወቅቱ በሚጠይቀው ዘመናዊ አደረጃጀት

ለሥራ ምቹ ሆነው በዘመናዊ መሳሪያና አሠራር የተደራጁ ከመሆናቸውም ባሻገር

የህሙማን መኝታ ክፍሎቻችን እጅግ ንፁህ የሆኑ ዘመናዊ አልጋዎች ፣ በላውንደሪ

ማሽን ታጥበውና ተተኩሰው የተዘጋጁ ብርድ ልብሶችና አንሶላዎች ፣ሻወርና

ቴሌቪዥን የተገጠመላቸው ስለሆኑ ለታካሚዎች እጅግ ምቹ ናቸው። ሁሉም

የሆስፒታሉ የሥራ ክፍሎች በኔትወርክ የተገናኙ በመሆናቸው ሥራዎች ከወረቀት ነፃ

ሆነዉ በኤሌክትሮኒከስ ሲስተም ብቻ በመከናወን ላይ ይገኛሉ።

የምንሰጣቸው አገልግሎቶች * የውስጥ ደዌ ህክምና (በውስጥ ደዌ ስፔሻሊስት) * የጠቅላላ ቀዶ ህክምና (በቀዶ ህክምና ስፔሻሊስት) * የህፃናት ህክምና (በፔዳትሪሽያን) * የአንገት በላይ ህክምና (በአንገት በላይ ስፔሻሊስት) * የማህፀንና ፅንስ ህክምና (በማህፀንና ጽንስ ስፔሻሊስት) * የነርቭ ቀዶ ህክምና (በነርቭ ቀዶ ህክምና ስፔሻሊስት) * የፊዚዮቴራፒ አገልግሎት (በፊዚዮቴራፒስት) * የአጥንት ቀዶ ህክምና (በአጥንት ስፔሻሊስት) * የቀለበት ግርዛት * የሥነ አዕምሮ ህክምና (በስነ አዕምሮ ስፔሻሊስት) * የኤች አይቪ ምርመራ እና የነፃ መድኀኒት አገልግሎት * የፓቶሎጂ ምርመራ (በፓቶሎጂስት) * የ24 ሰዓት የአምቡላንስ እና የፋርማሲ አገልግሎት እና ሌሎችም….. * የነርቭ ህክምና (በነርቭ ስፔሻሊስት) * Cleft free services with smile train and project Harar * የኢንዶስኮፒ እና ኮሎኖስኮፒ * የጥርስ ህክምና (በጥርስ ህክምና ስፔሻሊስት) * የቆዳና የአባላዘር ህክምና (በቆዳና አባላዘር ህክምና ስፔሻሊስት) * የዓይን ህክምና (በዓይን ህክምና ስፔሻሊስት) * Cleft and Lip የተፈጥሮ ከንፈርና ላንቀ መሰንጠቅ ነፃ ቀዶ ሕክምና * ኒዮናታን አይ ሲ ዩ (Neonatal ICU) * የጨቅላ ሕፃናት የጽኑ ህሙማን ክፍል (ICU)

ኤም. አር. አይ ፡- ጨረር አልባ የሆነ ከፍተኛ የነርቭ፣ የአንጎል፣ አጥንትና ሌሎችም መመርመሪያ መሳሪያ * የተሟላ ላቦራቶሪ * 3ዲ 4ዲ አልትራሳውንድ * ዲጂታል ፌሎሮስኮፒ ራጅ * ኢሲጂ፣ ኢኮ፣ ዶፕለር እና ሌሎችም አገልግሎቶች ይሰጣሉ። * ወደ 60 የሚጠጉ የህሙማን አልጋዎች

ልዩ የላቦራቶሪ ምርመራዎች * የደም መቅጠን እና መርጋት * የደም ኤሌክትሮላይት * የስኳር ህመም ክትትል *ከፍተኛ የልብ ምርመራ * የመካንነት * የካንሰር ምልክቶት * የእንቅርት ምርመራ እና ሌሎችም….

ልዩ የራጅ ምርመራዎች * የጉሮሮ (Barium swallow) * የጨጓራ እና ትንሽ አንጀት (Barium Meal) * የትልቅ አንጀት (Barium Enema) * የማህፀን (HSG) * የኩላሊት (IVP) * የፊኛ (CUG) እና ሌሎችም….

ሲ-አርም ዲጂታል ራጅ (C-Arm Digital fluoroscopic X-Ray)አላትዮን ሆስፒታል ከሌሎች ህክምናዎች በተጨማሪ ዘመናችን ካፈራቸው እጅግ ዘመናዊ ከሚባሉ የህክምና መሳሪያዎች ግንባር ቀደም በሆነው ሲ-አርም

ዲጂታል ራጅ በመታገዝና በአጥንትና በነርቭ ቀዶ ህክምና ስፔሻሊስት ሀኪሞቻችን ማንኛውንም ከአጥንትና ነርቭ ጋር የተገናኙ ህመሞችን በመድኃኒት ማከምና በተጨማሪም ማሽኑ ፡ • በየትኛውም ዓይነት አደጋ የሚፈጠሩ የአጥንት ስብራቶችን በቀላሉ መጠገን ማስቻሉ፣ • ከዚህ በፊት አዲስ አበባ ብቻ ይሰራ የነበረው የአከርካሪ ስብራትን በቀላሉ እዚሁ ማከም ማስቻሉ፣ • ሰውነት ውስጥ የገቡ ብረቶች ለምሳሌ ጥይት በቀላሉ ማውጣት ማስቻሉ፣ • የኩላሊት ጠጠሮችን በቀዶ ህክምና ሰዓት በቀላሉ ለማውጣት ማስቻሉ ፣ • ከዚህ ቀደም ቀዶ ህክምና ከተጠናቀቀ በኋላ ለመንቀሳቀስ ረጅም ጊዜ ይፈጅ የነበረው በአጭር ጊዜ ውስጥ ታካሚው የቀድሞ እንቅስቃሴዎችን ማከናወን መቻሉ ኣላትዮንን ያስመርጥዎታል።

እውነተኛና ታማኝ የጤናዎ አጋር!!አድራሻ፡- ሀዋሳ ከተማ ወልደ አማኑኤል ዱባለ አደባባይ አጠገብ

ስልክ፡- 046-212-6464/5 ወይም 046/212-7155 ሞባይል ፡-0911-404882

አላትዮን ጠቅላላ ሆስፒታል

ወደፊት ሥራ የሚጀምሩ

* Mammography

* ዲያሊስስCT-scan 64 slic

e



Uurrinsha looso hanaffunkunni settawo /80/ diro wo’mara qubbichunni kiirranni aganna

calla gattino. Sa’u seeda dirrarano raga-tuqu handaaranni mashalaqqe iillisha dandiino. Mashalaqqe tuqisate aleenni gobbankera afuu borronniha ikke garunni lophanno gede uurrinsha jawa qeecha fultino. Konnirano handaarunni afantanno fullahaano xiinxallo assite hedonsa farcidhino. Seeda diro kiirsiisinohu Itophiyu attamote uurrinsha.

Itophiyu attamote uurrinsha 1933M.Dira xintaminoha mootimmate attamote tuqu xaadooshshi uurrinsha addi addi afuubbanni gaazeexanna maxaaficho attamatenni nabbawantanno gede assanni afamanno. Gobbate giddo Amaaru afiinni ’’Addis Zemen’’ yaamamannoha barru barrunkuu fulanno gaazeexa attamannoha mitticho uurrinsha ikkanna wolootano lamalatenni lewu/6/ barrubbara Ingilizete afiinni ‘’The Ethiopian Herald’’ yaamamanno gaazeexano attamannota anfoonni. Ledoteno Oromote afiinni ‘’BARIISAA’’ hattono Arawete afiinni ‘’Al-Alem’’ yaamantanno gaazeexubba lamalate giddo mitte hige attamatenni nabbawate iillishanni afamanno uurrinsha ikkasi xawoho.

Lamu agani giddo mitte higge qixxaabbe fultannota ‘’Zemen’’ maxaafichono uurrinshanniti ontikki attamote gumaati.

Itophiyu attamote uurrinsha haaru garinni muli yanna kawa attamantanno gede hananfoonniri lame gaazeexubba ikkitanna kuriuuno Tigirete afiinni ‘’ወወወወ’’ yaamamannohu sa’u lamalara attamame fulino gaazeexinna techono Sidaamu afiinni qixxaawe nabbawamate iillinohu Bakkalcho gaazeexa nabbawate koysino.

Bakkalcho yaamamanno gaazeexi attamo hanafama lainohunni Bakkalcho gaazeexi Sidaamu dagoomu qoqqowi mootumma Pirezidaantichi kalaa Desta Ledamohu ledo hasaawa assino.

Pirezidaantichu ledo assino keeshshonnino Bakkalcho gaazeexi attamo hanafama noosi horo maatironna gaazeexu jawa uurrinshara attamamate hanafo lainohunni macciishshaminosi hedo xa’matenni pirzidaantichu uyno hedo aananno garinni shiqinshoommona dancha nabbawate yanna ikkita’nera halchummo.

Bakkalcho:- Itophiyu pireesete uurrinshanni sidaamu afiinni attamame fulanno gaazeexi techo Bocaasa 10/2013M.D mite yee hanafinona tenne jawa uurrinsha attamate kakkaooshshe hiittoonni la’’atto?

Kalaa Desta:- uurrinsha xa assitanni noo millimillo addintanni naandannite.

Itophiyu pireesete uurrinsha su’misenni huwata dandiinanninte gede Itophiyu jirooti.

Soorro Ahaadaawe Ikkitoommero Mitto Afoo Calla Horoonsi’nanninka

Itophiyu daga jiro ikkasinni jiro baalunkura mitte qaficho giddonni iillishanni keeshshino. Xa kayinni duuchanka Itophiya lawanno garinni daga dagoomu afoonna bude lossa dandiissanno garinni beeqqisiisate qixxaawinoha lawanno. Adda coyi’niro konni albaanni konni deerrinni adhinoonni qaafo no. xa kayinni roorenkanni hala’lanni daynoha ikkasinni uurrinsha roore Itophiyunnita ikkitanni daggino yaa dandiinanni; addintanni duuchunkuha ikkanni ninkewa hige shiqanni noo daafira. Ninkera xa Itophiyu pireesete uurrinshara sidaamu gede qeechu noonke yaate. Konni daafira qeechu noonke uurrinsha ikkasinni kiidhineemmohu ninke uurrinsha ikkino gedeeti. Konne ikkinohura duuchunku hee’noommowa hee’ne beeqqineemmo; dagate jiro ikkasinni agarooshshe assineemmo. Konni daafira muli yanna giddo daggino soorro naandannita ikkitinohura roore luphi yite sufa hasiissannose yee ammaneemmo.

Bakkalcho:- techo barrinni sidaamu afiinni attamaminohu federaalete attamote uurrinsha ikkinohu jawa uurrionshara ikkasinni qoqqowu tenne uurrinshara assanno irko hiittoonni xawinsanni?

Kalaa Desta:- hasiisannori baalunkurinni Itophiyu pireesete uurrinshara qoteho uurrine agarranni loossa baala suffanno gede

assate qoqqowinke mootumma aye woyteno qixxaabbinote. Konnirano uurrinsha hasiisannore baala xa’mitonke; gutunni mixi’no; hattono mitteenni halamme loonso yeemmo. Halamme loosatenni roorenkanni woyyaawinohanna silancho guma abba dandiinanni yine hendeemmo daafo ninke widoonni hasiissanno irko assate qixxaamboommo.

Bakkalcho:- Sidaamu afiinni attamame nabbawamate shiqa hanafanno gaazeexi ledoteno afoonna bude hattono ayimma roorenka bowirsannoho yine hendannina konni ragaanni daggara dandiitannota jawa horo hiittoonni la’’atto?

Kalaa Desta:- jawa uurrinshara gobboomu deerrinni afansha afi’re Sidaamu afiinni gaazeexu attamame nabbawamate iillasi jawa gumaati. Soorro la’neemmohu sa’u yanna ledo heewisiinsummorooti; sa’u gashshootu yannara sidaamu afiinni attammannita ho’linoonninka. Lawishshahono konni albaanni sidaamu afiinni gaazeexa attammanni gede jawa sharro assinoonni. 1986M.Dirira ‘’LUWA’’ yaamamanno gaazeexa sidaamu afiinni attamamanno gede wo’naalsha assinoonnita qaageemmo.

Hatte yannara noohu mootimmate amanyootinna akati daganna dagoomaho wo’ma afansha uynokkiha ikkasi kaiminni

sidaamu afiinni gaazeexu attamama dinosi yine ho’linoonni. Ho’linoonnihuno umihunni gazeexa konne attamate uurrinsha kalanqeenna hattono massagganno boorde heedhanno gede assineenna qoleno qixxaabbanno borronna sokka baala seekkine buunxe la’neenna ikka noosi yaannohunni ikkanna hatte yannara attamote guma lainohunni fajjo aannohu egensiishshu ministere ikkasinni ministere hajo gufo gantannokki gedenna amandoonni harinsho doogo gattanno gede assatenni qeechansa fultino.

