Ariadni c1 u2

8/19/2019 Ariadni c1 u2

1/25

1

EΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης

Με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

ΑΡΙΑΔΝΗ:ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ «ΕΘΙΣΜΟΥ» ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ

ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ

ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

ΑΠΟΠΛΑΝΗΣΗ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ – GROOMING

8/19/2019 Ariadni c1 u2

2/25

2

© Copyright 2011, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, για το πρόγραμμα ΑΡΙΑΔΝΗ.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

3/25

3

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ......................................................................................4 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ .......................................................................................4

ΈΝΝΟΙΕΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ....................................................................................................................4 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ....................................................................................................5

ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ....................................................................................................6 ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 2. GROOMING .............................................................................................. 9 ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ............................................................18

ΣΥΝΟΨΗ .................................................................................................................................23

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ......................................................................................................................24

8/19/2019 Ariadni c1 u2

4/25

4

Σκοπός της Διδακτικής Ενότητας

Σκοπός της διδακτικής ενότητας είναι να παρουσιαστούν οι κίνδυνοι και τα

χαρακτηριστικά που ευνοούν την σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών, καθώς και τα

στάδια του «grooming» αλλά και το προφίλ των παιδιών-θυμάτων του grooming. Θα

αναλυθούν το προφίλ, οι στόχοι, τα κίνητρα των δραστών και οι επιπτώσεις και θα

καταστεί γνωστή η εξάπλωση του φαινομένου της παιδικής-εφηβικής παρενόχλησης

μέσω του διαδικτύου.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Όταν ολοκληρωθεί η παρουσίαση της ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα είναι σε θέση:

•

να γνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους μέσω διαδικτύου,

• να βρίσκονται σε θέση να καταδεικνύουν τα στάδια και τη διαδικασία του grooming,

• να αναγνωρίζουν το χαρακτηριστικό προφίλ των παιδιών-θυμάτων του grooming,

• να διαχωρίζουν τις κατηγορίες παιδιών και εφήβων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο

κίνδυνο,

• να μπορούν να περιγράψουν το προφίλ των δραστών,

• να εκθέσουν τους στόχους και τα κίνητρα των δραστών,

•

να αναφερθούν στις επιπτώσεις του grooming,

• να καταδείξουν την επιδημιολογική τάση του φαινομένου,

• να αναφερθούν σε ανάλυση περιπτώσεων και

• να γνωρίζουν τα μέτρα για την πρόληψη.

Έννοιες Κλειδιά

•

Grooming

• Προφίλ των θυμάτων του grooming

• Προφίλ των δραστών

• Στόχοι

• Κίνητρα

• Επιπτώσεις

• Πρόληψη

8/19/2019 Ariadni c1 u2

5/25

5

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Η παρούσα διδακτική ενότητα αναφέρεται στην αποπλάνηση μέσω διαδικτύου -

grooming και χωρίζεται σε τρεις υποενότητες. Η πρώτη υποενότητα είναι μια εισαγωγή

για την αποπλάνηση μέσω διαδικτύου που αναφέρεται στους πιθανούς κινδύνους της

και τα χαρακτηριστικά του διαδικτύου που την ευνοούν.

Η δεύτερη υποενότητα αναλύει το grooming από όλες τις πτυχές του. Για να γίνουμε πιο

σαφείς, αναφέρεται στα στάδια και τη διαδικασία του grooming αλλά και στο προφίλ και

τις κατηγορίες των παιδιών-θυμάτων. Επίσης, σε αυτή την υποενότητα παρουσιάζονται

με ακρίβεια και σαφήνεια το προφίλ, οι στόχοι και τα κίνητρα των δραστών, η οποία

κλείνει με τις επιπτώσεις του grooming.

Τέλος, η τρίτη υποενότητα υπογραμμίζει την επιδημιολογία του φαινομένου και αναλύει

τρεις πραγματικές περιπτώσεις, ενώ ταυτόχρονα προτείνει μέτρα πρόληψης.

Η ενότητα βασίζεται σε υλικό που συνέγραψε η κα. Δάρα Μαρία, Ψυχολόγος-

Παιδοψυχολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Μ.Ε.Υ.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

6/25

6

ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο παγκόσμιος ιστός είναι ένας χώρος που μπορεί να προσφέρει δυνατότητες

επικοινωνίας και διασκέδασης αλλά μπορεί να εγκυμονεί και κινδύνους. Υπάρχουν

αμέτρητες ευκαιρίες για πρόσβαση σε πληροφορίες, ανταλλαγή ιδεών μέσα στην

παγκόσμια κοινότητα, και δυνατότητες για εκπαιδευτικές, κοινωνικές αλλά και

διασκεδαστικές δραστηριότητες. Παράλληλα, όμως, ενυπάρχουν και κίνδυνοι από την

έκθεση σε επιζήμιο ή προσβλητικό υλικό (πορνογραφία, ρατσισμός, βία, ναρκωτικά

κ .α.), την επαφή με σεξουαλικούς δράστες (παιδόφιλους), τις παραπλανητικές

διαφημίσεις με στόχο τα παιδιά και την παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Το

διαδίκτυο, λοιπόν, ως το πιο γρήγορα εξελισσόμενο μέσο επικοινωνίας και εξαιτίας της

παγκόσμιας προσβασιμότητας που προσφέρει, απαιτεί σίγουρα την προσοχή μας.

1.1 Πιθανοί κίνδυνοι

Ανάμεσα στους πιθανούς κινδύνους, η επαφή των παιδιών με παιδόφιλους μέσω του

διαδικτύου, αποτελεί ενδεχομένως μία από τις βασικότερες ανησυχίες γονέων και

επαγγελματιών που ασχολούνται με την ασφάλεια και την υγεία του παιδιού. Η

αποπλάνηση των παιδιών μέσω διαδικτύου αποτελεί έναν αυξανόμενο κίνδυνο στον

ψηφιακό κόσμο με επιβλαβείς συνέπειες για τα παιδιά και τους εφήβους. Παρόλο που οι

γονείς είναι στην πρώτη γραμμή της προστασίας των παιδιών διαδικτυακά, το χάσμα

γενεών σχετικά με τις γνώσεις του καινούργιου ψηφιακού κόσμου έχει αφήσει πολλά

παιδιά ευάλωτα και απροστάτευτα απέναντι στους διαδικτυακούς κινδύνους.

Συγκεκριμένα, οι συνεχείς και ραγδαίες εξελίξεις στο χώρο της πληροφορικής, των

τεχνολογιών επικοινωνίας και του διαδικτύου έχουν προσφέρει στα άτομα που

επιδεικνύουν σεξουαλικό ενδιαφέρον για τα παιδιά μια νέα δίοδο επαφής και

επικοινωνίας με αυτά και, συνεπώς, ένα νέο τρόπο να αποπλανήσουν τα θύματα με

σκοπό τη σεξουαλική κακοποίηση. Η ανωνυμία που το διαδίκτυο παρέχει έχει

καλλιεργήσει ένα ευνοϊκό έδαφος για τους παιδόφιλους για την ανταλλαγή

πορνογραφικού υλικού, την εύρεση θυμάτων, τις σεξουαλικές αλληλεπιδράσεις με τους

νέους αλλά και την ανταλλαγή απόψεων και υποστήριξη με άλλους ενήλικες που

μοιράζονται τις ίδιες σεξουαλικές προτιμήσεις. Ειδικό ενδιαφέρον έχουν συγκεντρώσει οι

σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π. χ. Facebook) όπου μπορούν οι χρήστες να

καταχωρήσουν προσωπικές πληροφορίες και να επικοινωνούν με άλλους χρήστες και

οι υπηρεσίες άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων (π. χ. MSN) όπου μπορούν οι

συμμετέχοντες να συνομιλούν στον πραγματικό χρόνο.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

7/25

7

Σύμφωνα με τον Durkin (1997), υπάρχουν τέσσερις τρόποι που οι σεξουαλικοί δράστες

με θύματα τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο:

εμπόριο παιδικής πορνογραφίας,

εντοπισμός των παιδιών με σκοπό την σεξουαλική κακοποίηση,

συνομιλία με άλλους σεξουαλικούς δράστες (π. χ. παιδόφιλους),

αποπλάνηση των παιδιών μέσω σεξουαλικών συνομιλιών (grooming).

