‘Yeflil’ ve‘çevreci’ olma

çabas› gündengüne art›yor.

Çevreci olmakyeni dönemde

bir prestijunsuru haline

gelirken,üreticiler de

ne kadarçevreci

olduklar›n›gösterme

yar›fl›ndalar.Uzmanlar, hermoda fley gibiçevrecili¤in de

kolaycatüketildi¤i ve

biraz laftakald›¤›

uyar›s›ndabulunuyor.

Samimiçevreciler,

basitönlemlerle

günlükhayat›nda fark

yaratabilir.

Eylül/Ekim 2008 < ‹SMMMO YAfiAM

15<

> > A y fl e g ü l E m i r

Organik g›dalar,yak›t tasarrufluhibridotomobiller, azenerji tüketen

ampuller, çevreprogramlar›, sentetikelbiseler, çevreye duyarl›cep telefonu, daha azenerji ve su tüketen evaletleri ve hatta ekolojikturizm….Bunlar gibi çevreye duyarl›ürün ve hizmetler, sondönemde günlük hayat›n heralan›nda göze çarp›yor.Art›k neredeyse her alandakiürün ve hizmetlerin çevreyeduyarl› olanlar› makbul.Daha az enerji tüketen, dahaaz karbondioksit salan, dahaaz havay› kirleten, daha aztoksit madde yayan her türlüyeni ürün ve hizmet modahaline gelmifl durumda.Günlük yaflamda çevreciürünler tüketmek bir prestijunsuru haline gelirken,

toplu tafl›may› tercih ederekveya evden ç›karken ›fl›klar›kapatarak yeflil hayataad›m atmak mümkün.Herkesin ‘ne kadar çevreci’oldu¤u tart›fl›lsa da, songünlerde insanlar›nellerinden geldi¤i kadarçevreci görünmeyeçal›flt›¤› bir gerçek.

SÖZDE ÇEVREC‹L‹KHerkes çevreden ve do¤ay›korumaktan bahsederken,hala neden istenilen yerevar›lam›yor? ‘Çevreciprofesör’ olarak tan›nan ‹TÜMaden Fakültesi Yeralt›‹flletmecili¤i BölümüAnabilim Dal› Baflkan› Prof.Dr. Orhan Kural’a göre,Türkiye’de ço¤u insansöylediklerini uygulam›yorve ço¤unun çevrecili¤i laftakal›yor.Kural, son y›llardaki olumlugeliflmelere karfl›nTürkiye’de çevre konusundaiyimser de¤il:

kapak

Sözde de¤ilözde çevrecilik

üreticiler de daha çevreciolduklar›n› göstermeyar›fl›ndalar.Yüzy›llard›r do¤a hoyratçakullan›ld›ktan sonra geliflmiflülkelerde bafllayan çevreyeduyarl› yaflam konseptininson günlerde Türkiye’ye deyans›d›¤› görülüyor. Adetaher söze ‘çevre’ ilebafllan›yor, ‘çevre’ ilebitiriliyor. Evet çevrecilik, do¤a ilebar›fl›k bir yaflam, art›kmoda… Basit uygulamalarlaher birey çevreye katk›dabulunabiliyor. Ulafl›mda

‹SMMMO YAfiAM > Eylül/Ekim 2008

>16

“Çevrecilik hep dillerinde.Kaç kifli pilini ayr› çöpeat›yor, kaç kifli yanl›fllarlamücadele ediyor, kaç kiflia¤aç kesildi¤inde bafl›ndabekliyor. Maalesef çevre içinhareket eden insan say›s› çokaz. Ço¤u insan›n çevrecili¤ilafta kal›yor. Gerçekçevrecilik lafla de¤il,davran›fllarda ve günlükhayatta uygulanarakyap›labilir.” Çevrenin korumas›na herinsan›n günlük hayat›ndaalaca¤› basit önlemlerlekatk›da bulunmas› mümkün.Kural, bunun için deelektronik at›klardanbafllanabilece¤ini belirtiyorve flu görüflleri dile getiriyor:“Elektronik at›klar çöpeat›lmas›n diye mücadeleedilmesi laz›m.Kullan›lmayan ya¤lar,lavabo yerine bunu toplayanfirmalara verilebilir.Bunlardan biyodizelyap›yorlar. Plastikler, petflifleler, ka¤›tlar, gazetelerayr› çöplerde toplanabilir.Çöplerde geri dönüflümüsa¤lamak flart. Plastiktorbalar çevreye çok zararl›.

