Arap Bahari ve Değişen Bölgesel Dinamikler

8/3/2019 Arap Bahari ve Deien Blgesel Dinamikler

1/8

Kapak Konusu

33Haziran 2011 - Cilt: 3 - Say: 30

Arap Bahar ve Deien Blgesel Dinamikler

The Arab Spring and the Changing Regional Dynamics

Do. Dr. Tark OUZLU

Bilkent niversitesi Uluslararas likiler [email protected]

Abstract

Tis article tries to examine the effects of the ongoing Arab Spring in the Middle East on the foreign policies

of key states in the region. In this regard, this article prioritizes Iran, Israel Saudi Arabi and urkey. Tese

are the countries which will be affected by the people uprisings in unisia, Egypt and Syria. Te way each

of them respond to these events will not only affect the power dynamics in the region but also have internal

repercussions.

ran blgedeki deiim srecinden hem olumlu hem de olumsuz etkileniyor. Resimde, randaki bir mitingde, Bahreyne destek veren veSuudi Arabistan protesto eden gstericiler grlyor.


2/8

Kapak Konusu


Giri

Bu yazda Ortadouda son aylarda yaanmakta

olan halk hareketlerinin blgede yer alan nemliglerin blgeye ilikin d politikalarn nasl et-kilediini tartacaz. Bu balamda ran, srail,Turkiye ve Suudi Arabistan bu yazinin konusu-nu oluturacak. Arap Bahar olarak adlandrlanhalk hareketlerinin blgedeki dengerlei kalc birekilde deitirip deitirmeyeci, blgesel g-lerin bu hareketlere nasl baktklaryla yakndanalakaldir. Bu minvalde bu yaznn temel arg-man, blge lkeleri arasnda ciddi gr fark-llklar olduu ve bunlarn ksa vadede kolaycaortadan kalkmayacadr.

ran

Birok gzlemci son yaanan gelimelerden enkarl karl kacak lkenin ran olacan syle-mekteyse de, bunun tamamen byle olacaniddia etmek zordur. Msrda srail yanls ve rankart bir ynetimin iktidardan uzaklamas ke-sinlikle Tahrann lehinedir. Benzer bir ekildeKrfezdeki ii nfusa sahip emirlik ve krallklar-da halk hareketlerinin yaanmaya balamas da

rann lehine grnmektedir. Neticede Krfezblgesindeki kk devletlerde iktidarda bulu-nan rejimlerin hepsi Amerika ile yakn ilikileriolan ve ran potansiyel tehdit olarak gren l-kelerdir. Bahreynin Amerikann 5. Filosuna evsahiplii yapmas, dier Krfez lkelerinde cid-di Amerikan askeri varl bulunmas ve Krfezbirlii rgtnn rann blgedeki nufusunudengelemek adna kurulan bir rgt olarak sonyllarda blgesel ve blge d aktrlerle stratejikilikiler kurmas ran tarafndan kaygyla izlenengelimelerdir. Bundan dolay bu lkelerde mev-cut ynetimlerin iktidardan gitmek durumunda

kalmas, ran sadece rahatlatr. Tahrandaki Ah-medinejad ynetimi, Suudi Arabistan ve BirleikArap Emirliklerinin Bahreyndeki ii halk hare-

ketinin bastrlmas adna bu lkeye asker yolla-malarn iddetle eletirmitir. Hatta st dzeybaz ranl yneticiler Suudi Arabistann kendiii kkenli vatandalarna yapt muameledendolayi ileride benzer bir askeri operasyona ma-ruz kalabileceini dile getirmilerdir.

