Arslantepe Mühürler

T.C. SELUK N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS SERAM K ANAB L M DALI

ARSLANTEPE HYKTE BULUNAN MHR DESENLER N N SANATSAL AIDAN DEERLEND R LEREK SERAM K YZEYLERDE YORUMLAMALARI

YKSEK L SANS TEZ

Danman Do. Mezahir AVAR

Hazrlayan H. Fazl ERCAN

Konya-2007

ZET Drt yldr kaz almalarna katldm, Malatya Arslantepe Hyk antik yerlekesinde (M..3000-3350) lk Tun a IA evresi, VIA tabakasnda bulunan saray depolarnda ele geirilen kil mhr (Bulla) basklarnn ve desenlerinin dikkatimizi ekmesi bu tezin yaplmasnda etkin olmutur. Bu nedenle de ok eski dneme ait bu kltr ve sanat abidesinde bulunan mhr basklarnn yapm teknolojisini, tasarm, biim, desen vb. sanatsal zelliklerini incelemek, bu incelememizin verdii sonular kendi yorumlarmzla ada seramik sanatna uygulamak almamzn balca amac olmutur. Ayrca dier sanatlarn da dikkatini kil mhr desenlerine ekmek iin uygulamalarn farkl malzeme ve zengin grsel anlatm diline dntrlmesi tezin amalar arasndadr. Bu aratrma ve uygulama ile yakn dnemde gn na kan Arslantepe Hykteki mhr basklarnn tantm; bu mhrlerin ada seramie uyguladmz 27 zgn form ve bu formlarn sanat asndan yorumlamalar ile sunulmaya allmtr.

.

i

ABSTRACT Our interest in the clay press seals and the motifs on these seals, found in the Palace depots of Aslantepe Hyk ancient settlement (3000-3350 B.C.) Early Bronze Age IA Era, VIA layer, during the excavations I have attended for four years had been effective to lay this thesis. For this reason, the main aim of our work has been to research the press seals found in this very old period culture and art monument, the technology used in making the press seals, design, form, motifs etc artistic characteristics, and to apply our findings in contemporary ceramics with our own style. We also have targeted to use various materials and produce a rich visual narrative language, to attract the attention of other artists on clay seal designs. With this research and its practice, we have tried to introduce the introduction of the press seals of Arslantepe Hyk which have been uncovered recently, with 27 original forms of these press seals and the artistic interpretations of these forms applied on contemporary ceramics.

.

ii

NDEK LER ZET....... ABSTRACT................. NDEK LER......... NSZ.........V G R ............1 BLM I 1.SERAM G N TANIMI ve TAR HES ........2 1.1 Tanm..........2 1.2. Tarihesi..........3 BLM II 2.ARSLANTEPE HYK ve BURADA BULUNAN K L MHR BASKILARIN NCELENMES ..........4 2.1 Arslantepe Hyk........................................................................4 2.2. Kil Mhr Basklar ............................................................................................7 2.2.I. Kullanm Alanlar..............7 2.2.2. Biim ve Desen Deerlendirmesi...........14 BLM III 3.TASARIM ve UYGULAMA AAMALARI..40 3.1 Tasarm................................................................................................40 3.2. Uygulama ..................................................................................................44 3.2.I. ekillendirme.......44 3.2.2. Piirim ve Srlama...49 BLM IV 4. YAPILAN UYGULAMALARLA LG L AIKLAMALAR...51 4.I. Yorumlama 1..........51 4.2. Yorumlama 2......52 4.3. Yorumlama 3......53 4.4. Yorumlama 4..54

.

iii

4.5. Yorumlama 5..55 4.6. Yorumlama 6......57 4.7. Yorumlama 7......59 4.8. Yorumlama 8......62 4.9. Yorumlama 9......64 4.10. Yorumlama 10......66 4.11. Yorumlama 11......68 4.12. Yorumlama 12......70 4.13. Yorumlama 13......72 4.14. Yorumlama 14......74 4.15. Yorumlama 15......75 4.16. Yorumlama 16......76 4.17. Yorumlama 17......77 4.18. Yorumlama 18......79 4.19. Yorumlama 19......80 4.20. Yorumlama 20......82 4.21. Yorumlama 21......84 4.22. Yorumlama 22......86 4.23. Yorumlama 23..88 4.24. Yorumlama 24..........89 4.25 Yorumlama 25..........90 4.26. Yorumlama 26......91 4.27. Yorumlama 27......92 BLM V 5.1.SONU ve NER LER..........................................................................................93 5.2.KAYNAKA..........................................................................................................94

.

iv

NSZ Arslantepe Hykte Bulunan Mhr Desenlerinin Sanatsal Adan

Deerlendirilerek Seramik Yzeylerde

Yorumlanmalar

konusunu sememe;

Arslantepede 2002 ylndan beri kaz sresince bulunduum dnemlerde baz tabakalarda ve saray depolarndan karlan mhrlerin kompozisyon biimleri, bu mhrlerdeki desenlerin estetik yaplar ve basldklar kil zerinde brakt etki neden olmutur. Eitimim sresince; aldm biim inceleme, bakma ve grme arasndaki fark, detayda sakl olan estetik yaplar grebilme bilgisine aratrmalarm ve incelemelerim srasnda zenle dikkat etmitim. Bu bak asn arkeolojik alanlar ve mzeleri gezerken de kullanmaya altm. Arslantepe kazlarnda karlan mhr basklarna bu ynyle bakyor, desenlerdeki stilizasyona, dinamizme ve gl dengeye hayret ediyordum. levsellik yklenerek yaplm olan bu mhr basklarnn zerlerindeki desenlerin yapldklar an estetik anlayn gl bir ekilde yansttklarn grdm. Bu mhrlerin gidecei yerin mzelerin depolar veya vitrinleri olduu, grme ve tanma olanann mzeleri gezen insan saysnn oranna bakldnda ok az olaca endiesi ve bu mhr basklarnn bende brakt estetik hazz grnce tez almam bu konuda yapmaya karar verdim. Daha nce yaptm sanatsal seramik almalarda zaman zaman bu mhrlerin desenlerinden kullandmda izleyicilerin bunlar zerindeki merak ve beenilerini grdm. Bu mhr desenlerinin bir ekilde topluma, sanat evrelerine tantlmas ve kullanlmas gerei dncesiyle bu konuda almaya yneldim. Bu konuyla ilgili yaptmz aratrmada Arslantepede kan mhr basklarna ynelik ok fazla yazl dokman ve tezin bulunmamas mevcut kaynaklarn allacak alan asndan kstll, bu konu ile ilgili ulusal ve uluslararas alanda yaplm uygulamalarn bulunmamas nedenleriyle kaynaka ksmnn snrl olaca gzlendi.

.

v

Mhr Basklaryla ilgili bilgilerin bir ksm kazdaki ve mzedeki gzlem ve kaz ekibiyle olan szl bilgilendirmelerden olumutur. Bu aratrmalarmn ve uygulamalarmn hazrlanmasnda destek ve katklarndan dolay Tez Danmanm Do. Mezahir AVARa ve sabrl kaz almalaryla bu mhr basklarn gn yzne kararak bizlere kltrel kaynak oluturan Kaz Bakanm Sn. Marcella FRANGIPANEye teekkr ederim.

