Arresti kardiak Arresti kardiak (i njohur edhe si arrest kardiopulmonar apo arrest cirkulator) sht ndalimi i qarkullimit t gjakut nga pamundsia e zemrs pr tu kontraktuar si duhet, dhe nqs kjo vjen pa pritur quhet arrest kardiak i papritur.

Ndalimi i qarkullimit gjakut pengon dhnien e oksigjenit n trup. Mungesa e oksigjenit n tru jep humbjen e koshiencs, q pastaj jep ndalim t frymmarjes apo frymmarje anormale. Dmtimi i trurit ndodh nqs arresti kardiak nuk trajtohet pr m shum se pes minuta. Pr shanse m t mira dhe prmirsim neurologjik, sht shum i rndsishm trajtimi i menjhershm dhe i vendosur.

Trajtimi i arrestit kardiak sht reanimacioni kardiopulmonar (CPR) pr t siguruar mbshtetje cirkulatore, q ndiqet nga debirilimi nqs jan t pranishm ritme q i prgjigjen goditjes elektrike. Nqs kto ritme nuk jan t pranishme pas CPR dhe ndrhyrjeve t tjera, vdekje klinike sht e paevitueshme.

Patofiziologjia Vdekja e papritur nga zemra nga arresti kardiak i papritur shkakton nj numr t konsiderueshm vdekjesh. Shumica e tyre do t ndodh jasht spitalit. Shumica e ktyre pacientve sht midis 50 dhe 75 vjetve, me smundje t shprehura aterosklerotike. Smundjet baz dhe faktort e tjer shoqrues ndikojn n metabolizmin e qelizs prpara fillimit t iskemis kardiake dhe dmtojn aftsin e qeliz pr tu shruar nga situata e zgjatura iskemike. Hipoksia apo hipotensioni prpara arrestit kardiak, edhe pr periudha t shkurtra, japin acidoz indore tek qelizat e smura, duke i br ato m rezistente ndaj orvatjeve pr reanimim. Arresti kardiak jep nj ndalim t plot t fluksit t gjakut n trup. Gati menjhetr fillon metabolizmi anaerob. Fillon kaskada metabolike, ku bn pjes lirimi i kaliumit, prodhimi i radikaleve t lira dhe aktivizimi i enzimave katabolike q dmton edhe m shum qelizat e turpit. Truri sht organi q dmtohet m shum nga mungesa e qarkullimit dhe vuan dmtime t pakthyeshme pas 5 minutashn arrest kardiak. Rikthimi i funksionit neurologjik si ka qn para arrestit rrall ndodh tek pacientt me arrest kardiak t pa trajtuar q ka zjgatur m shum se 10 minuta. Zemra sht organi i dyt q e prson m keq. Pacientt q kan kaluar arrest kardiak nga shkaqe jo kardiake jan n rrezik iskemie kardiake sekondare n periudhn pas reanimacionit. CPR-ja, edhe kur prdoren kompresionet maksimale t gjoksit jep vetm 30% t debitit kardiak. Kshtu, periudha e reanimacionit ende kontribuon n pasojat e iskemis globale.

Qllimi i CPR-s sht q t drejtoj fluksin n zemr dhe n tru me qllim q t rikthj n mnyr efektive aktivitetin elektrik miokardial duke minimizuar dmtimin iskemik cerebral. Ka dy teori kryesore q spjegojn si ndodh kjo gj. N modelin e kompresionit kardiak, zemra shtypet midis sternumit dhe kolons torakale duke krijuar nj gradient presioni midis ventrikujve dhe enve t mdha t gjakut. Kjo bn q gjaku t rrjedh n qarkullimin sistemik dhe at pulmonar. N modelin e pomps torakale, kompresionet e gjoksit japin nj ritje n presionet intratorakale dhe krijojn nj gradent presioni midis shtratit vaskular arterial intratorakal dhe atij ekstratorakal, q bn q gjaku t lviz sipas gradientit t presionit.

Klasifikimi

Arresti kardiak klasifikohet n at q "ka indikacion pr goditje elektrike" dhe n at q "nuk ka indikacion pr goditje elektrike" n baz t ritmit t zemrs n EKG. Dy ritmet e zemrs q kan indikacion pr goditje elektrike jan fibrilacioni ventricular dhe takikardia ventrikulare pa puls ndrsa dy ritmet q nuk kan indikacion pr goditje elektrike jan asistolia dhe aktiviteti elektrik pa puls.

Shenjat dhe simptomat

Arresti kardiak sht nj ndalim i menjhershm i funskionit pomp t zemrs (si tregohet nga mungesa e pulsit t palpueshm). Kshtu, nga perfuzioni cerebral i pamjaftueshm pacienti do t humb koshiencn dhe do t ndaloj rymmarjen. Kriteri baz diagnostic i arrestit kardiak, (ndryshe nga arresti respirator q ka disa veti t prbashkta), sht mungesa e qarkullimit dhe kjo prcaktohet duke palpuar pulsin karotid. E pranishme triada, mungesa e: pulsit karotid, koshiences dhe respiracionit, ose respiracion agonal.

