Upload
vancong
View
225
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
ARCHITEKTURANOWOŻYTNA
PrezentacjęprzygotowałamgrMagdalenaJędrzejczak
Rustyka – sposóbdekoracyjnegoobrobieniafakturypowierzchnimurukamiennegolubkamiennejokładzinyściennej,takabymiałysurowywygląd(zwanypopularnie"nadziko").Obrobionewtensposóblicobyłoimitacjąnaturalnegołomukamiennego.Wokresierenesansuibarokuzazwyczajparterotrzymywałnajsurowsząoprawę.Oprawabyłacharakterystycznadlapałacówflorenckich.
Boniowanie – dekoracyjneopracowaniekrawędziorazlicaciosukamienipodkreślająceichukład.Wtynkunaśladowanowyglądmuruzkamienia,przezwykonywanieprofilowanianaśladującegoukładkamieniwmurze,przypomocyboni.Bonia tospoinapodkreślającaukładkamienilubrowekwtynkunadającyelewacjimonumentalnycharakter.
boniowanieszlifowaneigroszkowe
Boniowaniediamentowe
Arkada – elementarchitektonicznyskładającysięzdwóchpodpór(kolumn,słupówlubfilarów),którezostałypołączoneugóryłukiem.Arkadawystępujewarchitekturzezarównopojedynczo,jakinajczęściejwrzędzietworzącistotnyskładnikbudowli.ArkadaznanajestodczasówstarożytnegoRzymu,stosowanagłówniewakweduktach,krużgankach,loggiach.
Krużganek – jakopojęciearchitektonicznejesttodługikorytarz(ganek),okalającyprzeważniewewnętrznydziedziniecnajednejlubkilkukondygnacjach.Pełniłfunkcjękomunikacyjną.Naogółprzykrytysklepieniemlubstropemkrzyżowym,nazewnątrzotwartynajczęściejarkadamifilarowymilubkolumnowymi.
Budowąifunkcjąprzypominapodcień,jednakżeróżnisięodniegotym,żejestdostawionydolicamuru,podczasgdypodcieńjestz
nimrówny.
Loggia – wnękawzewnętrznejpłaszczyźniebudynku,otwartanazewnątrz,oddzielonadrzwiamiioknemodpomieszczeńwewnętrznych.Loggiamożebyćjedno- lubwielokondygnacyjna,otwartalubzamknięta(przeszklona).Występowaławrenesansiewbudownictwiepałacowym.Loggiatorównież,wzabytkowejarchitekturzewłoskiej,samodzielnabudowlalubjejczęść,którajestotwartanazewnątrzztrzechlubczterechstronarkadami.Budowletakiebyłybudowanezprzeznaczeniemnamiejscawidokowe,wypoczynku,handlowe.
Wykusz– formaarchitektonicznawzorowananabudownictwieBliskiegoWschodu(architekturaislamu)stanowiącawystającyzlicaelewacjifragmentbudynkuposzerzającyprzylegającewnętrze,nadwieszonypowyżejpierwszegopiętranawysokościjednejlubkilkukondygnacji.
Podcień,podcienie,podsienie– pomieszczeniawdolnejczęścibudynków,otwartenazewnątrz,ograniczonesłupkamilubfilaramiwzdłużlicamuru,nieprzekraczającedwóchkondygnacji.Podcieniastosujesięzewzględunaprzestrzenneukształtowaniebudowliorazzewzględówużytkowych.Przykrytesklepieniem,najczęściejkrzyżowym.Wkamienicachmiejskichstosowanedlausprawnieniaruchu(poszerzeniechodnika),lokowanownichwejściadokramówkupieckich.Przypominakrużganek,leczwodróżnieniuodniegojestrównyzlicemściany(krużganekjestformądostawionądolica).
półkolumna,pilaster,lizena
spiętrzenieporządków,wielkiporządek
portykczęśćbudynkunaplanieprostokątazjednymlubkilkomarzędamikolumn,którewspierajądach,otwartaconajmniejzjednejstrony,najczęściejjedno- lubdwukondygnacyjna
Katedra Santa Maria del Fiore we Florencji, początek 1296
Filippo Brunelleschi, kopuła 1420-36
Planikopuła
Filippo Brunelleschi,kopuła SantaMariadelFiore
W 1418 wygrał konkurs na budowę kopuły florenckiej katedry Santa Maria del Fiore. Budowę katedryrozpoczęto w 1294, ale aż do 1418 kopuła pozostała niewzniesiona. Jej skonstruowanie było ambicjąFlorencji, która chciała przewyższyć Pizę i Sienę, obie mające wielkie katedry kopułowe. Zadanie tobyło trudne technicznie, bowiem jej rozpiętość miała mieć ponad 40 m, a wysokość od posadzki dozwornika – 55 m. Brunelleschi zaprojektował kopułę żebrową (znaną już w architekturze bizantyjskiej)na powstałym wcześniej ośmioboku bębna, murowaną przy pomocy podwieszanych rusztowań ozmniejszanym wieńcu. Ostrołukowy profil kopuły pozwolił zmniejszyć wywierany przez nią naciskboczny, którego nie można było zredukować poprzez zastosowanie łuków przyporowych. PonadtoBrunelleschi zdecydował się na wykonanie kopuły o dwóch powłokach oraz zastąpienie w górnych jejpartiach kamienia lżejszą cegłą. Prace rozpoczęto w 1420 roku i początkowo oprócz Brunelleschiegoprowadził je także Ghiberti. W 16 lat później, mimo iż nie była jeszcze gotowa latarnia i okładziny,katedra została poświęcona. Rozpisany w 1436 konkurs na projekt latarni wygrał Brunelleschi, jednakprace nad realizacją jego projektu rozpoczęto dopiero na kilka miesięcy przed jego śmiercią. Po jegośmierci budowę kontynuował prawdopodobnie Bernardo Rossellino.
