AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏDƏNİYYƏT NAZİRLİYİ

CƏFƏR CABBARLI ADINA RESPUBLİKA GƏNCLƏR KİTABXANASI

20 Yanvar Azərbaycan tarixində qanla yazılmış bir səhifədir, ancaq o,

təkcə faciə deyil. Bu tarix Azərbaycanın istiqlal yolunun ilk zirvəsi, milli

məfkurəmizin, azadlıq istəyinin oyanış günü idi. Bu, uzun illər sovet

imperiyasının əsarətində yaşayan xalqın azadlıq səsini ucaltdığı, öz suverenliyi

uğrunda cəsarət nümayiş etdirdiyi şərəfli bir tarixdir

Heydər Əliyev,

Ümummilli Lider

20 Yanvar faciəsi Azərbaycan xalqının tarixinə qanla yazılmış bir

səhifədir. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə dinc və günahsız

Azərbaycan xalqı qanına qəltan edildi.

20 Yanvar Azərbaycanın istiqlal yolunun ilk zirvəsi, milli məfkurəmizin

azadlıq istəyinin oyanış günüdür. Bu, uzun illər sovet imperiyasının əsarətində

yaşayan xalqın azadlıq səsini ucaltdığı, öz suverenliyi uğrunda cəsarət nümayiş

etdirdiyi şərəfli bir tarixdir.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıda sovet ordusu tərəfindən

dinc əhaliyə qarşı dəhşətli, kütləvi qırğın hadisəsi törədildi. Bu qanlı hadisənin

törədilməsində əsas məqsədlərdən biri öz haqlı tələblərini irəli sürən, bu tələblərə

demokratik yollarla nail olmaq istəyən, azadlıq istəyində olan Azərbaycan xalqının

iradəsini qırmaq, insanların müstəqillik arzularını tankların altında əzmək idi.

Sovet imperiyası günahsız insanların qanını axıtsa da, xalqımıza qarşı misli

görünməmiş qəddarlıq etsə də, istəyinə nail ola bilmədi.

Xalq o müdhiş günlərdə Heydər Əliyevin yoxluğunu ən böyük həqiqət kimi

dərk etdi. Amma Bakıda olmamasına baxmayaraq, xalqının səsinə hər kəsdən

əvvəl səs verən də elə Heydər Əliyev oldu. Ümummilli liderimiz Moskvada xüsusi

nəzarət altında ola-ola, özünün və ailə üzvlərinin həyatını açıq təhlükə qarşısında

qoyaraq, hadisələrdən dərhal sonra, 1990-cı il yanvarın 21-də Azərbaycanın

Moskvadakı daimi nümayən-dəliyinə gəldi. Ulu öndər təcavüzə kəskin etirazını

bildirdi, faciəni törədənləri, şəxsən M.Qorbaçovu kəskin ittiham edərək qoşunların

Bakıdan çıxarılmasını tələb etdi. Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin

1990-cı il 21 yanvar tarixli Bəyanatı həm də faciəyə verilən ilk siyasi qiymət idi.

Ulu öndər Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra bu məsələ

yenidən gündəmə gəldi, 20 Yanvar hadisələrini lazımınca qiymətləndirmək

yolunda ciddi addımlar atıldı. “20 Yanvar faciəsinin 4-cü ildönümünün keçirilməsi

haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin 5 yanvar 1994-cü

il tarixli fərmanı ilə Milli Məclisə 20 Yanvar hadisələrinə tam siyasi-hüquqi qiymət

verilməsi tövsiyə olundu. Milli Məclisdə müzakirələrin yekunu olaraq 1994-cü il

martın 29-da “1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr

haqqında” qərar qəbul edildi. Qərarda, 1990-cı ilin qanlı 20 Yanvar faciəsinə

dövlət səviyyəsində siyasi-hüquqi qiymət verildi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin daxili və xarici siyasətini uğurla davam etdirən

Prezident İlham Əliyev 20 Yanvar faciəsində qətlə yetirilənlərin, müharibə

veteranlarının, şəhid ailələrinin, əlillərin problemlərinin dövlət səviyyəsində həllini

mühüm vəzifələrdən biri kimi qarşıya qoyub.