Shkaqet

Smundja koronare e zemrs sht shkaku kryesor i arrestit kardiak. Shum patologji kardiake apo jo kardiake e shtojn rezikun.

Smundja koronare e zemrs

Afrsisht 60 70% t vdekjeve t papritura nga smundjet e zemrs lidhet me smundjet koronare t zemrs (zokonisht faqet me fibrilacion ventrikular) . Midis t riturve, smundja iskemike e zemrs sht shkaku kryesor i arrestit ku 30% t autopsive t njerzve tregojn shenja t infarktit t freskt miokardial.

Smundja jo iskemike e zemrs

Edhe anomali t tjera kardiake mund t shtojn rezikun e vdekjes s papritur nga zemra ku hyjn: kardiomiopatit, rregullimet e ritmit t zemrs, kardiopatia hypertensive, insuficienca kardiake kongjestive.

Jo kardiake

Vdekja e papritur nga zemra nuk lidhet me probelemet kardiake n 34% (n prgjithsi faqet me asistoli) t rasteve. Shkaqet m t zakonshme jo kardiake jan: trauma, hemoragjit q nuk lidhen me traumn (si hemoragjit gastrointestinale, rupture e aorts dhe hemoragjia intrakraniale), overdoza, mbytja dhe embolia pulmonare.

Faktort e riskut

Faktort e riskut pr vdekjen e papritur jan t ngjashme me ato t smundjes koronare t zemrs ku hyjn: duhani, jeta sedentare, obeziteti, diabeti dhe anamneza familjare.

H-t dhe T-t

H-t dhe T-t jan memnoniket e prdorurra pr t ndihmuar mbajtjen mend t shkaqeve t mundshme t arrestit kardiak.

H-t

Hipovolemia Mangsi e volumit t gjakut Hipoksia Mungesa e oksigjenit Hidrogjeni [jonet] (Acidoza) Ulja e pH n trup Hiperkalemia or Hipokalemia Edhe shtesa e dhe mungesa e kaliumit krcnojn

jetn. Hipotermia Ulja e temperaturs s brendshme t trupit Hipoglicemia or Hiperglicemia Glicemia e lart apo e ult

T-t

Tableta apo Toksina Tamponada e zemrs Likid rreth zemrs n perikard Tension pulmonar nga pneumotoraksi Mushkri e kolabuar Thromboza (Infarkti i Miokardit) Ataku i zemrs Tromboembolizmi (Embolia pulmonare) Koagul n mushkri Trauma

Diagnoza

Kontrolli pr respiracion

Kontrolli i pulsit karotid

Arresti kardiak sht sinonim i vdekjes klinike

Nj arrest kardiak zakonisht diagnostikohet klinikisht nga mungesa e pulsit. N shum raste mungesa e pulsit karotid (pulsi nw arterien karotide e vendosur nw trigonumin karotidme kufij: pjesa e mesme e pwrpashme e qafs, muskuli sternokleidomatoid, nofulla e poshtwme) sht standarti i art pr diagnozn e arrestit kardiak, por mungesa e pulsit periferik mund t shkaktohet edhe nga situate t tjera. Megjithat ky duhet t meret n konsiderat edhe n lidhje me simptomat e tjera.

Trajtimi

Arresti kardiak i menjhershm trajtohet me reanimim. Kjo kryhet me an t udhzuesve t Mbshtetjes Jetike Baz (Basic Life Support[BLS]) / Mbshtetjes t Avancuar Jetike pr Zemrn (Advanced Cardiac Life Support [ACLS]), Mbshtetjen e Avancuar Jetike Pediatrike (Pediatric Advanced Life Support [PALS]) apo Mbshtetjen e Avancuar Jetike t t Porsalindurve (Neonatal Resuscitation Program[NRP])

Hallkat e mbijetess

Disa organizata kan nxjer iden e "hallkave t mbijetess". Hallkat jan:

Kapja e menjhershme Nqs ka mundsi, kuptojeni smundjen prpa se t bj pacienti arrest kardiak gj q do ta ljeoj "shptimtarin" q ta shmang at. Kapja e hershme e faktit q ka ndodhur nj arrest kardiak sht elsi i mbijetess pr do minut q zgjat arresti kardiak shanset e mbijetess bien afrsisht 10%.

CPR e shpejt prmirson fluksin e gjakut dhe oksigjenimin e organve vitale dhe sht nj komponent thelbsor i trajtimit t arrestit kardiak. Veanrisht, duke e mbajtur trurin t furnizuar me gjak t oksigjenuar, ulen shanset e dmtimit neurologjik.