Florencja; Ospedale degli Innocenti , 1419-24
Filippo Brunelleschi (1377-1446), Ospedale degli Innocenti, fasada, 1419-45
Majolika – ceramikapokrytanieprzezroczystąpolewąołowiowo-cynowąobogatejkolorystyce.Rodzaj
fajansuprodukowanegoweWłoszechodXIVw.doXVIIw.Zmajolikiwyrabianoprzedewszystkimbogatozdobionenaczynia.Produkcjamajolikirozwinęłasiępodwpływemceramikimauretańsko-hiszpańskiej,importowanejdoWłochprzezMajorkę(stądnazwa).WXVwiekuprodukcjęrozpoczętotakżeweFlorencji(wprowadzonorzeźbyzmajoliki).NapoczątkuXVIw.rozwinąłsięstylistoriato (narracyjny),czylizdobienie
scenamimitologicznymi,historycznymiorazbiblijnymi.Malarzamitegostylubylizazwyczajwybitniartyści,ainspiracjiszukaliwdziełachRafaelaijego
uczniów.
MajolikowedekoracjeAndreidellaRobbi
SzpitalNiewiniątekbyłprzytułkiemdlaopuszczonychdzieci,ufundowanymprzezflorenckicechjedwabnikówizłotników,doktóregonależałtakżeBrunelleschi.Architektwykonałprojekt i
nadzorowałbudowę,aleniebrałwniejbezpośrednioudziału,gdyżrównocześniezajmowałsięwznoszeniemkopułyflorenckiejkatedrySantaMariadelFiore.Zgodniezżyczeniemcechu,którydążyłdojaknajszybszegoinajtańszegowzniesieniaochronki,jejjedynawidoczna
fasada– czylitaodstronyplacu– miałabyćprosta,azarazemestetyczna.Brunelleschizdecydowałsiędostawićdoniskiegoidośćdługiegobudynkuszpitalalekkąloggiękolumnową,spoczywającąna
dziewięciostopniowympodwyższeniu.Loggiazłożonajestzdziewięciuokrągłołukowych arkadwspartychnakolumnachzkompozytowymikapitelami.Skrajnearkadyzostałyujętewżłobkowanepilastryzkapitelamikorynckimi.Łukiarkadsą
oprofilowane,anadnimiznajdujesięnieklasycznebelkowanie.Wwolnychpolachumieszczonezostałypłaskorzeźbionemedalionyzwizerunkaminiemowląt,wykonaneprzezAndreędellaRobbię.
Ospedale degli Innocenti, plan i loggia
Loggia- samodzielnabudowlalubjejczęść,którajestotwartanazewnątrzztrzechlubczterechstronarkadamioprzeznaczeniuwidokowym,wypoczynkowym,handlowym
OspedaledegliInnocenti
Filippo Brunelleschi,kaplica Pazzich,1429-61,loggiaznadwieszonymokapem,Florencja
Kaplica Pazzich, wnętrze, kopuła w portyku, plan kapitularza, zakrystii, kaplicy i pozostałych pomieszczeń
Kaplica Pazzich,wnętrze
Filippo Brunelleschi,BernardoRosselino,KaplicaPazzich,pilastry,medaliony,luneta
F. Brunelleschi, Kościół San Lorenzo, 1421-40, (stara zakrystia), trójnawowa bazylika; bryła i plan, przekrycie płaskim stropem
Wnętrze San Lorenzo, bizantyjska arkada w nawie głównej, kostka pomiędzy łukiem i głowicą kolumny
F. Brunelleschi, Antonio Manetti, Bazylika Santo Spirito, 38 ołtarzy bocznych, Florencja, 1444-87
trójnawowa bazylika, przekrycie płaskim stropem, nawa obiegająca rzut w całości; lekkość, harmonia
PlanowanywyglądSantoSpirito
F. Brunelleschi i Luca Fancelli (?), Leon Batista Alberti (?), Palazzo Pitti, 1458, Florencja, prosta budowla trójkondygnacyjna z wewnętrznym czworobocznym dziedzińcem krużgankowym; pierwsze
zastosowanie rustyki
Nowy typ architektury miejskiej: palazzo i podmiejskiej - villa
Palazzo Pitti
Palazzo Pitti
Leon Battista Alberti, Tempio Malatestiano, ok. 1450, Rimini; kościół franciszkanów przebudowywany na grobowiec Malatestów, fasada nowożytnej bazyliki trójnawowej
zakrywająca wysokość naw, podział na 2 kondygnacje; wzór: Łuk Augusta w Rimini, antyk
L. B. Alberti, Santa Maria Novella, 1456-70, Florencja; przebudowa z gotyckiej na renesansową, podział fasady na 2 kondygnacje, spływy
wolutowe łączące kondygnacje, I kondygnacja: układ łuku triumfalnego, II –układ pseudoportyku, pilastry i trójkątny naczółek
