ARAﬁTIRMA SUNUMU / DOÇ. DR. MELTEM …eden kişi sayısı, en son bitirilen okul, çalışma durumu ve gelirlerini süb-jektif olarak tanımlamaları istenmiştir. Araştırmaya

ARAfiTIRMA SUNUMU / DOÇ. DR. MELTEM fiENGÜN UCAL

75

İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen “Kentsel DönüşümdeSürdürülebilir Yaşam Kalitesi İçin Farkındalık Araştırması” Projesikapsamında yapılan saha araştırması ve hazırlanan bu raporun içeriği İstan-bul Kalkınma Ajansı ve Kalkınma Bakanlığı’nın görüşlerini yansıtmamak-ta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk yararlanıcı İktisadi AraştırmalarVakfı’na aittir.

Araştırma sonuçları Vakıf’tan yazılı izin alınmadıkça, aynen veyakısman iktibas edilemez.

KENTSEL DÖNÜfiÜMDE FARKINDALIK ARAfiTIRMASI

76

SUNUŞ

Ülkemizde, Kentsel Dönüşüm çalışmalarının 1838’li yıllarda Tanzimatdönemi ile başladığı ve dalga dalga ilerlediği söylenebilir.

1950’li yıllardan itibaren İstanbul başta olmak üzere büyük kentleringöç almaya başlaması ile ulaşım, barınma başta olmak üzere belediye hiz-metlerine erişimde sorunlar ve kısıtlar yaşanmaya başlanmıştır.

1980’li yıllardan itibaren büyük kentlerde imar affıyla yasadışı kentseldoku oluşmaya başlamış ve bu nedenle işlevsel dönüşümlerin başlatıldığıyıllar olmuştur.

1990’lar küreselleşmenin etkisi ile kentlerde yeni yapıların, plazalarınalışveriş merkezlerinin ortaya çıktığı yıllardır.

Marmara depreminin etkisi ile 2000’li yıllar kentlerin planlanması, ya-pılanması halkın daha rahat, huzurlu modern alanlarda yaşaması, sosyaldonatı ve yeşil alanlarıyla daha yaşanılır kentler oluşturma isteği açısındanbir gereksinim haline gelmiştir.

Marmara depremi aynı zamanda mevcut konut stokunun da risk altındaolduğunu ortaya çıkarmıştır.

İstanbul’un bir dünya kenti olma vizyonu kentte fiziki mekanların ye-niden planlanması ve geliştirilmesini ne kadar gerektiriyor ise, kentte ya-şayanların yaşadıkları ortama ilişkin görüşlerinin alınması da önemlidir.

Kentsel dönüşüm çalışmalarının başlaması ile bazı ilçe belediyelerimiztarafından çeşitli araştırmalar yaptırılmıştır.

İktisadi Araştırmalar Vakfı olarak, saha araştırması sonuçlarını sunduğu-muz bu raporda, kentsel dönüşüm olgusu, yaşanılan konut kimliği, mahal-le ve kent yaşamı farkındalık kavramı ile birlikte ele alınmıştır.


77

Kentsel dönüşüm uygulamasının başlayacağı dört ilçe seçilmiş, seçilenilçeler Ataşehir, Gaziosmanpaşa, Fatih ve Esenler’e bağlı 10 mahallede1019 kişiyle görüşmeler yapılmıştır.

“Kentsel Dönüşümde Sürdürülebilir Yaşam Kalitesi İçin FarkındalıkAraştırması” İstanbul Kalkınma Ajansı’nın Doğrudan Faaliyet DesteğiProgramı kapsamında gerçekleştirilmiştir. Yine ajans desteği ile kitap ha-line getirilecektir.

Hem nicel, hem de nitel yöntemlerin uygulandığı bu araştırmanın so-nuçları soru formunun hazırlanış mantığından hareketle dört bölümde su-nulmuştur. Birinci bölümde deneklerin demografik yapısı, ikinci bölümdeyaşanılan konut bilgileri, üçüncü bölümde kent-mahalle kimliği ve son bö-lümde kentsel dönüşüm algısı ve bu algının farkındalığı ile saha araştırma-sının ilçeler ve mahalleler bazında sonuçlarının da gösterildiği rapordaaraştırmanın çapraz sonuçlarına da yer verilerek derinlemesine analizlerinyapılabilmesi hedeflenmiştir.

İçerdiği veri ve analizlerle, bu alanda çalışma yapanlar için bir fikirsağlayacak veri bütünü sunan bu araştırmanın saha çalışmasını (yüz yüzegörüşme) sağlayan Frekans Araştırma Ltd.Şti.’ne, bulguları değerlendirenve tabloları hazırlayan Vakfımız Proje Koordinatörü ve Projenin Yürütücü-sü Raife Y.Eyiler’e, araştırmanın ve raporun denetimini sağlayan, sonuç-ların çok değişkenli test sonuçları ile değerlendirerek, çok değişkenli doğ-rusal modelleme analizi yapan Vakfımız Danışmanı Kadir Has Üniversite-si İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Yard. Doç Dr. Mel-tem Şengün Ucal’a, proje süresince emeğini esirgemeyen Vakfımız GenelSekreteri Nahit Özen’e teşekkür ederim.

Prof. Dr. Ahmet İNCEKARAİktisadi Araştırmalar Vakfı Başkanı


78

KENTSEL DÖNÜŞÜMDE SÜRDÜRÜLEBİLİRYAŞAM KALİTESİ İÇİN FARKINDALIK ARAŞTIRMASI

1. Amaç ve KapsamKentsel Dönüşümde Sürdürülebilir Yaşam Kalitesi İçin Farkındalık

Araştırması İstanbul gibi bir metropolde kentsel dönüşüm olgusunu kav-ramsal, sosyal (mahalle ve kent yaşamı) değişimler ve dinamikler, kentseldönüşümün yaşam kalitesini hangi yönde etkilediği, farkındalık kavram-ları açısıyla ele almakta ve gelecek dönüşüm uygulamalarına ışık tutabile-cek bir yaklaşım geliştirmeye çalışmaktadır.

Bu uygulamalı araştırmanın temel amacı Türkiye’deki kentsel dönü-şümü anlayabilmek ve gelecek dönüşümlere ışık tutarak yaşam kalite-sindeki pozitif ve negatif etkileri bireylerin beklentileri bağlamında gözönüne sermektir. Bu bakış açısı altında çalışmanın üç önemli vurgusuvardır.

Birincisi, araştırmanın yapıldığı sahalar dahilinde kent - mahalle kimli-ğini tespit ederek kentsel dönüşüm olgusunun kavramsal olarak irdelen-mesi; ikincisi günümüzdeki kentsel dönüşüm uygulamalarına ışık tutabil-mek için dönüşümün yaşanılan kentin fiziksel ve toplumsal olgularına neölçüde etki ettiğini dikkate alan çok boyutlu bir farkındalık değerlendirme-sinin yapılmasıdır.

Üçüncüsü kentsel dönüşümde, yaşayan bireylerin yaşam kalitesini dik-kate alacak gelecek projelere yol gösterici önerilerin geliştirilmesidir.

2. Araştırma YöntemiYüz-yüze görüşmeler yapmak için yapılandırılmış bir anket formu,

Kentsel Dönüşüm alanında çalışmalar yapan Yıldız Teknik Üniversitesi Mi-marlık Fakültesi, Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İÜİktisat Fakültesi’nden öğretim üyeleri ile yine aynı Üniversitenin SosyalAntropoloji bölümünden ve çeşitli kurumlardan uzmanların işbirliği ileproje ekibi tarafından araştırmanın hedefleri dahilinde geliştirilmiştir. Pro-je ekibi ve Saha Araştırma Ekibi, hedef bölgeyi göz önünde bulundurarak1000 örneklem büyüklüğü planlamış ve 1019 görüşme gerçekleştirmiştir.


79

Amaç ve Kapsam’da ifade edildiği üzere araştırmanın üç aşamalı biramacı olmasına rağmen farkındalıkların tespiti önem arz etmektedir. Bubağlamda, pozitif etki algısının pozitif farkındalığa; negatif etki algısının danegatif farkındalığa neden olacağı hipotezi ile yola çıkılmaktadır.

Araştırmanın yöntemsel olarak birinci aşamasında, hipotezin analizi içinöncelikli olarak değişkenler arasındaki bağımlılığı yok etmek ve boyut in-dirgeme için faktör analizine (bkz. Tablo 24 ) başvurulmuştur. İkinci ola-rak da, buradan alınan sonuçlar doğrultusunda çok değişkenli test sonuçla-rı değerlendirilerek çok değişkenli doğrusal modelleme analizi yapılmıştır.

3. Araştırma ÖrneklemiÇoğrafi alanda yapılan bir araştırmada hanehalkı yani bölge yaşayanla-

rı hakkında yararlı açıklamalar da sağlamak amacıyla, bu temsilliyeti en iyiverecek ve diğer seçim yöntemlerine göre sakıncaları az, avantajları çokolan örnekleme yöntemi olan tabakalı rastlantısal örnekleme tercih edil-miştir.