Defibrilimi i shpejt sht efektiv pr trajtimin e fibrilacionit ventrikulalr dhe takikardis ventrikulare pa puls. Nqs defibrilimi vonohet ritmi mund t degjeneroj n asistoli ku prognoza sht e keqe.

Kujdesi i hershm i avancuar ACLS e hershme sht hallka prfundimtare e mbijetess.

Kujdes i integruar pas AK

Nqs nj apo m shum hallka nuk kryhen apo vonohen, shanset pr mbijetes bien shum.

Reanimacioni kardiopulmonar

Reanimacioni kardiopulmonar tek nj manekin Reanimacioni kardiopulmonar (CPR) sht nj procedur e urgjencs pr njerzit me arrest kardiak n spital ose jo.

CPRja sot prfshin ndrhyrje fizike pr t krijuar qarkullim artificial me an t shtypjes ritmike t gjoksit t pacientit pr t pompuar manualisht gjakun n zemr, t quajtura shtypje t gjoksit dhe zakonisht prfshin edhe reanimatorin q ekshalon tek pacienti (apo me ndonj mjet q pr kt pun) pr t ventiluar mushkrit dhe pr t kaluar oksigjenin n gjak, e quajtur respiracion aritificial.

Pavarsusht nga emri, CPR-ja ka mundsi q t filloje punn e zemrs: qllimi i saj kryesor sht q t mbaj nj fluks gjaku t oksigjenuar pr trurin dhe zemrn, q jan

organet m t rndsishme pr jetn e njeriut dhe q dmtohen m shum nga mungesa e ooskigjenit (hipoksia). CRP-ja efktive ndihmon duke vonuar vdekjen e indeve dhe e krijon nj dritare mundsie pr nj reanimacion t suksesshm pa dmtim permanent t trurit. Mbshtetja e Avancuar e Jets, prfshin drogat intravenoze dhe defibirilimin (dhnia e nj goditjeje elektrike n zemr) q nevojitet zakonisht pr t rivendosur nj ritm t zakonshm ose "perfuzues" t zemrs, nj ritm q do t mbshtes jetn, Kjo vepron vetm tek pacientt me ritme t caktuara t zemrs q jan fibrilacioni ventricular apo takikardia ventrikulare pa puls, m shum se nj pacient asistolik me "vij t drejt", megjithse CPR mund t ndihmoj n induktimin e nj ritmi q mund t goditet tek nj pacient asistolik.

CPR-ja n prgjithsi vazhdon, zakonisht n pranin e mbshtetjes s avancuar t jets (nga mjekt e EMS), derisa pacienti t rimar rahjet e zemrs (e quajtur "rikthim i qarkullimit spontan") apo deklarohet i vdekur.

Gjat CPR-s duhet t ndiqen kto stade: CAB

Circulation (Qarkullimii Gjakut) N nj pacient q dyshohet pr arrest kardiopulmonar duhet t kontrollohet pulsi karotid, sepse ai sht m centrali i arterieve periferike. Pulsi karotid ndihet edhe n pranin e nj perfuzioni te keq. Nqs nuk ka puls, duhet t fillohen kompresionet e gjoksit dhe pacienti duhet t vendoset n nj monitor kardiak. Pr t kreer sa m mir kompresionet e gjoksit, fundi i pllmbs do t vendoset n vijn e mesme n pjesn e poshtme t sternumit (sipr nyjes ku brinjt takohen me sternumin.) Dora tjetr vendoset mbi t parn dhe gishtrinjt grshetohen mbi tjetrin dhe vendosen mbi gjoks. Poziciononi shpatullat mbi duar dhe drejtoni brrylat. Shtypni sternumin 5 6 cm (t paktn 5cm) rreth 100 120 her n minut (t paktn 100 n minut), duke ljuar nj pjestar tjetr t ekipit t jap frymmarje pr do tridhjet shtypje. Kompresionet e kryera si duhet japin nj presion sistolin prej 60 mmHg. (Fig

Figura. Kompresionet e gjoksit N kt foto duhen korigjuar: Shtypja 5 6 cm, frekuenca 100 120 n minut, raporti 30 : 2 (Shtypje : Frymemarje)

