ASSOS KAZISI 2015 YILI SONUÇ RAPORU

Çanakkale ili Ayvacık ilçesine bağlı Behram Köy'de bulunan Assos antik kentindeki 2015 yılı kazı çalışmaları 6 Temmuz'da başlamış ve 31 Ekim'de tamamlanmıştır. Kazı çalışmaları toplamda 118 gün sürmüştür. Kazı çalışmaları süresince bakanlık temsilciliği görevi İzmir Arkeoloji Müzesi arkeologlarından Kamuran Akyüz tarafından yerine getirilmiştir. Çalışmalarda yerli ve yabancı olmak üzere 35 araştırmacı ve öğrenciler görev almıştır.

2015 yılı çalışmaları kapsamında aşağıda listelenen alanlarda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Resim 1).

- Açma 14 Batı Kapısı Şapel - Aşma 49 Agora Tapınağı Güney (Kuyu) - Açma 51 Aşağı Agora Büyük Yapı - Açma 55 Aşağı Agora Yapı - Açma 62 Apsisli Bina (Tetrapylon) - Açma 59 Tiyatro Batı Bölgesi - Açma 60 Batı Kapısı - Açma 61 Güney Stoa Araştırmaları - Açma 63 Güney Stoa Agora Terası - Batı Kapısı Şehir İçi Sondajı

Resim 1: 2015 yılında çalışılan noktaları gösteren şehir planı

Açma 14 Batı Kapısı Şapel Şehrin batıdaki ana girişi olan Batı Kapısı'nın hemen yakınında, 2010 yılı kazıları sırasında

küçük bir şapel bulunmuş ve taş döşeli ana yolun tarihlenmesi gibi hedeflere ulaşılamayacağı düşünüldüğünden kazı çalışmalarına ilerleyen yıllarda devam etmek üzere ara verilmişti. Erken Bizans Dönemi araştırmaları kapsamında bu yapı ve çevresinde kazı çalışmalarına devam edilmiştir (Resim 2).

Şapelin güneybatısına doğru devam eden duvar ve kapı izleri takip edilerek çalışma alanları genişletilmiş ve bu alanda bir yapı kompleksinin olduğu anlaşılmıştır. Ortasında bir avlu ve çevresindeki daha küçük mekanlardan oluşan bu yapının iki katlı olduğunu gösteren bir merdiven kalıntısı, avlunun kuzey duvarına bitişik olarak kısmen korunmuş halde bulunmuştur. Bütün mekanların duvarları moloz taşlar, çamur ve kiremit parçaları kullanılarak örülmüştür. Kompleksin farklı noktalarında devşirme taşlar kullanılmıştır (Resim 3). Kompleksi oluşturan duvarlar arasında sadece şapele ait olanlarda kireç harcının kısmen yapıştırıcı malzeme olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Resim 2: Şapel Kompleksi'nin havadan çekilmiş fotoğrafı.

Resim 3: Şapel apsisinin güneybatısındaki küçük mekanın girişi (altta) ve aynı mekanın

güneydoğu duvarının görünüş çizimleri.

Alanda kazısı tamamlanan ilk mekan şapeldir. Kuzey batısında girişi olan şapelin tabanı taş döşelidir ancak bu döşeme kısmen korunmuştur (Resim 4). Avlunun çevresinde yer alan küçük mekanlardan bir tanesi şapelin apsisine bitişiktir (Resim 5). Bu mekanın işlevi henüz bilinmemektedir. Mekanın girişinin hemen yanında, avlu içerisinde andezit taştan yapılmış bir tekne bulunmaktadır.

Resim 4: Şapel Resim 5: Küçük mekan

Avlu bölümündeki kazılar yapının inşası ve tahribatı ile ilgili bilgilere ulaşılmasını sağlamıştır. Avluda en azından bazı bölümlerin taban kiremitleri ile kaplı olduğu ve yapının tahrip olduğu sırada çatı kiremitlerinin ve duvarlara ait taşların bu taban üzerine çöktüğü anlaşılmıştır (Resim 6).

Resim 6: Avlunun stratigrafik yapısı

Avlunun güneybatısında bulunan bir diğer küçük mekanın ise mutfak olarak kullanıldığı

düşünülmektedir. Bu bölümde bulunan iki küçük mekanın daha sonradan aralarına örülen bir ara duvar ile oluşturulduğu söylenebilir. Mutfak olduğu düşünülen mekanın giriş bölümü saptanamamıştır. Bu mekanın hemen güneybatısında bir fırın bulunmaktadır.