İlk adımda bu yöntemin etkin olabilmesi için kentsel dönüşüm uygula-nacak ilçeler içinde 2011 yılı seçmen kütüklerine göre seçmen sayısı yoğunolan dört ilçe belirlenmiş ve örnek dağılımı bu dört ilçenin seçmen topla-mının oransal dağılımına uygun olarak yapılmıştır.

Örnekleme alınacak bireyler aşağıdaki (1) no’lu formül kullanılarak ta-bakalardaki birey sayısına göre orantılı olarak seçilmiştir.

Formül:1

Anket çalışmalarında zaman zaman sahada çalışmanın özelliğinden do-ğan bazı ölçme ve anketleme hataları oluşabilmektedir. Bu durum gözönünde bulundurularak anketlemeden doğan hataları önlemek amacıylapre-testing yoluna gidilmiştir. Pre-testing sonuçlarının anlamlılık sunmasısonucunda ankete devam edilmiştir.

nN

Nn TTÖS

*)(=

=T

N t’inci tabakanın birim sayısı

=TÖSn tabakanın örneklem büyüklü�ü

N = Populasyondaki birim sayısı

n = örnek büyüklü�ü


80

4. Araştırma Bulguları4.1. Deneklerin Demografik YapısıAraştırma kapsamındaki deneklerin profili hakkında bilgi sahibi olabil-

mek için, deneklere; yaşı, medeni hali, hanedeki statüsü, hanede ikameteden kişi sayısı, en son bitirilen okul, çalışma durumu ve gelirlerini süb-jektif olarak tanımlamaları istenmiştir.

Araştırmaya katılanların %51,2’si kadın, %48,8’i ise erkektir. Türki-ye’de yapılan araştırmalarda kadın erkek deneklerin oranı genel nüfus da-ğılımına uygun olarak birbirine yakın seyretmektedir. Örneklemin yaş da-ğılımı %65,2 ile 30-59 yaş aralığında yoğunlaşmıştır.

Deneklerin eğitim durumu incelendiğinde en büyük kesimin %62,4 ilelise altı eğitimli olanların oluşturduğu görülmüştür.

Deneklerimizin %77,6’sı evli, %17,3’ü ise bekardır. Hane halkı sayısıise, 4-6 kişi arasında yoğunlaşmaktadır.

Araştırmaya katılanların çalışma durumlarına bakıldığında, çalışanların%30,6; ev kadınlarının %37,9 seviyesinde olduğu, emeklilerin ise, %18,9

Tablo 1. Örneklem Da�ılım Tablosu

�lçeler Mahalleler SeçmenSayısı

SeçmenDa�ılımı

ÖrneklemSayısı

Esenler Fevzi Çakmak

21.232 % 14.8 151

�lçe Toplamı 21.232 %14.8 151Ferhatpa�a 13.157 % 9.1 93Esatpa�a 16.144 % 11.3 115Ata�ehirÖrnek 14779 % 10.1 103

�lçe Toplamı 44.080 %30.5 311Fener - Balat 11516 % 8.4 80

Fatih Ayvansaray 14351 % 9.9 101

�lçe Toplamı 25.867 % 18.4 187Fevziçakmak 14445 % 10 102Merkez Mah. 19929 % 13.8 141Gaziosmanpa�aYıldıztabya 17920 % 12.5 127

�lçe Toplamı 52.594 % 36.3 370Genel Toplam 143.473 % 100 1019


81

olduğu görülmektedir. Araştırma kapsamındaki çalışan deneklerin % 39’uişçi, % 24’ü memur, % 14’ü işyeri sahibi, %12’si tek başına çalışanlardanoluşmaktadır.

Deneklerin gelir durumlarını sübjektif ifadelerle tanımlamaları ve kade-meli gelir skalası olarak;

- Oldukça yetersiz,- Yetersiz,- Ancak yeterli,- Yeterli, ifadeleriyle belirtmeleri istenmiştir.

Buna göre deneklerin % 45,7’si aile gelirinin yetersiz olduğunu, %33,3’ü ancak yeterli olduğunu, % 20,8’i ise yeterli olduğunu ifade etmiş-lerdir.

Tablo 2: Deneklerin Demografik Yapısı

Denek Oran%Cinsiyet

Kadın 522 51.2 Erkek 497 48.8

Ya� Da�ılımı18-29 221 21.7 30-44 373 36.6 45-59 291 28.6 60+ 130 12.8

Medeni HalEvli 791 77.6 Bekar 176 17.3 Dul 35 3.4 Bo�anmı� 17 1.7

Görü�me Yapılan Ki�inin Hanedeki StatüsüEvin beyi 388 38.1 Evin Hanımı 458 44.9 Evin Kızı 58 5.7 Evin O�lu 105 10.3 Di�er 10 1.0

Hanede �kamet Eden ki�i Sayısı1-3 ki�i 352 34.6 4-6 ki�i 610 59.8 7+ 57 5.6


82

4.2. Konut BilgileriAraştırmanın bu bölümünde deneklere; Konut sahipliği bilgisi ve tapu

tescil durumu, konutun cinsi, kaç metrekare olduğu, evin oda sayısı, ko-nutta ısınma amaçlı kullanılan yakıt türü, konutlarında var olan sorunlarile İstanbul için var olduğu bilinen deprem gerçeği ile konutlarının daya-nıklılığı arasında nasıl bir bağ kurabildikleri yani farkındalıkları ve otur-dukları konut ile ilgili algılamalarını belirlemeye yönelik sorular sorulmuş-

Hanede Ya�ayan Engelli Evet var diyenler 96 9.4 Hayır yok diyenler 923 90.6

E�itim DurumuOkuryazar de�il 45 4.4 Okuryazar-okul bitirmedi 30 2.9�lkokul-ortaokul 636 62.4 Lise ve dengi 212 20.8 Yüksekokul-Üniversite 96 9.4

Çalı�ma Durumu Çalı�ıyor 312 30.6 Emekli 193 18.9 Ev kadını 386 37.9 Çalı�mıyor-ama i� de aramıyor 39 3.8 Çalı�mıyor-i� arıyor 40 3.9 Ö�renci 49 4.8

Mesle�i ��çi-hizmetli-düzenli i�i olan 106 10.4 Memur, teknik eleman,uzman 75 7.4 Tek ba�ına çalı�an, esnaf, dükkan sahibi 37 3.7 ��yeri sahibi(1-10 çalı�an) 44 4.3 ��çi-hizmetli 16 1.6 Serbest meslek sahibi (Avukat, doktor, mali mü�avir...) 5 0,5 Yönetici(1-5 çalı�anı olan) 6 0.6 Meslek belirtmeyen 707 69.4

�u andaki Ya�am Ko�ullarına Göre Net Aile GeliriOldukça yetersiz 59 5.8 Yetersiz 407 39.9 Ancak yeterli 339 33.3 Yeterli 212 20.8 Cevap yok 2 0.2


83

tur. Ayrıca, konutun inşa yılı da sorularak konuttan memnuniyet ve depre-me dayanıklılık algısı arasındaki ilgi araştırılmıştır.

Araştırmaya katılanların % 57,7’si ev sahibi iken, % 32,9’u kiracıdır.%9,2’si ise oturduğu evin ailesine veya akrabasına ait olduğunu ve kiraödemediğini ifade etmiştir.

Ev sahipliği oranının ortalamanın üzerine çıktığı ilçe Gaziosmanpa-şa’dır. Bu ilçede yaşayanların %61,6’sı oturduğu evin sahibidir. Ev sahibiolanların % 72,2’si de haneye giren gelirin yeterli olduğunu beyan etmiş-tir. Emeklilerin ev sahibi olma oranı ise %81,3’dür.

Araştırma kapsamında görüşülen deneklerin %82,4’ü apartmanda,%13,3’ü müstakil evde, %4’ü ise gecekonduda oturmaktadır.

Oturulan evlerin büyüklüğü ise çok çeşitli olup, 30 m2 ile 285 m2 ara-sında değişmektedir.

Deneklerin %57’si salon dahil 3 odalı evde oturuken, %29’u 4 odalı ev-de oturmaktadır. 2 odalı evde oturanların oranı % 9 ; 5 ve 6 odalı evde otu-ranların oranı ise, %4’dür. Ancak evin ihtiyaçtan çok küçük olması(%26,2) en belirgin şikayet nedenidir. Evde rutubet olması, akan çatı soru-nu ve evlerin yeterince ışık almaması, karanlık olması da diğer şikayet ne-denleridir.

Araştırma kapsamındaki deneklerin % 67,4’ünün evinde kombi-kat ka-loriferi mevcut olup, %22,1’i ise, soba (odun veya kömür) kullandığını be-yan etmiştir. Doğalgazlı soba kullananların oranı %7,9 iken, elektrikli ısı-tıcı kullananların yüzdesi ise 1,7’dir.

