‘RÓD£A DO HISTORII KOSZALINAi spo koj ne po sia da nie wraz z wsze la ki m i jej przy na le ¿no œ - cia mi ko œcio³owi œwiê te go Pio tra w Bia³obo kach po wiecz- ne cza

ZESZYT I

KOSZALIÑSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA

�RÓD£A DO HISTORII

KOSZALINA

Köslin nach Cilhard Lubin 1614-18

ZESZYT I

•RÓD£A DO HISTORIIKOSZALINA

KOSZALIÑSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNAKOSZALIN 2006

SFINANSOWANO Z DOTACJI

PREZYDENTA MIASTA KOSZALINA

T³uma cze nie tek stów

Adam Mu szy ñski

Wy daw ca:

Ko sza liñ ska Bi blio te ka Pu blicz na

przy wspó³udzia le

Sto wa rzy sze nia Prz yj ació³ Ko sza li na

Ar chi wum Pa ñstwo we go w Ko sza li nie

ISBN – 978-83-87317-52-2

Sk³ad i druk:

ZP „Po li mer” Ko sza lin, ul. Miesz ka I 24

Sza now ni Pa ñstwo,

Od da je my do Pa ñstwa r¹k zb iór pierw szych, hi sto -rycz nych do kum entów do tycz¹cych mia sta Ko sza li na, ob -chodz¹cego w bie¿¹cym roku ju bi le usz 740 -lecia na da niapraw miej skich.

Przet³uma czo ny przez pana Ada ma Mu szy ñskie go,d³ugo let nie go pra cow ni ka Ar chi wum Pa ñstwo we go zb iórŸród³owych dokumentów oprócz war to œci hi sto rycz nejdo star cza wie lu nie oce nio nych i bar dzo in te re suj¹cych in -for ma cji. S¹dzê, ¿e ka ¿dy, kto jest cie ka wy hi sto rii miej sca, w któr ym ¿yje siê gnie z du¿¹ cie ka wo œci¹ do tej pa sjo -nuj¹cej lek tu ry.

Za chê cam Pa ñstwa do od kry wa nia Ko sza li na, jegodzie j ów, piêk na i przesz³oœci - bo s¹ tego na praw dê war -te.

Mi ros³aw Mi kie ty ñski

Pre zy dent Mia sta Ko sza li na

•RÓD£A DO HISTORII KOSZALINA

3

Wstêp

Se ria wy daw ni cza „•ród³a do hi sto rii Ko sza li na”, któr¹przed sta wia my Czy tel ni ko wi, po wsta³a z ini cja ty wytrzech œro do wisk: Sto wa rzy sze nia Prz yj ació³ Ko sza li na, Ar -chi wum Pa ñstwo we go w Ko sza li nie i Ko sza liñ skiej Bi blio te kiPu b licz nej. W tych œro do wi skach sku pia siê licz ne gro noba da czy pr of esjonalistów i am at orów, kt ór zy, pa sjo nuj¹csiê dzie ja mi na sze go mia sta, od kry waj¹ jego ma³o zna neczy za po mnia ne dzie je.

Ce lem no we go wy daw nic twa se ryj ne go jest po pu la ry -za cja Ÿr óde³ do od leg³ej i bo ga tej hi sto rii Ko sza li na. Pa -miê ta my, ¿e pra wa miej skie Ko sza lin otrzy ma³ w 1266roku, a wiêc minê³o ju¿ okr¹g³e 740 lat. Wie dzy o Ko sza -li nie nig dy nie za wie le, na le ¿y j¹ chro niæ od za po mnie -nia. Prawd¹ oczy wist¹ jest, ¿e po zy ska na wie dza Ÿród³o -wa i do stêp ne ma te ria³y przy czy ni¹ siê, po pierw sze, dowzbo ga ce nia wie dzy o hi sto rii re gio nal nej (Po mo rza Za -chod nie go) i lo kal nej (Ko sza li na i oko lic). Po wtó re, doopra co wa nia no wej mo no gra fii mia sta. Wresz cie, noweŸród³a mog¹ byæ po moc ne i wy ko rzy sty wa ne przez na -uczy cie li w pro ce sie na ucza nia, co mo¿e siê przy czy niædo uatrak cyj nia nia za jêæ lek cyj nych i pro gra mu kó³ za in te -re so wañ (przed mio to wych), ta k¿e w pra cy or ga ni za cjim³odzie ¿owych czy przy go to wa niu konk ur sów hi sto rycz -nych na ró ¿ny ch szcze blach (z oka zji Œwiê ta Ko sza li na,rocz nic szkó³ czy zak³adów pra cy itp.). Wiê cej, owa wie -dza jest nie zbêd na dla kszta³to wa nia œwia do mo œci m³ode -go po ko le nia, aby nie tyl ko uczyæ hi sto rii lo kal nej, aletym sa mym przy czy niæ siê do g³êb szych jej zwi¹zkówz ich miej scem uro dze nia, do mem ro dziców, szko³¹, czy liz ich Ma³¹ Oj czyzn¹.

5


Ze szyt pierw szy Se rii za wie ra t³uma cze nia z jê zy ka³aciñ skie go na jê zyk pol ski oœmiu nie zwy kle wa ¿nych do -kumentów. W swej tre œci nawi¹zuj¹ one do pocz¹tkówhi sto rii Ko sza li na. Pierw szy do ku ment (1214) ujaw nia naj -starsz¹ wzmian kê o ist nie niu wsi le¿¹cej bli sko GóryChe³mskiej, ale co jest nie zwy kle wa ¿ne, nosi ona na zwêprzysz³ego mia sta Ko sza li na. Dru gi z nich (1263) wy mie -nia funk cjo nuj¹c¹ ka pli cê na cy to wa nej Gó rze oraz imien -nie jej pro bosz cza. Trze ci (1266), wyj¹tko wo wa ¿ny i czê -œciej cy to wa ny w hi sto rio gra fii, za wie ra przy wi lej lo ka li -za cyj ny Ko sza li na. Czwar ty (1274) wy ja œnia sz cz egó³y naj -wiê k szej hy dro bu do wy œre dnio wiecz ne go w œro do wi skugeo gra ficz no – osad ni czym Ko sza li na. Pi¹ty (1278) do -tyczy po wsta nia klasz to ru mni szek za ko nu cy ster skie gow mie œcie.

Z ko lej nych do kum entów do wia du je my siê o in sty tu -cjach i roz wo ju spo³ecz no – go spo dar czym mia sta. In for -ma cjê tê za wie ra sz ósty do ku ment (1286), kt óry wy mie nia w³adzê mu ni cy paln¹, urzê duj¹c¹ w ko sza liñ skim ra tu szu, jego ra jc ów i po dej mo wa ne przez nich de cy zje, do tycz¹cespraw wa ¿kich dla wspó³oby wa te li i funk cjo no wa nia mia -sta, jak np. prze ka za nie w dzie dzicz ne po sia da nie m³ynamiej skie go, który funk cjo no wa³ w ob rê bie pa li sa dy. W do -ku men cie tym znaj du je siê równ ie¿ je dy na wzmian kao ist niej¹cym na te re nie Ko sza li na gro dzie. W sió d mym(1288) po zna je my wó jta i jego dys po zy cje go spo dar cze.Wresz cie, w ósmym i ostat nim (1291), mamy in for ma cjêo obron no œci mia sta, o bu do wie mo st ów i ob wa ro wañ.

T³uma cze nia podj¹³ siê i do ko na³ mgr AdamMUSZYÑSKI, kt óry w œro do wi sku his to ry ków mia stai Po mo rza zdo by³ wiod¹c¹ po zy cjê ba da cza: hi sto ry ka, ar -chi wi sty i jê zy ko znaw cy (³aci na, jê zyk nie miec ki). Jest onnie zwy kle ce nio ny za wyj¹tko wo su mienn¹ i rze teln¹ pra -

ZESZYT I

6

cê hi sto ry ka – ar chi wi sty oraz za ogrom ny wk³ad pra cyw po pu la ry za cjê re gio nal nej i lo kal nej wie dzy hi sto rycz -nej. Pre zen to wa ne t³uma cze nie wspo mnia nych doku ment -ów jest nie zbi tym do wo dem po sia da ne go przez nie gokunsz tu i ta len tu, za co sk³adam ws pól ne po dziê ko wa nia.

