-
1
e prmuajshme kulturore artistikeviti i dyt i botimit nr.19,
tetor 2012
durrs
ka Funtn mari - papu jorji - at GjerGji ore Frats, ore Frtats -
si ncljin ali Flory costea monoGraFia - triFon DaFa Dhe apostol
popo. Va n puGuDim, alit-aGa, Va n puGuDim - Dina cuVata Fshati
anDon poi - nGa manol basho ashtiptarea - emil papazisu srmnitsa -
- Dina cuVata
i partis Abde1vjetori
-
3
Botuesi i revists Arumunt Durrs Valentin MustakaCel: +355
682058712. e-mail: [email protected]
PrpunimiGrafik:IlmiShahuShtypurnshtypshkronjnMILENIUMIIRI|Adresa:AutostradTiran-Durrs,km26mobile:0682064654|e-mail:[email protected]|http://www.mileniumiri.de
Kisha n Pipera - Bukuresht, n ndrtim foto e vitit 1993
Zotrinj !
Pak nga pak, partia jon po mbush nj vit nga krijimi i saj. M 28
Tetor 2011 nj grup nismtar me prejardhje arumune/vllahe nn
drejtimin e zotit Valentin Mustaka e Koi Janko u mblodhn n qytetin
e Durrsit pr t krijuar partin e par q mbron t drejtat e etnis ton.
Mbas shum debatesh miqsore u miratua krijimi i partis dhe me
propozimin e zotit Pano Bakalli partia u pagzua me emrin Aleanca pr
Barazi dhe Drejtsi Europiane ose ABDE.
N kt komision nismtar morrn pjes 15 persona, q m von u shtuan
dhe u bn 21 persona.
Mbas ksaj filloi puna shum e madhe pr mbledhjen e 3.000 firmave
q krkonte ligji pr krijimin e partive. Ishte nj pun shum e lodhshme
sepse duhej t shkonim disa her n do vend ku banonin arumun/vlleh,
por me vullnetin pr t realizuar nj objektiv shumvjear u b e mundur
t mblidhen 3.899 firma. Ktu nj pun t lavdrueshme bn vlleht e
Durrsit, Tirans e t gjitha rrethet t cilt bn t mundur finalizimin e
vendimit t gjykats n 2 shkurt, forma e prer m 17 shkurt 2012 pr
njohjen ligjore t partis.
N kto takime duhej biseduar me vllezrit tan hapur dhe pa
konservatorizma. Momenti
m mbres lns ishte takimi me vlleht e fshatit Andon Poi. Atje ne
takuam banor me shum dshir pr shtjen vllahe. Takimi i par u b me
zotrinjt Nasho Zharkaliu dhe Dhionis Basho, persona me bes dhe
dshir, t cilt na hapn dyert e fshatit pr t ciln mendimet
konservatore nuk pranonin t shkonin n kt fshat, por jo vetm ktu.
Shum shprehje negative shoqruan personat q do t shkonim n kt fshat.
M von u bashkuan edhe shum persona t tjer t cilt bn t mundur
krijimin e Kryesis Vendore t partis n kt fshat si Ziso Basho, Aleks
Zharkali, poeti Manol Basho, Sandri Kapurani, Dhimitraq Thimjo,
Eleni Kapurani etj.
Tani un personalisht kuptoj q ne ishim njerz t mbyllur n nj
guack t zez pr problemin arumun/vllah, q nga t dy palt armike ( sa
qesharake) kishte persona dashakeq q pr vite t tra krijuan nj mur
Berlini pr etnin ton. Historia e arumunve/vllehve mbas viteve 90 ka
shum skena e prapaskena me interesa m shum t prfitimeve personale
se sa pr t mirn e etnis ton.
N do gj ishte vendosur interesi dhe prfitimi personal
klandestin( i fshehur). Po t shikojm sot pakicn e dy poleve
negative do t shikojm q ata jan pengesa, intriga, krijues t
andrallave dhe problemeve pr partin ton. Ata jan persona q indirekt
mohojn arritjet e partis duke mos folur asnj fjal pozitive pr
Nj vjetori i Partis aleanca pr barazi Dhe Drejtsi europiane
abDe.
aktivitetet e partis, q nuk ndihmojn por pengojn.Partia jon ka
objektivat e saj, t cilat pak nga pak po konkretizohen me sukses.
Pr do gj
partia ka informuar organizmat e saj n mbledhjet e zhvilluara.
Qllimi madhor i joni jan realizimi i t drejtave q Konventat dhe
Rekomandimet e Europs na njohin ne, gj pr t ciln ne do t
bashkpunojm sipas statutit:
Neni 1 pikae. T mbaj lidhje me Partit si motra, shoqatat dhe
organizatat n vend e shtete t ndryshme q
kan afrsi programesh dhe nuk bien ndesh me programin e Partis
son.Partia jon nuk ka xhelozi pr krijimin e shoqatave apo
organizatave t etnis ton, ajo do t
bashkpunoj me to n.q.se ato jan jo n kundrshtim me statutin ton.
Kopshti duhet t ket sa m shum lule q t jet i bukur, vetm me nj lule
bhet monoton. Bashkpunimi me kto shoqata ( n.q.se ata dshirojn) do
t krijoj larmi pr punn shum madhore q ne kemi marr prsipr,
sigurisht n respektin reciprok midis palve. Po e njjta gj sht edhe
me parti apo shoqata jasht vendit ton t cilat krkojn t ndihmojn
konkretisht arumunt/vlleht e Shqipris, q jan lodhur me llafollogji
boshe. Sot krkohet far ti-ju arumun/vlleh mund t bni pr ne n
drejtim t shkollave, masmediave, folklorin etj, dhe jo me klarineta
e foto pa vler. Ne nuk do t bashkpunojm me personat-udhheqs q kan
qen regres dhe kan influencuar n asimilimin ton.
Ne sot kemi Kryesi Vendore Partie n Durrs-Tiran, Divjak,
Lushnje, Fier, Ur Vajgurore, fshatin Sqepur-Kutalli, Berat, fshatin
Andon Poi-Gjirokastr, Sarand, Prmet, Elbasan, Pogradec, Kor e
rrethinat e saj, me shtetasit shqiptar t etnis arumun/vllahe me
banim/punsim jasht shtetit kemi Kryesit Vendore n Rom-Itali,
Bukuresht-Rumani dhe s shpejti n Greqi, Sh.B.A etj.
N linjn e partis ne sot po punojm:
a. Pr shtimin e radhve t partis, ku deri m sot ne kemi 6.215
antar partie.b. N regjistrimin e popullsis t etnis ton, pamvarsisht
nga qndrimi politik i tyre.c. N njohjen e partis ton nga organizmat
shtetrore, europiane etj, duke i br t njohur
qllimet madhore q ka kjo parti pr etnin arumun/vllahe.d. N
krijimin e nn/kryesive Vendore n do fshat. e. N organizimin e
aktiviteteve me rastin e 100 vjetorit t pamvarsis t Shqipris f. N
pregatitjen pr pjesmarrjen n zgjedhjet parlamentare t vitit
2013.
Pamvarsisht nga fijet e flokut nn rotat e trenit ton t furishm,
ne punt do t na shkojn shum mbar, sepse ne kemi nj unitet
shembullor brnda partis, dhe m kryesorja se partia jon ka lindur n
javn e Shn Mitrit dhe sht pagzuar n javn e Shn Vlashit( q studiuesi
prof. dt. Shaban Sinani m tha: Valentin Shn Vlashi sht Shn
Vllahu-Vllasi).
Rroft Partia ABDERrofshin Arumunt/Vlleht kudo n bot.Bekimin e
zotit pr arumunt/vlleht. Partia ABDE
Valentin Mustaka, Kryetar
-
4 5
Dupunats di muntiIsts tu amari
Valentin MustacaFatsi adunari
Do-ja dadun cu PanuSi fituramja tut
u-sti ndrdzem rmn
Cu carti seu pjanSh-i cu tallagan
Dufech-ja nturmn
N-o v-ja goll cupiaC vra sh-i stmria
c-a capu dinitirmnia ma niti
Dnpoj sndzemTuts ta s-agutm
Lgats mn k-a un mari funtns-bem ap s-na rtsim
k-a lalut b-una-tutllor s-lla ngrimsh-ghini s-ni mintuim
c-a funtn marit-ini llaj rmnecu mushtetsli tuti
pi gush sh-pi mn
Un hrau maria-z tsi-n-ja dunmdunjau z-ja hbari
C noj him rmnj
Ka Funtn mari
Domnji sh-doamni!
Partidul a nostru ABDE umplu un an di la fundatsia a lei. La 28
Csumedru 2011 un grup inisiator armnji sum cumunduserea a domnului
Valentino Mustaca sh-Coci Jancu si-adunar la csibalu Durs ti
fundarea prima partii tsi apr drepturli ali etnii a noastr. Dupu
minduerii ca oaspii s-aprov fundarea ali partii, sh-dupu propunerea
a domnului Pano Bacali, partia lo numa :Ligturea ti Egaliteati
sh-Drept European ABDE.Tu aestu mission inisiator loar parti 15
personi, cai ma amnat s-fetsira 21.Dupu aest ahurhi lucrul mari ti
adunarea a 3000 di firmi tsi cfta leghea ti fundarea ali partii.
Ira lucr cu mari curmari, c va nidzeari niscnti or tu itsi biloc iu
bna armnjli, ama cu vrerea ti realizari aest obiectiv di mults anji
poati si-adun 3899 firmi. Lucr ti alvdari fetsir armnjli di Durs,
Tirana, sh-toati reghionili cai fetsir bitiserea sh-si lo detsizia
di la giudicat la 2-li di shcurt 2012, detsizii cai lo forma dit
soni la 17-li di shcurt 2012, ti cunushteari legal ali Partii.
