ArcGIS Nedir_90

ArcGIS 9 Teknolojisine Genel Bak

lem Corafi Bilgi Sistemleri ve Eitim Ltd.ti.13. lem irketler Grubu 2004 cadde No:14 Beysukent 06530 ANKARA 9.0 Teknolojisi Genel -1 ArcGIS Tel:0 (312)235 64 90 Fax:0 (312)235 56 82 Bak [email protected] Copyright 2002

erikBLM 1: ARCGIS SSTEM................................................................. BLM 2: CORAF BLG SSTEM NEDR?............................................. BLM 3: CBS VER KONSEPTLER VE GEODATABASE.................................... BLM 4: ARCGIS DESKTOP NEDR? ...................................................... BLM 5: ARCSDE NEDR?............................................................................. BLM 6: ARCIMS AND GEOPUBLISHING NEDR? ...................................... BLM 7: ARCGIS ENGINE NEDR?................................................................. BLM 8: ARCGIS SERVER NEDR?.................................................................

ArcGIS SistemiBlm 1

ArcGIS 9.0 Nedir?lem irketler Grubu 2004 Bak -

2

-

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel

ARCGIS 9.0 sistemi, entegre bir corafi bilgi sistemidir. CBS yazlm bileenlerinin ortak ktphanesi ArcObjects zerine kurulmu bir sistemdir. ArcGIS 9.0 aadaki anahtar blmleri ierir:

ArcGIS Desktop : leri dzeyde CBS uygulamalarnn btndr. ArcGIS Engine : C++, COM, .NET ve Java programlama dilleri kullanarak uygulama yazlmlar oluturmak iin CBS gelitirici aralar salar. ArcGIS Server : Ortak CBS yazlm objeleri ktphanesidir. Sunucu tarafnda btn CBS uygulamalarn, SOAP tabanl web servislerini ve web uygulamalarn gerekletirmek iin kullanlr. ArcIMS : Internet zerinden haritalarn, verilerin ve metaverilerin sunumu iin kullanlan CBS hizmetleridir.

Btn bu sistemler ayn zamanda, corafi bilgilerin birok ilikisel veritaban ynetim sistemi (VTYS) ierisinde ynetilebilmesini de ArcSDE teknolojisi ile salar. ArcGIS, desktop ve server tarafnda, tek veya ok kullancl ortamlarda Corafi Bilgi Sistemi uygulamalar iin leklendirilebilir bir altyap salar. Bu dokman ArcGIS sistemlerinin eitli blmlerini ve bu blmlerin Corafi Bilgi Sistemi ierisindeki rollerini anlamanza yardmc olmay amalamaktadr. ster ESRI yazlmyla yeni tann, ister tecrbeli bir kullanc olun, bu dokman hem yazlmn eitli blmlerini hem de ArcGISin temelini oluturan kritik Corafi Bilgi Sistemi konseptlerini daha iyi anlamanza yardmc olacaktr.

Corafi Bilgi Sistemi Nedir?Blm 2lem irketler Grubu 2004 Bak -

ArcGIS; ArcGIS Desktop, ArcGIS Engine, ArcGIS Server ve ArcIMS sistemleri ierisinde yeralabilmektedir. Btn bu sistemler, ilikisel veritabanlarna ArcSDE zerinden eriebilir ve bu veritabanlarn kullanabilir.

3

-


Corafi Bilgi Sistemi; corafi bilgileri ynetme, analiz etme ve grntleme sistemidir. Corafi bilgi, veri yapsn modelleyen corafi veritabanlar kullanlarak temsil edilir. Corafi veritabanlar, objeleri corafi konumlar ve ierikleriyle temsil edebildii gibi, szel verilerle de entegre edebilir. Corafi verisetleri eitli sorgulamalar ve analiz metodlarn destekler.

Corafi bilgi sistemi, corafi bilgi ile almak iin birok yaklam destekler:

1. Geodatabase (corafi veritaban) yaklam:CBS, genel veri modelleri (feature, raster, topoloji, network...) erevesinde, corafi bilgileri temsil eden veri setleri ieren bir mekansal veritabandr. Geovisualization (corafi grntleme) yaklam: CBS, dnya yzeyinde zellikleri (features) ve bu zelliklerin birbirleriyle olan ilikilerini gsteren akll haritalar setidir. Corafi bilgileri vurgulayan eitli haritalar, sorgulamalar, analizleri ve gnleme ilemlerini desteklemek amacyla veritaban ierisinde windows mantyla yaplandrlr ve kullanlr. Geoprocessing (corafi ilemler) yaklam : Varolan veritabanlarndan yeni corafi verisetleri elde etmek ve dntrmek iin kullanlan bir bilgi ve dnm aralar setidir. Bu geoprocessing fonksiyonlar, varolan verisetlerinden bilgi alr, analitik fonksiyonlar uygular ve sonular yeni verisetlerine yazar.

2.

3.

Bu CBS yaklam ArcGIS ierisinde; catalog (CBS bir corafi verisetleri koleksiyonudur), the map (CBS bir akll harita grntsdr) ve toolbox (CBS bir geoprocessing aralar setidir) tarafndan temsil edilir. Corafi Bilgi Sisteminin bu kritik blmleri sistem ierisindeki btn uygulamalarda eitli seviyelerde kullanlmaktadr.

CORAF VERTABANLARI BLGY GSTERR VE DEPO LARlem irketler Grubu 2004 Bak -

4

-


Temel olarak CBS, dnyay corafi terimlerle ifade eden bir corafi veritabandr, Corafya iin Bilgi Sistemidir. Aada corafi veritabanlar ierisindeki balca nem tayan baz anahtar noktalar bulacaksnz:Mekansal Gsterimler

o

Dier yzeyler

Her CBS veriseti, dnyann eitli alardan mekansal olarak gsterimini salar: o Vektr tabanl zelliklerin (nokta, izgi, ve poligon setleri) dzenli bir koleksiyonu

o

Coordinate Geometry verisetleri

o

Saysal ykseklik modelleri ve grntler gibi raster veri setleri

o

Adresler, yer isimleri ve kartorafik bilgi gibi dier veri tipleri

o

Network (A)

Kullanclar CBS veritaban tasarmnn bir paras olarak belirli zelliklerin nasl temsil edileceini tanmlarlar. rnein, genellikle parseller alansal, yol orta hatlar izgisel, kuyular noktasal veriler olarak tanmlanr. Bu zellikler (features), her biri iin ortak bir mekansal tanmlamann yapld zellik snflar (feature classes) ierisinde toplanr.

Tanmlayc znitelikler (Attributes)

lem irketler Grubu 2004 Bak

-

5

-


Corafi verisetleri, mekansal sunumlara ek olarak objeleri tanmlayan tablosal znitelik verileri de ierirler. Birok tablo, corafi objelere ortak bir alan (field) yoluyla balanabilir. Bu tablosal bilgi setleri ve ilikileri geleneksel veritaban uygulamalar ierisinde olduu gibi CBS veri modelleri ierisinde de anahtar bir rol oynar.

Mekansal ilikiler: Topoloji ve Network

Topoloji ve network gibi mekansal ilikiler CBS lem irketler Grubu 2004 -6 Bak

Network,-

dntrlebilir CBS objelerinin ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel

veritaban iin de kritik noktalardr. Topoloji; zellikler (features) arasndaki ortak snrlar ynetmek, veri btnlk kurallarn tanmlamak ve topolojik sorgulamalar iin kullanlr. Ayrca topoloji, sofistike editleme ve biimlendirilmemi geometrik objelerden zellikler (r:izgilerden poligon) oluturma ilemlerini desteklemek iin de kullanlmaktadr.

balantl grafiini tanmlar. Bu zellik, yollarn modellenmesi, ulam, boru hatlar, hidroloji ve dier btn network tabanl uygulamalar iin nemli bir rol oynamaktadr.

Topoloji, zelliin geometriyi nasl paylatna ynelik mekansal btnlk kurallarn gerekletirmek iin kullanlr. Yukardaki rnekte grld zere, topoloji nfus saymn ele alan blgenin corafyas zerinde olduka kritik bir roldedir.

Yukardaki network rneinde, cadde zellikleri, bitim noktalarndan birbirlerine balanan kenarlar yani kavaklar temsil etmektedir.

Tematik katmanlar ve verisetleri

Verisetleri:-


7

-


CBS, mekansal verileri tematik katman ve tablo dizileri ierisinde organize eder. CBS ierisindeki mekansal verisetleri corafi olarak referanslandrldnda gerek dnya konumlarna sahip olurlar.

o o o temsil eder.