Οι σεξουαλικοί δράστες μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για να

έρθουν σε επαφή με τα κυκλώματα παιδικής πορνείας αλλά και για να έρθουν σε επαφή

με άλλους δράστες προκειμένου να συνομιλήσουν ή να ανταλλάξουν πρακτικές.

1.2 Χαρακτηριστικά του διαδικτύου που ευνοούν φαινόμενα σεξουαλικής

εκμετάλλευσης παιδιών

Η επιστημονική έρευνα στο φαινόμενο αυτό έχει δείξει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι

χρησιμοποιούν ευρέως τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Παρόλα αυτά, κάποιες

επικοινωνίες που γίνονται μέσω αυτών είναι πιθανό να είναι παράνομες ή ακατάλληλες

για τα παιδιά. Άτομα μπορούν να συλλέξουν προσωπικές πληροφορίες που τα παιδιά

έχουν αναρτήσει στο διαδίκτυο και να τις εκμεταλλευτούν για οικονομικές απάτες ή να τις

χρησιμοποιήσουν για τη δημιουργία μιας διαπροσωπικής σχέσης με το παιδί με σκοπό

τη σεξουαλική ικανοποίηση.

Πολλοί ερευνητές έχουν επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους στην ελκυστικότητα του

διαδικτύου και, ιδιαιτέρως σε αυτή των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης που καθιστούν

την επικοινωνία άμεση, εύκολη και γρήγορη, τόσο προς τα παιδιά και τους εφήβους όσο

και προς τους δράστες. Τα ποσοστά της χρήσης των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης

από εφήβους συνεχώς αυξάνονται, καθώς σε πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στις

Ηνωμένες Πολιτείες αναφέρεται ότι μέχρι το 2011 το 84% των εφήβων θα κάνει χρήση των

υπηρεσιών αυτών (eMarketer, 2007).

Σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (2010) σχετικά με τη χρήση και

την κατάχρηση του διαδικτύου στον εφηβικό πληθυσμό, υπάρχει αύξηση της τάσης των

ποσοστών υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου, συμπεριλαμβανομένων των σελίδων

κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι εν λόγω σελίδες αποτέλεσαν την πρώτη αιτία που μπορεί

να οδηγήσει σε διαδικτυακές συμπεριφορές εξάρτησης, σε αντίθεση με την αντίστοιχη

έρευνα του 2007, σύμφωνα με την οποία την πρώτη αιτία αποτελούσαν τα διαδικτυακά

παιχνίδια.

Όσον αφορά τους δράστες, θεωρητικοί και ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ανωνυμία

που προσφέρει το διαδίκτυο επιτρέπει τη δημιουργία ψευδών προφίλ από πλευρά των

8/19/2019 Ariadni c1 u2

8/25

8

δραστών και τη «μεταμφίεσή» τους σε παιδιά προκειμένου να κερδίσουν την

εμπιστοσύνη των θυμάτων και βαθμιαία να τα εισάγουν σε σεξουαλικές διαδικτυακές

συζητήσεις με σκοπό μια προσωπική συνάντηση με το θύμα.

Επιπρόσθετα, η ανωνυμία που εξασφαλίζει το διαδίκτυο μπορεί να διευκολύνει τη

χαλάρωση των κοινωνικών αναστολών και περιορισμών τόσο από τη πλευρά του

δράστη όσο και από την πλευρά του θύματος. Ο διασκεδαστικός χαρακτήρας του

διαδικτύου σε συνδυασμό με την ανωνυμία μπορούν να ενθαρρύνουν και να

προωθούν μορφές συμπεριφοράς που στο πραγματικό περιβάλλον μπορεί να μην

εκδηλώνονταν (Palandri & Green, 2000 όπως αναφέρεται στους Ευθυμίου, Θελερίτης,

Κακάκη, 2006). Με άλλα λόγια, στον κυβερνοχώρο οι πιέσεις για κοινωνικά αποδεκτές

συμπεριφορές μπορεί να καμφθούν μέσω της ανωνυμίας και της αίσθησης ασφάλειας

ότι κάποιος είναι προστατευμένος πίσω από την οθόνη του υπολογιστή στο άνετο και ασφαλές δωμάτιο του σπιτιού του.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

9/25

9

ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 2. GROOMING

Το «grooming1» συνήθως λαμβάνει χώρα μέσω των δωματίων συνομιλίας (chat rooms),

υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων (π. χ. MSN) και μέσω των υπηρεσιών κοινωνικής

δικτύωσης (π. χ. Facebook, MySpace, Twitter). Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 56%

των περιπτώσεων grooming συμβαίνει μέσω των υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων

ενώ το 11,4% των περιπτώσεων συμβαίνει μέσω των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης

(CEOP, 2008, όπως αναφέρεται στο Kopecky, 2010). Παρόλα αυτά τα περιβάλλοντα

επικοινωνιών μέσω διαδικτύου, οι θύτες χρησιμοποιούν και άλλες διόδους όπως τους

διαδικτυακούς τόπους για ανεύρεση εργασίας ή καριέρας που απευθύνονται σε παιδιά

(π. χ. μόντελινγκ ).

Ο ψυχολογικός και πνευματικός χειρισμός που ενυπάρχει στο φαινόμενο του grooming

είναι μια διαδικασία που συνήθως κρατάει αρκετό χρονικό διάστημα. Το μεγάλο αυτό

χρονικό διάστημα έχει σαν αποτέλεσμα το παιδί να μην αντιλαμβάνεται ότι αυτός που

συνομιλεί είναι ένας ξένος. Ο χρόνος αυτός εξαρτάται άμεσα από τον τύπο του

χειρισμού και την ευπιστία του θύματος. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου ο θύτης

χειραγωγούσε το παιδί για περίπου δύο χρόνια πριν πραγματοποιηθεί μυστική

συνάντηση και εν τέλει σεξουαλική κακοποίηση (Kopecky, 2010). Όπως, άλλωστε,

υποστηρίζεται οι διαδικτυακοί σεξουαλικοί δράστες είναι συνήθως αρκετά υπομονετικοί

προκειμένου να εδραιώσουν σχέση με τον έφηβο και να τη μεταφέρουν στο πραγματικό

περιβάλλον (Wolak et al., 2008).

Είναι γεγονός ότι η διαδικασία της αποπλάνησης του παιδιού μέσω διαδικτύου

περιλαμβάνει τεχνικές που την κάνουν διαφορετική από τις άλλες μορφές παιδικής

κακοποίησης. Συγκεκριμένα, στη διαδικασία του «grooming» η σωματική επαφή μεταξύ

του δράστη και του παιδιού δεν είναι απαραίτητη προκειμένου να θυματοποιηθεί το παιδί

ή ο έφηβος, καθώς το διαδίκτυο αποτελεί το μέσο εκείνο που διευκολύνει τη

μακροπρόθεσμη θυματοποίηση του παιδιού που μπορεί να κρατήσει για χρόνια μέσω,

1 Ο όρος «grooming» περιγράφει τη συμπεριφορά εκείνη του διαδικτυακού χρήστη που έχει σκοπό να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο παιδί ώστε να πραγματοποιήσει μαζί του μια μυστική συνάντηση. Η σεξουαλική κακοποίηση του θύματος, η σωματική βία ή η παιδική πορνεία και η κακοποίηση μέσω πορνογραφικού υλικού μπορεί να είναι τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης, κάτι που καθιστά το «grooming» ένα είδος ψυχολογικού χειρισμού που διεξάγεται μέσω του διαδικτύου, των κινητών τηλεφώνων ή άλλων τεχνολογιών (Berson, 2002). Άλλος ορισμός αναφέρει το «grooming» ως «την έξυπνη διαδικασία χειρισμού , που τυπικά

ξεκινάει χωρίς

σεξουαλική

προσέγγιση

,αλλά

είναι

σχεδιασμένη

για

να

δελεάσει

το

θύμα

για

σεξουαλική

συνάντηση» (Brown, 2002 όπως αναφέρεται στον Berson, 2002). Επίσης, πολλές φορές χαρακτηρίζεται και ως αποπλάνηση προκειμένου να τονιστεί η αργή και σταδιακή διαδικασία της αποκάλυψης πληροφοριών για το παιδί και της οικοδόμησης μιας σχέσης εμπιστοσύνης μαζί του.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

10/25

10

για παράδειγμα, της διανομής των φωτογραφιών του παιδιού στο διαδίκτυο όπου

μπορούν να μείνουν για πάντα.

