rogor movemzadoT pedagogTa sasertifikacio

gamocdebisaTvis

b i o l o g i a

Tbilisi 2015

2

საგამოცდო კრებული წარმოადგენს „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“

საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით - „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების

შესახებ“. „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“ ნებართვის გარეშე

დაუშვებელია ტექსტში რაიმე ცვლილების შეტანა, მისი რეპროდუქცია, თარგმნა და სხვა

საშუალებებით (როგორც ბეჭდვითი, ასევე ელექტრონული ფორმით) გავრცელება, აგრეთვე

იკრძალება საგამოცდო კრებულის გამოყენება კომერციული მიზნებისათვის.

Sinaarsi

2015 wlis biologiis sagamocdo programis proeqti;

2014 wlis biologiis maswavlebelTa sasertifikacio gamocdis testi swori pasuxebiT.

2015 წლის მასწავლებელთა სასერტიფიკაციო გამოცდის პროგრამis proeqti

ბიოლოგიაში

1. პროფესიული უნარ-ჩვევები

მოვლენის არსის განსაზღვრისა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი

კავშირების წარმოჩენა.

სხვადასხვა პარამეტრის მიხედვით მონაცემების კლასიფიცირება (დახარისხების)

და მონა-მონა¬ცემების სხვადასხვა სახით (ფორმით, ხერხით) წარმოდგენა.

კვლევის შედეგების ანალიზი და შეფასება.

სტრუქტურებისა და პროცესების მოდელირება.

პრაქტიკულ სამუშაოებთან დაკავშირებული რისკ-ფაქტორების განსაზღვრა და

პრევენ¬ცია.

საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების განვითარების მნიშვნელოვანი ეტაპების

ზოგად ისტორიულ ჭრილში განხილვა.

საბუნებისმეტყველო სფეროში არსებული ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრება-ში

გამოყენება.

საბუნებისმეტყველო პრობლემების მდგრადი განვითარების კუთხით განხილვა.

მეცნიერული აღმოჩენების შედეგების დადებითი და უარყოფითი გავლენის

შეფასება.

საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სხვა სასწავლო დისციპლინებთან

დაკავშირება.

წერის დროს მეცნიერული ტერმინოლოგიით მეტყველება. საბუნებისმეტყველო პრობლემების გადაჭრისას სათანადო მათემატიკური ოპერაციების

გამოყენება.

3

2. პროფესიული ცოდნა

ბიოლოგიის საგანი

ცოცხალი მატერიის

კრიტერიუმები:

ცოცხალი სისტემის

ორგანიზაციული დონეები:

ცნება სიცოცხლის შესახებ.

ცოცხალის ნიშნები (კვება, სუნთქვა, გაღიზიანებადობა,

მოძრაობა, გამოყოფა, ზრდა, გამრავლება) და თვისებები

(ქიმიური შედგენილობის მსგავსება, სტრუქტურული

ორგანიზაციის მსგავსება, ღია სისტემა, ენერგიისა და

ნივთიერებათა ცვლა, თვითწარმოქმნა ანუ

ავტორეპროდუქცია, თვითრეგულაცია,

მემკვიდრეობითობა და ცვალებადობა).

მოლეკულური, უჯრედული, ქსოვილური, ორგანოთა,

ორგანიზმული, პოპულაციურ-სახეობრივი,

ეკოსისტემური, ბიოსფერული.

უჯრედი – ელემენტარული

ცოცხალი სისტემა:

უჯრედის ქიმიური

ორგანიზაცია:

უჯრედის სტრუქტურული

(მორფოლოგიური) ორგანიზაცია.

სიცოცხლის არაუჯრედული

ფორმები:

უჯრედული ციკლი:

უჯრედების სპეცალიზაცია:

უჯრედული თეორია.

წყალი და არაორგანული ნივთიერებები, მათი

ბიოლოგიური როლი.

ორგანული ნივთიერებების (ნახშირწყლები, ლიპიდები,

ცილები, ნუკლეინის მჟავები) აგებულება, თვისებები და

ბიოლოგიური როლი. დნმ-ს რეპლიკაცია. ატფ. ვიტამინები.

პროკარიოტული და ეუკარიოტული უჯრედი - მათი

სტრუქტურული ორგანიზაცია. ციტოპლაზმა და ბირთვი.

პლაზმური მემბრანა. ციტოპლაზმის ორგანოიდები,

აგებულება და ფუნქცია. მცენარეული, ცხოველური და

სოკოთა უჯრედის მსგავსება და განსხვავება.

ვირუსი, ბაქტერიოფაგი. აგებულება და გამრავლება.

ინტერფაზა. მიტოზი და მისი ბიოლოგიური მნიშვნელობა.

ქსოვილები. ქსოვილთა ძირითადი ტიპები მცენარეებსა და

ცხოველებში, სტრუქტურული ორგანიზაცია და ფუნქცია.