Wy ra ¿am prze ko na nie, ¿e ni niej sze opra co wa nie spe³ni swoj¹ w³aœciw¹ na ukow¹ i po pu la ry za torsk¹ mi sjê,a przede wszyst kim wype³ni lukê - bia³¹ pla mê – w hi sto -rii na sze go mia sta na to miast ca³a Se ria znaj dzie swo je goCzy tel ni ka i zas³u¿one miej sce w ka ¿ dej bi blio te ce pu -blicz nej, zak³ad o wej, czy pry wat nej.

dr Adam Wirski

7


Co dex Po mme ra niae Di plo ma ti cus. Tom INr 100

Dnia 23 pa Ÿ dzier ni ka 1214.

Wy sta wio no w Ka mie niu Po mor skim.

Bo gus³aw II, ksi¹¿ê za chod nio po mor ski, na da je klasz to ro winorbe rt an ów w Bia³obo kach ko³o Trze bia to wa wieœ Ko sza linopo dal Góry Che³mskiej w zie mi ko³obrze skiej. Jest to pierw szawzmian ka Ÿród³owa o Ko sza li nie.

Bo gus³aw z ³aski Bo¿ej ksi¹¿ê Po mo rzan, wszem wo -bec, za równo obec nym jak i przysz³ym po ko le niom. Po -nie wa¿ ró ¿ne zda rze nia zwyk³y nie spo dzie wa nie po pa daæ w za po mnie nie w roz leg³ym nur cie dzi ejów, za trosz czo no siê, aby by³o trwa le utwier dzo ne to, co na le ¿y ku pa miê ci po tom nych za cho waæ. Prze to wszyst kim ra zem oznaj miæpra gnie my, ¿e wieœ, któ ra zwie siê Ko sza lin, bli sko GóryChe³mskiej w zie mi ko³obrze skiej po³o¿on¹, w swo bod nei spo koj ne po sia da nie wraz z wsze la ki mi jej przy na le ¿no œ -cia mi ko œcio³owi œwiê te go Pio tra w Bia³obo kach po wiecz -ne cza sy nada liœ my.

Nad to, je œli by klasz tor nak³oni³ ja kich kol wiek lu dzi nie na le¿¹cych do w³adz twa na sze go, ani bra ta na sze go Ka zi -mie rza do osa dze nia siê w owej wsi, udzie la my lu dziomtym zwol nie nia od wszel kich da nin i s³u¿eb no œci.

Œwiad ka mi prze to czyn no œci tej s¹: Si gwin bi skup ka -mie ñski, Kon rad prepo zyt ka mie ñski i ka pi tu³a ka mie ñ -ska, Miko³aj pre po zyt ko³obrze ski. Spoœr ód osób œwiec -kich: Jan Na c ko wic, Roz war, So bie mys³.

To zaœ po czy nio no w obec no œci i za zgod¹ bra ta na -sze go, pana Ka zi mie rza. Wy sta wio no w Ka mie niu Po mor -skim roku na ro dze nia pa ñskie go 1214, dzie si¹tego dniaprzed ka len da mi li sto pa da.

8

ZESZYT I

Co dex Po mme ra niae Di plo ma ti cus. Tom INr 100

Dnia 23 pa Ÿ dzier ni ka 1214.

Wy sta wio no w Ka mie niu Po mor skim.

Bo gus³aw II, ksi¹¿ê za chod nio po mor ski, na da je klasz to ro winorbe rt an ów w Bia³obo kach wieœ Ko sza lin opo dal GóryChe³mskiej w zie mi ko³obrze skiej. [Pierw sza wzmian ka Ÿród³owa o Ko sza li nie]

Bugzlaus Dei gra tia dux Po me ra no rum univer sis tampre sen ti bus quam fu tu ris in per pe tu um. Qu o niam diu er sica sus ino pi na te so lent ex pro lixo de cur su tem po rumproueni re, con sul tum est, ut fir mi ta te omni mo da ro bo ren -tur, que po ste rio rum sunt me mo rie re li nqu en da. Si gni fi ca -tum ergo esse vo lu mus univer sis, quod vil lam unam, que Cos sa litz vo ca tur, iu xta Cho lin in Cho le ber gen si ter ri to riocon sti tu tam, con tu li mus ecc le sie sanc ti Per ti de Bel bochcum omni bus suis per ti nen tiis, li be re et tra nqu il le per pe -tu is tem po ri bus po ssi den dam. Pre te rea qu oscu nque ho mi -nes non per ti nen tes ad do mi nium no strum vel fra tris no -stri Ka zi ma ri ad ean dem vil lam in du xe rit po ssi den dam,de omni exac tio ne et se rvi cio da mus eisdem ho mi ni bus li -ber ta tem. Hu ius itaque rei te stes sunt: Si gu inus epi sco pus Ca mi nen sis, Con ra dus pre po si tus et ca pi tu lum Ca mi nen -se, Ni co laus pre po si tus Chol ber gen sis. De la icis: Jo han nesNa c ko witz, Ro szwa rus, Szo be mu zl. Hec ergo acta suntpre sen te et an nu en te fra tre no stro do mi no Ka zi ma ro. Da -tum Ca min MCCXIV anno do mi ni ce in car na tio nis, de ci mo Ka len das Nouem bris.

9


Po mmer sches Ur kun den buch. Tom VINr 3958

Dnia 23 lu te go 1263.

Wy sta wio no w Mie rzy nie, pow. Ko³obrzeg.

Her mann, bi skup ka mie ñski, upo sa ¿a koœ ció³ we Wrzo so wieczte re ma ³ana mi i pa stwi skiem ta m¿e oraz do da je ko œcio³owiwsie Lu bie cho wo, K³opo to wo, Pio tro wi ce, Jazy, £yko wo i Po³o -mi no. Wœr ód œwi adków na da nia wy stê pu je ksi¹dz Miko³aj, pro -boszcz ka pli cy na Gó rze Che³mskiej.

Her mann, bi skup ka te dry ka mie ñskiej wszyst kim, doktórych pi smo ni niej sze doj dzie, wiecz ne wspo mo¿e niew Panu.

Tak czy ny utrwa la siê pi smem, aby po wo du do spo ruwsze la kie go unikn¹æ i nie daæ na stêp cy spo sob no œci downo sze nia spra wy pro ce so wej. Dla te go za cho dzi po trze -ba, i¿ chce my uczy niæ wia do mym tak obec nym jaki przy sz³ym, ¿e my, po tro skli wym roz wa ¿e niu, ko œcio -³owi we wsi Wrzo so wo tytu³em upo sa ¿e nia prze ka zu je my czte ry ³any grun tu i ob szar w te j¿e wsi, kt óry po spo li ciepa stwi skiem jest na zy wa ny, z pe³nym pra wem i wol no œ -ci¹.