Komplekste biri avlu içinde diğeri avlu dışında olmak üzere iki adet kuyu bulunmaktadır. Bu kuyuların içinde kazı çalışması gerçekleştirilmemiştir.

Alanın kuzey ve kuzeybatı'sına doğru devam eden ve yüzeyden kısmen görülebilen duvar ve kapı-giriş izlerinin bu kompleksin devamı olduğu düşünülmektedir.

Kompleks içerisinde bulunan mermer masa parçaları, öğütme taşları, kandiller, masa ve mutfak kapları, ağırlıklar, bileme taşı, kapı, mobilya, ayakkabı yada kitap gibi farklı amaçlarda kullanılan çivi örnekleri (Resim 7-9) bu kompleksin Erken Bizans Dönemi'nde bir han olarak kullanılmış olabileceğini akla getirmektedir.

Resim 7: Mermer masalar (solda ve sağda), mermer masa ayağı (ortada)

Resim 8: Öğütme taşı (solda ve ortada), kandil (sağda)

Resim 9: ağırlıklar (solda ve ortada), bileme taşı (sağda)

Bunların yanında üzerinde Nyke ve aslan tasvirleri bulunan iki farklı kameo taşı da şapel kompleksi buluntuları arasındadır (Resim 10). Kompleks içerisinde bulunan çok sayıdaki sikke tarihleme açısından oldukça önemlidir (Resim 11).

Resim 10: Nyke tasvirli kameo (solda), aslan tasvirli kameo (sağda)

Resim 11: Bronz sikkeler

Aşma 49 Agora Tapınağı Güney (Kuyu) Agora tapınağının güneybatı köşesinin altında bulunan üstü kemerli kuyudaki çalışmalar

ilk olarak 2014 yılında başlamıştır. 2015 yılında kuyudaki kazı çalışmaları tamamlanmış ve buluntular üzerindeki restorasyon ve istatistik çalışmaları devam etmektedir. 7 metrelik bir derinliğe sahip olan kuyu ana kayanın kesilmesi ile oluşturulmuştur. Kuyunun kuzey ve güney taraflarında taşlar örülerek, ana kaya üzerinden kuyu ağzına kadar olan bölümler duvarlarla kapatılmıştır. Kuzeydeki duvar kuyunun altına kadar devam etmektedir (Resim 12).

Resim 12: Kuyunun içindeki kazı çalışmaları (solda), ana kaya, duvar örgüsü ve dolgu (sağda)

Kuyunun içindeki dolgudan özellikle Batı Yamacı kantharos, amphora, pelike, guttus ve

siyah ya da alacalı astara sahip ekhinus kaseleri gibi Helenistik Dönem'den bilinen kapların yanında çok sayıda erken roma kırmızı astarlı kase ve tabakları gibi masa kapları; ticari amphoralar, kandiller, pişmiş toprak ağırlıklar, ağırşaklar, figürinler, terazi ağırlığı ve sikkeler ele geçmiştir. Çok sayıda kabın üretim hatalı olduğu gözlemlenmiştir. Kuyu içerisinde çok sayıda hayvan kemiği bulunmuştur bunlardan bazıları geyik gibi günümüzde bölgede bulunmayan hayvanlara ait kemiklerdir. Bazı kemik parçalarının üzerinde çalışma izleri olduğu görülmüş ve bu kemiklerin çeşitli aletlerin yapımında kullanıldığı anlaşılmıştır (Resim 13 - 19).

Gerek kaplar gerekse sikkeler Kuyunun MÖ erken 1. yüzyılda dolduğunu göstermektedir. Kuyunun en alt seviyesinde üst üste yığılı halde bulunan özensiz bir şekilde üretilmiş testiler, kuyunun ilk kullanım evresine aittir ve bu kapların büyük bölümü sağlam olarak günümüze ulaşmıştır. Kuyudan su çekilmesi amacıyla kullanılmış olan bu kapların da büyük bölümünün gövdelerinde hafif içe basıklık şeklinde deformasyon yer almaktadır. Kaplardan bazıları oldukça özensiz bir şekilde astarlanmıştır (Resim 20).