ნივთიერებათა და ენერგიის

ცვლა უჯრედში:

გენეტიკური ინფორმაციის

რეალიზაცია უჯრედში:

ენერგეტიკული (კატაბოლიზმი) ცვლა. მოსამზადებელი

ეტაპი, უჟანგბადო (გლიკოლიზი, დუღილი) და

ჟანგბადიანი ეტაპი (უჯრედული სუნთქვა).

პლასტიკური (ანაბოლიზმი) ცვლა.

უჯრედის კვების (ავტოტროფული და

ჰეტეროტროფული) სახეები. ავტოტროფული კვების

ფორმები: ფოტოსინთეზი (სინათლისა და სიბნელის

ფაზა) და ქემოსინთეზი.

ცილის ბიოსინთეზი. ტრანსკრიპცია და ტრანსლაცია.

ცილის სინთეზის რეგულაცია.

4

ორგანიზმთა გამრავლება:

ინდივიდუალური განვითარება

(ონტოგენეზი):

გამრავლების ბიოლოგიური მნიშვნელობა. გამრავლების

ფორმები: უსქესო და სქესობრივი. სასქესო უჯრედების

ჩამოყალიბება (გამეტოგენეზი) ცხოველებსა და

ყვავილოვან მცენარეებში. მეიოზი და მისი

ბიოლოგიური მნიშვნელობა. ორგანიზმის სასიცოცხლო

ციკლი.

ემბრიონული განვითარების ძირითადი ეტაპები

ცხოველებში. პოსტემბრიონული (პირდაპირი და

არაპირდაპირი) განვითარება ცხოველებში.

მემკვიდრეობთობის

კანონზომიერებები:

ცვალებადობის

კანონზომიერებები:

მენდელის კანონები: ერთგვაროვნების, დათიშვის და

გენთა დამოუკიდებლად მემკვიდრეობის. ფენოტიპი და

გენოტიპი. ალელური გენები და მათი

ურთიერთქმედების ფორმები (სრული და არასრული

დომიმინანტობა, კოდომინანტობა). მონო- და

დიჰიბრიდული შეჯვარების ციტოლოგიური

დასაბუთება. არაალელურ გენთა ურთიერთქმედების

ფორმები (კომპლემენტარული, ეპისტაზური,

პოლიმერული). მემკვიდრეობის ქრომოსომული

თეორია. სქესის ქრომოსომული განსაზღვრა. სქესთან

შეჭიდული ნიშნების მემკვიდრეობა. გენთა შეჭიდულობა

და კროსინგოვერი. M

არამემკვიდრული (მოდიფიკაციური) და მემკვიდრული

(კომბინაციური, მუტაციური) ცვალებადობა.

მუტაციური ცვალებადობის ფორმები (გენური,

ქრომოსომული და გენომური).

მოლეკულური გენეტიკის საკითხები: გენი. გენის

მოქმედების რეგულაცია პროკარიოტებსა და

ეუკარიოტებში. ტრანსდუქცია და ტრანსფორმაცია

ბაქტერიებში.

ადამიანის გენეტიკა (მეთოდები, მემკვიდრული

დაავადებები ადამიანში).

სელექცია:

სელექციის მნიშვნელობა. სელექციის კლასიკური

(ხელოვნური გადარჩევა, ჰიბრიდიზაცია) და უახლესი

(გენური და უჯრედული ინჟინერის) მეთოდები.

5

ორგანიზმთა მრავალფეროვნება:

მცენარეთა სამეფო:

ცხოველთა სამეფო:

სოკოთა სამეფო:

პროტოკტისტთა სამეფო:

მონერების სამეფო:

სისტემატიკა (კლასიფიკაციის პრინციპები და ტაქსონები).

კ. ლინე მეცნიერული სისტემატიკის დამფუძნებელი.

ბიომრავალფეროვნება როგორც ცოცხალის თვისება.

ხავსნაირები, გვიმრანაირები, შიშველთესლოვნები,

ფარულთესლოვნები. განყოფილების ზოგადი

დამახასიათებელი ნიშნები. ტიპობრივი წარმომადგენლები.

ნაწლავღრუიანები, ჭიები, მოლუსკები, ფეხსახსრიანები,

ქორდიანები (თევზები, ამფიბიები, ქვეწარმავლები,

ფრინველები, ძუძუმწოვრები). ზოგადი დამახასიათებელი

ნიშნები. ტიპობრივი წარმომადგენლები.

ძირითადი დამახასიათებელი ნიშნები, კვებისა და

გამრავლების თავისებურებანი. ზოგერთი ტიპობრივი

წარმომადგენელი. ლიქენები – სიმბიოზი სოკოსა და

წყალმცენარეთა შორის.