L. B. Alberti, Palazzo Ruccellai, 1446-57, Florencja; dla Giovanniego Ruccellai i Lukrecji Medici; trzy kondygnacje rozdzielone belkowaniem, lico muru – boniowanie,
podział poziomy i pionowy w fasadzie (okna pomiędzy pilastrami i gzymsami); modyfikacja porządku spiętrzonego: pilastry doryckie i modyfikacje korynckich
Palazzo Ruccelai, podział fasady
L. B. Alberti, San Andrea, Mantua, 1470-76; bryła, elewacja, plan; portyk ciągnący się przez 2 kondygnacje
L.B. Alberti, San Andrea, Mantua, kościół jednonawowy na planie krzyża łacińskiego, rzędy kaplic po bokach, kopuła; układ łuku triumfalnego powtórzony we wnętrzu,
Donato Bramante (uczeń P. della Francesci i Andrei Mantegni), Tempietto, 1502-03, dziedziniec kościoła San Pietro in Montorio, („manifest rzymskiego
renesansu”); kaplica upamiętniająca męczeństwo św. Piotra; założenie centralne w proporcjach 1:2 na trzech stopniach, kopuła, pierścień 16
toskańskich kolumn, dorycki fryz metopowy
Dwiekondygnacje:kościółekikrypta
Donato Bramante,
Plan Bazyliki
św. Piotra
SantaMariapressoSanSatiro,Mediolan
SantaMariadelleGrazie,Mediolan,przebudowaprezbiterium
Jacopo Sansovino, Biblioteka Marziana (Biblioteca di San Marco), 1537-53, Wenecja
Andrea Palladio, Teatro Olimpico, 1580, Vicenza
Andrea Palladio, Teatro Olimpico, 1580, Vicenza
A. Palladio, Kościół Il Redentore, 1576, Wenecja; kościół wotywny
KościółSanGiorgioMaggiore.Wenecki kościółopactwabenedyktyńskiegozostałzbudowanywlatach1597-1610przezSimeone
Sorellę wedługprojektuPalladia.
A. Palladio, Villa Rotonda, 1565-82, Vicenza; dokończenie: Vincenzo Scamozzi; rzut kwadratu, centralny układ przestrzenny, symetria, przekrycie kopułą,
trójkondygnacyjna willa podmiejska, piano nobile, 4 portyki z jońskimi kolumnami; wzorzec ideowy – Panteon rzymski; pierwowzór budowli klasycystycznych,
warszawskiej Królikarni, pałacu w Lubostroniu
Nowożytneplanybazylikiśw.PiotrawRzymie
Planbazylikiśw.Piotra,1514,RafaelSanti
JacopoBarozzidaVignola
VillaFarnesewCaprarola(1559,ukończonypojegośmierci)
Przedwejściemdopałacuznajdująsięolbrzymie dwubiegoweschody.Ponadnimiwidaćolbrzymieoknasalibalowej.Nanarożnikachpałacusąmasywneprzypory.Patrzącnaregularnączteropiętrowąfasadęciężkodomyślićsiężeobiekttenmapięciokątnyplan.Wręczcałośćpowoduje żeobiektwydajesiębyćklasycznymkwadratemwzmocnionymnarożnymiprzyporami.Wśrodkubudowli jestokrągłydziedzinieczdwupoziomowymi arkadami.Galerietycharkadłączązesobąwieleapartamentów.Tarasoweogrodysąjednymiwnajpiękniejszychpowstałychwrenesansie.Budynekstanowiłtyp„palazzoinfortezza”jednakpozbawionyzostałwłaściwieznaczeniaobronnego. Pałactenbyłjednymznajpiękniejszychprzykładówwłoskiegorenesansu.
MichelozzodiBartolommeo zw.MichelozzoMichelozzi (ur.1396,zm.1472)
PałacMedyceuszy (wł.PalazzoMedici-Riccardi) – pałacweFlorencji, zbudowanywlatach1444–1462dlaCosimode'MedicinapodstawieprojektuMichelozza.W1517zostałydodaneoknapoobustronachwejścia,zaprojektowaneprzezMichałaAnioła.ByłdomemrodowymMedyceuszydo1540,kiedyCosimo IMediciprzeniósł siędopałacuVecchio.Jegoskromnafasada,wykończonaciosanymkamieniem,wywarławpływnaprojekty innych,późniejszych,pałacówflorenckich.
PalazzoMediciRiccardi
PalazzoStrozzi – florencki,renesansowypałaczaprojektowanyprzezBenedettodaMaianoiwybudowanywlatach1489– 1538napolecenieFilippoStrozzi.Wdolnejczęścielewacjiznajdujesięportalzamkniętyszerokimłukiem,pojegobokachrząd
prostokątnychokien.Wyżej,pomieszczeniadwóchpięteroświetlajądwudzielneoknawgórnejczęścizamkniętełukami.Budynekwieńczypodwójny,ząbkowanygzymszaprojektowanyprzezIlCronaca (SimonedelPollaiuolo).Płaszczyznykamiennej,
rustykalnejelewacjizdobiboniowanie.
