Arıcılık Ürünleri

8/7/2019 Arclk rnleri

1/27

1

Do. Dr. H. Vasfi GENERA. . Ziraat Fakltesi

Zootekni Blm

Arclk rnleri; bal arlarnn doadan (bitkilerden) toplayarak

iledikleri rnler (bal, polen, propolis), bal arlarnn doadan topladklar baz rnleri tketip

sentezleyerek vcutlarndaki bezlerden salgladklar

rnler (ar st, balmumu, ar zehri) ve canl rnler (ana ar, yapay oul, paket ar) olarak

gruplandrlabilir.

Bu rnlerinin yan sra bal ars polinasyonda(tozlama) etkin bir tozlatrc (polinatr) ajanolarak bitkisel retimde kullanlrlar. Bir bitkiselretim girdisi olarak bal arsnn polinasyonservisinde kullanlmas ile de arclar gelir eldeedebilmektedirler.

2H. Vasfi GENER,A. . Ziraat Fakltesi Zootekni Blm


2/27

2

BAL

Bal bal arlarnn ieklerin nektarn, bitkilerincanl organlarnn salgsn ve bitkilerin canlorganlar zerindeki bitki emen bceklerin salgsntoplama, dntrme, kendinden maddeler katma,olgunlamas iin petekte depolama ilemlerindengeirerek rettikleri doal tatl maddedir.

Bal Kaynaklar; floral nektar: bitkilerin ieklerindeki nektar bezlerinden

salglanan nektar, ekstrafloral nektar: bitkilerin vejetatif paralarnda (yaprak,

dal) bulunan nektar bezlerinden salglanan nektar ve basra: bitki z emen bceklerin salgsdr.


Nektar Nektarn kimyasal kompozisyonu:

Nektar iz dzeyde amino asitler, organik asitler, aromatikmaddeler, mineraller gibi eitli bileenleri ieren ekersolsyonudur. eker ierii bitki trne ve evre koullarnabal olarak % 5 - % 70 arasnda deiir.

Temel ekerler; sukroz, glukoz ve fruktozdur. Mineral ierii % 0.023-0.45 arasnda deiir. Asidik ya da ntr reaksiyon gsterir (pH: 2.7-6.4tr, bazen

9.1e kadar kar). Vitaminler; tiamin, riboflavin, pridoksin, nikotinik asit,

pantotenik asit, folik asit, biotin, mezo-inozitol, askorbikasittir.



3/27

3

Baln Kimyasal Kompozisyonu

Baln kompozisyonunu; nektarn kompozisyonu, dfaktrler (hava koullar, koloni gc, hasat ve szmesrasnda arcnn uygulamalar), depolama sresi vedepolama koullar belirler.

Nem (su): %16-22 arasnda deiir. Baln nem ierii; nektararlarca olgunlatrldktan sonra kalan ksmdr. Baln nemierii kalitenin muhafazas asndan nemlidir. Baln nem

ierii; nektarn kompozisyonu, retim srasndaki evrekoullar (nem, scaklk), szme ve depolama srasndakiuygulamaya gre deiir.


Karbonhidratlar: kuru maddenin % 90-95ini oluturur. Balnhigroskobik zellik, viskozite, granlasyon, tatllk, enerjideeri (304 kcal/100 g) gibi zeliklerinin kaynakarbonhidratlardr. Monosakkaritler ise karbonhidratlarn% 85-95ini oluturur. Balda bulunan balcamonosakkaritler; glukoz (G) ve fruktozdur (F). Genelliklefruktoz glukozdan daha yksek dzeyde bulunur (F>G).Disakkaritler: sukroz, maltoz, izomaltoz, nigeroz, turanoz,

maltuloz, kojibioz, trehaloz, gentiobioz, laminaribioz;trisakkaritler: melezitoz, erloz, panoz, maltotrioz, kestoz,izomaltotrioz, izopanoz, sentoz, izomaltozilglukoz, rafinoz;polisakkaritler (yksek ekerler): izomaltotetroz,izomaltopentoz, dekstrantriozdur.

Organik asitler (% 0.1-0.5): baln karakteristik aroma ve tadve mikroorganizma geliimini durdurma zelliinin kaynaorganik asitlerdir. Balca organik asitler; glukonik asit,formik asit, laktik asit, sitrik asit, malik asit, maleik asit,okzalik asit, butirik asit, piroglutamik asit, suksinik asit,asetik asit, fumarik asit, -ketoglutarik asit ve tartarik asittir.