Saha araştırması kapsamındaki deneklerin ancak % 57,7’si evlerinin ta-pu-mülkiyet durumu hakkında bilgi vermiş, % 42,3’ü ise kiracı olduğuiçin cevap vermemiştir. Tapu mülkiyet durumu hakkında cevap verenlerinmülkiyet dağılımı aşağıdaki gibidir:

İlçe bazında baktığımızda kat mülkiyetli tapu sahibi olma durumununen yüksek olduğu ilçe % 68 ile Gaziosmanpaşa’dır. Fatih ilçesinde bu oran

Kat mülkiyeti tapusu olanlar: % 55,9 Sadece arsa tapusu olanlar: % 29,9 Hisseli tapusu olanlar: % 6,4 Tapusu olmayanlar: % 2,3


84

%67,6 olup, kat mülkiyetli tapu oranının en düşük olduğu ilçe, %38,7 ileAtaşehir’dir. Arsa tapusu sahibi olanların yüksek olduğu ilçe Ataşehir’demüstakil ev sahipliği oranı (%21,2) diğer ilçelere göre daha yüksektir.

Deneklerin beyanına göre araştırma yapılan mahallerde konutların%53’ü 1980’den sonra yapılmış. 80 sonrası liberal ekonomik modelin tamolarak uygulanması, İstanbul’un hızlı göç alışı ile birlikte bu ilçelerde yo-ğun bir yapılaşma olmuştur. İlçe bazında oturulan konutların yapım yılınabaktığımızda aşağıdaki rakamları görmekteyiz.

Fatih ilçesi’nin İstanbul il genelindeki arazi konumu ve binaların ye-nilenmemesi nedeniyle göç almadığı rakamsal olarak da karşımıza çık-mıştır.

Kentsel Dönüşüm kapsamındaki mahallelerde yaşayanların evdenmemnuniyet durumuna baktığımızda, evlerinden memnun olanlar % 75,2oranında iken, evlerinden memnun olmayanlar % 15,2, ne memnun ne dememnun olmayanlar ise % 9,5 oranındadır.

1980 öncesi yapılanlar

1980 sonrasıyapılanlar

Esenler % 9,9 % 60,3 Ata�ehir % 18,6 % 61,5 Fatih % 60,4 % 14,4 Gaziosmanpa�a % 18,1 % 62,8

Tablo 3: Ara�tırma Kapsamındaki MahallelerdekiKonutların Yapım Yılı �öyledir

-1960’dan önce in�a edilenler % 6.2 1960-1969 arası in�a edilenle: % 5.1 1970-1979 arası in�a edilenler %13.5 1980-1989 arası in�a edilenler %11.8 1990-1999 arası in�a edilenler %20.2 2000 sonrası in�a edilenler %21.1 �n�a tarihini bilmeyenler* %22.1

* Kiracılar ve akrabasına ait evde oturanlar dikkate alındı�ında bu oran normaldir.


85

Araştırma kapsamındaki deneklerin oturdukları evlerini depreme karşıdayanıklı bulmaları 1999 depreminde zarar görmemiş olmalarından kay-naklanmaktadır. Bir başka ifadeyle zarar görmemiş olmakla depreme da-yanıklılık eşdeğerdir.

Deneklerimizin evlerinin sel/su baskınına karşı ne derece dayanıklı ol-duğu konusundaki algıları ise şöyledir:

Sel/su baskınına karşı dayanıklılık konusundaki algı ve farkındalık tama-miyle herhangi bir hasara maruz kalmama ile açıklanabilir. Araştırma kap-samındaki mahallelerde son on yıl içinde büyük hasara yol açan su baskın-ları yaşanmamıştır.

Araştırma kapsamındaki deneklerin %86,3’ünün evinde hayvan besle-mediği, hayvan besleyen %13,7’lik kesimin ise, kedi,köpek, kuş, balık, ta-

Dayanıksız bulanlar Kararsızlar Dayanıklı bulanlar% 5 %4,2 %85,2

Tablo 5: Deneklerimizin Evlerinin Depreme Kar�ı Ne Derece Dayanıklı Oldu�u Konusundaki Algıları(1: Hiç Dayanıklı De�il, 5: Çok Dayanıklı)

Dayanıksız bulanlar

KararsızlarDayanıklıbulanlar

Genel: % 20,8 % 12,4 % 56,2Esenler % 29,8 % 10,6 % 53,6 Ata�ehir % 23,8 % 12,9 % 54,0 Fatih % 20,4 % 16,0 % 53,0 GOP % 14,8 % 10,8 % 61,1

Tablo 4: Deneklerin Oturdukları Evden Duydukları Memnuniyet(1: Hiç Memnun De�il, 5: Çok Memnun)

Evlerinden Memnunolmayanlar (1)

Kararsız Memnun

olanlar (5)Genel % 15,2 % 9,5 % 75,2Esenler % 15,9 % 10,6 % 73,5 Ata�ehir % 14,1 % 8,4 % 77,2 Fatih % 24,6 % 11,2 % 64,2 GOP % 11,1 % 9,2 % 79,8


86

vuk, kaplumbağa, güvercin, tavşan beslediğini belirtmiştir. Evde hayvanbesleyenlerin %7,9’u evinde tavuk beslemektedir.

4.3. Kent - Mahalle KimliğiAraştırma kapsamındaki deneklerin kentlilik ve mahallelerindeki ya-

şam kalitesini değerlendirmeleri istendiğinde, İstanbul’da ve mahallesin-de yaşam süresi, İstanbul ve mahallesinde yaşamaktan ne derece memnunolduğu , mahallesinde aldığı kent hizmetlerinden ne derece memnun oldu-ğu ve de İstanbul’un birinci, ikinci, üçüncü öncelikli sorunlarını belirtme-si istenmiştir.

Araştırma kapsamındaki deneklerin % 15,1’i 15 yıldan daha az bir sü-redir İstanbul’da yaşarken, % 34,2’si 16-30 yıldır İstanbul’da yaşamakta-dır. 30 yıldan daha uzun bir süredir İstanbul’da yaşayanların oranı ise%50,6’dır.

Deneklerimizin bulundukları mahallelerinde yaşama süreleri ise, İstan-bul’da yaşama süreleri ile paralellik göstermemektedir. Bu da İstanbul’dayaşadıkları süre içinde en az bir kez mahalle değiştirdiklerine işaret eder.15 yıldan daha az süredir mahallesinde yaşayanların yüzdesi %43,5’dir.16-30 yıldır aynı mahallesinde yaşayanların oranı ise % 29,3’dür.30 yıldan daha uzun süredir aynı mahallede yaşayanların oranı ise %27,1’dir.

Tablo 6: Ara�tırma Kapsamındaki Mahallelerde Ya�ayan Deneklerin �stanbul’da Ya�am Süresinin Yıllara Göre

Oransal (%) Da�ılımıMahalleler/Yıllar 5 yıl 5-10 yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21-30 yıl 30 +

Fevzi Çakmak 3,3 7,3 12,6 13,9 19,2 43,7Ferhatpa�a 4,3 5,4 7,5 23,7 22,6 36,6Esatpa�a 2,6 6,1 7,8 14,8 20,0 48,7Örnek 3,9 6,8 4,9 4,9 17,5 62,1Fener-Balat 1,2 3,5 2,3 16,3 24,4 52,3Ayvansaray 1,0 4,0 5,9 11,9 22,8 54,5Fevziçakmak 2,0 9,8 7,8 20,6 16,7 43,1Merkez Mahallesi 1,4 5,0 2,8 11,3 20,6 58,2Yıldıztabya 2,4 4,7 6,3 9,4 22,0 55,1


87

Deneklerimize İstanbul’da ve mahallerinde yaşamaktan duyduklarımemnuniyeti sorduğumuzda, oranların benzerlik içinde olduğu izlenmiş-tir. Araştırma kapsamındaki deneklerin % 65,0’i İstanbul’da yaşamaktanmemnun olduğunu belirtmiştir.

Mahallesinde yaşamaktan memnun olanların oranı ise, % 69,9’dur.

Araştırma kapsamındaki deneklerimizin yaşadıkları mahalleye duyduk-ları memnuniyetin genel olarak İstanbul’da yaşamaktan duydukları mem-nuniyete göre biraz daha yüksek çıkması normal karşılanmalıdır. Mahalle-sinde belediye hizmetlerinden ve diğer hizmetlerden doğrudan haberdarolduğu gibi, kendisini mahallesine bağlayan aile ilişkileri (evin ailedenkalması gibi) İstanbul’a bağlayan ilişkiye göre daha duygusaldır.