BudowępałacurozpocząłwpołowieXVwiekunazlecenieksięciaFedericadaMontefeltroarchitektzFlorencjiMasodiBartolomeo.
PalazzoDucale (Urbino)
Zamek w Ambois nad Loarą, kaplica św. Huberta
Zamek w Chambord
Escorial, 1563-84, Juan Bautista de Toledo, Giambattista Castello, Juan de Herrera
Escorial, królewski panteon; plan, inspiracja: świątynia Salomona
Przebudowa renesansowa Wawelu: Franciszek Florentczyk, Bartłomiej Berrecci 1536 -1546
W trzech skrzydłach zamku rozmieszczono sale i komnaty poprzedzone od strony dziedzińca trójpoziomowym krużgankiem. W dwóch dolnych poziomach zamku mieszczą się pomieszczenia
gospodarcze (parter) i komnaty mieszkalne zaprojektowane w układzie amfiladowym. Krużganki wzorowane są na budowlach wczesnoflorenckich z arkadami opartymi na głowicach kolumn.
Na trzecim poziomie mieszczą się pomieszczenia reprezentacyjne.
W połowie wysokości kolumn architekt umieścił przewiązki poprawiające ich proporcje a
konstrukcję dachu podparł dzbanuszkami, które z jednej strony pełnią funkcję dekoracyjną i
pozwalają na lepsze oświetlenie kapiteli kolumn ocienianych okapem a z drugiej poprawiają statykę
przekazując obciążenie dachu na centralną powierzchnię głowicy.
ściana kurtynowa
SalaPoselska
Tuodbywałysięposiedzeniasejmu,zudziałemkróla.
Wawel,SalaPodPrzeglądemWojsk.NaścianachportretyAnnyJagiellonkiiZygmuntaStarego.
SalaSenatorska
Kaplica Zygmuntowska „perła renesansu na północ od Alp”; Bartolomeo Berecci
Kaplica Zygmuntowska (mauzoleum),1519-31
Kaplica Zygmuntowska –Zygmunt Stary zlecił budowę po śmierci swojej pierwszej
żonyz myślą o własnym
mauzoleum grobowym, 1517-33
AUTOR: Bartłomiej Berrecci
PERŁA RENESANSU NA PÓŁNOC OD ALP
przyziemia w formie sześcianu
ośmioboczny, regularny graniastosłup bębna, przepruty
kolistymi oknami
kopuła
latarnia
występują pilastry w tzw. porządku
spiętrzonym, który jest typowym
antycznym motywem rzymskim i
występuje np. w Koloseum
oculus
Całą latarnię przykrywa korona, podkreśla ona
funkcje kaplicy. Zwieńczeniem całego
dzieła jest pół klęczący na kuli anioł, trzymający
koronę królewską z której wyłania się krzyż łaciński (symbolizuje to suwerenną władzę daną
od samego Boga.
U góry Zygmunt Stary (przeniesiony z dołu)
PosągZygmuntaStaregowpozycjibudzącegosięzesnuwykonał(aniewątpliwie
zaprojektował)samBerrecci
Kopułasferycznazdobiona5-ciomawzwyżna16-ciewszerzrządów,kasetonówzmotywemrozet,
kasetonymalejąwrazzzbliżaniemsiędolatarni(80różnychkasetonów).Rzędyoddzielająpoziome ipionowedekoracyjnepasy,naskrzyżowaniach
dekorowanekołami.Kopułasymbolizujeniebo ibaldachim
rozpiętynadgrobem iołtarzem.ByćmożejesttonawiązaniedotradycyjnychnaWawelu
baldachimowychnagrobkówkrólewskich.Zwieńczeniemkopułyjestwpuszczającadośrodkaświatłolatarnia,naktórejpodniebieniuznajdujesiępodpisautorakaplicy„BARTHOLOMEOFLORENTINO
OPIFICE”.
Sukiennice
Dziedziniec wawelskich stał się wzorem: Pieskowa Skała
SantiGucci,fortecaidwórrenesansowy- zamekwBaranowieSandomierskim,1591-1606,„MałyWawel”
Galeazzo Appiani, Zamek w Krasiczynie, 1580-1631
ManieryzmwarchitekturzeW Pol sc e wyróż n ia s i ę tr zy odmia ny ma nier yzmu: w łoski , obe jmując y swoim za s i ęg iem pr zedewszystkim południe Polski, jego najbardz iej znanym twórcą był Santi Gucci; niderlandzki, obejmujący obszarPomorza; kalisko-lubelski, którego najbardziej znane przykłady zabytków zachowały się w Kazimierzu Dolnym. Wmiastach przebudowywano ratusze, wykrystalizował się układ kamienicy mieszczańskiej. W XVI wieku, zwłaszczanad Wisłą powstał szereg spichlerzy związanych z rosnącym eksportem zboża. Na terenie kraju powstawały nowerezydencje. Wokół wewnętrznego, arkadowego dziedzińca rozplanowywano zwartą, czworoboczną bryłę z basztamina narożach. Przykładowe rozwiązania to zamek w Brzegu, przebudowany z gotyckiej warowni w latach 1544 –1560, Zamek Królewski w Niepołomicach, Zamek w Baranowie Sandomierskim zbudowany w latach 1591 – 1606w e d ł u g p r o j e k t u S a n t i e g o G u c c i e g o , z a m e k w K r a s i c z y n i e .