წყალმცენარეები, ოომიცეტები და პროტისტები. ძირითადი

დამახასიათებელი ნიშნები, კვებისა და გამრავლების

თავისებურებანი. დაავადებათა გამომწვევი პროტისტები.

ძირითადი დამახასიათებელი ნიშნები, უჯრედის გარეგანი

და შინაგანი აგებულება, გამრავლება, კვების ტიპები და

გავრცელება. სასარგებლო და დაავადებათა გამომწვევი

ბაქტერიები.

ადამიანის ანატომია და

ფიზიოლოგია:

ორგანოები და ორგანოთა სისტემები. ძვლოვანი,

კუნთოვანი, საჭმლის მომნელებელი, სისხლის

მიმოქცევის, სასუნთქი, ექსკრეტორული,

რეპროდუქციული, ენდოკრინული, იმუნური და

ნერვული სიტემა. გრძნობათა ორგანოები.Hკანი. მათი

აგებულება, ზოგადი დახასიათება და ფუნქციები.

ჰიგიენა და ჯანმრთელობა.

ეკოლოგია:

ეკოლოგიური ფაქტორები: აბიოტური, ბიოტური და

ანთროპოგენური. ძირითადი აბიოტური ფაქტორები

(განათება, ტემპერატურა, ტენიანობა). ბიოტური

ფაქტორები (ნეიტრალიზმი, კონკურენცია სიმბიოზი,

პარაზიტიზმი, მტაცებლობა). ეკოსისტემა. კვებითი

დონეები: პროდუცენტები, კონსუმენტები, რედუცენტები.

კვების ტიპები: ავტოტროფული (ფოტოსინთეთიკოსები,

ქემოსინთეთიკოსები) ჰეტეროტროფული

(ბალახისმჭამელები, ლეშისმჭამელები,მტაცებლები,

საფროფიტები, პარაზიტები), მიქსოტროფული

ორგანიზმები. კვებითი კავშირები. ეკოლოგიური

პირამიდა. ნივთიერებათა მიმოქცევა და ენერგიის

გარდაქმნა ბიოსფეროში.

6

გარემოს დაცვა:

ადამიანი და გარემო. ანთროპოგენული ფაქტორის

მოქმედება გარემოზე. გარემოს დეგრადაციის

ძირითადი ფაქტორები (საბინადრო გარემოს

განადგურება, ჭარბი მოპოვება, დაბინძურება,

კლიმატის ცვლილება და მისთ.). გლობალური და

ლოკალური ეკოლოგიური პრობლემები.

საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციების

მნიშვნელობა. ეკოლოგიური პრობლემები და

ბიოტექნოლოგია. ორგანიზმის მემკვიდრეობის

შეცვლის მეთოდები (გენური და უჯრედული

ინჟინერია). ბიოტექნოლოგიის გზით ეკოლოგიური

პობლემების გადაჭრა.

ცოცხალი სამყაროს

ისტორიული განვითარება:

მიკროევოლუცია:

მაკროევოლუცია:

ჰიპოთეზები სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ.

შეხედულებები ცოცხალი სამყაროს ევოლუციის შესახებ

(ლამარკის თეორია, დარვინ-უოლესის თეორია,

ევოლუციის სინთეზური თეორია).

პოპულაცია. სახეობა. გენთა სიხშირის ცვლილება

პოპულაციაში (ჰარდი- ვაინბერგის კანონი).

მიკროევოლუციის მამოძრავებელი ფაქტორები:

მუტაციური პროცესი, გენთა დრეიფი, გენთა ნაკადი,

იზოლაცია, ბუნებრივი გადარჩევა. ბუნებრივი

გადარჩევის ფორმები (მასტაბალიზებელი,

მამოძრავებელი, დიზრუპტული). სახეობათა წარმოქმნა.

ადაპტაცია.მიკროევოლუციის საბოლოო შედეგი

(შეგუებულობა, ახალ სახეობათა წარმოქმნა,

ორგანიზაციის დონის ამაღლება).

მაკროევოლუცია და მისი დამამტკიცებელი საბუთები

(ემბრიოლოგიური, პალეონტოლოგური). ჰეკელ-

მიულერის ბიოგენეტიკური კანონი. ევოლუციის

მიმართულებები: აროგენეზი, ალოგენეზი და კატაგენეზი

ანუ ზოგადი დეგენერაცია. ევოლუციის

კანონზომიერებები (დივერგენცია, კონვერგენცია).

ანთროპოგენეზი.

მათემატიკური აპარატი:

რაოდენობების შედარების და შეფასების სხვადასხვა

ხერხი. ფიზიკურ სიდიდეთა სხვადასხვა ერთეულის

ერთმანეთთან კავშირი. ალბათობის თეორიის

ელემენტები (გენეტიკურ ამოცანებთან კავშირში).

ფუნქციათა თვისებები. მონაცემთა წარმოდგენის

ფორმები (სია, ცხრილები, გრაფიკები, დიაგრამები).