YEfi‹L YAfiAMIN ‹PUÇLARI> Yeniden kullan›n: Bir insan günde bir ya da iki

plastik torba tüketiyor ve bunlar› yaln›zca bir kezkullan›yor. Al›flverifl yaparken, file kullan›n ya dayeniden kullanabilece¤iniz bir torba tercih edin.

> Fiflleri çekin: TV, DVD oynat›c›s›, müzik seti vebilgisayarlar› kullanmad›¤›n›z zamanlardakapat›n. Böylece y›lda binlerce kilokarbondioksitin çevreye yay›lmas› önlenmifl olur.Baz› cihazlar kapal› olsalar da elektriksarfederler, bu nedenle fifllerinin çekilmesigerekir.

> Ifl›klar› söndürün: Odadan ç›kmadan önce ›fl›klar›söndürün. Böylece hem elektrik tasarrufu yap›l›r,hem de çöp da¤lar› oluflturan ampullerinkullan›m› azalm›fl olur.

> Aç›k havada kurutun: Çamafl›rlar› kurutmamakinesi yerine d›flar›ya asarak rüzgar ve güneflyard›m›yla kurutun.

> Organik ürünleri kullan›n: Evlerde kullan›lantemizlik malzemeleri ve cilt bak›m ürünlerikimyasal ve toksin içerir. Bunlar da hem insanlar›,hem de çevre sa¤l›¤›n› tehdit eder. Temizlikyaparken yeflil ürünleri deneyin ve mutlakaetiketlerin üzerini okuyun.

> fiifleleri yeniden doldurun: Yaln›zca bir kezkullan›lan milyonlarca plastik su fliflesi çöp da¤›yarat›yor. Bu flifleleri atmay›n ve yenidenkullan›n. Ya da cam gibi daha güvenli birmalzemeden yap›lan su fliflelerini süreklikullanmay› seçin.

> Is›y› azalt›n: Bulundu¤unuz ortamdaki ›s›y›mümkün olan en düflük seviyesinde tutun ve ›s›y›art›rmadan önce üzerinize daha kal›n bir fleylergiymeyi deneyin. Gece boyunca da ›s›y› en düflükseviyesinde tutun.

> At›k üretmeyin: At›k miktar›n›z› azalt›n; uzunsüre kullanabilece¤iniz uzun ömürlü ürünler al›n.Her y›l at›klar›n›z› yüzde 10 azaltsan›z y›ldayaklafl›k 600 kilo kadar karbondioksit sal›m›n›önlemifl olursunuz.

> Sat›n al›rken düflünün: Al›flverifl yaparken dahabilinçli olun, bir fleyi sat›n almadan önce ekolojiketkinizi bir düflünün ve bunu hafifletmeye çal›fl›n. fiusorular› sorun: Buna gerçekten ihtiyac›m var m›? Buürün nereden geliyor? Hangi malzemelerdenyap›lm›fl? Bu ürün yeniden kullan›labilir veyadönüfltürülebilir mi?

> Yerel olan› al›n: Yerel, organik ve mümkünoldu¤unca çevre dostu üretimle yetifltirilmifl g›dalar›sat›n al›n. Böylece ba¤›ms›z yerel üreticileridesteklemifl, yerel ekonomiyi güçlendirmifl ve temizsa¤l›kl› ürünler alm›fl olursunuz.

> At›klar›n›z› do¤ru yönetin: Mukavvalar, flifleler vetenekeler fleklinde at›klar›n›z› ay›r›n. Pek çok kuruluflbu dönüflümlü malzemeleri baz› hay›r ifllerinde vesosyal projelerde kullanmak üzere topluyor.