Irakta ii odakl bir iktidar yapsnn olumasran Iraktan kaynaklanabilecek tehditler bala-mnda rahatlatmt. Irak u an iin rann bl-gedeki etkisini gsterebilecei ve dier blgeselgelimeleri ekillendirebilecei bir oyun alanna

dnmtr. Iraktaki demokrasi deneyimininbtn risklerine ramen son tahlilde ran yanlsii gleri iktidara getirmi olmas, dier blgelkelerinde yaanmakta olan demokrasi dene-yimlerine rann sempatiyle bakmasn kolayla-trmaktadr. Iraka benzer bir ekilde Krfez l-kerinde ii merkezli kesimlerin iktidara gelecekolmalar rann blgesel etkisini daha da artra-caktr.

rann bak asna gre Tunus, Msr ve dierArap lkelerinde yaanan halk hareketleri neti-cede dini bir ynetime geii hzlandracaktr.Mevcut laik ynetimlerin iktidardan uzakla-malar rann dine dayanan devlet idolojisininmeruiyetini artrabilir. Genel olarak sylemekgerekirse ran asndan nemli olan blgedekiAmerika ve srail yanls ynetimlerin yerlerinibunlarn kartlarna brakmas ve bu durumunda rann blgesel etkisinin artmasn kolayla-trmasdr. Demokratik almlarn Filistin top-raklarnda Hamas, Lbnanda ise Hzibullah da-ha da glendirdii dikkate alnrsa, rann bl-

genin demoratiklemesini neden kendi karnayorumlad daha kolay anlalabilir.

Genel olarak sylemek gerekirse ran asndan nemli olan blgede-

ki Amerika ve srail yanls ynetimlerin yerlerini bunlarn kartlarnabrakmas ve bu durumun da rann blgesel etkisinin artmasn ko-laylatrmasdr.


3/8

Kapak Konusu


ran asndan bir dier nemli gelime halk ha-reketleri neticesinde dnyann ilgisinin rannnkleer silah programndan bir nebze de olsakaymaya balamasdr. Herkes bu halk hareket-lerini ve olas sonularn konuurken rannnkleer politikalar eskisi gibi ilgi ekmeyebi-lir. En son getiimiz sene Mays aynda dnya

Trkiye ve Brezilyann abalar sonucunda bulkelerle ran arasnda imzalanan nkleer takasmutabakat srasnda ilgisini bu konuya youn-latrmt. Bu mutabakat takip eden gnlerdeBirlemi Milletler Gvenlik Konseyi rana eko-nomik ambargo ugulanmas kararn almt. Ognden bu yana konu Trkiyenin ansn bir kezdaha denemek istemesinin dnda, Ocak 2011,uluslararas gndemi youn bir ekilde meguletmemekteydi. Arap Baharnn dikkatleri bakabir yere kaydrm olmas hi phesiz bu duru-mun devamn kolaylatracaktr.

Bu balamda ran rejimini sevinderecek bir diergelime hi kukusuz blgedeki istikrarszlnartmasnn dnya petrol fiyatlarn trmandrma-sdr. Uluslararas ekonomik amborgonun olum-suz etkilerinden kurtulmaya alan ran asn-dan bu durum bulunmaz bir nimettir. Msrdaiktidara gelen yeni ynetimin, Mbarek rejimi-nin tersine ranla yaknlamaya almas ve buerevede uzun bir aradan sonra ran sava ge-milerinin Suvey Kanalndan geerek Akdenizealmalarna izin vermesi ran mutlu eden birbaka gelimedir. Btn bunlara Amerika Birle-ik Devletlerinin Irak ve Afganistandan asker-lerini ekme politikasn da eklediimizde rankendisini stratejik adan bir rahatlama iersindehissetmeye balam olabilir. Bilindigi gibi ranson yllarda kendisini blgedeki Amerikan aske-ri varlndan dolay kuatlm hissetmekteydi.Bundan dolay da bu kuatlmlk duygusunun

azalmasna yardm edecek her gelime ran tara-fndan memnuniyetle karlanacaktr.

Trkiye blgedeki deiim srecinin en salkl biimde gereklemesi iin desteini srdryor.

