aurkibideaaurkibidea

1- Portada.1- Portada. 2-Aurkibidea2-Aurkibidea 3-Euskal 3-Euskal herrianherrian iñauteriakiñauteriak 4-4-JatorriaJatorria 5-5-JaiakJaiak 6-6-LantzekoLantzeko iñauteriakiñauteriak 7-7-pertsonaiakpertsonaiak 8-8-iruditegiairuditegia 9-9-iruditegiairuditegia 10-10-IñauterienIñauterien historia historia 11-Historia11-Historia 12-12-AmaitzekoAmaitzeko gustukogustuko dudan dudan mozorroamozorroa

Euskal herrian iñauteriakEuskal herrian iñauteriak

Neguko janari erreserbak Neguko janari erreserbak AsteAste SantuarenSantuaren aurreko baraua baino aurreko baraua baino lehen jateko (bereziki haragia eta arrautzak) beharrarari louta lehen jateko (bereziki haragia eta arrautzak) beharrarari louta daude. Inauteriak Asteartean bukatzen dira eta hurrengo egunean daude. Inauteriak Asteartean bukatzen dira eta hurrengo egunean hasten da ofizialki baraua. Hainbat lekutan hurrengo larunbata ere hasten da ofizialki baraua. Hainbat lekutan hurrengo larunbata ere erabiltzen da inauterietarako, adibidez erabiltzen da inauterietarako, adibidez AlgortaAlgorta eta eta AltsasunAltsasun, eta , eta igandea erabiltzen da igandea erabiltzen da BilbokoBilboko SantutxuSantutxu auzoan. auzoan. ZubietaZubieta eta eta IturenenIturenen urtarrilekourtarrileko azkeneko igandearen osteko lehen astelehen azkeneko igandearen osteko lehen astelehen eta asteartean izaten dira (Astelehenean Zubietatik Iturenera eta eta asteartean izaten dira (Astelehenean Zubietatik Iturenera eta asteartean alderantziz). asteartean alderantziz).

jatorriajatorria

InauteriInauteri, , ihauteriihauteri eta eta iyoteiyote bezalako ahotsak gehiagotan erabiltzen bezalako ahotsak gehiagotan erabiltzen dira. Inauteri eleak "inausi" aditzarekin harremana bide dauka, dira. Inauteri eleak "inausi" aditzarekin harremana bide dauka, arbolak inauteko garaiarekin, alegia.arbolak inauteko garaiarekin, alegia.

Euskal Herrian zaratarekin ere Lurra esnatzeko deia zegoela uste da Euskal Herrian zaratarekin ere Lurra esnatzeko deia zegoela uste da eta horregatik ereite jai batekin harremandu da askotan. Honen eta horregatik ereite jai batekin harremandu da askotan. Honen adibideak ikusi ahal dira adibideak ikusi ahal dira SakanakoSakanako inauterietan ( inauterietan (OlaztinOlaztin simaurra simaurra botatzen da gurdi batetik, botatzen da gurdi batetik, AltsasukoAltsasuko momotxorroekmomotxorroek goldea goldea erabiltzen dute lurra esnatzeko) eta erabiltzen dute lurra esnatzeko) eta IturenIturen eta eta ZubietakoZubietako joaldunekinjoaldunekin ( (zanpantzarrakzanpantzarrak), non zarata erritmikoan duen ), non zarata erritmikoan duen garrantzia. Hainbat herritan, batez ere garrantzia. Hainbat herritan, batez ere ArabanAraban PorreteroPorretero izeneko izeneko pertsonaia epaitu egiten da, kasu batzuetan putreek jan dezaten eta pertsonaia epaitu egiten da, kasu batzuetan putreek jan dezaten eta beste batzuetan errekara botatzen da.beste batzuetan errekara botatzen da.

jaiakjaiak Euskal Euskal HerrianHerrian esan bezala Inauteriek tradizio luzea zuten. Hala ere Hego esan bezala Inauteriek tradizio luzea zuten. Hala ere Hego

Euskal Herrian Euskal Herrian FrancorenFrancoren diktaduran zehar jai hauek debekatu eta asko diktaduran zehar jai hauek debekatu eta asko galzorian egon ziren. galzorian egon ziren. NafarroanNafarroan gehienek jarriapena izan zuten garai hartan gehienek jarriapena izan zuten garai hartan Udaberri jaiUdaberri jai moduan. moduan.