BİBLİOQRAFİYA

KİTABLAR:

Vahabzadə, B. Şəhidlər : poema /Bəxtiyar Vahabzadə; [red. B.Nəbiyev];

Azərbaycan Mədəniyyət Fondu.- Bakı: Elm, 1990.- 48 s.

Allahmanlı, M. Aşıq Valehin sənət dünyası /Mahmud Allahmanlı; Elmi red.

P.Əfəndiyev; V.İ.Lenin ad. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti.- Bаkı:

1991.- 117 s.

Vəlizadə, İ. Qanlı yanvar : Sənədli povest / İnqilab Vəlizadə; red. M.

İsmayılzadə.- Bakı: Azərnəşr, 1992.- 96 s.

Mustafayev, A. Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən : [şeirlər] /Alı Mustafayev;

Toplayıb və tərtib edən. Lalə, M.Yusifoğlu.- Bakı: Nicat, 1992.- 152 s.

Kəngərli, Q. Qara yanvar şəhidləri / Qulu Kəngərli. - Bakı: Gənclik, 1992.-

312 s.

Kəngərli, Q. Qanlı şənbəyə gedən yol: 1990-cı il yanvar ayının xronikası. O

günlərin radio səsləri. şahidli, şəhidli gecə /Qulu Kəngərli; red.: Öməroğlu

İsmayıl.- Bakı: "Azərbaycan Ensiklopediyası" NPB, 1997.- 64 s.

Əbədi məşəl /red.: R. Allahverdiyev, E. Qasımzadə; Buraxılışa məsul: Ə.

Elbrus; Tərt.: s. İsmayılov, F. Məmmədov; Tərc.: İ. Həmidov [ərəbcəyə], M.

Əhmədov[ingiliscəyə]; Xəttat: Hacı Müzafəddin.- Bakı: Qorqud, 1999.- 140 s.

Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı : 20 cilddə : [ensiklopediya] /baş red.

N. C. Həsənəliyev.- Bakı: [s. n.], 2000.- 652 s., [88] s.

Əbdülsəlimzadə, Q. Nikbin faciə: Qanlı Yanvar düşüncələri /Qüdrət

Əbdülsəlimzadə.- Bакı: 2002.- 136 s

.

Xəlilli, X. Azərbaycan xalqını dünyaya yenidən millət kimi təqdim edən 20

Yanvar /Xəliyəddin Xəlilli; elmi red. M. Q. Allahmanlı.- Bаkı: [n. y.], 2003.-

135 s.

20 Yanvar faciəsi və rabitəçilər/Tərtib edənlər: Müşfiq Əmirov, Mədəd

Coşğun.- Bakı: Nurlan, 2003.-95 s.

Qarayev, S. Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının yanvar şəhidləri

/Siyavuş Qarayev, İ.Cəfərzadə; red.: F.Şükürbəyli.- Bakı: ADNA, 2004.- 228 s.

Əhmədov, Y. Torpağa tökülən qan: Roman /Yusif Əhmədov; red.:

A.M.Məhərrəmov.- Bakı: Azərnəşr, 2004.- 455 s.

Bünyadzadə, Ü. Sənin oxşarın bənövşədi...: seçilmiş əsərləri /Ülvi

Bünyadzadə; tərt. ed., red. və ön sözün müəl. A. Ülvi.- Bakı: Ağrıdağ, 2005.-

496 s.

Qəndilov, S. Müstəqillik illərinin düşüncələri: [Dərs vəsaiti] /Seyfəddin

Qəndilov; Elmi red.: Ə. Həsənov.- Bakı: Naksuana, 2006.- 502 s.