Ham lmleri (uydu grntleri gibi) Toplanm ve yorumlanm bilgileri Analizler ve modelleme iin Geoprocessing ilemlerinden geirilerek elde edilmi verileri

Katmanlar arasndaki birok mekansal iliki ortak corafi mekanlar zerinden kolaylkla elde edilebilir. CBS, zengin ara koleksiyonuyla basit veri katmanlarn obje snflar olarak ynetir ve bu veri katmanlaryla birok iliki elde edebilir. CBS eitli sunumlarla birok organizasyondan birok veriseti kullanacaktr. Bundan dolay CBS verisetlerinin: Kullanm basit ve anlalmas kolay olmal, o Dier corafi verisetleriyle kolayca kullanlabilir durumda olmal, o Etkin olarak toplanm ve geerlilii denetlenmi olmal, o Aka dokmante edilmi olmaldr. Her CBS veritaban veya dosya taban bu ortak prensiplere ve kavramlara baldr. Her CBS, corafi verileri bu terimler ierisinde zengin bir ara seti zerinden tanmlamak ve bu bilgiyi ynetmek iin bir mekanizmaya ihtiya duyar. o

Corafi objeler; parseller, kuyular, binalar, ortofoto grntler ve raster tabanl saysal ykseklik modelleri (DEM) CBS ierisinde organize edilir. yi tanmlanm corafi verisetleri, corafi bilgi sistemleri iin kritik bir noktadr. Bununla beraber, bilginin tematik olarak toplanmas da nemli bir CBS veriseti kavramdr.


-

8

-


HARTALARLA VE DER GRNTLEME

NTERAKTF

GRNTLERLE

CORAF

CBS, interaktif haritalar ve corafi verisetleri zerinde ileyen dier grntleri ierir. Haritalar, insanlarn corafi bilgiyi nasl kullandn ve bu bilgi ile nasl etkileim ierisinde olduklarn tanmlayan gl bir etmendir. nteraktif haritalar, mobil aralardan Web haritalarna ve en st dzeyde CBS masast uygulamalarna kadar eitli dzeylerde birok CBS uygulamalar iin ana kullanc arayz salar. CBS haritalar daha ok statik, baslm haritalar gibidir fakat siz bu haritalarla etkileim ierisinde olabilirsiniz. nteraktif bir haritay pan ve zoom yapabilir ve uygun leklerde katmanlar ap kapatabilirsiniz. Harita katmannn her bir zniteliine ynelik sembolojilendirme yapabilirsiniz. rnein, blgelere gre parselleri glgelendirebilir veya retim dzeyine gre kuyu nokta sembollerinin boyutlarn belirleyebilirsiniz. Ek olarak, interaktif haritalar ierisindeki corafi objeleri iaretleyerek obje hakknda daha fazla bilgi elde edebilir, mekansal sorgulamalar ve analizler yapabilirsiniz. rnein, okullarn 200 metre yaknndaki dkkanlar bulabilir veya seili olan yollara 500 metre mesafedeki binalar belirleyebilirsiniz. Ayrca, birok CBS kullanclar veri gnleme ve gsterim ilemlerini interaktif haritalar zerinden yapmaktadr.

CBS, haritalar ve grntlemeyle ilgilidir. Haritalar, ileri dzeyde veri toplama, kartografi, analizler, sorgulama ve toplanan verileri dzenleme gibi birok harita tabanl grevi yerine getirmek iin kullanlmasnn yannda, corafi bilgiyi iletmek iin de kullanlmaktadr.


-

9

-


Haritalara ek olarak, dier Globe ve Schematics izimler gibi interaktif grntler de CBS veritabanlar zerinde kullanlmaktadr. Dier veri grntleri ile birlikte interaktif, akll haritalar CBS ierisinde anahtar kullanc arayzleri salar. nteraktif haritalar sayesinde CBS kullanclar, en ok kullanlan basit veya ileri dzey ilemleri gerekletirebilirler. Bir organizasyon iin corafi bilgiye eriimin temeli de budur.

Zamana bal grntler

Schematics

zel uygulamalar zerine yerletirilmi haritalar

Yukardaki grafikler Tracking Analyst, ArcGIS Schematics ve parsel sorgulama iin MapControl kullanan uygulama rneklerini gstermektedir.


-

10

-


CORAF LEMLER (GEOPROCESSING)Corafi verisetleri, yollar, binalar ve toprak tipleri gibi toplanm ve ilenmi bilgileri, analizler sonucunda dier veri kaynaklarndan elde edilen bilgileri temsil eder. Corafi ilemler, corafi verisetleri (geodatasets) oluturmak iin kullanlan bir ara ve proses zinciridir. Corafi Bilgi Sistemlerinin bir dier nemli taraf ise corafi bilgiyi ilemek ve bu bilgilerle alabilmek iin zengin bir operatr setine yani aralara sahip olmasdr. Bu aralar ile verisetleri, znitelik alanlar ve kartografik elemanlar zerinde ilemler yaplabilmektedir. Bu ok kapsaml komutlar ve veri objeleri, zengin bir corafi ilem yaps iin temel oluturmaktadr.Veri + Fonksiyon = Yeni Veri

CBSnin Fonksiyonlar, ok aamal ilemleri biraraya getirmek iin bir yaplandrma salar. Bir fonksiyon, yeni veriler elde etmek iin varolan veriler zerinde ilemler gerekletirir. Scriptler bu ilemler dizisini biraraya getirmek amacyla kullanlr. lemler dizisini biraraya getirmek bir proses modeli oluturur. Bu model CBS ierisinde birok corafi ilemi otomatikletirme ve bu ilemleri kaydetme amacyla kullanlmaktadr. Bu tip ilemleri yaplandrma ve uygulama Geoprocessing olarak adlandrlmaktadr.

Etkin Corafi lemler

Geoprocessing, birok ortak CBS ilemini gerekletirmek iin bir yapdan dierine veri aknn modellenmesinde kullanlr. rnein, eitli formatlardan veri aktarm gibi, buna benzer i aklarnn otomatik hale getirilmesi ve tekrarlanabilmesi ArcGIS 9.da Model Builder ile mmkn hale gelmiitir. CBS ierisinde gl bir yetenektir. Birok CBS uygulamas ve senaryosu ierisinde uygulanabilir. Komutlar belirli bir dzende altrmak, geoprocessing srasnda kullanlan bir mekanizmadr. Kullanclar, ArcGIS ierisindeki ModelBuilder arayzn kullanarak eitli prosesleri grafik olarak biraraya getirebildikleri gibi Python, VBScripting ve JavaScript gibi modern scripting aralarn kullanarak scriptleri de biraraya getirebilirler.

CBS, geoprocessing ilemlerinin ierisinde yer alan aralar ve veri tiplerini ierir. ok aamal ilemler ArcGIS ierisinde oluturulabilir, altrlabilir ve paylalabilir.


-

11

-


Geoprocessing, veri otomasyonu ve toplama, veri ynetimi, analizler ve modelleme, ileri dzeyde kartografi iin CBSnin her safhasnda kullanlr. ArcInfo Workstation kullanclar, CBS dilinin ne kadar nemli bir role sahip olduunu ve CBS yetenekleri ierisinde corafi iemlerin neden kritik olduunu oktandr bilmektedirler.Veri Toplama

Geoprocessing kullanlarak otomatik hale getirilmi ilemler, veri kalitesini ve entegrasyonunu salamak ve tekrarlayan grevleri gerekletirmek iin gereklidir. Bu sayede, proses dizileri paylalabilir, oklu ilemler gerekletirilebilir ve elde edilen veri iin anahtar ilemler belgelenebilir.Analizler ve Modelleme

Geoprocessing, modelleme ve analizler iin anahtar bir yapdr. Baz ortak modelleme uygulamalar aadaki maddeleri iermektedir: o Alternatif senaryolar iin uygunluk, kapasite, tahmin ve deerlendirme modelleri

o D modellerin entegrasyonuo Model paylam

Veri Ynetimi

CBS veri akn ynetmek btn CBS uygulamalar iin kritik bir noktadr. CBS kullanclar, geoprocessing fonksiyonlarn veriyi veritabanlar iinde ve dnda hareket ettirmek, GML profili iinde olan birok formatta yaynlatrmak, komu verisetlerini birletirmek, CBS veritaban emalarn gncellemek ve veritabanlar zerinde oklu ilemleri gerekletirmek iin uygularlar.