Jeefotenno jawa sharronni Oromote afiinni attamamanno gaazeexi hunda insa boordenni afansha uyneenna mitte doycho attamame fulanno gede assinoonni.

Ikkirono xaa geeshsha sidaamu afiinni gaazeexu attamame fulinohu 1986M.Dirinniiti.

Yuummonte gede gaazeexu sidaamu afiinni mitte doycho calla attamamino; hakkuy gedensaanni sufe attamamannokki gede assinoonni. Hatte yanna; yaano 1986M.D kawa sa’u dirra kiirriro techo geeshsha 25 diri aleetina kuriuu dirra giddo Sidaamu daga tenne kaayyo afidhukkinni keeshshitino yaate. Sidaamu afiisinni Nabbawannokki borreessannokki hattono afoosi lossi’rannokkinna balchoomasi bowirsi’rannokki gede; miinjisi lophannokkinna dagoomittete ikkitosi hala’litannokkinna hasi’noonni deerra iillitannokki gede assineenna keeshshino.

Xaa yannara kayinni albaanni noo miiconna kado baala gatteenna baalunku taalo beeqqaanonna horaameessa ikkate dandiissanno soorro gobbankera daggino.

Daggino soorronninna adhinanni hee’noonni qaafonni mitto ragaanni sidaamu daga seeda dirra xa’mo dawaro afi’rasenni qoqqowo ikke umisi umosi gashshatenni sae umisi afiinni tuqu xaadooshshe uurrisi’ra dandaanno qooso afi’rino. Qoleno gobboomu deerrinni noonke jiro taalo horonsi’ra dandiinoommo yannaati. Konnirano soorro jawa waaga baantoonnita ikkasenni tenne fooliishsho giddono woloota jajjabba gumma maareekkisiisate amandoonni haja garunni gumulsiisate harinshonni lubbote waagano baantoonni.

Tenne duucha sharronna daafuro sa’ne daga lubbansa sayisse uyte baattino waaginni techo jawu gumu laaleenna sidaamu afiino afansha afi’re tenne jawa gobbooma attamote uurrinshara sidaamu affiinni gaazeexu attamame nabbawamate iillasi waagasi gotti assitanno. Tini harinsho umose dandiitino mitte xaggete fooliishshooti. Konni gedensaanni duumbara higannoha ikkiikkinni roorenkanni kaajje sufannoha ikkanno yee hedeemmo.

Bakkalcho:- Techo sidaamu afiinni Itophiyu pireesete uurrinshanni attamame fulinohu Bakkalcho gaazeexi sidaamu daga afoonna bude lossate aleenni daa’’attotenna investimentete

Wosincho

Kalaa Desta LedamohuSidaamu Dagoomu Qoqqowu Mootumma Pirezidaante

Wosincholophora noosi qechi maati yaatto?

Kalaa Desta:- Gaazeexu sidaamu daga duuchu garinni egensiisate ragaanni qeechisi jawaho. Egensiisate qeechi heerisi geeshsha kayinni wolootu daganna dagoomi sidaamu ayimma seekkite affanno gede kaayyo kalaqannonsa. Afa dandiinironna anfoonniri danchuri hee’riro hakku danchu coyi hasamasi lexxitanno. Hasaminorichono la’’atenna meessiha assi’rate halchinanni daafira dikko afi’ranno. Hidhate hasattonna hirate kaayyo noowa baala dikkuwa hala’litanno; dagate eonna miinju lophanno hattonni. Hidhate hasatto noowa shiqinshannire qixxeesssatenni shiqishateno dureeyye hakko qooxeessira shiqqe miinjansa investe assitanno konni garinni dagoomunniti miinju lopho lexxitanni hadhanno daafira konne egensiisatenna investimente halashshate ragaanni jawa qeecha fulanno yee hedeemmo.

Ledoteno sidaamu dagoomi borrotenni hedonsa keeraancho ikkite xawisansanni hattono gaazeexu aana fultanno hajubbara beeqqancho ikka dandaasi baqqi assitannote. Gaazeexano nabbawate dandoo balchooma bowirsidhanno. Konni daafira hakkaanni qolte sidaamu borreessa hanaffinori Amaaru afiinnino ikko Ingilizete afiinni hattono wolootu afuubbanni beeqqatenni hedonsa wolootu tuqu xaadooshshi aana xawissanni hadhannoha ikkanno.

Bakkalcho:- Mitu mitu yaanno garinni ikkiro sai 27 dirira Itophiyaho Adda ikkitino federaalizime dino; konni kaiminni maaxamino qarri woy xiiwo Hee’rasira aleenni daga umise afoo nafa garunni horoonsidhukkinni keeshshitinota kullanni. Xa kayinni halaalanya federaalizime no yiisiisannori heeranno yite hedatto? Konni ledo amadisiissine sidaamu afiinni gaazeexu attamama hanafinota hiittoonni xawisatto?

Kalaa Desta:- gobbanke federaalizimete amanyootinni gala hanaffunkunni lemoo diro aleenni ikkino. Qaru coyilla kaynni federaalizime halaalaancho doogonna daninni illete leeltanno garinni baatto kaddino yaa mulla su’maholla yitanno xa’mo balanxe qola hasiissanno. Sa’’u 27 dirrara federaalizimete amanyooti korkaatinni afi’noommoti illete leellitanno gumma no. kayinnilla guuta di’’ikkitino.

Dagate afiisenni borreessate qooso uynoonni yine wole widoonni dagate hedo gaazeexaho fultannokki gede; attamote tuqu xaadooshshi heerannokki gede assa heedhuro nafa kaayyonsa ruukkisatenni mitte daga ayimma leeltannokkinna luphi yitannokki gede assinanniri tenne federaalizimete yine woshshinanni amanyooti giddo nooreeti.

Sidaamu qoqqowo ikkeemmo; umi’yanni umo’ya gashsheemmo yiiro federaalizimete amanyooti fajjanno. Kayinnilla qoqqowo ikkate hasiisannore daga wonshidhe nafa heedheennanni federaalaawete yinoonni amanyooti tenne xa’mo kaynsannita ho’lanno. Togoorenna lawanno qarrinna shetto giddoonni sa’ne techora iillinoommo gumi soorrote millimillo assine albiha gashshootu amanyooti xe’ne wonshanno garinni biddi assinoonni. Konnirano soorro assinoonni yaate.

Soorrote gumma giddo la’nummoro

alba noore kaajjado midaado sunfe; federaalizimete amanyootinni wo’ma ikkitinokkire woy foonqe woyyeessine biddi assatenniiti. Fedeaalizime akatase albillicho roorenkanni dhi’mo noota assite leellishshanni no. kunnira tini hedo xawishshaseeti yee hedeemmo. Federaalete deerrinni Sidaamu afii tenne luphiima uurrinshara su’ma fule gaazeexaho attamama dandaa umise federaalizimete xawishshaati yee ammaneemmo.

Daggino soorro federaalizime gibbannota ikkitoommero Itophiyaho mittu afii callu loosunniha ikkannonka. Konnira babbaxxitinoti dagatenna dagoomittete ayimmara xinta ikkitinno afuubba attamate togooti jawa sokka sa’ara difajjitanno. Xa daggino soorro halaalaancho federaalizime ikkitinohura daganna dagoomu hattono babbaxxitino ayimma su’ma afidhe gobbate giddo taalo beeqqaano ikkitanno gede kaayyo uynoonniha ikkinohura tini soorro daggunkunni addintanni halaalanya federaalizime garunni loosu aana hosa hanafino yeemmo. Gatinorichi nafa hee’riro albillicho taalanni, biifanni nna sufanni haranno yeemmoti ammana nooe.

Bakkalcho:- Techo Itiyophiyu pireese uurrinsha widoonni ‘’Bakkalcho’’

yaanno su’ma afi’rinnohu Sidaamu afiinni attammeenna niwaawete shiqinshoonnihu gaazeexu tiro woy fiche maynanni?

Kalaa Desta:- Roorenkanni gaazeexu su’ma ‘’Bakkalcho’’ yine woshshiniro danchaho yitanno sumuumme noonke. ‘’Bakkalcho’’

yaanno tiro Sidaamu afiinni Soodimari beeddakkooti yinanni. Hashshu xawanni haranno woyte leellanno xawaabbaati. Kuni xawaabbi tunsanni harannoha ikkiikkinni roorenkanni xawaabbu lexxanni harihu gedensaanni warri yee fule arrishshote widira soorramanno. Ikkinohurano ‘’Bakkalcho’’ yaa warri yaanni lexxanni leellanno xawaabbaati yaate.

Sidaamu kunni gaazeexinni egennamanno woyte xeertote leellitanno hexxo no. Tini baxitinno lophonna jireenya hattono baalunkura injiino qooxeessa ledeno ayimmate widira qolle la’neemmota assanno. Konnira gaazeexu aana sa’ara hasiissanno sokka kunni gari akati nootanna dagoomitteno togoonni bowirsitannota ikkitara hasi’nanni. Konni kaiminni ga’a Sidaamaho daggannoti kaayyo addintanni biifadote; ikkinohurano hagiirraamo Sidaama bowirsino. Tenne daga bowirsate gaazeexaho fultanno hedubba garunni la’’ate uminke hedo gaazeexu aana woratenni kaajjinsheemmo gede sokka nooe.

Bakkalcho:- ‘’Bakkalcho’’ yaanno su’minni Sidaamu afiinni attama hananfoonni gaazeexa lainohunni qoqqowu dagara woy Sidaamu dagara saysa hasi’ratto sokka no?

Kalaa Desta:- Sidaamu qoqqowi dagaranna teessaanora sayseemmo sokkanna woxartatto heedhuro tini daga alba togoo kaayyora yite sharrantanni dagginoti anfoonnite. Sharronsannino konneeti yine anfanniikki waaga baatino. Techo kayinni sharronsa guma laalteenna umisi

umosi gashshate kaayyo calla ikkitukkinni afoosinna budesi lossi’ranni afamanno. Tenne kaayyo albillicho sufe agadhe ledote guma abate loosanna sharrama hasiissanno. Kunni gedenoonni agartannonke sharro miinjunna dagoomittete sharro ikkitanno. Poletiku sharronke ikkadu garinni gunde gotti yiino baychira iillinoommo. Konira miinjunna dagoomittete sharro yinanni woyte dagoomittete mittimmanke seekkine agaratenni ayirrisama, kaa’lama, mittimmanna hattono gambooshshenke kaajjinshe rosonkenna fayyimmanke, budenke, meentunna wedellu millimmonke mannimmate hajubba baala amande irkisatenni kaajjadu garinni loosa hasiissanno. Ogimmate sharro buximatenni fushshitanno gede assate loonsenna laashshi’ne eonke gotti assanna heeshshonke woyyeessate dandiinummo loossa aana illacha tuga noonke.

Konnira dadda’lite heedhanno dagoommitte kaajjite dadda’la hasiissannonsa; gate loosidhe galtannori qolte mootimmate widoonni afidhanno irkonna rosinni kaima assidhe laalchonsa lossa hasiissannonsa. Ledote kalaqonna looso xa’mitanno hajubba baala loosu aana hosiisa hasiissanno. Konninnino mittenni mullawa ba’anno yannanna wolqa woy dhuku heera dihasiissanno; mito widoonni kalaqamunni afi’noommo eltonke woy jironke garunni horonsi’ra hoongeenna hafanfarte ba’ukkinni garunni horoonsi’ra hasiissannonke.

Wole widoonni hedonke uynanninna woranni ha’neemmo doogo hala’litanni daggino daafira xa kaysanni noommo hedonna wolootano dagoomittetenna miinju hajubbano ikkito budenkeno dimokiraasete hajono hattono injiinonkereno ikko injiinononkinkekki hedo woratenni beeqqaano ikka hasiissanno. Ninke worreemmo hedo gaazeexu kaa’lo assi’re horoonsi’ranno hedubba ikitinohura hedonke worranni; baxxinohunni fullahaano hala’ladunni beeqqaano iika hasiissannonsa yee sokka’ya sayseemmo. Xaphoomunni nabbawe dandaannohu baalunku dagoomittete bissano ledotenni rosono konni gaazeexinni afi’neemmo egenno jawa ikkitinnohura dandoo noosihu baalu nabbawa hasiissannosi.

Hakkaanni qole nabbawate dandoosi luphi assa noosi. Albillicho haaro hedono afi’ranni albi waro hawantinno hajo noorono nabbawate widira dagganni noohura hedo soorri’nanni egennotenni bowirtinno dagoomitte kalaqate doogo mitte gaazeexu widoonni ikkinohura gaazeexanke hidhatenni hala’ladunni beqqa noonke yeemmo. Gaazeexu hala’ladunni iillannohu iikannohu nabbawanno manni heeriro ikkinohura baalunku nabbawate kakka’’a noonke. Nabbawatenni beeqqaano ikkine hedonke worranninna woyyeessateno qixxaawa hasiissannonke kuni Sidaamaho gotti yaate hanafooti. Konne albillicho harisate konni garinni beeqqaano ikka hasiissannonketa kawaanni qole sokka’ya sayseemmo.

Bakkalcho:- Haaro ‘’Bakkalcho’’ yaanno gaazeexa lainohunni oottonke hala’ladu xawishshira wodaninni galateemmo.