Azərbaycan tarixi: yeddi cilddə /AMEA, A. Bakıxanov ad. Tarix İn-tu; məsul

red. T. Qaffarov.- Bakı: Elm, 2008.- 605, [2] s., [80] s.

Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı: 20 cilddə: [ensiklopediya] /AMEA;

baş red. N. R. Hacızadə; red. hey.: Ə. M. Həsənov [və b.]; [burax. məs.: K.

İsmayılov, N. Məmmədova; dizayner D. Hüseynova].- Bakı: Azərbaycan

Respublikası Xatirə Kitabı Redaksiyası, 2009.- 647, [3] s.

Qazıyev, Y. Erməni məsələsi: yalanlar gerçəklər /Yusif Qazıyev; nəşrə haz. M.

Təkləli, R. Yılmaz; red. N. Qocayev, s. Arı.- Bakı: Qafqaz Un-ti, Qafqaz

Araşdırmaları İn-tu, [Nurlar NPM], 2009.- 343, [1] s.

Tənha, G. Seçilmiş əsərlər: on cilddə /Gülağa Tənha; red. şurasının rəhbəri B.

Nəbiyev; [ön söz B. Vahabzadə; dizayner E. Xocazadə; red. R. Faxralı;

rəssam E. Cabbarov].- [Bakı]: [Çaşıoğlu], 2014.- 399, [1] s.

ƏDƏBİYYAT:

Vahabzadə,B. Şəhidlər: poema /Bəxtiyar Vahabzadə; [red. B.Nəbiyev];

Azərbaycan Mədəniyyət Fondu.- Bakı: Elm, 1990.- 48 s.

Əhmədli, S. Yanvar hekayələri / Sabir Əhmədli; red. F. Ağazadə; Rəssam. M.

Ksenjuk.- Bakı: Azərnəşr, 1992.- 126 s.

Əhmədov,Y.Torpağa tökülən qan: Roman /Yusif Əhmədov; red.:

A.M.Məhərrəmov.- Bakı: Azərnəşr, 2004.- 455 s.

Şəhidlər xiyabanı /F. Qoca //Qoca, Fikrət. Sönən deyil bu ocaq: [şeirlər və

poemalar].- Bakı: [Elm və təhsil], 2012.- s.

Tənha, G. Seçilmiş əsərlər: on cilddə /Gülağa Tənha; red. şurasının rəhbəri B.

Nəbiyev; [ön söz B. Vahabzadə; dizayner E. Xocazadə; red. R. Faxralı;

rəssam E. Cabbarov].- [Bakı]: [Çaşıoğlu], 2014.- 399, [1] s.

Abiyeva, K. Şəhidlər xiyabanı : lirik poema /Kəmalə Abiyeva //Ədalət 2019.-

26 dekabr.- S.6

DÖVRİ MƏTBUAT

Dünyanın bir sıra ölkələrində 20Yanvar faciəsi qurbanlarının xatirəsini

anmışlar //Azərbaycan.- 2008.- 22 yanvar.- S. 6.

20 Yanvar faciəsi Azərbaycan musiqi sənətinin ən mükəmməl əsərlərində

yaşayır: Kamil Cəlilov: “Cahargah” muğamı döyüşdür, sərkərdənin əsgərə

bir çağırışıdır”: [Xalq artisti, bəstəkar Ramiz Mirişli, Habil Əliyev və Kamil

Cəlilovla söhbət] //Səs.- 2009.- 20 yanvar.- S. 12.

Əliyev, R. 20 Yanvar faciəsi Türkiyə mediasında//Xalq qəzeti. - 2013.- 24

yanvar.- S. 10.

Allahverdiyev, R. Kitabxanada tədbir: [Cəfər Cabbarlı adına Respublika

Gənclər Kitabxanasında]//Respublika.- 2013.- 20 yanvar.- S. 4.