Baln aktifasitlii (pH) 3.2-4.5 (ortalama 3.9) arasndadr.6

H. Vasfi GENER,A. . Ziraat Fakltesi Zootekni Blm


4/27

4

Mineraller: % 0.02-1.03, ortalama % 0.17 dzeyindebulunur. Baca mineraller; K, Cl, S, Na, Ca, P, Mg, SiO2,

Fe, Mn ve Cudur. Enzimler (kompleks proteinler): z dzeyde bulunan

enzimlerin nemi bala besleyici deer katmasndan deil,sl ileme kar hassas olmalar nedeniyle kalitebelirleme lt olarak (tazelik-depolama sresi, stma,hile) kullanlmalarndan ileri gelir. i arlarn salgbezlerinden reterek baln yapsna kattklar enzimler;invertaz, glukoz oksidaz ve diastazdr.

Proteinler ve amino asitler: Baldaki oran % 0.2-2dir.

Balda bulunan serbest amino asitler; prolin, fenilalanin,aspartik asit+asparagin, glutamik asit+glisin, proteinamino asitleri ise; aspartik asit, glutamik asit, lsin,fenilalanin, valin, izolsin,arginin, histidin, lisin, metionin, treonin, triptofan, serin,glisin, alanin, sistin ve tirozindir.


Vitaminler: tiamin, riboflavin, niasin (nikotinik asit),folik asit, biotin, pridoksin, askorbik asit, pantotenikasittir. Baldaki prolinin kayna nektar deil, balarsnn katksdr.

Aroma maddeleri: esterler, aldehitler ve ketonlar,alkollerdir.

Dierleri: lipidler (gliseridler, steroller, fosfolipidler,palmitik asit, oleik asit, laurik asit, miristoleik asit,stearik asit, linoleik asit), polifenoller, toksikmaddeler, kolin (asetil kolin, pinosembrin),mikroskobik partikller (polen, fungus sporlar,bakteri sporlar, alg hcreleri, mayalar).



5/27

5

Bileen(pH ve diastaz deeri dnda %)

Ort.Stand.

Sapma

DeiimSnr

Su 17.2 1.5 13.4 - 22.9

Fruktoz 38.2 2.1 27.2 - 44.3

Glukoz 31.3 3.0 22.0 - 40.7

Sukroz 1.3 0.9 0.2 - 7.6

Maltoz 7.3 2.1 2.7 - 16.0

Yksek ekerler 1.5 1.0 0.1 - 8.5

Total asit 0.57 0.20 0.17 - 1.17

Mineraller 0.169 0.15 0.020 - 1.028

Nitrojen 0.041 0.026 0.000 - 0.133

pH 3.91 - 3.42 - 6.10

Diastaz deeri 20.8 9.8 2.1 - 61.2

9

Ballarn ortalama kimyasal kompozisyonu


Baln Fiziksel zellikleri Krlma indisi: Baln su ieriine bal olarak krlma indisi

deiir. Baln bu zelliinden yararlanarak refraktometre ile suorann saptamak mmkndr. 20 0C sabit scaklkta % 13 suieriine sahip baln krlma indisi 1.5044 iken, % 22 su ieriinesahip baln krlma indisi 1.4814tr.

Viskozite: Baln akmaya kar gsterdii direntir. Bal viskoz-kvaml bir svdr. Baln viskozitesi, bitki trne, balnkompozisyonuna-zellikle su ieriine ve ortam scaklna gredeiir. Baln su oran ve ortam scakl arttka viskozite azalr.Viskozite zellii bal ileme (szme, pompalama, dinlendirme)asndan nem tar.

Higroskobik zellik: Bal higroskobik bir gdadr. Baln su ieriiile havann oransal nemi arasnda bir denge vardr. % 18.3 suieriine sahip olan bal, % 60 ortam neminde dengedeykenortamn

oransal nemiartt

zamanbaln

nemoran

da artar.10



6/27

6

Termal zellikler: Baln s emme kapasitesi (spesifik s),kompozisyon ve kristalizasyon durumuna gre 0.56-0.73

cal/g/o

C arasnda deiir. Is iletkenlii, 118 143 X 10-5

cal/cm2/sn/oC arasndadr. Baln donma noktas: - 1.42 ve-1.53 arasndadr. Kalorifik deer ise 304 kcal/100 gdr.

Renk: Su beyazndan koyu kehribara kadar deien renkteballar vardr. Her bitki trnden retilen baln kendine zgrengi vardr. Baln botanik orijininin yan sra depolama sresive koullar da baln renginde varyasyona neden olur. Balnberrakl ise iinde asl duran polen miktarna gre deiir.Polen miktar arttka berraklk kaybolur.

Aroma ve lezzet: Uucu organik bileikler, ekerler (fruktoz),

glukonik asit ve prolin aroma ve lezzetin kaynaklardr. Aromave lezzet scaklk ve depolamaya bal olarak deiir. Kristalizasyon (granlasyon) Fermentasyon (mayalanma)


Kristalizasyon (granlasyon)

Baln kristalizasyonu sv formdan kat formadnmedir. ekerce ar doymu olan baln

yapsndaki glukoz, glukoz monohidrat kristalleriolarak sv formdan ayrr. Baln kristalize olmas; baln kompozisyonu (glukoz ve su),

partikllerin varl (polen vd.) ve depolama scakl ile ilikilidir.