Po nad to z ka ¿ de go ³anu te j¿e wsi jedn¹ mia rê w zbo -¿u wed³ug po wszech ne go pra wa zwy cza jo we go tej zie mipo mie nio ne mu ko œcio³owi w celu na da nia udzie la my.Aby zaœ pro boszcz, któ ry sto sow nie do oko licz no œci w ty -m¿e ko œcie le nast¹pi, spra wom œwiec kim mniej od da ny,Bogu móg³ z wiê k szym po¿yt kiem s³u¿yæ, wsie ni¿ ej wy -mie nio ne, kt óry ch na zwy ta ko we s¹: Lu bie cho wo, K³opo -

10

ZESZYT I

Po mmer sches Ur kun den buch. Tom VINr 3958

1263 Fe bru ar 23 Mar rin

Her man nus dei gra tia Ca mi nen sis ecc le sie epi sco pusomni bus, ad quos pra esens scrip tum pe rve ne rit, so li da -tum in do mi no sem pi ter num. Qu o niam res ge sta man da -tur lit te ris, univer sae ca lum niae pra eve ni tur ma te ria necda tur li tis occa sio suc ces so ri. Inde est quod no tum essevo lu mus pra esen ti bus et fu tu ris, quod nos provi da de li be -ra tio ne ecc le siae in vil la Frit zow as si gna mus pro dote qu -atu or man sos et are am in eadem vil la, quae we ide wor thvul ga ri ter di ci tur, cum omni iure et li ber ta te. Pra ete rea de qu oli bet man so vil lae ip sius men s u ram unam pra e fa taeecc le siae se cun dum com mu nem usum ter rae du xi mus as -si gnan dam. Ut au tem ple ba nus, qui pro tem po re ineadem ecc le sia exti te rit, se cu la ri bus mi nus in ten tus deopo ssit co mo dius fa mu la ri, vil las sub scrip tas, qu arum no -mi na haec sunt, Lub bez ow, Cla pe tow, Pe te rvitz, Iaes, Ley -co we, Pol le myn ecc le siae pra eli ba tae si mi li ter as si gnavi -mus, ut ab eadem re ci piant ecc le sia sti ca sa cra men ta etple ba no ip sius solvant men s u ram si li gi nis se cun dum con -su etu di nem to tius ter rae de qu oli bet man so et hoc tem po -re de bi to et sta tu to. Huic fac to no stro in ter fu erunt Ghe -rar dus, the sau ra rius ecc le siae Col ber gen sis, Hil le bran dus,ca no ni cus eiusdem ecc le sie, Ni co laus, ple ba nus in Gol me,Ca si ma rus, mi les, Swan tes, To meke et alii quam plu rescle ri ci et fi de les no stri. Ne au tem super his post mo dumnul la qu aestio sub sequ atur, pra esen tem pa gi nam no strosi gil lo ius si mus ro bo ra ri. Da tum Mer in anno do mi niM°CC°LXIII°, fe ria sexta proxi ma ante do mi ni ca Re mi ni -sce re.

11


to wo, Pio tro wi ce, Jazy, £yko wo, Po³omi no ko œcio³owiuprzed nio wzmian ko wa ne mu po dob nie¿ prze ka zu je my,¿eby za jego po œred nic twem przyj mo wa³y sa kra men tykoœ ciel ne, a pro bosz czo wi te go¿ ko œcio³a od da wa³y mia rêpsze ni cy wed³ug pra wa zwy cza jo we go ca³ej zie mi i z ka ¿ -de go ³anu obec nie na le ¿ne go oraz usta lo ne go.

Przy tej na szej da ro wiŸ nie obec ni byli: Ge rard, skarb -nik ko œcio³a ko³obrze skie go, Hil de brand, ka no nik te go¿ko œcio³a, Miko³aj, pro boszcz na gór ze Che³mskiej, Ka zi -mierz, ry cerz, Swan tes, To meke oraz inni bar dzo licz nidu chow ni i len ni cy nasi.

Aby prze to wzglê dem tych spraw ¿ad na skar gaw przy sz³oœci nie mia³a miej sca, ni niej szy do ku ment pie -czê ci¹ nasz¹ umoc niæ na ka zu je my.

Wy sta wio no w Mie rzy nie roku pa ñskie go 1263, w naj -bli¿ szy pi¹tek przed drug¹ nie dziel¹ wiel kie go po stu.

12

ZESZYT I

Po mmer sches Ur kun den buch. Tom IINr 802

Przy wi lej lo ka cyj ny mia sta Ko sza li na

Dnia 23 maja 1266. Wy sta wio no w Bu ko wie Mor skim,

pow. S³awno.

Her man, bi skup ka mie ñski, zak³ada mia sto Ko sza lin na 100³anach, z cze go 30 na le ¿y do os ad Ÿców mia sta Marqu ar dai Hart ma na. Po nad to mia sto otrzy mu je 10 ³anów w Le sie Bu -ko wym, a osa dŸ cy uzy skuj¹ pra wo zbu do wa nia m³yna w ob rê -bie gr un tów miej skich. Bi skup daje mia stu pra wo po³owu rybma³ymi sie cia mi oraz sze œcio let ni okres zwol nie nia od da nini op³at, za strze ga jed nak dla sie bie wój tostwo i s¹dow nic twooraz dwie trze cie doch odów z grzy wien i op³at s¹do wych. Ze -zwa la te¿ na bezp³atne po zy ski wa nie drze wa bu dul co we go i na -da je pra wo lu bec kie.

Her man, z ³aski Bo¿ej bi skup ka mie ñskiej ka te drywszyst kim pi smo ni niej sze czy taj¹cym œle po zdro wie niaw Tym, kt óry jest praw dzi wym zba wie niem wszyst kich.Jako ¿e czy ny, któ re do ko nuj¹ siê za spraw¹ ro zu mu czê -sto w przysz³ych cza sach okry waj¹ siê mg³¹ za po mnie nia, prze to jest rzecz¹ ko nieczn¹, aby ta ko we pi smem i s³owa -mi œwi adków utrwa liæ, by fakt z przesz³oœci dla póŸ ni ej -szych po ko leñ za cho waæ.

Nie chaj za tem wszy scy obec nie i w przysz³oœci ¿yj¹cywiedz¹, ¿e mia sto zwa ne Ko sza lin (Cus sa lin) nada liœ myw po sia da nie Mar kwar do wi i Hart ma no wi w ta kiej otofor mie: sa me mu mia stu przy da liœ my sto ³anów, z któr ych to ³anów tym w³aœnie osa dŸ com i ich spad ko bier comw po sia da nie wie czy ste z wszel kim pra wem i ko rzy œci¹prze ka za liœ my ³anów trzy dzie œci. Nad to uzna liœ my za sto -

14

ZESZYT I


1266 Mai 23. (X. kal. Ju nii) apud Bu couiam.

Her man nus dei gra tia Ca mi nen sis ecc le sie epi sco pusomni bus hanc lit te ram in tu en ti bus sa lu tem in eo, qui estomnium uera sa lus. Quum ea, que ra cio na bi li ter fiunt, ob -liuio nis nu bi lo se pius ob du cun tur per mo men ta tem po -rum suc ces su ra, ideo ne ces se est, ut ta lia scrip tis et dic tiste stium ro bo ren tur, ne fac tum pre ce den tium igno ret po -ste ri tas fu tu ro rum. Nouer int igi tur pre sen tes et fu tu ri,quod Marqu ar do et Hart man no ciu ita tem Cus sa lin vo ca -tam ad po ssi den dum con tu li mus sub hac for ma: cen trumma nos ad ie ci mus ipsi ciu ita ti, de qu ibus man sis con tu li -mus tri gin ta man sos cum omni li ber ta te ip sis po sses so ri -bus ac eorum he re di bus per pe tuo po ssi den dos. In su perde cem man sos in si lua, que Bu cwald uoca tur, dic te ciu ita -ti du xi mus con fe ren dos. Pre te rea in fra agros pre fa te ciu -ita tis con cessi mus po sses so ri bus ip sius fa cul ta tem edi fi -can di mo lan di num. Li ber ta tem etiam de di mus ipsi ciu ita ti in li gnis, pra tis, pisca tio ni bus in fra ter mi nos agro rum,extra ter mi nos uero cum sly wad et ma gnis re ti bus pro hi -be mus eosdem pisca ri, cum mi no ri bus au tem in strv men tis uide li cet stoknet te et hu iu smo di piscan di eisdem ciu ibusli be ram con ce di mus fa cul ta tem. Am plius au tem pre fa teciu ita ti do nan tes li ber ta tem sex an no rum, no bis ad u oca -tiam et iu di cium cum omni iu ris ple ni tu di ne re se ru amuspre ter tar ciam par tem, quam ad usus ciu ta tis uolu musper ti ne re. Si uero in fra ter mi nos agro rum es set ca ren na li -gno rum edi fi ca lium, po te sta tem eis de di mus, qu o usquedu rat li ber tas ip sius ciu ita tis, se can di li gna ubi cu nque at -