.

vi

GRnsann koruma ve kendini ifade etme duygusuna dayal olarak ortaya kan mhr basklar, deiik biimlerde ve tekniklerde asrlardr devam ederek gnmze kadar gelmitir. Farkl kaz alanlarnda karlan mhrler incelendiinde bu mhrlerin fonksiyonelliinin yan sra ikinci bir zellii olan estetik yn de dikkat ekmektedir. levsellik anlamnda koruma, saklama, ariv tutma, belge nitelii, kii ve bir kltre aitlik anlatmas iin retilen bu mhrlerin zerlerine ilenen desenlere zenle dikkat edilmitir. Bunlarn en gzel rnekleri arasnda Zeugmada ve Arslantepede karlan mhrleri sayabiliriz. Aslnda ama olarak retilen mhrlerin hem de yzeylerine iledikleri biimlerle o toplumun ve bireylerin duygularn, kltrel zelliklerini aktarmada, anlatmada bir ara nitelii tad grlmektedir. Ticari hareketlilik yoluyla deiik yrelere tanan mhr baskl rn kaplar sayesinde bu kaplarn geldii yerin toplumsal, corafi, kltrel zellikleriyle ilgili bilgiler de edinilebilmektedir. Kazlarda karlan mhr basklarnn ve zerlerindeki biimlerin sanatsal olarak ta incelenmesi ve deerlendirilmesi gerekmektedir. Mhr basklarna bu ynyle bakldnda, bunlar ileyen sanatkrlarn estetik bak alar, ileyiteki ustalklar, desenlemedeki stilizasyon gleri ve kompozisyonlardaki kurgulama salamlklar da gzlemlenebilmektedir. Tezin konusunu oluturan ve M.. 3000-3350 yllar arasn kapsayan ilk Tun a IA evresindeki katmanda bulunan Arslantepe mhr bask desenleri yukarda sylenilen ynleriyle ele alnp incelenecektir. Ayrca almalarda mhr bask desenleri hem orijinal halleriyle, hem de yeni yorumlamalar katarak ilenecektir. Tezin birinci blmde seramiin tanm ve tarihesi, ikinci blmde Arslantepe hyn yeri, nemi, mhr basklarnn kullanm alanlar anlatlp, biim ve desen deerlendirmesi yaplacaktr. nc blmde bu mhrlerden yola karak tasarmlar yaplp bu tasarmlarn retim biimleri, teknikleri ve aamalar anlatlacaktr. Drdnc blmde tasarmlar sonucu retilen seramik uygulamalarn aklamalar yaplacaktr. Beinci blmde ise sonu ve neriler yer alacaktr.1

BLM I 1. SERAM N TANIMI ve TAR HES 1.1 Tanm Gelenekselleen trenlerde arap ve benzeri ikiler boynuz eklinde

biimlendirilmi kaplardan iilmekteydi ve yunanca da boynuz szcnn karl olan kelime Keramos tur. Keramoslar yerlerini seramik kaplara braknca seramik kaplar da bu adla anlmaya balanmtr. Eski Atinada seramik reten mlekiye Kerameus, seramikilerin toplu olarak oturduu blgeye de Keramikos ad verilmitir. Arcasoya gre seramik u ekilde aklanmtr:Organik olmayan malzemelerin oluturduu biimlerin, eitli yntemler ile ekil verildikten sonra, srlanarak veya srlanmayarak sertleip dayankllk kazanmasna varacak kadar piirilmesi bilim ve teknolojisidir.(Arcasoy,1983:1) Arseven keramik szcgnn kaynan u ekilde aklamaktadr;Trkler, kuruduu vakit sertleen ve damlar zerine rtlen zl bala keren ve gnete kurutulan toprak tulalara kerpi dedikleri gibi, damlara rtlen pimi toprak levhalarna da keremit veya kiremit, yorulmu ve karlm bala karma, kuruyunca katlaan baz cisimlere de kerme derler. Bu tabirlerin keramik szcyle bir mnasebeti gze arpmaktadr. (Arseven, 1995:1027) zsezgin ise; Keramik szc, Arsevenin deindii nedenlerle, bu retim biiminin Trkede geen keremit ya da kiremit szckleriyle yakn ilikisine karn, bugn dilimizde seramik olarak, Franszcadan Trkeye gemi biimiyle kullanlyor. Bu kullanmda Fransz kltrnn ada Trk kltr zerindeki etkisinin pay bulunduu dnlebilir. Franszca szlkler, seramik szcnn kkenini, Yunanca kil (argile) anlamna gelen keramon a balyorlar. Pimi topraktan retilen her tr anak-mlek eyasn, fayans ve porselen trndeki ileri, bu snfn iine dahil ediyorlar. (zsezgin, 1998: 28) eklinde deerlendirmektedir.

2

1.2. Tarihesi

nsan varoluundan itibaren topra eitli alanlarda kullanmaya balamtr. Kendini doal koullardan korumak iin topra kullanarak barnaklar yapm, yapt sepetleri balkla svam, yiyecei rnleri koymak iin balktan sepetler yapmtr. nsan bazen duygularn, dncelerini yaad meknlara ve kulland eyalara yanstmak iin de topra boya olarak kullanmtr. Atein icat edilmesinden sonra topran pierek sertletiini anlayan insanolu topraktan yapt biimleri piirmeye balamtr. nsanln yerleik hayata gemesi, tarmla uramaya balamas, brokratik, devlet sistemini kurmas ile beraber gelien depolama, arivleme ileminde kap ihtiyac da artm ve buna paralel olarak seramik kap retimi de artmaya balamtr. lk Seramiin, yaplan inceleme sonucu M.. onuncu ve dokuzuncu binlerde retildii saptanmtr. En eski ve nemli seramik buluntulara Trkistann Akava blgesinde(M..8000),Filistinin Jericho blgesinde(M..7000),Anadolunun eitli hyklerinde (rnein Haclar, M..6000) ve Mezopotamya olarak adlandrlan DicleFrat nehirlerinin arasnda kalan blgede rastlanmtr. .(Arcasoy,1983:1)

3

BLM II 2. ARSLANTEPE HYK ve BURADA BULUNAN K L MHR BASKILARIN NCELENMES 2.1 Arslantepe Hyk Arslantepe hyk Malatyann merkezine 7 kilometre uzaklkta olan Orduzu Belediyesi snrlar ierisinde bulunmaktadr.200 x 150 x 40 m boyutlarnda ve ovale yakn yuvarlak grnmldr. Arslantepe de ilk aratrmalar 1932 ylnda L.Deleporta tarafndan balatlm,1963 ylna kadar aralklarla kaz almalar srmtr.1963ten beri aralksz olarak devam etmekte olan kazy Roma La Sapienza niversitesi yrtmektedir.