Airway (Rrugt e Frymmarjes) Hapi i par n vlersimin e rrugve t frymmarjes t pacientit sht t shihet pr aktivitet respirator, duke e dgjuar pr frymmarje dhe duke ndjer shkmbimin e ajrit t pacientit nga hunda dhe nga goja. Nqs pacienti nuk i prgjigjet pyetjeve, mungesa e reflekseve mbrojtse t faringsit konfirmon pamundsin pr mbrojtjen e rrugve t frymmarjes. Kur e keni par q pacienti nuk po merr frym, duhet ti siguroni rrugt t frymamrjes. Nqs jeni vetm, krkoni menjher ndihm dhe khteheni pacientin n pozicion shtrir nqs nuk sht. Duhet t keni kujdes q nqs nuk e njihni pacientin apo keni dyshin pr dmtim t kolons cervikale, mbani n nj vij kolonn cervikale duke i vn dorn posht koks dhe qafs ndrsa me dorn tjetr rotulleni pacientin. Kur pacienti sht pozicionuar si duhet, hapini rrugt e frymmarjes. N kt rast duhet t prdoret manovra e ngritjes s nofulls. Breathing (Frymmarja) Personat me arrest kardiopulmonar nuk marrin frym vet. Pas vendosjes s koks n pozicionin e duhur dhe hapjes s rrugve t frymmarjes, duhet t vlersohen lvizjet e gjoksit dhe prania e eks-halimit. Nqs pacienti nuk merr frym apo respiracione t pamjaftueshme, ndihmoheni pacientin me respiracion artificial. N departmentin e urgjencs duhet t jet gati maska me balon. Prdorni t njjtn teknik si manovra e ngritjes s nofulls, shtrydhni maskn me gishta dhe me gishtat q mbeten ngrini nofulln. Nqs jeni n terren pa asnj mjet ndihms mbyllni hundn e pacientit me njtn dor dhe puthitni buzn me buzt e viktims dhe i jepni nj frymmarje. N rast se keni balon do t veproni si n rastin e sigurimit t rrugve t frymamrjes. N rast se prsri nuk arrini ta ventiloni pacientin ai mund t ket t bllokuara rrugt e frymmarjes. Hapni gojn e pacientit duke kapur edhe gjuhn edhe nofulln midis gishtit t madh dhe gishtrinjve t tjer dhe pastaj ngrini mandibuln. Nqs shihni trupa t huaj q bllokojn, hiqini me pincn e Mc Gillit nse e dispononi at. Nqs nuk e kni kt pajisje, mundohuni ta hiqni me gisht duke prdorur gishtin si grep. Kini kujds q t mos i shtyni m thell trupat e huaj. Nqs nuk mund ta pastroni si duhet dhe t dyshoni pr bllokim, shtypni barkun. Shtypjet n bark ngren diafragmn dhe shtojn presionin e rrugve t frymmarjes. Dalja e ajrit me forc nga mushkrit mund t lviz trupat e huaj bllokues dhe t pastroj rrugt e frymarjes. Pr t kryer kt manovr, vendosni pjesn e poshtme t pllmbs midis krthizs dhe procesit ksifoid. Vendosni dorn tjetr sipr saj dhe shtypni barkun pes her sipr. Pastaj riprpiquni pr ventilim. Defibrilimi Arresti kardiak nga nj etiologji primare kardiake paraqitet si fibrilacion ventrikular (FV) dhe m rall si takikardi ventrikulare pa puls (TV). N t dyja rastet trajtimi sht i njjt. Defibrilimi i menjhershm sht mjeti q treguar se e ritmbijetesn e pacintve t till. Kur defibrilimi mund t kryhet me sukses minutin e par apo t dyt, 90% e pacientve kthehen n stausin neurologjik t mparshm. Sa m shum t qndroj pacienti n arrest kardiak aq m pak ka sukses defibrilimi dhe reanimacioni. Prqindja e mbijetess bie 10% kur defibrilimi vonohet 10 minuta apo m shum pas kolapsit t pacientit. Termi defibrilatori automatik ekstern (AED) sht pr nj pajisje t sofistikuar dhe t kompiuterizuar q ka nj sistem analize ritmi dhe nj sistem kshillues pr shokun

goditjen elektrike. AED-t jan t planifikuar q t njohin FV dhe TV dhe kshillojn prdoruesin pr t kryer nj goditje elektrike pr ta konvertuar n nj ritm pa prefuzion n nj ritm ku fillon perfuzioni. Vendosja e AED-ve n vende publike si aeroportet, stadiumet apo restorantet lejon defibrilimin e shpejt shptimtar. Derisa mbijetesa nga FV apo TV pa puls sht kaq e ndjeshme nga koha, defibrilimi kur diagnostikohen kto patologji do t paraprij do ndrhyrje dhe vlersim tjetr. Defibrilimi duhet br deri n tre goditje sapo t jet br diagnoza, duke prdorur elektroda defibrilimi apo me xhel njra duhet t vendoset n t djatht t sternumit posht klavikuls dhe njra n vijn e mesme aksilare n nivelin e mamels. Duhet t ushtrohet presion i fort n seciln nga elektrodat. Mnyr tjetr e vendosjes s elektrodave sht n kurriz dhe n gjoks duke patur n mes zemrn. Defibrilimi i suksesshm varet nga sasia e energjis elektrike q i transmetohet zemrs. Kjo sht n prpjestim t drejt me debitin energjitik t defibrilatorit dhe n prpjestim t zhdrejt me impendancn transtoralake, q varet nga prmasat e gjoksit, faza e respiracionit dhe parametra t tjer. Defibrilatort e sotm jan monofazik dhe nuk regullohen pr impendancn transtorakale. Defibrilatort e par me val bifazike u aprovuan s pari n vitin 1996. Forma bifazike e vals regullohet pr ndryshimet e impendancs transtorakale, duke br q t ket m pak krkesa energjitike pr defibrilim t suksesshm. Eksperienca e par klinike pr defibrilimin me form bifazike t vals pr trajtimin e FV ishte shum pozitive pr 150J.