15


sow ne na daæ wspo mnia ne mu mia stu dzie siêæ ³anów w le -sie, kt óre na zy wa siê Bu czy ska mi. Poza tym w ob rê biegr un tów po mie nio ne go mia sta po sia da czom jego m³ynpo zwo li liœ my zbu do waæ. Mia stu te mu¿ da liœ my jesz czeswo bo dê w la skach, na ³¹kach i ³owi skach ryb nychw gra ni cach pól miej skich, poza gra ni ca mi zaœ sie ci¹ nie -wo dow¹ i du ¿y mi sie cia mi ³owiæ im za bra nia my, ale ty -m¿e miesz cza nom woln¹ w³adzê po³awia nia mniej szy mina rzê dzia mi, mia no wi cie siat ka mi na kiju i tym po dob ny -mi przy zna je my. A da ruj¹c op rócz tego wy mie nio ne muna wstê pie mia stu sze œæ lat wol ni zny, dla sie bie wój -tostwo i s¹dow nic two w ca³ej pe³ni w³adzy za cho wu je my, wyj¹wszy trze ci¹ czê œæ doc hodów z grzy wien i op³ats¹do wych, kt óra z na szej woli na po trze by mia sta ma byæ spo¿yt ko wa na. Gdy by zaœ w gra ni cach po siad³oœci miej -skich drze wa bu dul co we go za brak³o, da liœ my im mo ¿ -noœæ wy ci na nia drzew, gdzie tyl ko je osi¹gn¹æ mog¹, takd³ugo jak po trwa okres wol ni zny te go¿ mia sta. Chce myrówn ie¿, by wzmian ko wa ne mia sto pra wo lu bec kie otrzy -ma³o. Kto kol wiek pój œæ ze chce za przyk³adem ty ch¿edwóch za sad Ÿców w celu osie dle nia siê w mie œcie na -szym, tego sto sow nie do na szych zo bo wi¹zañ we wszyst -kim ochot nie wspie raæ pra gnie my.

Œwiad ka mi tej czyn no œci s¹: pan Hen ryk – hra bia von Kir chberg /Wir tem ber gia/, ksi¹dz Hen ryk – ku stosz ka -mie ñski, ksi¹dz Ge rard – ku stosz ko³obrze ski, Wal ter,Gin ter, Hil de brand – ka no ni cy ko³obrze scy, Teo do ryk –wójt w Ko³obrze gu, oraz inni bar dzo licz ni du chow nii œwiec cy na wia rê zas³uguj¹cy.

¯eby zaœ to wszyst ko sta³oœæ i trwa³¹ moc za cho wa³o,ni niej szy do ku ment na tê oko licz noœæ sporz¹dzo nyochron¹ pie czê ci na szej na ka za liœ my umoc niæ. Dan w Bu -ko wie [Mor skim] roku pa ñskie go 1266, dzie si¹tego dniaprzed ka len da mi czerw ca, w dwu na stym roku na sze gopon ty fi ka tu.

16

ZESZYT I

tin ge re illa. Jus etiam Lu bi cen se pre dictam ha be re vo lu -mus ciu ita tem. Qu icu mque vo lu erit sequi hos duos po -sses so res ad po ssi den dum ciu ita tem no stram, il lum pro ut te ne mur vo lu mus li ben ter in omni bus pro mo uere. Hu iusrei te stes sunt do mi nus Hen ri cus co mes de Kir chberg, do -mi nus Hen ri cus cu stos Ca mi nen sis, do mi nus Ge rar duscu stos Col ber gen sis, Wol te rus, Gun te rus, Hyl de bran dusca no ni ci Col ber gen ses, Thi de ri cus ad u oca tus in Col berg,The o de ri cus qu on dam ad u oca tus ibi dem et alii quam plu -res cle ri ci et la ici fide di gni. Vt au tem hec omnia fir mi ta -tem ac ro bur ob ti ne ant per pe tu um, pre sen tem pa gi namexin de con fectam no stri si gil li mu ni mi ne ius si mus ro bo ra -ri. Da tum apud Bu couiam anno do mi ni M.CC.LX.VI.X.kal. Ju nii po ti fi ca tus no stri anno XII.

17



Dnia 2 lu te go 1274. Wy sta wio no w Wierz b nie,

pow. Py rzy ce.

Her man, bi skup ka mie ñski, ze zwa la mia stu Ko sza lin na od -pro wa dze nie stru mie nia Ra dusz ki a¿ do je zio ra Jamno i naza³o¿e nie nad nim m³ynów, za cho wu je jed nak dla sie bie po³owê doc hodów.

Her man z ³aski Bo¿ej bi skup ka te dry ka mie ñskiejwszyst kim po wsze cza sy. Po nie wa¿ zda rze nia, któ redziej¹ siê w cza sie, z up³ywem cza su mil cze niem siê po -kry waj¹ i w pa miê ci za cie raj¹, jest rzecz¹ po¿y teczn¹,¿eby dzie³a wspó³cze snych œwia dec twem pi sma do wia -do mo œci przysz³ych po ko leñ do tar³y, a w ten sp osób dlapo tom nych skru pu³ wsze la kie go pow¹tpie wa nia tu dzie¿przy czy na nie go dzi we go po stê po wa nia wy klu czo na zo sta -nie. To jest po wo dem, ¿e tak wspó³cze snym, jaki przysz³ym po ko le niom wia do mym uczy niæ pra gnie my,i¿ my, za siê gn¹wszy sto sow nej rady, na szym sza cow nym raj com i wszyst kim oby wa te lom na sze go mia sta Ko sza li -na ich w³asnym nak³adem pra cy i kos ztów na wy pro wa -dze nie i od pro wa dze nie stru mie nia, który zwie siê Ma³¹Ra duszk¹, a¿ do je zio ra Jamno oraz na za³o¿e nie i zbu do -wa nie nad tym stru mie niem m³ynów i in nych u¿y tecz -nych zar ówno dla nas, jak i dla nich urz¹dzeñ wy ra zi liœ -my zgo dê i ze zwo li liœ my pod tymi do dat ko wy mi wa run -ka mi, ¿e po³owa do cho dów lub po ¿yt ków z ty ch¿e m³y -nów i in nych urz¹dzeñ, kt óre nad wspo mnia nym stru -mie niem zbu do waæ bê dzie mo ¿na od miej sca, gdzie stru -

18

ZESZYT I


1274 Fe bru ar 2. (in die pu ri fi ca tio nis Ma rie vir gi nis)

Wer ben.

Her man nus dei gra tia Ca mi nen sis ecc le sie epi sco pusomni bus in per pe tu um. Cum ea que fiunt sub tem po re,si mul cum tem po re tran se ant et la ban tur, expe dit ut actapre sen cium scrip tu re test i mo nio ad no ti ciam pe ru eniantfu tu ro rum et sic po ste ris omnis du bie ta tis scru pu lus etma li gnan di ma te ria prec lu da tur. Hinc est no tum esse cu -pi mus tam pre sen ti bus quam fu tu ris, quod nos pre ha bi toma tu ro con si lio in dul si mus et li cen ciau imus di lec tis no bis con su li bus ac ciu ibus vniver sis opi di no stri Cus se lin edu -cen di et de du cen di in pro priis la bo ri bus et expen sis flu -uium, qui di ci tur pa ruus Ro de sse, usque Cus se lin et indein sta gnum Ja me ne et in eo dem flu uio edi fi can di et con -stru en di mo len di na ac alia com mo da tam no bis quam ip -sis vti lia, hiis ad iec tis con di tio ni bus, quod me dia parsprouen tu um seu red di tu um ip so rum mo len di no rum acalia rum vti li ta tum, que in dicto flu uio fie ri po te runt a loco,quo educ tus fu erit usque in sta gnum Ja me ne, pre dictoopi do et alia me dia pars in te gra li ter no bis ce dat. Pre te reade di mus eisdem li ber ta tem so lu tio nis a fe sto be ati Mar ti ni nunc ven tu ro ad sex an nos proxi me sub sequ en tes. Ne igi -tur in po ste rum su per his du bim eu eniat, pre sen tes, lit te -ras no stri si gil li mu ni mi ne fe ci mus ro bo ra ri. Da tum Wer -ben anno do mi ni M.CC.LX.XIIII. in die pu ri fi cia tio nis be -ate Ma rie vir gi nis.