Επιπλέον, η διαδικασία του «grooming» μπορεί να ξεπερνά τα όρια της δικαιοδοσίας

ενός συγκεκριμένου κράτους καθώς τα γεωγραφικά όρια δεν εμποδίζουν τους δράστες

που μπορούν να ταξιδέψουν σε άλλες χώρες προκειμένου να συναντήσουν ένα παιδί

που γνώρισαν διαδικτυακά, ενώ τα παιδιά συχνά δε συνειδητοποιούν ότι είναι θύματα

ενός εγκλήματος (Office for Victims of Crime 2001).

Αυτά τα χαρακτηριστικά διευκολύνουν τη διάπραξη εγκλημάτων κατά των παιδιών.

Συνεπώς, η μοναδικότητα της διαδικασίας του «grooming» από τα άλλα εγκλήματα κατά

των παιδιών υποδεικνύει την ανάγκη για τη συνέχιση των επιστημονικών ερευνών στον

τομέα αυτό.

2.1 Τα στάδια του «grooming»

Η διαδικασία της αποπλάνησης του παιδιού μέσω διαδικτύου περνά συνήθως από

τέσσερα στάδια (προετοιμασία για την πρώτη επαφή, επαφή με το θύμα, προετοιμασία

για προσωπική συνάντηση και προσωπική συνάντηση), κατά τη διάρκεια των οποίων ο

θύτης χρησιμοποιεί μια σειρά από τεχνικές (Kopecky, 2010).

1) Προετοιμασία της επαφής.

Μια από τις πιο συχνές πρακτικές που χρησιμοποιεί ο θύτης είναι η δημιουργία ψεύτικης ταυτότητας, παρέχοντας έτσι ψεύτικες πληροφορίες όσον αφορά το όνομά του, την ηλικία του και ακόμη δίνοντας παραπλανητική φωτογραφία. Έτσι, οι άμυνες του παιδιού δεν είναι ενεργοποιημένες καθώς πιστεύει ότι συνομιλεί με ένα συνομήλικο. Η ψευδής αυτή ταυτότητα μπορεί να είναι στατική, με την έννοια ότι χρησιμοποιείται η ίδια κατά τη διάρκεια της προσέγγισης των παιδιών. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο ο θύτης να αλλάζει συνεχώς το διαδικτυακό του προφίλ ή να διατηρεί πολλά και διαφορετικά προφίλ με άλλα ονόματα. Αυτό του δίνει την ικανότητα να προσαρμόζει τα ενδιαφέροντα, τα γούστα και όλα όσα θεωρεί απαραίτητα για την προσέγγιση των παιδιών ανάλογα με το θύμα που έχει επιλέξει. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θύτες δε δρουν πάντα σαν μεμονωμένα άτομα αλλά μπορεί να παρουσιαστούν σαν εκπρόσωποι μιας εταιρίας που ωφελεί τα

παιδιά. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου ο θύτης προσποιούταν ότι είναι στέλεχος εταιρίας που παρέχει οικονομική βοήθεια σε παιδιά που το έχουν ανάγκη.

2) Επαφή με το θύμα και δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς του θύτη είναι το λεγόμενο «καθρέφτισμα» (mirroring). Με τον όρο αυτό εννοείται ότι ο θύτης αντιγράφει ακριβώς το παιδί όσον αφορά την συναισθηματική του κατάσταση, τα ενδιαφέροντα και τα γούστα του με σκοπό να νιώσει το παιδί ότι ταυτίζεται μαζί του και έτσι να ανακόψει κάποιες άμυνές του, σαν να είναι το είδωλό του στον καθρέφτη. Για παράδειγμα, εάν ο έφηβος πει ότι αισθάνεται μόνος ή ότι έχει κάποια προβλήματα με τους γονείς του, ο θύτης θα απαντήσει ότι και αυτός βιώνει τα ίδια προβλήματα και τα ίδια συναισθήματα και θα

ζητήσει τη φιλία του παιδιού. Με άλλα λόγια, ο δράστης μιμείται τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και αναπαράγει τα συναισθήματά του με σκοπό να μειώσει τις άμυνες και τις αναστολές του.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

11/25

11

Στη συνέχεια, ο θύτης προσπαθεί να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή του παιδιού, όπως σε ποιό σχολείο πηγαίνει, ποιές είναι οι συνήθειές του,ποιές είναι οι δραστηριότητές του κ .α. Αξίζει να σημειωθεί, ότι πολλές από τις προσωπικές πληροφορίες που ζητάει να μάθει ο δράστης είναι ήδη αναρτημένες από το παιδί στο προφίλ του προσβάσιμες σε όλους ή μόνο στους διαδικτυακούς «φίλους» του σε κάποιες από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π. χ. Facebook, MySpace). Αυτή η τάση για τη δημοσιοποίηση προσωπικών πληροφοριών από εφήβους στην Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί μεγάλη, καθώς σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (2010) το 63,7% των εφήβων υποστήριξε ότι θα δημοσιοποιούσε τα προσωπικά του δεδομένα.Σύμφωνα με τους Olson, Daggs, Ellevold & Rogers (2007), η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης είναι ο πυρήνας της διαδικασίας της αποπλάνησης (Σχήμα 1). Επιπλέον, η εμπιστοσύνη ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να ενημερώσει το παιδί κάποιο ενήλικο (π. χ.γονείς, φίλους) για τη διαδικτυακή του σχέση (Γιαννακοπούλου & Σταθοπούλου, 2006)ενώ καθιστά το παιδί πιο ευάλωτο στο να συμμορφωθεί με τις σεξουαλικές παραγγελίες.Προκειμένου να καθιερώσει μια στενή σχέση με το παιδί, ο θύτης πολλές φορές δωροδοκεί το παιδί με αντικείμενα αξίας όπως χρήματα, κινητά τηλέφωνα, παιχνίδια,

ρούχα. Αυτά τα δώρα εξυπηρετούν στο να πιστοποιηθούν τα προσωπικά στοιχεία του παιδιού (π. χ. η διεύθυνσή του, ο αριθμός του τηλεφώνου του) και, επίσης, αυξάνουν την αξιοπιστία του χρήστη. Τα δώρα μπορεί να αποτελέσουν ένα δυνατό όπλο, καθώς έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου τα παιδιά επέτρεψαν την κακοποίησή τους λόγω μεγάλης ανταμοιβής. Η τελευταία αποτελεί περίπτωση παιδικής πορνείας.Στη συνέχεια ο θύτης προσπαθεί να κάμψει κι άλλο τις άμυνες του παιδιού και βαθμιαία να το εισάγει σε σεξουαλικές συζητήσεις. Το σεξουαλικό στοιχείο θα εισαχθεί στη σχέση μεταξύ του δράστη και του παιδιού αφότου έχει καλλιεργηθεί η εμπιστοσύνη και έχει ισχυροποιηθεί ο δεσμός ανάμεσά τους. Οι σεξουαλικές συζητήσεις μπορεί να ξεκινήσουν γενικά όπως μια κουβέντα για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα και να καταλήξουν με την αποστολή πορνογραφικού υλικού στο παιδί (συμπεριλαμβανομένης