Bal 5 0Cnin altnda ve 25 0Cnin zerinde kristalize olmaz.Kristalizasyonun gereklemesi iin optimum scaklk14 0Cdir.

Glukoz/Su < 1.70 ise kristalizasyon olmaz. Glukoz/Su > 2.10 ise kristalizasyon hzl olur. Glukoz/Su 1.70-2.10 arasnda ise kristalizasyon yava olur. Yava kristalizasyon sonucunda byk ve dzensiz kristaller

oluur.12



7/27

7

Fermentasyon (mayalanma)

Fermentasyon baln bozulmasdr. Fermentasyonekere dayankl-osmofilik mayalarn (kaynaiekler ve topraktr) faaliyeti sonucu gerekleir.Baln su ieriinin yksek olmas, depolamascaklnn 11 0C - 21 0C arasnda olmas, balnkristalize olmas ve baln polen ieriinin yksekolmas fermentasyonu tetikleyen faktrlerdir.

Glukoz+fruktoz alkol+karbondioksit

Alkol+oksijen asetik asit

13

MAYA


Baln Fizyolojik Etkileri

Enerji kaynadr. Topikal uygulamalarda;

hayvanlarda yara iyilemesini hzlandrma, insanlarda ameliyat sonras i ve d yaralarn

iyiletirilmesi, iyileme sresini ksaltmave yara izini azaltma, yara zerine giysi yapmasn nleyerek hassas yaray

koruma gibi etkileri vardr. Antibakteriyel etki (inhibin): kayna H2O2 ve

polifenollerdir. Bunlar; yaralarn sterilizasyonunda ve souk algnl enfeksiyonu zerinde etkili olan

maddelerdir.



8/27

8

Ballarn Snflandrlmas Ballar; orijinine gre:

iek bal: akasya bal,yonca bal, narenciye bal...

salg bal; am bal, kknar bal...

ilemeve piyasaya sunu ekline gre: petekli bal: seksiyon petekli bal, kesme petekli bal

szme (likit) bal

petekli szme bal krem bal ve

pres bal olarak snflandrlabilir.


leme Bal lemenin Aamalar:

Hasat sonras nem azaltma: Petekler szme ileminden nce 30-35 oC scaklk, %60 oransal nem ve 250 m/dak. hzda hava akm olan odada (kurutma ya dastma odas) 1 gn tutulur.

Sr ama, mum (sr) karmn ayrma: Petek gzlerini kapatan balmumu sr srtaraya da sr ba ile alnr.

Szme (ekstraksiyon): szme odas scakl 30 oC olmaldr.

Szme sonras nem uzaklatrma; 45 oCnin altndaki scaklkta vakumlukurutucu ile gerekletirilir. Artma; iki aamada gerekletirilir. Bunlar; a. keltme (dinlendirme) ve

b. szgeten geirme ilemleridir. keltme: bal ift cidarl dinlendirme tanknaaktarlarak 1 ya da birka gn bekletilir. Tankn scakl 25-30 oCdir. keltmehz; partikl boyutu, tank boyutu ve baln viskozitesine gre deiir. Szgetengeirme: gzenek genilii 0.2 mm olan filtre kullanlr. Uygulama srasndakiscaklk 30 oCdir.

Harmanlama Filtrasyon ve stma (pastrizasyon): fermentasyonu nlemek ve kristalizasyonu

geciktirmek, bylece baln raf mrn uzatmak amacyla yaplmaldr. Budurumda artma ve harmanlama ileminden sonra63 oCde 7 dakika ya da 69 oCde 1 dakika uygulanr.

Ambalajlama



9/27

9

Depolama

Depolamaya bal baldaki deiiklikler: Organoleptik zellikler: tat ve aroma deiir. Renk

koyular.

Biyolojik aktif maddelerde (enzim inaktivasyonu,antibakteriyel etki) azalma olur.

eker ierii deiir (disakkaritler ve kompleks ekerlerdeart, basit ekerlerde azal)

Asitlik ve HMF dzeyi artar.


Baln Kullanm Alanlar Hazr gda,

Gda bileim maddesi (frn rnleri,ekerlemeler, ezmeler, marmelatlar, reeller, ball

st ve st rnleri, dondurmalar, alkolsziecekler),

lalarn bileim maddesi,

Kozmetik rnlerin bileim maddesi ve

Fermentasyon rn (bal arab-mead, bal biras,bal likr, bal sirkesi) olarak kullanm alanlarnasahiptir.