Kalaa Desta:- Anino lowo gede galateemmo!

Kalaa Desta Ledamohu


Misi

le:-

Maa

reek

kote

Bas

enni


Abrihaam Saamueelihunni

• Fiixa missino gerecho farro gobbaanni wodhite galtanno.!

• Goo`noyi gede waa dianganni !

• Ise bushshe tubba bushaho yitino!

• Qaaxunniha haareemma yite qoriha hu`nitino!

• Anga hayishshi`ne intiro godowu baxanno; halaale coyi`niro maganu baxanno!

• “Siiwo ittannota hi`re siwiila ittannota hidhino!

• “Aneno maalu widira kiirre”e “ yiino efeleqqu!

• Hamashsho anfoonniwa haxaasincho baranganni!

• Duushshannokki waasi badiroho leellanno!

• Lophannokki qaaqqi gaata hige bodhanno!

• Maganonna baatto milinqe dianfanni!

BooharshaSidaamu Yaatto

Addisu Adoolihunni

Nelseni Mandeellihu yuniveristete giddo higgete rososi rosanno

yannara mittu waajju pirofeeserichu rosiisaanchi noosi; su΄masino Phexiroosi yaamamanno. Barrunni mitto barra pirofeeseri Pheexiroosi mitto sagalete mine saga’lanni hee’reenna Mandeelli hedeweelcho sagale adhe mulesi ofollanno.

Gosanyu Phexiroosino "kalaa Mandeella! Manchaamenna lembooli hurbaateho mitteenni ofolatannoni?" yiisi. Busulu Mandeellino qole "yaaddooti; buuwe dibaeemmona" yee barcima soorrire ofollanno. Tennenni giiraminohu Phexiroosi wole barra giirasi fulara hedanno.

Mitto barrano pirofeeserichu kifilete rosiisanni heere " Mandeella doogote aana hadhanni heedhe lame borsa

afi’rittoro mittu borsi giddo egenno; mittu borsi giddo kayinni womaashshu heeriro hiikkonne adhatto?" yee xa΄mannosi. Mandeellino qole womaashshu nooha adheemmo yee qolannosi. Pirofeeserichuno ati gowwaho, ani ate ikkoommoro egenno nooha adheemmo yaannosi; Mandeellino oso΄lanni ati garaho ayiino noosikkirichooti adhannohu yiisi. Konni baalunni giiraminohu Pirofeeseri Phexiroosi Mandeelli fonqolu woraqati aana jallaaga yee borreessanno.

Woloottu rosaano fonqolinsa woraqata la΄anno woyte Mandeelli fonqolu woraqati aana jallaaga yitanno borro fonqolisi woraqati aana lae dhaggeefatatenni pirofeeserichunniwa mare "afitto Phexiroosi; rosamino malaatekki calla woroottoe; fonqoli΄ya guma hawootto lawiooe" yee gabbi assinosi yinanni.

Mandeellanna PhexiroosiMaammaashsha

1. Mitte afi’nohu goxe digalanno!2. Gobba afinohu shorroonkehe,

godowa afinohu borooroonkehe!

3. Jaawashshu jaala diafi’no!4. Quffino xushsho maricho

usuro yitanno, duuwino godowi ma coyro yaanno!

5. Minaanni minaama hobbi yeenna, xooqqanna tuuqu ganeenna hayya; hakkuno ane wottaaddaraati yiino!

6. Woshichu sagara kaxxitto yineenna hasummonku di’isooti yiino!

7. Kado ane yaammara aninni harkitte xuudhanni noomma

yitino!8. Sagalete woyte baasatena

hogophinannirilla dhiwino yiino banda’lu obba gamba asse!

9. 9. Ama banqo shiteenna, amakki mayi shii yee xa’meenna ama’ya shiire xeena gananna dihasaambanni yiino!

10. 10. Yemakku duuwe basu sharro amando yiino!

11. 11. Wodana ajaho wonqo bareedaho; gano maanxe gaado kullanni!

12. 12. Anjo yine utichoho umo dikandanni!

Addisu Adoolihunni

Ane qurruxanni noona sammi yite goxiLamu cee’maleeyye mitto mine heedhanno. Barrunni mitto barra mine cufidhukkinni goxxino. Cunfikkinni gonxooyi minira hashsha amboomi e’inno. Amboomi kuni sunuu suufanni daye waalchu widoonni goxinnohunnita lekka quruuxa hanafinno. Holgi widoonni goxinohu huuro macciishshe baqqi yee ‘koo’ya kuni babaa babaa yaannohu maati?” yee jaalasi xa’mino. Jaalisino dawaranni ane “Amboomi aneta lekka quruuxanni noona cuqqi curuqqi yitooti yaano”. Holgeenni gonxohuno rahe ka’e “Ateta ite gudiro aneta aguranno” yee ambooma kae shorrino yinanni.

HAARIIMO 1.Gatiso:- Daraaro, Macciishshi macciishshi, bero wosinu albaanni fuuttummota diafitta?Daraaro:- Koo saalattokki woshichi mayra fuuttitto? hakkiinni qolte maa assittoyya?Gatiso:- Fuutte kae bobbannoikki gede televizhiinete huuro ledoomo. HAARIIMO 2.• Beettu yuniversitete rosaanchooti. Xissame huuccattote minira Paasterchunniwa

huuccasira hari.• Paasterchu:- Ko beettira “Sheexaaneho duunaminohu” yii. Qoleno mamoote eootto

yee xa`misi, sheexaane.• Sheexaanu:- “ Umi dirimi rosu mine heereenna eoommo yaanno.• Paasterchu:- “Ahaa! giddo mine mi`nootoyya” yaanno paaserchu. “Fuli xa rakke

iso agurte yoommohe” yaanno paasterchu.• Sheexaanu:- “Umi diriminni kayse ledosi rosanni dayommohu maassamummokinni

difuleemmo” yiino.

Rosiisaanchu:-Arrishshote giddo afantanno gaaze mayne woshshinanni?

Rosaanchu:-eee…..eee…… yaanni dawarara hede hee’reenna afuunni fushshate qarrame xaano; hhhh ihhh yaanno

Rosiisaanchu:-shettootina aguri, ani dawareemmona Hiliyeemete yee dawaranno

Rosaanchu:-Woy ane rosiisaancho; dawaro afii’ya giddo noonkanni yaanno.

Rosiisaanchu:- Afiikkira nooro egemmitooti daafantinotena!

Mitto barra rosiisaanchu rosaanchosi xa’mo xa’manno

Maatto

H

QinaawoAbrihaam Samueelihunni

Umihunni daddalu loosisira kaima ikkinohu buddeenu mixashsho rigate horoonsi`nannihu “Qonbo’’ote”

gumaati. Hattenne yannara qonbo’’ote gumma mittu gatinni xinqihu gedensaanni dikko massire lee saantera hiranno. Konne loosanni keeshshinoha diro badhe hinge kiirrummoro 50 diro aleenni ikkanno. Lame bekkeere qonbo’’ote guma dikko masse lee saantenni hirano.

Techo miinjunna heeshshote wo’mo qoolinkera wosincho assine shiqinshoommohu Sidaamu Qoqqowira ilaminoha,hoteeletenna bunu lattishshi loosinni egennaminoha dureessa ikkanna; ilamino baychi Sidaamu Qoqqowi giddo Arbegooni woradira Becha ollii giddooti. Dureessichu, Beshu Tulluhu.

Hawaasi quchumira leeltanno Beshu Kompilekise, Loggitunna Beshu hoteele anna ikkinohu hoteelete daddallinni uurrikkinni addi addi bunu daammanna buna latisatenni egenamino jawa annaati; Beshu Tulluhu.

Dureessichu Beshu, rosu widoonni hattene yannara woxu qarrinninna wolootu mitiimmuwa noosihura rosu deerrasi lowontanni xiiwe harikkinni sase kifilera uurrisino. Hattenne yannara noohu woxu bikki xa noohu ledo heewisiinsiro badooshu iimminna uullate geeshshaati yaanni kulinkehu techo dureessichi; mittu manchi daddalu loosinni tirfe shilinge afi’ri yaa isi kaà dureessu dino yinannita qummi assino. Ikkirono hattenne yannara afi’rinota shilingicho hattenne suuqi’ranoikkihu hexxinowa iila didandaanno yaanno.

Beshu hattenne yannara daddalo hanafino yannaatina mixashsho rigate horoonsi`nanniha “Qonbo’’ote” guma umo dikko fushshi woyte lee saantera hirinota qaagagiissino. Afi’rita lee saante luphi assi’rara yee hiranni soorranni lowo yanna sayisino. Hattenne yannara qoleno dikko Sanyotenni Sanyote geeshsha diuurritanno. Lamalate giddo mitte hige calla uurritannohura mule noo dikko calla agadhikkinni qooxeesaho nootano horoonsi’ranni hifatiikkinni dodamanno.

Mitte basenni wolewa ha’ranno woyte qonbo’’ote gumma qotisira duqqeeti. Konne guma qotisira duqqe dikkote dikko doyaanni keeshshe lowo yanna daafuri gedensaanni shoole birranna shilinge suuqi’ra dandiino.

Hakkuy gedensaanni qombo’’ote daddalo yannate geeshsha uurrise badalate bullee daddalira albasi qoli. Hattene yannara 50 kiilo bullee 4 birenna shilingete. Bullee daammu minira masse daahate qeechino kalaa Beshuholla. Hattenne yannara noo daammi techo gede caabbichunni loosannoha ikkinokkihura wayinni daahannoha ikkasinni lowo jifama nooho.

Hawarro daammu mine hashshiishi’re; qoleno soodo daahinota bullee qotehonna umoho duqqe galannowiinni 60 kiilo meetire xeertinye lekkasinni gadachame dikko haa’re haranno.

Harinshote batinyinni daafuru nafa amadisirono bulleetenni afi’ranno tirfi yanna yannatenni lexxanni dayiino. Daafuru batinyi amadisiro nafa gata hasi’re; kayiinnila bullee hidhate iso hasidhannori duuchu dikkaasinu noosihura daafure hee’re foolishshi’rikkini insara yee rosinota seeda doogo lekkasinni dikko masse hiranno.

Wayiinni daahanno daamira worafuno hatto bati’ranno. Ikkirono hawarro hawarro worafa agadhe badala daahe fulara albaanni soodora ikkannoha wole 50 kiilo giraame badala wore worafa amadisiisi’re daanno. Kunni daninni mitte qeelamanna daafuru leellisikkinni hallosi qodhe lowo yannara dada`lanni keeshshino. Shoole diro ikkisihu gedensaanni bulleete daddalinni 30 kume tirfe afi’ra dandiino. Kunni baddalate bullee daddali hala`lanni haranni dayii woyte duhanu batiranni dayiisi. Konnira konne looso shota assasira mitto farashsho 15 birrinni hidhe duhano shotisi’re yannate geeshshirano ikkiro foolishshi’ra dandiino.

Badala hidhanno;daahisiisanno; dikko baalate haare masse hiranni lowo woxe afi’ranni gumaamo ikkino.

Konne daddalo loosanni heere Boona yinanni quchumira mare shiima qorqorrote mine mi`ne suuqe fa`ne laanba, saamuna, sukaarenna wkl daddala hanafi. Suuqete loosinnino yanna yannatenni lexxanni lexxanni ha’ri. Kalaa Beshuu ledo dada`lituri lexxitaata agurina uminsanka hooggu. Korkaatuno woxe amandanninna suuq`nayi gara diegentino. Qoleno garimale gede fushshitanni hasiissannokkirira baalaho fincitannohura lowo deerra marte di’’iillitino.

Kalaa Beshu kayinni iilla hasiissinosiwa buuxe afino daafira Booni quchumira mare hee’ra hanafinkunni shoolki dirira 22 kuminni TOYOTA yinanni kaameela hidhate geeshsha iilLino.

Hakkawari yannara kalaa Beshu noo olliira woy woradaho kaameelaho yinanniri horo su`munni dino. Hattenne yannara hodhishsha horoonsi`nanniri dino; mannu lekkatennilla basete base hodhannonno. Kaamelunni looso hanafi woyte Wondo gennetetenni ka`ne Bansa harate baantannihu baatooshshu 5 birra calla ikkinohura kaameelisi dagate horo aa hanafi.

Ikkollana kayinni hattene yannara kaameelu doogo lowontanni injiitinokki daafira kaameelu hiiqqaqqamanni shetiseennasi milli assanni heere daddalu raga hoteelete widira soorrino; hakko Booni quchumiranni. Hakkawari hoteelesi tonnu geeshshi gonxanni daallasi noote.

Dikkono lowontanni iibbadote. Konni loosisinni afi’ranno woxe suuqi’ranni mittu kaameeli aana wole lexxatenni lamu sasu geeshsha asse hidhara dandiino. Hodhishshu kaameellanno heedheenna hogowu kaameela ayisuuze hidhe loososi albihunni roore busulsi’re loosanni keeshshino.