παιδικής πορνογραφίας ή και σκληρών πορνογραφικών εικόνων) ή τη φωτογράφιση του παιδιού σε σεξουαλικές στάσεις, με σκοπό να μειώσει την ντροπή, να εισάγει το παιδί στη γυμνότητα, να τονώσει την περιέργεια του γύρω από το σεξ και να χειραγωγήσει τις σεξουαλικές φαντασιώσεις του αλλά και να πείσει ότι η σεξουαλική δραστηριότητα (και των παιδιών) είναι κάτι φυσιολογικό. Εξάλλου, ο ορισμός του «grooming» αναφέρεται σε αυτό ακριβώς, στις ποικίλες τεχνικές που χρησιμοποιούν οι σεξουαλικοί δράστες,συμπεριλαμβανομένης της επίδειξης παιδικής πορνογραφίας, με σκοπό να κάμψουν τις άμυνες των παιδιών και να τα κάνουν να αποδεχτούν τη σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ ενήλικα και παιδιού ως κάτι το φυσιολογικό και όχι κάτι το παράλογο ή κακοποιητικό.Εφόσον τα παιδιά αποδεχτούν το πορνογραφικό υλικό πιέζονται από το δράστη να μην

το αποκαλύψουν σε κανένα (π. χ. γονείς, φίλους). Με αυτό τον τρόπο πείθονται ότι μοιράζονται το ίδιο «ένοχο μυστικό» με τον παιδόφιλο. Η ενοχή ανέκαθεν αποτελούσε ένα σημαντικό όπλο για τους παιδόφιλους (Conardie, 2001), καθώς τα παιδιά δεν έχουν φτάσει στο αναπτυξιακό εκείνο στάδιο που να επιτρέπει τη γνωστική και συναισθηματική επεξεργασία της συγκεκριμένης ψυχικής κατάστασης. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά συχνά δεν αποκαλύπτουν το συγκεκριμένο περιστατικό σε κάποιο μεγαλύτερο.Μια άλλη πρακτική που χρησιμοποιείται είναι η προσπάθεια να απομονώσει ο δράστης το παιδί από τους γύρω του. Δεδομένου ότι το παιδί έχει εμπιστευτεί πολλές προσωπικές πληροφορίες, εμπειρίες και συναισθήματα, ο θύτης τα χρησιμοποιεί για να το πείσει ότι είναι ο καλύτερός του φίλος και ότι κανένας άλλος δεν μπορεί να τον βοηθήσει και να τον κατανοήσει όπως αυτός. Οι προσωπικές αυτές πληροφορίες μπορεί να

χρησιμοποιηθούν και για το συναισθηματικό εκβιασμό του παιδιού. Όσο πιο έμπιστες πληροφορίες γνωρίζει ο θύτης τόσο το παιδί εξαρτάται περισσότερο από αυτόν. Εάν το

8/19/2019 Ariadni c1 u2

12/25

12

παιδί, λοιπόν, θελήσει να διακόψει τη σχέση μπορεί να απειληθεί από το θύτη με τη δημοσιοποίηση των προσωπικών πληροφοριών που του είχε εμπιστευτεί. Σαν αποτέλεσμα, το παιδί φοβάται τις συνέπειες μιας τέτοιας αποκάλυψης και συνεχίζει τη σχέση του με το θύτη. Υπάρχουν και περιπτώσεις που το παιδί έχει ανταλλάξει δικές του γυμνές φωτογραφίες. Σε αυτή την περίπτωση ο εκβιασμός είναι ακόμα πιο έντονος καθώς περιλαμβάνει και απειλές δημοσιοποίησης αυτών των φωτογραφιών σε γονείς,φίλους και στο σχολείο.Επιπλέον, η παρακολούθηση του παιδιού μέσω διαδικτύου (cyberstalking) με σκοπό να τρομοκρατηθεί το παιδί, φαίνεται να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Οι συγκεκριμένοι δράστες χρησιμοποιούν τις κλασικές πρακτικές της παρενόχλησης σε συνδυασμό με τις άλλες δραστηριότητές τους, συζητούν δηλαδή με τα θύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κλέβουν τους προσωπικούς κωδικούς των παιδιών με σκοπό να έχουν άμεση πρόσβαση στους λογαριασμούς και να παρακολουθούν τις δραστηριότητές τους, τα εγγράφουν σε πορνογραφικές σελίδες χωρίς τη θέλησή τους ενώ παράλληλα στέλνουν υλικό από τις παρακολουθήσεις που έχουν πραγματοποιήσει (Γιαννακοπούλου & Σταθοπούλου, 2006).

3) Προετοιμασία για την προσωπική συνάντηση.

Καθώς ο θύτης έχει στη διάθεσή του πολλές προσωπικές πληροφορίες του παιδιού,προγραμματίζει μια προσωπική συνάντηση.

4) Προσωπική συνάντηση.

Η προσωπική συνάντηση είναι ο κύριος και πρωταρχικό στόχος του θύτη.

Πηγή: Προσαρμοσμένο από Olson et al. (2007)

Σχήμα 1. Η διαδικασία του grooming

8/19/2019 Ariadni c1 u2

13/25

13

2.2 Το προφίλ των παιδιών-θυμάτων του grooming

Τα θύματα του grooming είναι συνήθως έφηβοι ηλικίας 11 έως 17 ετών, ενώ σύμφωνα

με έρευνες το κορίτσια είναι πιο ευάλωτα σε αυτό το φαινόμενο από τα αγόρια (Kim

Kwang, 2009). Είναι πιθανό τα θύματα να ανήκουν σε εκείνη την κατηγορία παιδιών που ξοδεύουν αρκετές ώρες στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης

και ανταλλαγής μηνυμάτων. Σύμφωνα με έρευνα, όσο περισσότερο χρόνο κορίτσια

έφηβοι ξοδεύουν στο διαδίκτυο τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να εκδηλώσουν

επικίνδυνες συμπεριφορές όπως το να στείλουν προσωπικές τους φωτογραφίες σε

αγνώστους ή να συναντήσουν κάποιο άτομο που γνώρισαν διαδικτυακά (Berson &

Berson, 2005).

2.2.1 Χαρακτηριστικά των παιδιών-θυμάτων του grooming

Σε γενικές γραμμές τα παιδιά και οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι στη χειραγώγηση και την

αποπλάνηση καθώς δεν έχουν αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες και έχουν έλλειψη

εμπειριών και βιωμάτων. Έχουν, όμως, αναφερθεί και κάποια συγκεκριμένα

χαρακτηριστικά παιδιών που τα καθιστούν ακόμα πιο ευάλωτα σε αυτήν τη διαδικασία:

Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης, καθώς είναι πιο

εύκολο να απομονωθούν συναισθηματικά ή σωματικά.

Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα ή με προβλήματα στις σχέσεις με γονείς,

σχολείο και συνομήλικους (Berson, 2002), καθώς συχνά αναζητούν βοήθεια.

Παιδιά που δείχνουν αφελή και υπερβολική εμπιστοσύνη στους άλλους, καθώς

προθυμοποιούνται να συζητήσουν διαδικτυακά με αγνώστους και δυσκολεύονται

να αναγνωρίσουν τους κινδύνους.

Έφηβοι, καθότι τους απασχολούν και τους ενδιαφέρουν τα σεξουαλικά ζητήματα

και συνήθως είναι πρόθυμοι να μιλήσουν για αυτά.