La aesti adunrii zburm cu fratsia a noshtri dishchis sh-fr
conservatorizm. Momentul cama impresionant ira adunarea cu armnjli
din hoara Andon Poci. Aclo ni adunm cu mults armnji cu muari vreari
ti cauza armneasc. Prima adunari ira cu domnji Nasho Zharcalli
sh-Dionis Basho, oaminj cu pisti sh-vreari, cai n dishchisir ushili
di casili ali hoari, ti cai mintuerli conservatori nu vra ta
s-nidzem tu aest hoar, ma nu mash aclo. Multi mintuer negativi si
spusir ti nidzerea a nostr tu aest hoar. Ma npoi si adunar sh-alts
mult oaminj, cai fetsir ocazionul ti fundari Primria local ali
Partii tu aest hoar ca Ziso Basho, Alecs Zharcali, poetul Manol
Basho, Sandri Capurani, Dhimitraq Thimio, Eleni Capurani,sha.
Tora mini personal aduchest ca noi iram oaminj nchish tu un
cciub lai ti cauza armneasc, tsi di davli prts azmi (ct ti ardeari)
avea personi cu urut-vreari, tsi ti anji arad scular un Stizm di
Berlin ti etnia a nostr. Isturia
armnjilor dupu anjli 1990 ari multi scheni shi dupu-scheni cu
interesi ma mult ti amintari personali di ct ti buneatsa ali etnii
a nostr.
Stri toati ira bgat interesul shi amintarea personal
pi-ascumtula. Ma s-mutrim az minorantsa a davli poli negativi va
s-videm ca eli snt chedica, intriga, adutseri mintirash shi multi
problemi ti Partia a nostr. Eli snt personi tsi nu aproachi
sucsesili ali partii, anda nu grestu nitsi un zbor bun ti
activitetili ali Partii, tsi nu agiut, ama chedic.
Partia a nostr ari obiectivili a liei, anarga-anarga s-fac
concreti cu sucses. Ti itsi problem partia informeadz organizatili
a liei pit adunrli fapti. Scupolu cama mari a nostru easti
realizarea a dreptulor cai Conventili sh-Recomandrli ali Europi n
cunosc ti noi, ti cai noi va-s colaborm pi dupu statut: Capitul 1,
punctual e. S-tsn ligaturi cu Partii surr, sutsati sh-roganizati
dit staturi diversi tsi ar aprucheari di programuri shi nu snt
contra cu programul ali Partii a nostr.
Partia a nostr nu ari gelozii ti fundarea a sutsatilor ic
organizati ali etnii a nostr, ia va-s colaboradz cu nsi, anc eali
nu snt condra a statutul a nostru. Gardina va s-aib ct ma multi
lilice ta s-hib mushat, mash cu un lilice s-fati monoton.
Colaborarea cu aesti sutsati (anc eali vra) va-s fac diversiteati
ti lucrul mult mari ti cai him obligats, sigur cu respectul
retsiproc tu precli. Tut ash easti sh-ti Partii ic sutsati afar di
Albanii, cai caft s-agiut in mod concret armnjli din Albania, cai
snt curmatsi di zboar goali, fr biricheati. Az s-caft tsi poati
s-agiut itsi armn ti noi ti shcoli, media, folclor, sha, sh-nu cu
clarineti sho foto fr afiliseari. Noi nu va s-coloaborm cu
ira-cumundaserinj tsi ira regres sh- ar influents ti asimilimea a
naostr.
Noi az avem primerii local ali Partii la: Durs, Tirana, Diviaca,
Lushnja, Fierca, Ura Vajgurore, hoara Schepur-Cutalli, hoara Andon
Poci, Ghirucastru, Saranda, Prmeti, Elbasan, Pogradets, Curceau
sh-afighira di ns, cu tsetatenjlia albanezi ali etnii armn cai
bneadz afar Albaniei avem primrii local la Roma-Italii,
Bucuresht-Romnii, sh-tu vinitor aproapea,
tu Grtsii, Usa, sha.Pi linea ali Partii noi az lucrm:a. Ti
avdidzerea aradlor ali Partii, iu pn az avem 6215 di membri.b.
Reghistrarea a populatsiei ali etnii a nostr, (indipedent di statul
politic a lor).c. Conushterea ali Partii a nostr di institutsionili
a statilui, europeani, sha, anda li fitsem spusi
scopurli mrii tsi ari Partia ti etnia armneasc.d. La fundarea a
sum/primrii locali tu itsi hoar.e. La organizarea a activitetilor
cu ocazionul a 100 di anji ali Indipendentsiei Albaniei.f. La
pregatitiea ti partitsipari la alidzerli parlamentari a anului
2013.Independent di perlii sum rctosili di tren vitesu, a nau
lucrili n nergu mult ambar, c noi
avem uniteati ti semn tu Partii,ligture cu comunitetea armn di
ntrag Albania, shi cama important, Partia a nostr easti fundat pi
stmna al Smtu Dimitri, shi easti ptidzt la stmna al Smtu Vlash (ti
cai prof.dr. Shaban Sinani inj-dzsi: Valentin, Smtu Vlash easti
Smtu Vlahu-Vlasi).
S-bneadz Partia ABDE !S-bneadz armnamea !Rucinjli al Dumnidz ti
armnami ! Partia ABDE Presidentul Valentino Mustaca
UN aN di la fUNdatsia a PartidUlliGturea ti eGaliteati sh-Drept
european abDe.
Papu Jorji - at Gjergji Sarand 03.08.2012 Shkruar n fshatin
Andon Poi-Gjirokastr
-
6 7
Dy dit m par m ra n dor nj libr q fillova ta lexoja dhe q nuk
mund ta prfundoja menjher. Libri ka gjithsej 56 faqe, por n kto pak
faqe autort kan shtjelluar shum insituata t jets vllahe. Apostoli
sht me origjin vllahe, ndrsa Trifoni sht i prkushtuar pr
vlleht.
Ashtu si e cilsova m lart autort n ato pak faqe kan shkruar pr
jetn, dasmat, vdekjet, punn, vshtirsit, besn etj t vllehve t zons s
Prmetit. Libri sht shkruar me nj frymzim si dhe me nj drejtshkrim t
plqyeshm, ata i kan renditur problemet q kan shqetsuar me shum
korektsi dhe vshtrim cilsor n do aspekt edhe intim t jets
vllahe.
Un mbeta shum i mahnitur q si ka mundsi n kaq pak faqe t
pasqyrosh nj jet shum t larmishme dhe t vuajtshme t etnis ton aq
puntore, arsimdashse, besnike, mikpritse, trime, n krijimin e
mardhnieve shum miqsore me shqiptart.
M posht un po jap disa senteza nga ky libr,edhe pr arsyen q
revista sht shum e ngarkuar me materiale dhe nuk mund t jap hapsira
m t mdha.
... Kur dgjon e lexon kto fraza, ska si t mos krenohesh me kt
rrac bujarsh e trimash. Edhe pse nomade e pa shkoll, ata kan nj
zgjuarsi natyrale dhe nj telepati t uditshme, n prcaktimin e
gjrave. Asnjher nuk kan gabuar n ato q kan br e kan thn. Prher kan
qn preiz dhe t prer, t ndershm e t pastr.
... Vlleht jan si nj rrungaj mali, e cila kur zbret n lum, pr
dhjetra metra ecn bashk me ujin tjetr, por ruan rrjedhn dhe ngjyrn
e saj. Ata kan karakteristikat e tyre q i bn t dallueshm nga rrethi
njerzor ku banojn e militojn.
S pari: Nuk sht e vshtir, q n nj grumbull njerzish, t mos
dallosh at q i prket ksaj race. Kan nj trup t lidhur, me fytyr
bronxi n t pjekur, me sy t mdhenj e t mpreht, tipare t dhuruara nga
lashtsia. Kan prher nj fytyr t
qesshur, t shtruar n bised dhe fjaln e thon deri n fund. T jesh
me ta, nuk ndahesh dot leht, pasi fjala e tyre, mendimi q hedhin, t
bn pr vete. Ecjen shum t shpejt dhe nuk kthehen djathtas e majtas
kur jan nisur pr nj pun t caktuar. Kto jan karakteristika t veanta,
q tek t tjert edhe mungojn.
S dyti: Jan integruar plotsisht n jetn e prditshme edhe n kt
aspekt jan si gjith t tjert, por me nj ndryshim, ata izgjedhin
shokt sipas natyrs s tyre dhe nj njeri me vese nuk shst kurr miku i
tyre.
S treti: Jan shum krenar. Kjo sht e shpjegueshme. Ky sht rritur
n nj ambient t pastr e t virgjr. Vet natyra, kaluar mbi male, vet
puna e vshtir pr sigurimin e t e t ardhurave, duke mos i shtrir
dorn askujt, i ka br t jen t pavarur nga askush. Kurr nuk thot
skam, por kurr nuk krkon lmosh. T mos ta fyesh n krenarin e tij,
sht a-ja e gjrave.
S katrti: Kan unin e tyre. Ky karakter sht pr tu patur zili. Jan
t bess. Po dhan fjaln nuk e bjn dy.
S pesti: Jan njerz q nuk njohin burgun pr faje ordinere. Tek ata
nuk njihet vesi i vjedhjes, nuk ka asnj rast vrasje apo
hasmrie.
S gjashti: Mikpritja. Ashtu si dje n stane, q nuk mbetej udhtar
pa u kthyer n banesn e tyre pr nj anak dhall e deri tek drekat e
darkat e rmda, edhe sot e ksaj dite, n shtpin e tyre, sofra sht e
shtruar pr mikun dhe udhtarin.
Jan kto veti e dhunti, t cilat krijojn unin, karakterin e ksaj
etnie t nderuar e burrrore.