Eylül/Ekim 2008 < ‹SMMMO YAfiAM

17<

Bizden daha fakir ülkelerbile plastik torbay›yasaklay›p bez torbayadöndü. Art›k mümkünoldu¤unca az plastik torbakullan›lmas› için çal›fl›lmal›.Türkiye’de de bu hareketinbafllamas› gerekiyor.” Çevrecili¤in laftaolmayaca¤›n›, insanlar›nsöylediklerini hayatlar›nayans›tmalar› gerekti¤inivurgulayan Kural,üreticileri de çevreye duyarl›olmalar› konusundauyar›yor.

PAZARLAMA ARACI OLDUUzmanlara göre, evde,iflyerinde, sokakta, gündelikyaflam›n her alan›nda 80binin üzerinde kimyasalmadde kullan›l›yor.Ekmekten difl macununa,ka¤›ttan deterjana kadar,zararl› maddeler içeren veçevreye zarar veren ürünleritüketmek zorunda kal›yoruz.Ancak do¤aya ve insansa¤l›¤›na zararl› ürünlerkonusunda tüketiciler h›zlabilinçlenmeye bafllarken,üreticiler de rotalar›n› yeflileçeviriyor. Baflta yenilenebilir

enerji olmak üzere, de¤ifliksektörlerdeki flirketler enerjitasarrufu sa¤layan, çevreyidaha az kirleten projelerekaynak ay›r›yor. Daha azenerji ve su tüketen evaletleri, elektrikliotomobiller yak›n gelecektehayat›n bir parças› olacak.Pazarlama Dan›flman›Güventürk Görgülü, flirketyöneticilerinin de tüketicininbu alandaki duyarl›l›¤›naba¤l› üretim yapt›klar›n›belirterek, sat›n almaaflamas›nda çevreyle ilgilisorular›n daha s›k gündemegeldi¤ini söylüyor.

EKO ET‹KETLERÜrünlerin çevreci oldu¤unugöstermek için de ‘eko etiket’

gibi uygulamalarabaflvuruluyor. Görgülü, ekoetiketin, g›da ve ilaç d›fl›ürünleri kapsayan gönüllübir uygulama oldu¤unu vea¤›rl›kl› turizm hizmetleri,tekstil ve ayakkab›, evtekstili, temizlik ürünleri, evaletleri, elektronik eflyalar,ka¤›t ürünleri, inflaatmalzemeleri gibi ürüngruplar›n› hedefledi¤inianlat›yor. Türkiye dahil tümAvrupa ülkelerinde eko

kapak

ELEKTR‹K ‘GÜNEfiTEN’ GELECEKDo¤algaz, petrol ve suyun azalmas›, elektrik üretiminde yeni ve do¤alkaynaklara yönelmeyi getirdi. Günefl ve rüzgar, en önemli iki do¤alkaynak… Enerji kayna¤› olan güneflten Türkiye'de konutlarda su ›s›tmayan›nda elektrik ihtiyac›n› karfl›lamada da yararlan›lmaya baflland›. fiu anakadar 50 konutta uygulanmaya bafllanan günefl enerjisinden elektrik eldeetmede büyük potansiyel bulundu¤u ve gelecekte kullan›m›n›n katlanaca¤›belirtiliyor. Geçen y›l Türkiye’de, 800 bin konutta 1.7 milyon metrekaregünefl kollektörü kullan›ld›. Bu y›l ise, günefl kollektörü kullanacak konutsay›s›n›n 900 bine ç›kmas› bekleniyor. Ekogünefl’in kurucusu SenemGencer, Türkiye'de güneflten elektrik elde edilmesi uygulamalar›n›n yenioldu¤unu belirterek, flu bilgileri veriyor: "Günefl enerjisinden bir konuttaelektrik elde etmenin montaj dahil toplam maliyeti 10 bin euro. Rüzgartribünü ve günefl kollektörünün beraber kullan›ld›¤› baz› uygulamalarda ise,bu maliyet düflüyor. Maliyeti nedeniyle henüz yayg›nlaflmad›. Ancak gelecekdört befl y›l içinde ikiye katlanacak. Maliyetleri önemli ölçüde azalacak."

etiket alan 3 bin 200civar›nda ürün bulunuyor. Artan ilgiye ba¤l› olarakçevre art›k bir pazarlamaarac› olarak dakullan›l›yor. Görgülü, hermoda fley gibi çevrecili¤inde h›zl› tüketildi¤ine,bunun da ürün vehizmetler için ciddi birgüvenilirlik sorunuyaratt›¤›na dikkat çekiyor. Peki, bir ürünün gerçekten‘yeflil’ olup olmad›¤›,

> Yanl›fl anlamalara yolaçabilecek flekildebelirsizlik.