Οι σεξουαλικοί δράστες ενδέχεται να «στοχεύουν» σε παιδιά με τα παραπάνω χαρακτηριστικά και να τους προσφέρουν αγάπη και στοργή που ενδεχομένως έχουν

ανάγκη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ένας δράστης: «Ψάχνω για παιδιά που

φαίνονται μοναχικά, λυπημένα ή έχουν ανάγκη προσοχής. Μετά παίρνω το χρόνο μου

για να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους και να γίνω φίλος μαζί τους. Με τον καιρό θα

κάνουν ό,τι τους ζητήσω» (Πρεκατέ, 2006, όπως αναφέρεται στους Πρεκατέ, Γιωτάκος,

2006).

Επιπλέον, οι έφηβοι με το έντονο ενδιαφέρον τους γύρω από το σεξ είναι πιθανό να

διεγερθούν πιο εύκολα και συνεπώς να πάρουν πιο πολλά ρίσκα σε σύγκριση με τα

8/19/2019 Ariadni c1 u2

14/25

14

παιδιά μικρότερης ηλικίας. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι οι έφηβοι χρησιμοποιούν τα μέσα

ενημέρωσης συμπεριλαμβανομένου του διαδικτύου ως πηγές πληροφόρησης για τα

σεξουαλικά ζητήματα (Borzekowski, & Rickert, 2001). Σαν αποτέλεσμα, η συγκεκριμένη

ομάδα είναι πιθανό να είναι πιο ευάλωτη απέναντι στους σεξουαλικούς δράστες.

2.2.2. Κατηγορίες παιδιών και εφήβων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο:

Ακόμα, σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης για τη διαδικτυακή σεξουαλική

παρενόχληση σε παιδιά και εφήβους των Mitchel, Finkelhor και Wolak (2001),

αναδύθηκαν πέντε κατηγορίες παιδιών και εφήβων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο:

Κορίτσια

Έφηβοι ηλικίας 14 έως 17 ετών.

Νέοι που έχουν βιώσει κάποιο αρνητικό γεγονός στη ζωή του (όπως κάποιος

θάνατος στην οικογένεια, διαζύγιο γονέα, ανεργία κάποιου γονέα) και νέοι με

καταθλιπτικό συναίσθημα.

Τακτικοί χρήστες του διαδικτύου (που δαπανούν πάνω από δύο ώρες ημερησίως

και πάνω από τέσσερις μέρες την εβδομάδα στο διαδίκτυο ενώ αξιολογούν ότι το

διαδίκτυο έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή τους).

Συμμετέχοντες σε διαδικτυακά δωμάτια συνομιλιών (chat rooms) ενώ επιδεικνύουν

επικίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά (δίνουν προσωπικές πληροφορίες, κάνουν

αγενή σχόλια, ενοχλούν κάποιον άλλο χρήστη, συζητούν για σεξουαλικά ζητήματα

με κάποιον που δεν γνωρίζουν, επισκέπτονται εκουσίως πορνογραφικούς

διαδικτυακούς τόπους).

Επιπλέον, ομοφυλόφιλα έφηβα αγόρια ή αγόρια που αναζητούν τη σεξουαλική τους

ταυτότητα φαίνεται να είναι μια ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα για διαδικτυακή

σεξουαλική θυματοποίηση, καθώς τείνουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να

απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητά τους ή για να συναντήσουν

πιθανούς ερωτικούς συντρόφους (Wolak et al., 2008).

Τέλος, έφηβοι με ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης φαίνεται ότι είναι πιο

πιθανό να λάβουν επιθετικές σεξουαλικές προσκλήσεις στο διαδίκτυο (Mitchel et al.,

2001), καθώς το ιστορικό της κακοποίησης συνδέεται με ιδιαίτερες συναισθηματικές

ανάγκες και αναπτυξιακές διαστρεβλώσεις που κάνουν τους συγκεκριμένους εφήβους

να είναι λιγότερο σε θέση να αξιολογήσουν και να κρίνουν σωστά και να

ανταποκρίνονται περισσότερο σε ακατάλληλες σεξουαλικές προσκλήσεις (Berliner &

Elliott, 2002, όπως αναφέρεται στους Wolak, et al., 2008).

8/19/2019 Ariadni c1 u2

15/25

15

Τα παραπάνω αντανακλούν την ανάγκη να βοηθηθούν τα παιδιά και οι έφηβοι ώστε να

αναγνωρίζουν τους κινδύνους που εγκυμονούνται στο διαδίκτυο αλλά και να

εκπαιδευτούν οι γονείς όσον αφορά την προστασία του παιδιού και τη λανθασμένη

αίσθηση ασφάλειας που πιθανώς βιώνουν όταν το παιδί ή ο έφηβος είναι στο δωμάτιο

του σπιτιού του και απασχολείται στον υπολογιστή.

2.3 Το προφίλ των δραστών

Οι δράστες είναι αρκετά συχνά μέλη της οικογένειας ή γνώριμα άτομα στα παιδιά που

μπορεί να γνωρίζουν τα παιδιά στην πραγματική ζωή πριν χρησιμοποιήσουν το

διαδίκτυο ή άλλες τεχνολογίες προκειμένου να τα αποπλανήσουν. Απόδειξη αποτελεί μια

έρευνα για τη σεξουαλική κακοποίηση που βρήκε ότι το 85% από το 95% των

περιπτώσεων ο δράστης ήταν οικείο και αγαπημένο πρόσωπο του παιδιού (Kim Kwang,

2009) και ότι 8 στα 10 παιδιά κακοποιούνται από κάποιο γνωστό τους (Πρεκατέ, 2006).

Επίσης, οι δράστες προέρχονται από όλες τις τάξεις, τις φυλές και τις θρησκείες, επίπεδο

νοημοσύνης, οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου και μπορεί να είναι ομοφυλόφιλοι ή

ετεροφυλόφιλοι. Οι περισσότεροι είναι άνδρες, όμως υπάρχουν και γυναίκες. Όπως

επεσήμανε έρευνα που διεξήχθη στις ΗΠΑ το 2006 σχετικά με τη σεξουαλική

εκμετάλλευση παιδιών στο διαδίκτυο, κάποιοι από τους δράστες ήταν άτομα σε

αξιοσέβαστα επαγγέλματα όπως δικηγόροι και καθηγητές (Kim Kwang, 2009).

Αναφορικά με την ηλικία των δραστών, προηγούμενες έρευνες έχουν υποστηρίξει ότι οι

σεξουαλικοί δράστες κατά των παιδιών είναι ενήλικες αλλά και νεαρά άτομα, με το

ποσοστό των τελευταίων να αυξάνεται σταδιακά. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι πολλά

παιδιά κακοποιούνται από άλλα παιδιά, συνήθως μεγαλύτερα, ή εφήβους ή νέους

ενήλικες (περίπου το 1/3 των καταγεγραμμένων περιπτώσεων κακοποίησης στη Μεγάλη

Βρετανία και ¼ στον Καναδά και τις ΗΠΑ) (Πρεκατέ, 2006).

2.3.1 Στόχοι δραστών

Οι διαδικτυακοί σεξουαλικοί δράστες στοχεύουν κυρίως σε εφήβους και όχι σε παιδιά, και

για αυτό οι συγκεκριμένοι δράστες δεν ταιριάζουν στο κλινικό προφίλ των παιδόφιλων

που εξ ορισμού έλκονται σεξουαλικά από παιδιά προεφηβικής ηλικίας (Wolak, Finkelhor,

Mitchell, & Ybarra, 2008). Για ποικίλους λόγους, είναι πιο δύσκολο για τους παιδόφιλους

να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο προκειμένου να προσελκύσουν άμεσα παιδιά. Τα

μικρά παιδιά δεν είναι τόσο εύκολα προσβάσιμα διαδικτυακά όπως οι έφηβοι, ενώ

συνήθως δεν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για επικοινωνία με άλλους και έχουν

περισσότερη εποπτεία όσον αφορά τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες. Επίσης, είναι

8/19/2019 Ariadni c1 u2

16/25

16

λιγότερο πιθανό να απαντήσουν σε προσκλήσεις από σεξουαλικούς δράστες, καθώς

δεν έχουν φτάσει στο αναπτυξιακό εκείνο στάδιο που να τα απασχολεί έντονα η

σεξουαλική και η ερωτική δραστηριότητα. Ενώ η περίπτωση που οι παιδόφιλοι

χρησιμοποιούν το διαδίκτυο προκειμένου να γνωρίσουν παιδιά προεφηβικής ηλικίας

είναι αρκετά σπάνια, οι συγκεκριμένοι δράστες χρησιμοποιούν το διαδίκτυο με άλλους

τρόπους. Για παράδειγμα, αποκτώντας πρόσβαση σε παιδιά μέσω επικοινωνίας με

άλλους δράστες ή μέσω της απόκτησης ή και διακίνησης παιδικής πορνογραφίας.