ერთობლიობა და ვარიაციული რიგი, მათი

ბიომეტრიული დამუშავება. ვარიაციული რიგის

გრაფიკული გამოსახვა.

7

3. სწავლების მეთოდები

მოსწავლეზე და შედეგზე

ორიენტირებული სასწავლო

პროცესის დაგეგმვა:

ბუნებისმეტყველების საგნობრივ პროგრამაზე

დაყრდნობით გრძელვადიანი და მოკლევადიანი

სასწავლო მიზნების, შესაბამისი ამოცანებისა და

მოსალოდნელი შედეგების განსაზღვრა.

პრაქტიკული აქტივობების დაგეგმვისას

უსაფრთხოების წესების გამოყენება.

სასწავლო პროცესის

წარმართვა

საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლის

მოტივაციის ამაღლების სტრატეგიების დაგეგმვა.

საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლებისას

საგანთაშორისი კავშირების დამყარება, რათა მოსწავლეებმა

შეძლონ ცოდნის ტრანსფერი – ერთ საგანში მიღებული

ცოდნის სხვა შინაარსობრივ კონტექსტში გადატანა და

გამოყენება.

სწავლებისას საკითხის გამოყენებითი ასპექტის

დემონსტრირების უნარ-ჩვევები, რათა მოსწავლეებმა

შეძლონ მიღებული ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრებასთან

დაკავშირება.

შეფასება სასწავლო მიზნის შესაბამისი კრიტერიუმების

საფუძველზე მოსწავლის შეფასება.

შეფასების სქემების გამოყენება.

8

2014 wlis sagamocdo varianti

instruqcia davalebebisaTvis 1 _ 57 davalebaSi dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi savaraudo pasuxi, romelTagan mxolod erTia swori. pasuxebis furcelze moZebneT davalebis Sesabamisi nomeri, nomris qvemoT ipoveT ujra, romelic Tqven mier arCeul pasuxs Seesabameba da dasviT niSani ,,X~ am ujraSi. TiToeuli davaleba fasdeba erTi quliT.

1. ra funqcias asrulebs keratini?

a) mamoZravebels b) katalizurs g) satransportos d) damcvelobiTs

2. romelia gaRizianebadobis gamovlenis forma?

I – nastia II _ tropizmi III _ taqsisi a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod II da III d) I, II da III

3. romeli procesi SeiZleba gamoiwvios baqteriam?

I _ nayofis lpoba II _ comis afueba III _ Wrilobis daCirqeba

a) mxolod I b) I da II g) I da III d) II da III

4. romel qsovils aqvs didi raodenobiT ujredSorisi nivTiereba?

a) Zvlovans b) gulis kunTovans

g) gluvkunTovans d) nervuls

5. romel organizms axasiaTebs rogorc avtotrofuli, ise heterotrofuli kveba? I _ evglenas II _ drozeras III _ laminarias

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III

9

6. romel ujredebs SeuZliaT sisxlis dinebis sawinaaRmdegod moZraoba? I _ Trombocitebs II _ leikocitebs III _ eriTrocitebs

a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III

7. bioturi urTierToba _ konkurencia myardeba:

a) parkosan mcenaresa da koJris baqteriebs Soris b) pepelasa da mis muxluxoebs Soris g) baqteriasa da baqteriofags Soris d) mglebsa da meliebs Soris

8. yvavilis nairgvar Seferilobas ganapirobebs: I _ qromoplasti II _ qloroplasti III _ centraluri vakuoli

a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod I da III d) I, II da III

9. sqesobrivi gamravlebis romeli forma gamoiwvevs kombinaciur cvalebadobas? I _ ormagi ganayofiereba II _ ginogenezi III _ androgenezi a) mxolod I b) mxolod I da II

g) mxolod I da III d) I, II da III 10. CamoTvlilTagan romels aqvs baqtericiduli moqmedeba? I _ nerwyvs II _ kuWis wvens III _ cremls a) mxolod I da II b) mxolod I da III g) mxolod II da III d) I, II da III

11. rogorc wyalmcenareebs, ise xavsebs aqvT:

a) Talusi b) rizoidebi g) Rero d) foToli

12. hipofizis romeli hormoni akontrolebs sxva jirkvlebis moqmedebas? I _ Tireotropini II _ prolaqtini III _ somatotropini

a) mxolod I b) mxolod II g) mxolod III d) I da II

10

13. sad gaivlis nerwyvis gamoyofis pirobiTi (I) da upirobo (II) refleqsuri rkalebi?

a) I _ didi naxevarsferoebis qerqSi, II _ mogrZo tvinSi b) I _ mogrZo tvinSi, II _ didi naxevarsferoebis qerqSi g) I _ Suamdebare tvinSi, II _ didi naxevarsferoebis qerqSi d) I _ didi naxevarsferoebis qerqSi, II _ Suamdebare tvinSi

