58

BD MART 2017

Müzik; genel tanımı ile sesin biçim ve anlamlı titreşimler

kazanmış şeklidir. Sözcüklerle an-latılamayan duygu ve düşüncelerin seslerle anlatılması sanatıdır. Bütün çağlar boyunca ve tüm insanlar arasında iletişimi sağlayan en etkin araçların başında müzik gelir. Kısa tanımı ile müzik, insanlığın ortak dilidir. Müziğin bu evrensel boyutu

yalnız insanlar arasında değil tüm canlılar için geçerlidir.

Dil, din ve ırk ayrımı olmaksızın herkesin anlayabileyeceği yega-ne dil olan müzik, hem bir sanat, hem bir bilim dalıdır. Bu özelliği ile bireyin ve toplumun gelişim ve değişimini de sağlayan organik bir yapı konumundadır. Kişilerin ve toplumun; bilim, fen ve teknikte

Bilmek GerekA. Erdem Akyüz

“Müzik, yaşamın bir parçası değil kendisidir. Yani; hayat müziktir.”

M. Kemal Atatürk

Türk MüziğiAtatürk ve

59

BD MART 2017

Alman gazeteci Emil Ludvig’le 1930 yılında yaptığı görüşmede:

“Bir milletin müzik eğitimine önem verilmezse o milletin ilerle-mesi mümkün olmaz. Bizim hakiki musikimiz Anadolu halkından işitilebilir.” demiştir

1 Kasım 1934 tarihinde TBMM’ni açış nutkunda müzik hakkında; “Bir ulusun, ilerleme ve yükselmesindeki ölçü, müzikteki yenileniş ve yükselişi alabilmesi, kavrayabilmesi ile oranlıdır. Ulusal musikimizi modern teknik içinde yükseltme çalışmalarına bu yıl daha çok emek verilecektir.

Biz Batı musikisini saygıyla dinlediğimiz gibi, bizim musiki-miz de bütün dünyada saygıyla dinlenilecek bir halde olmalıdır.’’ demiştir.

Atatürk’ün Türk Müziği devri-

mi; Türk müziğinin kendine özgü geleneksel yapısı ve özelliği değiş-tirilmeden geliştirilmesi ve çağdaş bir yapıya kavuşturulması olarak özümlenebilir.

Bu yapıyı oluşturmak için Muzı-ka-yı Humayun İstanbul’dan Anka-

gelişmesi, güçlenmesi ve bir ulus olarak kenetlenmesinde müziğin önemli rolü ve etkisi vardır.

Atatürk, Türk Milletini çağdaş uygarlıklar ölçüsüne yükseltebilmek için, spordan siyasete, bilimden hukuka değin bir çok yenilikler, devrimler yapmıştır. Bu yeniliklerin yalnızca bu sayılan alanlarda ya-pılmasının yeterli olmadığını bilen ve gören Atatürk kültür ve müzik alanında çalışmalar yapılmasına öncü olmuştur. Bu amaçla toplumda o zamana kadar pek bilinmeyen batı müziğine yönelik uygulamalar yaptığı gibi, Türk Müziğinin bilim-sel ve çağdaş bir temele oturması ve evrensel çapta tanınmasını amaç edinmiştir.

Toplumlardaki değişiklikler ve yenilikler, kendini önce müzikte göstermektir. Bu nedenle Atatürk, müziğe gereken önemi vermiş ve bu alanda büyük atılımlar gerçekleştirilmiştir Atatürk; güzel sanatlara, müziğe ve Türk Müziğine verdiği önemi çeşitli konuşmalarında dile getirmiştir.

İzmir Kız Öğretmen Oku-lu’nu 14 Ekim 1925’de ziyare-tindeki konuşmasında şunları söylemiştir:

“Eğer söz konusu olan hayat insan hayatı ise, musiki kaçınılmaz olarak vardır. Musikisiz hayat zaten mevcut olamaz. Musiki hayatın neşesi, ruhu ve her şeyidir. Müzik, yaşamın bir parçası değil kendisidir, yani; hayat müziktir Yalnız musikinin icra ediliş şekli üzerinde önemle durulmalıdır.”