10/27

10

Polen, iek aan bitkilerin anterlerinde (bak) retilenerkek reme hcreleridir. Polenler genellikle arlar gibitozlatrclar ya da rzgar ile bir iekten dier ieinstigmasna (dii organ) tanrlar (polinasyon).

Ar ekmei, ii arlar tarafndan ieklerden toplanarakpelet halinde kovana getirilen polen yknn petekgzlerinde ilenerek stoklanm halidir.

Bal arsna yararllk asndan polenin snflandrlmas: 1. snf (en yksek besleyici deerli polen): meyve aalar, st,

msr, beyaz gl 2. snf: karaaa, karahindiba, kavak 3. snf: kzlaa, fndk 4. snf(en dk besleyici deerli polen): am aac trleri, okalipts

19

POLEN


Polenin Kimyasal Kompozisyonu Polenin kimyasal kompozisyonu ve besleyici deeri

bitki kaynana gre deiir. Hava scakl, topraknemi, pH gibi birok faktr polenin besleyici deerini

etkiler. Bunun sonucunda farkl blgelerdentoplanm ayn bitki trnn polenleri kimyasal yapolarak farkl olabilir.

Polen birrnek ve kolayca karakterize edilebilecek birrn deildir. Polen kaynaklar sadece blgedenblgeye deimez, ayn blgede mevsimden mevsime,

yldan yla deiim gsterir. Bu da polenin kimyasalanalizini gletirir.



11/27

11

Major bileenler: proteinler (% 24), karbonhidratlar

(% 27) ve lipidler (% 5)dir. Minor bileenler: esansiyel amino asitlerin tm

(fenilalanin, lsin, valin, izolsin, arginin, histidin,lisin, metionin, treonin, triptofan), prolin (en bol),birok enzim (ar ekmeinde glukoz oksidaz) ve 31 yaasitinden 16s polende bulunur. Bunlardan bazlarpalmitik asit, miristik asit, linoleik asit ve stearikasittir. Kolesterol dahil 7 sterol ierir. Mono-, di-, ve

trigliseridler boldur. Fruktoz, glukoz gibi basit ekerlerve sukroz polen peletlerine nektardan gelirken, kalloz,pektin, selloz gibi polisakkaritler, lignin,sporopollenin (karotenoid polimer) ve dierleri polenierikleridir.


Ar tarafndan toplanm polenin ortalama kimyasal kompozisyonu (a)

22

Bileen Ortalama Snrlar

Protein % 23.7 % 7.5-35

Karbonhidratlar % 27 % 15-45

Lipidler % 4.8 % 1-15

Kl % 3.12 % 1-5

Fosfor % 0.53 % 0.1-0.6

Potasyum % 0.58 % 0.15-1.1Kalsiyum % 0.225 % 0.1-0.5

Magnezyum % 0.148 % 0.1-0.35

Sodyum % 0.044 % 0.15-0.8

Demir 140 g/g geni

Mangan 100 g/g geni

inko 78 g/g geni

Bakr 14 g/g 6-25 g/g

Nikel 4.5 g/g 0-? g/g

Bor iz -

yot ? 4-10 g/gH. Vasfi GENER,A. . Ziraat Fakltesi Zootekni Blm


12/27

12

23

Bileen Ortalama Snrlar

Tiamin 9.4 g/g 4-22 g/g

Niasin 157 g/g 130-210 g/g

Riboflavin 18.6 g/g ?

Pridoksin 9 g/g ?

Pantotenik asit 28 g/g 5-50 g/g

Folik asit 5.2 g/g ?

Biotin 0.32 g/g 0.16-0.6 g/g

Vitamin C 350 g/g 0-740 g/g

Vitamnin A 0

Karotenler 95 g/g 50-150 g/g

Vitamin D 0

Vitamin E 14 g/g ?

Vitamin K 0

Ar tarafndan toplanm polenin ortalama kimyasal kompozisyonu (b)


nsan Sal Asndan Polen

Kronik prostat (Zn) tedavisi

X-nlarnn olumsuz etkilerinden koruma (kanser

hastalar-radyoprotektiv etki) Saman nezlesini azaltma

Baz kanser tiplerini azaltma-tedavi etme (karotenler)

Fiziksel dayankll glendirme (sporcular)

lser, souk algnl tedavisi



13/27

13

Polen Toplama

25

Polen tuza:

Kaln (en az 3 mm) plastikplaka

Delik ap: Avrupa rklar

iin 4.7 mm, Afrika rklariin 4.2 mm.


leme ve Depolama Polen nem ierii % 10a dnceye kadar (tercihen % 5-8)

kurutulmaldr. Bu amala elektrik ampul (110V, 20W) yada etv kullanlabilir. Polen direkt gne altndakurutulmamaldr. Kurutma scakl 40-45 0Cnin zerinekmamaldr.

Kurutma ilemi sonrasnda yabanc maddelerdentemizleme ilemi uygulanr.

