Badanie dziejów Ziemi

Około 4,6 mld lat temu ogromna chmura wirujących gazów i pyłów zagęściła się tworząc Układ Słoneczny. Na początku planety krążące wokół Słońca były tylko ziarnami pyłu, które zderzając się ze sobą tworzyły coraz większe obiekty.

Przypuszcza się, że co najmniej dwie planety powstały w odległości 150 mln km od Słońca. Były to Ziemia i Thea – planeta wielkości Marsa. Dowody wskazują na to, że gdy obie planety zaczęły rosnąć odległość między nimi zaczęła maleć. I tak, 34 mln lat po uformowaniu się Ziemi, Thea zderzyła się z Ziemią. W wyniku tej kolizji Thea rozpadła się – część jej materii została pochłonięta przez Ziemię, a część – w postaci pyłu i gazu – zaczęła krążyć wokół Ziemi. Z tej materii powstał nasz Księżyc. Zderzenie to miało też wpływ na teraźniejszą strefowość klimatyczną, ponieważ właśnie wtedy nastąpiło odchylenie osi obrotu Ziemi.

Do prezentacji najważniejszych wydarzeń w dziejach Ziemi skonstruowano tabelę stratygraficzną. Na górze tabeli

znajdują się najmłodsze ery, okresy lub epoki geologiczne. Każda następna era, epoka lub okres jest starsza od

poprzedzającej. Konstrukcja tabeli stratygraficznych odnosi się do stanu rzeczywistego. W naturze najczęściej na

powierzchni (na górze) są skały najmłodsze. Im głębiej, tym skały są starsze. Granice między erami, okresami i epokami geologicznymi zostały wyznaczone przez

szczególne wydarzenia w rozwoju skorupy ziemskiej lub życia na Ziemi. Najczęściej były to ruchy górotwórcze oraz

pojawienie się lub wymarcie charakterystycznych organizmów roślinnych i zwierzęcych.

Badanie dziejów Ziemi

Badanie dziejów Ziemi

Uproszczona tabela stratygraficzna

* Wg podziału z 2006 r.

Prekambr – „w pigułce”

- nieformalna jednostka geochronologiczna w dziejach Ziemi;- obejmuje okres od powstania Ziemi do ok. 570 mln lat temu;

- powstanie litosfery, atmosfery, hydrosfery;

- pod koniec prekambru następuje połączenie wszystkich większych lądów w pierwszy superkontynent – PANGEĘ I;

- stąd pochodzą pierwsze ślady organizmów żywych.

Prekambr – skorupa ziemskaPrekambr obejmuje blisko

85% dziejów Ziemi. Pomimo, że jest jednostką

nieformalną, to powszechnie jest

stosowany w fachowej literaturze.

Kolor ciemnoróżowy przedstawia skały prekambryjskie na powierzchni, jasnoróżowy – pod przykryciem skał młodszych.

Pierwotna skorupa ziemska miała zaledwie kilka kilometrów grubości i składała się jedynie ze skał magmowych. Ulegała ona ciągłemu przetapianiu. W wyniku niszczenia pierwotnej skorupy oraz pojawienia się hydrosfery powstały pierwsze skały okruchowe. Doprowadziło to do powstania pierwszych mikrokontynentów, do których później przyrastały młodsze fragmenty. W wyniku ruchów płyt litosfery pod koniec prekambru, doszło do połączenia wszystkich bloków kontynentalnych w jeden superkontynent – PANGEĘ I.

Paleozoik – „w pigułce”

- era trwająca od ok. 570 do ok. 230 mln lat temu;

- dzieli się na 6 okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm;

- w erze tej wystąpiły dwie wielkie orogenezy: orogeneza kaledońska i orogeneza hercyńska;

- na półkuli południowej pod koniec ery wystąpiło wielkie zlodowacenie;

- ewolucja świata roślin: od pierwotnych glonów do roślin nagonasiennych;

- faunę paleozoiku tworzyły wszystkie znane obecnie typy zwierząt.

Kambr – skorupa ziemska- pierwszy okres ery paleozoicznej;- trwał około 54 milionów lat (~ od 542,0 do ~ 488,3 mln lat temu).

Na Ziemi utworzył się jeden główny kontynent – Gondwana , który był otoczony kilkoma mniejszymi - Laurencją, Syberią i Baltiką.Klimat był ciepły, a życie organiczne toczyło się wyłącznie w morzach. Stopniowo wzrastający poziom mórz doprowadził do zalewania niżej położonych części lądu, a to sprzyjało rozwojowi nowych form życia.

W Polsce skały kambryjskie występująna powierzchni w Górach Świętokrzyskich i Sudetach.