Resim 1 : Arslantepe hyn stten grnm Kzlrmak yay ierisinde yer alan hyk, ilek ticaret yollarnn stnde bulunmas bakmndan Hititler ncesinde nemli bir konuma sahipti. Anadolu ile Mezopotamya arasndaki bu yollar, Akadl Sargon (M..3.bin) dneminden bu yana kullanlm, Asur Ticaret Kolonileri anda (M..1950-1800) nemi daha da artm. Bu yollar Hititler dneminde de nemini korumu. Hititlerin Baehri Boaz Ky/ Hattuadan balayan bu ticaret ve ulam yolu, Kayseri/ Kltepe/Kani, Sivas/Grn/ Tegarama, Darende, Malatya/ Arslantepe/ Milidia, Adyaman/ Samsat/Semosata zerinden Urfaya varyordu. Buradan batda Cerablus/ Kargam ve Halep/Halpaya, douda ise Nusaybin zerinden Asur ve Babile olmak zere ikiye ayrlyordu. (Uanku, 2000:457)4

Resim 2: Arslantepenin bulunduu dnemi iinde blgesel nemini ve konumunu anlatan harita(Frangipane ,2004:158) Hykte kan Tabaka sistemi; Hykte yaplan kazlarda yedi kltr tabakas saptand. Yukardan aaya doru; Yzey (S)de slami Kalntlar(13.-14. yy), ( I.) Tabakada Bizans-Roma alar(600-17 yllar), (II.) Tabakada Demir ann 2.yars(M.S 17.-M. 700.) (III.) Tabakada Ge Hitit Dnemi (M..700-1200) (IV.) Tabakada Hitit mparatorluk Dnemi (M. 1200-1400) (V.) Tabakada Orta ve Eski Tun a (M.. 1400-2500) (VI.) Tabakada Son Kalkolitik Dnemi (M..2500-3000) Arslantepede ki son dnem kaz bakanlarnn tabakalama sistemine gre de : I. Ge Hitit: Arslantepe III. tabaka (M 1.200-900) II. Son Tun a Arslantepe IV (M..1600-1.200) III. Orta Tun a Arslantepe VA(M..2000-1600) IV. a - lk Tun a III.evre Arslantepe VI D 1-3 b - lk Tun a II. Evre Arslantepe VI C

5

c- lk Tun a I B evresi Arslantepe VIB -1 ve B-2 (M.. 3000-2800) d- lk Tun a I A evresi (Gei Tabakas) Arslantepe VIA (M..3300-3000) V. Son Kalkolitik a / yerel (Son Urug yerleimi) Arslantepe VII VI. Son Obeid /gei Arslantepe VIII (Uanku ,2000:455) Tezin konusunu oluturan mhr basklar da Arslantepe Hykte M. 33003000 yllarna arasn kapsayan ilk Tun a IA evresi olarak belirtilen VIA tabakasndaki saray kompleksinde ortaya karlmtr. Yerlemede bulunan tapnak-saray kompleksi sadece dini trenlerin gerekletirildii bir tapnak (B tapna), tarmsal rnn denetiminin ve yeniden datmnn gerekletirildii ikinci bir tapnak (A tapna) ile tahl deposu olarak kullanlan yan yana odadan oluan ve ok amal dzeninden dolay saray olarak adlandrlan blmden oluur. (Frangipane, 1996:60) Bu kamusal alann kuzeyinde tapnak-saray kompleksi ve dolaysyla tm bu etkinliklerden sorumlu olan Arslantepe sekinlerinin (elitlerin) konutlar bulunur. (Frangipane, 1996:60)

6

2.2. Kil Mhr Basklar Mhr:Bir kimsenin, bir kuruluun adnn veya unvannn tersine kazl bulunduu, metal, lastik vb. malzemeden yaplm ara, damga, kae. Bulla: Mhrlerin kil zerine basks Mhr bask kalplarn yapmak iin genellikle yontulabilen zellik tayan kayalar, yumuak bir yapya sahip eitli aalar (kiraz, armut vb.) veya amurdan ekillendirilip piirilmi seramik malzemeler kullanlmtr. 2.2.1.Kullanm Alanlar Arslantepe Hykte kullanlan mhrler M.3000-3300 yllarna ait olan saray kompleksi ierisindeki, A tapna, gneydeki depo odas ve bu depo odalarnn karsndaki arivde bulunmutur. Yaklak ikibin adet mhr basks ariv eklinde ortaya karlmtr. Yaznn ve tabletlerin olmad bir dnemde, bu mhrlere rastlanlmas Arslantepenin konumu itibariyle nemlidir. ounlukla damga mhr eklinde olan Arslantepe hyk mhr basklar kullanm amac olarak yaznn olmad dnemlerde bugnk anlatm dili ile kayt tutma, kayt altna alma, ve koruma ilemini gerekletirmek iin kullanlmtr. eitli gda maddelerinin depolanmas iin kullanlan seramik kplerin, kuma uvallarn ve aa dallarndan yaplm sepetlerin iple bal azlarnn mhrlenmesinde kullanld dnlmektedir. Mhrlerin arkalarndaki ip izleri ve kaplarn braktklar doku izleri bunu kantlar niteliktedir. Arkasndaki aa izlerine bakldnda depo kaplarnn mhrlenmesinde kullanld, ayrca ie eklindeki formlarda tpa olarak ta kullanld dnlmektedir. Tarmsal art rn ile seramik retiminin merkeziletii, kayt amacyla etkin bir mhrleme sisteminin ve yksek bir brokrasinin olduu, gl dini, siyasi ve ekonomik kurumlar olan Arslantepe VIA yerlemesindeki bu yap Marcella Frangipane tarafndan Erken Devlet Sisteminin Douu veya Erken Merkezi Kent Devleti" olarak tanmlanmakta. (Frangipane,1996:69)

7

Resim 3: M. 3300-3000e tarihlenen Saray Kompleksinin ilistirasyonu (Frangipane ,2003:21)

Resim 4: M. 3300-3000e tarihlenen saray kompleksindeki deponun ve tapnan ilistirasyonu (Frangipane,2004:51)

8

Resim 5: M. 3300-3000e tarihlenen saray kompleksindeki rn deposunun Malatya Arkeoloji Mzesindeki ilistirasyonu

Resim 6: M. 3300-3000e tarihlenen saray kompleksindeki depolarn ilistirasyonu (Frangipane,2004:57)9

Resim 7-8: Mhr basklarnn kullanld alanlardan biri de depo kaplardr. Kaplarn gvence altna alnmas iin kilitlerin zerlerine mhr basks yaplmtr. lstrasyon (Frangipane ,2003:32) Bu ilistirasyonlar gz nne alndnda gnmzde de Anadoluda varln srdren ahap kilit sisteminin M..4000li yllara dayandn syleyebiliriz.

Resim 9-10: Arslantepe de ve blgede iple bal olan kaplarn gvenlii iin de mhr basklarnn kullanldn anlatan ilistirasyon. (Frangipane, 2003:33)10

Resim 11-12:M.. 3300-3000e tarihlenen saray kompleksindeki seramik, ahap ve kumatan yaplm saklama kaplarna mhrleme ileminin yapln anlatan ilistirasyonlar. (Frangipane,2004:36)

Resim 13-14:Kumatan yaplm saklama kaplarna mhrleme sistemini anlatan listirasyonlar. (Frangipane-Palmierri, 1983:478)11

Resim 15-16:Kumatan yaplm saklama kaplarna mhrleme sistemini anlatan ilistirasyonlar (Frangipane,2004:36)

Resim 17-18:Seramikten yaplm saklama kaplarna mhrleme sistemini anlatan ilistirasyonlar (Frangipane,2004:82)

12

Resim 19: Aa dallarndan yaplm saklama kaplarna mhrleme sistemini anlatan ilistirasyon (Frangipane, 2003:34)