Gipuzkoan Gipuzkoan TolosaTolosa (ikus (ikus TolosakoTolosako inauteriakinauteriak) eta ) eta DonostianDonostian dute garrantzi dute garrantzi berezia eta biak ala biak inauteri hiritarrak dira. Inauterietako denbora berezia eta biak ala biak inauteri hiritarrak dira. Inauterietako denbora arruntaz gain arruntaz gain IturenIturen eta eta ZubietakoZubietako inauteriak diren egun bertsuetan ( inauteriak diren egun bertsuetan (OtsailarenOtsailaren 2a 2a, , KandelariaKandelaria) inude eta artzainen konpartsa ateratzen da ) inude eta artzainen konpartsa ateratzen da DonostianDonostian. . AntzuolanAntzuolan mantendu da mantendu da sorgin dantzasorgin dantza izeneko dantza, non izeneko dantza, non mutilak neskaz mozorrotzen diren.mutilak neskaz mozorrotzen diren.

Zuberoan Maskaradak izaten dira garai honetan. Maskarada bi ataletan Zuberoan Maskaradak izaten dira garai honetan. Maskarada bi ataletan banatuta dago, beltza eta gorria. Bigarrena guztiz ordenatua da eta dantzari banatuta dago, beltza eta gorria. Bigarrena guztiz ordenatua da eta dantzari finek hartzen dute parte. Lehenengoa zikina eta baldarra da.finek hartzen dute parte. Lehenengoa zikina eta baldarra da.

Lantzeko iñauteriaLantzeko iñauteria

NafarroakoNafarroako eta eta Euskal Euskal HerrikoHerriko inauteririk inauteririk ezagunena da. Tradiziozko ospakizun hau ezagunena da. Tradiziozko ospakizun hau hautsegunaren aurreko egunetan ospatzen da. hautsegunaren aurreko egunetan ospatzen da. Gaua iristean, herriko kaleak, pertsonai Gaua iristean, herriko kaleak, pertsonai ezberdinen jantziak daramatzaten herritarrez ezberdinen jantziak daramatzaten herritarrez betetzen dira. Herritarrek Miel Otxin lapurra betetzen dira. Herritarrek Miel Otxin lapurra harrapatu beharra dute. harrapatu beharra dute.

pertsonaiakpertsonaiak Pertsonaien artean honakoak nabarmentzen dira:Pertsonaien artean honakoak nabarmentzen dira: Miel Miel OtxinOtxin: Espiritu txarrak itxuratzen dituen lapur gaiztoa da. : Espiritu txarrak itxuratzen dituen lapur gaiztoa da.

Astelehenean atzeman ostean, herriko kaleetan zehar pasearazten dute, Astelehenean atzeman ostean, herriko kaleetan zehar pasearazten dute, txistutxistu eta danbor danbolin soinua lagun dutela. Asteartean, goizeko paseo eta danbor danbolin soinua lagun dutela. Asteartean, goizeko paseo baten ondoren, exekutatu eta sutan erretzen dute, herritarrek inguruan baten ondoren, exekutatu eta sutan erretzen dute, herritarrek inguruan zortziko bat dantzatzen duten bitartean. zortziko bat dantzatzen duten bitartean.

ZiripotZiripot: Belarrez betetako zakuekin jantzitako pertsonai lodia da. Kaleetan : Belarrez betetako zakuekin jantzitako pertsonai lodia da. Kaleetan zehar dabilen bitartean Zaldiko izeneko pertsonaiak, lurrera botatzen du zehar dabilen bitartean Zaldiko izeneko pertsonaiak, lurrera botatzen du beti. beti.