Taze polen oda scaklnda birka gn iinde kalitesiniyitirirken buzdolabnda besin deerini 1 yl kadar muhafazaeder. Kurutulmu polen (% 10dan daha az nem, tercihen %5) oda scaklnda birka ay tutulabilir. Kurutulmu polenbesin kaybna uramakszn 5 oCde en az 1 yl, -15 oCdebirka yl muhafaza edilebilir. Kurutulmu poleni koyurenkli cam kaplarda muhafaza etmek gerekir.



14/27

14

Ar Stnn Fiziksel zellikleri

Ar st, 6-13 gnlk yataki gen ii arlarn hipofarinks ve mandibula bezlerinden salgladklar ve ge yatakilarvalar beslemede kullandklar jle benzeri gdadr.

Dllenmi yumurtadan gelien ana ar ve ii arnn larvadneminden balayarak farkllamasnn (kastfarkllamas) temel nedeni bireylerin larva dnemindetkettikleri gdann miktar ve kalitesindeki farkllktr.

27

ARI ST

Homojendir. Hafife sar ya da beje alan beyaz renklidir.Keskin kokuludur. Mayho aromaldr (pH 3.6-4.2).

Younluu 1.1 g/cm3tr. Suda ksmen znr. Viskozite suieriine ve zamana gre deiir. Oda scaklnda ya dabuzdolabnda (5oC) depolandnda viskozite artar. Partikllersafln gstergesidir (mum paralar-toplama yntemi).


Ar Stnn Kimyasal Kompozisyonu

Farkl zamanda farkl kolonilerde ve farkl rklardaretilen ar stnn kompozisyonu nispeten sabittir.

Ar st salglayan ii arlarn ya ve beslenmekoullar, ar stn toplama ve depolama koullar veanalizde kullanlan yntemler kompozisyonda grlen

varyasyonun nedenleridir. Beslenecek ana ar larvasnn yana bal olarak ii

arlar, ar stne farkl miktarlarda ekerler ilaveettikleri iin kompozisyondaki en byk varyasyoneker ieriinde grlr.

z mineraller bakmndan da dier bileenlere gre dahabyk varyasyon vardr. nk, ii arlar tarafndantketilen ve metabolik olarak ar stne dntrlenpolenin mineral ierii bitki trne gre deimektedir.



15/27


16/27

16

Ar Stnn Fizyolojik Etkileri

Antibakteriyel ve antifungal etki: Antibakteriyel ve antifungal etkinin kayna 10-

hidroksidekenoik asit (10-HDA)tir. n vitro almalarda Escherichia coli,

Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Micrococcuspyrogen ve salmonellaya kar antibakteriyel aktivitegsterdii saptanmtr.

Polen tanelerinin filizlenmesini nleme Zindelik (forik) etkisi:

1-2 ay srede gnde 200-500 mg az yoluyla alma (dilaltnda eritme)

Bitkinlie diren Zihinsel performans:

renme yetenei, gl hafza, kendine gven ve iyihissetme


Kullanm: Diyet katk maddesi olarak;

taze tketim: 250-500 mg/gn; 10, 15, 20 gram ieren ieler

Gda rnlerinin bileim maddesi olarak; bal iinde % 1-3 orannda ar st karm; 100-300 mg ar st ieren

1 ay ka bal/gn

yourt + ar st (fermentasyon sonras 1 kg yourda 2 g ar stkartrma; 125 gramlk kavanozda 250 mg ar st)

dondurarak kurutulmu ar st ile zenginletirilmi vitamin katkmaddeleri ve meyve sular

la benzeri rnlerin bileim maddesi olarak;

Kozmetik rnlerinin bileim maddesi olarak; Deri genletirme, yara ve yank iyiletirmede krem, merhem, losyon

(% 0.1-1, taze ar st; % 0.03-0.3, liyofilize ar st)

Dierleri: hayvan besleme (yar atlar)



17/27

17

Ar St retimi ve Hasad

Alama yntemi ile ar st retimi33

Ar st retiminde verimlilii etkileyen faktrler; koloniye verilenyksk says, koloni kondisyonu, besleme ve bal arsnn rkdr.

retimin aamalar:

1 gnlk yata larva alama ve retim kolonisine verme,

Koloniyi urupla besleme ve

3 gn sonra alama erevesini alma ve hasattr.


Hasat;

Kapal mekanda (gne ndan koruma) yaplmaldr.

Ykskler enine dar ksmdan kesilir.

Larvalar forseps ile kartlr.

Yksklerden ar st (en az 200 mg/yksk) tahta

spatl ya da vakum pompas ile toplanr. Filtreden (naylon orap) geirilerek mum ve larva

paralar uzaklatrlr.

Koyu cam kaplara doldurulur.