Resim 13: Masa kapları

Resim 14: Kandiller

Resim 15: Mühürlü amphora kulpları

Resim 16: Pişmiş toprak ağırlıklar

Resim 17: Pişmiş toprak figürinler

Resim 18: Kurşun terazi ağırlığı (solda), portre tasvirli kap parçası (ortada),

boyalı figürin parçası (sağda)

Resim 19: Geyik boynuzları

Resim 20: Kuyudan su çekmek için kullanılan testiler

Açma 51 Aşağı Agora Büyük Yapı 2014 yılı çalışmalarının bir devamı olarak büyük yapıdaki çalışmalar kapsamında yapının

batısına doğru yeni açmalarda kazılar gerçekleştirilmiştir (Resim 21). Helenistik Dönem'den itibaren kullanılan yapının son evresinde içine küçük mekanlardan oluşan Erken Bizans yapıları inşa edilmiştir. Yapının üst bölümünü örten Erken Bizans kalıntılarını değerlendirmek üzere gerçekleştirilen kazı çalışmalarına ilerleyen yıllarda devam edilmesi planlanmaktadır.

Resim 21: Aşağı agora alanındaki Erken Bizans Dönemi Yapıları

2015 yılında mozaikli mekanın (Mekan 8) (Resim 22) hemen güneyinde kalan dar alan

(Mekan 5) açılmış ve bu alanın taş döşeli olduğu anlaşılmıştır. Daha güneydeki açmada ise mekan 2 alanında yüzeyin 1,5 metre altına kadar kazılmış ve bu mekanın Erken Bizans Dönemine tarihlenen kuzey duvarının beklenmedik bir şekilde bu derinliğe kadar devam ettiği görülmüştür. Bu seviyeden itibaren daha erken dönemlere ait seramik parçalarının geldiği görülmüş ve bu alandaki kazı sonlandırılmıştır. Mekan 4'te küçük çaplı bir kazı gerçekleştirilmiş ve bu alandaki moloz taşlar kaldırılmıştır.

Büyük yapıdaki Erken Bizans duvarlarının tamamında moloz taşlarla birlikte devşirme taşlar da kullanılmıştır. 2015 yılında açılan mekanlara ait duvarlarda da aynı durumla karşılaşılmıştır.

Kazılar sırasında Erken Bizans Dönemi'ne ait masa ve mutfak kaplarının yanında (Resim 23) sandık ve benzeri mobilyalarda kullanılabilen çeşitli metal aparatlar (Resim 24) ve kapı yada çatılarda kullanılan ahşap kalaslara ait çok sayıda çivi bulunmuştur (Resim 25).

Resim 22: Büyük yapıdaki mekanlar

Resim 23: Seramik parçaları

Resim 24: Metal buluntular

Resim 25: Çiviler

2015 yılında Büyük Yapı'nın tamamında moloz taşlar ve bitki temizliğine yönelik bir

çalışma gerçekleştirilmiştir. Böylece ilerleyen yıllarda yapının geri kalanında gerçekleştirilecek kazı çalışmaları için ön hazırlık yapılmıştır.

Açma 55 Aşağı Agora Yapı Aşağı agora alanındaki Erken Bizans kalıntılarından bir diğeri olan bu yapının Piskopos

Sarayı olarak hizmet verdiği düşünülmektedir (Resim 21). 2015 yılında yapının kuzey duvarının dış cephesi boyunca ve apsis bölümündeki güney sütununun çevresinde kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Resim 26).

Resim 26: Aşağı Agora Yapı/Piskopos Sarayı Planı

Kazılar sonucunda Apsisli mekana kuzeyden girişi sağlayan açıklığa ulaşmak için yapının kuzey duvarına paralel olan dar bir koridorun kullanıldığı anlaşılmıştır (Resim 27). Yapının iç bölümünde apsis içindeki kazılarda Erken Bizans masa kabı parçaları ve cam kaplara ait parçalar bulunmuştur. Bazı cam parçalarının pencerelere ait olduğu görülmüştür (Resim 28).