ZaldikoZaldiko: Irritsu eta saltoka, gizakiaren eta zaldiaren arteko nahastea da. : Irritsu eta saltoka, gizakiaren eta zaldiaren arteko nahastea da. Gerrian zaldi bat daramala, Ziripot lurrera botatzea du helburu. Gerrian zaldi bat daramala, Ziripot lurrera botatzea du helburu.

ArotzakArotzak: Zaldikori ferrak jartzeko ardura dute. : Zaldikori ferrak jartzeko ardura dute. TxatxoTxatxo: Lanzko biztanleria antzezten dute, eta animalien azalez eta arropa : Lanzko biztanleria antzezten dute, eta animalien azalez eta arropa

zaharrez janzten dira. zaharrez janzten dira.

iruditegiairuditegia

Zaldiko

Arotzak

Txatxo

iruditegiairuditegia

Miel Otxin: Ziripot:

Iñauterien historiaIñauterien historia Inauteriak ez dira Euskal Herrira bakarrik hedatzen. Mundu guztiak ezagutu izan ditu Inauteriak ez dira Euskal Herrira bakarrik hedatzen. Mundu guztiak ezagutu izan ditu

eta era berean bizi. Gaur egun ere ez dira gutxi jai hauek berpizten eta gaurkotzen eta era berean bizi. Gaur egun ere ez dira gutxi jai hauek berpizten eta gaurkotzen dituzten herriak. Hauetatik bat Euskal Herria berau dugu.dituzten herriak. Hauetatik bat Euskal Herria berau dugu.

Baina, nondik datorkigu inauteriak ospatzeko ohitura hau? Inauteriez galdetzean eta Baina, nondik datorkigu inauteriak ospatzeko ohitura hau? Inauteriez galdetzean eta mundu guztian zehar hain hedaturik den ohitura bat dela ohartzean, gizakiak berak mundu guztian zehar hain hedaturik den ohitura bat dela ohartzean, gizakiak berak izan duen eta gaur egun duen arrazoi sakonen bati erantzungo diola pentsa izan duen eta gaur egun duen arrazoi sakonen bati erantzungo diola pentsa genezake.genezake.

Noiztik dauzkagu gure artean ohitura hauek? Gizakiak bezain zaharrak direla esatea Noiztik dauzkagu gure artean ohitura hauek? Gizakiak bezain zaharrak direla esatea gehiegi bada ere, bai gutxienez artzaintza arokoak. Beraz, historiaurretik bertatik gehiegi bada ere, bai gutxienez artzaintza arokoak. Beraz, historiaurretik bertatik datozkigu aztarnak.datozkigu aztarnak.

Gizakia artzain bilakatzean, mundua eta izadia beste modu batez ulertzen hasi zen. Gizakia artzain bilakatzean, mundua eta izadia beste modu batez ulertzen hasi zen. Kobazuloetan bizi ziren haiengan, ehiza, arrantza eta fruitu bilketatik agian, urtaroen Kobazuloetan bizi ziren haiengan, ehiza, arrantza eta fruitu bilketatik agian, urtaroen aldaketek eragina zuten. Baina are gehiago artzaintzatik bizi behar zutenengan, aldaketek eragina zuten. Baina are gehiago artzaintzatik bizi behar zutenengan, udako beroaldietan mendi gainetara jotzen zuten, baina neguko elurtzetan ibarretara udako beroaldietan mendi gainetara jotzen zuten, baina neguko elurtzetan ibarretara eta itsasaldetara. Bizitza toki finkatu batean egin beharrean aldatu egiten zuten, eta itsasaldetara. Bizitza toki finkatu batean egin beharrean aldatu egiten zuten, udarako toki bat zeukaten, etaudarako toki bat zeukaten, eta negurako beste bat. Nekazaritzarekin negurako beste bat. Nekazaritzarekin gehiago finkatu zitzaion gizakia lurrari, uzta eta erein garaiak zirela-gehiago finkatu zitzaion gizakia lurrari, uzta eta erein garaiak zirela-eta.eta.