... N kto vite sht krijuar edhe shoqata e Arumunve. Me siguri,
kjo shoqat, do t jet nj shtys pr m tej, jo vetm pr lidhjet
ekonomike dhe kulturore me atdheun mm, Rumanin, por pr uarjen m tej
dhe n ruaajtyjen e t gjitha veorive gjuhsore dhe etno
kulturore.
... Po qe se vlleht, kudo q jan, do t hedhin n letr historin e
tyre, jemi t sigurt, se edhe shoqata, si ajoArumune, do t kthejn
syt, pra do t dal nga amullia apo interesat vetjake, pr t realizuar
detyrn patriotike ndaj asaj pjese t popullsis q mbulon.
Valentin Mustaka
monoGraFia e zotrinjVe triFon DaFa Dhe apostol popo.
...Kush e njeh Vllah MaVrin prMbi MushK e Ka shtpin.
Kalendari arumun tetor 2012
x.10.1882 s-featsiIancuCaranica2.10.1948 s-featsi scriitorlu shi
striductorlu
AndonHristo,tuunhoarningCurceau2.10.1912 s-featsi poetlu Atanase
Nasta,
Gramaticuva,tuGrtsie,muritu23.12.1996,Bucureshti6.10.1892 s-feai
Avdela, tu Grie, Tache
Papahagi,avdztlingvistu,etnograf-folcloristu,muriBucuretitu7.01.1977
6 -10 - 2007 acatsa s- emiteadz siteul
Tv-MakedoniacuemisiinreghistratipiInternetandreptudiYioryiShutaru
10.10.1939 easti faptu Bucureshti,
lingvistulGheorghe,parintsaljearadiAvdela.
13.10.1939 s-featsi poetlu Gica Godi, hoaraCavarna, az tu Vryrie
15.10. s-featsi CusticaCanacheu, prezidentul a Faraljei Armaneasc
ditRomnie.
18.10.1880 s-featsi scriitorlu GheorgheCeara, hoara Xirulivadi,
ning Veryea muri tu 4 diapriir1939,Cavarna,aztuVryrie
18.10.1938s-featsipoetluVanghiuPshe,hoaraBanja,nigaCoceani,R.Machidunia
19.10.1992muriConstanapoetluColaCaratan,faptutu23.01.1914HoropanituGrie
21.10.1959 s-featsi poeta Ghena
Nakovska,Nijopoli,R.Machidunia
25.10.
1994muriVienapoetluTachiVarduli,faptuPirivolitu13.06.1918
26.10.1901 s - featsi poetlu sh-dramaturgulNicolaeBabu,
tuhoaraDishnitsa,ditAlbaniash-muriBucureshtitu9.07.1967
28.10.1906 muri Tashcu Bongu Iliescu,
poet,folcloristu,autordimanualidisculiesh-dhascalarmn,faptuCrushuvatu1845
redaksia e revists uron besimtart orthodhokspr ditn e shnuar t
shn dhimitrit
-
8 9
Paplu Ianca-al Prdu vrea s-ancupr cas Dubrusheana. Nu vrea cama
s sta Lipovdol, ama shi dzinir-su Costa lji-aduna tucinjlji ta
sh-si-afl la paturlji frats a lui. Lj-featsir hbari cuscrlji shi,
un Smbt tahina, mash ct avea-apirit, na-li pap Ianca Dubrusheana,
s-u vead casa tsi s-vindea. Avea-aoatsi un njic problem - paplu
Ianca nu shtea turtseashti, a Alit-aga nu shtea ni machiduneashti
ni-armneashti. Avea shi-un defectu tehnic tu-aesu lucru - paplu
Ianca nu videa di-unlu oclju, lj-eara-ncljis. Ma, iara, shi cu-unlu
oclju, paplu Ianca vrea s-li vead agrli tsi li-ancupra. S-vidzur,
s-ghunuir cu-Alit-aga shi, aidi, dinoar arir pit cmpu. Shi,
tora-ahurhescu lucrili:
-Tu-agurlu-aestu tsi s-fatsi un grnu ... naa, broaschili s-ved
tu el! lji spunea vulpea di-Alit-aga shi hamu-ardea pi sum
mustts.
-Che se pogodime, Alit-aga, che se pogodime, (Va n pugudim,
Alit-aga, va n pugudim), lj-i-u turn drutlu pap Ianca. Bunji
suntu-Armnjlji, bre, a curiva nu vor s-lji fac slbints.
-Aoa tsi s-fac niscnts hiumnits ... naa ... ca shushlu di lamb!
iara lji spunea Alit-aga, la altu un agur. Paplu Ianca nica ma pi
chefi lj-turn:
-Che se pogodime, Alit-aga, che se pogodime! shi shi-arasi
gurmadzlu.
-Cts pradz cafts ti casa? ntrib, nai tu soni, paplu Ianca. E,
tora pareiin acchisi shi-Alit-aga, em nu eara shi-aht glar, de!
-Krk bin dinar (paturdzts di njilji di dinari), lj-dzsi un
tinjii Alit-aga.
-Nema kaj mene krk-mrk, ako sakash cetirieset iljadi (Nu-ari la
mini crc-mrc, cara s-vrei paturdzts di njilji)...
Itru ts fu Turcul, s-pari c tsifrili li shtea sh-el. Lji-u teasi
mna giuneashti, canda vru s-lji dzc aidi la s-hib pi-a ta! Shi,
s-pugudir, shi doilji eara an chefi di pzrlchea ...
hiumnitslji-al Cara-asani
Un Gioi-amnat dup-prndzu Cara-Asani ncrc un litarc cu hiumnits,
trapsi Calea
di pzari shi dnsi la Aputslu-a Cuvatanjlor, aproapea di Ureclji.
Pn-aoatsi eara cama di giumitati di calea, ama shi boilji lipsea
s-pasc. Vinirea tahina, aonjea dit hrghii, lipsea s-nchiseasc ti
Shtip. Un tsi-agiumsi, lji disprigni boilji shi-lji silighi s-pasc.
Amnat noaptea, lji lig boilji di-amaxi shi s-bg shi, cara eara
multu-armas, dinoar-agrshi di durnji.
Paplu Ioryi Patelu sh-li pshtea oili pi schinarea, di
stri-Aputslu-a Cuvatanjlor. Di-aclotsi mtrea c tsi s-ftsea dighos,
tu bgat. Troar sh-lu featsi planlu. Oar ti chireari nu-avea. Dinoar
li lig paturli choashcri-a capotljei shi-nchisi ti la-amaxi. Cara
sh-si srsi c Cara-Asani sh-lu coatsi somnul ghini, s-alin pi litarc
shi-l umplu saclu cu hiumnits. Un oar, nica n oar sh-nica n oar
.... Prnarlu tu cari eara bgats hiumnitslji c s-nu s-agudeasc calea
tu-amaxi lu-ndreapsi ghini sh-musheat c ta s-nu s-ducheasc c-amaxea
easti gulit. Hiumnitslji lji-ascumsi pit mrunjli-a curi nica nu
l-avea cdzut sh-dip frndzli.
Cara-Asani nica ni cripat hrghiea s-dishtipt, lji prigni bolji
tu-amaxi shi-nchisi. Boilji, cara eara discurmats ghini, sh-lishoar
cum eara-amaxea, dip musheat u trdzea. Dip lishor u tricur shi
marea him di la Ureclji tu-nghos shi pn iuva-aproapea di Sushuva.
Niheam ninti di Sushuva, tu bgat, lji dnsi boilji Cara-Asani, tsiva
ca shubilitic lj-si vidzu lishureasa cu cari dipusir boilji
hima-atsea. Anda, tsi s-vead ... hiumnitslji iuva ...
-Ai anasini Ghaurlar... mash featsi un oar sh-lji shts boilji ti
npoi. Toamna tut sh-gumitati di iarna mash mobetea-a lui lji-u
featsir oaminjlji di Dubrusheana ... Paplu Ioryi Patelu, a pining
el shi tuts alants picurari, cafi sear shi scutea cti un zefc
mushea cu hiumnitslji-al Cara-Asani ... Iu suntu-atselji-anji ...
ama iu suntu shi oaminjlji? Armasir mash pirmifili.
la disprtsari
Dusi! Mni fug Turslji! Mash nica n noapti l-armnea s-doarm, tu
casili-a lor dit hoara Dubrusheana. Fudzea vr 15-16 di fumelji.
Dininti-a cafi-unljei cas eara trapti cti un-amaxi-litarc, c
tahinima-aonjea s-hib-ncrcat lafrma shi, ndreptu calea ti la
stashonea di Shtip, ta sh-si-ncarc pi vagonjli
casten dimndati ti-ashitsi.Ti-atsea di soni oar, ninti
di-ascpitata-a
soarlii Turtslji tuts, njic-mari, tiniri shi tricuts, muljeri
shi brbats, s-dusir la mirmints ta sh-ljea videari-bun di
mortslji-a lor cari lji-alsa ti daimalui, ti-asea dit soni oar
s-l-aprind cti un tsear tu tichlu di-aclotsi. Tuts plndzea. Nai ma
multu plndzea, tinira-nvistic-al Sachip hilji-su-al Dauti. El,
mratlu, atsea primuvear, dzua tsi s-turna dit ashcheri, s-nic
tu-arlu Sava, Zagreb. Aclo iu tritsea pisti-apunti, s-aplic pisti
prmatsi ta s-li vead vinitili-api cari eara isa cu budza di-apunti.
Carishti iu lji-alga mintea, carishti cum adr, lji-archushur
cuferlu dit mn shi, l lo Sava-nghos. Sachip, avea criscut ning
Brigalnits, shtea di-ar, shtea s-anoat, shi-atsea multu ghini.
Brigalnitsa shi chetsari cu cutsari s-purta, el nu lj-si-asprea, u
tritsea cu-anutari. Ghini ma, Sava nu eara Brigalnitsa ....