-

12

-


CBSNN SERVER VZYONU ...CBS yazlm, kullanclarn verisetleri ve veritabanlarna balanarak profesyonelce bilimsel almalar yrtebildikleri bir ortamdr. Bu da, gelimi CBS mant ve aralaryla hemen hemen her almann stesinden gelinebilecek ok kapsaml bir sistem anlamna gelmektedir.

CBS yazlm konseptinin nemi ispatlanm ve profesyonellerce birok organizasyon ierisine adapte edilmitir. Gerekte, bu istemci-sunucu modeli o kadar baarl olmutur ki, birok kullanc sadece corafi bilgi sistemlerini bu ierikte dnmlerdir.

CBS server vizyonu hzla bymektedir. ESRInin server rnleri ArcSDE (ileri dzeyde mekansal veri sunucusu) ve ArcIMS (leklendirilebilir Internet harita sunucusu), ncelikle geopublishing ilemi (verilerin ve haritalarn readonly eriim yoluyla sunumu) olmak zere imdiden onbinlerce uygulamada kullanlmtr. ArcGIS Server gibi CBS sunucu yazlm, btn CBS yetenekleri iin merkezi ve genel uygulamalar gerekletirmek zere srekli gelimeye devam etmektedir. Haritalar ve verileri sunmaya ek olarak CBS sunucusu, workstationn haritalama, mekansal analizler, mekansal sorgulamalar, ileri dzeyde veri derleme, veri ynetimi ve btnlk kurallar gibi fonksiyonlarn salayabilir. Ayrca CBS sunucular, web serverlar ve VTYS gibi dier yazlmlarla da gayet gzel alabilir, uyumlu bir yapya sahiptir. Bu sayede CBSnin dier birok teknolojiyle entegrasyonu mmkn olmaktadr. Bu yeni konseptler CBSnin tanm ve roln nemli lde geniletecektir. Varolan masast uygulamalar ve Internet yayncl elbette ki bymeye devam edecektir. Bununla birlikte, CBS zaman ierisinde birok bilgi sistemi iin anahtar olacaktr.

En son yenilikler: World Wide Webin geliimi, VTYS teknolojisindeki ilerlemeler ve yazlmn byk apta kullanm, corafi bilgi sistemlerine daha geni bir vizyon kazandrmtr. Bu sayede geleneksel CBS, server tabanl teknolojiyle genilemitir. CBS kullanclar, ileri dzeyde CBS masast uygulamalarn, web uygulamalarn, spesifik uygulamalar, mobil aralar ve eitli operatrleri kullanarak merkezi sunuculara eriebilir duruma gelmilerdir.


-

13

-


OK KAPSAMLI CBS YAZILIM PLATFORMU NEDR?Btn bu CBS yaklamlar, CBS yazlmn yaplandrlmasn ve kullanmn etkilemektedir. Dier bilgi teknolojileri gibi CBS de, her organizasyonun i akn destekleyecek ve gerekliliklerini yerine getirecek ekilde uygulanmaldr. Bu uygulamalar; eitli corafi veriseti tiplerini destekledii gibi, veri ynetimi, gnleme, analizler ve grntleme iin ok kapsaml aralar da destekleyen bir genel yazlm platformu salanarak sonulandrlmaktadr. Bu balamda CBS yazlm, sofistike ok-kullancl sistemlerin biraraya gelmesinde IT altyapsn giderek daha ok gz nnde bulundurmaktadr. CBS platformu, bu geni vizyonu desteklemek iin gerekli tm yetenekleri salamaldr: Geospatial veritaban Desktop ve Server Uygulamalar: o o o o o o Veri Toplama Bilgi Sorgulama Mekansal Analizler ve Corafi lemler (Geoprocessing) Kartografik retim Grnt leme ve Grntleme CBS veri ynetimi

Corafi bilgi sistemlerini dier uygulamalar ierisine yerletirmek iin kullanlan Modler Yazlm Bileenleri (Motorlar) N-tier ve merkezi CBS sistemleri iin Corafi Bilgi Servisleri Datk Corafi Bilgi Ynetimi ve Paylam iin Web tabanl Network


-

14

-


CBS BLG YNETMCBS bilgi ynetimi standart Bilgi Teknolojisi (IT) mimarisi ile birok konsepti ve zellii paylamaktadr. rnein, CBS verisetleri ilikisel veritabanlar ierisinde ynetilebilir. Gelimi uygulama mant, VTYS ierisinde depolanm veriler zerinde ilem yapmak iin kullanlr. CBS corafi veritabanlar ierisindeki deiiklikleri ynetebilir durumdadr. Dier taraftan, CBS baz kritik noktalarda farkllamaktadr.CBS verisi komplekstir

CBS veri hacimleri olduka genitir. rnein, basit bir sorgulama VTYSden birka satrlk veri elde ederken, bir harita izim ilemi yzlerce hatta binlerce kaytla geri dnecek veritaban sorgulamasna ihtiya duyacaktr. Ek olarak, elde edilen her kayt megabytlar byklnde olabilir. Ayrca, CBS verilerinin network, arazi ve topoloji gibi kompleks bir iliki sistemi ve yaps vardr.CBS veri toplama ilemi ileri dzeyde ve uzmanlk isteyen bir aktivitedir

CBS verisetlerini grafik olarak oluturmak ve almalar srdrmek iin ok kapsaml veri retim tekniklerine ihtiya duyulmaktadr. Mekandaki deiikliklerin gerek zamanl sistemde depolanan veri setlerinede yanstlabilmesi iin zel uygulamalar gelitirilmeli ve tm ilemler sistem zerinden ynetilmelidir. Bu sebeple, CBSde veri toplama ilemi pahaldr. CBS kullanclarnn verisetlerini genelde paylamalarnn sebebi de budur.CBS datk bilgi sistemidir

CBS verisi koordinat sistemleriyle corafi olarak referanslandrlmaktadr. Bu ilem u anlama gelmektedir: CBS aralar kullanlarak birbirinden bamsz verisetleri arasndaki corafi ilikiler her zaman kolaylkla bulunabilir. Buna bal olarak kullanclar en ksa zamanda CBS verisetleri ierisindeki bu zellikleri kefedecekler ve veri paylamnn nemli olduu bir ok uygulama ierisinde kullanacaklardr.CBS uzun ilemler gerektirir

CBS kullanclar, veri ynetimi iin kompleks i aklarna gerek duymaktadrlar. Bir CBSde veri retim ilemleri saatler hatta gnler alabilir. Tipik bir veritaban uygulamasndan daha fazla bir sre iermektedir. Dier veritaban ynetim sistemlerinde de olduu gibi, veri gncelleme CBS veritanbanna yaplmaktadr. Bundan dolay CBS veritabanlar dier veritabanlar gibi gncelleme ilemlerini desteklemektedir. Ancak, CBS kullanclar baz zel ilemlere ihtiya duymaktadrlar. Bu eitli disiplinlere ynelik, uzmanlam uygulamalar vurgulayan ana konsept long transaction olarak adlandrlmaktadr. CBS ierisinde tek bir editleme ilemi, birok tablo ierisindeki birok satrda deiiklik gerektirebilir. Kullanclar, sonulandrmadan nce yaptklar deiiklikleri geri alabilmeli (undo) ve yeniden yapabilmelidirler. (redo). Yazlmn avantajlarndan biri de ortak olarak gerekletirilen ilemlerin working, proposed, accepted, under construction ve as built gibi aamalar kapsyor olmasdr. lem aslnda bir dngdr. dzeni balangta oluturulmu ve belirlenmitir. lem aama aama ilerledike niteliine kavuur ve sonunda deiiklikler yaplm, ortak veritabanna tatbik edilmitir. CBSde dier ilemlere ait rnekler aadaki maddelerde aklanmakatadr. o Balantsz editleme: Baz kullanclar, CBS veritaban ierisinden baz blmleri alp bamsz olarak baka bir konumda kullanmak isteyebilirler. rnein, bir alann editleme ilemi srasnda birka veri alp ilemleri baka bir konumda gerekletirebilir ve daha sonra deiiklikleri ana veritabanna yerletirebilirler. o Datk corafi veritabanlar: Blgesel veritaban, ana CBS veritabannn belirli bir blgesinin kopyas olabilir. Aralarndaki deiikliklerin gerekli dzenlemesi yaplarak iki veritaban periyodik olarak senkronize edilmelidir. lem irketler Grubu 2004 Bak -

15

-


o Tarihsel ynetim: Baz kullanclar gncellemesi yaplm olan zelliklerin eski versiyonlarn korumak isterler. rnein, 1 Ocak 2003 tarihinde parsellerin durumu neydi?