Hiç Memnun De�ilim Çok Memnunum

0 5 10% 19,3 %10,9 % 69,9

Hiç Memnun De�ilim Çok Memnunum

0 5 10% 20,2 %14,7 % 65,0

Tablo 7: Deneklerin Mahallesinde Ya�am Süresinin Yıllara GöreOransal (%) Da�ılımı

Mahalleler/Yıllar 5- 5-10 yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21-30 yıl 30 +Fevzi Çakmak 11,3 22,5 21,2 17,2 13,9 13,9Ferhatpa�a 18,3 24,7 14,0 20,4 15,1 7,5Esatpa�a 13,9 13,0 7,0 17,4 22,6 26,1Örnek 16,5 6,8 3,9 9,7 16,5 46,6Fener-Balat 5,8 10,5 10,5 17,4 23,3 32,6Ayvansaray 11,9 14,9 15,8 12,9 15,8 28,7Fevziçakmak 16,7 22,5 13,7 13,7 12,7 20,6Merkez Mahallesi 17,7 18,4 5,0 9,9 14,2 34,0Yıldıztabya 18,9 18,1 11,8 8,7 7,9 34,6


88

Tabl

o 8:

Den

ekle

rin

İsta

nbul

’da

ve M

ahal

lesin

de Y

aşam

akta

n D

uydu

ğu M

emnu

niye

t

MA

HA

LLE

FEV

Zİ

ÇAK

MA

KFE

RHA

TPA

ŞAES

AT

PAŞA

ÖRN

EK

MA

H.

FEN

ER-

BALA

TA

YV

AN

SARA

YFE

VZİ

ÇAK

MA

KM

ERK

EZM

AH

.Y

ILD

IZTA

BYA

İSTA

BUL'

DA

YA

ŞAM

AK

TAN

DU

YD

UĞ

U M

EMN

UN

İYET

6,54

6,

945,

746,

466,

73

6,58

6,

916,

476,

82

MA

HA

LLES

İND

E Y

AŞA

MA

KTA

N

DU

YD

UĞ

U M

EMN

UN

İYET

6,44

7,

086,

97,

626,

53

6,74

6,

86,

247,

75

0: H

iç m

emnu

n de

ğilim

, 10:

Çok

mem

nunu

m


89

Deneklerimizin yaşları itibariyle memnuniyet durumuna baktığımızda,45 yaş üstündeki deneklerin mahallesinde yaşamaktan duyduğu memnu-niyeti (7,08) diğer yaş gruplarındakine göre daha yüksektir. Keza emekli-lerin memnuniyeti de 7,12’dir.

%42,1 gibi bir çoğunluk “yaşadıkları mahallelerde park, bahçe ve yeşilalanların yetersiz oluşunu” vurgularken diğer hizmetleri yeterli bulmakta-dırlar. Deneklerin %35,7 gibi bir yüzdesi “yol ve kaldırımları yetersiz” bul-maktadır.. En yeterli bulunan hizmet ise çöp toplama ve çevre temizliği-dir. Deneklerin % 80,9’u bu hizmeti yeterli buluyor.

Tablo 9: Ara�tırma Kapsamındaki Deneklerin Mahallede Verilen Hizmetleri Yetersiz, Yeterli ve Çok Yeterli Bulma Durumuna

Göre Deneklerin Oransal Da�ılımıHiç yeterli

de�il Yeterli Çok yeterli

0 5 10 E�itim ve sa�lık hizmetleri %28,4 %12,6 %59,0 Park, bahçe ve ye�il alanlar %49,2 %8,7 %42,1 Yol ve kaldırımlar %35,7 %12,0 %52,2 Mahalle altyapı hizmetleri %27,3 %11,6 %61,1 Güvenlik ve asayi� %31,6 %11,9 %56,5 Çöp toplama ve çevre temizli�i %12,9 %6,1 %80,9 Toplu ta�ıt ve ula�ım kolaylı�ı %19,2 %10,0 %70,8


90

Araştırma kapsamındaki deneklerimize “İstanbul’un en önemli üç soru-nu nedir?” diye sorduğumuzda, verdikleri cevaplar birinci/ikinci/üçüncüönceliklerin toplamı olarak bakıldığında şöyledir:

Tab

lo 1

0: D

enek

leri

n M

ahal

lesi

nde

Ver

ilen

Hiz

met

ten

Duy

duğu

Mem

nuni

yet

02

46

810

FEV

Zİ Ç

AK

MA

K

FER

HA

TPA

ŞA

ESA

TPA

ŞA

ÖR

NEK

MA

H.

FEN

ER-B

ALA

T

AY

VA

NSA

RA

Y

FEV

ZİÇ

AK

MA

K

MER

KEZ

MA

H.

YIL

DIZ

TAB

YA

Çöp

topl

ama

ve ç

evre

tem

izliğ

i

Güv

enlik

ve

asay

iş

Alty

apı h

izm

etle

ri

Yol

ve

kald

ırım

lar

Park

bahç

e ve

yeş

il al

anla

r

Eğiti

m v

esa

ğlık

hiz

met

leri

Topl

u ta

şım

veul

aşım

kola

ylığ

ı


91

İstanbullular için trafik ve ulaşım sorunu en önemli sorundur. Sahaaraştırması yapılan tarihte köprü, çevre yolları vb alanlarda yol bakım/ona-rım çalışmaları nedeniyle İstanbullular büyük bir ulaşım sorunu yaşamışolmaları nedeniyle “trafik ve ulaşım sorununu” birinci ve ikinci öncelikliolarak belirlemiş olabilirler.

İstanbullu için yaşadığı şehrin çarpık kentleşmesi de önemli bir sorunolarak görülmektedir. İstanbullu artık göç istememektedir. Deprem riskiise, İstanbullu için ancak cevap verme frekansı dikkate alındığında dördün-cü sırada yer alırken, birinci derecede önemli sorun olarak ancak 69 kişitarafından belirtilmiştir.

Sorunlar Cevaplanma tekrarı % Trafik ve ula�ım sorunu 741 24,7 Çarpık kentle�me 526 17,5 Göç ve nüfus artı�ı 455 15,2 Deprem riski 345 11,5 Ye�il alan park bahçe yetersizli�i 290 9,7 Çevre kirlili�i 247 8,2 Asayi� ve güvenlik 210 7,0 Altyapı sorunları 134 4,5 Pahalılık ve geçim sıkıntısı 14 0,5 Di�er (belirtilmemi�) 35 1,2 Cevap vermeyen 6 0,2 �stanbul’un birinci derecede önemli ilk be� sorunu sırasıyla;Trafik ve ula�ım sorunu 422 ki�i % 41,4Çarpık kentle�me 219 ki�i % 21,5Göç ve nüfus artı�ı 108 ki�i % 10,6Deprem riski 69 ki�i % 6,8 Ye�il alan park ve bahçe yetersizli�i 69 ki�i % 6,8 �stanbul’un ikinci derecede önemli ilk be� sorunu sırasıyla;Trafik ve ula�ım sorunu 235 ki�i % 23,1Göç ve nüfus artı�ı 159 ki�i % 15,6Deprem riski 131 ki�i % 12,9Çarpık kentle�me 123 ki�i % 12,1Ye�il alan, park ve bahçe yetersizli�i 121 ki�i % 11,9�stanbul’un üçüncü derecede önemli ilk be� sorunu sırasıyla:Göç ve nüfus artı�ı 188 ki�i % 18,4Çarpık kentle�me 184 ki�i % 18,1Deprem riski 145 ki�i % 14,2Çevre kirlili�i 119 ki�i % 11,7Ye�il alan,park ve bahçe yetersizli�i 100 ki�i % 9,8


92

Bunda İstanbullunun büyük bir deprem yaşamadığı, hemen yakınındaoluşan Gölcük depreminin ise, İstanbul’da birkaç semtin dışında az sayıdabinayı yıkıcı olarak etkilemiş olmasıdır. Ve etkilenen semtlerin bu semtler-le bağlantısı yoktur.

Yine de İstanbul kentinde hasarlı binalar konusunda yeterince bilinç ge-lişmemiş olduğu veya halkın deprem riski ve korkusunu gündeminde tut-madığı/önemsemediği söylenebilir.

4.4. Kentsel DönüşümAraştırma konumuz olan kentsel dönüşüm konusundaki farkındalığı ve

bilinci ortaya çıkartmak amacıyla deneklerimize, yaşadıkları mahalleyiseçme nedenleri, mahalle ve İstanbul kent geneli ile yaşam ilişkileri, kent-sel dönüşüm ifadesi hakkındaki bilinirlik, kentsel dönüşümün İstanbul’aneler kazandırabileceği hakkındaki bilinç düzeyini ortaya çıkaracak soru-lar yöneltilmiştir.

Kentsel dönüşüm kapsamına giren ilçe/mahallelerde yaşam profiliniyakından görüntülemek ve sosyo - ekonomik fotoğrafa ulaşmak amacıylayöneltilen sorularda ulaşılan sonuçlar bölgelere ait yaşam tercihlerini devermiştir. Özellikle ankete katılan bireylerin yaşadıkları mahalleyi tercihetmelerindeki etkilere bakıldığında en büyük etkinin ailenin devamlılığı,ikinci etkinin maddi - ekonomik, üçüncü etkinin ise akrabalık ilişkileri ol-duğu anlaşılmaktadır.