Kalaa Beshu konne loososi jawaate ha’risa dandiino daafira lowo jajji anna ikke heeranno quchumira sase suuqe aleenni fa`ne daddalosi huffi assihu gedensaanni 2 miiliyoone geeshsha suuqi’ra dandiino. Daddalisi kaameelunninna hoteeletenni calla keeshshikkinni Booni woradi bununni egennaminoha ikkasinni hattono bunu gobbatenni kayse kalqete geeshsha su`ma

fulino laalcho ikkasinni bunu loosira wodanasi qolino. Hattenne yannara bunu xaa yanna gede iibba hoogirono bunu looso loosatenni badhera dihigino.

Hakkiinni sufe Dargete gashshooti yannara bunu waagi dirranni ha’rita daddalo agure Hawaasi quchumira daye wolu loosi widira sai. Hawaasi quchumira dayi gedensaanni; albaanni suuqi’rinotenni mitte miliyoonenni deerrase agadhitinota “Loggita Hoteele” yinannita Hawaasira mudukkoho mini. Sufeno su`misinni woshshinayta ‘’Beshu Hoteele’’ fanino. Ontu diri gedensaanni Atoote Waarku bayicho Beshu kompilekse yinannita mine dagate owaante uytanno gede assino.

Kuni woxinna jiro mulla dagginota ikkitukkinni 50 diri hunkeetinna daafurooti yaani xawisanno kalaa Beshu. Tenne yannara kayinni mannu woxenna jiro lowo daafuri noyikkiha gamba assi’ranno. Bashsho aneta laummoro maala`leemo; lowo manni xa daafurikkinni dureessa ikkanno. Gamba yino woxe daafurtukkinni abbitinohura hasidhu gede fincitanno. Kuni anera dhage ikkannoe yaanno kalaa Beshu Tulluhu. Korkaatunno mannu dureessa ikkannohu daafure hunkee; lowo jifamana mitiimma saihu gedensaanni ikkinohuraati.

Kalaa Beshu yaatto garinni techo techo ‘’eweli dureessahowe’’ yinanni; dureessa mayinni ikki yinanni woyte hibbo ikkanno. Hunkiinsanninna daafurinsanni jiro afidhanno mannooti qubbichunni kiirrannireeti; insano woxensa dibillaallissanno bikkunniitilla fushshitannohu. Mittu qarri nookkiha jiro afi’rino manchi kayinni yaano muli doogonni duree`mitinori duuchaho.

Tenne yannara dureeyyete yinanniri muli yanna giddo oosooti; jironsa bue shotu garinni dagginote.

Dureessu kalaa Beshu alba Dargete yannara uurrisinoha bunu looso xa hanafino. Laalino buna Itiyophiyu giddo horonsidhaarira shiqishanno. Deeransa agadhitnoti sase

hoteele heedhannasi xaa yannara dikko nooikkita kulanno.

Kalaa Beshu hoteelete loosinni calla lowo wedellira looso kalaqino. Lawishshaho:-Beshu kompleksera calla mittu xibbi aleenni loosaasine heedhanna gattino hoteelera hakkiini aleenni hendanni loosaasine loosu aana noota xawisanno. Konni ledo bunu kaashshiranna hattono bunu daammira looso kalaqinonsa qansooti kumu aleenni ikkitanno . Boona, Caffetenna Bansi qooxeesira noo bunu laalo tayxe dirinni baara widira soye hire woyyino woxe afi’rate millimillo hanafinota buuxisiisino.

Kalaa Beshu rosu deerrasi sase kifilera uurrise daddalu widira nafa higirono; oososi danchu garinni lossire mito baara widira soqqe rosiisi’re laala fulinota coy’rino.

Kalaa Beshura mitte gaabbo noosi. Itophiyinkera jawiidi kiiro wedella ikkasinni kuriuu wedella loosu widira reekkanna looso kalaqa lowo gumaati. Gashshootu widoonni leellitanno foonqe wedella tantanne woxe liqiissa calla timo ikkitinota kullanni. Mitu mitu wedelli woxe garunni amada diegentino. Gashshootu wedellaho uyino woxe haruunsanna qorqora hasiissanosi. Isi

yorto garinni ikkoommero gobbankera loosi`nanni baatto anje nookkihura wedellu gumaamma ikkitanno gede gatu loosira qolle tantanneemmero gatu laalchinni umonsa dandiite horaameeyye ikkitanno gede gashshootu bisssa injeessituro woyyanno yaanni hedosi xawisino.

Kalaa Beshu konne yaate baxinohu gashshootu wedellaho woxe liqiisse; loosidhe yee aa busha ikkitukkinni wedellu amandanni gara affinokki daafira mitte lamala giddo woxe fincitanni leeltanno. Guma ikkinorichi kayinni wedellu mitteenni tantanante albansa gatu woy irshu loosira qoltanno gede kulino. Konne ikkiro soorro dagganno. Itophiyu su`mino mullurichinni, baashetenninna hudetenni hattono buximatenni qarrama dinosi. Uminke sharronni hunkiinkenni abbinoommoti jiro coommado ikkitinnohura sai higihura beenkanni difincineemmo.

Dureessu Beshu albillicho lowoti hexxo noositanna techono wolqasi daafurtinokkita xawisanno.

Albillicho loosara hasi’rannori hee’riro siwiilu faabiriika fanate. Kunnira xaa yannara xiinxallo assinanni hee`noonnita kulino. Ledoteno qorqorrote faabiriika fanateno hassatto noosi.

Ikkollanna kayinni gobbayditi woxu soorro qarra ikkitannositano dimaaxino. Kalqete daddalira woyyeessine milli milli yaate gobbayidi woxu soorro hasiissanno. Daddalu loosira nafa agurranna ani albaanni xisso`ya akka`mate baara widira haranni saoommo; hakka woyteno woxu soorro qarraho. Xaano baara widira xisso akka`mate hadhaari qarrantanni noota xawise; kuni qarri daynohu gobbara sonke woxu soorro afi’rate ikkadu laalchu anje noohuraati yee kulino. Laalcho gobbara soyaatenni roore gobbaydinni giddora eessinanni uduunni bati’ranni ha’ranni no. Kuni kayinni gobbaydi woxu soorronkera jawa qarra kalaqanni no. Konni daafira konne qarra tirate gobbate laalcho halashshatenni gobbara soyaanna gobbayidinni eessinanni uduunne ajishate looso loosa hasiissannonke. Konnira baalunkura qeechu noonke yee hedosi worino.

Heeshshote wo’mo qombo’’ote guminni hananfoonnihu 50 diri daddalu guma


Bocaasa 10, 2013 M.D Hamuse 13 Egensiishsha


Fayyimma

Yaareed Getaachewuhunni

Roso mitto diro uurrisa; miinju, poletikunna, dagoomittette aananna gobbate lopho aana iillishshanno gawajjo shiima ikkitinokkita Hawaasi Yuniversite Pirezidaante Dr. Ayyaano Baraasohu xawisi. Yuniversitete prezidante Dr. Ayyaano Bakkalcho gaazeexii ledo assino hasaawinni,hiittenne gobbarano jawa joro rosino qansichaati yee;badhhessa 6/2012 M.Dirinni kayise koroonu vayirese korkaatinni taxxi yee keeshshino roso aa hananfoonnita xawisino.

Mittu dirinni 10u kumi ale rosaano rosiisse maassiissanno Hawaasi yuniversite,settu/8/ aganira roso uyitukkiinni sa’’ase mitte ilama gede’nitinohu gede assine adhinannite yiinohu dr .Ayyaano,2013 rosu dirira duuchante yuniverisitubbanni balanxe kovid 19ho reqecci assannokki


Umu damuume hiikkonneno uminke bisi aana kalaqantanno xisso ikkitanna tini xisso macciishshantannohu umonke taaloho facce mittu boci ragaanni woy lamunku uminke bisi aana ikkitara dandiitanno. Umu damuume umu bisi aana mittichowa hanafe

hakkinnino wole umunke qooxeessira taraawanni bocanno kaayyo no. Xisso umo

amadanno woyte seekke damuunse, qase foxxoore amade bocannoha ikkanna mito woyteno assanno gara xawisate hawisanno gari macciishshamanno gede assannoho.

Umu damuume hanafanno aguranni seeda yannanni woy hedeweelcho daannoha ikkanna Hanafi gedensaanni seeda sa’’aate woy barruwara lowonta damuunsanni keeshshara dandaanno.

Umu damuumera korkaatu:- Umu damuume malaatta leellitanno woyte hikkiminnu ogeeyyera amaalatenni leellino malaati garinni adhinanniha hikkiminnu doogga kultara dandiitanno. Umu damuume roore yannara kalaqamannohu sunuu sunuu assanni ikkanna sae sae kayinni lubbamate iillishshara dandisstanno korkaattano kalaqamanno.

Xaphoomunni la’nay woyte umu damuume abbitanno karkaattanni gaamamanno/

Umu Damuume

beehamanno/.

Umikkihu /primary/umu damuume (wolu korkaati nookkihu umu damuume danaati) Kuni umu damuume kalaqantannohu umu giddo noorinna xisso macciishshantanno gede assitannori uminke giddoydi bissa aana qarru kalaqamanno yannara woy uminkehu giddoydi bissa aana bikku aleenni ikkitino qarru woy gawajjo iilliturooti.

Togoohu umu damuume dani rosaminonna duucha yannara kalaqamara dandanno Xisso korkaata di’’ikkino. Umunke

• Kilaasteri umu damuume(cluster headache)

• Maygireyini umu damuume (migraine headache)

• Tenshiini umu damuume (tention headache) nna wkl.

Kuriuu umu damuume danna hee’nay heeshsho gari ledo amadantino korkaatta ledo ga’nite ka’annotenna hala’litara dandiitannote. Insano;-

• Agatto/alkoole:- baxxino garinni duume woyne

• Mite mite sagale:- lawishshaho faabirikaho qixxaabbinotinna nayitireete(nitrates) yinanni shiilo amaddino sagalla(maalu) Ikkado goxicho afira(goxa) hooga

• Gara ikkinokkihu bisu suudi

• Sagale yannase agarre ita/adha hooga

• Yaaddonna wkl heedhuro aleenni xawinsihu umu damuume danira kaima ikkitanno.

Layinkihu (secondary) umu damuume (korkaatu nookkihu)

Togooha umu damuume dani xisso abbitara dandiitannori wolootu rosaminohu xissote malaateeti. Tenne xissora kaima ikkitara dandiitannori

giddo noo kemikaalla millimillo, uminke giddoonni woy gobbaanni afantanno mundeetenna nervete nigga, umonke dukkinnoti haxonke

(goowunna) umu nigga woy kuriuu ledo xaaddino korkaattanni qarrubba kalaqantanno yannaraati. Mitu mitu manni togoohu umu damuumenni amadamate iillishannonsahu fiixunni mundeetenni xaadinohunni taraawanni daannori noonsa. Lowonta afantinorinna konni umu damuume giddo gaammanniri damuumete danna;-

garinni,5500 umi digirenni maassamate iillitino rosaano rosoho qolle looso hananfoonnita buuxisino.

“Qarru mala rosiisanno’’ yiinohu dr Ayyaano; koroonu vayirese tekinooloje ho’ronsirate widoonni baqqeenya kalaqqeenna,tekinoloje ho’ronsi’rate balchoominke luphi yiino yee,sai maaja aganira online interneetete roso aatenni 2kki digirenna xeertote rosaano guwurshu roso uyine maassiisa dandiinoonnita huwachishino.

Ledoteno, tayixe rosaano adhinoommohu, koroonu vayirese hedote giddo waratenniiti yee; gadachitanno base ikka hoogiro rosaanono ikkit yuniversiotete dagoomi afoo foxxoodhinanni maaske hoo’litannokki gede gadadantannotano Dr. Ayyaano qummi assino. Yuniversitete

Dr. Ayyaano Baraaso Hawaasi Yuniversite Pirezidaante

“Kovid 19 Rosu aana iillishino gawajjo shiimunni la’nannita ikkitinokkihura sai diro taxxi yee keeshshi roso guwurshunni

riqiwa hasiissino”

Roso

“Kovid 19 qoolira saino ...18

Umu qoolira saino ...18


WogaYared Getachewuhunni

Sidaamu daga ayimmatenna mayimmate xawishsha ikkino baca budu balchoomanna rosicho afidhinote . kuri giddonni qara qara assine kullanniri; halaale, affino, fokkonna seyaanyo hattono daae, gondooro, sicconna qege fiica kullannireeti.

Mitto mittonka harachunni xawinse la’nummoro;

Halaale:- Halaalu sidaamu daga giddo kaphunni fanfe addaho hee’rate sokkaati.Halaalu sidaamu budi giddo bayiriidi balchoomaati. Sidaamaho halaalu (halaaleho) yine xaaratenni roorinori dino. Amma’notee ledo xaadinse la’nirono ‘’Halaalu’’ Kaaliiqi woyi kalaqaanchuu ledo xaadisanno buusa ikkino gede ammannanni. Konni daafira halaale sa’’anno woyi halaale sarraaqanno manchi /cho, isira woyi isera hattono sirchisira dancha dikkanno yine kaajjinshe ammana dagoomu goddo no. Konne ikkinohura tiyyi’ne gimbanniho. Halaalu sokkonni, bayiroonyimma, woyyo, halaalaanchimmanna w.k.l labbanno hajubba jawiidi base uyinanni qara hajubbaati.