Kapak Konusu


4/8

Kapak Konusu


Dier taraftan Arap Bahar erevesinde ortayakan gelimeler ran iki nedenden tr rahat-sz edebilir. Birincisi, bu toplumsal hareketlerin

randaki muhalefetin elini glendirme ihtima-lidir. 2009 yaznda yaplan bakanlk seimlerin-den bu yana Ahmedinejad rejimine kar yr-tlmekte olan yeil muhalefet hareketi daha daivme kazanabilir. Neticede hem randa hem dedier blge lkelerinde yaanmakta olan halkhaketlerinde muhalefet gruplar benzer taleplerne srmektedirler. Ynetime daha fazla katlm,ekonomiden daha fazla pay alma, toplumsal ta-leplerin ifade edilmesine izin verilmesi ve yne-ticilerin halka hesap verir eklilde davranmalar,btn bu muhalefet gruplarnn paylatklar un-

surlardr. Dier lkelerde toplumsal haraketlerinbaaryla sonulanmas ranl muhalif gruplarnellerini glendirebilir ve mevcut rejimin halkngzndeki meruiyetini azaltabilir. Yani demok-rasi hareketi ters bir dalgayla ran sular altndabrakabilir. Bu durum Ahmedinjad rejiminin l-ke ii muhalefeti bastrmak adna son aylarda ne-den abasn artrdn aklamaktadr.

Yalnz unu belirtmek gerekirki mevcut ran y-netimi toplumsal muhalefeti bastrmakta okdaha etkili yntemler kullanmaktadr. letiim

kanallarnn muhalefete kapatlmas, basn vedier kitle iletiim aralar zerinde sansr uy-gulanmas ve de rejimi korumak ve kollamakamacyla kurulmu olan silahl glerin en etkinekilde mobilize edilmesi u an icin Tahran reji-minin uygulad yntemlerdir. rann Suriyede-ki halk hareketini bastrmas iin Esad rejiminebu balamda destek verdii de bilinmektedir. Re-jimin bu baskc yntemleri sonu vermi olmalki randaki muhalefet gruplar dier lkelerdekihalk hareketlerine destek vermek iin gsteri d-

zenlemek istediklerinde ynetimden izin almakzorunda kalmlardr.

Tahran rejimi asndan menuniyetsizlik yarata-bilecek bir dier gelime halk hareketleri dalga-snn Suriyeye sram olmas ve Esad rejimi-

nin bu dalga karsnda daha falza dayanamaypiktidardan uzaklamak zorunda kalabilmesidir.Suriye rann blgedeki en nemli mttefiki ko-umundaki lkedir. Suriye zerinden LbnandakiHizbullah ve Gazzedeki Hamas kontrol edebi-len ran, gene Suriye zerinden srail ve ABDyekar olan pazarlk gcn koruyabilmektedir.Suriye ile kurulan yakn stratejik iliki rann bl-gesel politikalarnn baars iin hayati konum-dadr. Ayrca belirtmek gerekirki Suriyede uzunyllardr iktidarda bulunan kesim iiliin bir ko-lunu oluturan Alevi Nusayrilerdir. Ynetimlerin

mezhepsel kkleri anlamnda da iki lke arasn-da benzerlikler vardr. Tahran ynetimi Esadnher ne pahasna olursa olsun ynetimde kalma-sn istemekte, Esad sonras iktidara gelebilecekSunni arlkl bir ynetimin eskiden olduu gibirann yrngesinde olmayacan dnmekte-dir. Trkiye ile karlatrldnda rann Suriyekonusundaki politikas ok daha nettir. Tahranagre Esad her ne pahasna olursa olsun iktidardakalmaldr.

ran olumsuz etkileyebilecek bir dier gelime

ise Msrn btn bu yaananlardan glenerekkmas ve Arap dnyasnn doal lideri rolntekrar oynamaya balamasdr. Gerek Arap-sra-il sorununun zmnde oynayaca rol gereksede Filistinli gruplar arasndaki ilikilerin iyile-mesinde u ana kadar benimsedigi tutum Msrrann karsndaki en nemli aktr yapmakta-dr. Ayrca unu da belirtmek gerekir ki Msrdabundan sonraki ynetimlerin doal bir parasolacak Mslman Kardeler rgtnn randa-ki rejime bak olumlu deildir. Sunni Arap dn-

yasnn karsnda ii ran rakip olarak alglayanbu rgt randaki din-devlet ilikisine farkl bak-

