In-Nazzjon In-Nazzjon . It-Tlieta, 10 ta' April, 2018 IHlieta, 10 ta' April, 2018

_1_6 __________________________ ~~ __________________________ ~F~EA~JU~RE~ ~FE~A~J~U~RE~ ______________________ ~--------------------------------1-7

.II-Professur Guze Aquilina (7-iv-1911 8-viii-1997) Se ssir serata ta' tifkira I-Gimgfla Joe M. Attard

Js-Sibt Ii ghadda, 7 ta' April kien il.-107 sena mit-tweIid ta' wiehed mill-gganti tal-ilsien MaJti, OuZeAquilina, Ii meg mir-rahal zghir tal-Munxar, f'Gbawdex.

Kif zgur kulhadd jaqbelli hu xieraq, dan rana!. twetidu se jikkommemora li Aquilina, wisq probabbli I-aktar persuna prominenti li harget minnu, nIlar il-Oimgba 13 ta' April fis-7.30pm ftl-Knisja Parrokkjali ddedikata ill San Pawl. Matul din is-serata se jinqraw diversi poeiiji tiegfiu kif ukoll siita minn rwnanz Ii ktteb. Se jin­daqqu wkoll xi siltiet muZikali.

Fil-Munxar diga hemm triq imsemI1lija gl'talih.

I1sienna kif nafuh iIlum beda jizviluppa mal-elf sena iIu (prof 1. Brincat: Il-Malti Elf Sena ta ' Storja). 1ista' jk:un ukoll Ii kien hemm xi forma ta' Malti qabel dan iz-zmien ukoll. H-Malti miktuh ghandu mat-tliet sekli; bizzejjed insemmu Iii Kan Agius de Soldanis (1750).

Hemm xi whud minn dawk Ii bir-rieda sliina tagtiliom, gna­newh, u mieghu ghanew ukoll art twelidhom. Illum gliandna kittie­ba Ii mexxielhom jiltlqU fil­quccata tal-letteratura, mllUx biss, inmla wkoll Ii l-kitbiet tagtlilOm, it-taghlim liIl-istudjuZi fuq l-lisien Malti, jistghu jitqiesu Mala gamar Ii jkebbes il-qLub lejn il-Letteratura Maltija.

tal-Lingwistika tal-Malti, u taliditiet ohra fl-Universitajiet ta' LonclTa, Durhmn, Cambridge u Edinbugh. Hu wkolll-awtur ta artikli u kitbiet otua f'diversi rivisti lingwistici mxerrda mal-Ewropa.

Jrnma hidmet il-Professur OuZe Aquilina ma tiqafx hawn. Sa mill-1937 kien diga thabbeb sewwa mal­Malti u nsibu Ii f'din l-istess sena, kien reb an l-Ewwel Prernju gnall­anjarrumanz bil-Maiti mogliti mill­Gvern, bir-rurnanz TaM Tliet Saltniet. Dan hu IUlllanz tassew sabin, b'deskrizzjonjiet tassew qawwija u liajja u Ii rninnu qed tid­her silta fil-pagna ta' biswit din.

Editur tal-organu tal-istudenti Universitarji

Guie Aquilina Ii bil-kitbiet tiegliu, anki dawk bl-Inglii dwar il-Malti, lieggeg biex anki barranin jitliajru jiskopru aktar dwar din iHingwa rikka

Il-Professur kien ukoll l-Editur tal-organu taI-istudenti Universi­tarji Lenen iI-Malti kif ukoll ta' sen­siela ta' kotba Tagnlim gnall-Kbar: Hi naga biex ngtridu hekk Ii ma

titwemminx kif studjuZ, kittieb, poeta, rumanzier u gnalliem bhal Professur Guze Aquilina mexxielujilhaq dan iI-livell hekk glioli Ii dwaru ser nagliti xi lijiel.

Fi profil qasir bhalma hu dan, difficli li nikteb u nsemmi kollox dwar il-hajja u l-hidma ta' dan I-Ghawdxi dehni, imma se naglimel mill-alijar Ii nista' biex naghtikom stampa cara u taglirif siewi dwar wiehed mill-aqwa kittieba u studjuzi tal-Malti.

ll-Professur Ouie Aquilina twieled il-Munxar, rahal Ii jmiss maI-fdalijiet tat-tempju mega Ii­tiku tal-Marziena u mal-blat im­tarrag tax-XIendi, fl-gfiodwa tas-7 ta' Aplil tal-1911.

L-ewwel sisien tat-taglilim tieghu, bnihom fl-iskoia prirnarja Ta' Sannat, ralial tefglia ta' gebla bogliod minn ralial twelidu, iddedikat IiI Pawlu ta' Tarsu, u wara, ghadda gtlas-Seminarju t'Gliawdex. Minn hawn dan iI­kittieb lettermju datlfLljistudja fl­Universita Rjali ta' Malta, fejn fis-sena 1934 ha I-B.A. Kien biss tlitt snin wara Ii Ouie Aquilina ha l-Lawrja ta' Avukat mill-istess Universita.