Yukarda bahsedilen birok veri ynetimi gereksinimlerini zmlemek iin eitli yaklamlar kullanlabilir. Kullanclar, veritabann oluturabilir ve bireysel kullanm iin hazr hale getirebilirler. Bu veritabannn periyodik olarak gncellenmi ve ana veritabanyla senkronize edilmi birok kopyas alnabilir. Ayrca kullanclar, iak ynetiminde baz kayt kilitleme yntemleri kullanabilirler. likisel veritaban teknolojisindeki ve olduka byk aptaki CBS veritabanlarnn boyutlarndaki son gelimeler ve taleplerdeki art, ilikisel veritabanlar ierisinde ynetilen ok byk veri hacimleri zerinde alabilen bir dier mekanizma gerekliliini ortaya karmtr. Bu iaklarnn yaplandrlmasnda ve ynetiminde en uygun mekanizma versiyonlamadr.

Datk CBS

Birok corafi bilgi sistemleri ierisindeki veri katmanlarnn ve tablolarn birok organizasyondan geldiine dair ok geni bir tanmlama vardr. Her CBS organizasyonu kendi verilerinin ieriini belirli bir lde gelitirebilir fakat tamamn gelitiremez. Sonuta baz katmanlar d kaynaklardan gelir. Bylelikle CBS veri ynetimi birok kullancya datlm olur. Dolaysyla kullanclar, uygun corafi bilgilere eriebilme ve bu bilgileri aka paylaabilme amacyla bir sorgulama ve kataloglama mekanizmasna ihtiya duyarlar. CBSnin datk yaps, eitli CBS organizasyonlar ve sistemleri arasndaki btnlk zerinde birok etkiye sahiptir. Birlikte alabilirlik CBS ierisinde byk nem tamaktadr.

Versiyonlama, zellik durumlarn veritabanna aka kaydetme mekanizmasdr. Her durum, gncellenmi zellikleri ve gncellemeleri yapabilmek iin kullanlan ilemlerin ilgili niteliklerini temsil eder. Versiyonlama, CBS kullanclarnn veri ynetimi ilemlerini gerekletirmelerini salar. ArcGIS ve Geodatabase iin bir anahtar zelliktir. 3. Blmde versiyonlama zerine daha fazla bilgi bulabileceksiniz.

CBS datktr. Modern CBSnin ana zellii verilerinizi dier kullanclarla paylaabilme yeteneidir. Dier kullanclarn verilerini de aratrabilir ve kendi CBSnizde kullanabileceiniz verilere ulaabilirsiniz. Birok kullanc birbirlerinin corafi verisetlerine eriim amacyla World Wide Web zerinde katalog portallar uygulayabilir. Bu datk yap sonucunda corafi bilgi sistemleri veri paylam ve kullanm asndan World Wide Web zerine gittike daha fazla balanmaktadr.

Mekansal veri altyaps

Birok corafi verisetleri genel bilgi kayna olarak derlenebilir, ynetilebilir ve birok kullanc arasnda paylatrlabilir. CBS kullanclar Web zerinden bilgi paylamnn nasl yaplacan dnmlerdir. CBS katalog portallar, CBS kullanclarnn gerekli corafi bilgiye ulaabilmelerini ve bu bilgiyi kullanabilmelerini salamak amacyla uygulanmaktadr.


-

16

-


Corafi iletiim iin geleneksel olarak haritalar nasl bir tr dil salyorsa, CBS de corafi bilgiyi organize etme ve anlamada nemli bir altyap salar. CBS, sunum ve anlama asndan corafyay aadaki temel zellikler ile ifade eder.

Corafi Verisetleri

Vektr veri tipleri, networkler, topolojiler, rasterlar, saysal ykseklik verileri, ve zniteliklerdirVeri Modelleri

Verisetleri iin ema, davran, btnlk kurallar btndr.

ak modelleri

Birok proseste kullanlmak zere geoprocessing prosedrlerinin koleksiyonuMetaveri

CBS verilerini, modellerini ve prosedrlerini dokmante eden kaytlardr. Corafi bilginin ok kapsaml bir CBS yazlm mant ile koleksiyonu, akll Corafi Bilgi Sistemlerinin temelini oluturur. Bu dokman ierisindeki dier blmlerde, ArcGIS yazlm platformunu, ArcGIS yazlmnn btn bu CBS konseptlerini nasl desteklediini ve bu CBS altyaps ierisinde her bir ArcGIS rnnn roln tantacaz.


-

17

-


CBS Veri Konseptleri ve GeoDatabaseBlm 3Bu blmn amac, yksek dzeyde CBS veri konseptlerini, ArcGIS desteini ve btn bunlarn geodatabase ierisindeki etkilerini tanmlamaktr.ArcGIS, VTYS ierisinde CBS verilerini destekler.

ArcGIS yazlmnn anahtar zellii, her formattaki CBS verisine ulaabilir, birok veritabann ve dosya tabann ayn zamanda kullanabilir olmasdr. ArcGIS yazlm, mekansal bilgileri temsil etmek iin yksek dzeyde corafi veri modellerine sahiptir.

Coverage, shapefile, grid, image ve TIN ( triangulated irregular network - dzensiz genler a) gibi birok CBS verisetini destekler. Geodatabase modeli, VTYS tarafndan sunulan birok veri ynetim avantajlarn salayarak ayn tipteki corafi bilgiyi ilikisel veritaban ierisinde ynetir.

ArcGIS ierisinde direk olarak kullanlan ortak CBS veri formatlarndan bazlar. Bu formatlara/formatlardan eriim, veri dnm ve ek modller araclyla desteklenmektedir. Ayrca CBS verilerine Geodatabase XML, ArcXML, SOAP, WMS ve WPS gibi eitli XML ve Web emalar kullanlarak da eriilebilir.

Hem dosya tabanl hem de VTYS tabanl verisetlerini corafi bilgi iin genel bir model tanmlar. Bu model, ok eitli CBS uygulamalarn tanmlamak ve bu uygulamalarla almak iin kullanlabilir. Genel corafi veri modelini tanmlayarak ve uygulayarak, ArcGIS ierisindeki corafi bilgi ok amal, paylalabilir ve standart tabanl hale gelebilir. En nemlisi, ArcGIS genel veri tipleriyle almaya uygun ok kapsaml aralar ierir. Bylece ArcGIS, her CBS uygulamas iin ok kuvvetli bir platform hazrlar.


-

18

-


CORAF VERTABANI (GEODATABASE) NEDR?Geodatabase, standart ilikisel veritaban teknolojisini kullanarak corafi bilgiyi temsil eden bir veri modelidir. Geodatabase corafi veritaban- standart ilikisel veritaban ynetim sistemi (VTYS) tablolar ierisinde corafi bilginin depolanmasn ve ynetimini destekler. Corafi veritabanlar, VTYS mimarisi zerinde alr ve eitli disiplinlerden birok kullancs vardr. Microsoft Jet Engine zerinde yaplandrlan daha kk, tek kullancl veritabanlarndan, birok kullanc tarafndan eriilen daha byk alma grubu, departman ve kurum veritabanlarna kadar leklendirilebilir. ki eit geodatabase mimarisi kullanlmaktadr: Personal Geodatabase (tek kullancl/kiiye zel corafi veritaban) ve Multi-user geodatabase ( ok kullancl corafi veritaban). Personal Geodatabase, btn ArcGIS kullanclarnn rahatlkla kullanabildii ve CBS verilerini daha kk veritabanlar ierisinde tutmak iin Microsoft Jet Engine dosya yapsn kullanan corafi veritabandr. Personal Geodatabase daha ok dosya tabanl alma alanlarna benzer ve 2GBa kadar veri depolayabilir. Personal Geodatabase ierisindeki znitelik tablolar (attribute tables) ile almak iin Microsoft Access kullanlmaktadr. Personal Geodatabase tek kullancl editleme ilemlerini destekler. Versiyonlama destei bulunmamaktadr. Multi-user Geodatabase ArcSDE Gateway ve eitli VTYS depolama modellerinin (IBM DB2, Informix, Oracle -Oracle Spatial ve SQL Server) kullanmn gerektirir. ok kullancl corafi veritabanlar ncelikli olarak byk apl alma gruplarnda, departmanlarda ve kurumsal yorganizasyonlarda kullanlmaktadr. Aadaki maddeleri desteklemek iin VTYS mimarisinin btn avantajlarn kullanrlar: o o o Son derece byk, srekli CBS veritabanlarn Birok e zamanl kullancy Uzun ilemleri ve CBS ierisinde kritik olan versiyonlanm i aklarn

ok kullancl corafi veritabanlar ok byk boyutlar ve birok kullancy kolaylkla leklendirebilir. Byk geodatabase uygulamalar boyunca grdk ki, VTYSler tablo ierisindeki veya darsndaki CBS verileri iin gereken apta binary nesne tiplerini hareket ettirmekte ok etkilidir. rnein, ok kullancl corafi veritaban kullanan grnt veriseti performans, benzer bir veri transferinde dosya tabanl verisetlerinden 10-100 kat daha hzldr. Ayrca, grnt veritaban hacimleri ve desteklenen kullanc miktar grnt dosya tabanlarndan ok daha byk olabilir.