Halk hareketlerininin ortaya kard etkiler balamnda en fazla

rahatszlk hisseden lke sraildir. sraili korkutan olaslklardan bi-ri, Msrn demokratiklemesi soucunda ikinci bir Trkiye olmas vesraile kar daha eletirel politikalar izlemeye balamasdr.


5/8

Kapak Konusu


maktadr. Arap-srail sorunun devam, Msrnar Amerika yanls politikalar ve Mbarekinar Hamas kart tutumu rann Arap sokakla-rndaki etkisini u ana kadar genelde hep olumlu

etkilemitir. Araplarn ou, ran, Msrn stra-tejij yokluunda, Araplarn temel karlarn sa-vunan lke olarak grmekteydi. Msrn satrantahtasna dnmeye balamasyla ran bu ayrca-lkl konumunu kaybedebilir.

srail

Blge lkeleri arasnda yaanmakta olan halkhareketlerininin ortaya kard etkiler bala-mnda en fazla rahatszlk hisseden lke sraildir.

Kahiredeki Mbarek rejiminin gitmek zorundakalmas ve de yerine gelecek olan rejimin mutla-ka Mslman Kardeleri ierecek olmas sraili,rktmektedir. Msrn Arap dnyasndaki liderkonumu Msrn sraile bakn srail asn-dan nemli klmaktadr. Msrn daha ncedensraille imzalam olduu Camp David anlama-sna sadk kalp kalmayaca, srailin varln vemeruiyetini tanmaya devam edip etmeyecei,Hamasa kar yrtmekte olduu baskc ve ku-atc politikay srdrp srdrmeyecei srailcephesinde merak edilmektedir. Ayrca Msrda-

ki halk hareketinin srail ynetimi altnda ya-ayan Filistinlilere rnek oluturmas ihtimalide vardr. srail-Filistin sorunun zmszlFilistinlileri haklarn aramak iin nc birintifada balatma noktasnda cesaretlendirebilir.Byle bir durumda srailin g kullanmak zo-runda kalmas, onun uluslararas arenadaki me-ruiyetini daha da zedeleyecektir.

Bu balamda son gnlerde yaanan nemligelime sraili huzursuz etmektedir. Birincisi, yeni Msr ynetiminin ran sava gemilerininSvey Kanalndan geip Akdenize almalar-

na izin vermesidir. Msrn ran ile yaknlamasherhalde srailin grmek isteyecei en son ey-dir. sraili korkutan olaslk Msrn demokra-tiklemesi soucunda ikinci bir Trkiye olmas ve

sraile kar daha eletirel politikalar izlemeyebalamasdr. kinci gelime, yeni Msr yne-timinin abalaryla Gazzedeki Hamas ile Bateriadaki Filistin Otoritesi arasnda bir mutaba-kat anlamasnn imzalanmasdr. Bu anlama,srailin Hamas dlayan, sadece Mahmut Abbasliderliindeki ynetimi tanyan ve olas bir z-m olabildiince ileri bir tarihe tamay hedefle-yen politikasna ciddi bir darbedir. srail, Msrkaybetme korkusu yaamaktadr. Netanyahu h-kmetinin bar grmeleri iin konuacak mu-

hatap bulamama ynndeki eletirileri son Filis-tin uzlamasndan sonra kolaylkla savunulamazhale gelmitir.

Bu minvalde nemli olan nc gelime iseMsrn Filisitinli gruplar bartrmasnn ar-dndan uluslararas komuoyunun srail ze-rindeki basky artrmaya balamasdr. BakanObamann 20 Mays 2011 de yapm olduuOrtadou temal konumasnda sraili her iki ta-raf da tatmin edecek bir zmn ortaya kma-s iin dafa fazla aba gstermeye davet etmesi

manidardr. Olas bir barn 1967 savasnn n-cesindeki snr zerine bina edilmesi gerektiinibelirten Obama, srailin geleceinin ve gvenli-inin bamiz bir Filsitin devletinin kurulmas-na bal olduunun altn izmitir.