13

2.2.2.Biim ve Desen Deerlendirmesi Arslantepede bulunan mhr basklarnn boyutlar 3cm-15cm arasnda deimektedir. Tasarlanan mhrlerin biimleri silindir, kare, yuvarlak ekildedir. Mhrlerde ilenen figrler dii kalp sisteminde hazrland, baskdan net kmalar iin zenle oyulduu grlmektedir. Bir ksm mhr basklarnda tek mhr izi, bir ksmnda ise ayn mhrn ya da deiik mhrlerin birka defa dank ekilde baslm izleri grlmektedir. Arslantepede ki ve dier kazlarda bulunan mhr basklar pimemi kil zerine uygulanmtr. Uygulandklar yerler dikkate alndnda bu mhr basklarnn pimi olarak uygulanmasnn mmkn olmadn anlalmaktadr. Dier kazlar da dikkate aldmzda imdiye kadar ele geen mhr basklarnn bir blmnn pimemi veya yar pimi, bir blmnn ise pimi halde bulunduu grlmektedir. Tam Pimi olanlarn dayankl ve kalc bir ariv olarak saklamak amacyla bilinli piirildii, yar pimi olanlarnda ya piiriminin istenen nitelikte gerekletirilemedii ya da bulunduu yerin yangn geirmi olma ihtimali olabilecei dnlebilir. Arslantepede de kan mhr basklarnda bilinli piirimin yaplmad gzlenmektedir. Yar pimi olan mhr basklarnn da yangnda bu zellii ald gl bir ihtimaldir. Tam Pimi veya yar pimi mhr basklarnda piirimden gelen hatalarn grlmemesi, mhr topaklarnn dalmadan balayc zelliini koruyarak kalmas kullanlan kilin zenle seilmi olduunu gstermektedir. Pimemi olan mhr bask kilinin de yine kuruyunca dalmadan kalmas belki de seramik kaplarn retiminde kullandklar kil ile mhrlemede kullandklar kilin ayn zellii tadnn veya ayn hammaddeyi kullandklarnn bir gstergesidir. Arslantepe mhr basklar zerindeki zengin tasvirler ile Arslantepenin ekonomik, sosyal, dini, blgenin hayvan eitlilii, bitki rts hakknda bilgi edinmemizi salamaktadr.

14

Bu

mhr

desenleri

incelendiinde

ileyen

kiilerin

alanlarndaki

profesyonellikleri, yetenekleri, estetik kurgulama gleri de anlalmaktadr. Arslantepede ki evresel etkenler, yaam ve ynetim tarz, incelendiinde mhrlerin byk bir blmnn burada yapld, bir blmnn ise ticari hareketlilik yoluyla buraya geldii dnlmektedir. Mhr basklarnn geneline bakldnda her birinin farkl desenlerde yapld grlmektedir. Her rnn zerinde farkl mhrn basksn tayan mhr basklar, rnn zerindeki kontroln gstergeleridir. Mhr basklarnn zerinde bulunan ok saydaki farkl mhr basks, yerlemede tek bir grevliden ziyade ok sayda grevli topluluuna ve brokrasiye iaret eder. (Frangipane, 2002:12). Oluturulan mhr kompozisyonlarnda arlkl olarak hayvan ve insan soyutlamalar grlmektedir. Baz mhrlerde geometrik biimlerde dikkat ekmektedir. Kompozisyonu tamamlayan soyut biimlere bakldnda hayvanlarn boynuz, kuyruk ve ayaklarndan tretildii anlalmaktadr. Kompozisyonlarda denge, estetik ve hareketlilik gibi sanatsal kavramlarn dikkate alnarak figrlerin ilendii gzlenmektedir. Mhrlerde kullanlan figrlerin arlkl olarak hayvan soyutlamalarndan olumas belki de yrede bu kadar oklukta ve eitlilikte hayvan trnn olmasndan, insanlarn bu hayvanlarla srekli kar karya olmalarndan, bunlarla mcadele etmelerinden ve bu hayvanlarn bir blmn gndelik ilerinde kullanmalarndan dolay mhrlere yansm olabilir. Asrlar boyu insan psikolojik olarak hayvanlardan faydalanmtr. Mitolojik inannda; gerek gcn veya sevgisini, gerekse korkularn yanstmada birer sembol olarak kullanmtr. nsan hayvanla olan mcadelesini resmederek onu yenebileceini dnm, bunu bir tabu olarak kabul etmitir. Baz topluluklar hayvan kutsallatrm onu ldrmenin uursuzluk olduunu dnm, bazlar kutsal sayp heykellerini yapmtr. Mhrlerdeki figrler incelendiinde; yrtc hayvanlarn ayak ksmlar ve trnaklar, insan figrlerinin ise el parmaklar belirtilerek ilenmitir. Bu iki deerlendirmeden belki de yle bir sonuca gidebiliriz; ilevsellik gsteren ksmlarn

15

n plana kmas ve o ksmlarn kompozisyonda vurgulanmasna dikkat edilmitir. Yani insann daha ok ellerini kullanmas onunla bir eyler ortaya koymas,yrtc hayvanlarn ise daha ok ayaklarn ve ayak parmaklarn kullanmas eklinde deerlendirilebilir. Bu mhr basklarn zerlerindeki kompozisyonlardan yola karak farkl konulara gre de deerlendirebiliriz. a- Bir olay, olguyu, bir riteli anlatan mhr basklar, b- Hayvanlarn kendi aralarndaki mcadelelerini, oyunlarn, g gsterilerini anlatan mhr basklar, c- nsanlarn hayvanlarla mcadelesini veya hayvanlara kar olan hkimiyetini sembolize eden mhr basklar, d- nsanlarn gcn, kurduklar dzeni, sistemi, sosyal yaantsn anlatan mhr basklar Arslantepede bulunan bu mhr basklarnda kullanlan figr ve desenleri gurupta toplayabiliriz. nsan figrleri, hayvan figrleri ve geometrik desenler. nsan Figrleri; nsan figrleri hareketli olarak ilenmitir. tarznn yanstlmas alglanmaktadr. Kompozisyonlarda insan figrleri sadece d hatlaryla verilmitir. El parmaklar belirtilmi, ayak parmaklar ise belirtilmeyip sadece genel hatlaryla soyutland grlmektedir. nsan figrlerinin ilendii mhrlerde kompozisyonlar oluturulurken hayvan, aa ve geometrik elamanlarda kullanlmtr. Bu biimlerin bir ksm anlatlmak istenen konu gerei, bir ksm da kompozisyonda grsellii tamamlamalar iin kullanld dnlmektedir. nsan figrlerini kullanarak oluturulan kompozisyonlarda dini ritellerin, g gsterilerinin veya bir yaant

16

Resim 20-21: VIA tabakada bulunan silindir mhr ve izi.(8,9 cmX6.1cm) (Frangipane,2004:91) Resim 20-21deki kompozisyonda; srcsyle birlikte kzak tipi bir arabaya binmi soylu bir kiiyi tasvir eden silindir mhr de arabay tren alay halinde dier insan figrleri izlemekte, bir kiinin elinde atall bir yaba bulunmaktadr. Trensel harman dvmeyi temsil eden bir sahne olarak yorumlanmakta.(Frangipane,2004:185) Kompozisyonda; ritelde ki gei sahnesinin canlandrlmas; tarmsal anlamda bir kutsalln ve baarnn lmszletirilmesi olarak deerlendirilebilir. Byk ba hayvann arabay ekmesini ise hayvanlarn evcilletirilmesinin bir kant olarak grebiliriz.

17

Resim 22: VIA tabakada bulunan silindir mhr izi.(Frangipane-Palmierri, 1983:419)

Resim 22deki kompozisyon da grlen soyutlanm insan figr duraan olmayp hareket halinde betimlenmitir. Elinde belki de o gnn kullanlan malzemeleriyle deerlendirdiimizde seramik bir kap tuttuu gzlemlenmektedir. nsan ve hayvan figrlerinin birlikte kullanlmas hayvanlarn evcilletirildii ve onlardan faydalanld eklinde dnlebilir.