19


mieñ bê dzie wy pro wa dzo ny a¿ do je zio ra Jamno, po mie -nio ne mu mia stu, na to miast dru ga po³owa w ca³oœci namby przy pad³a. Po nad to da liœ my im zwol nie nie od po win -no œci od zbli¿ aj¹cej siê te raz uro czy sto œci œwiê te go Mar ci -na przez sze œæ ko lej no na stê puj¹cych lat. Aby za temw przy sz³oœci w¹tpli woœæ co do tego nie po ja wi³a siê, po -sta no wi liœ my, ¿e ni niej szy do ku ment ochron¹ na szej pie -czê ci umoc nio ny bê dzie. Wy sta wio no w Wierz b nie rokupa ñskie go 1274 w dniu oczysz cze nia b³ogos³awio nej Ma rii Dzie wi cy.

20

ZESZYT I


Dnia 5 czerw ca 1278. Wy sta wio no w Ko sza li nie.

Her man, bi skup ka mie ñski, zak³ada klasz tor ¿e ñski w Ko -sza li nie i okre œla na da ne klasz to ro wi po siad³oœci.

W imiê œwiê tej i nie po dziel nej Tró jcy amen. Her manz ³aski Bo¿ej bi skup ka te dry ka mie ñskiej wszyst kim powsze cza sy. Po nie wa¿ po ko le nia prze mi jaj¹ i nic w do -czes nym dzia³aniu ludz kim nie ist nie je, co nie po pad³obyw za po mnie nie, po sta ran nym roz wa ¿aniu œro dek za rad -czy zna le zio ny zo sta³, aby te spra wy, które po przez dzia -³ania lu dzi s¹ za³atwia ne, wia ry god ny mi do ku men ta mi na wieczn¹ rze czy pami¹tkê utrwa la ne by³y.

Prze to nie chaj wie po ko le nie wspó³cze snych i szczê œli -wy ród przysz³ych lu dzi, ¿e my z po win no œci urzê du na -sze go cze œæ bo skie go imie nia sze rzyæ zo bo wi¹zani je ste -œmy, po za siê gniê ciu opi nii ro ze zna nych w spra wie osób,na cze œæ Nie po ka la nej i zaw sze Dzie wi cy Ma rii, z za cho -wa niem regu³y za kon nej œwiê te go Be ne dyk ta, opac twoi klasz tor mni szek za ko nu cy ster skie go w mie œcie na szym Ko sza li nie moc¹ pra wa bi sku pie go usta na wia my. Aby zaœ bez na szej chwi lo wej po mo cy nie po zo sta wa³y i aby œmywszyst kich wia ry chrze œci ja ñskiej wyzna wców do do bro -dziejstw wy œwiad cza nych dla œwiê tych miejsc oraz ko œ -cio³ów po dob nym przyk³adem za chê ci li, te mu¿ klasz to ro -wi oraz za kon ni com, kt óre tam w³aœnie sto sow nie dooko licz no œci przy bêd¹, po œmier ci ksiê dza Miko³aja, pro -bosz cza w Ko sza li nie, pa tro nat ko œcio³a w Ko sza li niei sam ko œció³ z wszyst ki mi jego przy na le ¿no œcia mi i u¿y -

22

ZESZYT I


1278 Juni 5. (no nas Ju nii) Cus sa lin.

In no mi ne san ce et in diu idue tri ni ta tis amen. Her man -nus dei gra tia Ca mi nen sis ecc le sie epi sco pus omni bus inper pe tu um. Qu o niam ge ne ra tio pre te rit et ad u enit ni chi -lque in hu ma na con di tio ne exi stit, quod a me mo ria ho mi -num non re ce dat, sa lu bri con si lio re me dium est inu en -tum, ut ea que in hu ma nis ac ti bus agi tan tur scripts au ten -ti cis ad per pe tu am rei me mo riam per hen nen tur. Discatigi tur na tio pre sen tium et fe lix suc cessio fu tu ro rum, quod nos qui ex of fi cii no stri de bi to te ne mur cul tum diu ini no -mi nis am plia re, com mu ni ca to con si lio di scre to rum in ho -no rem in te me ra te sem pe rque uir gi nis Ma rie sub ob se ru -an tia re gu le be ati s si mi Be ne dic ti ab ba tiam et clau strumsanc ti mo nia lium Cy ster sien sis or di nis in ciu ita te no straCus sa lin aucto ri ta te or di na ria sta bi li mus. Ne au tem sineno stro sub si dio ma ne ant tem po ra li et ut qu os li bet chri stia -ne fi dei pro fesso res ad be ne fi cia piis lo cis et ecc le siis in -pen den da exem plo si mi li prouoce mus, ipsi clau stro etsanc ti mo nia li bus que ibi dem pro tem po re fu er int, postobi tum do mi ni Ni cho lai ple ba ni in Cus sa lin pa tro na tumecc le sie in Cus sa lin et ip sam ecc le siam cum omni bus suisat ti nen tiis et uti li ta ti bus con tu li mus iure per pe tuo po ssi -den dam. Et su per ip sis at ti nen tiis suc ce den ti bus tem po ri -bus cu iqu am du bium oria tur, ip sas pro priis no mi ni busdec la ra mus: ad dictam siqu idem ecc le siam per ti nent IIIIman si siti in fra agros qui pre dic te no stre ad ja cent ciu ita ti,de qu ibus ipsa ecc le sia est fun da ta, item in te gra de ci main vil la Strek en tin et in te gra de ci ma in vil la Tu no we, an -

23


tecz no œ cia mi w wie czy ste po sia da nie nada liœ my. Aby jed -nak wzglê dem tych przy na le ¿no œci w przysz³ych cza sachu ko go kol wiek w¹tpli woœæ nie po wsta³a, te w³aœnie sz cz e -gó³owy mi na zwa mi opi su je my: do po mie nio ne go mia no -wi cie ko œcio³a na le¿¹ czte ry ³any po³o¿one wœród gr un -tów, które przy le gaj¹ do wspo mnia ne go wy ¿ej mia sta,z któ rych ten sam koœ ció³ zo sta³ zbu do wa ny, po dob nieca³a dzie siê ci na we wsi Strze kê ci no i ca³a dzie siê ci na wewsi Du no wo, ró wn ie¿ da ni na ko œciel na za równo z grun -tów wspo mnia ne go mia sta, jak te¿ od in nych, kt órzy dotego ko œcio³a uczê sz czaj¹ i tam w³aœnie sa kra men ty ko œ -ciel ne otrzy muj¹, tak samo karcz ma w Unie œciu i trze ciaczê œæ doc hodów z kar czem w £azach, a po nad to dzie -wiêæ dzie si¹t œle dzi z ka ¿ dej sie ci za sta wio nej na œle dziemiê dzy £aza mi i Unie œciem, miej sco wo œcia mi ostat niowy mie nio ny mi, po tem ka pli ca na Gó rze Che³mskieji koœció³ w Jam nie z ich do cho da mi i u¿y tecz no œcia mi.