Obamann sraile kar daha eletirel bir tavrtaknmasnda yeni ortaya kmaya balayan bl-gesel dinamiklerin daha fazla Amerikan kart-l dourma riski iermesi nemlidir. Byle birgelime olmamas iin Filistin sorununun z-m gerekmektedir. Ayrca unutmamak gerekir ki

son dnemdeki ABD bakanlar arasnda Obama

Moralpolitik Trkiyenin yeni realpolitii olmaldr. Bu deerlerin mut-

laka zor kullanlarak empoze edilmesi tabi ki gerekmez, hatta bu tamtersi sonular dourabilir, ama d politikay blgesel aktrlerin vedengelerin deimezlii zerine dayandrlmak da yanl olacaktr.


6/8

Kapak Konusu


sraile kar en eletirel olandr. Onun msl-man dnyaya alma, Amerikann erimekte olan yumuak gcn tekrardan diriltme ve Irak veAfganistandan ekilme srecini baarl bir e-kilde sonlandrmasnda srail-Filistin sorununzm olumlu bir rol oynayacaktr.

Bu senenin sonlarna doru Bat eriadaki Filis-tin Ynetiminin Filistinin bamszln ilan et-mesi ve bunun akabinde Filistinin birok devlettarafndan tannmas srailin keye skmlkpsikilojisini daha da perinleyecektir.

Suudi Arabistan

Blgesel gelimelerden etkilenen bir dier nem-li lke Suudi Arabistandr. Riyad endieye sevkeden en nemli gelime Amerikan ynetimininMbarek rejimini ok kolay bir ekilde gzden

karmas olmutur. Suudi elitler AmerikannSuddi Arabistanda da benzer bir ekilde davran-

masndan korkmaktadrlar. Bundan dolaydr kiSuudi Arabistan Amerikann Msrdaki olaylarkarsndaki kaytszlndan ders alarak Bah-reyndeki ii halk hareketinin bastrlmasndainsiyatifi eline alm ve Birleik Arap Emirlikleriile beraber bu kk lkeye asker sevketmitir.Suudi Arabistan rejimini rahatsz eden asl nokta

ise hi phesiz bu halk hareketlerinin Ortadoublgesindeki ii etkisini artrmasdr. zelliklerann bu yaananlardan karl kabilecek olmasRiyad endielendirmektedir. Suudi Arabistannkendi topraklarnda hatr saylr bir ii nufus yaamaktadr. Bunlar daha ok lkenin petrolzengini kuzey dou ksmnda bulunmaktadrlar.rann bu insanlar beinci kol olarak kullanma-sndan endie edilmektedir. Amerikann nceIrak, sonra da Afganistandaki askeri varlnsonlandrmaya balamas ve buralardan ekilme-si Suudi Arabistan ayrca kayglandrmaktadr.Byle bir durumda blgedeki ii ran etkisininartaca varsaylmaktadr.

Blgedeki statkonun bozulmasndan en fazla rahatsz olan lkelerin banda srail geliyor. stelik srail, tarihinde ilk kez ABDynetiminden bu denli youn eletiri alyor.