Tablo 11: �lçelerde Ya�ayan Deneklerimize Göre�stanbul’un En Önemli Sorunu (%)

�lçeler/Sorunlar Esenler Ata�ehir Fatih GOPÇarpık kentle�me 22,5 23,8 22,5 18,6 Trafik ve ula�ım sorunu 33,8 44,7 36,4 44,3 Asayi� ve güvenlik 7,3 2,6 5,9 3,8 Deprem riski 7,9 6,1 11,8 4,3 Ye�il alan/park bahçe yetersizli�i 11,3 5,8 2,7 7,8 Çevre kirlili�i 3,3 2,6 3,7 3,2 Göç ve nüfus artı�ı 9,9 9,0 13,9 10,5 Altyapı sorunları 2,6 2,9 1,6 2,7 Pahalılık ve geçim sıkıntısı 0,7 0,3 1,1 1,4 Di�er 0,0 1,9 0,0 2,7 Cevapsız 0,7 0,3 0,5 0,5 Toplam 100 100 100 100


93

Diğer önemli ve çarpıcı bir sonuç da araştırma sahası içindeki mahalle-lerde yaşayan bireylerin mahallelerinden pek çıkmadıkları görülmektedir.

Mahallesinden her gün düzenli olarak dışarıya çıkanların % 76’sı iş ne-deniyle, % 13’ü okul nedeniyle mahallesinden çıkmaktadır.

İş ve okul nedenleri dışında deneklerimizin mahallerinden dışarıya çık-ma amacının başında önceliği alışveriş almaktadır. Akraba, eş dost ziyaret-leri, hastane ve sağlık nedenleri ile mahalle dışına çıkmak ifade edilen di-ğer nedenlerdir.

Kentsel Dönüşüm İfadesi:Araştırma kapsamındaki deneklerin % 78,3’ü ( 798 kişi) kentsel dönü-

şüm ifadesini duymuştur.

Tablo 13: Mahallelere Göre Kentsel Dönü�üm�fadesinin Duyulma Oranı (%)

Duydum diyenler Duymadım diyenlerFevzi Çakmak 78,1 21,9 Ferhatpa�a 73,1 26,9 Esatpa�a 76,5 23,5 Örnek 82,5 17,5 Fener-Balat 75,6 24,4 Ayvansaray 82,2 17,8 Fevziçakmak 75,5 24,5 Merkez Mahallesi 82,3 17,7 Yıldıztabya 77,2 22,8

Ayda birkaç kez mahalle dı�ına çıkanlar 215 ki�i % 21,1 Haftada birkaç kez mahalle dı�ına çıkanlar 268 ki�i %26,3 Haftada dört be� kez mahalle dı�ına çıkanlar 114 ki�i %11,2 Hemen hemen her gün diyenler ise 390 ki�i % 38,3

Tablo 12: Deneklerimize Göre Mahallenin Tercih Edilme Nedenleri

Aileden miras kaldı�ı için 366 ki�i % 35,9 Maddi gücü ya�adı�ı mahalleye yetti�i için 251 ki�i % 24,6 Akraba ve hem�erileri oldu�u için diyenler 143 ki�i % 14,0 Ev yapma imkanını burada buldu�u için 67 ki�i % 6,6 Evlenince e�i tercih etti�i için 66 ki�i % 6,6 �� yerine yakın oldu�u için 46 ki�i % 4,5 Sakin/temiz olması nedeniyle 31 ki�i % 3,0 Ula�ım kolaylı�ı nedeniyle 21 ki�i % 1,6


94

Kentsel dönüşüm ifadesini en yüksek yoğunlukla duyanlar Ataşehir-Örnek (%82,5) Fatih-Ayvansaray (%82,2), Gaziosmanpaşa-Merkez Ma-hallesinde (%82,3) yaşayanlardır.

Eğitim seviyesi yükseldikçe, kentsel dönüşümle ilgili çıkan haberler-den bilgi sahibi olma durumu yükselmektedir.

Araştırmanın yapıldığı mahalleler “kentsel dönüşüm” alanı içinde yeralmasına karşın bu durumun bilinmemesi bilgilendirme yapılmaması ileaçıklanabilir. Diğer bir taraftan “fikrim yok” diyenlerin %58,6 oranında ol-ması yüksek bir oran olup deneklerin cevap vermemeyi tercih etmeleriile de açıklanabilir.

Oturduğu konutun kentsel dönüşüm alanı içinde olmasını bilenlerin bukadar düşük oranda olmasını, hemen peşinden sorduğumuz soruya aldığı-mız cevapta bulabiliriz.

Tablo 17: Kentsel Dönü�üm Alanı �çinde Olduunu Bilenler:

Oturdu�u konutun kentsel dönü�üm alanı içindeoldu�unu bilenler

%17,2

Bilmeyenler: %24,2 Fikrim yok diyenler: %58,6

Tablo 16: Çalı�ma Durumuna Göre Kentsel Dönü�üm �fadesinin Duyulma Oranı (%)

Çalı�anlar 86,5 13,5 Emekliler 81,9 18,1 Ev kadınları 66,6 33,4

Tablo 15: Ev Sahibi Olma Durumuna Göre Kentsel Dönü�üm �fadesinin Duyulma Oranı (%)

Ev sahibi 83,3 16,7 Ev sahibi de�il 71,5 28,5

Tablo 14: E�itim Seviyesine Göre Kentsel Dönü�üm �fadesinin Duyulma Oranı (%)

Okul bitirmeyenler 50,7 49,3 �lkokul-ortaokul 74,8 25,2 Lise ve dengi 90,6 9,4 Yüksekokul/üniversite 95,8 4,2


95

Zira deneklerin % 94,5’i “kentsel dönüşüm çalışmaları” ile ilgiliolarak bilgilendirme yapılmadığını belirtmişlerdir.

Bilgilendirme yapılmadığını belirtenlerin en yoğun olduğu ilçe, %96 ileEsenler’dir.

Ortalamanın altında kalan ilçe ise, %92,5 ile Fatih’dir.“Kentsel dönüşüm” çalışmaları ile ilgili bilgilendirme yapıldığınıbelirten 56 kişinin;%31’i Belediye Yetkilileri tarafından,%39’u TV, gazete ve internet aracılığı ile bilgilendiğini,%23’ü mahalledeki tanıdıklardan duyduğunu,%7’si de müteahhitten duyduğunu belirtmiştir.Bilgilendirme durumuna ilçeler bazında baktığımızda durum şöy-ledir:Belediye yetkilileri tarafından yüzyüze bilgilendirildim diyenlerin,%50’si Fatih’te,%40’ı Gaziosmanpaşa’da,%28,6’sı Ataşehir ilçesindedir.Yazılı bildirim, resmi mektup alanlar ise,% 6,7 ile Gaziosmanpaşada’dır.

Tablo 18: Kentsel Dönü�ümün Deneklere Birinci Öncelikle Neyi�fade Ettii Sorulduunda Verilen Cevapların �fadeler

Arasındaki Oransal Daılımı (%) �öyledir Depreme ve do�al afetlere dayanıklı konutlar yapılması % 44,2 �ehircilik anlayı�ı ile projeye uygun binaların yapılması % 11,8 Altyapı, yol, ula�ım gibi belediyecilik hizmetlerinin tam olarak verildi�i konut alanlarının yapılması

% 7,3

Park bahçe, spor tesisleri, ye�il alanların oldu�u yerle�imler % 5,9 Mahallede ya�ayanların ya�am kalitesinin artması % 2,1 Eski ve depreme dayanıksız binaların yıkılıp yenisinin yapılması %18,4 Bir takım kamu otoritelerinin ve müteahitlerin rant elde etmesi % 4,3 Mülk sahiplerinin mülklerinin de�erinin artması % 1,6 Di�er % 2.0 Fikrim yok diyenler % 2,0 Toplam: % 100


96

Deneklerimiz “Deprem riskini” İstanbul’un birinci derecede önceliklisorunu olarak görmeseler de, kentsel dönüşüm ile depreme ve doğal afet-lere dayanıklı konutlar yapılmasını bağdaştırmaktadır.

Araştırma kapsamındaki toplam deneklere kentsel dönüşümün onlaraneyi ifade ettiği sorusuna; %44,2’si “Kentsel Dönüşüm, depreme ve doğalafetlere dayanıklı konutlar yapılması”

%18,4’ü “Kentsel Dönüşüm eski ve depreme dayanıksız binaların yıkı-lıp yenisinin yapılması” demişlerdir.

Kadınların deprem riskine karşı daha duyarlı olduğu görülmektedir. Ka-dınların %46,2’si, “Kentsel Dönüşüm, depreme ve doğal afetlere dayanık-lı konutlar yapılması” derken,

Yine, %22,1’i, “Eski ve depreme dayanıksız binaların yıkılıp yenisininyapılması” demektedir.