Po nad to rze czo ne mu klasz to ro wi na w³asnoœæ sze œæ³anów w ob rê bie gra nic czê œciej na zy wa ne go mia sta na -da je my, ta k¿e w³asnoœæ piê æ dzie siê ciu czte rech ³anów naob sza rach na le¿¹cych do Ko³obrze gu lub Ko sza li na, gdzie oso bi sto œci wspo mnia ne go klasz to ru je po zy skuj¹ lub iminne na dzia³y w sp osób zgod ny z pra wem przy bêd¹,wy³¹czyw szy do bra tych, kt órzy sp adkobierców w li niipro stej nie bêd¹ mie li. W po dob ny sp osób te mu¿ klasz to -ro wi na w³asnoœæ czter dzie œci ³anów na wzmian kow -anych ob sza rach na da je my, gdzie upra wa roli czy osied -lanie siê lu dzi nie utrwa li³y siê w pa miê ci, op rócz tegopra wo do po³owu jedn¹ ³odzi¹ w Unie œciu, gdy od³awia -ne s¹ œle dzie, oraz przy wi lej po³owu sie ci¹ ry back¹ ws³onym mo rzu ryb w ob rê bie na szych gra nic. Po nad to te -mu¿ klasz to ro wi pe³ne pra wo ³owie nia ryb we wszyst -kich na szych je zio rach na zie mi ko sza liñ skiej ma³ymi sie -

24

ZESZYT I

no na qu oque ecc le sia sti ca tam de agris dic te ciu ita tisquam etiam alio rum, qui ip sam ecc le siam frequ en tant etibi dem re ci piunt ecc le sia sti ca sa cra men ta, item ta ber na inVe nest et ter cia pars prouen tu um ta ber na rum in Lase, nec non no na gin ta al le cia de qu oli bet reti in cap tu ra al lec in -ter Lase et Ve nest lo cis proxi me no mi na tis, rur sum ca pel -la in Chol me et ecc le sia in Ja me ne cum prouen ti bus etuti li ta ti bus earun dem. In su per da mus dicto clau stro pro -prie ta tem sex man so rum in fra ter mi nos ciu ita tis se piusno mi na te, pro prie ta tem qu oque qu inqu agin ta et IIII man -so rum in ter ri to riis Col ber gh uel Cus sa lin, vbi per so nedic ti clau stri emer int uel eis alias ac creu er int iu sto modo,excep tis bo nis il lo rum qui he re des non ha bu er int de scen -den tes. Si mi li modo da mus ipsi clau stro pro prie ta tem qu -adra gin ta man so rum in ter ri to riis me mo ra tis, ubi de cul -tu ra agro rum siue man sio ne ho mi num me mo ria non ha -be tur, pre ter cea unam na uem li be ram in Ve nest, cum al -le cia ca piun tur, et li ber ta tem cum sa ge na in sal so mari pi -sces in no stris ter mi nis ca pien di. Ad hec ipsi clau stro li -ber ta tem ple na riam in dul ge mus in omni bus stan gnis no -stris in ter ra Cus sa lin pi sces cum pa ru is re ti bus quistoknet te di cun tur uel eis si mi li bus ca pien di, ut per so neclau stri tan to com mo dius uale ant su sten ta ri. Ce te rumcon fe ri mus dicto clau stro pa tro na tum ecc le sie in Cra snich, ita quod per so ne ip sius clau stri uacan te ecc le sia ipsa adeam per so nam ydo ne am pre sen tent, que in ea fa ciat re si -den tiam per so na lem. Qu isqu is igi tur hu ius no stre do na -tio ni siue or di na tio ni contra rius esse pre sump se rit, omni -po ten tis dei iram et no stram se nouerit in cur su rum.Omni bus uero hu ius priu ile gii iura se ru an ti bus sit pax indo mi no et cum elec tis dei eter ne uite pro in de per ci piantpor tio nem. Vt au tem in po ste rum con tra pre dicta clau da -tur omnis occa sio ma li gnan di, pre sens scrip tum cum

25


cia mi, któ re zw¹ siê siat ka mi na kiju, b¹dŸ im po dob ny -mi, przy zna je my, aby mnisz ki klasz to ru tym ³atwiej wy -¿y wiæ siê mog³y.

Nad to po mie nio ne mu klasz to ro wi pa tro nat ko œcio³aw Kra œni ku Ko sza liñ skim prze ka zu je my, tak, ¿eby oso bi -sto œci te go¿ klasz to ru, gdy koœció³ ten nie bê dzie ob sa dzo -ny, od po wied ni¹ dla nie go oso bê przed sta wia³y, któraw nim w³asn¹ sie dzi bê usta no wi. Kto kol wiek za tem wo -bec tej na szej da ro wi zny b¹dŸ na da nia nie przy jaz nedzia³ania po dej mie, nie chaj wie, ¿e na ra ¿a siê na gniewBoga wszech moc ne go i nasz. Na to miast wszyst kim prze -strze gaj¹cym zo bo wi¹za nia te go¿ do ku men tu nie chaj bê -dzie po kój w Panu i z wy bra ñca mi Boga w ró wnym stop -niu nie chaj udzia³u w ¿y ciu wiecz nym dost¹pi¹.

Aby wiêc na przysz³oœæ wszelk¹ spo sob noœæ do dzia ³a -nia na szko dê po wy ¿ szych usta leñ wy klu czyæ, ni niej szydo ku ment po przez przy wie sze nie na szej pie czê ci umoc niæ na ka zu je my.

Œwiad ka mi tego s¹: Hen ryk skarb nik, Ge rard kie row -nik szko³y ka te dral nej i Hen ryk ar chi dia kon szcze ciñ ski,ka no ni cy ka mie ñscy, ró wni e¿ He de ryk von Kl öt zow, Go -be lo mar sza³ek, Teo do ryk von Köt hen, Teo do ryk Nie dŸ -wie dŸ, Da wid von Gr öben, Fry de ryk von Beven hu sen, ry -ce rze, po nad to Ber tram kuch mistrz na szej kuch ni i Janzwa ny Zgo da, s³udzy Bo¿y, i licz ni inni wia ry god ni takdu chow ni, jak i œwiec cy.

Wy sta wio no w Ko sza li nie roku pa ñskie go 1278, dnia5 czerw ca, rek¹ ma gi stra Jana na sze go no ta riu sza, w 24.roku na sze go pon ty fi ka tu.

26

ZESZYT I

appen sio ne no stri si gil li ius si mus ro bo ra ri. Te stes hu iussunt Hen ri cus the sau ra rius, ma gi ster Ghe rar dus sco la sti -cus et Hen ri cus ar chi dia co nus Ste ti nen sis, ca no ni ci Ca mi -nen ses, item Hey den ri cus de Clut zo we, Gh obe lo marscal -cus, The o de ri cus de Co te ne, The o de ri cus Ur sus, Dau id de Gre ben, Fre de ri cus de Beven hu sen, mi li tes, pre te rea Ber -tram mus ma gi ster no stre coqu ine et Jo han nes dic tus Pax,fa mu li, ac alii plu res tam cle ri ci quam la ici fi de di gni. Da -tum Cus sa lin anno do mi ni MCCLXXVIII. No nas Ju nii per ma num ma gi stri Jo han nis no ta rii no stri, pon ti fi ca tus no -stri anno vi ce si mo qu ar to.

27


Po mmer sches Ur kun den buch. Tom IINr 1377.

Dnia 22 maja 1286.

Po czy nio no i wy sta wio no w Ko sza li nie (w ra tu szu).

Rada mia sta Ko sza li na na da je w dzie dzicz ne po sia da niem³yn w mie œcie dwóm oby wa te lom: ko wa lo wi Ra dol fo wi i pie -ka rzo wi Wol ber to wi za okre œlo ne œwiad cze nia.

Œwiad ka mi tej czyn no œci s¹: Kon rad Pyr now, Jan Scu ne -man, Wolf, An to ni, Jan Prib ber no we, Volrad, Har twich, Scha -de, Smor re, Gin ter i inni bar dzo licz ni raj cy i oby wa te le.