ZamekKrólewski,Niepołomice,„drugiWawel”,S.GucciTomaszGrzymała
MuzeumPiastówŚląskich,Brzeg,JakubiFranciszekParr;„śląskiWawel”
DziedzinieczamkuwBrzegu
BramazamkuwBrzegu
Jan Maria Padovano, przebudowa ratusza w Tarnowie, XVI w.
Ratusz w Tarnowie - budynek gotycki z XIV wieku, przebudowany w XVI wieku (pod kierunkiem Jana Marii Padovano) w stylu renesansowym
RatuszwPoznaniu
Ratusz w Poznaniu
W 1550 Rada Miejska podpisała umowę na gruntowną przebudowę, połączoną z rozbudową ratusza, z tesyńskim architektem Janem Baptystą di Quadro z Lugano. Prace nad rozbudową trwały do 1560 r. Di Quadro podwyższył budynek o jedną kondygnację, rozbudował w kierunku zachodnim, dodał attykę i trzykondygnacyjną loggię. Podczas tego remontu zamówiono u mistrza ślusarskiego Bartłomieja Wolfa nowy zegar, który posiadał trzy pełne tarcze i jedną półtarczę oraz "urządzenie błazeńskie, mianowicie koziołki".
Izaak van den Block, Hans Vredeman de Vries, Willem van der Meer, Anton Möller
i Szymon Herle; kierownictwo Anton van Obberghen, przebudowa
Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku od 1559
ZAMOŚĆ- MIASTOIDEALNE:
Rynek Wielki w Zamościu
Attyka
górnyelementbudynkuwpostaci
ścianki,balustradylubrzędusterczyn
osłaniającydach.Pełnifunkcjęestetycznąorazużytkowo-konstrukcyjną,
zabezpieczającprzedprzeniesieniemsięogniawprzypadku
pożaru
KamienicebraciPrzybyłów:podśw.Mikołajemipodśw.Krzysztofem
Brama Wyżynna z wystrojem z płyt piaskowca ozdobionych ornamentem roślinnym, budowę bramy ukończył Willem van den Blocke w 1588
Arsenał, dzieło Antoniego van Obberghena zbudowane w latach 1602 - 1606 r.
Fasada od strony Targu Węglowego ma nieco skromniejsze portale i szczyty. Umieszczono na nich postacie dwóch muszkieterów,
chorążego, konstabla i kapitana. Figura z leżącą u jej stóp ściętą głową przedstawia Kozaka, który ściął na rynku lwowskim głowę swego
dowódcy, Iwana Podkowy, samozwańczego hospodara mołdawskiego, nieuznanego przez króla Stefana Batorego.
Rzeźba Kozaka (Marsa) z fasady od strony Targu Węglowego
Główną fasadę budynku od ulicy Piwnej zdobią:
dwa wielkie rustykowane portale, zwieńczone kartuszami z herbami Gdańska, podtrzymywanymi przez lwy posąg Minerwy umieszczony we wnęce usytuowanej na wysokości górnej kondygnacji kamienne maski ornamenty okuciowe postacie gdańskich wojowników (trzech pikinierów, halabardzisty i wachmistrza) szczyty z wąsatymi sfinksami i wybuchającymi granatami. po obu stronach fasady wznoszą się dwie ośmioboczne, wysokie wieżyczki, zwieńczone hełmami z blachy, mieszczące ślimakowate schody.
RatuszStaromiejski,AntonivanObberghen,1587-95
Reiner van Amsterdam, Hans Kramer, Zielona Brama, Gdańsk, 1564-68, manieryzm niderlandzki
Reiner van Amsterdam, Hans Kramer, Zielona Brama, Gdańsk, 1564-68, manieryzm niderlandzki
Ratuszgłównomiejski
DwórArtusa,AbrahamvandenBlocke,
1617Budynekozdobiono wspaniałymiposągamistarożytnychbohaterów(ScypionAfrykański,Temistokles,Kamillus, JudaMachabeusz)powyżejalegoriamisiłyisprawiedliwości,anaszczycieposągiemFortuny.PoobustronachportaluumieszczonomedalionyzpopiersiamiZygmuntaIIIWazyorazjegosyna,wtedyjeszczekrólewiczaWładysława.
DwórArtusa- wnętrze
BramaZłota,AbrahamvandenBlockeiJanStrakowski,1612
WefryzienaścianiefrontowejumieszczonocytatzPsalmu122:Niechzażywająpokojuci,którzyciebiemiłują.Niechpokójbędziewtwoichmurach,abezpieczeństwowtwychpałacach!ŁacińskinapisnabramieodstronyulicyDługiejgłosi:Zgodąmałerepublikirosną-niezgodąwielkieupadają.