Resim 23: VIA tabakada bulunan drtgen mhr izi.(Frangpane&Palmierri, 1983:423)18

Resim 24: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane&Palmierri,1983:423) Resim 23 ve 24teki kompozisyonlarda insanlarn birlikte resmedilmesi sanki Arslantepede sosyal hareketliliin, igc organizasyonunun, seri retimin, i blmnn ve birlikte alma organizasyonunun yansmas gibi dnlebilir.

Resim 25: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane ,2004:88) Resim 25deki kompozisyonda kullanlan insan figr; hareketli ve elinde yabaya benzer bir ey tutuyormu gibi grlmektedir. Yannda izilmi olan hayvanla sanki bir mcadelenin, hayvana kar olan bir gcn veya korkunun betimlemesi gibi dnlebilir. Yuvarlak kompozisyonda ki boluklar soyut biimlerle desteklenmitir.19

Resim 26: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane,2004:89)

Resim 26daki kompozisyonda; hareketli insan figrnn yine el ve parmaklar ilenmi, ayaklar ise soyutlanarak betimlenmitir. Karsna izilmi olan biim bir hayvan boynuzu grnmndedir. nsan figr ise bu biim karsnda ellerini havaya kaldrm durumda resmedilmitir. Yan ksmda soyutlanm geyik bulunmaktadr. Mhrn bo ksmlar soyut bir biimle desteklenmitir.

20

Resim 27: VIA tabakada bulunan drtgen mhr ve tamamlanm izi. (Frangipane,2004:37)21

Hayvan Figrleri; Mhrlerde daha ok; Geyik trleri, yaban keisi, koyun, kedi, kpek, ku, ylan, arslan, kaplan, ceylan, antilop, sr vb. hayvanlarn resmedildii grlmektedir. Mhrlerde grlen geyik figrlerinin daha ok estetik ve ergonomik bir yapya sahip olan boynuzlar n plana karlarak bazen abartl bir ekilde ilenmitir. Buda yaplan mhrn daha estetik ve hareketli grnmesinde etken olmutur. Baz biimlerin mhr yzeyine ileni tarz onun boyutlu olarak alglanmasn salamtr. Ku figrlerinin kanatlar soyutlanarak abartl biimde ilenmi ve bulunduu kompozisyona hem hareketlilik hem de biim zenginlii katmtr.

Resim 28-29: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr ve izi. (6cmX4cm) (Frangipane, 2004:92)

22

Resim 30-31: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi ve tamamlanm grnm.(12.8cmX7cm) ,(Frangipane, 2004:93)

23

Resim 32-33: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane,2004:93)24

Resim 34-35: VIA tabakada bulunan drtgen mhr izi ve tamamlanm grnm. (10.6cmX7.8cm), (Frangipane, 2004:93)

25

Resim 36-37: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak)(9.6cmX7.2cm) mhr izi ve tamamlanm grnm.(Frangipane ,2004:93)

26

Resim 38-39:VIA tabakada bulunan drt kez baslm dairesel (yuvarlak) mhr izi ve tamamlanm grnm.(13cmX14cm) (Frangipane, 2004:92)

27

Resim 40-41: VIA tabakada bulunan silindirik (yuvarlak) mhr izi ve tamamlanm grnm. (6cmX5.5cm) (Frangipane, 2004:90)

28

Resim 42-43: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi ve tamamlanm grnm. (4.7cmX3.2cm) (Frangipane, 2004:92)29

Resim 44: VIA tabakada bulunan silindir mhr izi .(Frangipane, 2004:91)

30

Resim 45: VIA tabakada bulunan tatan yaplm drtgen mhr ve izi (3cmX3.5cm),(Frangipane, 2004:45) Resim 45te kenar bordrde birim tekrar halinde kullanlan desenin Arslann kuyruk ksmndan soyutlanarak tretildii dnlebilir.

31

Resim 46 : VIA tabakada bulunan drtgen biimli mhr izi (Frangipane, 2004:89)

Resim 47: VIA tabakada bulunan drtgen biimli mhr izi (Frangipane&Palmierri,1983:439)

32

Resim 48: VIA tabakada bulunan kare biimli mhr izi (Frangipane&Palmieri, 1983:439)

Resim 49: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi (Frangipane&Palmieri ,1983:433)

33

Resim 50: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi (Frangipane&Palmieri, 1983:431)

Resim 51: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi (Frangipane&Palmieri,1983:429)34

Resim 52: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane&Palmieri, 1983:431)

Resim 53: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane&Palmieri, 1983:431)35

Resim 54: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi. (Frangipane&Palmieri, 1983:431)

Resim 55: VIA tabakada bulunan drtgen biimli mhr izi. (Frangipane, 2004:89)

36

Geometrik Desenler; Mhrlerdeki kompozisyonlarda baklava dilimi, kare ve ta biimleri grlmektedir. Biimlerin bazlar birim tekrar halinde kullanlarak kompozisyonlar oluturulmutur.

Resim 56: VIA tabakada bulunan dairesel (yuvarlak) mhr izi (Frangipane&Palmieri ,1983:435)

37

Resim 57: VIA tabakada bulunan silindir biimli mhr izi (Frangipane&Palmieri, 1983:419)

Resim 58: VIA tabakada bulunan resim 26daki dairesel (yuvarlak) mhr izinden detay (Frangipane, 2004:89)

38

Resim 59: VIA tabakada bulunan resim 46daki drtgen biimli mhr izinden detay (Frangipane, 2004:89)

Resim 60: VIA tabakada bulunan resim 24deki dairesel (yuvarlak) mhr izinden detay. (Frangipane&Palmieri, 1983:42)

39

BLM III 3.TASARIM ve UYGULAMA AAMALARI 3.1. Tasarm Kazdan karlan mhr basklar sanatsal olarak deerlendirildiinde

oluturulan kompozisyonlarda desenlerin zenle yapld grlmektedir. Plastik ve estetik yapsndaki salamlk dikkat ekicidir. Bu estetik yaplarndan hareketle ada seramik biimler tasarlanmaya ve bu tasarmlarda mhr bask desenleri kullanlmaya alld. Tasarmlar hazrlanrken iki yorumlama zerinde duruldu. lkinde; Mhrlerin kullanld kaplara, balama sistemlerine ve bulunduklar yerin mimari elamanlarna atfta bulunarak boyutlu formlar tasarland. Mhrler orijinal kompozisyonlaryla bu formlar zerinde estetik denge salayacak ekilde tasarland. Oluturulan tasarmlarda mimari elamanlar ierisinde en fazla ne kan biim kerpiten sonra kaplarda kullanlan kilit formu oldu. Kilit formu deforme edildiinde ana rahmindeki insann duruunu andrmas, korunma iin kullanlan materyaller ierisinde yer almas zellii ve estetik biiminden dolay konuyla btnlk salayaca dnld. kincide; Oluturulan panolarn yzeyinde kabartmalar halinde mhr desenlerinden yorumlamalar tasarland. Mhrlerin orijinal yaplaryla bu panolar ierisinde de kullanm dnld. Panolarda dokulu yzeyin oluturulmasnda, kerpiin yapmnda kullanlan samandan faydalanlarak tasarmlar gerekletirildi.