Wszyst kim wier nym w Chry stu sie, któr zy ni niej sze pi -smo roz wa ¿aæ za miar maj¹, ogó³ ra jców mia sta Ko sza li naszcze rze nie zmien noœæ po wa ¿ania wraz z po zdro wie niemprze ka zu je. By dzia³ania, które s¹ w sto sow nym okre siepo dej mo wa ne, nie posz³y z up³ywem cza su w za po mnie -nie, jest rzecz¹ ze wszech miar po¿y teczn¹, ¿eby z po trze -by uchro nie nia siê przed b³êdem ta ko we go os³abie nia pa -miê ci bar dziej sta ran nie za pi sa ne zo sta³y. Prze to do wia -do mo œci wspó³cze snym i przysz³ym po ko le niom po daæpra gnie my, i¿ sza cow nym na szym wspó³oby wa te lom,mia no wi cie ko wa lo wi Ra dol fo wi i pie ka rzo wi Wol ber to wi m³yn w mie œcie zbu do wa ny w ob rê bie pa li sa dy w ten spo -sób nada liœ my, ¿e ci w³aœnie nam lub mia stu do œwiad -cze nia po win no œci w zbo¿u zo bo wi¹zani bêd¹, kt ór egopo³owa psze nic¹, zaœ dru ga po³owa dwo ja kim s³odem,mia no wi cie owsia nym i jêcz mien nym byæ po win na. Okres zaœ zwol nie nia od œwiad czeñ, dot¹d im we wspo mnia -nym m³ynie przy na le ¿ny, te raz z dniem zbli¿ aj¹cych siêuro czy sto œci Zie lo nych Œwi¹t up³ywa, i wte dy, mia no wi -

28

ZESZYT I


1286 Mai 22. (in vi gi lia ascen sio nis do mi ni) in the atro.

Vniu er sis Chri sti fi de li bus pre sen tem li te ram vi su riscon su lum vniu er si tas ciu ita tis Cus sa lin sin ce re di lec tio niscon stan tiam cum sa lu te. Ea, que ge run tur in tem po re, neper suc cessio nem tem po rum in ob liuio nem ca dant, expe -dien ti s si mum est prop ter hu iu smo di ob liuio nis er ro remcau en dum stu dio sius vt scri ban tur. Hinc est quod no tumesse cu pi mus na tio ni bus pre sen ti bus et fu tu ris, quod di -lec tis no stris con ciu ibus, vi de li cet Ra dol fo fa bro et Wol -ber to pi sto ri, mo len di num in ciu ita te in tra plan kas con -struc tum di mi si mus in hunc mo dum, quod ipsi no bis seu ciu ita ti sin gu lis an nis erunt ad so lu tio nem last an no ne ob -li ga ti, cu ius me dia pars si li go, re liqua au tem me die tas du -plex bra seum sci li cet au ena ceum et or de aceum fore de bet. Li ber tas uero ip sis hac te nus in pre fa to mo len dio no di mis -sa nunc in stan te fe sto Pen teco stes est exspi rans, et ibi dem sci li cet in fe sto iam dicto vl te rius sin gu lis an nis me mo ra ta an no na de mo len di no dari de bet. Pre ter ista aqu am mo -len di na riam pre no mi na tis du obus vi ris exal ta re non li co -bit ul tra id, quam quod pro cel le, que wl ga ri ter di cun tursco lingk, trans cen dant agge rem pri sti ni mo len di ni, ita ta -men quod exten so vir dis in me dio eiusdem agge ris exi -stens vi de ri sem per po ssit. In su per si dic ti viri ip sam aqu -am pre ter id, qu[od] a) iam pre dif fi ni tum est, exal tau er int siue re fre nau er int aut con stri nxer int, ita quod aqua ma io -rem agge rem iu xta ca strum fun da tum per fre ge rit, ipsinul lo iu uan te emen da bunt. Si uero ali ter con ti ge rit, vi de li -

29


cie w œwiê to ju¿ wzmian ko wa ne w ko lej nych po tem la -tach po mie nio ne zbo¿e z m³yna od da wa ne byæ po win no.Op rócz tego dwóm wy ¿ej wy mie nio nym mê ¿om stru mie -nia m³yñskie go spiê trzaæ nie wol no bê dzie po nad to, jakwy so ko wody w cza sie nawa³nic sztor mo wych, które po -spo li cie zw¹ siê ule wa mi, prze wy ¿ szaj¹ tamê daw ne gom³yna, tak jed nak, ¿eby rosn¹ca po œrod ku te j¿e tamy mu -ra wa zaw sze w ca³oœci wi doczn¹ byæ mog³a. Nad to je œlipo mie nie ni mê ¿o wie te n¿e stru mieñ, wyj¹wszy to, co ju¿wcze œniej usta lo ne zo sta³o, spiê trzy li by lub spo wol ni lib¹dŸ œcie œni li tak, ¿e woda znisz czy³aby wy ¿sz¹ tamêzbu do wan¹ tu¿ obok gro du, ci sami bez ¿ad nej po mo cyszko dy na pra wiaæ bêd¹. Je ¿eli na to miast zda rzy³oby siêin a czej, ¿e mia no wi cie woda w³asn¹ si³¹ lub przez ja ko -weœ pod ziem ne wy ko py wp³ynê³aby lub wyla³a, mia stona pra wiaæ bê dzie. Po nad to je ¿eli s³upy pa li sa dy mia stanad we rê ¿one by³yby w tym miej scu, gdzie pa ro krot niewspo mnia ny stru mieñ do m³yna p³ynie i sp³ywa, onisami w³aœnie, nas wy³¹czyw szy, umac niaæ bêd¹. Po dob -nie¿ aby budz¹cy oba wê trakt b¹dŸ do stêp do pa li sa dyw te j¿e czê sto kroæ ju¿ oma wia nej oko li cy, gdzie p³yniestru mieñ, nie sta³ otwo rem, ci sami jesz cze sta ran niej za -bez pie czaæ bêd¹. Tu dzie¿ nikt sp oœr ód lu dzi, chy ba ¿eby³oby to z w³asnej woli wie le kroæ rze czo nych mê¿ ów, na szko dê m³yna stru mie nia pa ro krot nie wspo mnia ne go aniw górn ym, ani w dol nym bie gu zaj mo waæ nie bê dzie.Œwiad ka mi tej czyn no œci s¹ Con ra dus Pyr now, Jo han nesScu ne nan, Wlf, Tho nius, Jo han nes Prib ber no we, Volra dus, Har twi cus, Sca de, Smor ro, Gun the rus i inni bar dzo licz niraj cy i oby wa te le. Aby zaœ dzie³o to po zo sta³o nie zmie nio -nym, ni niej szy do ku ment pie czê ci¹ mia sta umoc niæ po sta -no wi liœ my. Po czy nio no i wy sta wio no w ra tu szu w przed -dzieñ Wnie bo wst¹pie nia Pa ñskie go w roku Pa ñskim 1286.

30

ZESZYT I

ced quod aqua per pro priam po ten tiam aut per suffos sio -nes aliqu ales exie rit vel eu anu erit, ciu itas emen da bit. Pre -te rea si plan ce ciu ita tis in eo loco, ubi se pe dicta aqua cur -rit ad mo len di num et de cur rit, fu er int in fir ma te, ipsi no -bis excep tis re fir ma bunt. Item ne via ti mo ro sa siue ac ces -sus pa te at ad plan kas in ipsa iam dicta par te, ubi aquacur rit, ipsi etiam di li gen tius pre cau ebunt. Item nulls ho -mi num se pe dictam aqu am ad im pe di men tum mo len di ninec in sum mo aut in imis, nisi de se pe dicto rum vi ro rumvo lun ta te fu erit, occu pa bit. Te stes hu ius fac ti sunt Con ra -dus Pyr now, Jo han nes Scu ne man, Wlf, Tho nius, Jo han nes Prib ber no we, Volra dus, Har twi cus, Sca de, Smor ro, Gun -the rus, et alii quam plu res con su les et bur gen ses. Vt au -tem hoc fac tum in per mu ta tum ma ne at, pre sens scrip tumsi gil lo ciu ita tis fe ci mus com mu ni ri. Ac tum et da tum inthe atro, in vi gi lia ascen sio nis do mi ni, anno do mi niMCCLXXXVI.

31


Po mmer sches Ur kun den buch. Tom IIINr 1451

Dnia 20 stycz nia 1288.

Po czy nio no i wy sta wio no w Ko sza li nie.