Złotakamienica,AbrahamvandenBlocke,1609-17
PawełRzymianin,KościółBernardynówweLwowie,
1600-1630
KaplicaBoimów weLwowie,AndrzejBemer,1609-11
PalazzoTe – zespółpałacowywMantui zbudowanywstylumanierystycznym,wlatach1525-1534napolecenieFryderykaIIGonzagiprzezwłoskiegoarchitektaGiulioRomano.PałacniemiałbyćrezydencjąwładcyMantui,aleraczejmiejscemspędzaniawolnegoczasu,organizowania
świąt,ceremoniiiwielkichprzyjęć.Pałaczbudowany jestnaplaniekwadratuzwielkim,kwadratowymdziedzińcemwśrodku, swegoczasuozdobionym labiryntem.Nadziedziniecprowadzączterywejścia.Wejściegłówne, odstronymiastajestloggią, tzw.Loggiagrande,
złożonąztrzechłukówwspartychnapilastrach.Odstronyzachodniej znajdujesiękwadratowyprzedsionekzczteremakolumnami, któredzielągonatrzynawy.Sklepienienawygłównej jest
kolebkowe, natomiastnawybocznemająsklepieniepłaskie.
Detale barokowe:kolumnaskręcona,pilasterwielokrotny,konsola,lukarna,ozdobnenaczółki,wykusze
aediculatermin architektoniczny – kompozycja składająca się z
dwu filarów, kolumn lub pilastrów podtrzymujących belkowanie, czasami z frontonem – o kilku znaczeniach:
1. w okresie romańskim i gotyckim w formie miniaturowej kapliczki baldachimowej (w baroku k. kopułowej), lub świątyńki o charakterze wotywnym;
2. nisza w ścianie budynku mieszkalnego przeznaczona na posąg boga lub przodka;
3. w okresie nowożytnym kompozycja często stosowana jako oprawa okien, ołtarzy, portali, nagrobków oraz w
meblarstwie.
fronton,przyczółek
w architekturze klasycznej niski trójkątny szczyt nad portykiem, ograniczony krawędziami bocznymi dachu
dwuspadowego. Stosowany w świątyniach greckich od ok. 650 r. p.n.e. Wewnętrzne pole frontonu, gładkie lub
wypełnione dekoracją rzeźbiarską, nosi nazwę tympanonu.
gzymsczłon architektoniczny występujący przed lico fasady, służący do zaznaczenia podziałów lub ozdoby budowli lub do ochrony ścian. Rozróżniamy gzymsy cokołowe, kordonowe, parapetowe, wieńczące i dachowe. Gzyms
cokołowy oddziela cokół od ścian budowli, komponowany bywa z wałków i żłobków. Gzyms
kordonowy oddziela piętra budynku, parapetowy biegnie w linii parapetów okien.
gierowaniekrępowanie gzymsu, wyłamanie części belkowania znajdującej się nad kolumną lub pilastrem w celu
ominięcia występu muru
lukarnapionowe okienko na dachu doświetlające poddasze. Pojawiło się w architekturze gotyku we Francji. W okresie baroku najbardziej
ozdobne, od XIX wieku stopniowo pozbawiane detali architektonicznych, stosowane do dziś, zachowało swoją
praktyczną rolę.
Giacomo della Porta, Jacopo Barozzi da Vignola,
Fasada Il Gesù; prototyp barokowych kościołów i fasady, ok. 1568-1584, Rzym
Carlo Maderna, nowa fasada Santa
Susana
1597-1603, renowacja na styl
renesansowy, Rzym;
architekt papieski, autor ostatecznego, podłużnego projektu i fasady Bazyliki św.
Piotra, 1607
Matteo Castello, Kościół św. Piotra i Pawła, Kraków (barok jezuicki)
Fundacja: Zygmunt III Waza; szeroki, jednonawowy korpus z nawami bocznymi o charakterze kaplic, transept z kopułą na skrzyżowaniu oraz prostokątne (krótkie)
prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą; przypomina rzymski kościół Santa Susana Carla Maderny i nawiązuje do stylistyki Il Gesu; ogrodzenie placu z rzeźbami
apostołów zostało zaprojektowane przez Kacpra Bażankę
Kościółjezuickiśw.IgnacegoLoyoliwGdańsku
Carlo Maderna, Bazylika św. Piotra, 1506-1666
Carlo Maderna, Bazylika św. Piotra, 1506-1666
Kościółśw.AndrzejanaKwirynale(wł.ChiesadiSant'AndreaalQuirinale),1658-71
Bernini,wschodniafasadaLuwru(niezrealizowana),1664
Francesco Borromini, Fasada kościoła San Carlo alle Quattro Fontane, 1665-1676
Francesco Borromini
Francesco Borromini, Kościół Saint Ivo, 1642
Francesco Borromini, Kościół Saint Ivo, 1642
GuarinoGuarini,PalazzoCarignano,Turyn,Włochy,1679-1692
GuarinoGuarini,PalazzoCarignano
Guarini,byłpodwielkimwrażeniemarchitekturyrzymskiegobaroku,wszczególnościBorrominiego, ijegokościołaSanCarlo.Chwaliłsięswoimizdolnościamimatematycznymi,tworzącinnowacyjnekonstrukcjekopuł.Wychodzącodzałożeniakopuły nabębnie, tworzyłdynamiczne,alelogicznezałożenia,wzbogacaneiluzyjnymiornamentami isilnymkontrastemświatłocieniowym.Studiująchistorięarchitektury,czerpałinspiracjęzesztukigotyku,którapoprzezzastosowaniekonstrukcjiprzyporowejwarchitekturze,umożliwiałabudowaniebardzocienkichścian,aciężarsklepień idachuprzerzucałanazewnętrzneprzypory.