"'adem. bllala avukat ghal lS-ii sena

Dam .iaMern ta' avukat fil­Qrati ta' Ghawdex glial madwar tmintax -.il sena, meta fl-l ta-" April 1955 sarfull time Professor

tal-Malti u tal-nsna Orjentali fl­Universita Rjali ta' Malta. Dejjem miexi '1 quddiem fit-triq wiesa' tat-taghlim, Aquilina kiseb iI-grad tal-Ph.D mill­Unversita ta' Londra fl-1941.

II-Professur Ollze Aquilina kien membru ta' bosta gtlaqdiet u

kumitati kulturali Ii mhux se noqgnod nsemmihom kollha, iida ta' min jgrud Ii kien il­Pr:esident tal-Ghaqda tal-Malti, imsejha "tal-Uniyersita" kif ukoll President Onorarju tal­Ghaqda tal-Kittieba tal-Malti.

Il-Professur Ouze Aquilina kabbar iI-gieli ta' lsienna [,bosta ])ajjiZi billi ghamel tahditiet dwar I-llsiel1 Malti, jl-MC\.lti ofiala Lsien Imhallat, l-Oqsma tat-tiftix

Li kieku kelli noqgliod insemmi x-xogliol kollu ta' dan I-istudjuz, kittieb, poeta, rumanzier u glialliem mill-Gzira tat-Tliet Glioljiet, ma kont nispicca qatt.

Ghaldaqstant se nsemmi biss xi wnud mill-kotba Ii I-Professur Aquilina kiteb uta lill-istudjuzi tal­Hsien Malti. Fost dawn insibu: A Comparative Study in Mixed Maltese u The Structure of Maltese. Dawn iz-zewg kotba jaghtu taghrif siewi dwar l-istorja u I-bini ta' Lsienna.

Insemmi wkoll il-kotba interes­santi Il-Po/z ta' Malta; Studji Kritici Letterarji; u Madwar

gnal pagna 17

UII-Professur Guze Aquilina (1911-1997)

Kont gliadni tifel tkejken fil-Primarja Meta I-glialliem liabbibni sewwa miegliek, Urieni dlonk imliabbtek lejn ilsienna Biex tara I-Malti Ie fit-tajn jitmiegliek!

Zammejtek glialhekk dejjem jien b/kolonna llii liQbrikt w glioiiejt ilsienna sliili; Lil ralilek iI-Munxar liallejt minn kmieni Biex f'Malta tkompli talidem bla mistrieli!

Matul is-snin mill-pinna gliarfa tiegliek rtargu studji w kitbiet ta' mitt elf sura Gliax int dejjem emmint illi b'ilsienna Bla tlaqliq xejn, naqtgliu I-aqwa figura.

Quddiem kulliadd nistqarr u bla ftaliir Li fit .. tiswir tal-Malti, sehmek kbir.

II-Munxar ta' kif kien fi imien it-tfulija ta' GUie Aquilina, xi mitt sena ilu

Kav Joe M Attard Rabat - Gnawdex

10-02-2000

minn pagna 16

it-Hajja f ' erba' volumi. Hemm ukollIl-Muia Maltija - antologi­ja ta 'poeti.

Aquilina ppubblika wkoll ktieb ta' poeziji bl-Ingliz Ii jgib l~isem ta' The Struggle. Kiteb ukoll bosta poeziji u epigrammi bil­Malti Ii dehru f'diversi gumali u rivisti .

Fit-Teatru hu l-isem ta' ktieb ietlOr Ii kiteb dan il-genju letterar­ju u Ii jigbor fih bosta dsammi u kummiedji bil-Malti. Arbli fuq il­Bjut, xogliol tieghu wkoll, kien inhadem b'sllccess fuq il-palk tal­Liceo ta' Gliawdex mill-Ghaqda Drammatika 'Lyceum Players'.

Il-Professur Aquilina gnamel bosta introduzzjonijiet f'kotba kemm ta' proia kif ukoll ta' poezija. Tana f'idejna bosta materjal Ii mh~ lakemm jintesa malajr.

Xoghol interessanti dwar iI-qwiel

Xoghol interessanti iejJ.Or Ii ta lill-istudjuzi kienet il-gabra ta' rnadwar namest elef qawl b'hafua taghrif dwarhom Ii jinsabu mid­rnuma fil-ktieb tieghu A Compa­rative Dictionary of Maltese Proverbs Ii kien intlaqa' ferm taj­jeb minn dawk kollha Ii ghand­hom il-gid tal-Hsien Malti.