Resim 61-62-63: boyutlu formlarn tasarm rnekleri

40

Resim 64-65-66-67: boyutlu formlarn tasarm rnekleri41

Resim 68-69: Pano tasarm rnekleri


42


43

3.2. Uygulama 3.2.I. ekillendirme Tasarmlarn uygulama aamasnda eitli ekillendirme yntemleri kullanld. Al Kalpla ekillendirme; stenilen formlarn kalplar aldan tek veya ok paral hazrlanr. Hazrlanan kalplara ya ekillendirme, plastik amurla svama veya bask yntemiyle uygulama yaplr. Plaka Yntemiyle ekillendirme; Yzeyi eit kalnla sahip plaka alp, tasarlanan forma gre kesilip bulama amurla birletirilerek istenilen formlar elde edilir. Bu yntem boyutlu formlarn retimi yannda pano v.b.uygulamalarn retiminde de kullanlr. Ya ekillendirme; Bu yntemde kullanlan amur Dkm amuru ad verilen akkan bir zellie sahiptir. Ya yntemle ekillendirmede kalp olarak aldan yaplm tek veya ok paral kalp kullanlr. Elle ekillendirme; Elle ekillendirmede suyu alda ektirilerek plastik hale gelen amur serbest elle veya ablon kalpla istenilen biimlere dnm gerekletirilir. Uygulamalar gerekletirilirken nce mhrlerin al ve ahaptan kalplar oluturuldu. almalarda kullanlan mhrlerin kalplarnn hazrlanmasnda al kalpla ekillendirme yntemi uyguland. ncelikle al bloklar hazrland zerlerine Arslantepe hykte bulunan ve kaz heyeti tarafndan yenileme izimleri yaplm mhrler karbon yntemiyle aktarlarak negatif grnmleri oyuldu. Kalplar oluturulurken orijinal boyutlara bal kalnmad ancak orijinal kompozisyonlara bal kalnd.

44

Resim 74: Bask iin hazrlanan al mhr (10cmX6cm)

Resim 75: Bask iin hazrlanan al mhr rnekleri (Q :4 cm)45

Resim 76-77: Bask iin hazrlanan ahap ve al mhrlerin uygulan

boyutlu formlarn ve panolarn oluturulmasnda plaka yntemi, ya ekillendirme ve elle serbest ekillendirme teknikleri uyguland. ekillendirmeden sonra kurumu olan almalarn bazlarna sratl dekor tekniiyle mhrler yorumlanarak izildi.

Resim 78: almalarn birinci piirimden nceki grnmleri

46

Resim 79-80: almalarn birinci piirimden nceki grnmleri47

Resim 81-82: almalarn birinci piirimden nceki grnmleri

48

3.2.2.Piirim ve Srlama almalar iki piirimde gerekleti. ekillendirme ve kuruma ilemleri tamamlanm olan formlar piirim raflarna dzgn olarak yerletirildikten sonra elektrikli Kamara Frnda1020 C de bskivi piirimleri gerekletirildi. Bskivi piiriminin ardndan frndan karlan almalarn yzeylerindeki samandan kalan apaklar frayla temizlendi. Biskvi piirimleri ve dekorlama ilemi tamamlanan almalar srlama ilemine alnd. Srlama ileminde effaf ve siyah sr kullanld. Mhrlerin bulunduu yerin yangn geirdiine atfta bulunmak iin srlama ileminin bu mantkla yaplmasna dikkat edildi. Ayrca kazda kan seramiklere de atfta bulunmak iin almalarn yzeyine siyah sr ve krmz renkteki kil kullanld. almalarn genelinde ok renkli bir srlamann gerekletirilmesinin aksine konunun eski dnemlere ait olduu dnlerek, birka eit srla ve eskitme grnmnn de hissedilecei teknikte srlama gerekletirildi. Srlama yntemi olarak pskrtme ve sngerle srlama teknikleri uyguland. Srlama ilemi tamamlanan almalarn elektrikli kamara frnda 1030 C de sr piirimi gerekletirildi.

Resim 83: almalarn birinci piiriminden sonraki saman dokusunun brakt izlerden rnekler49

Resim 84-85: almalarn srlama aamalarndan grnmleri50

BLM IV 4. YAPILAN UYGULAMALARLA LG L AIKLAMALAR 4.1. Yorumlama 1 Boyutlar Kullanlan malzeme : 50X13X10 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden esinlenerek yapld. Eklentilerdeki sarmallar buday saplarndan yola klarak soyutlama yapld ve formda hareketli bir yzey oluturuldu. Mhr deseni plastik amurunun zerine bask yaplarak oluturuldu. Dkm amuru ve krmz kil kompresrle atlarak otantik bir grnm saland. Formun zerine siyah sr geili bir ekilde atlarak sarayn yangn geirmiliine vurgulama yapld.

Resim 86-87: Yorumlama 1

51

4.2. Yorumlama 2 Boyutlar Kullanlan malzeme : 50X12X9 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden esinlenerek yapld. Eklentilerdeki sarmallar buday saplarndan soyutland, Formun zerindeki deforme edilmi kilit insann ana rahmindeki duru biimini vermekte. Bu kilit biimi insan formunu andrmasndan ve mhr gibi koruma amal bir materyal olmasndan dolay yorumlamada kullanld. Mhrn bulunduu eklenti; zerinde bulunduu forma olan hkimiyeti anlatr pozisyondadr. Frayla siyah sr srlp silindikten sonra zerine dkm amuru ve krmz kil effaf sr kompresrle pskrtlerek grsel zenginlik saland.


52

4.3. Yorumlama 3 Boyutlar Kullanlan malzeme : 12X 9X9 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum esinlenerek : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden yapld. Eklentilerdeki sarmallar mhrler zerindeki hayvan

boynuzlarndan soyutlanarak tasarland. Formun zerine yerletirilen ve ular yukar doru bakan sarmal gc sergiler niteliktedir. Formun zerindeki dier eklenti dikey forma paralel olarak tasarland ve forma bir mhr aslm gibi dnld. Yzeyine Resim 50de ki mhrde bulunan hayvan deseninden alnt yorumlanarak kullanld. Srlamada nce siyah sr frayla srldkten sonra zerine dkm amuru, krmz kil siyah ve effaf sr kompresrle pskrtld.

Resim 90: Yorumlama 353

4.4. Yorumlama 4 Boyutlar Kullanlan malzeme : 29X12X9 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum esinlenerek :Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden yapld. Eklentilerdeki sarmallar mhrler zerindeki hayvan

boynuzlarndan soyutlanarak tasarland. Formda grlen sktrma ekli Anadoluda zm skmada kullanlan kskatan esinlenilmi ve formu sktrarak hem simetriyi bozmu hem de forma estetik grnm vermitir. Kskaa mhrleme sistemine atfta bulunmak iin mhr eklendi.


54

4.5. Yorumlama 5 Boyutlar Kullanlan malzeme : 38X14X11 cmdir. : amot amuru beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Form gnmzde halen kullanlan ambar denilen buday saklama kabndan esinlenerek yapld. st kapak ksmna iple ve sarmallarla balanm ve mhrlenmi grnm verildi. Alt kapak ksmna krlm ve yanm havas verilerek hem forma hareket, hem de estetik bir deformasyon oluturulmaya alld. Formun zerindeki eklentide mhr kullanld. zerine dkm amuru, krmz kil, siyah ve effaf sr kompresrle atld.


55

Resim 93: Yorumlama 5in stten grnm56

4.6. Yorumlama 6 Boyutlar Kullanlan malzeme : 52X12X11 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Form bir dnem Anadoluda ok kullanlan, toprak ve saman karmndan yaplan saklama kabndan ve kerpiten esinlenerek yapld. Eklentide kilit ve mhr kullanld. Formun alt ksmndaki biimle bu saklama kaplarndaki boaltma ksmna atfta bulunuldu. zerine dkm amuru, krmz kil, siyah ve effaf sr kompresrle pskrtld.