VTYS

Personal ve Multiuser geodatabase zeti


-

19

-


MEKANSAL SUNUMLARGeodatabase, dier CBS modelleri gibi corafi verileri katmanlara ayrlm verisetleri eklinde organize eder. Her veriseti; parsel poligonlar, yol orta hatlar, kuyu noktalar veya ortofoto, saysal ykseklik modeli ve uydu grnts ieren raster verisetleri gibi ortak mekansal sunumlara sahip, tematik olarak ilikili corafi objelerin homojen bir koleksiyonudur. o o o o o Yerleimler Yollar Hidroloji Saysal ykseklik modeli (DEM) OrtoFoto

CBS veri modelleri corafi objeleri katmanlara ayrarak organize eder - rnein: zellik snflar (feature classes), imagery(grnt), saysal arazi (digital terrain), vs...

Corafi veri modelleri ArcGIS; Vektor, Raster, ve dier veri tipleri gibi mekansal bilgileri sunmak iin yksek dzeyde bir corafi veri modeline sahiptir. ArcGIS, dosya sistemleri ve VTYS iin gerekli veri modeli zelliini destekler. Dosya tabanl modeller, coverages, shapefiles, grids, images ve triangulated irregular networks (TINs) gibi GIS veri gruplarn ierir. Geodatabase model, VTYS ierisinde, ayn tipte corafi bilgileri ynetir ve VTYS tarafndan desteklenen birok veri ynetimi faydalarn da ek olarak salar. Dosya tabanl veri ynetimi modelleri ve VTYS-tabanl geodatabase modeli, corafi bilgi iin bir genel model tanmlar. Bu genel model, geni apl kullanc kitlesi ile alma ve tanmlama veya belirli modelleri uygulama olana salar. ArcGIS, genel corafi veri modelinin ilevini tanmlayarak ve gerekletirerek her trl GIS uygulamalar iin gl bir platform salar.


-

20

-


Vektr geometriye sahip corafi nesneler, yani vektr zellikler ok ynldr ve corafi verinin temsil edilmesinde ska kullanlr. Kuyular, sokaklar, nehirler, iller ve parseller gibi farkl zelliklerin temsil edilmesinde ok elverilidir. zellik (feature) ksaca, konumu olan bir objedir ve objenin dier nitelikleri gibi bu konum bilgileri de bir satr ierisinde depolanmaktadr. zellikler genellikle noktasal, izgisel veya alansal olarak temsil edilir ve zellik snflar ierisinde dzenlenir. zellik snflar, ortak mekansal gsterime ve zniteliklere (attribute) sahip ayn tr zelliklerin koleksiyonudur. (rnein, yol katman iin izgisel (line feature class) gsterim)

zellikler, CBSde zellik snflar ierisinde organize edilir. Her nekadar dier gsterimler de kullanlsa da en ok kullanlan zellik tipleri noktalar (points), izgiler (lines), poligonlardr. (polygons)


-

21

-


Vektrel Veri, Formatnda konuma ait veriler; nokta, izgi ve alan zellikleri x,y koordinat deerleriyle depolanrlar. Nokta zellii tekbir x,y koordinat ifti ile temsil edilen verilerdir (Elektrik Direkleri, Yangn Musluklar, Kuyular gibi). izgi zellii, bir balang ve bir biti noktas olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlar gibi). Alan zellii ise, balang ve biti noktas ayn olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanm gibi)

Raster Veri, Formatnda konuma ait veriler ise; hcrelere bal olarak temsil edilir. Ayn boyuttaki hcrelerin bir araya gelmesi ile oluurlar. En kk birim pixel olarak tanmlanr. Raster verilerde verinin hassasiyeti pixel buyutuna gre deien znrlk (resolution) zellii ile tanmlanr. Raster veride her pixel bir deere sahiptir. Bu deer bazen corafi bir zellie ait kod deeri olarak tanmlanabilir ve ESRI Grid formatnda bu kod deeri Value Attribute Table (Vat) yapsnda depolanr. Ya da o pixel 0-255 renk aralnda bir deeri tar.

Raster VeriVektor Veri Mekan

Aralarndaki Farkllklar Raster verilerin veri depolama hacmi vektr verilere gre olduka byktr. Baz konumsal analizler (Bindirme analizleri, Alan hesaplamalar ve yaknlk analizleri gibi) raster veri formatnda daha kolaydr. Verilerin hassasiyeti raster verilerde pixel size ile orantl olduunda hassas almalarda veri kayplarna neden olabilir. Vektrel veri formatnda grafik objeleri tanmlayan znitelik bilgilerine ulama, gncelleme ve gnleme mmkn ve daha kolaydr. Vektr zelliklere ve raster verisetlere ek olarak dier mekansal veri tipleri de ilikisel tablolar ierisinde depolanabilir, ynetilebilir. Ayn zamanda btn corafi verilerinizi VTYS ierisinde ynetebilmenize olanak salar.


-

22

-


Corafi veritabanlar, eitli corafi bilgi tiiplerini depolamakta ve ynetmekte kullanlr. rnein kullanclar, raster verileri, networkleri, arazi verilerini, haritalar, kartografik nesneleri, adresleri ve buna benzer birok veriyi corafi veritaban ierisinde depolayabilir ve ynetebilirler.

ArcGIS Desktop Nedir ?Blm 4ArcGIS Desktop Nedir?ArcGIS Desktop, (ArcInfo, ArcView ve ArcEditor) ierisinde btnleik olarak gelen ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox, ArcGlobe ve Model Builder arayzleri ile, haritalama, corafi analizler, veri editleme, veri ynetimi ve grntleme ilemlerini gerekletirebileceiniz entegre bir corafi bilgi sistemi yazlmdr. ArcGIS Desktop ok eitli kullanc tiplerinin gereksinimlerini yerine getirebilmek amacyla leklenebilir:

o ArcView ok kapsaml veri kullanm, haritalama ve analizler zerine odaklanr. o ArcEditor, ArcView yazlm zelliklerine ek olarak, gelimi corafi editleme ve veriretimi salar.

o ArcInfo, ok kapsaml CBS fonksiyonlar ve ok zengin corafi ilemler ierenprofesyonel bir yazlmdr.


-

23

ArcCatalog, mekansal verilerinizin ynetimi ve veritaban tasarm iin kullanlabildii gibi, depolama, grntleme ve metaveri ynetimi iin de kullanlabilen bir arayzdr. -


ArcMap arayz, btn haritalama ve editleme ilemlerini yerine getirmek iin kullanlabildii gibi, harita tabanl analizler iin de kullanlmaktadr.

.

ArcGIS Desktop Extensions (Modller) kullanlarak btn yazlmlara yeni yetenekler eklenebilir. Kullanclar ArcObjects (ArcGIS yazlm bileenleri ktphanesi) kullanarak kendilerine zel modller gelitirebilirler. Ayrca, Visual Basic, .NET, Java, Visual C++ gibi standart Windows programlama arayzleri kullanlarak yeni modller ve zel aralar da gelitirilebilir.


-

24

-


ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarnda veri dnm ve corafi ilemler iin kullanlmaktadr.

ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarnda veri dnm ve corafi ilemler iin kullanlmaktadr.