Resim 27: Kuzey girişine ulaşan koridor

Resim 28: Masa kabı (solda), cam kap (ortada), pencere camı (sağda)

Açma 62 Apsisli Bina (Tetrapylon) Aşağı Agora alanında yer alan kare planlı apsisli yapı (Resim 21) bu yıl kazılarak

tamamen belgelenmiştir (resim 29). Binanın mimari yapısı apsis duvarının kuzeydoğu duvarına sonradan eklendiğini göstermektedir. Yapının duvarları tamamen devşirme andezit taşşar ve kireç harcı kullanılarak yapılmıştır. Güneydoğu ve güneybatı tarafından yapıya giriş çıkışı sağlayan geniş açıklıklar bulunmaktadır. Yapının içinde, kuzeybatı duvarı üzerindeyse muhtemelen bir niş olduğunu gösteren girinti izleri bulunmaktadır. Binanın merkezine doğru gelen ancak apsis tarafından kesilen künk dizisi, yapının ilk kullanımında çeşme binası olarak hizmet vermiş olabileceğini akla getirmektedir. Binanın duvarları yaklaşık 70 cm kalınlığındadır. Binanın dışında, güneybatı tarafında bir kuyu bulunmaktadır. Bu alan tamamen taş döşelidir.

Resim 29: Apsisli Bina/Tetrapylon

Binanın dışındaki kazılarda, yapının güneybatısında devrilmiş halde bir sütun ve

güneydoğu girişinin hemen önünde bir mermer başlık bulunmuştur. Alandaki kazılar sırasında çok sayıda mermer mimari parça da mermer kataloguna eklemiştir (Resim 30). Yapınan batısında bulunan lahit mezarın içinde iki yetişkin iskeleti bulunmuştur. Mezar hediyesi bulunmamaktadır.

Resim 30: Mermer başlık (solda) ve mermer parçalar (sağda)

Açma 59 Tiyatro Batı Bölgesi Tiyatronun batı kenarında bulunan, kentteki en iyi işçiliğe sahip polygonal duvarın

fonksiyonunu ve tarihinini belirlenmek için duvarın doğu ve batı yönlerinde kazılar yapılmıştır (Resim 31). Duvarın önündeki araştırmalarda bu alanda zemini taş parke döşeli bir cadde ortaya çıkartılmıştır. Duvarın daha kuzeyinde ise tiyatroya doğru uzanan bir caddenin varlığı tespit edilmiştir (Resim 32). Klasik Dönem polygonal duvarın batısındaki sondajda Arkaik Dönem katmanına ulaşılmıştır. Polygonal duvarın çevresinde özellikle Bizans Dönemi konutlarının yoğunluğu dikkati çekmektedir. Bu sondajdaki bulguların tiyatroya uzanan Erken Hellenistik Dönem’deki büyük kentin ortogonal planı ile uyum içinde olması Assos’un kent planlaması için ayrı bir önem taşımaktadır (Resim 33). Ortaya çıkan mimari yapı kalıntıları 1:50 ölçeğinde çizimleri yapılarak kent haritası üzerin işlenmiştir.

Resim 31: Polygonal Duvar

Resim 32: Tiyatroya doğru uzanan cadde

Resim 33: Açma 59 ve çevresine ait plan

Açma 60 Batı Kapısı Kentin iki ana girişinden biri olan Batı Kapısının hem şehir içi hem de şehir dışı tarafında

kazı ve düzenleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kapının hemen önünde, iki kule arasında kalan alanın kuzey yarısı eski kazı dönemlerinde kazılmış; güney yarısı ise kazılmamış olduğundan şehrin giriş bçlümünde özellikle gezi güzergahı açısından olumsuz bir durum teşkil etmekteydi. Ayrıca Batı Nekropolisten kente girişi sağlayan taş döşeli yol kapıya ulaşmadan önce kalın bir toprak tabakası ile kesilmekteydi. 2014 yılından itibaren bu alanda gerçekleştirilen kazı çalışmaları sayesinde kentin giriş bölümü tamamen açılmıştır (Resim 34).

2015 yılında bu alanda gerçekleştirilen kazı ve çevre düzenleme çalışmaları sayesinde hem kent girişinin Geç Bizans Dönemi'ndeki kullanımına yönelik veriler elde edilmiş hem de gezi güzergahının sıkıntısız bir şekilde bu alandan geçmesi sağlanmıştır.