GUie Aquilina Hstudjui

jippretentaw Serata ta' TiJkjra

f'gieh

•

Il-Prof Gui:e Aquilina 1911-1997

gewwa I-Kni Ja Parrokkjali tal-Munxar, jJ-Gimgl'la 13 ta'April2018 fi5-7.30 pm.

Poster dwar I-attivita ta' nhar il-Gimglia

Ma nistax rna nsemmix dik Ii bla dubju ta' xejn hi l-ikbar opra ta' hajtu u Ii nistghu nghidu liaditlu gliadd sabili ta' snin minn ghomru biex seta' juriha d-dawl tal-istampa. Qed nirreferi gliad­Dizzjunarju tiegliu f'sitt volumi Malti-Ingliz-Malti mahrug mill­Klabb Kotba Maltin imrnexxi rninn Gnawdxi iehor, I-istoriku u patrijott Pawlu Mizzi.

Il-liidma tal-Professur Guze

I

Aquilina lejn il-Malti tibqa' ma tintesiex. lalla 1-I1sien tagnna jsib nies qalbiena Ii rna jibzgliux jiggieldu ghal-Letteratura Maltija blialma ghamlu I-Professur OuZe Aquilina u Gliawdxin ohra fost­hom Ninu Cremona, Oorg Pisani, Mary Mejlak, Anton Buttigieg, flimkien rna' ohrajn. .

Aquilina baqa' sa rna s-sahha baqghet taghtih, j glio lli u j seb bah l-ilsien Malti mhux biss fil-giej­jer Maltin izda wkoll· f'artijiet imbieglida. ll-kitbiet tiegliu ma jistgliux ma jqanqlux f'qalb il­Maltin u I-Ghawdxin ta' kull zmien, imhabba lejn ilsien artna, gliax fihom isibu I-bynna u 1-gnaqda li wiehed ifittex fil­Letteratura tagnna. Miet fit-8 ta' Awwissu 1997.

Xhieda ta' dan ii semmejna hi s-siIta qasira Ii qed tidher hawn tant menuda mill-ewwel rumanz Ii hareg mill-pinna tieghu Tant Tliet Saltniet.

Id-dizzjunarju, bitta xogliol kbira

• ml lz-zghaZagh tar-rahal mhux

hlief jitordu wrajha bil-rnohbi ta' missierha. Gnax imbarra lehinha, dawk ix-xufftejn tagbhamimlija u homor ['wiec qamhi mfaqqa' , kienu jbarrku d-demm tal-irgiel kollha Ii kienu jikluha bil-liars.

U f'din iUejla ta' qtugh il­gheneb, Pawlina, billi rat 1i missierha flit kellu mo1i1i. i1-kliem, biex tghaddi z-zmien, infexxet tghanni u, bis-sakra tal-ghana, bilkemm intebhet Ii l-ghenie qi kienu qedjaqghulba fl.-art minn hogorha mfawwar.

Tghid dan I-ghana kienet qed tghannih lil xi wiebed ghaZiZ!

Ghalkemm kienet tqarrab it­tmintax, kienet gl'tadha rna hab­bet IiI hadd. Madankollu go fiha kienet bdiet 1110ss bbal hlewwa ma tafx x'inhi, imma ghal min gnandu mid-dinja, dil-hlewwa hi bha!. Iewn Ii jidber f'hawha biex juri 11 din bdiet issir. Ma' din il-blewwa, jew alijar, xewqa misterjuZa, bdiet thoss ukoll nuqqas ta' kwiet, bdiet !hoss xi liaga nieqsa, bhal bahh Ii jrid jimtela. Tmintax! L-imhabba tibda taghmel tagbha; min-nalla jew minn olira, hi tinfed iI-qalb

'Taflt Tliet Saltniet'

II-qoxra tal-aktar ie~g edizzjonijiet ritenti tar-rumanz importanti u I-ewwel wiel'led ta' Guie Aquilina Ii kien rebali premju mniedi mill-Gvem lura fI-1937. Dawn l-edizzjonijiet huma ppubblikati minn KJabb Kotba Mattin

zaglizugha bil-vlegeg taghha tad-deheb Ii hi titlaq issa mill­hbub ta' zewg xufftejn Ii jitbiss­mu, issa minn tahrika nafifa tal­id, issa minn tislima ekejkna.

Blialissa I-hemda donnha ngabret madwarha tissamma bla nifs, tissamma gnax ma tridx titlef kelma waqt Ii din it-tfajLa tglianni:

Oismi gfiarniltu dgliajsa Dirghajja gnamilthom qlugh Immorru bejn serna w iIma Fejn rna tarana ebda rub.

Misbah ghajnejn banini Dahkana, suwed tut, Ja mhabba rnlieli qaIbi Gbax minghajrekjiena

mmut!