Dagoomittete heeshsho giddo halaale meexa hasiissannokkita halaale gorsa tiyyi’ne gimbanniha ikkinotanna halaale miliqa, shokkishanna sarraaqa bashate tuggannota ammannanni. Geerru halaalu hasiishshanna halaalunni hee’ra hooga hoodisidhanno qarrubba leellishate qaali-sammetenni yaano maammaashshunni aja ikko jawa amaaltanno.

Lawishshaho:- “Mitu ayiddi halaale gudanno;mito ayidde halaalu gudanno’’.

“Hoonchu haqqinna halaalu keeshshirono difugudanno’’.

“Halaalunni intiro hanshaqqichu maali duushshanno’’.

“Halaale gudeemma yite diishsho huxxu aana ofoltino’’.

Mittu manchi wolu halaale gumulsikkinni maafe reyiha ikkiro ayidde ikkitinori halaale gorsinoonnisihura hasiisannore assatenni halaale gudisiissanno. Hattono mittu manchi mannu halaali woyi asalu angasi hee’reenna liqiissihu woyi meexamihu reyiro; ila heedhusiro ilasira, ila hooggusiro halaalisi /haqisi higanno gede waammasi aana halaalesi gundanni.konne assinannihu halaalu wodho diiga sirchu sirchira taraawanno cubbo woy barshe dirrissanno yine ammannannihuraati.Wole widoonni, halaalu seeri mannunnita, saadannitanna xaphoomunni kalaqamu qoosso ayirrisatenna ayirrisiisatee ledo addintanni xaadannoho.Lawishshaho:- Meyaate halaale woyi minaamate halaale yine dagoomu mereero bandoonniri giddonni ; mitte meyaa ale yaano mitte minaama ale adhino minaanni, umita seeminatu galtesi ayirrinyunni amada, seekke agaranna hasiisannosere baala xeisikkinni halaalese halaalese wonshe amada hasiissannosi. Roorenkanni Fiche cambalaallate ayyaanira umi fiixaari hawarri sagale /shafeeta/ bayriidi woy umi galtesi mine qamasatenni halaalese agara hasiissanno.

Affino:-Affino yaanno qaali Sidaamu budinna balchoomi giddo jawa base amadanno.Affino hajo la’annonsa bissa songote giddo hassabbe gumulo aate ha’rinsho aana beeqqitanno gede kaayyo kalanqanni hayyooti.Kunino, hedo beeqqatenna coy guma fincine xinqate hedo gamba assate yanna afi’rate kaayyo kalaqqanno hasaawu hayyora qara udiinneeti yaate dandiinanni.Affino shiqqannohu, shiqqino hedo illacha huwante, hasaawa ha’runsanni noohu xawo ikkannosi gede hedo gambisaanote iillisheenna yanna adhine halaale fushshatenni qeelate qara qara yekkeerote korkaatta gamba assate, hedote irkisaano hajote illacha tugge ha’runsitanno gedenna irkisaano hedo burqissanno gede kaajjishateeti.Kunino, jeefote hedo illachira irkisaano sumuu assate jawa horo noosiho.Sumuu yaannokkihu hee’rirono ‘‘Hakko baxxitinoti hedo nooe”, yee sumuu assitinosikki hedo shiqishanno gede kaayyo aanno.

Sidaamu budinni mannootu hasaabbanno woyte “Affini”, yinikkinni mereeroho handuruffi yine die’nanni.Wole widoonni, mittu gawajjamino manchi (mancho) hiittenne qaafono adhate albaanni mulesi woy mulese nooha hattono, bayruuddeho “Affini’’, yaatenni egensiisa budu gadachooti.Konne assikkinni qaafo adhinoha ikkiro budu qoricha woy seera tungannisi.“Affini”, adda hasatenna farco aate ledo addintanni xaadanno.Adda fatille buuxatenni, aantete qaafo adhate “Affini’’, qara hayyooti.Konne assinannihu, Affino hajote aana huwanyo afi’rinohu aye manchino mashalaqqe aanno gede hala’lado hedo kalaqannohuraati.

Fokkonna seyanyo:- Fokko yaa budunni fokkifantannireeti.Kurino, mishiishannore, amanyootu shontenna shollishannore gargarate adhinanni qaafonna heeshshote giddo meessi ayimma xursiisanno assootinni fulate hayyooti.Sidaamu daga, heeshshosi garinni callimmanniha ikkikkinni beeqqaanchimmanniha woy mittimmanniha ikkasinni keennannihu, meessi laooshshinni horonna gawajjote kaiminni calla ikkikkinni

roorenkanni “Wolu hiittoonni la’’anno’’, woy “Mannu woyyannoe’’, yaanno laooshshinniiti.Lawishshaho, kiphote yannara ledo noo jaala hunne woy agurre ha’ra woy xooqa dagoomu mereero fokkote.Konni daafira, hundi yannara Sidaamu daga fokko woy mishama abbannore assatenni, rewote geeshsha iillishshanno kakkalo baata doodhitanno.Geedhimmate korinni la’’ano ikko millisa hooggino geerri, mannu mishannonsata fokkifatte sagale ita uurrisse rewonsa doodhitanno.Kuri manni assoote “Eweli fokke reyno”, yinanni.

Wole widoonni mittu manchi “Fokko fullo”, yiniro qarrissanno ikkito sae gadachosi fulino yaate.Luwunni ledo xaadannohunni insawiinni agarrannire assitino miilla “Fokko fultino”, yaatenni, mishamatenninna waajjatenni fultino yinanninsa.Hattonodarawo olunniwa woy gaadoho flute heedheenna, mereerinsanni waajje shasha ikkiro, hattono luwu iilleenna luwu miilla baalanti barcinteenna mittu barcikkinni gatiro “fokko difulino’’ yinanni.

Seyaanyo:-Seyaanyo yaa mitto mancho shollisha woy ayirrinyu nookki doogonni siatate. Kunino dagoomu giddo shollisha woy mishiisha abbannore qorophinanni gede huwachinshanni assate hedooti. Dagoomu giddo mishama woy shollinye abbanno richo yine bandoonniri bacuri leellanno.Kuri giddonni mitte beetto seemo beetto mine assidhukkinni maatese qaera godowa, wolu manchi saada ikko ooso handuruffi yine gana, wolu minaama la’’anna moora lawinori seyaanyotenna shollinyeho.

Seyaanyo meessita, maatennita woy gosanniha ayirrinye agaratee ledo xaadannoha ikkino dafira jawa ayiddi seyaanyo daggu yaatenni rabbissara dandiitanno daafira budu geerri woy gosate massagaano mereero e’’a hoogguro jawa goofo daggara dandiitanno.Konni daafira daagoomu miilla togoo coy daanno woyte iillitanno danonni umonsa agaranna qoropha hasiissanno.

Dawoe:- Sidaamu daga hawalle keere dayitto /dayitta yaatenni dancha hexxo saysate horonsidhanno biifado qaaleeti dawoe. Kunino bire birqiiqinni hanafe dayno wosincho adhate budenna balchoomaati. Dawoe sidaamu dagoomi mereero baxileunna qalli yaa xawinsanni doogooti.Hattono daawoe giwa sidaamu daga mereero gibbo woy diina ikkate malaati gede assine dandiinanni.’’ Dawoe bushshu’’ sidaamu giddo ronsoonni keere haa’rate qaale ikkanna baxillu kaiminni ate base ane bushshu itoe, /ani rewo/ yaate fiche afi’rinoho.Mittu manchi wosinchoho noosi baxillinna ayirrinyinni hattono qalli yaate kaiminni; “Duunchu dawoe, Suqqu dawoe, Buqqisu dawoe, Maanchu dawoe, Kotichu dawoe” yaatenni kawajjishe xo’nanni wosincho adhanno ayirraddo doogooti.

Gondooro;-Gondooro yaa, sa’ino maarotenni gunde gatona yaatenni wirro mimmito iilla hoogate e’nanni shemaateeti.Gondooru keere dirrisate dagoomittete xaadooshshe kaajjishate luphiima bayicho amidino budenna balchoomaati.Sidaamu budinni mimmito gawajjantino mannooti hajonsa araarunni gooffuro, mimmito mundeetenna baaddetenni hasantannokki gede gondooro e’anno hayyooti.

Hattono, qaensanni xeertidhe baaddaancho ikkite wole daga giddo heedhanno dagoomu miilla busha barra moromantannokki gede cwoymimmito kisa hoogate gondooro e’anno.

Wole widoonni Ambooma woy daguncho labbanno gaxigalla iillishshanno gawajjo gargadhate, mite mite dagoomu kifilla gorro gorratenni kuri gaxigallaa ledo gondooro e’anno.Gondooro e’ni gedensaanni kuri gaxigalla sheemaatu maate miilla ikkitinore ooso ikkito saada dikissanno yine ammannanni.Wole widoonni mitu mitu manni dano iillishara dandaanno kalaqama lawishshaho:-Garba, Giira xissonna kaameelu dano labbannori iillishshanno dano gargadhate gondooro e’anno kaajjadu amanooshshi no. konneno ‘Gondooro’’ yinanni.

Sidaamu Daga wogate Balchoomanna Rosicho

Misi

le:-

Inte

rnee

tete

nni


Xawado HedoAddisu Adoolihunni

Itoophiyaho heedhanno umise qaale, budenna balchooma afidhino daga giddo mitte dagaati; Sidaamu daga.

Tini daga aliyyeenni Oromote, wodiidi doonni Gedeote, sojjaatonn i Oromotenna galchimaanni Wolayiittate hattono Oromote ledo xaaddannoha ikkanna gobbanke giddono dagate kiironni shoolki deerra amaddanno dagaati.

Sidaamu daga seeda dirrara umise budu gashshootinni galtanni dagginohano ikkiro Miniliki gashshsooti hala΄lanni mereerima gashshoote kalaqate assino sharronni Miniliki gashshoote oltinnohano ikkiro tantanantino olanto hoogasenni kainohunni Miniliki gashshootinni qeelante mereerima gashshoote karsantino.

Konni gedensaannino Minilik gashshooti daga mitiinsita daga maganoho ku’laato assitanni

“Adaare lalu ciisa Zarfu assino

Addawaawe

Mannu assare hoongona Magano afi ko halaale’’

Yaatenni koffenyase murgotenni xawissanni ayiimma΄ya, bude΄yanna balchooma΄ya laafisanno gashshsootira Heeshshi yee digaleemma yaatenni babbaxitino yannara babbaxitino sharro assitanni keeshshitino.

Hayile-Sillaase gashshoti yannarano ikkiro dagate injiinokki gashshoote gibbe rosaano assitu rosaaanote millimillo giddono Sidaamu rosaano qeechi dishiimaho. Rosaanote millimmillo kadote gashshooti bao, dagate taalleenyi ayiirro, daga baxxinokki gashshooti ho΄lo yite assitu sharro giddo Sidaamu rosaano sharro massagate deerra qeechansa fultino.

Konni kaiminnino Sidaamu daganna rosaano hattono Itoopiyu daganna rosaano ledo mittimmatenni assitino sharronni nugusu gashshooti uwi.

Ikkollana ikkinnina nugusu gashshootinni aane dayinohu fugannohu Dargete amanyooti dagannita sharrote xa΄mo fugannohanna kadanno amanyoote

kalaqasinni; dagate xa΄mo fugamase Sidaamu daga sharrote kayissu.

Sidaamu daga Sidaamu wolaphote millimillo (ሲአን) yaanno uminni tantantanante hattono wole tantanantino Itoopiyu daga (ኦነግ፣ ሻቢያ፣ TPLF) nna woloottuno ledo halamatenni 1970 M.D Dargete gashshoote karate 60,000 ali manni lekkatenni Sumaalete halallira intayiiri angayiiri nookkiha shaafa ittanni shuma agganni lowo mitiimma sae mito miila halallaho reewotenni hoogge madaadhitukkinni gantohu qodhe hige Dargete ledo ola hanaffu.

Dargete gashshootino me’’e qirma

goowa mure duunaho sunto; Me’’e worba taanketenni gundo. Tini baala wolaphote gorooti. Ise me’e sau! Hoola sa’nayikkiti dinona!

Tenne sharronino ሲአን ፣ ኦነግ፣ ሻቢያ nna TPLF ledo hattono woloottu ledo assitino sharronni batinyu manni mundee du΄nanteenna Dargete gashshooti uweenna reekkote mangitte uurrisidhu dirijjitta giddo(ሲአን) miittoho.

Reekkote mangitte yannarano “ሲአን’’ wolootta sharramaano dirijjittaa ledo olantosi gobbate giddora abbatenni dagatenna dagoomu qoosso agaranteenna 1987 M.D bayriidi seeri kaajji yannara gobbankera babbaxitino qoqqowubba tantanantuta, Sidaamu daga seeda dirra xa΄mo ikkitewooti umose umisenni gashshate (qoqqowunni tantanamate) qoosso΄ya ayyiirritosi yaatenni riqiwaanote widoonninna dagano umise qeexaalunni hasattosenna xissose xawisatenni sharrantino.