> Konu d›fl› ve yersiziddialarda bulunmak.

> Yalan söylemek. > ‹ki farkl› sorundan daha az

önemli olan›n›vurgulayarak tüketicinindikkatini as›l sorundanuzaklaflt›rmak.

Görgülü’ye göre, yeflilürünlerle ilgili önümüzdekigünlerde ortal›k birazkar›flacak. Ancak buradaçevrenin korunmas›, özelliklede karbon sal›m›n›ndüflürülmesi ve sukaynaklar›n›n korunmas›aç›s›ndan tüketici güvenininkaybedilmemesi hayati önemtafl›yor.

ÇEVRE HAREKATI Greenpeace Genel DirektörüUygar Özesmi de, Türkiye’deçevre duyarl›l›¤›n›n henüzgünlük yaflama girememiflolmas›ndan flikayet ediyor.Yavafl bir bilinçlenmeningörüldü¤ünü ancak bunun

‹LG‹NÇ ÇEVREC‹ ÜRÜNLER> Cep telefonu üreticisi Samsung, çevre dostu cep telefonlar› Samsung E200

Eco, W510 ve F268’i tan›tt›. Bu telefonlar›n d›fl kasalar›n›n tamam› m›s›rgibi bitkilerden ç›kar›lan do¤al maddeler içeren biyo plastikle üretildi.

> MP3 oynat›c›s› iPod da çevreci ürünler aras›na kat›ld›. iPod’un Nano modeli,arseniksiz cam ve civa ve PVC kullan›lmayan gövdesiyle çevreci ürünleraras›nda yerini ald›. Ürünün büyük ölçüde de geri dönüflümü sa¤lan›yor.

> Yeni tekstil ürünleri de art›k çevre dostu. M›s›r ya da bambudan üretilengiysiler moda olmaya bafll›yor.

> Az su tüketen klozetler aile bütçeleri yan›nda çevreye de katk› sa¤l›yor.Birçok üretici 3.5 litre su ile tam fonksiyon kat› temizlik yapan klozetlerüretiyor. Bu klozeti kullanan 4 kiflilik bir aile, y›lda 55 bin litre, yani 55 tonsu tasarruf edebiliyor.

> Otomotiv flirketleri de daha az yak›t harcayan ve petrol yerine elektrikleçal›flan hibrid otomobil üretmeye özen gösteriyor. Toyota’n›n yeni Plug inHybrid otomobili, k›sa mesafeler için elektrikli bir otomobil olarakkullan›l›rken s›f›r emisyon ve sessiz bir yolculuk sa¤l›yor.

> Web kamera markas› Lili’nin yeni modeli de her alanda çevrecili¤inolabilece¤ini gösteriyor. Lili webcam’leri tamamen geri dönüfltürülebilenmaddelerden yap›lm›fl. Lili’ler ‘çevre dostu’ parolas›yla piyasaya sürülüyor.

> Çevre dostu flömine ise, do¤aya zarars›z biyo yak›t kullan›yor. Alman Conmotofirmas›n›n Travelmate flöminesi elde tafl›n›p her yere konulabiliyor. Biyoyak›tkullanan gizli bir bölmesi var ve kolayca aç›l›p kapanabiliyor.

iddialar›n güvenilir olupolmad›¤› nas›l anlafl›l›r? Baz›flirketler, ürünlerini ‘yeflil’göstererek tüketiciyiyan›ltmaya da çal›fl›yor.Araflt›rmalara göre,flirketlerin yalan ya dayan›lt›c› iddialar› alt› anabafll›k alt›nda toplan›yor.Bunlar flöyle s›ralan›yor:> Bütüncül bir çevre analizi

yerine tek bir özelli¤evurgu yapmak.