Kapının önünde kavisli bir şekilde kuzeye ve sonrada kuzey batıya doğru uzanan Erken Bizans (MS 6. yüzyıl) duvarının kapıyı daraltmak üzere güvenlik amacıyla yapıldığı düşünülmektedir (Resim 35). Büyük bir olasılıkla deprem vb. nedenlerden ötürü kısmen zarar görmüş olan batı kapısı ve bu alandaki tahkimat sisteminin görevini yerine getirememesi sonucu bu duvar hızlı bir önlem olarak yapılmış olmalıdır.

Zemin seviyesine inildiğinde Erken Bizans duvarına paralel bir şekilde güney kulesinden başlayıp kuzeye doğru uzanan bir duvarın temel izlerine rastlanmıştır. Eldeki veriler bu duvarın MS 4. yüzyıl civarında yapılmış olabileceğine işaret etmektedir.

Bunların yanı sıra Batı Kapısı'nın güney söve taşından kuzeybatıya doğru uzanan, kabaca oluşturulmuş ve büyük ölçüde tahrip olmuş bir duvara yada sete ait kalıntılara ulaşılmıştır (Resim 36). Bu set ile güney kulesi arasındaki alanının tamamen moloz taşlarla ve kuleye ait kesme taşlarla dolu olduğu görülmüş ve bu alan kazılarak açılmıştır.

Kent girişini daraltma amacıyla yapılmış olan Erken Bizans duvarının güney kulesine bağlandığı alanda çok sayıda çivi bulunmuştur (Resim 37). Bu çivilerin buraya kullanım dışı oldukları için mi atıldıkları yada bu alanda var olan ancak günümüze ulaşmayı başaramamış ahşap bir konstrüksiyona mı ait oldukları bilinmemektedir. Kazılar sırasında kemer tokası ve sandıklara veya kapılara ait metal anahtarlar ve farklı aparatlar gibi çok sayıda bronz ve demir parça bulunmuştur (Resim 38-39).

Alandaki kazı çalışmalarının ardından kuzey kulesinin önünde olduğu gibi güney kulesinin de giriş meydanına bakan tarafında bir sıra taş sekinin olduğu görülmüştür. Bu sekilerden bir tanesinde hayvan bağlama deliği bulunmaktadır.

Meydandaki döşeme taşlarından iki tanesinin üzerine taş oyunu oynandığını gösteren yuvarlak oyun alanı kazılıdır.

Batı Kapısında ve Şapel Kompleksinde gerçekleştirilen kazı çalışmalarının ardından bu iki alanın Erken Bizans Dönemi'nde birlikte düşünülmesi ve kente giriş sırasında bir birlerine bağlı olarak çalışmış olabilecekleri fikri ortaya çıkmaktadır.

Batı Kapısının şehir içi bölümünde de kazı çalışmalarına başlanmış ve girişi kapatan blok taşların bir bölümü kaldırılmıştır. Kapının açılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.

Resim 34: Batı Kapısı girişi

Resim 35: Batı Kapısı ve çevresine ait plan çizimi

Resim 36: Büyük ölçüde tahrip olan devşirme taşlarla yapılmış set/duvar.

Resim 37: Çiviler

Resim 38: Bronz buluntular

Resim 39: Demir buluntular

Açma 61 ve 63 Güney Stoa Araştırmaları Assos’daki en büyük ve çok katlı yapıların başında gelen; agoranın güneyinde yer alan

stoanın (Resim 40) planı ve evreleri konusundaki sorunların araştırılması için bu yapıya ait mimari öğelerin 1:10 ölçeğinde çizimleri yapılmıştır. Stoanın farklı duvar örgüsündeki duvarlarının inşa yıllarını tarihlemek için doğu kenardaki ikinci sarnıç ile kuzeydeki teras duvarı arasındaki 3.0 x 1.50 m. ölçülerindeki bir alanda kazı yapılmıştır. Sarnıcın önündeki temizlik sonrasında bu yapının önündeki su kanalı ortaya çıkmıştır (Resim 41). Sondajdaki I. Tabaka seramik ve terakotalar yardımı ile M.Ö. 6-5. yüzyıllara tarihlenmiştir. II. Tabaka M.Ö. 4. Yüzyıla tarihlenmiştir. III. Tabaka Geç 4. Yüzyıl, IV.-V. tabakalar Roma dönemine tarihlenmiştir (Resim 42).