7/8

Kapak Konusu


Trkiye

Blge lkeleri arasnda, son dnemde yaanan-lardan en fazla etkilenen lkelerden bir tane-

si de Trkiyedir. deal anlamda bakldndaTrkiyenin blgenin demokratiklemesinden enfazla memnun olacak devletlerden birisi olacaaktr. Son yllarda Trkiyenin blgeye ilikind politikas eski dzenin demokrasi ynndeevrilmesine, blgesel sorunlarn yapsal bir e-kilde zlmesine, blge d aktrlerin blgeyeolan mdahelerinin olabildiince snrlandrl-masna ve blgesel dzenin daha adil, katlmcve hakkaniyetli bir ekilde yeniden oluturulma-sna dayanmaktadr. Trkiyenin kendisi demok-ratikleirken blge lkelerinde benzer sonular

ortaya kmas Trkiye asndan ters bir durumolamaz. Sorun yaratr gzken ey halk hareket-lerinin Trkiyenin hem siyasi hem de ekonomikolarak son yllarda ilikilerini gelitirdii lke-lere sram olmasdr. Trkiye Msr ve Tunusolaylar srasnda rejim muhalifi gtericilerdenyana taknm olduu kararal tavr ne Libya nede Suriye balamnda tekrarlayabilmitir. Hikukusuz Libyadaki ekonomik yatrmlarn b-ykl Trkiyeyi Kaddafiye kar daha ihtiyatldavranmaya mecbur etmitir. Benzer bir ekildeTrkiyenin Suriye ile gelitirdii iyi komulukilikileri Esad rejimiyle mmkn olabilmitir.Komularla sfr problem politikasnn baar-sna dair belki de herkesin gsterdii ilk rnekson yllarda Trkiyenin Suriye ile olan ilikileriniradikal anlamda gelitirmesidir. Esad rejimi ilegelitirilen ikili ve oklu yakn ilikiler, Esad reji-minin devamn Trkiyenin Suriye politikasnndevam asndan zorunlu klar gzkmektedir.Suriyede yaanacak bir i savan Iraktakinebenzer neticeler dourmas riski de yksektir.Suriye nfusunun yaklak onda biri Krtlerden

olumaktadr ve bu insanlar Trkiye snrndakiblgelerde yaamaktadrlar. Suriyedeki Krtlerin

Iraktaki Krtlerinkine benzer siyasal ve toplum-sal hareketlere bavurmalar Trkiyenin kendiKrt sorununun zmn zora sokabilir. GeneTrkiyenin Suriyeye snr olmas Suriyedeki bir

i savatan kamak isteyecekleri Trkiyeye y-neltecektir. nsani gn Trkiyenin toplumsalyaps ve ekonomik imkanlar zerinde olumsuzneticeler ortaya karaca kesindir. Suriyeninok-dinli, ok-mezhepli ve ok-dilli heterojen yapsnn lke iersindeki bir i huzursuzluktalkeyi paralanmann eiine gtrecei d-nlmektedir. Iraktaki daha sndrlmemikenSuriyede kacak ikinci bir yangn Trkiyeyiuzun yllar megul edecektir.

Suriye Trkiye asndan bir baka sebepten

daha nemlidir. Trk d politikasnn moral vekimliksel deerler/prensipler zerinde mi yoksadaha ok realpolitik karlar zerinde mi yr-tld bu lkedeki kriz srasnda taknlacakduruma gre daha belli olacaktr. u ana kadargzlenen ey, Trkiyenin realpolitik ile moralpo-litik arasnda skm olduudur. Bu skmldaha da artracak ey ise uluslararas toplumun,zellikle de Amerika Birleik Devletlerinin, Esadrejimine ilikin tutumunu daha da sertletirmesi ve Kaddafi rneindeki gibi kendisinin iktidarterk ertmesini talep etmesi olacaktr.

Amerika da, u an itibariyle Trkiyenin realpo-litik ile moralpolitik arasndaki skmlk duru-muna benzer hareket etmektedir. Esad rejiminen azndan bilinen bir eytan olduu, Esadnbir Arap-srail barn mmkn klaca ve deEsadn liberal demokratik reformlar son kerte-de yapabilecek bir lider olduu varsaylmaktadr.Esadsz bar olamayacana dair alg oldukagldr. Btn bunlardan dolay da ABD bataolmak zere Batl devletler Suriyedeki olaylarkarsnda bekle-gr polikas izlemeye devam et-mektedirler.