Indikacionet

Trainimi i CPR-s: CPR-ja jepet kur nj tjetr reanimator pregatit defibrilimin.

CPR n prgjithsi sht efektive vetm nqs bhet brenda 7 minutave t para t ndalimit t gjakut. Edhe zemra e humb menjher shpejtsisn pr t mbajtur rtitmin normal. Temperaturat e ulta, nganjher e zgjasin kohn e vdekjes s trurit. Gjat arrestit kardiak, CPR efektive bn t mundur q t arrij oksigjen i majftueshm n tru dhe t lejoj zemrn q ti prgjigjet orvatjeve t defibrilimit.

Basic life support (BLS) Ndihma Bazike Jetike

BLS-ja sht nj nivel i kujdesit mjeksor q prdoret pr pacientt me arrest kardiak dreri sa pacientit ti jepet kujdesi i plot mjeksor. Mund t sigurohet nga personel mjeksor apo jo, q ka mar trainim pr BLS. BLS-ja n prgjithsi prdoret n ambiente jasht spitalore pa pajisje mjeksore.

Nj prparim i rndsishm n sigurimin e BLS-s sht prdorimi i defibrilatorve automatik t jashtm (AED) q prmirson mbijetesn tek pacientt me arrest kardiak.

Automated External Defibrillator (AED) Defibrilatori Automatik i Jashtm

Nj AED i hapur dhe me fishat gati pr pun

AED sht nj pajisje portative elektronike q diagnostikon automatikisht aritmit kardiake q krcnojn jetn si fibrilacioni ventricular dhe takikardia ventrikulare tek nj pacient dhe mund ti trajtoj ato me an t defibrilimit, aplikimit t goditjes elektrike tek nj pacient q ndalon aritmin, duke e lejuar zemrn t rimar ritmin.

AED-t jan t thjeshta n prdorim dhe prdorimi i tyre iu sht msuar njrzve q meren me dhnien e ndihms s par dhe atyre q japin BLS-n.

Prdorimi

Patologjit q trajtohen me AED

Nj AED prdoret n rastet e aritmive kardiake q krcnojn jetn q japin arrest kardiak. Ritmet q AED ja trajton zakonisht jan kufizuar n:

1. Takikardia Ventrikulare pa puls

2. Fibrilacioni ventricular

AED-t sit gjith defibrilatort, nuk jan t programuar pr t goditur n asistoli (EKG me vij t drejt sepse kjo nuk do ta prmirsoj prognozn. Pacienti asistolik ka shans mbijetes nga CPR-ja e kombinuar me dorgat q stimulojn zemrn, deri t faqen ritmet q prfitojn nga goditja elektrike, gj q bn shum t domozdoshme q CPR-ja t filloj edhe prpara arritjes t defibrilatorit.

Efektet e trajtimit t vonuar

Nqs nuk korigjohen, kto patologji kardiake (FV, TV pa puls dhe asistolia) mund t japin menjher dmtime t pakthyeshme n tru dhe vdekje. Pas afrsisht tre deri n pes minutash, mund t ndodh dmtimi i pakthyeshm i trurit/indeve. Pr do minut q arresti kardiak nuk korrigjohet me sukses shansi i mbijetess ulet me 10%

Krkesat pr prdorim

AED-t duhet t prdoren nga persona t trainuar pr ta. Kjo ndryshon shum nga defibirlatort e sofistikular manual apo gjysm automatik q prdoren nga personeli shndetsor, q mund t prdoren edhe si pace-maker nqs zemra ka freekuenc shum t ngadalt dhe kryejn funksionet t tjera q krkojn mjeshtri n prdorim dhe q prdoruesi duhet t njoh EKG-n.

Duhet t hiqen sendet metalike kur prdoret AED-ja pr t shmangur interferencn.

Nj stacion AED-je

AED-t n prgjithsi mbahen nga ose nga persona t trainuar ose n vende publike ku mblidhen shum njerz. Nj kit AED-je do t ket nj mbrojtse t fytyrs q t mbroj futurn e shptimtarit gjat respiracionit artificial; nj pal doreza gome; nj pal grshr traumash pr t prer robat e viktims; nj peshqir t vogl pr t fshir djersn apo lagshtin nga gjoksi i pacientit dhe nj brisk pr gjokset leshtore.

