B i g I m a g e s – Visuele Communicatie

Kees van Overveld

B i g I m a g e s – B i g I m a g e s – Visuele CommunicatieVisuele Communicatie

-1-

De betekenislaag:•Wat is betekenis

•De driehoek van Peirce

•Vormen van betekenis

•Context

Kees van Overveld


-2-

Semiotiek = de leer van betekenisgeving

de Chaussure (Europa 1857-1913):

teken betekenis

Charles Saunders Peirce (USA 1839-1914):

teken verwijzing interpretant

Kees van Overveld


-3-

Een seinpaal is een teken Een seinpaal is een teken bij afspraak; de betekenis bij afspraak; de betekenis wordt alleen duidelijk door wordt alleen duidelijk door interpretatie van een interpretatie van een opgeleid machinistopgeleid machinist

Krokodillentranen zijn wel een teken maar hun voor de hand liggende interpretatie is niet juist

Kees van Overveld


-4-

Uitgangspunt in de semiotiek van Peirce:

Er is geen andere betekenis dan (in de ontvanger) gevormde betekenis. Zonder ontvanger geen betekenis.

Maar hoe werkt betekenisvorming?

Kees van Overveld


-5-

De afzonderlijke stappen van betekenisvorming

Kees van Overveld


-6-

Toelichting bij de semiosis (=betekenisvorming):

1: er is een mogelijk teken waargenomen

2: het teken verwijst mogelijk naar een ‘afwezige’

3: er is een interpretatie die teken en afwezige koppelt

4: die interpretatie is een nieuw (mogelijk) teken

5: het nieuwe teken verwijst mogelijk naar iets

6: er is een 2e interpretatie

7: de representatieconversies in het 8-lagen model zijn op te vatten als stappen van semiosis

Het teken bevindt zich in de ontvanger; de afwezige mogelijk (maar niet per se: denk aan illusies) in de zender!

Kees van Overveld


-7-

Noodzaak om onderscheid te maken tussen

•mogelijk

•actueel

•generiek

teken

mogelijk actueel

generiek

Kees van Overveld


-8-

Noodzaak om onderscheid te maken tussen

•mogelijk

•actueel

•generiek

teken

Dit onderscheid is toe te passen op

•teken

•verwijzing

•interpretatie

Kees van Overveld


-9-

Kees van Overveld


-10-

Forensisch Forensisch onderzoek: wat is onderzoek: wat is hier gebeurd?hier gebeurd?

Medisch Medisch onderzoek: wat onderzoek: wat mankeert deze mankeert deze patiënt?patiënt?

Empirisch Empirisch natuurweten-natuurweten-schappelijk schappelijk onderzoek: wat onderzoek: wat verklaart dit verklaart dit fenomeen?fenomeen?

Kees van Overveld


-11-

De 3 x 3 structuur helpt bijvoorbeeld bij

• Forensisch onderzoek, medische diagnose, empirisch (kwalitatief) onderzoek

Altijd hetzelfde patroon:1. er is een mogelijk teken

2. er is een mogelijke verwijzing

3. er is een mogelijke interpretatie (=hypothese)

4. als die waar is zou volgens een gevestigde (generieke) interpretatie er ook nog een andere verwijzing moeten zijn

5. ga op zoek naar een ander teken, horend bij die andere verwijzing

6. als je zo’n teken vindt versterkt dat de hypothese

7. de aanvankelijk mogelijke interpretatie wordt daarmee actueler

8. het aanvankelijk mogelijke verwijzing wordt daarmee actueler

9. de diagnose is gesteld, de verdachte gevonden, of het fenomeen is verklaard

Kees van Overveld


-12-

Soorten betekenis: semiosis kan leiden tot …

• Kennis

• Emotie

• Handeling

Kees van Overveld


-13-

Emotie: schilderij gemaakt bij de dood van admiraal Nelson, omgekomen tijdens een gewonnen zeeslag: triomf zowel als rouw. Deze emotie is alleen te ervaren door ‘ingewijden’

Kennis: de onderdelen van een tortillamachine. Deze kennis is alleen te begrijpen / relevant voor ‘ingewijden’.

Handelen: excercitie-instructies voor een musketier in de 16e eeuw, alleen leidend tot handeling voor die groep van musketiers (=‘ingewijden’)

Kees van Overveld


-14-

Of semiosis (=het ontstaan van emotie, kennis of handeling bij de ontvanger) tot stand komt, en welke die ontvangstconsequentie is, hangt af van

•Context

•… binnen het beeld

•… buiten het beeld (priming1)

•Connotatie, gedeeld door zender en ontvanger

•Aangeboren

•Aangeleerd, cultuuronafhankelijk

•Aangeleerd, cultuurafhankelijk

•Individueel1) Letterlijk:voorbereiding. Het tonen van informatie aan de ontvanger waardoor deze (vaak onbewust) een bepaalde interpretatie zal prefereren boven een andere.

Kees van Overveld


-15-

Context in het beeld: de hermeneutisch cykel:

De betekenis van een onderdeel in het beeld volgt uit de betekenis van het beeld als geheel,

De betekenis van het beeld als geheel volgt uit de betekenis van de onderdelen

Kees van Overveld


-16-

Context buiten het beeld

Een beer klimt in een boom De eerste waargenomen neutrino

Kees van Overveld


-17-

Context buiten het beeld

Reclame voor Heineken in de ’80-er jaren ter gelegenheid van Sail Amsterdam waar Heineken sponsor was – volgde op een campagne waarin in posters op steeds kleinere onderdelen van het bierflesje werd ingezoomd

Herdenkingstegel, geplaatst op een plek waar iemand het slachtoffer werd van zinloos geweld als vreedzaam protest tegen agressie

Documents

B i g I m a g e s – Visuele Communicatie