Buzdolabnda depolanr (50Cyada altnda).



18/27

18

Depolama

0-5o

Cde dondurma minimum nlemdir. Avrupada satlan rnler iin retimden sonra

nerilen depolama sresi dondurulmu olarak 18aydr.

-17oCde tutulan rnler 24 ay kadar depolanabilir.zdrme ve paketleme sonras rn 12 aydan

fazla depolanmamaldr.Dondurarak kurutulmu ar st ya da ar st

ierikli rnler oda scaklnda birka yltutulabilir.

Koyu renkli ve hava geirmeyen (oksidasyonanlem) kaplar kullanlmaldr.


Ar Zehrinin Fiziksel zellikleri Saydam (renksiz), su benzeri bir svdr. Kokusu olgun muzkokusuna benzer. Hafif asidik karakterlidir (pH: 5.0-5.5). Odascaklnda (250C) abuk (20 dakika iinde) kurur. zgl arl1.1313 g/cm3tr. Kurutulmu ar zehri (kristal zehir, apitoksin, apium)ak sar renklidir. Soua dayankldr. Dondurma ilemi toksitesiniazaltmaz.

36

ARI ZEHR Ar zehri ii arlarn zehir bezlerinde sentezlendikten sonra

zehir kesesinde depolanan ve sokma eylemi srasnda ineaparatndan enjekte edilen farmakolojik bir rndr.

Ar Zehrinin Kimyasal Kompozisyonu Ar zehrinin % 88i sudur. Ar zehrinde eitli enzimler, peptidler

ve aminleri ieren en az 18 farmakolojik aktifbileen vardr.H. Vasfi GENER,A. . Ziraat Fakltesi Zootekni Blm


19/27

19

37

Molekllerin snf Bileenkuru zehirde

(%) akuru zehirde

(%) b

Enzimler

FosfolipazA2

Hyaluronidaz

Asit fosfomonoesterazLisofosfolipaz

-glukozidaz

10-12

1-3

--

-

10-12

1.5-2.0

1.01.0

0.6

Dier proteinler vepeptidler

Melittin

Apamin

Mast hcresi paralayc peptid (MCD)Sekapin

Prokamin

Adolapin

Proteaz nleyiciTertiapin

Kk peptidler (5ten az amino asitli)

50

1-3

1-2

0.5-2.0

1-2

-

-

0.1

13-15

40-50

3

2

0.5

1.4

1.0

0.8

0.1

-

Aminler

Histamin

DopaminNoradrenalin

0.5-2.0

0.2-1.00.1-0.5

0.5-1.6

0.13-1.00.1-0.7

Amino asitlert -aminobutirik asit -amino asitler

0.5

1

0.4

-

ekerler Glukoz ve fruktoz 2 -

Fosfolipidler 5 -

Buharlaan bileikler 4-8 -


Vcudun enzim ve baklk sistemini uyarma Baklk sistemi zerine etki (kortizonlu ilalar ile ayn

etkiye sahiptir. Kortizon birok hastaln tedavisindekullanlmakla birlikte olumsuz yan etkileri vardr).

Yang zerine etki (anti-inflamatuvar etki) Epilepsi hastalar zerinde olumlu etki X-nlarnn zarar verici etkilerine kar koruyucu etki

38

Ar Zehrinin Fizyolojik Etkileri



20/27

20

Ar Zehrini Kullanm Yollar

Arya sokturma

Deri altna enjeksiyon Enhalasyon (teneffs) Ar zehri ieren merhem ile lokal uygulama ve masaj Tablet

Akupunktur (api-akupunktur)

39

Ar Zehrinin Dier Kullanm Alanlar

Ar zehrine duyarl insanlar tedavi Farmakolojide doal, ham materyal kayna: enzimler

(fosfolipaz A gibi) ve yksekaktif peptidler


Ar Zehri Toplama (retim)

Zehir toplama aleti40

Elektro-ok yntemi

3 gn ara ile 15er dakika sren 3 uyarmn ardndan 2-3 hafta bekleme ve uygulamaytekrar etme.

2 saatliksrede 20 koloniden 1 g zehir toplanabilir.

Maksimum 33 volt elektrik

elik teller: 6 mm aralkl vesilikon filmin 1-3 mm zerinde Silikon film-kalnlk: 0.13 mm)



21/27

21

Depolama

Kurutulmu zehir buzdolabnda, tercihendondurulmu olarak depolanmaldr. Karanlkta, koyurenkli ielerde muhafaza edilmelidir.

Kurutulmu zehir dondurulmu olarak birka aytutulabilir.

Likit zehir ve sulandrlm zehir iyi kapatlm koyurenkli cam kaplarda muhafaza edilirse kurutulmuzehir ile ayn srede depolanabilir.