14. romeli procesi mimdinareobs ujredis birTvSi? I _ translacia II _ replikacia

III _ ribosomebis suberTeulebis Camoyalibeba

a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III 15. organizmis sasicocxlo ciklSi kariotipis mudmivobas ganapirobebs:

I _ mitozi II _ meiozi III _ ganayofiereba

a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod I da III d) I, II da III

16. gakveTilis mizania moswavleebma gaiazron, rom refleqsuri moqmedebis

dros organizmi myisierad reagirebs gamRizianebelze. mocemuli magaliTebidan

romelia am miznis Sesabamisi yvelaze TvalsaCino saswavlo eqsperimenti?

a) cxeli sagnidan xelis swrafi mocileba b) susti ganaTebisas gugis gafarToeba g) Wiayelas sibnelisken gadaadgileba d) nemsiT Cxvletisas hidras sxeulis SekumSva

17. ZiriTadi mizezi, romelmac ZuZumwovrebSi rTuli qceviTi adaptaciebis Camoyalibebas Seuwyo xeli, aris:

I _ didi tvinis naxevarsferoebis ganviTareba II _ cocxalmSobiaroba III _ Tbilsisxlianoba a) mxolod I b) I da II g) I da III d) I, II da III

11

18. Tavis tvinis romel ganyofilebaSi gaivlis mxedvelobisa da smenis refleqsuri rkalebi?

a) mogrZo tvinSi b) xidSi g) naTxemSi d) Sua tvinSi 19. alogenezis Sedegad Camoyalibda:

a) nairgvari Seferilobis frTebi peplebSi b) cocxalmSobiaroba ZuZumwovrebSi g) bumbulis safarveli frinvelebSi d) filtvis wre amfibiebSi

20. maswavlebels dagegmili aqvs, moswavleebs gakveTilze aCvenos citoplazmis moZraoba ujredSi. romeli obieqtis gamoyeneba iqneba yvelaze efeqturi am miznis misaRwevad?

a) elodeas foTlis b) puris obis g) xaxvis bolqvis d) xorblis fesvis 21. romeli nivTiereba aviwroebs sisxlZarRvebs? I _ vazopresini II _ adrenalini III _ testosteroni

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III

22. romlis moqmedeba regulirdeba vegetatiuri nervuli sistemiT?

a) samTava kunTis b) gulis g) Tvalis mamoZravebeli kunTebis d) diafragmis

23. CamoTvlilTagan romelia qromosomuli mutacia? a) qromosomTa ricxvis cvlileba b) qromosomis monakveTis amovardna g) qromosomidan nukleotidis amovardna d) qromosomaSi nukleotidis Secvla 24. romel procesSi warmoiqmneba atf?

I _ glikolizSi II _ kalvinis ciklSi III _ krebsis ciklSi a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III

12

25. Tu safuvrebs movaTavsebT SaqrebiT mdidar sakveb areze da SevuzRudavT Jangbadis miwodebas, es gamoiwvevs: A a) rZemJavur duRils b) erbomJavur duRils g) spirtul duRils d) ZmarmJavur duRils

26. CamoTvlilTagan arogenezs ar miekuTvneba:

a) ZuZumwovrebSi cocxalmSobiarobis Camoyalibeba b) frinvelebSi oTxsakniani gulis Camoyalibeba g) delfinebSi lastisebri kidurebis Camoyalibeba d) ZuZumwovrebSi didi tvinisa da qerqis formireba 27. romeli sisxlZarRviT miewodeba sisxli RviZls? I _ RviZlis arteriiT II _ karis veniT III _ RviZlis veniT

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III 28. CamoTvlilTagan romels aqvs dnm-is wriuli molekula? I _ tuberkulozis Cxirs

II _ mitoqondrias III _ Tambaqos mozaikis viruss

a) mxolod I b) I da II g) I da III d) II da III

29. mcenaris romel ujredebSi mimdinareobs rogorc fotosinTezi, ise sunTqva?

a) Rrublisebri qsovilis b) WurWlebis g) sacriseburi milebis d) epidermisis

30. romeli procesia saerTo duRilisa da ujreduli sunTqvisaTvis? a) glikolizi b) piruvatidan rZemJavas warmoqmna g) krebsis cikli d) JangviTi fosforilireba

13

31. Wreli dedlisa da Savi mamlis SejvarebiT miRebuli 40 hibrididan 19 Savi

variaa, 21 _ Wreli yvinCila. Savi Seferiloba recesiuli niSania. gansazRvreT

mSoblebis genotipebi.

a) ♀ XAX

a x ♂ X

aY b) ♀ X

AX

A x ♂ X

aY

g) ♀ XAY x ♂ X

AX

a d) ♀ X

AY x ♂ X

aX

a

32. ujredis romel nawilSi mimdinareobs transkripcia?