Tablo 19: Kentsel Dönü�ümün Deneklere Ne �fade Etti�ininOransal Da�ılımı �lçeler Bazında A�a�ıda Gösterilmi�tir (%)

Esenler Ata�ehir Fatih GOPDepreme ve do�al afetlere dayanıklıkonutlar yapılması

40,7 42,7 45,3 46,4

�ehircilik anlayı�ı ile projeye uygun binaların yapılması

5,1 12,0 13,5 13,4

Altyapı, yol, ula�ım gibi belediyehizmetlerinin tam olarak verildi�i konut alanlarının yapılması

13,6 7,1 8,1 4,5

Park bahçe, spor tesisleri, ye�il alanların oldu�u yerle�imler

7,6 6,2 5,4 5,2

Mahallede ya�ayanların ya�am kalitesinin artması

3,4 1,2 1,4 2,7

Eski ve depreme dayanıksız binaların yıkılıp yenisinin yapılması

22,9 16,6 14,2 20,3

Bir takım kamu otoritelerinin vemüteahitlerin rant elde etmesi

2,5 7,5 6,1 1,4

Mülk sahiplerinin mülklerinin de�erinin artması

1,7 1,7 0,7 2,1

Di�er 2,5 2,1 2,0 2,7 Fikri yok diyenler 0,0 2,9 3,4 1,4 Toplam 100 100 100 100


97

45 yaş üstü deneklerin bu iki olguya verdikleri cevabın oransal dağılım% 49’3 ve 21’4’dür.

İlkokul bitirmeyen deneklerin yine bu iki olguya verdikleri cevabınoransal dağılımı %57,9 ve %21,1’dir. Emeklilerin %46,2’si, kentsel dönü-şüm dendiğinde “depreme ve doğal afetlere dayanıklı konutların yapılma-sı” demektedirler.

Tablo 21: �lçeler Bazında Kentsel Dönü�ümün �stanbul’a Katkısı Ne Olur Sorusuna Cevap Verenlerin

Verdikleri Cevaplara Göre Da�ılımı (%)Esenler Ata�ehir Fatih GOP

�stanbul’un do�al de�erleri korunur 4,0 8,7 20,3 5,9 �stanbul’un tarihi de�erleri korunur 9,3 7,1 12,3 5,1 �stanbul’un çevre sorunları çözülür 21,9 17,0 14,4 18,9 �stanbul’u güvenli bir �ehir kılar 15,2 14,5 10,7 16,2 �stanbul’u ya�anabilir bir �ehir kılar 27,2 22,8 13,4 30,8 �stanbul’da etkin kamu ula�ımı sa�lar 3,3 2,3 1,6 2,4 �stanbul’u ekonomik açıdan daha güçlü kılar 4,6 4,8 5,3 2,4 Hiçbiri 10,6 15,4 10,7 8,9 Cevap vermeyenler 4,0 7,4 11,2 9,2 Toplam 100 100 100 100

Tablo 20: Kentsel Dönü�ümün �stanbul’a Katkısı Ne Olur Diye Soruldu�unda Cevap Verme Frekansı A�a�ıdaki Gibidir

(Bu soru için deneklere üç seçenek i�aretleme imkanı verilmi�tir) Cevaplar Frekans %

�stanbul’u daha ya�anabilir bir �ehir kılar 572 kez %22,2�stanbul’un çevre sorunları çözülür 520 kez %20,2�stanbul’u güvenli bir �ehir kılar 461 kez %17,7�stanbul’da etkin bir kamu ula�ımı sa�lar 226 kez % 8,8 �stanbul’u ekonomik açıdan daha güçlü kılar 216 kez % 8,4 �stanbul’un do�al de�erleri korunur 198 kez % 7,7 �stanbul’un tarihi de�erleri korunur 184 kez % 7,1 Hiçbiri diyenler 117 kez % 4,5 Cevap vermeyenler 84 kez % 3,3


98

Cevap vermeyenlerin oranı her bir cümle için %4-5 arasında değişmek-tedir. Kentsel dönüşüm alanlarında yer alan mahallelerde yaşayan İstan-bulluların kentsel dönüşümle birlikte;

Depreme dayanıklı konutlar yapılacağına, yeşil ve temiz bir çevre olu-şacağına, konutların değerinin artacağı, daha iyi belediyecilik hizmetlerialınacağına ve yeni iş alanları açılacağı konusuna tamamen katılırken,

Diğer yandan, yaşam maliyetlerinin artacağını, mahalleye daha fazlagöç geleceğini, mahalle nüfusu artacağından yeni sorunların çıkacağını,yapılacak konutlardan buralarda oturanlar değil başkalarının faydalana-cağını ve zenginin daha zengin, fakirin daha fakir olacağı hususuna tama-men katılmaktadırlar.

Mahalleliler bir yandan kentsel dönüşümün kendilerine olumlu kaza-nımlar sağlayacağını, diğer yandan da göç, artacak sorunlar, artacak yaşammaliyetlerinden endişe etmektedirler.

Tablo 22: Deneklerin Kentsel Dönü�üm Dü�üncesineKatılım Durumlarının Oransal Da�ılımı

(0: Hiç Katılmıyorum, 10: Tamamen Katılıyorum) 0 5 10

Depreme ve do�al afetlere dayanıklı konutlarüretilecektir

% 9,5 % 6,3 % 80,6

Ye�il temiz ve güzel bir çevre olu�acaktır % 13,7 % 8,1 % 74,0Mahallede ya�ayanlar ba�ka yerlere ta�ınmakzorunda kalacak, akraba hem�eri gibi tanıdıklardanayrı kalınacak

% 17,4 % 8,9 % 69,5

Daha iyi belediyecilik ve kamu hizmetlerialınacaktır

% 16,4 %10,0 % 69,4

Dönü�üm ve yeni hizmetler nedeniyle ya�ammaliyetleri artacak

% 9,7 % 7,0 % 78,9

Mahalle nüfusu artaca�ından yeni sorunlarçıkacaktır.

% 14,5 % 8,5 % 72,6

Mahalleye daha fazla göç gelecektir % 13,0 % 8,4 % 74,1Konut sahiplerinin mülklerinin de�eri artacaktır. % 14,0 % 8,7 % 72,1Yeni i� alanları açılacaktır % 25,0 % 9,8 % 60,3Yapılacak konutlardan buralarda ikamet edenlerde�il ba�kaları faydalanacaktır.

% 14,0 % 9,3 % 71,6

Zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapacaktır. % 17,5 % 7,6 % 69,1


99

Tabl

o 23

:Den

ekle

rin

Mah

alle

leri

nde

Uyg

ulan

acak

Ken

tsel

Dön

üşüm

e K

atılm

a Pu

anı

0: H

iç m

emnu

n de

ğilim

, 10:

Çok

mem

nunu

m

010

2030

4050

6070

8090

100

FEV

Zİ Ç

AK

MA

K

FER

HA

TPA

ŞA

ESA

TPA

ŞA

ÖR

NEK

MA

H.

FEN

ER-B

ALA

T

AY

VA

NSA

RA

Y

FEV

ZİÇ

AK

MA

K

MER

KEZ

MA

H.

YIL

DIZ

TAB

YA

Dep

rem

eve

doğ

alaf

etle

re d

ayan

ıklı

konu

tlar

üret

ilece

ktir

Kon

ut sa

hipl

erin

inm

ülkl

erin

inde

ğerle

ri ar

taca

ktır

Mah

alle

de y

aşay

anla

r baş

ka y

erle

re ta

şınm

akzo

rund

a k

alac

akya

kınl

arın

dan

uzak

kal

ınac

aktır

Yen

i iş a

lanl

arı a

çıla

cakt

ır

Dah

a iy

i bel

ediy

e hi

zmet

leri

alın

acak

tır

Yeş

il, te

miz

ve

güze

l bir

çevr

e ol

uşac

aktır

Dön

üşüm

ve y

eni h

izm

etle

r ned

eniy

leya

şam

mal

iyet

leri

arta

cakt

ır

Mah

alle

nüf

usu

arta

cağı

ndan

yen

isor

unla

r or

taya

çık

acak

tır

Yap

ılaca

k ko

nutla

r bur

ada

ikam

et e

denl

er d

eğil

başk

alar

ı fay

dala

naca

k

Zeng

inid

aha

zeng

in,f

akiri

dah

afa

kir

yapa

cakt

ır

Mah

alle

ye d

aha

fazl

a gö

ç ge

lece

ktir


100

5. Farkındalık Değerlendirmesi:Kentsel dönüşüm algısı ve etkileri arasındaki ilişkinin araştırılması ve

bu bağlamda kentsel dönüşümün pozitif ve negatif etkileri tespit edilerekçok boyutlu farkındalık araştırması yapmak araştırmanın amaçları arasında-dır. İnsanların verecekleri tepkileri, davranışları veya beklentileri onlarınalgıları ile bağdaştırmak mümkün olacağından bu kısımda yapılan analizfarkındalık için önemlidir.