S-dizlxi troar shi - s-arc tu-ar ... Aclo iu s-arc, aclo shi
s-chiru. Apili-l loar dinoar, lu-ngljtar. S-adunar oaminji, lu
scoasir, ama-acas vini vulusit tu sfinduchi di her. Tora nvistica-a
lui s-disprtsa di el. Plndzea, va s-dzts c-avea zurlisit, loclu
s-trimbura. Tu-atsea oar s-tihisi c s-yin shi vtsli di hoar,
tsintsi suti di capiti, yinea di la pshteari. Un tsi-avdzr plngu
shi zghileari, carishti cum l vini-ashi shi-ahurhir di zghira ...
Visea traplu di slatina, visea hoara, s-ligna dzenurli di-anvrliga
di hoar. Oaminjlji tuts din hoar s-mrmurusir, nu shtea tsi-i
lucurlu. Tuts dinoar-nchisir ti ct la loclu di iu yinea boatsea tsi
cutrimbura ... Atsea sear can nu ptu s-doarm. Nidurnjits s-dusir
tuts ta s-lji pitreac Turslji ... Dup mults-anji di dzli s-avdz-n
hoar c-nvistica-al Sachip sh-dealihea zurlisi ...
aest nu-i bun!...
Aonjea dit hrghii, nica ni-aprit, lj-pitricur Turtslji, c fudzir
ti daimalui tu Turchii. Hoara tut eara-mproshts, tuts plndzea,
s-mbrtsta cu oaminjlji cu cari-avea bnat un et, tsi s-dztsi.
-S-nu-agrshits tsiva, iara s-yinits s-n videts! Casili-a voasti
suntu-aoatsi, nu-ari s-fug iuva, totna va v hib dishcljisi!...
l-aurla-atselji din hoar, Armnji cama multslji, c di Machedonjlji
dzlju c sh-can nu inshi s-lji pitreac. Elji
u lugursea-atsea ca ti eliberarea definitiv di Turtslji ...
Anda-apiri ghini, oaminjlji-arir s-li vead gulitili casi, c tora
tu niscnti di eali lipsea elji ta sh-si mut s-bneadz, lipsea
sh-si-apridun-n cas, tsi s-dztsi, iarn yinea. Shi, tsi s-vead? Nu l
si pistipsea ...
Pit udadzlji tuts tu cari ti-atsea dit soni noapti durnjir
Turslji, pi stiznji s-videa urmi di plnji, cu len-turlii di bei. Di
curiozitati, niscnts di elji, shi-actsar cu dzeaitul shi vidzur c
nica eara proaspiti, beaua nica nu s-avea uscat ghini, c sh-chirolu
eara nutii, di toamna. S-featsi un mintitur la oaminjlji, l vini ca
cudii, pisicar di s-ntriba un-alantu tsi putea s-hib-atsea tsi
u-adrar Turtslji?! Niscntslji di cama-aushlji, cari-avea tricut
multi pisti cap, tulmcir:
-Aesti nu-s ti ghini! Ptur taha s-n- fac shi-ahtari tsiva
atselji vruts Turts-a noshts?! Sh-si-ntriba shi sh-si ciudusea
tuts.
Vitsinjlji, shi elji, di curiozitati, s-dutsea di- videa
ciudiea-atsea. Tuts pisicar di fudzea dit udadz ca di pushclji.
Dinoar loar di- surpa zvestrea di pi stiznji, aflar zvestri-asteas,
u tuchir shi loar s-li da cu zvestri stiznjili, s-u fac defi
nibuniljea.
Sh-dealihea c, nu fu ti ghini. Dup-ndoi anji cara dzsir n oar
oaminjlji c fug, ti vr dzaz di-anji s-mut cama di giumitatea di
hoar, a ti vr tsisprdz di-anji s-pustusi shi hoara tut ...
dinA CuvAtA
Va n pugudim, alit-aga, va n pugudim
Vazhdon nr e ardhshm.
26.06.2003 Dumitru Nacea(Tika) - Valentin Mustaka
-
10 11
E nderuar redaksi e revists. Edhe un si shum bashkombas shqiptar
t vrar shpirtrisht dhe fizikisht nga presekucioni komunist, dua t
shkruaj n kt gazet dinjitoze. Me kt shkrim dua t ngushlloj sadopak
vetveten. Kjo gazet sht nj mbshtetje shpirtrore dhe morale pr t
gjitha shtresat e shoqris shqiptare por n vecanti pr shtresn e t
persekutuarve q vuajtn pr nj koh t gjat nga shtypja e egr
komuniste. Kjo gazet na jep tabllo t gjalla dhe i pasqyron me
realizm.
T gjitha ngjarjet tragjike t ndodhura gjat sistemit komunist.
Pikrisht kjo sht arsyeja q pr sa del kjo gazete n treg, njerzit me
shpejtsi shkojn pr ta bler. Derdhen mbi kt gazet: si blett mbi
lulen q ka nektar m shum. Gjarpri i zi me dy kok q un n krijimtarin
time e kam
emruar komitetin qndror dhe organizatn baz t partis n fshat. Ma
kishin prer t drejtn e shtypit q n vitin 1970 pr arsyen biografike
sepse mu arrestuan shum njerz t mi. M hapi kt shteg t hekurt gazeta
e rrethit ton Java t Gjirokastrs. Prandaj i kndoj me shum frymzim
dhe ndjenj. A ka gj m t bukur se liria?
Rilindja DemokratikeNna e fjales s lirDicka m intime Rilindja e
poezis sime.
Sikur t mundjaYjet do ti mblidhjaYjet e qiellit t pastr pa reMes
grmave t tua do ti shtrijaSi florinjt n gush t nuses s reM ngrohe
zemrnM solle frymziminSi dallandyshe e par n pranverMa ndeze
shpirtin e krijimitT vjershs time n mes t prer
Do t kndoj sa t kem zemrDo t kndoj sa t kem syVdekjen do ta
shkel me kmbNdal se kam nj jet t dyt
Kt poezi e botova menjher n gazetn e Qarkut t Gjirokastrs Java s
bashku me katr vjersha t tjera. Redaktori i ksaj gazete z.
Aleksandr Cipa mi botoi menjher
kto vjersha. Sa her q shikoj Aleksandr Cipn n ekranin e
televizionit, tiu flas me sinqeritet ose kur lexoj shkrimet e tij,
ndjej nj respekt disi t vecant mbinjerzore, Java dhe Aleksandr Cipa
jan t przier me lirin e ndjenjave t mia. Nuk e takova m Aleksandrin
sepse iku n Tiran, kisha shum poezi dhe poema q i kisha prgatitur
gjat kohs kur m qe ndalur shtypi, dhe kt krijimtari nuk mund ta
botoja npr gazeta sepse ishin t shumta dhe i prmblodha n vllime:
Ringjallja 1995, Hna npr vargje 1996, Legjend n male 1997, Flladi i
mallit 2000 dhe Fusha e tavanit (roman historik) 2007.
Doja ta takoja, ti shprehja mirnjohjen time ktij djali q ather
ishte shum i ri, por i pajisur me shum dije letrare dhe
gazetareske.
Un banoj n fshatin A.Poci, n rrethin e Gjirokastrs. Fshat me 200
shtpi, i themeluar n vitin 1956 nga blektor vlleh t mbledhur nga t
gjitha kullotat e vendit. Farefisi im me mbiemrin Basho kemi ardhur
ktu pas reforms s 48. Reforma e 48-s na mori 2300 krer dele dhe 40
mushka. Na la trok, shtpia pa bulmet dhe pa buk. N Cerik t
Elbasanit. Pas dy vjetsh n vitin 1950 na arrestuan edhe prindrit. U
dnuan me nga 5 vjet burg pr agjitacion e prapagand t lidhur me Koci
Xoxn, pr t prmbysur pushtetin popullor. Pr torturat q u jan br
prindrve t mi nuk ka m vaj t shkruaj se e din t gjith kur t vn
xhelatt dor.
Na erdhn nga burgu m 1955 t sakatuar. Me dhmb t thyer me trupin
gjith plag nga shkelmat e xhelatve. Duart si kmbt e breshkave nga
kallot e puns s rnd q bnin pr ndrtimin e ndrtuesve t pushtetit
popullor. Vertebrat u qen shtrmbruar. As grat e tyre nuk i dallonin
dot pr njerz, por si qnie t gjalla me pamjen e nj njeriu t
llahtarshm. Po at vit u bm koperativ s bashku me disa familje t
tjera vllehe. Kooperativ blektorale me emrin e dshmorit t Andon
Pocit, ky fshat me kt emr vazhdon. Menduam se do t na linin t qet
tani q u futm n valle me t gjith popullin t kolektivizuar. Prqafuam
vendimet e partis menjher pr kolektivizimin. Por gjakpirsit nuk u
ngopn as me pasurin q na rrmbyen as me burgun e prindrve. Babi dhe
nj xhaxha u cilsuan si armiq t popullit kulak, megjithse ata
punonin n punt e kooperativs m t rnda, si skllevr me qllim pr ti
zbutur sadopak xhelatt, ata na kishin gjemb n sy. Na
kishin tabel qitje pr dnimet ekonomike t panumrta. Nj xhaxha e
arrestuan prsri, njri kushri t afrt q punonte n ndrmarrje shtetrore
me emrin Nikolla Basho e arrestuan dhe e pushkatuan pa gjyq. As
eshtrat nuk jan gjetur me gjith prpjekjet e familjes. Ne fmijet e t
persekutuarve as shkoll t mesme nuk na linin t bnim, megjithse
shumica e fmijve tan dilnin me rezultate shum t shklqyera. Nuk na
linin ne fmijve t t presekutuarve t mbanim shamin e pionerit, sepse
prindrit tan kishin shkelur mbi gjakun e kuq t dshmorve etj,
etj.