Resim 40: Güney Stoa

Resim 41: Açma 61 mimari kalıntılar ve tabakalaşma

Resim 42: Seramikler (üst sıra) ve figürin (alt) buluntuları

Güney stoanın kuzeyindeki teras duvarının agora yönünde bir başka sondaj (Açma No:63) açılarak teras duvarının tarihi araştırılmıştır (Resim 43). 7.50x4.50 m ölçülerindeki kazı alanında teras duvarı ile agora dolgusu arasında kalan çukurluğun doldurularak düz bir alan elde edilmesi için özellikle moloz taşların dolgu malzemesi olarak kullanıldığı görülmüştür. Teras duvarının kuzeyindeki bu alanda iki tabaka tespit edilmiştir. Bu katmanda açmanın doğu kenarında ana kaya olan konglomeranın dörtgen bloklar şeklinde kesildikleri görülmüştür Sondajdaki il evre olarak kabul edilen I. Tabaka Erken 4. Yüzyıla tarihlenmiştir. II. Tabaka Hellenistik Dönem'e, olasılıkla (M.Ö. 2. yüzyıla) tarihlenmektedir (Resim 44). Tabaka da güney stoadan 3.00 metre uzaklıkta 1.37x1.37 ve 177x186 m ölçülerinde iki kaide altlığı tespit edilmiştir (Resim 45). Kaideler birbirinden 0.57 m uzaklıkta yerleştirilmişlerdir. Benzer kaidelerin agorada kuzey stoanın doğusundaki bouleuterion önündeki varlığı bilinmektedir. Bu yeni bulgular güney stoanın önünde de bu tür anıtların varlığına işaret etmektedir (Resim 46).

Resim 43: Açma 63 kazı öncesi

Resim 44: Açma 63 kesit ve plan

Resim 45: Kaide altlıkları

Resim 46: Güney stoa inşa evrelerini gösteren plan

Araştırma ve Belgeleme Çalışmaları Kentin Doğusundaki Sur Duvarının araştırılmasına devam edilmiştir. Bu alandaki makiler

içerisinde kalan sur duvarı harita üzerine işlendikten sonra dönemi araştırılmıştır. İncelenen surun bir deprem sonucu yıkıldığı tahmin edilmektedir. Büyük kesme blok taşlardan inşa edilmiş duvarın çok küçük bir bölümü korunmuştur (Resim 47). Tahrip olan duvarın izleri ana kaya üzerine açılmış temel izlerinden takip edilebilmektedir. Duvarın kule şeklindeki bölümünün kenarındaki açıklığın Klasik Çağ öncesi bir kapı olma olasılığı oldukça yüksektir. Kentin doğu ucundaki bu bölgede Klasik Çağ sur duvarı daha da genişletilerek doğudaki yamacın kıyısına inşa edilmiştir. Bu alandaki duvarlar 2014 yılındaki plana ilave edilmiştir.

Resim 47: Arkaik Dönem savunma duvarı

Kentin Çevresindeki Arkeolojik kalıntıların haritaya işlenmesi: 2105 yılında kent surları

dışındaki mezar köprü yol su yolu ve iskan kalıntıları 1:10.000 ölçekli bir harita üzerine işlenmesi için çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda uydu resmi ve iki kanlı GPS kullanılmıştır. Bu kapsamda kentin güneyindeki Ahır Kilisesi, ona uzanan yol ve anıtsal kapı ile çömlekçi (?) fırınları 1:1000 ölçekli kent planına işlenmiştir.

Liman Araştırmaları Assos limanı kalıntılarının belgelenmesinde total station ve helikopter ile çekilen

koordinatlı hava resimleri kullanılmıştır. Limandaki bu çalışmalar, Assos’un doğudaki dalgakıran ile oluşturulmuş limanının batısındaki modern limanın da aslında ikinci bir dalgakıranın üzerine inşa edildiğini ortaya koymuştur. Bu yeni bilgi kentin aslında dalga kıran ile oluşturulmuş iki limana sahip olduğunu ispat etmektedir. Limanın su ihtiyacı doğudaki limanın hemen kıyısında bulunan bir çeşmeden karşılanmıştır. 1980’li yıllara kadar hala kullanılan bu çeşme üzerine ne yazık ki bir su deposu inşa edilmiştir. Söz edilen çeşmenin birkaç metre doğusunda bir tersanenin varlığı tespit edilmiştir. Hazırlanan harita üzerinde duvar örgü özelliklerine göre evreler belirlenmeye çalışılmıştır.