Mekanizmi i veprimit

Prdorimi i indikatorit t gjndjes dhe afati i skadimit t fishave tek AED-ja. Nj AED sht i jashtm sepse operatori i vendos fishat e elektrodave n gjoksin e zhveshur t viktims, ndryhse nga defibrilatort e brendshm q i vendosen elektrodat n mnyr kirurgjikale brnda n gjoksin e pacientit. Automatik thuhet se pajisja mund t analizoj n mnyr t pavarur gjendjen e pacientit dhe ta vlersoj at, shumica e tyre kan nj pajisje zri dhe disa kan ekran ku faqet instruksioni pr prdoruesin. Kur hapet dhe vihet n pun, AED-ja do t instruktoj prdoruesin t lidh elektrodat tek pacienti. Kur ato jan vendosur, duhet t shmanget prekja e pacientit pr t shmangur leximet fallso. Elektrodat do t lejojn q AED-ja t egzaminoj debitin elektrik nga zemra dhe t prcaktoj nqs pacienti ka ritme q prfitojn nga goditja elektrike. Nqs ka, do t ngarkohet bateria pr goditje.

Figura 1. Vendosja e elektrodave t AED

Kur ngarkohet, pajisja instrukton prdoruesin t sigurohet q askush nuk e ka prekur pacientin dhe pastaj shtyp butonin pr t dhn goditjen. Sipas prodhimit dhe modelit, pas goditjes shumica e pajisjeve do t analizojn pacientin dhe do t instruktojn n se do t jepet CPR-ja apo do t goditet prsri.

Shum AED kan "kujtesn e ngjarjeve" q mban EKG-n e pacientit ne kohn q sht aktivizuar dhe numrin dhe ngarkesn elektrike t goditjes s dhn. Disa AED jepin edhe cilsin e kompresioneve t aplikuara nga reanimatori.

Thjeshtsia e prdorimit

Vendosja e zakonshme e elektrodave n gjoks Ndryshe nga defibrilatori normal, nj AED krkon trainim minimal.

Dhnia e BLS BLS tek t riturit

Sigurohuni q ambienti sht i sigurt.

Vlersoni nivelin e koshiencs s viktims duke e pyetur me z t jart "A je mir?" dhe si i prgjigjet dhimbjes.

Aktivizoni EMS-n lokale duke i thn dikujt ti bjer telefonit. Nqs ka ndonj AED aty pran aktivizojeni.

Nqs viktima nuk ka dyshim pr traum cervikale hapni rrugt e frymmarjes duke prdorur manovrn ul kokn/ngri nofulln; Nqs ka dyshim pr traum duhet t happen rrugt e frymmarjes vetm duke ngritur nofulln. Nqs kjo nuk sht efektive duhet t prdoret manovra ul kokn ngri nofulln me kujdes

Vlersoni rrugt e frymamrjes pr trupa t huaj dhe nqs duken hiqinin ata.

Shihni dgjoni dhe ndjeni pr frymmarje pr s paku 5 sekonda dhe deri n 15 sekonda.

Nqs pacienti nuk merr frym normalisht dhe shihet q ka arrest defibrilimi i menjhershm sht trajtimi i zgjedhur.

Orvatuni t jepni dy frymmarje duke prdorur teknikn goj me goj, apo goj me mask me balon. Verifikoni q gjoksi ngrihet dhe ulet; nqs jo ripoziciononi pacientin dhe orvatuni prsri. Nqs ventilacioni sht i pasukseshm dhe mund tket trupa t huaj filloni kompresionet e gjoksit duke ndaluar pr do 30 kompresione, rishihet pr bllokim dhe riorvatet ventilacioni.

Figura 2. Respiracioni artificial goj m goj

Figura 2. Respiracioni artificial me ambu

Nqs ventilacionet jan t suksesshm athere, vlersoni pr pranin e pulsit n arterien karotide. Nqs kapet puls, pacienti duhet t mar vetm ventilacion artificial dhe t transportohet. Ndryshe fillon CPR me nj raport 30:2 kompresione ventilacion n 100 kompresione n minut pr pes cikle.

Pas 5 ciklesh CPR, protokolli i BLS-s duhet t prsrtitet nga fillimi duke vlersuar pr frymamrjes spontane dhe pr puls t vetvetishm. Persona t tjer istruktohen q t kryejn vlersimin. Nqs kemi AED pas 5 ciklesh CPR ai duhet t prdoret. Pas defibrilimit duhet t kryen edhe pes cikle CPR dhe t prsritet rivlersimi

Protokolli i BLS vazhdon derisa (1) pacienti t rifitoj pulsing, (2) reanimatori t zvendosohet nga nj tjetr, (3) reanimatori sht i raskatitur apo (4) pacienti deklarohet i vdekur nga nj mjek.

N fund t pes cikleve CPR, gjithmon bhet defibrilimi dhe prsritet vlersimi prpara se t bhen pes cikle t tjera.

CPR vazhdon derisa pacienti t ringjallt apo ti dorzohet nj autoriteti m t lart mjeksor.