57

Resim 96: Yorumlama 6nn detay

58

4.7. Yorumlama 7 Boyutlar Kullanlan malzeme : 29X12X 8 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum esinlenerek : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden yapld. Eklentilerdeki sarmallar mhrler zerindeki hayvan

boynuzlarndan soyutlanarak uyguland. Mhr forma baslarak formda deformasyonu oluturulmaya alld. Saklama kaplarnn balama sistemine atfta bulunuldu. zerine dkm amuru, krmz kil, siyah ve effaf sr kompresrle atld.


59

Resim 98: Yorumlama 7nin stten grnm60

Resim 99: Yorumlama 7den detay61

4.8. Yorumlama 8 Boyutlar Kullanlan malzeme : 38X13X12 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi Yorum salanmaya alld. :Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi Eklentilerdeki sarmallar mhrler zerindeki hayvan

biiminden esinlenerek yapld.Formun st ksmnda simetri bozularak hareketlilik boynuzlarndan soyutlanarak uyguland. Eklentide kilitler ve mhr kullanld. korunduklar anlatlmaya alld. Forma dokular ortaya karmas iin siyah sr frayla srlp ya sngerle silindi. Ardndan zerine dkm amuru, krmz kil ve effaf sr kompresrle atld. nsanlarnda saklama kaplar gibi


Resim 101: Yorumlama 8den detay

63

4.9. Yorumlama 9 Boyutlar Kullanlan malzeme : 29X12X 9 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme,sr alt dekor Yorum : Form Arslantepedeki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden esinlenerek yapld.Form deforme edilerek simetrinin bozulmasna alld. Eklentilerdeki sarmallar mhrler zerindeki hayvan boynuzlarndan soyutlanarak uyguland. zerine dkm amuru, krmz kil ve effaf sr kompresrle atld.


Resim 103: Yorumlama 9dan detay

65

4.10. Yorumlama 10 Boyutlar Kullanlan malzeme : 72X20X12 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Form mhrlerin bulunduu sarayn mimari malzemesi olan kerpi formundan esinlenerek yapld. almann zerindeki eklentiyle ve alttaki izlerle forma hem hareket saland hem de bir darbe alm grnts salanmas amaland. Forma siyah sr frayla srld. zerine dkm amuru, krmz kil ve effaf sr kompresrle atld.


66

Resim 105: Yorumlama 10dan detay

67

4.11. Yorumlama 11 Boyutlar Kullanlan malzeme : 24X39X16 cm ,Q 23cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru,krmz kil, saman, siyah sr,effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : ki paradan oluan formun alt paras Arslantepede ki sarayn mimari malzemesi olan kerpi biiminden esinlenerek yapld.Form deforme edilerek simetri bozuldu. kinci para forma oturtularak dinamik bir yap kazandrld. Alt parann zerine dkm amuru, krmz kil ve effaf sr kompresrle atld. st paraya effaf sr atld.


68

Resim 107: Yorumlama 11in yan grnm

69

4.12. Yorumlama 12 Boyutlar Kullanlan malzeme : Q :40 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru, siyah sr,effaf sr

ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dairesel yapda olan formun yzeyi oluturulan dokularla hareketli hale getirildi. zerinde mhr desenlerinden bir gei sahnesi tasarland desenlerin hareketlilii de formun yzey hareketliliiyle uyum salad. Formun yzeyinde kullanlan silindir biimler estetik bir ekilde formu kesmesi saland. zerine dkm amuru, krmz kil ve effaf sr kompresrle atld.


70

Resim 109-110: Yorumlama 12den detay

71

4.13. Yorumlama 13 Boyutlar Kullanlan malzeme : Q 45cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr

ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dairesel yapda olan formun yzeyi sitilize edilmi geyik motifiyle hareketlendirildi. Boynuzlar abartl biimde ilenerek kompozisyon dengesi salanmaya alld. zerine dkm amuru, siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeydeki hareketlilik n plana karlmaya alld.


72

Resim 112: Yorumlama 13ten detay73

4.14. Yorumlama 14 Boyutlar Kullanlan malzeme : 28X23 cmdir. : amot amuru,krmz kil, beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Kare biiminde tasarlanan panonun yzeyi saman dokusu, krmz amur ve beyaz amurla hareketlendirildi. almada denge unsuru n plana karld. Denge unsuru anlatlmaya allrken kilit formunun ve geyiklerin kompozisyonda yerletirilmesine dikkat edildi. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verilmeye alld.


4.15. Yorumlama 15 Boyutlar Kullanlan malzeme : 23X23 cmdir. : amot amuru, krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Kare biiminde tasarlanan panonun yzeyi saman dokusu, krmz amur ve beyaz amurla hareketlendirildi. almada denge unsuru n plana karld. Denge unsuru anlatlmaya allrken yzeye uygulanan eklentilerin kendi iindeki ve panodaki yerletirilmesine dikkat edildi. Resim 50 ve 54te ki mhr deseninden kesitler sr alt dekorlama tekniiyle yapld.


75

4.16. Yorumlama 16 Boyutlar Kullanlan malzeme : 44X18 cmdir. : amot amuru, krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dikdrtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi saman dokusu, krmz amurla hareketlendirildi. almadaki eklenti dikdrtgenin kenarna kaydrlarak dengenin ve simetrinin bozulmas dnld. Eklentinin zemini beyaz tutularak grsel olarak n plana karld. Eklentinin zemine balama sistemiyle mhrlerin uygulanna atfta bulunuldu. Resim 26 ve 49 da ki mhr desenleri yorumlanarak sr alt dekorlama tekniiyle yapld. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verildi.


76

4.17. Yorumlama 17 Boyutlar Kullanlan malzeme : 32X22 cmdir. : amot amuru, krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun alt ksm deforme edilerek simetri bozuldu. Yzeyi saman karml krmz ve beyaz amurla devingen bir yap oluturularak hareketlendirildi. Eklentide estetik bir kayg dncesi ierisinde mhr sistemine atf yapld. Mhrn zerine konulan paraya kuma gibi burumu bir grnm kazandrlmaya alld. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verilmeye alld.



78

4.18. Yorumlama 18 Boyutlar Kullanlan malzeme : 38X22 cmdir. : amot amuru krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi saman karml krmz ve beyaz amurla devingen bir yap oluturularak hareketlendirildi. Mhrn zerine konulan paraya kuma gibi burumu bir grnm kazandrlmaya alld. Eklentide estetik bir kayg dncesi ierisinde kilit ve mhr orijinal biimleriyle uygulanarak mhrleme sistemine atf yapld. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verilmeye alld.


79

4.19. Yorumlama 19 Boyutlar Kullanlan malzeme : 45X23 cmdir. : amot amuru, krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Mektup zarfndan yola karak tasarlanan almada gemiten beri sregelen mektup zarflarnn kapatlma sistemine kilit ve mhr birlikte vurularak farkl bir adan baklmaya alld. Mhrleme sisteminde uygulanan kilitlerin srt srta vermi grnmleriyle bir dosta bir sevgiliye gnderilen mektup hissi anlatlmaya alld. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verilmeye alld.


Resim 120: Yorumlama 19dan detay81

4.20. Yorumlama 20 Boyutlar Kullanlan Malzeme : 37X20 cmdir. : amot amuru, krmz kil,beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme Yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Mektup zarfndan yola karak tasarlanan almada Gemiten beri sregelen mektup zarflarnn kapatlma sistemine kilit ve mhr birlikte vurularak farkl bir adan baklmaya alld. Mhrleme sisteminde uygulanan kilitlerin ayrlm grnmleriyle bir dosta bir sevgiliye olan sitemi anlatan mektup hissi anlatlmaya alld. zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzeyde yanm hissi verildi.