ሲአንno keeraancho sharro hanafate wo’naallohano ikkiro reekkote mangittenna hakkuyi gedensannino TPLF roorrimma adhate assitino seerimale

Bocaasa 10 nna Sidaamu Dagadoogonni ሲአን riqiwaano paralaamunni shorrantanno; gedensano ሲአን Dargete gashshoote karate assino qaraaro sharro dhagge waamante gattanno gede assino.

Kunino gobbateno ikko Sidaamu dagara muli yanna dhaggeeti. Kunninni kainnohunni daganke aanano ikko gashshaanonke aana hala΄lado okkammenna mitiimma iillitanni keeshshitino.

Sidaamu daga sharrono diuurrissino. Babbaxitino yannara kadote gashshoote gibbe sharro assitanni keeshshitino. Kuri

giddonnino mittu 1994 M.D Yadeg gashshooti Sidaamu daganni malikkinni baraansokkihano ikkiro Dargete yannara afi΄noha የሲዳማ ክፍለሀገር yaanno su΄mano hoole Hawaasa mereersha asse wodiidi daganna dagoomi mangitte giddo mitte zoone asse tantani. Tenne gibbinnoti Sidaamu dagano onkoleessa, 16\1994 M.D

keeraancho dira fultino.

Dagano assinoonnise assoote giwatenni; rosaanchu, geerchu, jawu shiimi shama daro amadde soodo balla kaimansa looqqe assatenni hawaasi quchuma higge tintanni heedheenna ,mekanayizide birgedenna hatto wole babbaxino olu uduunne qodhitino olanto dagate aana bagado fantu. Konni bagadinnino tonnu diri daaiminni (qaaqqinni) kayse batinyu keeraano Sidaaamu daga waxaaxxu; batinyu madidhu, hattonno batinyu manni reeshshi gotu hurbaate ikkino. Tini baala wolaphote goorooti.

1997 M.D qoleno daga bayiriidi seeri fajjanno garinni qoqqowunni tantanamate xa΄mo zoonete amaalete minise widoonni wo΄ma huuronni gumulante xa΄mo borrotenni Wodiidi qoqqowi amaale minira shiqqeewohano ikkiro xa΄mo mito widoonni dagannita ikkitukkinni gashshaanote xa’mooti yaatenni, wole widoonnino tantano yannate geeshsha heedhona latishshu aana illachinsho yaatenni dagate xa΄mo danimale maafante gattanno gede assinoonnitenniti dagate giddo lowo koffeenya kalaqqeenna; fullahaano darantannonna dagoomitteno ikko latishshu dagankera laafanni dayiino.

Konni kaiminnino daga Yadeg gashshoote effidhe gibbanno assino. Sharrono guulte suffino. Tenne sharro giddono Sidaamu daga, batinye hayyichase, fullahaanose, jawa shiima beettose mito dartunni mito usurunninna mito rewotenni hooggu. Tinino wolaphote gorooti.

Soodannokki hashshi dinona tini baala sa΄eenna gabbankera haaru hexxote

bakalchi leelli. Kuni bakalchino Sidaamu dagarono haaroo hexxo haare dayi.

Sidaamu dagati dirrate fugante keeshshitewo ayiimmate xa΄mosi 2010 M.D dagate xiiwonni dayiino soorrote gashshooti maccara iillitu gedensaanni soorrote gashshotino dagate xiiwonni dayiinoha ikkasinni; dagate xa΄mo seeru fajjanno garinni tumo afidhanno yiino garinni Sidaamu zoone amaale mini barra 11/11/2010 M.D songino songonni layiinkimeeshshita Sidaamu qoqqowunni tantanamate xa΄mo wo΄ma huuronni gumule wodiidi qoqqowi amaale minira borrotenni sayiisi.

Wodiidi qoqqowi amaale mini xa΄mo daggino jawaantenni sayiisa hoogasinni Sidaamu daga xiiwo assatenni hajo dagate huuronni gumilsiissannose gede Itoopiyu doorshu boordera sayse uyi.Hakkuyi gedensano ikkiro doorshu boorde daga heddewo jawwante garinni dagate huuro harisa hoogasenni dagate giddo huluullo kalaqanni dagguta; daga huluullose qeexaalunni,keeraanchu dirinni, meentu yakkinni (furra gaado) hattono looso uurrisate aduminni baasa sharro assitu.

Qeexaalunni:-

1. “Abiyyu ledo simiimmete Manna di’iilleemmo Haroommoti killilete”

2. “Ahimed beetto roore Roore wodhoommo doore Nugusu kaphannoni coyiire” yaanno qadhino keeraanchunna co’ichu qeexaalinni diddo mada kalqete egensiissino hayyite dagaati. Konneno kalqete deerrinni bacu tuqu xaadooshshira dudumboonni.

Keerancho dira:- Amajje 6/2011 M.D dagate huuro barra murre kullonke yaanno uminni hawaasi quchumira BBC, CNN, ALJEZIRA, DW, EBC, FANA, WALTA, SMN, OBN, hattono woloottu shoyiilluu aliidi kalqetenna gobbate giddo midiyi afaminnowa dagate huuro barri keeshshasinni koffeenyase xawissino.

FURRA GAADO (MEENTU YAKKA):- Kalqete deerrinni rosammokkinna kalqete maalale ikkanno garinni meentu wolaphote xa’mo ane xa’mootino dagate huuro barra ranke murre kullonee yaatenni meentu callu fulino dirino qaanganniho.

Konni baalu giddo doorshu boorde cuqqo giwasenni Sidaamu daga, gashshootunna ejjeetto soorrote gashshooti fanno furchonni qaraaro sharro assatenni doorshu boorde dagate huuro barra murte kultu. Bocaasa tonne!

Konne barra Sidaamu daga baala geerchu siqqotenni, ilaancho mundeentenni, dhiwammohu reretenni guurate fulte uyiidhino huuronni 97.8 anganni qeele Bocaasa 10, 2013 M.D Sidaamu wolaphi.

Bocaasa tonnu Sidaamu daga habbannokki barri giddo mitto barra ikke Sidaamu daga giddo qaagamanni heeranno.

Bocaasa tonne wolaphonke barra!!

Dagano assinoonnise assoote giwatenni; rosaanchu, geerchu, jawu shiimi shama daro amadde soodo balla kaimansa looqqe assatenni hawaasi quchuma higge tintanni heedheenna ,mekanayizide birgedenna hatto wole babbaxino olu uduunne qodhitino olanto dagate aana bagado fantu.

Hawalle Sidaamu wolapho qaaggo umikki diri ayyaanira keerunni Iillishi’ne!

Bocaasa 10,2013 M.D

Sidama Lodge

Sidama Lodge, Addis Ababa

Sidama Lodge, Hawassa, (Under Construction)

Egensiishsha Bocaasa 10, 2013 M.D Hamuse 17


hunda duuchante kaampaasera kovid 19 buuxo assinanni mereershi qinaawinotano bakkalcho gaazeexii ledo assino keeshshonni huwachishe xaa geeshsha huluullammoonni rosaano nookkitano qummi assino. Ikollana malaatta dino yite rosaano affu gede ikka dinose yee pirezidaantuchu,malaatu leella ajay ajeenna rosunni mitto diro gede’ninanni gede assitanno daafira,rosaano hawa gede ikkitannokki gede yaatenni sokkasi sayisino.

Hawaasi Yuniversite xiinxallonna xiinxaawo assatenni dagoomittete heeshsho aana leeltanno qarrubba tirate lossanni keeshshitinoti addaho,ikkollana sai diri giddo Koroonu vayirese daafama gargarate yine duuchanta millimillo uurrinse sa’noonni;kunino tayixeera jawu dinyi loosi agarannonketa buuxisannoho yiino pirezidaantichu.

Bakkalcho gaazeexi Yuniversitete rosu hanafo daa’’ati yannara mite mite rosaano hasaawisate wo’naalino garinni,rosaano sette agana mine sayisansa dagoomittete heeshsho,buqqeetenna duuchanka ragaanni kaajjadunni gawajjante sa’inota buuxissino. Tennerano dr. Ayyaano rosaano rosunni xeertidhe keeshshitu yannara maatensaa ledo sumiimme hoogge keeshshitinota buuxate wo’naalloonnita xawise; mine fugamme sayisa busha hedo burqisate,addi

addi amale rosatenna hunote loosira doogo fantannota addi addi raginni buunxoonni hajo ikkase qummi asse; rosu borrote egenno cu’mi’rate calla ikkikkinni rosaanote akatanna amale suwisate hattono buqqeete fooliishshora qiqiwannosiri nookkiho yiino. Konni daafira xaano koroonu vayirese kalqete wirro muqaaqqanni huluullo ikkitanni noo daafira,wirro togoo qarri giddo uwa hoogate fayyimmate ogeeyye uyitanno hajajo loosu aana hosiisa doorshu nookki doogo ikkase buuxisino.

Koroonu vayirese gargarate sai dirira yuniversite kalaqamu sayinse goli ragaanni co’ichimma agadhinanni uduunne sanitayizere qixxessite shiqishshinoti qaangannite;tayixenokonne sufisatenni, rosaano co’ichimmansa agadhitanno gede qophaanboonnitano bakkalcho gaazeexi yuniversite towaati yannara buuxino.

Wole widoonni rosaano yuniversitete saga’litannoti addaho; tenne yannara sagale qixxeessatenni hananfe oosote iillinsha geeshsha jawa kikkisama heedhanno; tenne kikkisama hiittoonni gargarate qophaabbinoonni Yaatenni kayinsoonni xa’mora pirezidantichu dawaranni, albi rosichi sagalete uduunne hakkonni lollonke aate yee, tayixe kayinni baxxino garinni iibbadu wayinni nna saamununni hayishshine

vayirese gargarate illacha tunge loonsanni hee’noonnita buuxise,sagale qixxeessatenni hananfe rosaanote itinsa geeshsha jawa qoropho assinanni hee’noonnita buuxisino. Kafteeriya albaanni tonnu /10/kumi rosaano horonsidhannoha sasu/3/kumi widira dirrinseenna rosaano kikkisamatenni xeertidhe horonsidhanno kaayyo injiinshoonnitano buuxisino. Konni daafira qorophonke xaano koovidi 19 giddo hee’noommohu gedeeti yiinohu piresidantichu; hawa gede ikka miinju,dagoomittetenna saeno lubbote waaga baatisiissannota wodancha busullete yiino.

Anfintee gede tayixe xaa geeshsha jawiidi rosu uurrinsha e’’anno 12 kifile rosaano fonqolo di adhitino; Hawaasi yuniversite tayixe maassantanno rosaano xa rosiisa hanaffino ;haroo dagganno rosaanonna mereeroho uurrissino rosaano kaayyo maatiro ka’ino xa’mora daworo uyinohu pirezidantichu; ‘’xa angankera afantanno 5500 rosaano muli barra guddanno gede noonke dhuka mucuqqi assine horonsi’ratenni maassiinse gattino rosaano adhate qophaambe hee’noommo; hattono haroo e’anno rosaano muli barra fonqolo adhate feeffatte afantanno; ninkeno Hawaasi Yniversite gede koroonu vayiresera reqecci assannokki garinni rosaano adhine rosiisa hoolannonkeri mitturino

dino’’ yiino.

Tenne dagonni hasaawinsoommo 12 kifile rosaano, sai diro hedeweelcho daggino koroonu fayyanni mine keeshshanke dhukinkenna miinjinke hattono buqqeenke aana gawajjo iillishshino yite xa kayinni yuniversite karsamate noonke ajuuja base gantanno gede dhukanke guwurshu rosinni dhaabbanchinshe koroonu vayirese gargadhatenni rosonke bilchaatinsanni afammeemmo yitino.

Oosonke rosiisaanote anga hossu geeshsha ,rosiisaano egennote annuwwa ikkitu eega fayyimmansa lainohunni huluullo mine hossuro ikkinniina rosu mini qorophote dago ikkanno yitino mite mite bakkalcho gaazeexi hasaawisino rosaanote maate xa qoropho assatenni rosa hsiissanno ikkinniina rosunni gede’na gobbate miinjira hallo hiiqqannoreeti yaatenni gobbate hadari rosino qansichi anga noo daafira bilchaante rosanna rosa calla hasiissanno yitino. ’’ Haaqee waajjine gonxikkinni di gallanni’’ yaanno maammashsha qummeessitino rosaanote maate; koroonu vayirese waajjine roso uurrisa ikkikkinni ronsanni qoropha qorophinanni rosa hasiissannotano buuxissino.

“Kovid 19 Rosu aana iillishino gawajjo ...

haammatu korkaatta nooha ikkanna kuriuu giddonni:-

• Hedeweelcho sanakkoho kalaqame foo’late qarrissanno xisso

• Umu giddo mundee gea• Umu giddo mundeete boombe ruukka

woy hala’la• Umu giddo muje kalaqama• Kaarbon-monokisayde daafama.

Lawishshaho.:- diqillote wiliilenni fugama

• Bisu giddo woy mundeete doycho taashshanno gede anganniri du’namaanchu anje heera(dehydration)

• Hinkote xisso qarri heera• Maccate xisso wkl lawinoreeti.