Wójt Ze ge nand i raj cy Ko sza li na po twier dzaj¹ tam tej szymza kon ni com wol ne po sia da nie pla cu klasz tor ne go, pod tym wa -run kiem, ¿e dro ga miê dzy klasz to rem a ob wa ro wa niem mia sta,jak rów nie¿ dro ga miê dzy sto do³¹ a staj ni¹ po zo sta nie otwart¹dla ru chu.

W imiê Pana amen. Wszyst kim, którzy ni niej sze pi smo obejrz¹, wójt Ze ge nand i ogó³ ra jc ów mia sta Ko sza li naimien nie pod pi sa nych, mia no wi cie Smor re, Ra dolf, Har -twich, Vol bert, Jan zwa ny Kra œnik, Fry de ryk, Ar nold,Las san, Tre chow, Volrad, Gin ter, Hen ryk Plast wspo ma -gaj¹c¹ przy chyl noœæ swe go urzê du, naj bar dziej us³u¿n¹i wiern¹ oka zuj¹. Nie chaj wiedz¹ wszy scy któr zy ni niej -sze pi smo ogl¹daæ za mie rzaj¹, i¿ zgo dê wy ra ¿amy, abymnisz ki klasz tor ne z nami w mie œcie za miesz kuj¹ce ta kiemiej sce wol ne od prz eszkód po sia da³y, ja kie te raz w po -sia da niu maj¹, pod tymi wsza k¿e do dat ko wy mi wa run -ka mi, aby sze ro koœæ dro gi po miê dzy za bu do wa nia miklasz to ru a umo co wa nia mi pa li sa dy dla prze je ¿d¿ aj¹cychwe wspo mnia nym ju¿ miej scu wozów wy star czaj¹co do -godn¹ po zo sta wa³a. Po dob nie¿ dro ga, któ ra jest miê dzysto do³¹ a staj ni¹, ¿ad ny mi za gro dze nia mi ta mo wa na,otwar ta bê dzie. Œwiad ka mi czyn no œci tej s¹: ksi¹dz pro -boszcz Jan, pan De tlews i pan Ulryk, ry ce rze, Hen ningsyn De tle wa, gier mek, oraz inni jak naj licz niej si i wia ry -

32

ZESZYT I


1288 Ja nu ar 20. (in die sancto rum sci li cet Fa bia ni et Se ba -

stia ni) in ciu ita te Cus sa lin.

In no mi ne do mi ni amen. Omni bus pre sens scrip tumvi su ris Ze ge nan dus ac vniu er si tas con su lam ciu ita tis Cus -sa lin no mi na tim sub scrip to rum, sci li cet Smor ro, Ra dol fe,Har twi cus, Vol ber tus, Jo han nes dic tus Cra snik, Fre de ri -cus, Ar nol dus, Las san, Tre chow, Volra dus, Gun te rus,Hin ri cus Plast, be niu olen ciam sui ob sequ ii pro mo cio na bi -lem, ob sequ io sis si mam et fi de lem. Nouer int vniu er si pre -sens scrip tum vi su ri, quod do mi nas clau stra les no bi scumin ciu ita te ma nen tes ha be re hu iu smo di lo cum, quemnunc po ssi dent, li be rum con sen ti mus, hiis con di tio ni busta men ad iec tis, quod spa cium vie in ter struc tu ras clau striet fir ma mi na plan ca rum cur ri bus in jam dicto spa cio tran -seun ti bus ma ne at sa tis ap tum. Item via, que est in ter hor -reum et sta bu lum, nul lis se pi bus pre pe di ta pa tu la re ma -ne bit. Hu ius rei te stes sunt do mi nus Jo han nes pre po si tus, do mi nus De tlews et do mi nus Ol ri cus, mi li tes, Hen nin gusfi lius De tleui, ar mi ger, et alii quam plu res fide di gni. Vtau tem fac tum per pe tu ali ter ma ne at ab sque ca lump nia,pre sen tem car tam de su per scri bi fe ci mus no stre ciu ita tissi gil lo com mu ni tam. Ac tum et da tum in ciu ita te Cus sa lin, anno do mi ni M.CC.LXXX.VIII., in die sancto rum sci li cetFa bia ni et Se ba stia ni.

33


god ni. Aby wiêc dzie³o prze trwa³o wiecz nie i bezuszczerb ku, po sta no wi liœ my, ¿e ni niej szy do ku ment w tejspra wie spi sa ny, bê dzie pie czê ci¹ na sze go mia sta umoc -nio ny. Po czy nio no i wy sta wio no w mie œcie Ko sza li nieroku pa ñskie go 1288, mia no wi cie w dniu œwiê tych Fa bia -na i Se ba stia na.

34

ZESZYT I


Dnia 25 stycz nia 1291. [Bez miej sca wy sta wie nia]

Ja ro mar, bi skup ka mie ñski, ze zwa la mia stu Ko sza lin nawyr¹b drze wa bu dul co we go, w na le¿¹cym do nie go le sie naGórze Che³mskiej, do bu do wy mo st ów i w celu ob wa ro wa niamia sta.

Ja ro mar, z ³aski Bo¿ej wy bra ny zgod nie z pra wem ka -no nicz nym bi skup ka te dry ka mie ñskiej, wszyst kim,którzy pi smo ni niej sze ogl¹daæ bêd¹, po zdro wie niew Panu. Wzi¹wszy pod uwa gê tro skê, jak¹ wszy scy nasiuko cha ni oby wa te le w mie œcie Ko sza li nie oka zuj¹ dlamia sta na sze go ta m¿e ochro ny i utrzy ma nia, po sta na wia -my z do brej woli praw ich nie uszczu plaæ lecz po mna ¿aæ. Dla te go zar ów no po tom ni, jak i wspó³cze œni nie chajwiedz¹, ¿e my uko cha nym na szym raj com miej skimi oby wa te lom w Ko sza li nie po zwo le nie da je my na wyr¹bdrze wa bu dul co we go w le sie, kt óry zwie siê Gór¹, wszê -dzie tam, gdzie do nas przy na le ¿y, w celu zbu do wa niaob wa ro wa nia z bali, mo st ów i in nych kon struk cji ko niecz -nych do obro ny mia sta, gdy nie s¹ w sta nie gdzie in dziejza wrzeæ umo wy na po zysk drze wa do bu do wy. Na têoko licz noœæ do ku ment ni niej szy wy da je my, moc¹ pie czê ci na szej po twier dzo ny. Wy sta wio no w roku pa ñskim 1291,w dniu na wrócenia œwiê te go Paw³a apo sto³a.

36

ZESZYT I


1291 Januar 25. (in die Conuersionis beati Pauli apostoli).

B.

Ja ro ma rus, dei gra cia Ca mi nen sis ecc le sie con fir ma tus,omni bus pre sen tem lit te ram vi su ris sa lu tem in do mi no.Con si de ra ta di li gen cia, quam di lec ti ciucs no stri in ciu ita -te Cus se lin vniu er si ha bent ad ciu ita tem no stram ibi demma nu te nen dam et con se ru an dam, de creu imus bono cor de ip so rum iura non mi nu ere sed au ge re, Qu are sciant tampo ste ri quam pre sen tes, quod nos con su li bus et ciu ibus in Cus se lin di lec tis no stris da mus li cen ciam se can di li gna insi lua, que di ci tur Ber ge te, vbi cu nque ad nos per ti net, adblan kas, pon tes con stru en dos et ad alia edi fi cia nec ces sa -ria ciu ita tis pro mu ni cio ne ciu ita tis, cum ali bi non ha be -ant, vbi po ssint li gno rum co nu enien ciam inu eni re. Su perquo ip sis de di mus pre sen tem lit te ram no stri si gil li mu ni -mi ne ro bo ra tam. Da tum anno do ni ni MCC no na ge si mopri mo, in die Co nu er sio nis be ati Pau li apo sto li.

37


Documents

‘RÓD£A DO HISTORII KOSZALINAi spo koj ne po sia da nie wraz z wsze la ki m i jej przy na le ¿no œ - cia mi ko œcio³owi œwiê te go Pio tra w Bia³obo kach po wiecz- ne cza