1. citozolSi 2. mitoqondriaSi 3. birTvSi 4. ribosomaSi a) 1 da 2 b) 2 da 3 g) 3 da 4 d) 1 da 3

33. romeli procesis Sedegad miiReba zigota mxolod mamrobiTi gametebis birTvebis SerwymiT?

a)Ddiploiduri parTenogenezis b) haploiduri parTenogenezis g) ginogenezis d) androgenezis

34. ZiriTadi sistema, romelic adamianis homeostazis regulacias

uzrunvelyofs, aris:

1. nervuli 2. humoruli 3. gamomyofi 4. sisxlis mimoqcevis

a) 1 da 2 b) 1 da 4 g) 2 da 3 d) 3 da 4

35. romeli nivTiereba Sedis citoplazmidan birTvSi? I _ atf II _ fermentebi III _ ribosomuli rnm

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

36. romeli hormoni moqmedebs gul-sisxlZarRvTa sistemaze simpaTikuri nervuli sistemis msgavsad?

a) progesteroni b) adrenalini g) insulini d) aldosteroni

37. eriTrocitebi sam Tvemde cocxloben, Semdeg ki iSlebian: I _ RviZlSi II _ elenTaSi III _ limfur kvanZebSi

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

14

momdevno or SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli sqemiT da gansazRvreT, romeli ujredebi

monawileoben:

38. Canasaxis CamoyalibebaSi:

a) A da C b) A da D

g) B da C d) A da B

39. endospermis CamoyalibebaSi:

a) A da C b) A da D g) B da D d) A da B

40. evoluciis procesSi damtvervis romeli forma CamouyalibdaT yvavilovan mcenareebs yvelaze gvian?

a) TviTdamtverva b) jvaredini damtverva wyliT g) jvaredini damtverva mwerebiT d) jvaredini damtverva qariT

41. ZiriTadi mizezi, romelmac SiSvelTeslovnebis organizaciis donis

amaRleba da farTo gavrceleba gamoiwvia, aris:

a) mdedrobiTi da mamrobiTi girCis Camoyalibeba b) uwylo garemoSi gametebis Serwyma g) mtvris marcvlebis qariT gavrceleba d) merqniani Rerosa da wiwvebis Camoyalibeba

42. Savi Seferilobis ZaRlma dayara 10 lekvi, maTgan xuTi yavisferia. xvadi

ZaRlis winaprebSi arasdros gvxvdeboda Savi Seferilobis individebi.

gansazRvreT mSoblebis genotipebi.

a) ♀Aa x ♂ AA b) ♀Aa x ♂Aa g) ♀aa x ♂Aa d) ♀Aa x ♂aa

15

43. moswavleebma tbaSi moipoves da biologiis gakveTilze miitanes ucnobi saxeobis Zafnairi organizmi. maT surT daadginon, ucnobi saxeoba prokariotia Tu eukarioti. maswavlebelma urCia, rom amisaTvis sakmarisia daadginon, aqvs Tu ara organizms:

a) ujredis kedeli b) fotosinTezis unari g) ribosomebi d) membranuli agebulebis organoidebi

44. ilustraciaze warmodgenili kariotipis mixedviT gansazRvreT sindromi:

a) morisis b) terneris g) daunis d) klainfelteris

45. romel stadiaze uyalibdeba Canasaxs qorda? a) morulis b) blastulis g) gastrulis d) neirulis

46. ganviTarebis romel stadiaze icvlian kans mwerebi?

I _ muxluxis II _ Wupris III _ imagos

a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III

47. romeli procesi ar mimdinareobs fotosinTezis sinaTlis fazaSi?

a) Jangbadis warmoqmna b) atf-is sinTezi g) atomuri wyalbadis warmoqmna d) glukozis sinTezi

16

momdevno or SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli suraTiT

mocemulia nefronis gamartivebuli sqema da masTan dakavSirebuli

sisxlZarRvebi. cifrebiT aRniSnulia nefronis garkveuli ubnebi.

48. romeli cifriT aRniSnul ubanSia didi

raodenobiT Sardovana, aminomJavebi da

glukoza ki _ umniSvnelo raodenobiT?

a) 2 b) 3 g) 4 d) 5

49. romeli cifriT aRniSnul ubanSi

mimdinareobs filtracia?

a) 1 b) 2 g) 3 d) 4

50. romeli organoTa sistema yalibdeba mezodermidan?

a) nervuli b) gul-sisxlZarRvTa g) saWmlis momnelebeli d) sunTqvis

51. sabazo safexurze ConCxis kunTebis muSaobis ganxilvisas, romeli suraTis

gamoyenebiT miaRwevT ufro efeqturad sasurvel Sedegs?

a) I da II b) I da III g) I da IV d) II da IV

17

52. ixelmZRvaneleT ilustraciiT da gansazRvreT romeli laTinuri asoTi aRniSnuli receptori Riziandeba sinaTliT?

a) A b) B g) C d) D

53. mavne mwerebis gasanadgureblad gamoiyeneboda pesticidi kaptani. igi

toqsikuri da mutagenuri Sxamqimikati aRmoCnda. kaptans cocxal organizmSi

dagrovebis unari hqonda da misi gamoyeneba aikrZala. kaptani gamoavlines

arqtikaSi binadar TeTr daTvebSi. ZiriTadad, romelma faqtorma ganapiroba

pesticidis kvebiT qselSi gavrceleba?