Balmumu, ii arlarn karn halkalarnn 4ndebulunan birer ift salg bezlerinden salglanan ve iiarlar tarafndan petek yapmnda kullanlan birmaddedir.

Balmumu 13-18 gnlk ii arlar tarafndan salglanr. Balmumunun kovanda ;

petekyapm, bal doldurulmu petek gzlerinin kapatlmas, yavrulu petek gzlerinin propolis ile kartrlarak srlanmas, kovan iindeki yabanc objelerin zerini propolis karm ile

kaplama amacyla kullanlr.

42

BALMUMU



22/27

22

Balmumu salglamave petekyapm: Balmumu salglayan ii arlar bal midelerini bal ile

doldurduktan sonra petek rlecek yerde bir araya gelerekbir kordon (zincir) olutururlar ve yaklak 24 saat srensentezlemenin ardndan balmumu pulcuklar salglamayabalarlar. Pulcuklar ene ileyorularak petek gzleri yaplr.

i arlarn 1 kg balmumu retebilmeleri iin ortalamaolarak 8.4 kg bal tketmeleri gerekir.

Bir balmumu pulcuu 1.1 mg gelir ve 1 kg balmumu retmekiin 910 bin balmumu pulcuu salglanmaldr.

1 gr balmumu ile 20 cm2 petek alan retilir.

20 gr petek 1 kg bal tayabilmektedir.


Balmumunun Fiziksel zellikleri lk salglandnda rengi beyazdr. Renginin sarnn deiik tonlarda olmasnn nedeni polenden kaynaklanan

karoten maddeleridir. Rengi kullanmna bal olarak gittike koyular (larva kalntlar, propolis

ile temizlik). Bal benzeri karakteristik kokusu vardr.

Dk scaklklarda krlgan, daha scak ortamlarda (32 0C) yumuak veyorulabilir zelliktedir. Erime scakl 62-65 0Cdir. Younluu (15 0Cde) 0.958-0.970 g/cm3tr. Suda erimez ve bir ok asite kar dayankldr. Eter, benzin, benzol, kloroform, turpentin ya gibi organik zdrclerde

zlr. Souk alkolde hafifzlr. Erimi halde iken kat ve sv yalarve dier mumlar ile kartrlabilir. Depolama srasnda dk scaklkta yzeyi tozlu-buulu bir grnm alr. Yaltkandr. Sabunlama (saponifikasyon) deeri; 85-100dr.



23/27

23

Balmumunun Kimyasal Kompozisyonu Saf balmumu en az 284 farkl bileik iermektedir.

Yapsnda 100n zerinde buharlaan bileikvardr ve en az 48 bileik balmumunun aromasnakatkyapar.

Major bileikler balmumunun % 56sn oluturur.Dier % 44 balmumunun elastikiyeti ve dkerime noktasndan sorumlu olan minorbileiklerdir.

Balmumunun temel bileikleri; doymu ve

doymam monoesterler, diesterler, doymu vedoymam hidrokarbonlar, serbest asitler vehidroksipoliesterlerdir.


Bileen Fraksiyonun %siFraksiyondaki bileen says

major minor

Hidrokarbonlar 14 10 66

Monoesterler 35 10 10

Diesterler 14 6 24

Triesterler 3 5 20

Hidroksi monoesterler 4 6 20

Hidroksi diesterler 8 5 20

Asit esterler 1 7 20

Asit poliesterler 2 5 20

Serbest asitler 12 8 10

Serbest alkoller 1 5 ?

Belirlenmemi 6 7 ?

Toplam 100 74 >210

46

Balmumunun bileenleri



24/27

24

Balmumu Toplama, leme ve Depolama

47

Planl, denetimli balmumu retim yntemi yoktur. Petekli ballarn szlmesisrasnda alnan petekgz srlar, krkve eski petekler ve kovan iinden toplananartkpetekler balmumu kaynaklardr. Bunlardan en ykseknitelikli olan petekgzsrlarndan elde edilen katksz balmumudur.

Geleneksel arclk uygulamalarnda (ball petekleri presleme) 1 kg petekli baln% 10-15 kadar, ereveli kovan ile arclkta 1 kg petekli baln % 1-2 kadarbalmumu (petekgz sr) olarak elde edilebilir.

Balmumu elde etme yollar:

Gne ekstraktrleri

Scaksuda eritme ve artma

Buhar

Bask (pres)

Kimyasallar

Kimi metaller balmumunun rengini koyulatrd iin eritme-ileme kab olarakkullanlmamaldr. Demir, bakr, inko, pirin, kurun kaplar en olumsuz etki yapanmetallerdir. Alminyum, nikel, kalay, saf teneke ve paslanmaz elik ise hibirolumsuz etki yapmaz.

Depolama: temiz balmumu kalplar kuru ve souk ortamda depolanmaldr. Aynortamda pestisit bulunmamaldr.