Kentsel dönüşümde kişisel kazanç (Şekil 1) hariç, - pozitif ve negatif -etkilere dair farkındalıkları (algıları) sorulduğunda, katılımcıların hemenhemen her etkinin varlığı hakkında hem fikir oldukları görülmektedir. Ön-celikli olarak pozitif etkilere bakıldığında kentsel dönüşüm kavramı sizcenedir sorusuna verilen cevaplarla örtüşerek “depreme ve doğal afetlere da-yanıklı konutlar üretilecektir” ifadesi birinci sırada yer almaktadır. Ortala-ma 7,40 puanla insanlar yaşadıkları mekanların daha temiz ve güzel olaca-ğı 7,35 puan ile konutlarının / mülklerinin daha da değerleneceği, 7,08 pu-anla daha iyi belediyecilik hizmetlerine ulaşacakları ve 6,35 puanla da ye-ni iş alanları açılacağı inancı taşımaktadırlar. Pozitif etkiler hakkında ne ka-dar hem fikirlerse negatif etkiler konusunda da aynı istikrarı sürdürmekte-dirler. Ortalama 7,86 puanla kentsel dönüşümle birlikte yaşam maliyetle-rinin artacağı, 7,72 puanla mahalleye daha fazla göç geleceği, 7,51 puan-la yapılacak konutlardan kendilerinin değil başka güçlerin veya kişilerinfayda sağlayacağı, 7,35 puanla zenginin daha zengin ve fakirin daha da fa-kirleşeceği, 7,23 puanla da mahallede yaşayanların başka yerlere göç et-mek zorunda kalacakları ve dolayısıyla akraba-hemşehrilerinden ayrı kala-cakları endişesi taşımaktadırlar. Eldeki bulgulardan da anlaşılacağı üzereçalışmanın yapıldığı bölgelerdeki bireylerin kentsel dönüşümün negatif vepozitif algı farkındalıkları ortadadır.

Pozitif ve negatif etkilere dair farkındalıkların bir arada gerçekten olupolmamaları için yapılan temel bileşenler faktör analizi sonuçları değerlen-dirildiğinde 2 bileşenin ortaya çıktığı görülmektedir. Aşağıdaki tablodanda görüldüğü üzere korelasyonu 0.40’ın üzerindeki değişkenleri bir grup-ta değerlendirebiliriz. Buna göre pozitif ve negatif etkilere dair farkında-lıkları tasarladığımız tüm değişkenler kendi grubunda kalarak anlamlılıkgöstermişlerdir.


101

Yukarıdaki Tablo 24’te bulunan sonuçlar ışığında pozitif ve negatif et-kilerin her bir grup için güvenilirlik analizi Cronbach alfa (Şekil 1), kabuledilebilir değerleri ile iç tutarlılık göstermiştir.

Pozitif ve negatif etki farkındalıkları üzerinde eğitim, cinsiyet, medenihal, çalışıyor olup olmamanın etkisi araştırıldığında ise çok değişkenli ge-nel model analizine başvurulmuştur. Her gruptaki her bir ifade bağımlı de-ğişken, eğitim, cinsiyet, çalışıyor olup olmama halinde bağımsız değişken-ler olarak tanımlanmıştır. (GLM - General Linear Model With Multivaria-te) Çok-değişkenli genel doğrusal model analizi bir veya birden fazla fak-tör değişkenler veya ortak değişkenler tarafından çoklu bağımlı değişkeniçin regresyon analizi ve varyans analizi yapmayı sağlar. (Şekil 1)

Tablo 24: Temel Bile�enler Faktör Analizi

De�i�kenlerFaktör 1:

Pozitif etkiFaktör 2:

Negatif etkiDaha iyi belediyecilik ve kamu hizmetlerialınacaktır Katılım

.757 .036

Depreme ve do�al afetlere dayanıklı konutlarüretilecektir

.714 .030

Ye�il, temiz ve güzel bir çevre olu�acaktır .713 -.009 Konut sahiplerinin mülklerinin de�erleriartacaktır

.658 .120

Yeni i� alanları açılacaktır .639 .064 Yapılacak konutlardan burada ikamet edenlerde�il ba�kaları faydalanacaktır

-.018 .719

Zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapacaktır -.145 .700 Mahalleye daha fazla göç gelecektir -.008 .672 Mahalle nüfusu artaca�ından yeni sorunlarortaya çıkacaktır

.098 .666

Dönü�üm ve yeni hizmetler nedeniyle ya�ammaliyetleri artacaktır

.277 .542

Mahallede ya�ayanlar ba�ka yerlere ta�ınmakzorunda kalacak, akraba-hem�eri gibi yakın tanıdıklardan ayrı kalınacaktır

.148 .541


102

Bir tek faktörün etkisini vermekle birlikte faktörler arasındaki etkile-şimleri de araştırmamıza imkan verir. Daha açık bir ifade ile araştırmacı-nın grup cevabının varyansını dikkate alarak hipotezi test etmek için de-neysel durumu tasarlamasında iki ya da daha fazla bağımsız değişkenin,birden fazla bağımlı değişken üzerindeki etkisini incelemede kullanılır. Buanalizde dikkat edilmesi gereken diğer bir noktada bir ya da daha fazla ka-tegorik bağımsız değişken varsa ve iki ve daha fazla sürekli bağımlı değiş-ken olmasıdır. Bu değerlendirildiğinde pozitif ve negatif etkilere dair far-kındalıkların araştırıldığı soru likert ölçeğinde tasarlanmıştır. 0 hiç katılmı-yorumu 10 ise tamamen katılıyorumu göstermektedir. Literatürde bu şekil-de tasarlanan değişkenin aralık ölçeğine mi yoksa sıralı ölçeğe mi alınaca-ğı tartışması vardır.

Fakat James Brown (2011)’ın makalesinde belirttiği gibi aralık (dolayı-sıyla sürekli değişken) olarak kabul etmenin bir sakıncası olmadığıdır. Ay-rıca Brown (2011) aralık ölçeğini kabul ederek kullanan makale örnekleride belirtmiştir (örneğin, Baggaley & Hull, 1983; Maurer & Pierce, 1998;and Vickers, 1999). Dolayısıyla araştırmanın söz konusu olan pozitif venegatif etkilere dair farkındalıklarını ölçen sorular GLM e uygundur deni-lebilir.


103

Kullanılan bağımsız değişkenlerin ayrıntıları aşağıdaki Tablo 25’de veril-mektedir. Bağımlı değişkenler ise pozitif ve negatif algı farkındalıklarıdır.Pozitifle 5 negatifler ise 6 tanedir. GLM yöntemi uygulanırken tüm bağım-sız değişkenler sabit etkili olarak alınmıştır. Elde edilen istatistikler incele-nerek p<0.05 ve 0.10 dikkate alınmıştır. Bu istatistiklerden örneğin Wilk’slambda (bağımsız değişkenin bağımlı değiken üzerindeki etkisini verir) kü-çüldükçe bağımsız değişken, bağımlı değişken üzerinde etkilidir gibi yorumyapmaya elverişlidir. GLM sonuçlarına göre, pozitif etki farkındalıklarınaait 5 ifade incelendiğinde faktörlerin tek başına etkili olmadıklarını fakatcinsiyet (d1) ve medeni halin (d3) (d1*d3) ve d3*d7*d8 inde birlikte etki-leşimlerinin pozitif etki farkındalıkları üzerinde etkili oldukları görülmekte-dir. Bu etkileşimlerde evli - lise ve üzeri eğitimli olanlarla, çalışıyor ve evkadınlarının daha anlamlı etki gösterdikleri tespit edilmiştir. Negatif etkifarkındalıklarındaki 6 ifade pozitifte olduğu gibi bağımsız değişkenler tekbaşlarına etkili olmadığı görülmektedir. Pozitif etki farkındalıklarında oldu-ğu gibi d1*d3 in birlikte etkileşimlerinin etkili olduğu fakat d3*d7*d8 inetkili olmadığı saptanmıştır. Negatif etkilerde de aynı grubun etkin olduğuve bu grubta çalışma durumunun etkin olmadığı görülmektedir.

Tablo 25: Ba�ımsız De�i�kenler Ba�ımsız de�i�kenler Value Label N

1 Erkek 497 Cinsiyet (d1)

2 Kadın 522 1 Evli 791 2 Bekar 176 3 Dul 35

Medeni hal (d3)

4 Bo�anmı� 17 1 Okuryazar de�il 45 2 Okuryazar-okul bitirmedi 30 3 �lkokul-Ortaokul 636 4 Lise ve dengi 212

Lütfen en son bitirdi�iniz okulu söyler misiniz (d7)

5 Yüksekokul/Üniversite 96 1 Çalı�ıyor 312 2 Emekli 193 3 Ev Kadını 386

4 Çalı�mıyor-ama i� dearamıyor

39

5 Çalı�mıyor-i� arıyor 40

Çalı�ma durumunuz nedir (d8)

6 Ö�renci 49


104

“Kentsel Dönüşüm size öncelikle neyi ifade ediyor?” ve “Sizce kentseldönüşümün İstanbul’a katkısı ne olur?” soruları birlikte değerlendirildiğindede pozitif ve negatif algı farkındalıklarıyla örtüşen sonuçlar elde edilmiştir.