Lufta e klasave sa vinte koha ndizej m shum. N kt fshat ishin
instaluar krert e presekucionit vlleh. Q nga Dino Janit q n reformn
e 48-s i muarn 12 mij kok dele, lop, dhi, pela q un nuk i di me
saktsi. Familja e Vasillaq Zharkalliut q vinte i dyti pas Dino
Janit 4000 krer, Vasil Shupuli dhe t tjer me nga 3000 krer dele.
Dino Janin e prangosn flak pr flak sa ia rrmbyen pasurin, kt fat e
pati dhe Vasillaq Zharkalliu, kshtu edhe Vasil Shupuli. Dino Jano
dhe Vasillaq Zharkalliu nuk i duruan dot torturat dhe vdiqn n
hetuesi pa dal n gjyq...
Fshati anDon poi, me 14 t dNUar ngA diktAturA, u b qytez
turistike
Vazhdon nr e ardhshm.
-
12 13
Viniri, 28 di Yismciuni, 2012, oara 10 dinitea-a multslor
dackeanj sh makiduneanj (... mash nndoi, Irina, Georgiana sh...) la
Muzeulu-a Bucuretiului (Platea Shutsu) s-featsi lansarea-a tomlui
Aromni, Meglenoromni, istroromni Aspecte identitare i
culturale.
Tomlu, carti cu CD, (tu vara 788 di FRANDZA) ALNCI suM egida-A
Ministerlui Afacerlor Exterene, InstitutLU Eudoxiu Hurmuzachi TI
RomnJLJi dI iUTSIDO, tru parteneriat cu Universitatea Bucureshti,
coordonatoru prof. univ. dr. Adina Berciu-Drghicescu sh pritu
contributsia-a dr. Virgil Coman sh dr. Maria Magiru.
Tru dishcljidearea-a lansarilei, domnul Cristi Dumitru
directorlu a Institututlui Eudoxiu Hurmuzachi spusi c haristusit a
pidhimolui niacumtinamt faptu di doamna prof. univ. dr. Adina
Berciu institutlu aprftsi ta s-tipuseasc aestu tom.
Tutunoar institutlu amint shi ndreptul ti tipusearea online a
tomlui. Tru bitisita-a zborlui tsi lu tsnu domnul director Cristi
Dumitru haristusi a domnului Puiu Haoti, Ministurlu
a Culturlei, ti furnia c u tinisi aest lansari a tomlui, carti
cu CD. Ma largu, Prof. univ.dr. Nicolae Serban Tanasoca featsi un
shcurt prstiseari a alushtui tom spunndalui
c easti ciudusitu ti harea-a autorlor alushtui tom tsi
ncurpiljeadz lucrri, documenti shi studii mutrindalui romanitatea
balcanic.
Prof univ. Dr. Radu Baltasiu cundilje maxutarcu, vinita ti prota
oar a unLui ministru a culturLEI, S-CLJEAM, A Domnului ministru
Puiu Haoti la Un AHTARI lansarI MUTRINDALUI romanitatea
balcanic.
Prof. univ. dr. Adina Berciu-Drghicescu pRSTISI HARACTIRLU
interdisiplinar a PAREIILEI dI proiectU TU AEST ARADH: prof. dr.
univ. Adina Berciu-Draghicescu, coordonator/ director de proiect,
profesor la Facultatea de Litere a Universitii Bucureti; lect.
univ. dr. Luciana Octavia Madge, coordonator adjunct de proiect,
Facultatea de Litere, Universitatea Bucureti biolog, documentarist,
a asigurat documentarea; dr. Virgil Coman, istoric, arhivist, lect.
univ. dr. la Facultatea de Istorie i Stiine Politice a Universitii
Ovidius din Constana; dr. Dorin Lozovanu - etnograf, cercettor
tiinific superior la Muzeul Naional de Etnografie i
Istorie-Geografie a Universitii de Stat Moldova din Chiinu,
preedeinte al Asociaiei de Geografie i Etnologie din Moldova; dr.
Maria Magiru istoric-etnolog, muzeograf, director al Muzeului de
Art Popular din Constana; lect.univ.dr. Mirela Kozlovsky muzicolog,
etnolog, lect.univ. dr. la Facultatea de Arte i Pedagogie Muzical,
Universitatea Ovidius din Constana; prof. Marian Crciun director
departament Consiliere studeni, Universitatea Bucureti realizarea
imaginilor i nregistarea interviurilor.
Preia di proiectu avu un haractiru interdisiplinar ma acts tru
isapi cercettori dit dumenea di: istorie, etnologie, lingvistic,
sociologie, muzeologie, arhivistic, muzicologie, am cari lucreadz
sh tru medii di promovari a culturlei traditsionale. Acts tru isapi
tutunoar shi specialishti cari ilstsir sh ti realizarea-a
imaghinilor ma sh ti grafica cu redactarea.
Pi ninga prstisearea-a lucrarilei, tru lansari, programlu avu
tru-aradalj sh un shcurt prstiseari a proiectului Avdhela, expoziia
itinerant, cu cadhuri, lucri ma shi stranjili di tu adetea
armneasc, ndreapt di Proiect Avdehela, Vivlioteca-a Culturlei
Armneasc cu agiutor di la Georgiana Vlahbei.
Tru soni oaspitslji, eara clisits pi nustimada a pithilor
armneshts tsi cu hauar li ndreapsi pareia di la Proiectu Avdhela
ncap cu daruta Georgiana Vlahbei tu hrea-lj di cilastisitor tru
aest parei...!
Concluzia: Ari oara !!!!!! Daruta Irina Paris !!! Cu tinjie,
Tashcu Lala
RRI - SectSIa aRmneaSc - taShcu LaLa 28.09.2012 BoBoShtaRt e
BukuReShtIt: thanaS kantILI (1863-1933)
LANSARE DI CARTI CU CD: aromaNi, meGleNoromaNi, istroromaNi -
asPeCte ideNtitare si CUltUrale
luFttar i prFlakur i KoloNis sHQiPtare t BUKUresHtit
Dhe pas Te-deumit t shrbyer n gjuhn e mbl nnore, vinte fjalimi i
par i rastit i mbajtur prej nj personaliteti nga m t lartt e vndit,
i pasuar prej fjalimesh t shqiptarve, t cilat kurdoher m do fest,
kurorzoheshin n fund prej veteranit t madh Thanas Kantili, t
zjarrtit, t flaktit, t djegurit dhe t zhuriturit lufttar t Kolonis
n Rumani. Ky me gjith natyrn e tij zakonisht hijernd, kur fliste n
kish n kto festa kombtare nuk e prmbante dot veten nga mallngjimi
gjer n mbarim t fjals, po i shprthenin lott mu n mes duke e
prfunduar pastaj me fjalt e papritura: Rrofsh moj rrofsh! Ti do t
rrosh e do t jesh moj Shqipri! Dhe kisha mbaronte kshtu n mes t
gzimit dhe t dashuris, q ish gzim kombtar dhe dashuri kombtare, dhe
antart ktheheshin npr vatrat e tyre me shpresn m t rritur pr
mmdhen.
Baki Ymeri (Bukuresht) Duke hulumtuar veprimtarin e korarve
t ksaj metropole n periudhn e Mbretris, konstatojm se Bukureshti
paraqet lulen m t bukur t diaspors shqiptare n bot. Bukureshti,
sipas Lasgushit ishte kryeqyteti i Shqipris s mrguar, qyteti q mban
emrin m bujar t t folurit shqip. Jan pikrisht korart e ksaj qendre
q e kan ndezur dhe mbajtur t pashuar flakn e shenjt t Rilindjes
Kombtare. N nj zon t vjetr t Bukureshtit, ndrmjet Biblioteks s
Akademis dhe Stacionit Hekurudhor Gara de Nord, n rrugn Calea
Grivicei, gjendet nj nga shtpit m t vjetra t rilidsve tan, ajo e
Thanas Spiro Kantilit, i cili, sipas Shqipris s Re t Konstancs
(1933), punoj dhe u sos pr Shqipri, ather kur kjo gjendej n
robri.
N baz t dokumenteve q i ruan me shenjtri nipi i ktij rilindasi t
zjarrt, Niko Kantili, kuptojm se para vitit 1880, kjo ka qen pron e
nj hebreu: Simon Goldemberg. Kt e dshmojn edhe disa akte autentike,
q nga viti
1833. Niko Kantili sht i biri i nj gjermanke (Elizabeta
Opricesku), dhe i nj shqiptari boboshtar (Theodor Kantili). Edhe
prnga pamja, edhe prnga sjellja, edhe prnga karakteri e
temperamenti, l prshtypjen se sht shqiptar. Posa merr vesht se nga
jemi e nga vijm, pr t krkuar rrnjt e lashta t shqiptarizmit, na
thot:
M fal q pot shqetsoj! Nuk e di zotrote n je shqiptar, ngase ke
emr turku! M vjen keq pse sdi shqip, por kur dgjoj pr Shqiprin, m
rrnqethet lkura. E sheh kt oborr t gjat e kt shtpi t motshme! E
gjith kjo ishte pron e gjyshit tim, Thanas Kantili, nj nga
rilindsit m t shquar t Rumanis. Ktu gjendej nj dyqan, tejmatan tij,
nj pijetore, t hapura n vitin 1890, nn firmn Vineria T. Cantili.