Hikkiminnu ogeeyye amaa’la hasiissannohu mamooteeti?

Umu damuume umu giddo mundeete du’nama (stroke)nna haxo hoxooxe amadanno xiwaniranna wolootuno lubbamate iillishshara dandiitanno xiwanna malaate ikkara dandaanno. Ikkinohurano anfe egenninoonikki gari umu damuumenna hedeweelcho kalaqaminnohu umu xissoo hee’dhuronna konni worooni xawinsoonniri umu damuume ledo amadante leellitanno malaatta heedhuro rahotenni qooxeessinkera heedhanno fayyimmate uurrinshuwara shinqe ogeeyye amaa’lanna akka’ma hasiissanno. Kuriuu malaattano:-

• Dammine uwa(damma)

• Wolootu mannoti yaannore huwata hoogate qarri woy haafarenna guma afi’rinokkire hasaawa

• Mittu ragi midaadi millo hooga woy mootte miili yaa giwa

• Bisu iibbibbilli heera; 39⁰c ale ikka• Haxo gonyonyite millo giwa• Ille xunsite la’’a giwate qarri• Coy’rate dandaa hooga• Lekka qaaffe hara giwa• Looqqi assanna tushshiisha wkl.

Umu damuumera uynanni hikkiminni:-

Mayigireeyini umu xisso dani xisso woyyeessate dandiissitanno xagga

• Xiwanunni rahotenni huratenna seeda yannara konne xisso hunate hasi’niro hajanjoonni xagga xisso hanafino gedeenni rahotenni adha hasiissanno.

• Xisso hanaffe heedheenna xagga adhine xawaabbu bati’rinokki kifilera e’ne goxa

• Xissotenni hurate kaa’litanno.• Xissoo hursitanno xagga:- Aspirin,

ibuprofen hattono acetaminophen labbino xagga mayigireeni yaamamanno umu damuumenni hursitanno.

• Wolootuno:- trip Tanus, ergots, opioids, tushshiishannokki gede egemminanni xagganna glucocoreticoids labbino xagga hikkiminnu horora hossannoreeti.

• Mayigireyini umu damuumenni hurate uynanni hikkiminna

Konne xisso hursitanno gede hajanjanni xagga xisso shiimare nafa ajisha hoogguro(hursa) hoogguro, jawu gari xisso aganu giddo shoole yannanna hakkuyale leellituro, xissa hanafihunni 12 sa’’aate ale keeshshironna umu damuume ledo amadisiisaminohunni bisu qiide millo giwa, bisu nigga laaffe giwa tini umu damuume hanaffanno yannara maccishshamannori, leellannori woy su’naannori heera.

leddanno. Hakkuy gobbaanni kayinni kuriuu xagga xisso kakkayissannori lawishshaho meentoho aganu doycho (mundee) dagganno yannara adha dandiinanni.

Kuriuu xagga mereerinni aantetenni shiqqinore kula dandiinanni.

• Cardiovascular xagga (drugs):- propranolol, metoprolol - Antidippresant:- amitriptyline

• Tuganno xissora uynanni xagga giddonni lawishshaho:-Valpuret sodium labbinoreeti.

Heeshshote gari soorronna mini giddoonni akka’ma dandiinanni hayyo:-

Mittu Manchu umosi garunni agadhatenninna assanno qorophonni umu damuumenni hura dandaanno.

• Biso tittidhate millimillo assa:- Konne assatenni umu damuume xissonni hurate kaa’litanno. Kunino

yooganna meessinate giddo qolle macciishshatenni giddoydi biso tittidha lawinoreeti.

• Ikkado goxicho afi’ra/goxa:- kunino hashshu hashshunkuu ikkado goxicho goxatenni wo’ma biso foolishshiisha dandaate ikkinnina seeda yanna sammi yine goxano dihasiissanno. Duucha yannara goxichoho daallasu widira

ha’nanninna soodimarohono goxichunni ka’nanni yanna labbanota ikkitara hasiisanno.

• Fooliishsho assi’ranna biso tittidha:- Umu damuume dani mayigireyini yineemmeha ikkiro dandaami garinni cancu woy huuro batidhinokkiwa tunsichu noowa e’ne goxa woy foolishsho assi’ra danchate. Woleno kaade(lowo gede qiide qunqumamino waa) hoccunni xaanxe amande haxotenna umu giddo xisso macciishshantannowamanna wore amaxxa xisso hursitanno.

• Duucha yannara umu damuume xisso kalaqantinonna daggara dandiitanno yanna bande afate dandiissanno daafira qaaggishshu mazigawira borreessine amada:- konne assinummoro xisso kuni may korkaatinni ka’’ara dandaannoronna hiikko hikkiminni hursannoro bande afate kaa’lanno.

Buicho:- Mahidere Xeena[ማህደረ]

Umu ...


baare’’ oli wo’naalshi la’niro; olantote giddo balba’lite diinaho loossanni keeshshitu diinu halamaano, luuxxe e’inori maxarantu gedensaanniiti diinunna fiixu mereero noo wolqisate keenaancho rahotenni bandoonnihu. Luuxxe e’inonna diinu soqqamaano xinqante ba’u gedensaanniiti soojjaati oli wolqa Itophiyu olanto hala’lado gawajjo iillishshe diinunni horrantino baatto agursiissinohu. Konni daafira haaro ilama Ziyad- Baare oli wo’naalshinni jawa rosicho adha hasiissannonsa.

Gargarooshshu olanto mereero babbadooshshu kalaqamanno gede assate, ayirrinyensa dancha maccasi hunate, balba’liteno ikko xawoho millissanori baalu addintanni Itophiyu keere booreessitannonna keere effidhe gibbannoreeti. Gibitsete soqqante dirantino gobbate giddo soqqamaano, lamu billawinni ittannoreeti. Itophiyu gargarooshshu olanto aana gaaddannohu, Itophiya hiikko diininnino, giddoha ikko gobbaydi diininni

gargarate noonsa dhuka buuxe affinoreeti.

Horraano hiwahaati gaamo tenneetinkunni higgaawi bainonsahura dagasi fuge amade olaantono millimmo assa didandaatto yaatennino sae gargarooshshu olaanto aana ola fane gawajjo iillishino.

Tenneetinkunni leellinori horraanchu hiwahaati aliyye hajajo olaanto aana fanino oli tini gaamo hune ba’’te ka’ino bissa ‘’Ani rewummoro hayisso ciirtoonke’’ yaate hedonni ,hunotenna goofote yogortino gaamo ikkansa buuxisannoho. Xa kayinni dagankenna olaantonkenni hedonsa ciiggitanno gede assatenni qeelantanni afantanno.

Duuchunku umisi gobba agadhanno. Ayirradda gobbuwa baalaho ayirrado gargarooshshu olanto noonsa. Ninke dagano gargarooshshu bayru baxillunna ayirrinyu noonsa. Konni daafira duuchunku Itophiyu qansichi naaxxanno. Kalaqantino ikkitonni

daga wo’munni wo’ma gargarooshshu olantonkera hale ikkite uurritino.

Mitte olantora umi gadacho gobbate keerenna danna hiikko diininnino giddoha ikko gobbahunni iillitanno gawajjo agarate. Fooliishshidhino baserano umisi ayide ikkitino daga keerenna keeraanchimma agarsiisate. Assitanni noohuno konneeti.

Gargarooshshu olanto; gobbate ayirrinye; dagate addaxxonna naaxxilleho; hattono dagate beettooti. Gobbate gargarooshshu olanto aana iillinshanni gawajjo baala dagate aana iillinshoonnite yaate. Konni daafira ola lallabbino mulqi’raano mooraano Hiwwohaati gaamo olantannohu Itophiyu dagaa ledo ikkinota huwata hasiissannonsa. Daga qeela kayinni didandiinanni. Tenne gaamohu hunote ganono diigantanno. Qeellete annuwanna amuwi Itophiyu dagaati. Gargarooshshu olantonke hajo yekkeerote dishiqinsheemmote. .

misshammenna xiiwama baala sa’eenna gobbate deerrinni soorro abba dandiinoonni. Daggino soorronninna adhinanni hee’noonni qaafo miito widoonni keeshshitino Sidaamu xa’mo dawaro afidhe qoqqowo ikka dandiitino; wole widoonnino umisi tuqu xaadooshshe uurrisi’ra dandaanno qoosso afi’ratenni gobbate deerrinni seedu diri egennamanna jawa su’ma afidhino uurrinsha ‘’Itophiyu Pireesete Ejense’’ karsamatenni taalo horonsi’rate kaayyo af’ra dandiinoonni.

Pirezidaantichu kalaa Dasti ‘’ daggino soorro waaga baantoonnite; tenne fooliishsho gafi giddo konne adda assatenna woloota labbanno hajubba loosu aana hosiisate baca lubbote kakkalo baantoonni. Ikkino daafira konni gedensaanni badhe ingannire ikkikkinni wole ledote looso sunfe loonsanni ha’nanniha ikkanno’’ yaatenni buuxisino.

Soorro leellitannonkehu sa’ute ledo heewisiinsirooti yiinohu kalaa Dasti alba borreessine fushshinannita ho’linoonnita qaagise konni albaanni ‘’LUWA’’ yaamamanno su’minoonni gaazeexa sidaamu afiinni attamisiisate wo’naalloonnita

xawisino. Hatte yannara noo gashshootu amanyootinna akati daganna dagoomaho wo’ma afansha uynokkiha ikkasinni Sidaamu afiinni gaazeexu attamama dinosi yaatenni ho’linoonnitano ledotenni qummi assino.

Qoqqowu pirezidaantichi xawisino garinni ho’late iillinoonnihu umikkihunni gaazeexa attamate uurrinsha haattono boorde kalanqenna buunxeenna sa’’a noosi yaannohunniiti. Hatte yannara attamote guma fushshate fajjo aannohu egensiishshu ministere ikkasinni hajo gafa gantannokki gede ha’rinshono seeddanno gede assatenni umisi qeecha fulino. Konni kaiminni sidaamu afiinni gaazeexa attamme nabbawate iillinshannikki gedenna hajo gafa gantannokki gede assatenni tulteessino.

Ikkollana hattenne yannara assinoonni sharronni 1986M.Dnni gaazeexu mitte hige attamamino yinohu kalaa Dasti; hakkuy gedensaanni sufe attamamannokki gede assinoonni yino. Tenne harinshonni 1986M.D kayse techo hee’noommo diro kiirranni woyte 25 diri aleetina kuri dirra

giddo Sidaamu daga kaayyo hoolleennansa keeshshitino yaanni huwachishino.

Afiisinni borreessannokki gedenna nabbawannokki gede tenne kaayyonni afoosi lossannokki gede hattono dagate budinna balchoomi bowirannokki gede assinoonnitano qummi assino. Miinju lophannokki gede, dagoomittete ikkito duuchaho iillitannikki gede, daga giddonsa maccishame xawissanno kaayyo heedhannonsakki gede konni garinni kandanna hee’noonni garaati noohu yino.

Kalaa Dasti Ledamohu gaazeexu su’ma lainohunni tire xawisino garinni ‘’BAKKALCHO’’ yaa Sidaamu afiinni soodimari beeddakko yaate yino. Hashshu soodanni haranno yannara fulanno xawaabba ikkasino huwachishino.

Techo umi yannara Sidaamu afiinni attamame nabbawate iilla hanafino bakkalcho gaazeexa addi addi afiinni sette tonne dirrara attamisiisate aana noo Itophiyu Pireesete Ejensera lamalki attamate guma ikkinotano afate dandiinoonni.

“Jawa uurrinshshanni gobboomu...

olaho ikkado ikkitinokkire qodhisiisa hunote assootinsara xawoho yino.

Tini Hiiwwohaati gaamo Addis Abebunni xooqqe hadhu woyte dagansara rosonna ogimma uytara ikkiikkinni daga doggatenni giddora eè konne gashshoote mishiishshenna xonte; Itiophiyu daga insa widira higge haruunsitannonsaha laweennansaati yinohu Jeneraalichu; hakku ikka hoogiro gobba cancinshe hunneemmo yaannohunniiti. Kuni baalu korkkaatinsa kinsayinsata hoo`lateeti. Tini kayinni waajjaano, macciweellannajaddaasine ikkitinota xawisino.

Konne hunote loosonsa anfannikkiha laweenna baxxitino wolqa yite qaaqquule qajeelsitino. Kuni kayinni biree warono rossinore ikkinohura insara shedenna cubbo dikkanonsa. Korkkaatuno mimmitu ledo olammanni oli dironna koo tee dibandanniho; geerchono, wedellano meyaatano yitanni daggino pletiku gaamo ikkitinohura insa cubbo diegentino. Shiimmada ooso kunni hunote loosira eìnohu doorshu noonsakki daafiraat. Korkaatunno wedellu loosonna haarore kalaqa baxxannore

nafa ikkiturono Hiwwohaati kayinni looso kalaqa dandiitinokki daafira wedellu kilaashe qodha mitto loosu doorsha assite kiirate gadachatino. Konne ikkinohura Hiwwohaati assooti kalqete deerrinni nafa jaddo ikkinota kulino.