Cikli i CPR shpesh shkurtohet 30:2 (30 kompresione 2 ventilacione). Vini re pr t prosalindurit dhe fmijt prdoret 15:2 kur jan dy reanimator

Advanced life support (ALS) Ndihma e prparuar Jetike

Njsi shptimi pr ALS

ALS prfhsin at q mund t bj nj mjek urgjence.

N shumicn e rasteve ALS-ja i referohet mjeshtris q ka mjeku. Procedurat invasive dhe jo invasive t saj prfshijn;

Monitorizimin e zemrs Defibirlimin kardiak Peisimin transkutan Kanjulimi intravenoz (IV) Infuzionet itraoseoze dhe akcesin intraoseoz (IO) Krikotomin kirugjikale Krikotomin me gjilpr Dekompresionin me age t pneumotoraksit Dhnien e medikamenteve me rrug enterale apo parenterale pr ALS.)

Advanced cardiac life support (ACLS) Ndihma e Maksimale Kardiake pr Jetn

Ndihma q jepet n repartet e urgjencs apo n reanimacionet n spital

ACLS sht vazhdimi i BLS, fillon me analizn q i bhet ritmit t zemrs s pacientit pas monitorizimit me nj defribilator manual. Ndryshe nga AED n BLS, ku mjeti vendos kur dhe sit godas pacientin, drejtuesi i grupit t ACLS i merr kto vendime n baz t ritmeve t monitorit dhe shenjave vitale t pacientit. Hapi tjetr n ACLS sht vendosja e nj rruge intravenoze dhe sigurimi prfundimtar i rrugve t frymmarjes. Drogat e prdorura m zakonisht n ACLS jan adrenalina, atropine dhe amiodaroni. N kt koh personeli i ACLS krkon pr shkaqet e mudnshme t arrestit kardiak. Sipas diagnozs jepet trajtimi m specifik. Trajtimet mund t jen medikamentoz si injektimi iv i antidotit t ndonj droge apo vendosja e ndonj tubi n gjoks si n rastin e hemo apo pneumotoraksit.

Fibrilacioni Vetrikular (FV)

Fibrilacioni Ventrikular

EKG q tregon FV

FV sht nj patologji ku ka kontraksione t pakoordinuara t muskulit kardiak t ventrikujve t zemrs duke i br ata m shum t dridhen se t kontraktohen si duhet. Ndrsa ka aktivitet elektrik, ai sht i pandjeshm n palpacion n pikat kryesore t pulsit (arteriet karotide dhe femorale). Pra zemra ka aktivitet elektrik por jo mekanik. Nj aritmi e till konfirmohet me EKG dhe krkon ndrhyrje me BLS/ACLS sepse nqs kjo aritmi vazhdon edhe pak sekonda, do t degjeneroj n asistoli (EKG vij e drejt pa aktivitet elektrik kardiak, q zakonisht nuk i prgjigjet terapis nqs nuk ka ritm fin FV t mbetur apo pacienti t jet me fat dhe t kthehet aktiviteti elektrik). Kjo situat jep shok kardiogjen, ndalimin e qarkullimit efektiv dhe vdekje t menjhershme q do t ndodh n pak minuta. Nqs pacienti ringjallet n kohn e duhur (n temperaturn e dhoms pr afrsisht 5 minuta), pacienti mund t psoj psoj dmtime trunore dhe ndoshta vdekje t trurit (vdekja shpesh ndodh kur nuk ktheht ritmi n 90 sekonda nga fillimi i FV, veanrshit nqs nuk degjeneron m von n asistoli).

Patofiziologjia

FV sht prshkruar si "aktivitet asinksron i fraksionuar kaotik i zemrs" Moe dhe bp. 1964). Nj prkufizim m i plot sht q fibrilacioni ventrikular sht nj "aktivitet i organizuar elektrik, turbulent i zemrs n mnyr t till q defleksionet elektrokardiografike vazhdimisht ndryshojn form, madhsi dhe drejtim".

FV ndodh m shpesh n zemra t smura dhe n shumicn e rasteve, sht manifestim i nj smundjeje iskemike t zemrs. FV shihet edhe tek ata me kardiomiopati, miokardit dhe patologji t tjera. Prve ktyre, shihet n rregullimet elektrolitike dhe mbidozimet e

medikamenteve kardiotoksike. Duhet shnuar q FV ndodh edhe ku nuk ka smundje t dukshme t zemrs apo ndonj shkak tjetr dhe quhet FV idiopatik.

Fv e par n lidhjen II

Trajtimi

Defibrilimi

Defibrilatori elektrik

Situata shpesh mund t kthehet nga nj shkarkes elektrike e rryms t drejtprdrejt nga nj defibrillator. Megjithse defibrilatort jan pr t korrigjuar problemet dhe efekti mund t jet dramatic, nuk jan gjithmon t suksesshm.