Paslanmay nleme Anmay nleme Nem kaybn nleme Elektrik izolasyonu

ok dk dzeyde antioksidan etki Kozmetik rnlere duraan ve yumuak yap kazandrma, su tutma kapasitesini

artrma, parlaklk, kararllkve renk stabilizasyonu salama

48

Balmumunun Fizyolojik Etkileri

Balmumunun Kullanm Alanlar Kandil (mum) yapmnda (% 51 saf balmumu)

Arclkta (temel petek)

Kozmetikte (krem, deodorant, sa kremi, depilatr, ruj, far, sa spreyi,maskara)

Gda ilemede (paketleme, muhafaza)

Tekstilde

Cilalarda

Baskda (mrekkep, karbon kad, marker)

Farmakolojide (haplar kaplama)H. Vasfi GENER,A. . Ziraat Fakltesi Zootekni Blm


25/27

25

Propolis, bal arlarnn bitkilerden, zellikle iek ve yapraktomurcuklarndan topladklar reinemsi bir maddedir.

i arlar propolisi iek ve yaprak tomurcuklarndan eneleriile kazyarak alrlarve ayn polen gibi arka bacaklarnda kovanatarlar.

Propolis bal arlar tarafndan; yuva (kovan) iini astarlamak, petek gzlerini cilalamak (temizlemek), yarkve atlaklar kapatmak,

petekleri onarmak, kovan giri deliini daraltmak, kovan iinde l hayvan ve bcekleri sarmalamak ve yavrulu petek gzlerini balmumu karm ile srlamak amacyla

kullanlr.

49

PROPOLS


Propolisin Fiziksel zellikleri Renk kaynana ve mevsime bal olarak sardan koyu

kahverengine kadar deiir.

25-45 0C aras scaklklarda yumuak ve ok yapkandr.

15 0Cnin altnda ve dondurulduunda ok sert ve

krlgandr. 60-70 0Cde erir ve sv hale dnr.

Suda ksmen znr.

Ticari ekstraksiyonda en yaygn kullanlan zdrcleretanol, eter, glikol ve sudur.



26/27

26

Propolisin Kimyasal Kompozisyonu Propolis analizlerinde 180in zerinde bileen ayrtrlmtr.

Bunlarn % 16s hidrokarbonlar, % 31i dz zincirlimonohidrik alkoller, % 3 dioller, % 31i asitler, % 13hidroksi asitler, % 6s dier maddelerdir.

Major bileenler tm ieriin % 50den fazlasn oluturanreinelerdir. Dier major bileenler propolise zgn kokusunuveren terpenler ve buharlaan yalardr.

Reineler; flavonoidler, fenolik asitler (fenolikler) ve bunlarnesterlerinden oluur. Flavonoidler: f lavonlar, f lavonollar, f lavononlar

Fenolikler: sinamil alkol, sinamik asit, vanillin, benzil alkol, benzoikasit, kafeik asit, ferolik asit

51

Propolisin Fizyolojik Etkileri Antibakteriyel (bakteriyostatik, bakterisidal) etki Antifungal etki Germisidal etki (bitki tohumu imlenmesini nleme)


Propolis Toplama ve Depolama

52

Toplama: Bal ars rk, kaynak miktar ve retim teknii toplanabilecek

miktar etkiler. Kovan bana yllk500 gr kadar toplanabilir.

Arlarn kovan iinde katksz propolis depolamalar iin i kapak

altna ya da yanlara gzenekli tuzak yerletirilir. Ik ve havaakmnn uyarc etki yapmas salanr.

Tuzaklara biriktirilmi propolis dondurularak alnr. Tuzaklardondurucuya konulur ve birka saat sonra alnarak zerindekipropolis toplanr.

Depolama:

Propolis stabil bir madde olmasna karn depolama koullarnemlidir. Hava geirmez kaplarda 10-12 0C ortamda, skaynaklarndan uzak bir yerde ve karanlkta saklanmaldr(antibakteriyel etkinin korunmas).



27/27

Kaynaklar

COGGSHALL, W.L., MORSE, R.A., 1984. Beeswax Production, Harvesting,Processing and Products. Wicwas Press, Ithaca, New York, USA.

CRANE, E., 1979. Honey A Comprehensive Survey. William HeinemannLtd, London, UK.

CRANE, E., 1990. Bees and Bekeeping Science, Practice and WorldResources. Heineman Newnes, Oxford, UK.

GRAHAM, J.M., 1992. The Hive and the Honey Bee. Dadant & Sons,Hamilton, Illinois, USA.

KRELL, R., 1996. Value-added Products from Beekeeping. FAO Agricultural

Service Bulletin, No: 124, Rome, Italy.RICHES, H., 1989. Honey Marketing. Butler & Tanner Ltd, London, UK.


Documents

Arıcılık Ürünleri