Ενώ οι περισσότεροι διαδικτυακοί σεξουαλικοί δράστες δεν υποκινούνται από την

παιδοφιλία, κάποιοι μπορεί να έχουν σεξουαλική παρόρμηση για έφηβα αγόρια ή

κορίτσια. Παρόλο που οι έρευνες για το συγκεκριμένο θέμα είναι ελάχιστες, έχει

υποστηριχθεί ότι οι ενήλικοι άνδρες που έλκονται σεξουαλικά από έφηβα κορίτσια σε

πραγματικό περιβάλλον τείνουν να έχουν ποινικό ιστορικό, λιγότερη εκπαίδευση,συναισθήματα ανεπάρκειας και δυσλειτουργική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη (Hines &

Finkelhor, 2007). Παρόλα αυτά, οι συγκεκριμένοι δράστες μπορεί να διαφέρουν από

σεξουαλικούς δράστες που δραστηριοποιούνται διαδικτυακά.

2.3.2 Κίνητρα δραστών

Έχουν προταθεί κάποια πιθανά κίνητρα για τους ενηλίκους που επιδιώκουν τη

σεξουαλική συνεύρεση με εφήβους, που θα μπορούσαν να ισχύουν και για τους

διαδικτυακούς σεξουαλικούς δράστες. Ενδέχεται να αποζητούν το θαυμασμό από

θύματα που ανταποκρίνονται σεξουαλικά αλλά είναι αφελή, να επιθυμούν να

ξαναβιώσουν εφηβικές εμπειρίες, να φοβούνται τις σχέσεις με ενηλίκους συντρόφους

ενώ παράλληλα οι σχέσεις με εφήβους να φαντάζουν λιγότερο απειλητικές, ή να

αρέσκονται στη δύναμη και τον έλεγχο που μπορεί να ασκούν πάνω στους εφήβους

(Nunez, 2003). Επιπλέον, κάποιοι σεξουαλικοί δράστες που ενεργοποιούνται διαδικτυακά

και στοχεύουν σε παιδιά μπορεί αρχικά να έλκονται σεξουαλικά από ενηλίκους αλλά να

στοχεύουν σε εφήβους για λόγους που περιλαμβάνουν παρόρμηση, περιέργεια, θυμό,

ή επιθυμία για δύναμη και εξουσία (Lanning, 2001, όπως αναφέρεται στους Wolak et al.,

2008). Για κάποιους από αυτούς, ο κίνδυνος και η έξαψη παραπλάνησης και

αποπλάνησης νέων ανηλίκων αποτελεί από μόνο του πηγή σεξουαλικής διέγερσης

(Carnes, 2001).

8/19/2019 Ariadni c1 u2

17/25

17

2.4 Επιπτώσεις

Σύμφωνα με την έρευνα της Almind (2010), πέρα από τις καταστροφικές συνέπειες που

μπορεί να έχει η διαδικασία του «grooming» όταν φτάσει στο όριο της κακοποίησης, το

παιδί υποφέρει και από ποικίλα άλλα συναισθήματα εξαιτίας της παρενόχλησης που δέχεται.

Συγκεκριμένα, καθώς το παιδί έχει επενδύσει συναισθηματικά στη σχέση του με το θύτη

και την αντιλαμβάνεται σαν μια δυνατή φιλία, αισθάνεται θυμό όταν αποκαλύπτεται ο

πραγματικός σκοπός της επαφής, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι κακοποίηση,

καθώς αντιλαμβάνεται ότι έχει εξαπατηθεί και χειραγωγηθεί. Σε άλλες περιπτώσεις που το

παιδί έχει εξαρτηθεί συναισθηματικά από το θύτη αισθάνεται πένθος για την απώλεια

ενός στενού φίλου. Έχουν αναφερθεί ακόμα και περιπτώσεις που το παιδί είναι

απρόθυμο να καταγγείλει το δράστη, ενώ μπορεί να νιώθει σα να έχει ακόμα και

ερωτευτεί το θύτη. Επίσης, είναι πιθανό το παιδί να έχει πειστεί ότι είναι το ίδιο υπεύθυνο

για τη διατήρηση της σχέσης τους και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια βαθιά

σύγκρουση, καθώς αισθάνεται και τύψεις προς τους γονείς επειδή τους αποκρύπτει τις

διαδικτυακές σεξουαλικές του συμπεριφορές. Σε περίπτωση που όλα αποκαλυφθούν, το

παιδί μπορεί να αισθάνεται επίσης και ντροπή προς τους συνομηλίκους και την

οικογένεια καθώς νιώθει ότι εξαπατήθηκε.

Τέλος, το άγχος, η δυσαρέσκεια και ο φόβος που προκαλούνται όταν ένας έφηβος ή

ένα παιδί λαμβάνει πορνογραφικό υλικό ή όταν του ζητείται να εκτελέσει σεξουαλικές

πράξεις μπροστά στην βιντεοκάμερα, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, ενώ, σε ένα

μεγαλύτερο βαθμό, το άγχος του θύματος από την πιθανή διανομή των προσωπικών

του φωτογραφιών ή των βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου στο διαδίκτυο μπορεί να

οδηγήσει στην απομόνωση ή ακόμα και την αυτοκτονία.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

18/25

18

ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Σε αυτή την υποενότητα κλείνουμε το κεφάλαιο του grooming με την παρουσίαση

ποσοστών που καταδεικνύουν ότι το φαινόμενο αυτό είναι πραγματικό και αναλύουμε

τρεις περιπτώσεις. Τέλος, ακολουθεί ο επίλογος.

3.1. Επιδημιολογία

Σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης για τη διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση σε

παιδιά και εφήβους των Mitchel, και των συνεργατών του (2001) παρατηρείται ότι:

Ένα ποσοστό της τάξης του 19% των παιδιών και των εφήβων που

χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο έγινε στόχος σεξουαλικής παρενόχλησης σε διάστημα ενός έτους.

Ποσοστό 3% των σεξουαλικών παρενοχλήσεων ήταν επιθετικές, με την έννοια ότι οι

παρενοχλούντες προσπάθησαν να συναντήσουν τα παιδιά και τους εφήβους

εκτός διαδικτύου.

Μόνο το 10% αυτών των σεξουαλικών παρενοχλήσεων καταγγέλθηκαν στην

αστυνομία, τον πάροχο του διαδικτύου ή σε άλλη αρμόδια αρχή.

Οι περισσότεροι γονείς (69%) και νέοι (76%) δε γνώριζαν τα αρμόδια όργανα όπου

θα μπορούσαν να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά.

Επιπρόσθετα, άλλη έρευνα αναφέρει ότι 1.500 παιδιά ηλικίας 10 έως 17 ετών που

ρωτήθηκαν ανέφεραν συχνή έκθεση χωρίς τη θέλησή τους σε σεξουαλικό υλικό και

σεξουαλική παρενόχληση στο διαδίκτυο (Wolak, Mitchell & Finkelhor 2006).