Tiyatro Araştırmaları 2014 yılındaki çalışmalarda Assos tiyatrosunun Anadolu’daki erken tiyatrolardan biri

olduğunun ortaya konması sonrasında bu yapının mimari özelliklerinin daha yarıntılı olarak incelenmesine başlanmıştır. Bu kapsamda tiyatronun in situ durumundaki skene ve proskenesinin 1/50 ölçeğindeki ayrıntılı çizimleri yapılmıştır. Plan çizimleri yanında skeneye ait mimari bloklar tespit edilerek bunların da çizimleri yapılmıştır. Beş adet geison, beş adet

arşitrav bloğu ve kazı evindeki iki adet yarım mermer sütün bu kapsamda çizilmiştir. Assos tiyatrosunun restorasyon projesi hazırlıkları devam etmektedir. Geçen süre içerisinde yapının rölöve ve restitüsyon çizimleri tamamlanmıştır. Restorasyon projesi ise halen devam etmektedir.

Pasif Onarım/Koruma Çalışmaları Kazı çalışmaları sonucunda açığa çıkartılan duvarlar duvar işçiliklerine uygun olarak 1

veya 2 sıra yüksekliğinde moloz taş ve kireç harç kullanılarak restoratör denetiminde dondurulmuştur. Bu çalışmalar kapsamında Batı Kapısı Şapel Kompleksi, Batı Kapısı şehir dışı Erken Bizans duvarları, Aşağı Agora Yapısı, Aşağı Agora Tetrapylon Yapısı ve Agora Tapınağının güneyindeki mekanlara ait duvarlarda koruma çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Resim 48).

Resim 48: Pasif onarım/koruma çalışmaları

Çevre Düzenleme Çalışmaları Agora alanındaki çevre düzenleme çalışmaları kapsamında teras üzerinde düzensiz

kümeler halinde yer işgal eden taşlar uygun noktalara taşınmış ve hem teras üzerindeki gezinti alanları genişletilmiş hem de arkeolojik çalışmaların önü açılmıştır. Agora terasında bulunan taşların bir bölümü tehlikeli alanları ortadan kaldırmak amacıyla terasın denize bakan güney kenarı boyunca düzenli olarak dizilmiştir (Resim 49).

Resim 49: Agora terasındaki düzenleme çalışmaları

Restorasyon projesinin hazırlıkları devam eden Tiyatro ve çevresinde de çevre düzenleme çalışmaları yürütülmüştür. Skene binasının çevresindeki taşlar uygun yerlere taşınmış, tiyatrodan güneye doğru uzanan taş döşeli cadde üzerindeki taşlar kaldırılmıştır. Tiyatronun batısındaki taş döşeli yolda bulunan moloz taşlar uygun yerlere taşınmış ve bu alanlar güvenli bir şekilde gezilebilir hale getirilmiştir. Tiyatronun güneyinde geniş bir alanı kaplayan eski kazı topraklarının oluşturduğu tepeciği oluşturan toprak ören yerinin dışına çıkartılmış. Böylece tiyatronun görselliğini olumsuz yönde etkileyen bu yükselti kaldırılıştır. Aynı alanda bulunan büyük boyutlu moloz taşlar ortadan kaldırılarak tiyatronun güney bölümündeki teras üzerinde geniş bir alan elde edilmiştir. Tiyatronun güney bölümünde bulunan eski restorasyona ait beton parçaların tamamı atılmıştır. Ayrıca burada bulunan orijinal andezit bloklar da Tiyatronun restorasyon projesinde kullanılmak üzere dizilmişlerdir. Bu çalışmalar sayesinde elde edilen geniş alanlar restorasyon projesinin rahat bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır (Resim 50).

Resim 50: Tiyatrodaki çevre düzenleme çalışmaları

Kenti ziyaret eden turistleri bilgilendirmek ve güvenliklerini sağlamak üzere Akropolis girişi, akropolis üzerindeki belirli noktalara, Batı Nekropolis ve tiyatro girişine bilgilendirme ve uyarı levhaları yerleştirilmiştir (Resim 51).

Resim 51: Bilgilendirme ve uyarı levhaları

Prof. Dr. Nurettin ARSLAN Assos Kazı Başkanı