I _ abioturma II _ bioturma III _ anTropogenurma

a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III

54. maRalReroiani, msxlisebrnayofiani pomidori Seujvares mokleReroian

sferosebrnayofians. F1-Si hibridebma maRali Rero da sferuli nayofi gaikeTes.

miRebul hibridebSi Catarda gamaanalizebeli Sejvareba da gamovlinda Semdegi

Sedegi: 81 _ maRalReroiani msxlisebrnayofiani; 79 _ mokleReroiani

sferosebrnayofiani; 21 _ maRalReroiani sferosebrnayo-fiani; 18 _

mokleReroiani msxlisebrnayofiani. F2-Si miRebuli genotipebidan romeli

ekuTvnis krosoverebs?

a) I da II b) I da IV g) II da III d) III da IV

18

momdevno sam SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli ilustraciiT

maswavlebelma Sefasebis mizniT dagegma jgufuri samuSao. moswavleTa

oTx jgufs evaleboda mocemuli ilustraciis mixedviT memkvidreobis tipis gansazRvra da sagvartomo nusxis Sedgena. davalebis Sesrulebisas moswavleebs unda gaeTvaliswinebinaT, rom mamis mxridan aravin iyo daavadebuli.

55. romeli tipis memkvidreobis sailustraciod gamoiyena maswavlebelma mowodebuli resursi? a) autosomur-dominanturi b) X-qromosomasTan SeWiduli recesiuli g) autosomur-recesiuli d) Y-qromosomasTan SeWiduli dominanturi 56. miuTiTeT, romelma jgufma Seasrula davaleba marTebulad:

a) I b) II g) III d) IV 57. Tqveni SexedulebiT maswavleblis romeli qmedeba daexmareba yvelaze ukeT moswavleebs, kargad gaiazron sakiTxi da amgvari Secdoma aRar dauSvan? a) moswavleebs gaameorebinos ganvlili masala b) gakveTilze damoukideblad amoaxsnevinos msgavsi tipis amocanebi g) dafasTan amoaxsnevinos igive amocana warmatebul moswavles d) gakveTilze gaaanalizos amocanis amoxsnis rogorc swori, aseve araswori variantebi

19

58. damwyebma maswavlebelma unda Caataros mowodebuli resursis gamoyenebiT gakveTili Temaze: `postembrionuli ganviTareba cxovelebSi~. ra rCevebs miscemT mas gakveTilis dagegmvisas:

58. 1. ra sakiTxebis codna (winare codna) unda gauaqtiuros moswavleebs gakveTilis ukeT gasagebad? 58. 2. ra informacia unda miawodos moswavleebs arapirdapiri ganviTarebis biologiuri mniSvnelobis Sesaxeb? 58. 3. romeli argumenti unda dausaxelos moswavleebs mwerebis rgolovan WiebTan naTesaobis dasasabuTeblad (konkretulad, romeli suraTi gamoiyenos da romeli stadia dausaxelos)?

20

59. moswavlem eqskursiaze daiWira misTvis ucnobi cxoveli. misi varaudiT es

cxoveli mwerebis klass miekuTvneba. ra kiTxvebs dausvamT moswavles, raTa man

SesZlos Tavisi varaudis dasabuTeba? (CawereT 3 SekiTxva).

59. 1.

59. 2. 59. 3. 60. moswavlem dasmul kiTxvaze - `ra procesiT iwyeba mitozis anafaza?~ upasuxa: `homologiuri qromosomebi Sordebian erTmaneTs da iwyeben gadaadgilebas sapirispiro polusebisken~. CamoayalibeT Tqveni daskvna gacemul pasuxze.

21

61. gaasworeT da SeafaseT moswavlis mier Sesrulebuli davaleba. TiToeuli sworad Sevsebuli ujra SeafaseT 1 quliT.

gadaitaneT pasuxebis furcelze Tqveni Sefaseba (qula), moswavlis mier SecdomiT Sevsebuli ujris Sesabamisi nomeri da miuwereT swori pasuxi.

22

62. 1. gamoiyeneT ilustracia da ganumarteT moswavleebs, ra arsebiTi

gansxvavebaa I da II suraTs Soris?

62. 2. genomuri mutaciis romel formas gamoiwvevs III suraTze gamosaxuli procesi?