82


83

4.21. Yorumlama 21 Boyutlar Kullanlan malzeme : 42X20 cmdir. : amot amuru,krmz kil, beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme,kalpla ekillendirme ve elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srla renklendirilerek eklentiler ve eklentinin ierisindeki mhrde bulunan arslan figrnn asillii n plana karlmaya alld. almada eklentiler yerletirilirken denge unsuruna dikkat edildi. Eklentilerin zerine siyah ve effaf sr kompresrle atlarak yzey renk anlamnda hareketlendirilmeye alld.


84

Resim 124: Yorumlama 21den detay85

4.22. Yorumlama 22 Boyutlar Kullanlan malzeme : 44X19 cmdir. :amot amuru, beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr

ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srlanarak yzeydeki kabartmalar n plana karld. Yzeydeki kabart eklindeki eklentiler geyik boynozlarndan soyutlanarak kap tokma kompozisyonunda bir biim hissi oluturuldu. Eklentilerin zerine siyah srla eskitme yapld.


86


87

4.23. Yorumlama 23 Boyutlar Kullanlan malzeme : 42X18 cmdir. : amot amuru, beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr

ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srlanarak yzeydeki kabartmalar n plana karld. Yzeyde st ksmda spiral eklindeki eklentiler geyik boynuzlarndan soyutland. Alt ksmdaki eklenti kei veya geyiin yznn kardan grnmnn soyutlanm biimi eklinde vurguland. Panodaki kabartmann btn grnmnde de ayn grsel dnce vurguland. Eklentilerin zerine siyah srla eskitme yapld.


88

4.24. Yorumlama 24 Boyutlar Kullanlan malzeme : 43X22 cmdir. : amot amuru, krmz ve beyaz dkm amuru, siyah sr, effaf sr ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srla eskitme yaplarak yzeydeki kabartmalar n plana karld. Yzeydeki stte ve alttaki kabart eklindeki eklentiler geyik boynuzlarndan soyutlanarak mhr basks ile birlikte hareketli bir kompozisyon oluturuldu. Eklentilerin zerine krmz amur ve siyah sr ile eskitme yapld.


89


ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srla eskitme yaplarak yzeydeki kabartmalar n plana karld. Yzeydeki kabart eklindeki eklentiler mhrlerdeki hayvan boynuzlarndan soyutlanarak uyguland. Alttaki kullanlan kutu eklindeki form ve iindeki mhr ile stteki soyutlanm biimler bir merkezde topland. Eklentilerin zerine siyah sr eskitme yaplarak hem alt zeminle renk uyumu saland, hem de otantik grnm oluturuldu.


90


ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum : Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah srla eskitme yaplarak yzeydeki kabartmalar n plana karld. Yzeydeki kabart eklindeki eklentiler mhrlerdeki hayvan boynuzlarndan soyutland. Alttaki iinde mhrler bulunan kutu eklindeki formlarn etkisiyle stteki soyutlanm biimler bir merkezde topland. Soyutlanm boynuz biimleri farkl kompozisyonlarda yerletirilerek kendi aralarndaki simetri bozuldu. Eklentilerin zerine siyah sr eskitme yaplarak hem alt zeminle uyum, hem de otantik grnm salanmaya alld.


91


ekillendirme yntemi : Plaka yntemi,ya ekillendirme, elle ekillendirme Yorum :Dik drtgen biiminde tasarlanan panonun yzeyi siyah sr yaplarak yzeydeki kabartmalar n plana karld.Yzeyde estetik ve hareketli bir yap oluturuldu. Kompozisyonda grlen uzant eklindeki ylann kvrmsal hareketinden oluan geometrik biim resim 49 da ki mhr deseninden alnp yorumlanarak formda hareketlilik salamas amaland.


92

SONU ve NER LERTez kapsamnda yaplan almalarla, mhr bask desenlerinin farkl bak alaryla gzlemlenip yorumlandnda ilevselliinin dnda nemli veriler tad ve farkl alanlarda deerlendirilebilecei gzlenmitir. Bireye ve Kuruma aitlik ilkesinden hareketle koruma, kayt altna alma amacyla retilen mhr desenlerinin bu alma kapsamnda estetik dilinden yararlanlarak zgn seramik formlar retildi. zgn almalar olutururken sadece mhr desenleri deil, o dnemki toplumun sosyal yaps, yaanlan olaylar ve yaam srecinde kullandklar malzemeler de gz nnde tutularak yanstlmaya alld. Aratrmamz sonucunda Arslantepede ki mhr basklarnn ve desenlerinin dier sanat dallar iin de kaynak nitelii tad grlmektedir. Anadolunun eitli yrelerindeki kazlardan karlan buna benzer mhrlerin sadece Arkeolojik deer olarak mzelerde kalmamas gerekmektedir. Gnmz sanatsal uygulamalar ierisinde yer alan gemi dnemlere ait dier, biimlerin dnda, mhrlerinde grsel/estetik eler ierdii ortaya konulmaya allmtr. Bu mhr basklar ve tez kapsamnda yaplan almalarn sadece akademisyenlerin ve sanatlarn deil, blgede geleneksel anlamda retim yapan (Hal, kilim, it basks, tak, ahap oyma vb.) el sanatlar atlyelerinin ve ustalarnn da desen anlamnda faydalanabilecekleri nemli bir yresel kaynak nitelii tayaca dnlmektedir. Tez almas sreci ierisinde Trkiye Mimarlar Odas Malatya bulumas organizasyonunun ve nn niversitesi ksa film festivalinin logo tasarmlar da neriler dorultusunda bu mhr basklarndan seilmitir. Bu logolu plaketler seramikten retilmi, farkllyla beeni toplamann yan sra Malatyann tantmna da katk salamtr. Bu aratrma ve uygulama ile yakn dnemde gn yzne kan mhr basklarnn tantmna, bu alanda alma yapacak olan sanatlara ve kurumlara da kaynak oluturaca dnlmektedir.

93

KAYNAKA

Arcasoy.A. (1983) .Seramik Teknolojisi, stanbul,Marmara niversitesi Yaynlar, No:457 Arseven. C. E. (1995). Sanat Ansiklopedisi, 8. Fasikl, stanbul, Milli Eitim Basmevi. Frangipane M. & Palmierri A.(1983). Perspectives On Protourbanizaton n Eastern Anatolia: Arslantepe (Malatya) an Interim Report on 1978-1983 Campaigns. Frangipane,M.(1996).Dou Anadoluda Kentleme Modelleri, Tarihten Gnmze Anadoluda Konut ve Yerleme, stanbul. Habitat II.,Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf. Frangipane,M.(2002). Yakndouda Devletin Douu,(Zhre lkgelen ev.) stanbul, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar. Frangipane,M.(2003). anak mlein Seri retimi, stanbul, Arkeoatlas Dergisi Say:2. Frangipane,M.(2004). Arslantepe, Milano, Mondadori Electa S.p.A. zsezgin, K.(1998). Trkiyede Seramiin Geleneksel ve ada Temelleri zerine Gzlemler, stanbul, Trkiyede Plastik Sanatlar Dergisi, Say:33. Uanku T.(2000).Arkeoloji Tarih ncesinden Perslere Kadar Anadolu, Ankara, Trk Tarih Kurumu Basmevi.

94

Documents

Arslantepe Mühürler