ArcMapArcMapde mevcut grafik ve szel verilerin grntlenmesi, veri gnleme, sorgulama ve analiz, grafikleme ve raporlama aralar ile yksek kalitede kartorafik retim fonksiyonlar bulunmaktadr. ArcGIS Desktop yazlmlarnn (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnleik olarak gelen ArcMap uygulamas, GIS verileri ile ilgili balca u fonksiyonlar yerine getirir;Haritalama (Mapping) Analiz (Analyzing) Gnleme (Editing) Grafikleme (Charting) Sorgulama (Querying) Raporlama Reporting)

Veri Grntleme Fonksiyonlar Projeksiyon Dnmleri


-

25

-


Corafi Analizler (ToolBox)

Corafi Sorgulamalar

ArcCatalog

Harita kt Oluturma Fonksiyonlar

ArcCatalog, grafik ve szel verileri tanmlama, gzden geirme, ynetme, ve organize etme ilemlerini stlenmi olan uygulamadr. ArcGIS Desktop yazlmlarnn (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnleik olarak gelen ArcCatalog uygulamas, GIS verileri ile ilgili u fonksiyonlar yerine getirir; ArcCatalogda, ilikisel veri tabanlarna direk balant Windows Explolera benzer ilevler Veri Tipleri,ierikleri ve icon Grntleme (Contents) Drag,Drop zellii (ArcMap ve ArcToolBox iin) Projeksiyon sistemlerinin grntlenmesi ve ynetilmesi Veri tabannda yer alacak olan alanlarn (Field) yaratlmas ve tm zelliklerinin ynetimi ArcGIS veri formatlarnn yaratlmas (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri erik Tablolarnn oluturulmas ve grntlenmesi (Metadatalarnn oluturulmas) DataView ortamnda n gsterimlerinin salanmas UML (Unified Modeling Language) ile oluturulmu nesne modellerinden geodatabase yaratma Grafik ve Szel veriler arasndaki ilevlerin tanmlanmas (Subtypes, Domain, RelationShips) Veri ynetimi (Copy, Rename, Delete) ArcGIS Server ynetimi Lokal alar ve Web zerinde CBS verileri arama ve bulma ve ArcToolbox (Geoprossesing) fonksiyonlarn ierir.


-

26

-


nizleme

ArcCatalog ierisindeki Metaveri

ArcCatalog kullanarak Globe verisi

ArcGIS Server ile ArcCatalog ierisinde harita nizleme ynetimi

ArcIMS Metadata Server ierisinde metaveri


-

27

-


ArcCatalog ierisinde Geoprocessing

ArcCatalog ierisinde 3D veri nizleme

ArcToolbox ve ModelBuilder ile Geoprocessing (Corafi lemler)Geoprocessing, CBS verileri zerinde yaplan analizler sonucunda elde edilen bilgilerin yaplandrlmasdr ve btn corafi bilgi sistemleri ierisinde kritik bir fonksiyondur. Geoprocessing birok kritik CBS aktiviteleri ve bir CBS ierisindeki oklu ilemlerin, ayn zamanda metodlarn otomatik hale getirilmesi iin kullanlmaktadr. Kullanclar, yksek kalitede veri oluturmak, veri kalitesi zerinde kontrolleri yapmak, modelleme ve analizler gerekletirmek iin geoprocessing fonksiyonlarna bavururlar. ArcGIS Desktop, geoprocessing modellerinin oluturulmasna, bu modellerin kullanlmasna, dokmante edilmesine ve paylalmasna ynelik bir yap salar. ArcToolbox ve ModelBuilder, geoprocessing yapsnn iki ana blmdr. ArcToolbox geoprocessing aralarnn organize bir koleksiyonu, ModelBuilder ise geoprocessing i aklarnn yaplandrlmasnda grsel bir modelleme dilidir.

ArcToolboxGeoprocessing fonksiyonlarnn kapsaml bir koleksiyonu olan ArcToolbox, aadaki ilemler iin aralar ierir: o o o Veri ynetimi Veri dnm Coverage ilemleri -


28

-


o o

Vektr analizler Geocoding (Corafi kodlama)

ArcToolbox; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ierisinde kullanlabilir durumdadr. Her seviye ek geoprocessing aralar ierir. ArcView basit veri ykleme ve dnm aralar ierdii gibi temel analiz aralarn da ieren ekirdek bir sete sahiptir. ArcEditor, ArcView yazlmnn salad aralara ek olarak geodatabase oluturmaya ve yklemeye ynelik ek aralar salar. ArcInfo ise, vektr analizler, veri dnm, veri ykleme ve coverage ilemleri iin ok kapsaml geoprocessing aralar salar. Geoprocessing ArcView ve ArcEditor ierisinden eriilebilir olmasna ramen, ArcInfo Corafi Bilgi Sistemi organizasyonlar ierisinde ana geoprocessing yazlm olarak dnlmelidir. nk ok kapsaml geoprocessing aralarn iermektedir. CBS verilerini yaplandran ve anlizleri gerekletiren kullanclar en az bir ArcInfo lisansna sahip olmaldr. Ek geoprocessing ara setleri, 200e yakn raster modelleme aralar ieren ArcGIS Spatial Analyst; TIN ve arazi analizleri iin geoprocessing aralar ekleyen 3D Analyst gibi birok ArcGIS modlleriyle gelmektedir.

ArcToolbox, ArcCatalog ve ArcMap gibi btn ArcGIS Desktop yazlmlar ierisinde kullanlabilir durumdadr.

ModelBuilderModelBuilder arayz, geoprocessing i aklarnn ve scriptlerinin yaplandrlmas iin grafik modelleme salar. Ayn zamanda kompleks geoprocessing modellerinin oluturulmasna ve tasarlanmasna yardmc olur. Modeller, ileri dzey ilemleri ve i aklarn oluturmak iin ara dizilerini, bununla birlikte verileri birbirine balayan veri ak diyagramlardr. Kompleks CBS ilemlerini gerekletirmek iin aralar ve verisetlerini modeller zerine srkleyebilir, ilem admlarn belli bir sralama dahilinde birbirine balayabilirsiniz. ModelBuilder, metodlar ve prosedrleri organizasyonunuz paylaabilmeniz iin verimli bir mekanizmadr. dndaki dier kullanclarla da


-

29

-


ModelBuilder, kompleks CBS ilemlerinin yaplandrlmas ve oluturulmas iin interaktif bir mekanizma salar.

ArcGlobeArcGIS Desktop 3D Analyst modlnn bir paras olan ArcGlobe, srekli, multi-resolution, global grntleme salar. ArcGlobe da ArcMap gibi CBS veri katmanlaryla alr. ArcGlobe katmanlar, ortak bir global yap ierisine entegre edilerek tek bir kresel grntleme ortamna yerletirilir. Veri setlerini ve detaylar uygun leklerde grntleme ortam salar. ArcGlobeun corafi bilgi iin interaktif grntleme ortam, CBS kullanclarnn tamamen farkl veri setlerini entegre etme kabiliyetlerini nemli lde gelitirmitir. Editleme, mekansal veri analizleri, haritalama ve grntleme gibi ortak CBS ilemleri iin ArcGlobeun geni bir uygulama platformu olmas beklenmektedir. lem irketler Grubu 2004 Bak -

30

-


nsan poplasyonlarnn ve eitli trlerin potansiyel akma alanlar

SARS virsnden lenlerin ve raporlanm durumlarn kresel analizi

Chicago ehir merkezi grnts

ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Nedir?ArcGIS Desktop, CBS kullanclar iin meknasal verilerin yetimi ve bilginin etkin kullanmnda bir koordinatrdr. farkl yazlm rn eklinde satn alnabilir ve her bir yazlm yksek dzeyde ilevsellik salar. ArcView, ok kapsaml haritalama, veri kullanm, analiz ve geoprocessing aralar salar. ArcEditor, btn ArcView fonksiyonlarna ek olarak shapefile ve geodatabase iin gelimi editleme ierir. -


31

-


ArcInfo, ok kapsaml CBS fonksiyonlar ve ok zengin corafi ilemler ieren profesyonel bir yazlmdr. ok gelimi geoprocessing ile ArcView ve ArcEditor fonksiyonlarn geniletir. Ayn zamanda ArcInfo Workstation iin gereken uygulamalar da (Arc, ArcPlot, ArcEdit, AML, vs.) ierir.

nk, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ayn mimariyi paylarlar. Dolaysyla bunlardan herhangi birini kullanan kullanc uygulamalarn dier kullanclarla paylaabilir. Haritalar, veri, semboloji, harita katmanlar, zel aralar ve arayzler, raporlar, metaveri ve dierleri bu rn ierisinde etkileimli olarak kullanlabilir. Bu demek oluyor ki, birok deiik mimariye almak ve onlar renmek yerine tek bir mimari kullanmann faydalarna sahip oluyorsunuz. Ek olarak, cretsiz ArcReader rn, zel ArcGIS Engine uygulamalar, ArcIMS ve ArcGIS Server kullanarak oluturulan ileri dzeyde CBS Web hizmetleriyle ArcGIS Desktop ortamnda retilen harita, veri ve metaveri birok kullancyla paylalabilir. Btn bu dzeyin yetenekleri istee bal yazlm modlleri (ArcGIS Spatial Analyst, 3D Analyst, Geostatistical Analyst, ArcPress gibi) kullanlarak daha da ilerletilebilir. Daha fazla bilgi iin Lisansl ArcGIS modlleri konusuna bakabilirsiniz.