Nərimanoğlu, M. Qanla yazılmış tarix bədii sənət əsərlərində: Tarixin qan

yaddaşı: [faciənin xalq sənətkarlarının əsərlərində təsviri haqqında]

//Azərbaycan.- 2015.- 23 yanvar.- S.10.

Mükərrəmoğlu, M. 20 Yanvar faciəsi Azərbaycan rəssamlarının gözü ilə

//Xalq qəzeti.- 2015.- 22 yanvar.- S.8.

Hüseynov, F.“Qanlı Yanvar” ekrana çıxdı: [Nizami Kino Mərkəzində rejissor

Vahid Mustafayevin eyniadlı bədii filminin təqdimatı haqqında]

//Mədəniyyət.- 2015.- 21 yanvar.- S.5. Əliyeva, İ. Qanlı Yanvar yaddaşımızın

əks-sədası: Tarixin qan yaddaşı: [bu mövzuya həsr olunmuş kino, tamaşa və

musiqilər haqqında] //Azərbaycan.- 2015.- 23 yanvar.- S.10.

Abdullayeva, S.“Qanlı Yanvar” filminin təqdimatı olub: [Nizami Kino

Mərkəzində] //525-ci qəzet.- 2015.- 22 yanvar.- S.7.

Səma, G. Hüzn və qəhrəmanlığın poetik abidəsi – “Ağla qərənfil, ağla”: [şair

Məmməd Aslanın eyniadlı kitabı haqqında] //525-ci qəzet.- 2016.- 20 ynavar.-

S.8; Azad Azərbaycan.- 2016.- 20 ynavar.- S.7.

Mükərrəmoğlu, M. İncəsənət əsərləri 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsini əbədi

yaşadacaq //Xalq qəzeti.- 2016.- 17 yanvar.- S.6.

Qəhrəmanlıq salnaməsi//Mədəniyyət.- 2016.- 20 yanvar.- S.8.

Bayram, R. Şəhidlər //Ədalət.- 2016.- 20 yanvar.- S.3.

Orucova, E. Qəhrəmanlıq və rəşadət günü //Mədəniyyət.- 2019.- 18 yanvar.-

S.4.

Nərimanoğlu M. Bir cüt qərənfil...: Boş partanın qara dastanı: [şəhidlər

Larisa Məmmədova və İlqar İbrahimov haqqında] //Azərbaycan.- 2019.- 16

yanvar.- S.5.

Muradoğlu, N. Çağdaş poeziyada şəhidlik mövzusu //Xalq cəbhəsi.-2019.- 22

yanvar.- S.14.

Mədəniyyət ocaqlarında 20Yanvarın ildönümü //Mədəniyyət.-2019.- 16

yanvar.- S.2.

Quluzadə, M. Məhv edilmiş oyuncaqlar: hekayə //Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 19

yanvar.- S.12.

Abbasov, İ. Bakı qərənfilinin göz yaşları //Xalq qəzeti.- 2019.- 17 yanvar.- S.6.

FİLMOQRAFİYA:

Matəm (film, 1990)

Azadlığa gedən yollar (film, 1990)

Boz qurdun harayı (film, 1991)

Bakıda insan ovu (film, 1991)

Qanlı Bakı (film, 1994)

Qanlı Yanvar (film, 2015)

Silahdaşlar (film, 2019)

VİRTUAL SƏRGİ

ƏBƏDİ XATİRƏ

“Əbədi məşəl” abidə-kompleksi

ŞƏHİDLƏR XİYABANI

20 YANVAR XATİRƏ KOMPLEKSİ

20 YANVAR METROSTANSİYASI

Tərtib etdi: Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı

Rəhimova Sevda

Ünvan:

Az 1065, Yasamal rayonu, Bakı şəhəri

N.Nərimanov küç., 203

URL: www.ryl.az

Əlaqə telefonları:

(+994 012) 538 02 47

538 54 57