“Coyii gumilla kayinni tini harinsho Tigirayete dagara mitte horo abbitinota di’’ikkitino. Korkaatuno albi warono nooti sharro mimmitu olira nafa wedellu gooffino. Itiyo-Ertiru oli yannarano wolootu ilama lubbantino. Xaano sayikki ilama gudate woy shaate qaaqquulle tirtinokki horonni dogganni kilaashe qodhisiisanni no. kuri wedelli mayra eìnoro nafa buuxxe diaffino. Tini wolqa insara baxxitino wolqa labbonsa ikkinnina dihattooti. Kuni hunote assootinsa gedensaanni xa`misiisannonsa loosooti. Kuni loosi xaano wole sircho hunate loosooti” yino Leetenaal Jeneraal Yohaannis.

Korkaatuno olanto woy wottaaddara fillanninna qaxarranni gari kalqete deerrinni adhamooshshu noosi wodho noota egensiisinohu Leetenaal Jeneraal; tenne ooso dirinsara worronni noo

wodho garinni olaho fillanni hee`noonnisa. Ikkanni noo coyi lowontanni dadillisannoho. Konnii kainohunni mittore affinokki ooso lubbo baànni no. Gobbate deerinni jawa barshenna cubbo loossino jaddaasine sayikki ilama xaano ittanni noota egensiisino.

Lamalaawonna seettawu diri gerri beettu beettonsa ikkitinore 17, 16 nna 15 diri ooso shiishiishshanni no. Kuri ooso qoleno olu daafira nafa agurranna mittorichonno diaffino. Kuri jaddaasinu gaamo qaaqquulle qajeelshitanni olaho massite shaa wole jawa loossanni noo jaddo ikkitinota leellishino. Seerunnino xa`mantanno hajo ikkitinota qummi assino.

“Qoqqowoho sai lamu dirira mitte pirojekte dimaasiinsoonni. Lawishshaho Oromiyaho 40 nna 50 pirojekte maasinssanna; Tigirayete kayinni baxxitino wolqa maassinsoonni. Togo yaa Tigiraye maasiissanni nooti pirojekte baxxitinno wolqaati yaate. Ikka hasiissannori kayinni 15 nna 16 diri qaaqquulle qajeelshine kilaashe qodhisiisa ikkitukkinni rosonna ogimma rosiinse looso amadisiisate yino.

“Bututtino geerrira yine 15nna 16...

dagoomittete qoollanni hala`le iillanno gede doorsha kalanqe loonsanni hee`noomo yino.

Konni ledo amadaminohunni Sidaamu afoo onlayinete doorshinni wolootunni woyyaawino garinni roore afamanno gede loonseemmo yaanni coy’rino.

Afoo lossinanni, mashalaqqeno iillinshanni hattono beeqqaanono halashshinanni gobbanke hajo aana borreessitanno mannooti mashalaqqe kaima assidhe beeqqitanno gede koynsanni hee`noommo yino.

Jeefoteno Sidaamu qoqqowi massagaanonna kaawine baxxinohunni xaadooshshu biiro Sidaamu afii gaazeexa hende xa`mo shiqinshummo yannanni kayisse irko assitanninke keeshshitino daafira lowo geeshsha galanteemmo yino; kalaa Geetinneti.

Baxxinohunni qoqqowu pirezidaantichi kalaa Desti Ledamohu assino kaa`lora wodaninni galate; aanteteno halante loosatenni gobboomu qeecha fultannota egensiisino.

“80 diro ...

pireesete uurrinsha loosu massago boorde uurrinsha wirro hinge tantanate fulino lallawi kiiro 51/2011 garinni uynoonnisiti gobboomitte sokka noosi; yee uurrinsha baxxino garinni Itophiyu qansooti poletiku, miinjunna dagoomitte hajubba gumulate jajjabba hajja tittirotenni worroonnita xawisinno.

Tenne sokko adhe gumulatenni agarranni guma maareekkisiisateno uurrinshate hasiissanno irko, haruunsonna massago aate boordetewiinni jawa mini looso agarranni yino.

Konni ragaanni Itophiyu pireesete uurrinsha loosisi gumulshinni dhuka kalaqi’ranni gobboomu deerrinni albisa ikkanno gede haammata loossa gumulate uurrinshate boordenni aananno 10 diri loosu mixo qixxeessinoonnitano lede huwachishino.

Uurrinshu albillicho amadino mixo gumula dandiissiisannohunna jawa ajuuja ikkinohuwa soojjaati afrikira su’ma fulino woy xiiwo kalaqanno attamote miidiyi uurrinsha ikka dandiissiisanno jajjabba loossa gumulate hende loonsanni hee’noonni yee ledotenni kulino.

Konni loosi mereero attamote mine uurrisa, uurrinshunniha haaro xiinxallote tantano guda, loosaasine gaamatenni mannu wolqa wonshanna wkl loossa loonsanni keeshshinoommo yinohu kalaa Awwolu; noonketi jajjabba loossa mittinna xawe leellannohu duuchimma iilado assate dandiissanno attamote owaante uyneemmo yino. Kunino boorde illacha tugge haruunsitanno looso ikkinota gambisaanchu xawise; gobboomu deerrinni aananno 10 dirrara lamala ikkitanno afuubbanni attamate hendoonnita coy’rino. Baara widi afuubbannino Ingilizete, Arawete, Suwahilinyunna Faransayete afiinni aananno 10 diri giddo attamo hanafate mixo amandoonnitano qummi assinohu gambisaanchu xaa yannarano Sidaamunna Tigirete afiinni gaazeexa attama hananfoonnitano amadisiisatenni.

Itophiyu pireesete uurrinsha 80ki dirosi addi addi qixxaawubbanni ayirrinsanni hee’noonnitano afate dandiinoonni.

“Federaalete ...

Yekkeerammeemmokki...


Birihaaninna Salaami Attamote Mine Attammi

Ispoorte

Qiddist Gezahenyitenni

Itophiyu Atleetiksete federeeshiine bocaasa 1—13, 2013M.D geeshsha itophiyu olompikete ejjeetto qaaggooshshi mixo xawo assitinno. Olompikete ba’re aantensanni bande qaaggooshshe harinsanni hee’noonni. Konni garinni bocaasa 4,2013M.D 19ki Meksikote Olompike beeqqitino heewisamaano kayinse kulloonni. Bakkalcho ispoortete qixxaawo goli 19ki Meksikote Olompike heewo seeda dirra badhera hige aananno garinni qaagiissanno.

Faranjootu barru kiiro garinni birra 12, 1968nni aliyye Ameeriki gobba Meksiko rosaminokki garinni iibbitino. Kalqete dagano illenna maccansa Meksikote widira tugge heewote beeqqaano ikkitino. Kalqete daga illacha adhitinotino jawiiditi Olompikete heewo ikkitanna shoolu dirinni mitte higge hadhannoti tini heewo 112 gobbuwa beqqisiissinote. Itophiyuno heewo 4ki yannara beeqqatenni iibbadu amanyootinni mitto biso ikkino. Sase ispoortete daninni heewisantannore 18 heewisamaano beeqqisiissino Meksikote Olompikenni Itophiyu Abbebe Biqilihunna Maammo Woldehu widoonni meedaaliya afi’ranno yine balaxotenni hedo uynoonni. Itophiyu maaratoonete noosi su’ma wirro haaroonsate atileleetichu Abbebe Biqilihu base harino. Atileeti Abbebe heewote shiima barrubba gattanna lekkate aana gawajjo xaaddinosiha ikkirono cincatenniiti heewote quchuma Meksiko einohu.

Heewo hananfanni yanna iilliteenna heewisamaano hanafote basensa amaddu; qilleessa qilli assini; maaratoonete heewono hanaffu. Abbebe Biqilihu lekkate xisso lexxitanni daggu. Ikkirono cincatenni 20ki km geeshsha dodilla. xaano xisso kaajjiteennasi heewo agure folate geeshsha iilli. 10 mayle dodihu gedensaanni heewote beeqqaancho ikkinoha Maammo Woldeha illetenni hasa hanafi. Maaraatoonete heewo aana wo’manti kalqe agartinohu Abbebe Biqiliha ikkinnina Maammo Woldeha di’’ikkino. Swidinete qansichimma noosihu Abbebe Biqilihunna Maammo Woldehu qajeelshaanchi Oni Iskaaneni ‘’my uncle from Africa’’ yaanno maxaafisi aana heewote akata kulanni ‘’maaratoonete heewo aana Itophiya riqibbe beeqqitinori sasu atileetooti Abbebe Biqilihu, Maammo Woldehunna Merhaawi Gebruho. Heewo hananfihu gedensaanni dancha ikkadimma aana noohu Maammooti.

Sasunku Itophiyu atileetooti hanafonsa danchate. Abbebe 5km gedensaanni albaanni massagganni noori ledo karsame dodanni no. Maammonna Merihaawi xeertidhukkinni badheenni haruunsitanni no. 10km geeshsha xaano Abbebe massagaanote ledo sufella no. 25kki km iillitanno woyte Keenyunnihu Neftaale Teemohu Abbebera albaanni sai. Tenne yannara xissosi korkaatinni Abbebe ranke ajjanni daggu’’ yaanni qulli yaannosire borreessino.

3kki yannara Meksikote Olompikete

maaraatoonera qeelanno yine agarroonnihu Abbebe Biqilihu xaaddinosi xisso korkaatinni heewo agure fulate gadachami yannara kalqete ispoortete baxillaano wodani hiiqqami. Abbebe Meksikote Olompikenni Itophiya wirro qeelletenni woshshiishanno yine tungoonni hexxo murantu. Abbebe heewo mure fuli woyte sammi yee difulino. Ledosi qolchamanni noohura Maammo Woldehura eeggo aatenniiti.

Abbebe 20kki kiilomeetirera heewo mure fulasira albaanni Maammo ledo doddanni heedhe hasaabbinorinni ‘’Lutanet Maammo’’ yee woshshi; ’’shaambelli Abbebe’’; ‘’heewo jeefiseemmoha dilawannoe; ’’dadillisanno mooticha’ya’’ ati kayinni heewo qeelletenni jeefisa noohe’’; ’’maahoyye mooticha’ya’’; ’’Disaalfachishatto’’e’’. yite amaaltinota Ameerikunnihu Olompikete borreessaanchi borrosinni worino. Abbebe Biqilihu heewo mure fulasira balaxe gobbasi beettira eeggo aatenni heewo mure fulino. Hatte yannara meksikote Olompikenni 10kiilo meetirenni birru meedaaliya Itophiyaho abbinohu Maammo woldehu maaratoonete Abbebe eeggo adhe qolchansho sufino. Abbebe heewo mure fulasinni masillaabbino wodanna Maammo Woldehu dodansho la’uti wirro hagiirrunni wo’mitu. Maammo Woldehu uminni roortino rankenni alba hige fulanni no. Iso harunse Keeniyunnihu badhesiinni shiqqi shiqqi yaanni dayi. Abbebe eeggo adhinohu Maammo Woldehu eeggosi garunni fula dandiino. Cinca gudisiissinota Meksikonnita 42km maaratoonete heewo

2sa’’aate, 20 xiqqeessinna 26 lipheessinni gumulatenni qeelaancho ikkino. Abbebe Biqilihu rakkino lekkuwanni agarantino culka Maammo Woldehunni daggino.

Itophiyu albano ikkiro su’masi gotti assitanno ejjeetto daafurtanno woyte hee’noommo yitannore riqiwamaano ejjeetto hooge egenninokkita Meksiko naqaashete. Maammo Woldehu qeellenni Abbebe Biqilihu xaaddinosi xissonni hura dandiino.

Itophiyu jawiidi olompikete heewo aana assino beeqqonni mitte ikkitinota Meksikote Olompike kaynsanni woyte labballu maaratoonenni kalaqantino dhagge luphi yite fultannonka. Itophiyu Olompikete ba’renni 3kki yannara assinota Meksikote Olompike kaynse kullanni woyte co’ichu gobbate baxillinna roduuwimma gobba ayirrinyunni woshshiishshino dhagge Abbebenna Maammonni borreessante sa’ino.

Itophiyu 19ki Meksikote Olompike sasu ispoortete daninni 18 heewisamaano beeqqisiise Maammo Woldehu qeellenni lame meedaaliya afi’rino. Maammo Woldehu widoonni afi’noonnihu lamunku meedaaliyi Itophiyu 25kki deerra amade gumulanno gede assino. Abbebe gobbate ayirrinye sufisiisanno gede Maammora uyno eeggo Maammo qeelletenni agarsiisa ejjeetto daafurturo haaro ejjeetto ilantannota leellishshe sa’ino.

Meksikote olompike qaaggooshshe“Gabayyo reyirono riqiwammo Baalchi”

Bakkalcho

Abbebe Biqila Faaxuma Rooba Gezahenyi AberraM

isile

:- In

tern

eete

tenn

i

Documents

“Jawa uurrinshanni gobboomu deerrinni...2020/11/01 · Yohaannis G/Mesqelihu egensiisi. Leetenaal Jeneraal Yohaannis yannate hajubba aana BAKKALCHO gaazeexira coy’rinonte gede