ArcGIS Desktop iin yazlm da profesyonel CBS yetenekleri kazandrmaktadr.

ArcView Nedir?ArcView profesyonel CBS kullanclar iin anahtar kullanabileceiniz fonksiyonel rn dzeyinden ilkidir. bir veri kullanmdr. ArcGIS Desktop

ArcView 9.0, ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox ve ModelBuilder uygulamalarnn bir btndr. ArcView; haritalama, raporlama ve harita-bazl analizler iin gl bir toolkit oluturur.


-

32

-


ArcView ierisindeki baz anahtar zelliklerin listesi. leri dzeyde harita sembolojilendirme ve editleme aralar, metaveri ynetimi ve on-the-fly projeksiyon iererek birok heyecan verici veri kullanm yetenekleri kazandryor.

ArcEditor Nedir?ArcEditor, geodatabase, shapefile ve dier corafi bilgi formatlarn yaplandrma iin CBS veri otomasyonu ve derleme ortamdr. ArcEditor, topoloji, subtype, domain ve geometrik network gibi geodatabase davranlarn oluturma yeteneklerine sahiptir. Ayrca, metaveri oluumu, corafi veri inceleme, analiz ve haritalama aralar da iermektedir. ArcView iinde bulunan btn yeteneklere sahiptir. lem irketler Grubu 2004 - 33 ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bak

ArcSDE yoluyla VTYSe eriebildiiniz zaman, ok kullancl corafi veri tabanlar, ArcEditordeki tam kapsaml versiyon ynetimi ile gncellenebilir, korunabilir. Versiyon ynetimi iin gelimi versiyon ynetim aralar ierir. rnein, uyumazlklar (conflicts) belirleyici ve zc versiyon birletirme aralar gibi. ArcSDE zerine daha fazla bilgi edinmek iin ArcSDE Nedir? blmne bakabilirsiniz.

ArcEditor ierisindeki baz anahtar zelliklerin listesi. ArcView ile ayn yetenekleri nerir fakat ileri dzeyde editleme fonksiyonlar kazandrr.

ArcInfo Nedir?ArcInfo, ArcGISin fonksiyon olarak en zengin istemcisidir. ArcInfo, btn ArcView ve ArcEditor yeteneklerini salar. Tm gelimi geoprocessing ve polygon processing destekleyici ArcToolbox uygulamalarna Arc, ArcPlot ve ArcEdit ierisinde bulunan klasik workstation uygulamalarn da ekler. ArcInfo, GIS veri retimi, gncelleme, sorgulama, haritalama ve analiz sisteminin btndr. lem irketler Grubu 2004 Bak -

34

-


ArcInfo ierisindeki baz anahtar zelliklerin listesi. ArcView ve ArcEditor ierisindeki btn yetenekleri ierir ve ileri dzeyde geoprocessing fonksiyonlar kazandrr. ArcInfo versiyonu ierisindeki ArcToolbox mekansal veritaban oluumu ve yaratmnda byk nem tamaktadr.

ArcGIS Desktop iin istee bal modllerBirok istee bal ArcGIS modl Desktop yazlmlar ierisinde yeralmaktadr. Modller; raster, geoprocessing ve 3D analizler gibi ilemleri yapmanz salar. Btn rnler, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo rnlerinin herbirinde kullanlabilir. lem irketler Grubu 2004 Bak -

35

-


ArcGIS Spatial AnalystArcGIS Spatial Analyst byk lde gl mekansal modelleme ve hcre bazl raster verilerini yaratmanza, haritalamanza, sorgulamanza izin veren zellik analizi salar. ArcGIS Spatial Analyst ayrca entegre bir vector-raster analizi yapmanza da olanak verir. ArcGIS Spatial Analyst kullanarak, lem irketler Grubu 2004 Bak -

36

-


verileriniz hakknda bilgi tretebilir, mekansal ilikileri tanmlayabilir, uygun alanlar bulabilir, bir noktadan dier bir noktaya geilerde birikmi tutarlar hesaplayabilirsiniz.

ArcToolbox ve ModelBuilder kullanarakRaster geoprocessing ve modelleme

ArcGIS 3D Analyst3D Analyst kullanclara etkin bir yzey veri grntleme ve analiz imkan tanr. 3D Analyst kullanarak, birok bak noktasndan yzey grnteleyebilir, yzey sorgulayabilir, seili konumdan lem irketler Grubu 2004 Bak -

37

-


yzeyde ne grlebildiini saptayabilir, raster ve vector veri zerinde yzeyi kapsayan gereki bir perspektif imaj yaratabilirsiniz. 3D Analyst modlnn ana noktas, ArcGlobe uygulamasdr. ArcGlobe, boyutlu verinin birok katmann grntlemek ve yzey yaratm ve analizi iin arayz salar. 3D Analyst ayrca kaz-dolgu, gr izgisi ve arazi modelleme gibi boyutlu modelleme ilemleri iin ileri GIS aralar salar.

ArcGIS 3D Analyst, boyutlu grntleme ve arazi modelleme yetenekleri sunar. modelleme

Bir TIN geoprocessing rnei

ArcGIS Geostatistical AnalystGeostatistical Analyst, srekli verilerin analiz edilmesi ve haritalanmasna ynelik istatistiksel metodlar salar. Yzey yaratmnda Exploratory Spatial Data Analysis aralar veri iin farkl girdiler (dalm lem irketler Grubu 2004 Bak -

38

-


oran, kresel ve yerel d etkenler, global trendler, mekansal otokorelasyon ve birok veriseti zerinde eitlilik) salamaktadr. Geostatistical Analyst, belirli noktalarda seyrek llerden alnm srekli yzey yaratabilme toollar ile donatlmtr. Belirli bir blgede EPA standardn aan ozon deeri olasl nedir? gibi sorular iin Geostatistical Analyst, kesin olmayan hesaplamalar tahmini deerlerle biraraya getirerek zmler sunmanz salar.

ArcGIS Geostatistical Analyst ile hzla ve kolayca zet istatistikler yapabilir, trendleri analiz edebilir ve yzeysel yorumlama iin istatistiksel veriyi grafik olarak temsil edebilirsiniz.

ArcGIS Survey Analyst


-

39

-


Yllarca harita (survey) ve CBS kullanclar, ok kapsaml harita bilgilerini (survey information) CBS uygulamalar ierisine entegre etmek ve CBS veritabanlarnn mekansal doruluunu belirlemek iin aratrmalarn (surveyi) temel olarak kullanmak istemilerdir. ArcGIS Survey Analyst bunu baarmaktadr. ArcGIS Survey Analyst ile kullanclar, zaman ierisinde gncellemeler yaparak ve gelitirerek ok kapsaml survey veritabanlarn CBSlerinin entegre bir paras olarak ynetebilirler. Her survey konumu iin survey sistemi ierisindeki ilikili doruluk ve hata oranlar grntlenebilmektedir. Ek olarak kullanclar, survey sistem ierisinde zellik konumlaryla survey noktalarn birletirebilir ve survey konumlarn yakalamak iin zellik geometrisini ayarlayabilirler. CBS endstrisi ierisine ArcGIS Survey Analyst modlnn girii ok nemlidir. Zaman ierisinde entegre survey ve GPS bilgilerinin kullanlarak mekansal doruluk orannn artrlmas amacyla btn CBS organizasyonlarnca kullanlacaktr.

Mekansal doruluun aratrlmas iin corafi zellik geometrisi survey konumlarna balanabilir.