GuarinoGuarini,KaplicaSantissimaSindone,Turyn,Włochy,1667-1694
GuarinoGuarini,KaplicaSantissimaSindone,Turyn,Włochy,1667-1694
GuarinoGuarini, kościółSanLorenzo,Turyn
Kopuła kościoła San Lorenzo
BaldassareLonghena,SantaMariadellaSalutewWenecji,1631-81
BaldassareLonghena,SantaMariadellaSalutewWenecji,1631-81
BaldassareLonghena,SantaMariadellaSalutewWenecji,1631-81
LuwrW XII wieku król Filip II August wzniósł w tym miejscu zamek warowny. W drugiej połowie XIV wieku Karol V Mądry uczynił z zamku rezydencję królewską. W XVI wieku Franciszek I
zamienił rezydencję w monumentalny renesansowy pałac. Ludwik XIV przeprowadzając się do Wersalu zostawił w Luwrze bogatą kolekcję dzieł sztuki antycznej. W XVII w. Luwr został
siedzibą królewskiej akademii malarstwa i rzeźby i zorganizowano tam pierwszy Salon wystawowy. Po rewolucji w 1789 r. Zgromadzenie Narodowe wydało dekret o zmianie
statusu pałacu na muzeum.
Luwrzlotuptaka
Zamek Luwr, Bardzo bogate godzinki księcia de Berry
Claude Perrault, Louis Le Vau, Charles Le Brun
Wschodnia fasada Luwru, Paryż; 1667-1670
Reprezentacyjność, umiar, wzór dla europejskich budynków państwowych
Louis le Vau, Charles Le Brun (wnętrza), André Le Nôtre (ogród),Pałac Vaux-le-Vicomte, 1656-61; styl Ludwika XIV
CharlesLeBrun,LouisLeVau iAndré LeNôtre,Vaux-le-Vicomte,1656-61,klasycyzującybarok,"entrecour
etjardin"
Entrecouretjardin (fr.międzydziedzińcemaogrodem)– typpałacubarokowego,
wykształconegoweFrancjiwXVIIwieku.Głównybudynek,zwanycorps delogis,
leżałnaosimiędzydziedzińcemhonorowym(courd'honneur)aogrodem,
znajdującymsięnatyłachpałacu.NajznamienitszymiprzykładamitakiegozałożeniasąVaux-le-Vicomteorazpałac
wersalski.
Entre cour et jardin, Wersal
Typ rezydencji barokowej: Wersal
PałacKrólewskiwMadrycie (Palacio Real)– zbudowanywXVIIIwiekuprzezFilipaVBurbona.ZaprojektowanywstylubarokuprzezwłoskiegoarchitektaFilippoJuvarę,któryjednakumarłprzedrozpoczęciemprac
budowlanych.Wnętrzaiotoczenieutrzymanewstylurokokoiklasycystycznym.JestoficjalnąrezydencjąkrólaHiszpanii.
Churrigueryzm –NazwakierunkuwystępującegowHiszpaniiwokresiebaroku,
utworzonaodnazwiskarodzinyrzeźbiarzyiarchitektówChurriguera:José Simóna ijegosynów.Stylpowstałpod
koniecXVIIwiekuicechowałsięznacznymnagromadzeniemdekoracji,zarównoarchitektonicznych,jakteżrzeźbiarskichimalarskich,któreprzesłaniałyukładkonstrukcyjnybudowli.Stylłączyłzesobądetalewłoskieiniderlandzkieorazmotywymeksykańskie,tworzącczęstozawiłewzoryroślinnewpostacisplątanychornamentówumieszczanychnapłaszczyznachścian(kwiatony,festony),w połączeniuz łamanymigzymsami,spiralnymikolumnami,itp.Stosowanybyłgłówniedodekoracjiwnętrziportali.
AlbertodeChurriguera,PlazaMayor,Salamanka,po 1700r.
AlbertodeChurriguera,PlazaMayor,Salamanka,po 1700r.,ratuszmiejskizdzwonami
fasadakościołaśw.JakubawSantiagodeCompostella
OłtarzkatedrywSalamance
OD 1609 ZYGMUNT III WAZA PRZENOSI DWÓR DO WARSZAWY
AUTOR: JAN TREVANO ALBO MATTEO CASTELLO
FUNDACJA KRÓLOWEJ MARYSIEŃKI
TYLMAN Z GAMEREN KOŚCIÓŁ SAKRAMENTEK W WARSZAWIE
XVII W.
TYLMAN Z GAMEREN
PAŁAC KRASIŃSKICH W WARSZAWIE
lata budowy: 1677-1695zleceniodawca: wojewoda płocki Jan Dobrogost Krasiński HERBU KORWIN
dzisiejsza funkcja: Biblioteka Narodowa
TYLMAN Z GAMEREN(PLAN)
KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY W KRAKOWIE
1689-1703
FASADA: KSIĄDZ SEBASTIAN SIERAKOWSKI
Wystrój rzeźbiarski wnętrza został opracowany przez Baltazara Fontanę.