Para 70 vjetsh, vinin ktu shkrimtar e artist t mdhenj, ndr t cilt
edhe dramaturgu i shquar i Jon Luka Karaxhiale (rum. Ion Luca
Caragiale), pr t cilin flitet se kishte origjin shqiptare. Gjyshja
ime, Sofia Treska, bashkshortja e Thanas Kantilit, ishte kushrir e
Viktor Eftimiut. E sheh kt fotografi t vitit 1931? Ja ktu, pran
ungjit tim, Konstantin Kantili, ngre dollin shkrimtari i famshm
Teodor Mushatesku! Shkrimtari i madh, Al. O. Teodoreanu, shkruan n
revistn Magazinul (Nr. 30/1933): Ktu ka ndenjur Karaxhiale. Sa
bukur fliste, zotri, t gjith e donin. Diku nga vitit 1883, Thanas
Kantili e merr me qera kt lokal dhe e shndrron n kafene. E pyeta
Anton Sotirin pr kariern e tij gastronomike. sht interesante. Ka
ardhur ktu nga Shqipria, m 1899, duke hyr n pun te nj ungj i tij,
Dionisie Gjika, njeri q merrte vesh prnga mjeshtria dhe q kish nj
lokal n rrugn Izvorul. Pastaj punon nn drejtimin e Kantilit, bhet
shok me t dhe mbetet pronar.
N kt shtpi t vjetr, nuk ka munguar kurr mikpritja tradicionale e
shqiptarve, shton zoti Niku. Pr kontributin q pat dhn prgjat
Rilindjes Kombtare, gjyshi im, Thanas Kantili, m 2 shtator t vitit
1914 (n kohn e Princ Widit) qe dekoruar nga Mbretria Shqiptare me
Medaljen Ushtarake n Bronz (dorshkrimi sht n gjuhn frenge). t
nnshkruara e t vulosura. Ndr to shquhet Testamenti i Thanas
Kantilit, ku prmes nj fjalori t zgjedhur, plot respekt e prdllim
ndaj gruas e fmijve.
-
14 15
Noapti di toamn, lai ctrani... Tu cliva-al Bajdechi, la icoan,
ardi un cndil njic, tu vatr-ardi un foc mari. Paplu Bajdechi sheadi
tu cohi di nandreapta, baba Lena di nastnga. Anvrliga di elji, un
niputic, Rina, ca di vr 10 di-anji, shi dau nurri di nipots,
veduvi. Aushlu tsni pi znuclji un carti veaclji shi dghivseashti cu
mintea, fr di oclji di yilii, baba uloag shi oarba nu poati
s-fac-altu tsiva dict s-deapin; marea nor mpilteashti lpudz, njica
nor toartsi cu cicrica.
Tuts shed minduits, tcuts, aspreats... shi, di oar-oar ascult
shi mtrescu ct la ushi. Ashteapt vr. Naclu, singurlu mascur tinir
tsi-armasi tu taifa-al Bajdechi, easti dus la moar. Ast-sear
lipseashti sh-si toarn. Ma ctse s-amn-aht?... Ctse?
Ah! a dichi mratslji s-hib multu-aspreats shi minduits. Njica-a
lor cliv vidzu-ahts morts!... Mitri, hilji-su-al Bajdechi shi doi
ficiori-a lui, Giogea shi Pirca, gionji ca doi platanji, fur vtmats
di-andarts. nveasta-al Mitri, Haida, muri di mult jeali shi
dureari. Tut umutea-a lor easti Naclu. Fu c shi el va-l surp
dushmanjlji!... Atumtsea...
Amnat, Rina, alichit scalj di pap-su, ntreab:
-Cndu va s-yin Naclu, pap? Diparti-i moara?...
-Tsi oar easti fendi? ntrib njica nor.-nji pari c s-apruchear
njeadz-noptsli,
dzsi marea nor.Aushlu, cu ocljilji aplicats pi carti, s-fatsi
c
nu-avdi. Nu-l mut caplu. Tsi poati s-l spun el, tsi curaji s-l
da, cndu el easti-aht slab shi-ari-ananghi di curaji?...
Nafoar s-mut un vintu zurlu. Pdurea di stri hoar-ncneashti,
vzeashti... Un capot veaclji, cari-astupa un firid fr di geamuri,
easti-arcat di vintu tu mesea di cliv. Tuts s-cutrimburar. Can nu
cuteadz s-u ljea capota di-mpadi, ta s-u-astup iara firida.
Aushlu sh-yini pi veti:
emIL PaPaZISu
asHtiPtarea -Tsi hits aht fricoasi?... Hai, sculats
shi-astupats-u firida, c yini vintul shi ploaia-n cas...
Njica nor s scul shi, anda s-u ljea capota tu mn shi s-u-ascutr,
inshi dit ea un pulj di-a noaptiljei, cari-acts s-azboair pit
cas.
Aht lipsea. S-featsi ca tseara, capota lj-cdzu dit mn shi
ea-armasi-mproast, aratsi ca cheatra. Capota eara-al Nacu. Tsi cfta
puljlu-a noaptiljei tu ea?... Nu putea s-hib semnu bun.
Marea nor shi Rina mtrea-nfricusheati shi eali la lailu pulj,
cari, urghit di videal, s-agudea di sturi.
Nu, aestu nu-i semnu bun... shi tamam tu capota-al Nacu,
cari-amna s-yin.
Aushlu u-als cartea-mpadi, s scul, u lo capota shi u-astup
firida:
-Frica v li-ngljits shi suflitli, l dzsi el a nurrlor shi shidzu
iara tu cohi.
-Cum s-nu him fricoasi, cara-l vidzum di-ahti ori harlu tu
casa-a noast?... lji-u turn marea nor.
-La casa di oaminji oarfnji, canda sh-moartea u-ariseashti s-fac
viziti ma multi, dzsi njica nor.
-Papo, vedz... Baba plndzi... Tsi-ari, papo?... Pot s-plng shi
ocljilji tsi nu ved?... ciuciur Rina.
Dealihea, baba Lena dipina fr di s-shi shuts caplu iuva sh-dit
oclji lj-cura lcrnji ca purna, n poal.
-Poati s-mindueashti la tsiva, njica-a mea, cari shtii la tsi
s-mindueashti... Aushlji minduescu diparti... la bana-a lor
tricut... dzsi paplu.
Shi iara s-featsi un mari ttseari tu cliva-al Bajdechi...
Dup oar:-Avdzts? ... asun cldrli ... avdzts? ...
Asun fr di s-da vr di eali... dzsi marea nor.Nu bitisi, shi
dinoar cndila di la icoan
s-asteasi. Foclu tu vatr lunjina slab ... Tu cliv canda intr
moartea.
-V-agrshit s-bgats untulemnu tu cndil, dzsi-aushlu, linoasi ma
hits!...
-Ari untulemnu, fendi... Bgai io cu mna-a mea, s-apur njica
nor.
Ea totna u-ndridzea cndila.
Vazhdon nr e ardhshm.
kirA mAntsu
amarea mea vruta
La tini yinu, Amarea mea vrutaSa-nj yitripsescu pliyuerli...Ama
sarea ta-nj li dishcljdi sh-ma multuSh-pliyuerli
sandzaneadza...Truplu-nj, tu scalda ta,Alasa toara sandzanatiApa
aroshi anvarliga-nj...Oaminj mutrescu ciudusitsSh-pistipsescu ca
eastiUnu fenominu paranormalu!Elj nu au cum s-aducheascaCa easti
suflitlu-a meu armanescuTsi, di eti, tu-aesta parti di
lumi,Sandzaneadza...
Costin stere
Cnticlu a draclui
Ore dracu! Mutrea ncoa!Armnu escu sh vanji ts dzcu tsiva!Tutu
znjie vinishi s-adari aoaTiatsea sti fats defi, ctse can nu ti
va!
Shedz aclo tu scutidiSh mcts caplu ca vr nu ti avdi
Di pilonjiu sh di frmacu hii adratuSh lngoari nji aprindz tu
hicatu
Emu nu eshts tini nicukirlu a lumiei?Sh nu va s psuseshts tu
pira vreariei?
Nafimats atsei tsi ascultA ta urnimie pseft!
Ma noi tsi ti shtimu ghini va ti alsmu s-crechi tu chisa
ariatseiSh cu Dumidz va u dukimu atsea dultseami a banei!
mitA gudA
Una naua shi una bunatsi na vini di `Nsaruna.
Di la hanea al Yuryandaunu pulju di aclo sh`azbuira.
Tu muntsai Selja s`arcaSh`pi la armanji el damanda.
Cola Nica capitanu nu`vaaspareats di dushmanji.
kirA iorgoveAnu mAntsu
agarshitili zboara
Zboarali - stranji arcati pi teli -Muhlidzara di
ashtiptari!Agarshiti, li bati vimtulu sh-ploaia! -Tritsets ninga
eali - sh-eali tacu:Nu-au anacra s-greasca!
Zboarali -stranji arcati pi teli:Cumats di mini-arupti!Durearea
a loru canda-i mashi a meaCa voi tritsets pi ninga ealiSh-nu
li-adunats, sh-li alasatsTeasi, capaiti, pi telea-a chirolui:
Chiro tsi-arupi, matsina, -ngljiti...Zboarali pi teli -
capaiti!
-
16 17
SRMNITSA
Toamna ct avea ahurhit. Dzua eara croari, ma serli eara avroasi.
Cmpul tut eara mplin di oaminj tsi ara shi simina simintura di
toamn: ordzu, sicar, grnu. Susnjli eara ca bitisiti cu zmuldzearea,
lucurlu-a lor eara pi tu rghiuri iu s-ascutura shi s ntsirnea
susamea. Oili di multu eara alsati di muldzeari; picurarlji sh-avea
adrat garduri tu padi sh-aclo li tsnea oili dzu-noapti. Noi
ficiorlji l purtam pni shi mcari. Bustnjli nica eara mplini di
hiumnits. Atsea vear s-avea fapt ca pirmif. Ct iu tsi s-ti shutsai
puteai s-aruchi sh-can s-nu ti vrgheasc. Dubrushana a noast eara
avdzt ti hiumnits. Tsi s ftsea niscnts bacrchi shi niscnts turchia
- cti dzatsi-tsisprdz di chiladz. Cndu-lj tljai nu-arvda ta s-l
badz cstura; dinoar cripa pi dau. Dultsi ca zahari. Pnea cu hiumnic
sh-cu cash, tu cmpu, n si prea nai ma buna mcari.