Trkiyenin blgenin evrimsel bir sre iersinde liberal demokratik

deerler erevesinde dnmesini desteklemelidir. Bunu, blge l-keleriyle kurulacak karlkl ekonomik bamllk ilikileriyle ve sorun-larn diplomatik yollardan zlmesiyle zaten yapmaya alt grl-mektedir.


8/8

Kapak Konusu


Ama unutmamak gerekirki, Kaddafiye yap-lan muamelenin Esada da yaplmasn isteyen,Esadn gidiiyle rann blgedeki etkisinin aza-

lacana inanan kesimler de vardr ve bunlarObamay Suriyeye kar daha ahin bir politikaizlemeye zorlamaktadrlar. Obama ynetimininbu tavsiyelere kulak vererek daha sert bir tutumtaknmas Trkiyenin iini kesinlikle zorlatra-caktr. Bu minvalde dikkatleri eken bir gelimeBakan Obamann son konumasnda daha sahasert bir tutum taknacann sinyallerini vermiolmasdr. Esadn kendisi ve yakn aile evresizerindeki bask artrlmtr. Esad reformlaryapmaya, aksi takdirde bunlar yapacaklarn yo-

lundan ekilmeye davet edilmitir. Ama gene de,Amerikann Libyada olduu gibi Suriyede de as-keri g kullanacan ileri srmek bu aamadaabartl olur.

Trk d politkasnn son yllarda zerine otur-duu komularla sfr problem anlay en cidditestini Suriye balamnda vermektedir. Buradanemli olan tespit hi bir devletin, ister ABD gi-bi sper g olsun, ister Trkiye gibi daha mte-vazi bir g, d politikasnda ya tamamen real-politik ya da tamamen moralpolitik prensiplere

dayanmasnn doru ve mmkn olmaddr.Bunlarn ideal bir karm bulunmaldr. AncakTrkiye balamnda problemli olan durum dpolitikasn blgesinde moral dnmler eldeetmeye odaklayan bir lkenin bunu realpolitikuygulamalarla yapmaya almasdr. Trki-ye tarafndan kabul edilmesi gereken, ki bu birnebze ABD iin de geerlidir, ulusal gvenlii ve

uzun dnemli blgesel istikrar salamann yo-lunun blgenin liberal demokratik deerler etra-fndan dnmesinden getiidir. Moralpolitik

Trkiyenin yeni realpolitii olmaldr. Bu deer-lerin mutlaka zor kullanlarak empoze edilmesitabi ki gerekmez, hatta bu tam tersi sonular do-urabilir, ama d politikayi blgesel aktrlerinve dengelerin deimezlii zerine dayandrmakda yanl olacaktr. Blgeyi olduu gibi kabul et-mek ve ona gore politikalar retmek blgdekiyapsal sorunlarn devamndan baka bir netice vermeyecektir. Trkiye asndan nemli olanblge lkelerinde u anda yaanmakta olan d-nmlerin salkl bir ekilde ynetilmesineazami katky vermek olmaldr.

Trkiyenin Ortadouya ilikin takip ettii dpolitika blgenin evrimsel bir sre iersindeliberal demokratik deerler erevesinde d-nmesini desteklemek olmaldr. Bu balamdaTrkiyenin bu dnm blge lkeleriyle ku-rulacak karlkl ekonomik bamllk ilikile-riyle ve sorunlarn diplomatik yollardan zl-mesiyle zaten yapmaya alt grlmelidir.Daha net anlalmas gereken Trkiyenin kendidemoratiklemesinin blgesindeki gelimeler-den yakndan etkilendiidir. Bu etkinin olumsuzolmamas iin Trkiyenin yapmas gereken bl-genin liberal demokratik dmnn ortaya -karabilecei olmusuzluklara saplanp kalmak ye-rine, rnein i savalar ve olas paralanmalar,bu dnmn salkl bir ekide ynetilmesinidesteklemek olmaldr.

O

Documents

Arap Bahari ve Değişen Bölgesel Dinamikler