Wnętrzabarokowe:kościółśw.AnnywKrakowie,TylmanzGameren,
KaplicaKrólewskawGdańsku,1678-81
Kaplicabudowana1678–1681zinicjatywygdańskichkatolikówzpomocąkrólaJanaIIISobieskiego,wybudowanajakotymczasowakaplicadlawiernychwczasie,gdykościółMariackibyłwrękachprotestantów.ZbudowananaplaniecentralnymzapieniądzeprymasaRzeczypospolitejAndrzejaOlszowskiego(80000złotych),uzupełnionedarowiznąkróla(20000złotych).ArchitektemkaplicybyłTylmanzGameren,budowniczymBarthel Ranisch,atwórcąwystrojuwnętrzaAndreasSchlüterMłodszy.
Fasadadzielona4pilastraminacokołach, zakończonymikompozytowymi kapitelami;ponadrzędemokien ztympanonami znajdujesiębelkowaniezwysuniętymgzymsem;wnętrzekaplicy– napiętrze,portalgłównyprowadzinadziedziniec;ponadgzymsem– attykabalustradowa,niektóretralkizdobionemaszkaronamiifestonamiwkształciekiściowoców;piaskowiecgotlandzki
Kartuszkrólewskizorłami,aniołami,herbemPogoni iJaniny,festony;kopułanaośmiobocznym tamburzezhełmem iośmioboczne sygnaturki
Architekturapałacowo-parkowa:letniarezydencjakrólaJanaIIISobieskiegoiMariiKazimiery– VillaNova,Wilanów,1681-96;AugustynLocci
Wilanów
PałacbiskupówkrakowskichwKielcachBudowlapowstawaławlatach1637–1644(zaczasówpanowaniadynastiiWazów).Wzniesiono jąnaWzgórzuKatedralnymzinicjatywybiskupaJakubaZadzika.BudowęprowadziłTomaszPoncino,aprojekt zostałwykonanyprawdopodobnie przezGiovanniegoTrevano.
PałacBranickichwBiałymstoku
PałacBranickichwBiałymstoku jestzaliczanydonajpiękniejszych realizacjibarokowejarchitekturywtejczęściEuropy.MecenathetmanaJanaKlemensaBranickiegodoprowadził wXVIIIwiekudoopatrzeniabiałostockiego pałacumianem„PolskiegoWersalu”.WłaścicielempałacujestUniwersytetMedycznywBiałymstoku,któryod1950rokujestwłaścicielemrezydencji.Pałacstanowigłównąsiedzibęuczelni.
PałacBranickichwBiałymstoku
ChristopherWren
Nowa katedra św.Pawła
Londyn
1675-1710
11-1-5
JohannBernhardFischervonErlach,Kościół św.KarolaBoromeusza wWiedniu,1713
Ufundowanypoepidemiidżumy,poświęconyKarolowiBoromeuszowi,arcybiskupowiMediolanuwokresiedżumy,fasada:portyk, flankowanyprzezdwiekolumny(dzwonnice),(reliefwstęgowy– spiralnieułożony- echakolumnyTrajana), dwiewieże.
JakobPrandtauer,opactwowMelku,perłaarchitekturybarokowejwAustrii,1702- 1736
średniowiecznyklasztorikościółbenedyktynów, poddanybarokizacji
Zwinger, Drezno, 1711–1728 Matthäus Daniel Pöppelmann dla Fryderyka Augusta I zwanego Mocnym, od 1696 r. króla Polski pod imieniem Augusta II
Bracia Asam, Kościół Jana
Nepomucena w Monachium,
połowa XVIII w.
FrançoisdeCuvilliés,AMALIENBURG– PAWILONMYŚLIWSKIWPARKUNYMPHENBURG,MONACHIUM,1734-1739
NAJPIĘKNIEJSZYPRZYKŁADROKOKAWNIEMCZECHDLACESARZAKAROLAVIIIJEGOŻONYMARIIAMALII
AMALIENBURG– ZBUDOWANYDLACESARZOWEJMARIIAMALII
PałacSanssouci (fr.sanssouci =bezzmartwień)– rokokowy pałacHohenzollernówwewschodniej częściparkuSanssouciwPoczdamie(Brandenburgia, Niemcy).
architekt:GeorgWenzeslausvonKnobelsdorff
maisondeplaisance – pokojeznajdująsięnaparterze,takbymieszkańcymielibezpośredni dostępdoogrodu
parterowabudowlaoelewacjachdzielonychpilastramiprzechodzącymiwatlantyioknamisięgającymipodłogi.Wcentralnejczęściusytuowanookrągłysalonzespłaszczonąkopułą
BaltasarNeumann,kościółpielgrzymkowywVierzehnheiligen, po1743
pielgrzymkowyCzternastuŚwiętychWspomożycieli- późnobarokowykościółwNiemczech.Zostałwybudowanywlatach1743- 1772wgplanówJ.B.Neumanna.Wnętrzekościołajestutrzymanewstylurokokowym.
Balthasar Neumann
plan Vierzehnheiligen
LucasvonHildebrandt, GórnyBelweder, Wiedeń,1721-22
2budynki rozdzieloneogrodemwstylufrancuskimzrzeźbamisfinksów.BelwederGórny - nabankietyiuroczystości,BelwederDolny- letniarezydencja