Bir milletin müzik eğitimine önem verilmezse o milletin ilerlemesi mümkün olmaz. Bizim hakiki musikimiz Anadolu halkından işitilebilir.

’’

60

BD MART 2017

Safiye Ayla, Paşa’nın adına düzenlenen konserde ‘Yanık Ömer’ adlı şarkısını okuduktan sonra onu büyük bir hayranlıkla dinleyen Atatürk yanına gelerek:

“Safiye çok teşekkür ederim, çok güzel yorumladın. Bu türküyü bir operada söylemeni çok isterim. Bunu başarırsan, beni gerçekten çok mutlu edersin” demiştir.

Türk müziğinin her türünü din-lemekten büyük zevk alan Atatürk, sanatçılarla yakından ilgilenmiş, okunan şarkı ve türkülere zaman zaman eşlik etmiş, oynanan halk oyunlarına katılmıştır.

En sevdiği şarkı ve türküler arasında akla ilk gelenler; Alişimin Kaşları Kara, Çanakkale İçinde,

ra’ya nakledilerek Riyaseti Cumhur Orkestrası adını almış (1924), aynı yıl Müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla Musiki Muallim Mektebi açılmış ve eğitime yönelik süreç devam etmiştir.

Çağdaş Türk müziğinin geliş-tirilmesi için; Türk Beşleri

diye adlandırılan sanatçılardan Ulvi Cemal Erkin, Hasan Ferit Alnar, Cemal Reşit Rey, Ahmet Adnan Saygun, Necil Kazım Akses, devlet bursu ile müzik eğitimi için yurt dışına gönderilmişler, Paul Hinde-mith ve Bela Bartok gibi büyük müzik adamları da Türkiye’de araş-tırma ve incelemeler yapmak üzere davet edilmişlerdir.

Yukarıda adları geçen sanat-çıların yanında Münir Nurettin Selçuk, Saadettin Kaynak, Mus-tafa Nafiz, Afitap, Yesarî Asım Arsoy, Hamiyet Yüceses, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Selahattin Pınar, Melek Erdik, Necip Celal Andel’in unutulmaması gerekir.

Atatürk’ün; Türk sanat ve halk müziğinin çok sesli çağdaş musiki-ye ulaşması isteğinin bir göstergesi Safiye Ayla’nın bir konserinde yaşanmıştır.

Ulvi Cemal Erkin Necil Kazım AksesHasan Ferit Alnar Cemal Reşit Rey A. Adnan Saygun

Safiye Ayla

61

BD MART 2017

Kırmızı Gülün Alı Var, Sarı Zeybek, Vardar Ovası, Yanık Ömer, Rumeli Türküleri’dir.

Şapka Devrimi sırasında gittiği Kastamonu’da, efelerin oynadığı Sepetçioğlu isimli halk oyununu çok beğenmiş ve efeleri kutlamış (1925), aynı yıl İnebolu ziyaretinde gençlerin oynadığı yöresel Heyamola oyununa katılmış, eşlik ettiği Artvin Barı halk oyunu, onun oynaması nedeni ile Atabarı adını almıştır. En güzel oyna-dığı halk oyunlarından biri de Zeybek oyunudur.

Atatürk’ün sofrası; bu yeme-ğe katılan devlet adamları, yöne-ticiler, siyasiler, halktan kişiler için olduğu kadar sanatçılar için de sanatlarını icra makamı ol-duğu gibi, zaman zaman sınava çekildikleri bir eğitim ve öğretim alanı olmuş, onların anılarında sevgi, saygı ve hayranlık dolu yerini almıştır. •

erdemakyuzbd@gmail.com

Cumhuriyet Devrimleri sonrasında halkın müziğe olan ilgisini anlatan fotoğraflar

Fotoğraflar Doç. Dr. Uğur Alpagut’un “Müzik Sorunlarına Bakışta Atatürk’ün İzleri”, Bilim ve Ütopya Kitaplığı, adlı eserinden alınmıştır.