> Kan›t olmamas›.

henüz fark yaratacak noktayagelmedi¤ini aktar›yor. Özesmi,flu görüflleri dile getiriyor: “Bugün Avrupa’da herkesg›dalar›n organik olmas›na,konutlar›n› oksikten ar›tmaya,az tüketmeye çal›fl›rken,Türkiye’de maalesef böyle birdurum yok. Türkiye’de pekçok karar›n arkas›nda çevrecide¤il, ekonomik de¤erleryat›yor. Bu tabiî ki de¤ersistemlerinin art›k de¤iflerekinsanlar›n do¤ayla dost biryaflam biçimi benimsemesiiçin bir dönüflümgerçeklefltirmiyor.” Her fleye ra¤men Türkiye’deçevre harekat›n›nbafllamas›n›n zor olmad›¤›n›

da ifade eden Özesmi,yap›lmas› gerekenleri ise flöyles›ral›yor:“Siyasi irade oluflturularakinsanlar›n örgütlenmesi,örgütlenen insanlarayard›m edilmesi veberaber hareketetmek içinkararl›l›kgerekiyor.Yeflilreklamlar veyaflam tarzlar›n›nhepsi gelecektebunlar›n olaca¤›n›niflaretleri. Çevrecilikbiraz günümüzde

moda gibi görülüyor. Ama bumoda olamaz, çevreye duyarl›do¤aya dost varolufl biçimleribir gereklilik olacak. Bunugerçeklefltirmedi¤imiz

takdirde bir sistemya da varolufl dahi

kalmayacak.‹nsano¤lu evrendeki

güzelli¤i yok etmehakk›na sahip de¤il.”

AZALT,YEN‹DENKULLANDo¤al Hayat› Koruma Derne¤i(DHKD) Proje Müdürü SemaAtay’a göre insanlar›n günlükyaflamlar›nda dikkat edeceklerive bir al›flkanl›k halinegetirecekleri çok basit tedbirlervar. Bunlar›; ‘azaltal›m, yenidenkullanal›m, daha az tüketip,daha çok üretelim, tamirettirelim’ ilkeleriyle kategorizeetmek mümkün. Atay,hükümetin çevre konusundakitutumunu da elefltiriyor:"Hükümetin tutumu ve do¤akorumaya yanl›fl bak›fl› nedeniyleson 5-6 y›ld›r, önceki y›llarlak›yaslanamayacak bir çevre veyeflil karfl›t› yasal ya da illegaleylem ve uygulamalarla karfl›karfl›yay›z. Maden Kanunu veTurizm Teflvik Kanunu’ndayap›lan de¤ifliklikler, su ve di¤erdo¤al kaynaklar›n sat›fl›, çimentofabrikalar›, termik santraller,imar yasalar›nda yap›lande¤iflikliklerin hepsi çevrekarfl›t›. Baflbakan› çevre ve yeflilkarfl›t› olarak görüyoruz. Sony›llarda hiç olmad›¤› kadar çokçevre ve yeflil tahribat›yla karfl›karfl›yay›z."Akay, çevre konusunda günlükyaflamda al›nabilecek basitönlemleri ise flöyle s›ral›yor:"Günlük hayatta do¤ru tüketimal›flkanl›¤›n›n edinilmesigerekiyor. Bunlar aras›nda, dahaaz çöp yaratmak, geri dönüflümve yeniden kullan›ma özen bafltageliyor. Kimyasal kullan›m›n›n daazalt›lmas› gerekiyor. Al›flveriflyaparken ürünlerin içerdi¤imaddelerin do¤aya daha azzarar verenleri tercih edilmeli.Mümkün oldu¤unca az torba veambalaj tüketilmeli. Elektrikharcamalar› mümkün olan en azseviyeye indirilmeli. Binalardakiyal›t›ma da önem vererek, k›fl›n›s›nmak, yaz›n da serinlemek içinharcanan elektrik enerjisindenyüzde 50 tasarruf edilebilir."

kapak

Kas›m/Aral›k 2006 < ‹SMMMO YAfiAM

19<