Στην Ιρλανδική έρευνα σχετικά με τη διαδικτυακή χρήση των παιδιών βρέθηκε ότι το 19%

από τους 848 μαθητές που πήραν μέρος στην έρευνα ηλικίας 9 έως 16 ετών δήλωσαν

ότι είχαν παρενοχληθεί, απειληθεί ή ότι ένιωσαν ντροπή, αναστάτωση και ενόχληση από

κάποιον που συνομιλούσαν διαδικτυακά, ενώ το 7% ανέφερε ότι είχε συναντήσει κάποιον

που γνώρισε διαδικτυακά και το 24% αυτών των περιπτώσεων δήλωσε ότι το πρόσωπο

που τους είχε παρουσιαστεί ως συνομήλικος αποδείχτηκε ότι τελικά ήταν ενήλικας.

(Webwise, 2006).

Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι ο οργανισμός για την προστασία του παιδιού στο

διαδίκτυο CEOP (Child Exploitation and Online Protection Centre) του Ηνωμένου

Βασιλείου δέχεται κατά μέσο όρο 10 καταγγελίες μηνιαίως για παιδιά ηλικίας 8 και 11

ετών που στην πλειοψηφία τους αναφέρονται στη διαδικασία του grooming (UK CEOP,2007b)

8/19/2019 Ariadni c1 u2

19/25

19

Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος είναι μάλλον υψηλός, καθώς, σύμφωνα με την έρευνα της

Μονάδας Εφηβικής Υγείας (2010) το 18,5% των εφήβων δήλωσαν ότι θα συναντούσαν

κάποιο διαδικτυακό φίλο στο φυσικό κόσμο.

Η συχνότητα που οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται για τη σεξουαλική

αποπλάνηση του παιδιού είναι, επίσης, σημαντική. Μια πρόσφατη έρευνα σχετικά με το

κυβερνοέγκλημα στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2006 υπολόγισε ότι 850.000 περιπτώσεις μη

θελημένων σεξουαλικών προσεγγίσεων προς τα παιδιά έγιναν σε δωμάτια συνομιλίας

και επεσήμανε 238 κατηγορίες για συνάντηση ενήλικα-παιδιού σε πραγματικό χώρο

μέσω της διαδικασίας του «grooming» (Kim Kwang, 2009).

3.2 Ανάλυση Πραγματικών Περιπτώσεων

Παρακάτω περιγράφονται πραγματικές περιπτώσεις αποπλάνησης μέσω διαδικτύου με

στόχο να δείξουν το πώς η διαδικασία του grooming λαμβάνει χώρα. Οι παρακάτω

ενήλικοι με σεξουαλικό ενδιαφέρον προς τα παιδιά χρησιμοποίησαν επιτυχώς τις τεχνικές

της διαδικασίας του grooming προκειμένου να δελεάσουν νεαρά κορίτσια για μια

επικίνδυνη κατά πρόσωπο συνάντηση.

Περίπτωση 1

Ένα δεκατετράχρονο κορίτσι παρέλαβε έναν καινούργιο υπολογιστή ως δώρο από τους

γονείς της. Μετά από δυο μήνες που έκανε χρήση του υπολογιστή γνώρισε έναν άντρα

σε ένα δωμάτιο συνομιλιών, όπου και διατήρησε ηλεκτρονική αλληλογραφία μαζί του.

Όταν οι γονείς της έμαθαν για αυτό πήραν κάποια απαραίτητα μέτρα για να την

προστατέψουν, όπως το να παρακολουθούν την αλληλογραφία και τα τηλεφωνήματά

της και να ζητήσουν υποστήριξη και συμβουλευτική από κάποιον ειδικό. Δυστυχώς, η

επικοινωνία με το δράστη διατηρήθηκε μέσω του κινητού τηλεφώνου. Μετά από

κάποιους μήνες η έφηβη εξαφανίστηκε από το σπίτι. Όταν η αστυνομία ερεύνησε τον

υπολογιστή του κοριτσιού, ανακάλυψε την ηλεκτρονική αλληλογραφία που οδήγησε στο

δίκτυο του παιδόφιλου που βρισκόταν στην Ευρώπη. Ένας παιδόφιλος, λοιπόν, από την

Ελλάδα «παρήγγειλε» μια έφηβη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξασφάλισε ψεύτικο

διαβατήριο και τα κόμιστρα για τη μεταφορά του κοριτσιού από την Αμερική στην

Ελλάδα. Μετά από πέντε μήνες επέστρεψε στους γονείς της. Στην αρχή υποστήριζε ότι

είχε ερωτευτεί το δράστη αλλά ύστερα από εκτεταμένη θεραπευτική αγωγή ανακάλεσε

όλες τις λεπτομέρειες τις σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησής της, άρχισε να έχει

αυτοκτονικές τάσεις και νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική. Το κορίτσι ανακάμπτει

σταδιακά, αλλά η εμπειρία αυτή θα τη συνοδεύσει στην υπόλοιπη ζωή της (Berson,

2002).

8/19/2019 Ariadni c1 u2

20/25

20


Το 2003 ο πρώην ταχυδρόμος Douglas Lindsell 64 ετών καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5

ετών επειδή παρενοχλούσε κορίτσια και έκανε μια απόπειρα βιασμού.

Ο Douglas Lindsell γνώριζε κορίτσια μέσω διαδικτυακών δωματίων συνομιλιών, όπου

έλεγε ότι ήταν 15 ετών. Μερικές φορές δήλωνε συνοδευτικά ότι έπασχε από καρκίνο.

Τελικώς έπεισε 2 κορίτσια 13 και 14 ετών να τον συναντήσουν σε πραγματικό χώρο.

Ευτυχώς τα κορίτσια κατάφεραν να ξεφύγουν και να γλιτώσουν το βιασμό. Ο Douglas

Lindsell , όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, έστελνε γυμνές φωτογραφίες σε πολλά

κορίτσια (πολλές φορές δικές του αλλά και του γιου του). Ακόμα, διατηρούσε μια βάση

δεδομένων με πάνω από 70 παιδιά, που περιελάμβανε λεπτομέρειες όπως χρώμα και

μήκος μαλλιών, χρώμα ματιών, ενδυμασία, σχολείο, πληροφορίες για την οικογένεια και

άλλες απόκρυφες πληροφορίες όπως τι σεξουαλικές πρακτικές αρέσουν ή όχι σε κάθε

παιδί. Μέσω του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων επικοινωνούσε με πάνω από 73

κορίτσια (54 από την Μεγάλη Βρετανία, 19 από άλλες χώρες του εξωτερικού

συμπεριλαμβανομένων για παράδειγμα του Καναδά και της Νέας Ζηλανδίας). Για το

λόγο αυτό είχε αγοράσει ακόμα και βιβλίο σχετικά με την εφηβική αργκό προκειμένου να

είναι πιο πειστικός στις συνομιλίες του με τις εφήβους.

(http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/3175700.stm

http://www.guardian.co.uk/uk/2003/oct/10/childprotection.society)


Ο 35 χρονος Andrew Lay καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι ετών για τη σεξουαλική

κακοποίηση 12 χρονου κοριτσιού. Γνώρισε το κορίτσι σε δωμάτιο συνομιλιών, όπου

προσποιούταν ότι είναι 28 ετών. Ξεκίνησε να βομβαρδίζει το κορίτσι με ηλεκτρονικά

μηνύματα, αντάλλαξαν κινητά τηλεφωνά και ξεκίνησε να της στέλνει δεκάδες μηνύματα

ημερησίως. Επίσης, έπεισε το κορίτσι να του στείλει μία φωτογραφία της καθώς τη

δωροδοκούσε με διάφορα δώρα (π. χ. ψηφιακή κάμερα) και με το να πληρώνει το κινητό

της τηλέφωνο. Τελικώς, την έπεισε να μην πάει σχολείο προκειμένου να τη συναντήσει. Τη

συνάντησε αρκετές φορές προσωπικά και τελικά την κακοποίησε σεξουαλικά

(http://www.miltonkeynes.co.uk/news/Chatroom-pervert-is-jailed.252989.jp).