23

63. maswavlebelma dagegma da Caatara keTebiT swavlebis (praqtikis) meTodiT gakveTili. man cdis obieqtad airCia ameba da eriTrociti. moswavleebma daamzades droebiTi preparati TiToeuli obieqtisTvis da daakvirdnen maT mikroskopiT. 63. 1. eqsperimentis dawyebamde ujredis romel struqturaze gaumaxvilebT yuradRebas moswavleebs? 63. 2. warmoadgineT orive obieqtze Catarebuli eqsperimentis mosalodneli Sedegi. 63. 3. ra daskvna unda gamoitanon moswavleebma ori cdis Sedarebis safuZvelze?

24

pasuxebi da Sefasebis sqema

58. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.

58.1. maswavlebelma winare codnis gasaaqtiureblad unda gamoiyenos Semdegi Temebi:

ganayofiereba; an sqesobrivi gamravleba cxovelebSi; an cxovelTa

sasicocxlo cikli. (1 qula)

58.2. maswavlebelma unda miawodos informacia, rom:

a) arapirdapiri ganviTareba xels uwyobs naklebad moZrav an

mjdomare formebs gansaxlebaSi da arealis gafarToebaSi.

b) arapirdapiri ganviTarebiT mcirdeba konkurencia larvebsa da

zrdasrul formebs Soris. (1 qula)

58.3. maswavlebelma mwerebis rgolovan WiebTan naTesaobis dasasabuTeblad unda

gamoiyenos III suraTi, kerZod, dausaxelos muxluxis stadia. (1 qula)

59. maqsimaluri Sefaseba 1 qula.

dasmul SekiTxvebSi unda aisaxos mwerebis klasisTvis damaxasiaTebeli ZiriTadi

morfologiuri (sistematikuri) niSnebi.

gTavazobT swori pasuxis erT-erT variants:

59.1. Sedgeba Tu ara cxovelis sxeuli sami nawilisgan (Tavi, mkerdi, muceli)?

59.2. aqvs Tu ara cxovels mkerdTan dakavSirebuli eqvsi dasaxsruli

fexi?

59.3. aqvs Tu ara cxovels mkerdTan dakavSirebuli frTebi?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

a X X X X X X X X b X X X X X g X X X X X X X X d X X X X X X X X

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57

a X X X X X

b X X X X X X X X X

g X X X

d X X X X X X X X X X X

25

60. maqsimaluri Sefaseba 1 qula.

gTavazobT swori pasuxis or variants:

moswavlem dauSva Secdoma: aRwerili procesi mimdinareobs meiozis I anafazaSi da

ara mitozSi. homologiuri qromosomebis nacvlad unda epasuxa _ qromosomis Semadgeneli qromatidebi Sordebian erTimeores da gadaadgildebian sapirispiro polusebisken;

moswavles unda epasuxa: `mitozis anafazaSi qromosomebis Semadgeneli qromatidebi (Svileuli qromosomebi) Sordebian erTimeores da gadaadgildebian sapirispiro

polusebisken~.

61. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.

dadebiTad Sefasdeba mxolod aRmoCenili da gasworebuli Secdoma.

2 _ derma; (1 qula)

5 _ mgrZnobelobiTi; (1 qula)

6 _ Tboregulacia. (1 qula)

62. maqsimaluri Sefaseba 2 qula.

62.1. pirvel suraTze qromosomis Semadgeneli qromatidebi (Svileuli qromosomebi)

Sordebian erTimeores da TiTistaras Zafebis meSveobiT miemarTebian sapirispiro

polusebisken (meiozis II anafaza).

meore suraTze homologiuri qromosomebi Sordebian erTimeores da TiTistaras

Zafebis meSveobiT miemarTebian sapirispiro polusebisken (meiozis I anafaza). (1 qula)

A62.2. mesame suraTze mocemulia meiozis I anafazaSi qromosomaTa araTanabari

gadanawileba sapirispiro polusebze (qromosomaTa ganuridebloba), rac gamoiwvevs

aneuploidias. (1 qula)

63. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.

63.1. plazmuri membranis agebuleba da funqciebi; (1 qula)

63.2. eriTrocitebi aRmoCndebian hipotonur xsnarSi, isini gaiberebian da gaskdebian,

xolo amebis sxeulis moculoba ar Seicvleba. (1 qula)

63.3. plazmuri membranis SerCeviTi ganvladobis gamo, hipotonuri xsnaridan osmosiT

wyali Sedis ujredSi. amebas aqvs organoidi mfeTqavi vakuoli, romelic

osmoregulacias axorcielebs da is ar iRupeba. eriTrocits osmoregulaciis unari

ara aqvs. mtknar wyalSi (hipotonuri xsnari) eriTrociti ibereba da skdeba, anu

iRupeba. (1 qula)