Goditja prekordiale

Nqs nuk kemi defibrillator, mund t bhet nj goditje prekordiale n fillim t Fv pr pak shanse q mund t rifitoj funksionin. Megjithse studiuesit kan treguar q goditja prekordiale nuk jep m shum se 30 joules energji (nga 200 360 J) ka pak shanse.

Medikamentet antiaritmike

Mund t ndihmojn medikamenetet antiaritmike si amiodaroni apo lidokaina. Por gjithnj mbetet prioritet defibrilimi.

Pulseless electrical activity (PEA) Aktiviteti elektrik pa puls

PEA (i njohur m par me termin disociacion elektromekanik apo ritme jo perfuzuese) i referohet do ritmi t par n EKG por pa prodhuar puls. Shakaku m i zakonshm sht hipovolemia.

Shkaqet

Shkaqet e mundshme jan 6H-t dhe 6T-t.

Trajtimi

Kur nuk i gjendet shkaku duhet t trajtohet njsoj si asistolia. Adrenalin 1 mg do 3 minuta dhe nqs ritmi sht bradikardik, atropin 1mg deri n 0.04 mg/kg. T gjitha drogat do t jepen duke kryer teknika e CPR.

Asistolia

Asistolia

ECG q tregon asistoli (vij e drejt)

N mjeksi, asistolia sht nj situat pa aktivitet elektrik dhe pa aktivitet mekanik t miokardit. Assitolia sht nj situat q krkohet nga nj mjek q t deklaroj vdekjen.

Shkaqet jan T-t dhe S-t

Algoritmet

CAB= Circulation, Airway, Breathing OMI= Oksigjenim, Monitorizim (EKG), IV ICEM= IV, CPR, ET intubim, Monitorizim (EKG)

Fibrilacion Ventrikular / Takikardi ventrikulare pa puls

CAB OMI ICEM...IV access, CPR, ET intubim, Monitorizim Goditje elektrike Ndrhyrje farmakologjike

o Defibrilim elektrik (1 her) o 360 J (monofazike) o 150-200 J (bifazike me val eksponenciale t cunguar) o 120 joules (bifazike me form vale rektilineare) o 200 joules (Form vale bifazike e panjohur) o CPR pr 2 minuta, pastaj kontrolloni ritmin o Drogat mund t jepen n lidhje me CPR! ! ! o Adrenalin 1 mg IV, mund t prsritet do 3 5 minuta o OR (ose) o Vasopressin 40 units IV doz e vetme o Defibrilo prsri po t mos kesh sukses o CPR pr 2 minuta, pastaj shih ritmin o Amiodarone 300 mg IV bolus o OR (ose) o Lidocaine rreth 1- 1.5 mg mg/kg (si 75 100mg) mund t prsritet 0.50 -

0.75 mg/kg n 5-10 min (Maksimumi: 3 mg/kg); nqs nevojitet intratrakeal 2-4 mg/kg

o Defibrilo prsri nqs nuk ke suskes o CPR pr 2 minuta, pastaj kontrollo ritmin o Mund t meret n konsiderat sulfati i magneziumit 1-2 gm in 10 mL

G5% nqs dyhsohet hipomagnezmia o Procainamid 30 mg. min IV infuzion (Maksimumi: 17 mg/kg) o Defibrilo prsri nqs prsri nuk ke sukses o Meret n konsiderat bikarbonati i natriumit (100 cc 8,4% ose 1mmol/kg

IV, nqs dyshohet acidoza (kontrollo gazet n gjak).

Aktiviteti elektrik pa puls

CAB's ICEM Ndrhyrje farmakologjike CPR pr 2 minuta Adrenalin - 1 mg do 3-5 min apo Vasopressin- 40 U IV bolus nj doz CPR pr 2 minuta Pushohen prpjekjet pas 10 minutash

Asystolia

CAB's ICEM konfirmohet ritmi n dy derivacione Ndrhyrje farmakologjike CPR pr 2 minuta Adrenalin 1.0 mg IV bolus, prsritet do 3-5 minuta apo Vasopressin- 40 U IV bolus, nj doz CPR pr 2 minuta Atropine 1.0 mg IV bolus

Pushojn prpjekjet pas 10 minutash.

Vrejtje pr prdorimin e algoritmeve t ACLS

Shkaku m i zakonshm q defibrilimi nuk ka sukses sht pamundsia e reanimatorit pr t njohur dhe trajtuar shkakun e aritmis

Krkoni dhe korrigjoni shkaqet e mundshme t kthyeshme t arrestit kardiak, bradi/takikardin.

Kujdes kur prdorni adrenalinn tek arrestet me kokain apo me droga t tjera simpatomimetike.

Jepni atropin 1 mg pr asistoli apo PEA t ngadalshm (

Pr torsadn e majs. fibrilacionin ventricular refraktar tek pacientt me toksiciteti nga digoksina apo hipomagnezemia, jepni sulfat magnezi 8 mmol (16 ml solucion 25%)