Yukardaki grafik, lm bilgilerini ve survey network apraz grntleme rnei gstermektedir.

ArcGIS Tracking Analystlem irketler Grubu 2004 Bak -

40

-


ArcGIS Tracking Analyst, kullanclarn zellik hareketlerini ve konumlar iin sistem deerlerini zaman ierisinde izlemek amacyla geici (temporal) verilerini grntlemelerini ve analiz etmelerini salar. ArcGIS Tracking Analyst: Nokta ve track verilerini grntleme (gerek zamanl ve sabit zamanl) Zaman renklerle sembolize etme (verinin ya gsterimi) nteraktif playback Aksiyonlar (zniteliklere veya mekansal sorgulamalara dayanan) Highlight (Vurgulama) Suppression (bask) izgisel ve alansal veriler iin destek Playback iinde geici histogram Zamana bal olarak harita katmanlarnn sembolize edilmesi Birok geici katmann ynetimi iin katman tabanl zaman pencereleri Geici ilemlerin karlatrlmasnda geici offset Animasyon dosyalar Ek analizler iin veri saati (data clock)

ArcGIS Tracking Analyst ierisinde interaktif playback yneticisi (Start, Stop, Pause, Rewind)gelecek zaman pencerelerini (misyon planlama iin) veya gemi zaman pencerelerini (tarihsel veri analizleri iin) grntlemek iin eklenmitir.


-

41

-


ArcGIS iin ArcScanArcScan, taranm grntleri vektr tabanl katmanlara dntrebilmeniz iin aralar salarken ayn zamanda altnz grntnn raster hcrelerini semenize ve editlemenize olanak tanr. Sonu olarak bu aralar, raster grntlerden elde edilen zellikleri (features) corafi bilgi sisteminize (CBS) entegre etmek iin ArcEditor ve ArcInfo yazlmnz ierisine yeni teknikler ekler. ArcGIS iin ArcScan kullanarak raster editleme, raster yakalama, manuel olarak raster veri izleme ve oklu vektrizasyon ieren rasterdan vektre dnm ilemlerini gerekletirebilirsiniz.


-

42

-


ArcGIS Schematics ArcGIS iin Otomatik ematik OluumArcGIS Shematics modl, ArcGIS yazlm zerinde oluturulan a yaplarn kullanarak, geni alanlar zerindeki ebekelerin tek hat ve prensip emalarn oluturmaktadr. ArcGIS Shematics, ArcGIS zerinde kurulmu olan elektrik, telekom, su ve kanalizasyon ve doalgaz gibi altyap uygulamalarnn yannda lineer olan herhangi bir a yaps zerinde de kullanlabilir. ematik herhangi bir CBS a yaps grntsdr. Bu ara, a yapsna ait birok grafik grntleme yapabilmenizi ayn zamanda haritalar ve dokmanlar ierisine yerletirebilmenizi salar.

Elektrik ve su a yaplarna ynelik baz ArcGIS Schematics rnekleri


-

43

-


ArcGIS iin MaplexArcGIS iin Maplex, harita retiminde kullanlan CBS tabanl kartografik tasarm yazlmdr. Saysal ortamlarda retilen haritalarda, otomatik yaz yerletirilmesi ve ileri dzeyde etiketleme teknikleri ile Maplex gnmz bilgisayar destekli harita retiminde byk kolaylklar salamaktadr. Maplex yaz ve etiketler arasnda kabilecek yerleim akmalarn, kullanc tarafnda belirlenen "ncelik sras tanmlarn" kullanarak zmektedir. Bylece kartografik kaliteyi ne kartmak ve harita gsterim hzn arttrmak mmkn olmaktadr. Maplex teleme, yma, otomatik yaz tipi kltme, eikletirme ve ksaltma ilemleri ile etiketlerin en uygun ekilde yerletirilmesini salar. Maplex kullanarak nemli lde zaman kazanrsnz. n almalar etiketlendirme ilemlerinde %50 orannda ve hatta daha fazla zaman kazanc olduunu gstermektedir. Salad kaliteden ve kazandrd zamandan dolay yksek kalitede harita reten her CBS organizasyonu mutlaka bir tane Maplex yazlmna sahip olmay dnmelidir.


-

44

-


ArcGIS PublisherArcGIS Publisher modl, ArcGIS Desktop yazlmlarnda oluturulmu standart haritalar yaynlamak iin kullanlmaktadr. ArcSDE (Konumsal Veri Sunucusu) veya internet zerinden sunmak amac ile her ArcMap dokman iin yaymlanabilir harita dosyalarna (PMF) dntrmede kullanlr. Yaymlanan PMF dosyalarn ESRI 'nin cretsiz grntleme yazlm ArcReader aracl ile her sayda kullanc ile paylaabilirsiniz. PMF format, ArcIMS iin ArcMap Server araclyla haritalarnz Web veya Intranet zerine yerletirmek iin de kullanlmaktadr. ArcGIS Publisher programlanabilir API iermektedir. Bu sayede ArcReader Visual Basic, C++ veya Java kullanarak zelletirilebilir. ArcPublisher, oluturduunuz haritalara tanabilirlik kazandrmann yansra yaynlacanz haritalarn grntlenme ayarlarn da kontrol etmenizi salar. Bu sayede kullanclarn ArcReader ile hangi zellikleri kullanabileceini belirlemi olursunuz. ArcReader uygulamasnn ana hedefi organizasyonunuzun deiik departmanlarnda mevcut olan haritalara daha kolay ulam salamaktr. ArcReader uygulamasnn en son srm ArcGIS Desktop ile retilen yksek kalite haritalar da gsterebilmektedir. ArcReader kullanclar interaktif olarak bu haritalar kullanabilir ve kt alabilirler. PMF dosya format, ArcGIS Publisher ile retilir. ArcGIS publisher opsiyonel bir eklenti olarak ArcView, ArcEditor, ve ArcInfo uygulamalarna entegre edilebilmektedir. ArcGIS Publisher MXD formatndaki ktlar PMF formatna dntrerk ArcReader uygulamasnda grntlenmesini salar. Haritalarnz ArcMap ortamnda oluturur, ArcGISPublisher ile yaynlarsnz. ArcReader, ArcGIS Server ve ArcIMS ArcMap Server ile bu haritalarnz birok kullancyla paylarsnz.


-

45

-


ArcGIS iin ArcPressArcPress; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo iin harita bask modldr. ESRInin raster imaj ilemcisi (raster image processor (RIP)) gibi ArcPress standart grafik deiim formatlar ile sanayi tipi standart wide-format ve masast yazclar zerinde bask yapabilmek iin genel yazc dilinde bask dosyalar salar. Geni formatl CBS haritalar, ok byk veri hacimleri, kompleks semboloji ve off-the-shelf yazclarda basm ounlukla zor veya zaman kayb olan ok geni kapsaml imajlar ierebilir. ArcPressin CBS ortamndaki rol, herhangi ekstra yerleik hafzaya veya donanma ihtiya duymadan yksek kalitede ve hzl harita basks salamaktr. ArcPres, yazcnzn pahal donanm ykselticilerine gerek duymadan srekli bask yapmasna izin vererek, bilgisayarnz bir bask ilemcisine dntrr.


-

46

-


ArcGIS StreetMap USA ve StreetMap EuropeArcGIS StreetMap modl cadde-baznda haritalama ve adres badatrma salar. StreetMap, katmanlar otomatik olarak ynetir, etiketlendirir ve nemli yerel noktalar, caddeleri, parklar, su kaynaklarn ve dier zellikleri izer. StreetMap her ildeki hemen hemen her adresi bulabilir. Bu ilemi, adres dosyasndaki tek bir adresi veya birok adresi interaktif olarak badatrarak yapar.

ArcGIS StreetMap kullanlarak yaplm byk ve kk lekli harita rnekleri

ArcGIS iin MrSID Encoder MrSID, yksek kaliteli, yksek performansl sktrma yntemidir. ok geni grntlerin boyutlarn kltmeye yarar. MrSID Encoder modl size 50-500 MB boyutundaki mozaik grntlerin sktrlmas iin ArcToolbox kullanm salar. ( 50 MBtan kk grntler bu modl olmadan da kodlanabilir.) Raster dosya boyut limiti, dosya depolama boyutuna bal deildir ama pixel saysna baldr. 500 MB boyut kural yle hesaplanacaktr: 50 milyon

Documents

ArcGIS Nedir_90