O, atsea toamn, baci-atsel marli lu-avea loat vejb. Un mes
ntreg. Paplu eara actsat cu oili, baci-atsel njiclu nica nu putea
ta s-ar. Nica tu chiro baci-atsel marli featsi pzari un cunjiraciu
ta s-n-ar, ti-atsel un mes, di Stimeltsi. S-avea apugudit
un bun cunjiraci. Tsi Saida sh-tsi bunacicu eara! Lucurlu
sh-lu-avea ngtan ca-a lui. Halali s-lj hib pradzlji tsi-lj lo.
Saida, cafi sear sh-si dutsea acas di durnja sh-nica niapirit vinea
la noi di loa boilji sh-di s-dutsea la-arari ic la altu lucru tsi
eara ti bitiseari. Saida nu-alidzea lucru, nu turna zbor.
Atsea toamn mini nu-ari s-u-agrshescu pn iu s-bnedz; ni mini ni
iacea. Nu u-agrshi shi mratlu di baci pn iu bn. Cndu shideam la foc
di ni ftseam
moubeti, iernurli, ic verli cndu n shideam tu-aumbr di n
discurmam di tsitsirari, di spari ic di-altu lucru, totna
u-adutseam aminti. Cti ori dideam moubeti ti-atumtsea, oclji n si
umplea di lcrnji.
Tu-atsel un mes baci tsi fu vejb, un sear ca tora canda tsn
minti, tsi cara c aveam mash tsintsi-anj, iacea mi-alsa ning
srmnits s-u leagn surica-a mea Marica cari eara di vr tsintsi-shasi
mesh. Curbisita di Maric, ct eara njic ma shi ea nu putea, s-tuchea
tu foc. Nu bga tsiva n gur. Mash cti niheam lapti di vac. Noi vac
nu-aveam sh-ti-atsea iacea s-dutsea di loa cti un cipceac di la
Dauti. Cafi sear bunacicul Dauti n-alsa cti niheam lapti ti
Marica-a noast, sh-lu curma di gura-a lui tsi s-dztsi zborlu.
Mini nj-u vream surica, c ninti-a ljei murir alti dau surri,
murea njits. Un ninti di mini sh-alanta dupu mini. Ct mirachi aveam
mini s-aveam un sor, shi iacea cu baci - ct vrea s-l bneadz un
feat, s-l vinea sh-a lor di nafoar un feat. Vrea shi iacea sh-baci
c elj, mratslji, avea armas oarfnj nica di njits sh-avea criscut di
zii. Nu-avea mratslji can s-l vin sh-ta s-lj vead.
Mini shideam ning srmnits; sh-u lignam
shi-lj cntamu-ali Maric ta s-nu plng. Marica s-tuchea, mrata, tu
foc, s-adra chic di-ap.
Cum u lignam shi cumu-lj cntam lj dishcljisi oclji sh-ca
hamuarsi. Nj-u deadi mna-atsea njica sh-alb ca neaua. Mini u loai
tu mn. U tsneam cu una mn sh-u hrseam shi cu-alant u lignam. Marica
iara-lj dishcljisi oclji, iara mi mtri sh-iara lji ncljisi. Mna nu
u trapsi di tu mna-a mea. Deftur nu-lj dishcljisi oclji. Durnji.
Durnji sh-ti totna curbisita di suric-a mea. Mini earam unlu cari u
vidzui cum nchisi ti tu-alant et. Mash cu mini s-ghiunui. Mini
earam njic, nu shteam tsiva shi dzsh c durnji.
Shidzui nica niscnt oar s-nu s-dishteapt shi s-nu plng. Marica
nu s-dishtipt. Iacea amn ta s-toarn di la Dauti cu laptili. Vtsli
avea amnat shi nu vrea s-fug c s-nu btea calea di dau ori. Mi shtea
mini-acas. Eara srsit cu mini.
Mini, cara vidzui c Marica nu s-dishtipta, inshii n cali
sh-mi-agiucam cu ficiorlji di tu mhl. Nu shidzui multu la elj shi
nershu ning ushi sh-ascultai s-nu plng Marica. Nu s-avdza. Ea
durnja. Iara inshii n cali di mi-agiucam.
Dinoar agiumsi shi iacea. Imna nvii-nvii cu cipceaclu di lapti
tu mn. S-avea scutidisit ghini.
-Ali Dina, tsi tini aoatsi... ctse u-alsash, na iacea, Marica
singur?... Ctse u-alsash ta s-plng, shtii c nu poati....
-Marica durnji, lea iace, nu plndzi... Nershu di u vidzui, tora
ct vinj di-acas.
Iacea s-hiumsi nica cama cu irushi. Mini armash cama npoi c shi
ficiorlji nica s-agiuca nafoar. Cndu dusi di u vidzu Marica, iacea
dinoar u vidzu c avea moart, cu mna teas pisti sprgnicilu di ln.
Sh-arslu nica lj si videa pi njitsznchili budz. Un frshti lj tricu
shi mnjli sh-cicioarli lj si tljar. Un:
-Ah taxirati, lai sh-corb, tsi mi-afl lea cavai di mini... avdzi
tu hodnic cum vineam di nafoar.
Multu nu mi minduii, intrai n cas.Iacea eara salbit tu fats shi
un silivar di lcrnji
lj si-azvrnuir pisti fats. Nu-nj gri tsiva. U mut Marica dit
srmnits, u streasi pi cheptu sh-multu-multu u tsnu, canda nu putea
ta s-pistipseasc c di-atsea oar Marica nu vrea ta s-hib la ea
mbrats, ma nbrats la lailu loc. Dumidz ashitsi vru di lj-u lo shi
ea dit mnj. Vru di u-als cu mnjli goali. Diafura lj fu pidimolu tut
tsi-sh featsi veara tut. Iu s-dusi haraua tut, tsi-sh featsi cu ea?
Cu Marica mbrats canda s-avea mrmurusit. Mnjli nu putea s-u
siligheasc npoi tu srmnits. Oclji nu putea ta s-disfac di pi
prosuplu-atsel albul shi mushat sh-di pi-arslu-atsel
dultsili cari cripa pi budzli-atseali njits.Mini, mi-actsai di
fustanea-ali iaci shi shideam
ning ea. Sh-mini plndzeam ma nu shteam ti tsi. Plndzeam c u
videam iacea c plndzi. Iacea s shuts ct mini. Altu sh-ma mari
silivar di lcrnji lj si-azvrnui pi prosuplu-ali iaci. Cu un mn u
tsnea Marica sh-cu-alant mi nbrtst sh-mini. Ct dureari, ct njil,
Dumidzalim. Tu sob s-avdza mash plngulu-a nostu. Cu boatsea
plngroas sh-cu giumitati di boatsi iacea nj dzsi:
-Dina, noi tora nu-avem Maric, Marica muri, na iacea, nu durnji
cum dzsesh tini sh-cum ts si spru a tsia, scumpulu-ali iaci...
Pi prosuplu-a meu li duchii dauli budz-ali iaci cari trimbura
sh-cari ardea ca foclu. Mini ma multu ahurhii di plndzeam,
trimburam ca vearga, nu putui s scot ni un zbor din gur, nu putui
s-lj dau can apuitueari-ali iaci. Inima nj si-avea ncljis. Oh, ct
earam njic, ma dinoar acchisii c moartea eara lucru nibun, c iacea
nu plndzea di vrei nu vrei, c u fripsi tu hicati mrata, c tu-atsea
oar nu-avea ghitrii ti dorlu-a ljei, c lcrnjili tsi li silighea ca
spurna nu ftsea tsiva...
Vroar iacea adun puteari, u-als Marica tu srmnits, u-anvli iara
cu spargnicilu shi iara s-prea canda durnja shi dusi di-apreasi
cndila di la icoan. Sh-featsi crutsea shi s-plcrsi ti suflitlu
njicu-ali Maric, cari tu-atsea oar eara pi cali ti la multslj, ti
tu paradislu mplin cu grgrici sh-cu leagni sum ponjlji dishcljish
shi nglbdadz tu lilici; tu pdzli cari eara chilinj di turlii-turlii
di lilici, sh-cu bots di turlii-turlii di pulj sh-cti-cti alti
mushutets tsi Dumidz li chiului ti-ahtri sufliti njits tsi li loa
fr can amrtii sh-li dis-prtsa di hidili a dadilor cari li-ashtipta
cari shtii cu ct harau... Marica aclotsi nu s-dutsea dip tu xinur,
u-ashtipta alti dau dodi-a ljei, cari aclotsi eara cu-anj di dzli.
Eali eara shi ma mri, di iara va u-avea pi hidi.
Mini nu mi ded di-aclo iu mi-als iacea. Iacea mi lo di mn sh-mi
bg ning srmnitsa-ali Maric. Tora, nu ta s-u leagn, ma s-shed ning
ea. Pi tu plnshilj oclji mizi l videam prosuplu-ali Maric. Mna-a
ljei iara shidea teas sh-arcat pisti sprgnici. Arslu-atsel cripat
pi budzli-a ljei atseali njitsli nica s-videa pi mushatlu prosup.
Canda un anghil durnja tu srmnits a nu Marica moart shi dus
tu-alant et.
-Dina, du-ti grea-lj a bab-tai Sult ta s-vin shi s-u vigljem
Marica tora seara, a na iacea. Ashi s-lj dzts: babo, iacea dzsi
s-vinj c Marica muri!