3.3. Επίλογος

Καθώς το διαδίκτυο και οι τεχνολογίες επικοινωνίας θα συνεχίζουν να εξελίσσονται, είναι

πιθανό και οι περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης και αποπλάνησης των παιδιών

να αυξάνονται. Παρόλα αυτά, η σεξουαλική εκμετάλλευση και αποπλάνηση παιδιών στα

8/19/2019 Ariadni c1 u2

21/25

21

σύγχρονα ψηφιακά περιβάλλοντα δεν αποτελεί ένα καινούργιο έγκλημα, αλλά μια νέα

μορφή της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών. Αυτό σημαίνει ότι η φύση των

εγκλημάτων δεν αλλάζει καθώς τα χρόνια περνούν, αλλά ότι οι σεξουαλικοί δράστες

χρησιμοποιούν την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών προς όφελός τους, προκειμένου να

αναζητήσουν υποψήφια θύματα. Επιπλέον, η χρήση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης

είναι, και θα παραμείνει, δημοφιλής στις «ψηφιακές» γενιές. Παιδιά και έφηβοι θα

συνεχίσουν να επικοινωνούν με τρόπους άγνωστους στους ενηλίκους μέσω της χρήσης

ακρωνυμίων και γλώσσας αργκό στους εικονικούς χώρους του διαδικτύου. Είναι,

λοιπόν, απαραίτητη η επαγρύπνηση των γονέων, εκπαιδευτικών αλλά και των

υπόλοιπων ειδικών που ασχολούνται με την ασφάλεια του παιδιού σχετικά τους

πιθανούς κινδύνους που προκύπτουν διαδικτυακά προκειμένου να τα προστατεύσουν.

Σημείωση 1. Πρόληψη

Σημάδια ότι το παιδί σας εκτίθεται σε κίνδυνο στο διαδίκτυο:

Όταν υπάρχει πορνογραφικό υλικό στον υπολογιστή του παιδιού σας.

Το παιδί δέχεται τηλεφωνήματα από αγνώστους.

Το παιδί δέχεται δώρα από αγνώστους

Το παιδί κλείνει τον υπολογιστή όταν μπαίνετε στο δωμάτιο.

Το παιδί χρησιμοποιεί λογαριασμό που ανήκει σε άλλον

Τι μπορείτε να κάνετε αν υποψιαστείτε:

Μιλήστε ανοιχτά με το παιδί σας για τις υποψίες σας.

Πείτε τους για τους κινδύνους των δραστών του ηλεκτρονικού σεξ.

Επιθεωρήστε για σχετικό υλικό στον υπολογιστή του παιδιού σας.

Χρησιμοποιήστε την αναγνώριση κλήσεως για να δείτε ποιος τηλεφωνεί στο παιδί

σας.

Ελέγχετε τον τύπο ηλεκτρονικής επικοινωνίας του παιδιού σας. Οι δράστες σχεδόν

πάντα γνωρίζουν τα θύματα μέσω chat-room και μετά συνεχίζουν την επικοινωνία μέσω email ή τηλεφωνικής επικοινωνίας.

Μέτρα πρόληψης:

Επικοινωνήστε με το παιδί σας και μιλήστε του για τον πιθανό κίνδυνο του διαδικτύου.

Περάστε χρόνο με το παιδί σας στον υπολογιστή. Αφήστε τα να σας δείξουν τους

αγαπημένους τους ιστότοπους.

Έχετε τον υπολογιστή σε ένα κοινό μέρος στο σπίτι.

Χρησιμοποιήστε λογισμικό που μπλοκάρει ακατάλληλο υλικό.

8/19/2019 Ariadni c1 u2

22/25

22

Έχετε πρόσβαση στο λογαριασμό email του παιδιού σας και περιστασιακά ελέγξτε το

email του, αφού εξηγήσετε στο παιδί σας ξεκάθαρα το γιατί.

Εξηγήστε στα παιδιά να μη δίνουν ποτέ φωτογραφίες μέσω διαδικτύου σε κάποιον

που δε γνωρίζουν προσωπικά, να μη δίνουν ποτέ όνομα, τηλέφωνο, όνομα

σχολείου ή διεύθυνση, και να μην απαντούν σε μηνύματα με υπονοούμενα (Γιωτάκος

Ο, Τσιλιάκου Μ,. «Βιασμός» , Εκδόσεις Αρχιπέλαγος, 2008)

Ορέστης Γιωτάκος , Ψυχίατρος

8/19/2019 Ariadni c1 u2

23/25

23

Σύνοψη

Μετά την ολοκλήρωση της ενότητας αυτής μάθατε ότι:

• τα χαρακτηριστικά του διαδικτύου που ευνοούν φαινόμενα σεξουαλικής

εκμετάλλευσης παιδιών είναι: η κοινωνική δικτύωση και η ανωνυμία,

• τα στάδια του «grooming» είναι τέσσερα:

προετοιμασία της επαφής,

επαφή με το θύμα και δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης,

προετοιμασία για την προσωπική συνάντηση,

προσωπική συνάντηση,

• το προφίλ και τα χαρακτηριστικά των παιδιών-θυμάτων του grooming είναι έφηβοι

ηλικίας 11 έως 17 ετών: με χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης, με

συναισθηματικά προβλήματα ή με προβλήματα στις σχέσεις με γονείς, σχολείο και

συνομήλικους, που δείχνουν αφελή και έχουν υπερβολική εμπιστοσύνη στους

άλλους και τους απασχολούν σεξουαλικά θέματα,

• υπάρχουν κατηγορίες παιδιών και εφήβων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο,

• οι δράστες είναι αρκετά συχνά μέλη της οικογένειας ή γνώριμα άτομα στα παιδιά,

• οι διαδικτυακοί σεξουαλικοί δράστες στοχεύουν κυρίως σε εφήβους

• τα κίνητρα των δραστών είναι ποικίλα, όπως η σεξουαλική συνεύρεση με εφήβους,

αρέσκονται στη δύναμη και τον έλεγχο που μπορεί να ασκούν πάνω στους εφήβους,

• οι επιπτώσεις στα θύματα είναι αρνητικά συναισθήματα, άγχος, η δυσαρέσκεια και ο

φόβος,

• είναι φαινόμενο επιδημιολογίας και

• υπάρχουν μέτρα πρόληψης

8/19/2019 Ariadni c1 u2

24/25

24

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Almind, J., H. (2010). Psychological treatment of children exposed to “online grooming”-

abuse through the internet. In Almind Jansen, H. and Madsen, S. A. (eds.) (2010). Sexual

Abuse – treatment, dissemination and research. Status report 2008-2009, Team for Sexually

Abused Children, The University Hospital, Copenhagen, pp. 29-33.

• Berson, I., R. (2002). Grooming Cybervictims: The Psychosocial Effects of Online Exploitation

for Youth. Ανασύρθηκε στις 11/5/2011 από την

http://www.cs.auckland.ac.nz/~john/NetSafe/I.Berson.pdf

• Berson, I., R., & Berson, M., J. (2005). Challenging Online Behaviors of Youth. Findings From a

Comparative Analysis of Young People

•

Borzekowski, Dina L.G., Rickert, Vaughn I. (2001). Adolescents, the Internet, and Health:Issues of Access and Content. Journal of Applied Developmental Psychology, 22: 49-59.

• Carnes, P. J. (2001). Cybersex, courtship, and escalating arousal: Factors in addictive sexual

desire. Sexual Addiction & Compulsivity, 8(1), 45-78

• Conradie, H. (2001). The structure and functioning of child pornography. Ανασύρθηκε στις

25/6/2011 από την: http://www.crisa.org.za/downloads/cp.pdf

• Durkin, K. F. (1997). Misuse of the Internet by pedophiles: Implications for law enforcement

and probation practice. Federal Probation, 61, 14−18.

•

eMarketer 2007. The promise of social network advertising. Ανασύρθηκε στις 20/5/20

Documents

Ariadni c1 u2