HistoriaHistoria Batzuetan bizitza errazago egiten zitzaion, bestetan zailago. Eguzkia jarri Batzuetan bizitza errazago egiten zitzaion, bestetan zailago. Eguzkia jarri

zuten guzti honen eragile. Eguzkia beharrezkoa zen fruituak heltzeko. Bera zuten guzti honen eragile. Eguzkia beharrezkoa zen fruituak heltzeko. Bera da garai hartakoentzat bizitzaren oinarri). Neguko eta udako solstizioak da garai hartakoentzat bizitzaren oinarri). Neguko eta udako solstizioak kontuan izaten hasi ziren, bai bata bai bestea, jai bereziz ospatzen zituzten. kontuan izaten hasi ziren, bai bata bai bestea, jai bereziz ospatzen zituzten. Negutik udaberrirako bizitza berri baten pozez sortu zen inauteri aroa eta Negutik udaberrirako bizitza berri baten pozez sortu zen inauteri aroa eta udan, ekainean "San Joanak".Antzinako gizakientzat inauteriek urtaro bat udan, ekainean "San Joanak".Antzinako gizakientzat inauteriek urtaro bat agurtzean eta beste berri bat hastean hartu zuten esanahi berezia. Abereak agurtzean eta beste berri bat hastean hartu zuten esanahi berezia. Abereak hartuz beste lurralde batzuetara jo behar zuten janari bila. Beraz, hartuz beste lurralde batzuetara jo behar zuten janari bila. Beraz, murritzaldiak, janari eskasia eta abar ezagutu behar izan zituzten. Honen murritzaldiak, janari eskasia eta abar ezagutu behar izan zituzten. Honen aurrean, bai janariz, bai dantzaz, bai edariz hornitutako jai batez agurtzen aurrean, bai janariz, bai dantzaz, bai edariz hornitutako jai batez agurtzen zuten aurretiko urtaroa.Baina inauterien datu zehatzagoak kristautasuna zuten aurretiko urtaroa.Baina inauterien datu zehatzagoak kristautasuna zabaldu ondoren datozkigu. Kristautasunak, ohitura zaharrago bati jarraituz, zabaldu ondoren datozkigu. Kristautasunak, ohitura zaharrago bati jarraituz, Garizuma ezartzen zigun. Une hau era guztietako penitentzi, sakrifizio, zigor Garizuma ezartzen zigun. Une hau era guztietako penitentzi, sakrifizio, zigor eta barauz dago osatuta, batez ere barauz, barauak baitira Garizumako eta barauz dago osatuta, batez ere barauz, barauak baitira Garizumako ekintzarik nabarmenenak (aratusteak: haragi uztea). Garizuma aurreko ekintzarik nabarmenenak (aratusteak: haragi uztea). Garizuma aurreko unea inauteriek osatzen dute. Gizakiak oreka bat bilatu nahian, unea inauteriek osatzen dute. Gizakiak oreka bat bilatu nahian, Garizumaren aurretik, Inauteriak antolatzen hasi zen. Inauteriak azken Garizumaren aurretik, Inauteriak antolatzen hasi zen. Inauteriak azken batean, Garizumaren "zigorrak" jasan aurretik, gizartearen eta gizakiaren batean, Garizumaren "zigorrak" jasan aurretik, gizartearen eta gizakiaren prestakizun psikologiko bat baino ez direla esan genezake.Inauterien prestakizun psikologiko bat baino ez direla esan genezake.Inauterien esanahi semantikoaz zera esan dezakegu, erromatarrek beraiek ere "Carnes esanahi semantikoaz zera esan dezakegu, erromatarrek beraiek ere "Carnes tolendas" hitzaz ezagutzen zutela garai hau, "haragia uzteko sasoia" agian. tolendas" hitzaz ezagutzen zutela garai hau, "haragia uzteko sasoia" agian.

MozorroaMozorroa