Anda li dzsi aesti zboar lj si nud shi-nj si pru
tinjisite Valentino Mustaca,Tsa pitrec tuta proza-a mea
publicata tu una carti cu titlul "Sarmanitsa",
ninti di 20 shi cama di-anji di domnul Tiberius Cunia dit
America.Anda nu-ai tsi s-badz tu revista baga di-aesti cumats.Cu
tinjii,
Dina Cuvata
-
18 19
MSIMORJA LIRIJA(Muzeul coala Libertatea)
DOC18 Documente, sec. XIX-XX, referitoare la sprijinul romnesc
pentru colile din
Albania i manualele colare publicate la Bucureti n limba
albanez.Ref.: Gelcu Maksutovici, Despre Albania i albanezi, Buc.,
1995, p. 51. GRABOV (arom.
Grabova)AM
19 Biseric ortodox, nfiinat nainte de 1912, subvenionat de
statul romn pn n 1944.Ref.: MIPC, Bugetul 1914-1915; Arhiva MAE,
adresa Ministerului Culturii Naionale nr.
150025/ 1945 (nregistrat sub nr. 15457/1945); Berciu-Drghicescu
Petre, coli ibiserici, I, p. 32-33, 488-490 (doc. 157), II, p. 415
(doc. 214).
20 coli primare (2), de biei i de fete, subvenionate de statul
romn. Aufuncionat pn n 1912, sunt unificate ntr-o coal mixt nfiinat
n 1925, etatizat n
1927 i renfiinat n 1930, primind ajutor financiar regulat din
partea statului romn. i-a ntrerupt activitatea n 1941.
Ref.: ovaru, p. 103; Arhiva MAE, doc. cit.; Berciu-Drghicescu
Petre, coli i biserici,I, p. 19-20; II, p. 389 (doc. 192), 414
(doc. 214).
GRDISHTE (arom. Grditea)AM
21 coal primar, subvenionat pn n perioada interbelic de statul
romn.Ref.: ovaru, p. 103.
HOTOVAAM
22 coal, nfiinat i ntreinut de Apostol Arsachi, originar din
localitate, ompolitic, prim-ministru i ministru de externe al
Principatelor Unite n 1862. Ref.: B. Mpara, op. cit., p. 327;
Camariano Cioran, Lpire, p. 224-225.
ALBANIA 5JORGUCAT
AM23 Mnstirea Sf. Ilie Prorocul, ajutat prin danii de domnii rii
Romneti,
Mihnea al II-lea Turcitul (1577) i tefan Racovi (1765).Ref.: B.
Mpara, op. cit., p. 237; P. Aravantinos, Perigraf ts Ipeirou, III,
Ianina, 1984,
p. 151-152; Lydia Cotovanu, O se trouvait le monastre pirote
Saint-lie deDropoli?, n V.V. Muntean (ed.), In memoriam Alexandru
Elian, Timioara, 2008,
p. 205-213.
sCUole rUmeNe e CHiese a BalCaN(1864-1948) Dr. ADinA Berciu
Vazhdon Nr e ardhshm
Vazhdon nga Nr i kaluar
c chiru. Mini nu dzsh tsiva, mi sculai shi-nj loai calea.
Nafoar eara noaptea. nvii-nvii nershu la vitsinj sh-lji
spushu-ali babi Sulti, cum nj-avea dzs iacea. Cndu avdz Baba Sulta,
sh-a ljei mrata nu-lj vini ghini:
-Ah, mrata di tsal Unci, armasi iara cu pidimolu gol sh-cu mnjli
goali! Aidi, va s-vin baba... fudz tini Dina, spuni-lj-ali iaci-tai
c dinoar va s-vin....
Mi turnai acas. Avea vinit shi baci-atsel njiclu di la lucru.
Sh-el ttsea, tsiva nu zbura. Pi fats lj si videa dau lcrnji iu
s-avea uscat. Lcrnji, mash lcrnji...
Shideam tuts treilji shi ttseam, ca btuts di grndin, ning
srmnitsa-ali Maric. Iu dusi haraua di-alant sear, di ma ninti, cndu
n-adram shici sh-ardeam cu Marica? Ea, curbisita, nu putea, ma iara
ardea cti niheam di n ftsea chefea. Sh-ea canda shtea c cu ct mari
harau u-ashtiptam ta s-creasc. Cu ct harau u-ashtiptam mini ta s-nj
greasc baci, ta s-u ljau di mn shi s-u duc la-agiucari. Dusi
Marica, dusi shi haraua di la noi. Mini nu-avui tihi ta s-nj greasc
baci...
Nu tricu mult oar agiumsi shi baba Sulta. Mrata, shi ea trimbura
tut shi plndzea, sh-a ljei lj vini strmbu shi u dru c noi armasim
fr harau shi fr di Marica. Sh-featsi crutsea la icoan shi shidzu
ning srmnits. U lo tu mn atsea njica mn-ali Maric. Canda nu-lj si
pistipsea... N mtri tuts treilji cu oclji m-plinj di lcrnji
sh-ahurhi nica ma multu di plndzea. Plndzea ti noi, ti taxiratea
tsi n-afl, ma plndzea sh-ti ficiuritslj-a ljei cari-lj murir tuts
ashitsi njits, ca Marica-a noast. O, tu ahtari un oar cari poati
s-afl zboar di prgurii ti suflitli fripti sh-duguriti? Ma ti noi
treilji lipsea s-vin un liv-aratsi, lipsea tsiva ta s-n-avreadz
pi-atsel foc cari-avea cunipsit tu sob. Baba Sulta atsel lucru lu
shtea multu ghini, sh-ahurhi:
-S-v avets ban shi sntati voi, mea a ljei aht-lj fu ngrpsit...
Nu plndzets, nu plndzi sh-tini tsal Unci, nica eshts tinir...
Dumidz u lo Marica, Dumidz va v da sh-alt. Nu plndzi, corb, Pih,
ahnt ts fu tihea sh-a tsia... Pidimolu gol, cripata io ea... Dumidz
sh-el adar cbati - cara sh-u-ari tu naeti ta s-lj lja, s-lj lja ctu
s-fac a nu-ashitsi di cara lu-l fatsi om pidimolu tut... Nu plndzi,
corb, nu plndzets shi voi ficiori... Aidi tini, Dina, bag-ti, aidi
na baba, c mni lipseashti s-ti scolj s-ti-agiots, a na baba, c mni
ficiorlji va s-agioac sh-tini va s-dornji. Mni iaci-ta va s-aib
altu lucru nu va ti mtreasc tini. Tini Mita, fudz di lji spuni a
lal-tui Coli-Mari ta s-sap un groap ti Marica, a na baba,
c mni cndu va lji ftsets hbari! Baci-tu nu shtii, pap-tu nu
shtii, cari va li ndreag atseali lucri?...
Lucrli tora avea visit di-alt parti shi caimolu canda avea
mnjisit dupu-atseali ndau zboar ali babi Sulti...
Baci-atsel njiclu dinoar s scul ta s-duc Stimeltsi, la lali
Coli. Iacea nu gri tsiva. Vidzu c ghini featsi baba Sulta c-l
pitricu, a ljei dip lj inshi dit minti atsel lucru. Mini mi sculai
di ning srmnits shi nershu tu doag di mi bgai. Baba Sulta pitricu
vr di-lj featsi hbari sh-al pap di vini di la oi. Mash-al
baci-atsel marli nu-avea cari s-lj fac hbari, ta s shtib. Paplu,
cndu vini nu-l vidzui, c agrshii di durnjii, ma tahina l vidzui c
eara acas. Ct mi sculai dit somnu trapshu ndreptu la el. El,
mratlu, ct mi vidzu, mi lo mbrats sh-ahurhi iara ta s-plng.
Ctu-avea ghini apirit, iacea cu paplu u loar Marica sh-u dusir
Stimeltsi di u ngrupar. Mini nu mi loar cu elj shi nu vidzui iu u
ngrupar Marica-atsea njica cari nj deadi mna di mi ghiunui, ca baci
tsi-lj earam, c fudzi pi cali sh-c altoar nu vrea n videm...
Cum u tricu iacea ploshtina di stri cas cu Marica mbrats, shi
calea tut pn Stimeltsi, shi cum adrar sh-tsi featsir aclotsi cu
lali Coli-Mari, nu pot s shtiu, c nu vidzui. Mash shtiu c mini nu
nershu atsea dzu la-agiucari cu ficiorlji. Shidzui acas dzua tut pn
vini iacea. Iacea s-turn di Stimeltsi tsh ti mirindi, ninti
di-ascpitata-a soarlui. U vidzui c oclji lj eara arosh ca spurna di
plngu. Cndu u vidzui ashitsi mrnghisit shi frmt, ahurhii sh-mini di
plndzeam. Plndzeam c vini cu mnjli goali, tljati shi canda nu shtea
di iu prota s-ahurheasc. Canda prota oar intra n cas. Tora canda u
ved c lj vinea aru di plngu sh-di caimolu tsi-lj cdzu. E,
iace-iace, ashitsi ts fu ngrpsit...
***Lali Goga-l Mitu cu paplu Tachi-al Moncu
s-dusir Scopia ta s-vind ln sh-lu-aflar shi baci-atsel marli
sh-lji spusir, s-nu-adun gaile c u shtea c eara lndzid. Tu-atsea
oar tsi putea s-adar, mratlu, aht lj fu tihea sh-a lui. Cum li
tricu atseali dzli tsi lj-avea armas, el shi shtii. Nu putea ta
s-vin c nu-l silighea, ma shi s-vinea tsi va s-adra? Marica s-avea
dus.
Cndu vini acas, lj vidzui cu iacea cum plndzea doilji. Sh-u
plndzea mira-atsea laia cari lj-als cu mnjli goali...
scopia, agustu, 1983.
Vazhdon nr e ardhshm.