Cevap verenlerin % 23’ü kentsel dönüşümü depreme karşı dayanıklıkonutlar olarak tanımlayıp bunlar arasında % 24,7 si İstanbul ‘un doğal de-ğerlerinin korunacağını, % 22,4’ü ise çevre sorunlarının giderileceği ceva-bını vermişlerdir. Bu da çevreyle ilgili verilen pozitif etkilerle örtüşmek-tedir. (Cross table 23-27)

Diğer çarpıcı bir konu da bireylerin oturdukları evi depreme karşı daya-nıklı bulup bulmamaları üzerine verilen cevaplarda görmekteyiz. Yapılançapraz analizlerde yine görülmektedir ki bireylerin % 49,6 sı oturduklarıevin dayanıklı olmadığını ve kentsel dönüşümle birlikte depreme ve doğalafetlere karşı dayanıklı konutlar yapılacaktır kanısı taşırken %39,1’i de ko-nutlarının değerlerinin artacağını düşüncesindeler.

Depreme ve doğal afetlere dayanıklı konutlar üretilecektir pozitif algıfarkındalığı ile kentsel dönüşüm tanımı “Depreme ve doğal afetlere daya-nıklı konutlar üretilecektir” ile birlikte değerlendiril-diğinde ise depremeve doğal afetlere dayanıklı konutlar yapılacak kanısı % 42,9 ve park bahçeve yeşil alanların artacağı daha ferah bir ortam oluşacağı algısı da % 36,5tir. Yine bu da pozitif algının bir kanıtı olarak değerlendirilebilmektedir. Budurumu aşağıdaki ifadelerle daha da fazla anlatabilir veya kanıtlayabiliriz.

Depreme ve doğal afetlere dayanıklı konutlar üretilecektir pozitif algıfarkındalığı ile kentsel dönüşüm tanımı “Depreme ve doğal afetlere daya-nıklı konutlar üretilecektir” ile birlikte gösterimi aşağıda verilmektedir:(Cross 23 - 28)

Tablo 26: Kentsel Dönüümün Olumlu Farkında Olanların Cevap Yüzdesi (%)

Depreme ve do�al afetlere dayanıklı konutlar yapılması % 42,9 �ehircilik anlayıı ile projeye uygun binaların yapılması % 49,6 Altyapı, yol,ulaım gibi belediyecilik hizmetlerinin tam Olarakverildi�i konut alanlarının yapılması

% 40,8

Park bahçe, spor tesisleri,yeil alanların oldu�u yerleimler % 36,5 Mahallede yaayanların yaam kalitesinin artması % 35,4 Eski ve depreme dayanıksız binaların yıkılıp yenisinin yapılması %18,4 Bir takım kamu otoritelerinin ve müteahitlerin rant elde etmesi % 43,2 Mülk sahiplerinin mülklerinin de�erinin artması % 31,9 Di�er % 33,3 Fikri yok diyenler % 28,6


105

Deneklerimize İstanbul’un dünyaca bilinen önemli mekanlarından han-gilerini gezdikleri sorulduğunda, gezilip görülme oranına göre mekan sıra-laması yapılmıştır. Deneklerın aşağıdaki mekanları görme oranı: (Birdenfazla cevap alınmıştır.)

ReferanslarBaggaley, A., & Hull, A. (1983). The effect of nonlinear transformati-ons on a Likert scale. Evaluation & the Health Professions, 6, 483-491.

Brown, James (2011). Likert items and scales of measurement?, SHI-KEN: JALT Testing & Evaluation SIG Newsletter. March 2011. 15(1)10-14.

Maurer, J., & Pierce, H. R. (1998). A comparison of Likert scale andtraditional measures of self-efficacy. Journal of Applied Psychology,83, 324-329.

Vickers, A., 1999. Comparison of an ordinal and a continuous outco-me measure of muscle soreness. International Journal of TechnologyAssessment in Health Care, 15, 709-716.

Kapalıçarı’yı gezenler %91,6 Sultan Ahmet Camii’ni gezenler %89,0 Beyo�lu �stiklal Caddesi’ni %74,5 Topkapı Sarayı’nı gezenler %68,6 Ayasofya Müzesi’ni gezenler %68,3Alıveri Merkezlerini (Cevahir, Capitol, Akmerkez, Capacity)gezenler

%65,0

Koruluk alanları (Çamlıca, Florya, Beykoz) gezenler %63,7 Bo�azda tekne/vapur turu yapanlar %61,4 Kızkulesi’ni ziyaret edenler %33,9


106

PANEL OTURUMU

Sürdürülebilir Kentsel DönüşümdeYeni Yaşam Alanları ve İnsan, Yeni Fırsatlar,

Çözümler....

Başkan : Prof Dr. Enver ÜLGEROkan Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi

Üyeler : Faruk GÖKSUKentsel Dönüşüm Destek Platformu

Işık GÖKKAYAGayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği(GYODER) Yönetim Kurulu Başkanı

107

108

Prof. Dr. Enver ÜLGEROkan Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi

Sayın Başkanım,

Değerli Katılımcılar,

Hepiniz hoş geldiniz. Öncelikle bu seminerin gerçekleşmesinde emeğigeçen herkese çok teşekkür ediyorum.

Farkındalık önemli bir şey. Gerçekten bunun sürekli tartışılması gereki-yor. Bu anketlerin sonucunda çıkan sonuç da bu: Halk farkında. Pozitif al-gı kendi çıkarlarına dönük olan, negatif algı da tamamen kendi çıkarlarınaaykırı olan. Bu ikiye bölünmüş gibi %50 %50 gibi bir sonuç çıkarıyor. İk-tisadi Araştırmalar Vakfı ve Kalkınma Ajansı’nı bu çalışmadan dolayı te-şekkür ediyorum çok güzel çalışma yapmışlar. Bunun sonucunda sanıyo-rum bir yere varıp bunun eksiklerini ve fazlalıklarını değerlendirip bunagöre yönlendirmeye çalışacaklar diye düşünüyorum. Yani özet olarak bit-miş bir çalışma olmadığını söyleyebiliriz ve bunun devam edeceğini düşü-nüyorum, devam ederken de sanıyorum daha başka aktörler daha başkayaklaşımlar olmalı diye düşünüyorum.

Şimdi şu soru önemli. Hep böyle sürdürülebilir kentsel dönüşüm, yeniyaşam alanları, insan, yeni fırsatlar, çözümler. Değerli arkadaşlar, imarlailgili, kentle ilgili, toprakla ilgili, mülkiyetle ilgili her şeyin sonucundasosyal bir olay çıkardık ve insan çıkardık. İnsanın olmadığı yer yani toprak-la insanın ilişkisi belki de hep konuştuklarımız budur. Toprak insan ilişki-sini anlatır. Yol, trafik, deprem gibi bütün bu olgular hepsinin temelindeyatan toprağın ve insanın ilişkisidir. Eğer bu doğru tanı konulmazsa ki busosyal içerikte gösterir bir sosyal yapıya da oturur toplumsal bir yapıya daoturur. Konuştuklarımızın içersinde zorlama olarak toplum sosyal gibi laf-ları edeceğimize ben de zaten bu bunun içindedir diye düşünüyorum. Şim-

PANEL OTURUMU

109

di bu nedenle ben arkadaşlarımın kentsel dönüşüm başlığıyla içeriğine uy-gun bir çözümler, yaklaşımlar getirmesini rica ediyorum. Konuşmasınıyapmak üzere sözü Faruk Bey’e bırakıyorum. Buyurun.


110

PANEL OTURUMU / A. FARUK GÖKSU

111


112


113


114


115


116


117


118


119

Prof. Dr. Enver ÜLGEROkan Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi

Faruk Beye teşekkür ediyorum. Etraflıca bir çalışma sundu. Bu doğru-dur, imar transferidir, menkulleştirmedir, sonra bonustur, adaletli dağıtım-dır Avni beyin dediği gibi. Nasıl olacak? Çok güzel bir plan yaptın, mahal-le bazında verdin ne kadar vereceksin? Bunu nasıl dağıtacaksın? Bunu na-sıl uygulayacaksın? Yani tapuya tescil edeceksin. İkinci olarak konuşma-sını yapmak üzere Sayın Işık Gökkaya’ya sözü bırakıyorum.


120

Documents

ARAﬁTIRMA SUNUMU / DOÇ. DR. MELTEM …eden kişi sayısı, en son bitirilen okul, çalışma durumu ve gelirlerini süb-jektif olarak tanımlamaları istenmiştir. Araştırmaya