Ordowik – skorupa ziemskaPołożenie kontynentów nie uległo dużym zmianom. Baltica była nadal oddzielona od Laurencji Oceanem Japetus. Gondwana przemieszczała się stopniowo przez rejon bieguna południowego, czego efektem był wielki rozwój lądolodów na obszarze dzisiejszej Sahary. W tym okresie miało miejsce nasilenie orogenezy kaledońskiej.

- drugi okres ery paleozoicznej;- trwał około 45 milionów lat (~ od 488,3 do ~ 443,7 mln lat temu).

Na terenie dzisiejszej Polski podczas orogenezy kaledońskiej miały miejsce dość intensywne ruchy górotwórcze na terenie dzisiejszych Gór Świętokrzyskich, gdzie doszło do częściowych fałdowań i wypiętrzania niektórych rejonów.

Sylur – skorupa ziemska- trzeci okres ery paleozoicznej;- trwał ok. 28 milionów lat (od ~ 443,7 do ~ 416,0 mln lat temu).

Pod koniec syluru następuje połączenie Baltici i Laurencji, w wyniku czego dochodzi do wydźwignięcia m.in.: Gór Skandynawskich i części Appalachów.Południowa Afryka nadal znajduje się na biegunie południowym (rozwija się lądolód). Na innych kontynentach klimat jest bardzo ciepły, często wręcz gorący. Wynika to z ich położenia w strefie zwrotnikowej i równikowej. O klimacie tamtego okresu świadczą m.in. ślady raf koralowych (odnalezione między innymi na bałtyckiej wyspie Gotlandia).

KaledonidyW wyniku fałdowania kaledońskiego (kambr – sylur) powstały góry zwane kaledonidami . Zaliczamy do nich m.in.:Europa - Góry Kaledońskie, Gramphiany i Góry Skandynawskie (3);

Ameryka Pn. - północno-wschodnia część Appalachów (4);

Azja - północny Tien-szan (5), Sajany (6), Ałtaj (7);

Australia - Wielkie Góry Wododziałowe (8).

(5)(7)(3)

(4) (6)

(8)

(5)(7)

Dewon – skorupa ziemskaGłównymi blokami kontynentalnymi istniejącymi w sylurze są: euroamerykański, gondwański, kazachski, chiński oraz syberyjski.

Największym zbiornikiem morskim tamtego okresu jest Paleopacyfik - odpowiednik dzisiejszego Oceanu Spokojnego.

- czwarty okres ery paleozoicznej;- trwał około 57 milionów lat (od ~ 416,0 do ~ 359,2 mln lat temu).

Dewon charakteryzuje się ciepłym klimatem z ochłodzeniem pod koniec tego okresu.

Karbon – skorupa ziemska- piąty okres ery paleozoicznej;- trwał ok. 60 milionów lat (od ~ 359,2 do ~ 299,0 mln lat temu).W okresie karbońskim ma

miejsce nasilenie orogenezy hercyńskiej. W związku z tym następuje wielka regresja (cofnięcie się) morza. Typowymi utworami karbonu są wapienie, oraz piaskowce i łupki ilaste z pokładami węgla kamiennego. W Polsce pokłady tego surowca znajdują się w Górnośląskim, Dolnośląskimi Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Na Gondwanie nadal rozwija się lądolód.

Perm – skorupa ziemskaW permie dochodzi do połączenia kontynentu syberyjskiego z Euroameryką. Gondwana rozpoczyna swój dryf na północ, w wyniku czego kończy się zlodowacenie Antarktydy, pd. Afryki, Australii, Indii i Ameryki Pd. Prowadzi to do podwyższenia poziomu oceanu światowego. Pod koniec permu lądy tworzą jeden olbrzymi superkontynent – Pangeę II. Wielkość i rozległość kontynentu miała olbrzymi wpływ na ówczesny klimat. W strefie zwrotnikowej i w części północnej Pangea jest terenem gorącym, niemal pozbawionym opadów – następuje pustynnienie.

- szósty i ostatni okres ery paleozoicznej; - trwający około 48 mln lat (od ~ 299,0 do ~ 251,0 mln lat temu).

HercynidyW wyniku fałdowania hercyńskiego (dewon - perm) powstały góry zwane hercynidami. Zaliczamy do nich m.in.:

Europa: Sudety (1), G. Świętokrzyskie (2), Harz, Wogezy, Ural, Masyw Czeski, Masyw Centralny, Masyw Iberyjski;

Azja: Kunlun (3), Tien-szan (4), Wielki Czingan (5), G. Czerskiego (6);

Afryka: Atlas (7), G. Smocze (8), G. Przylądkowe (9);

Ameryka Pn.: Appalachy (10);

Australia: Wielkie Góry Wododziałowe (11).

1

3

82

45

6

7

9

10

11

18

3

Mezozoik – „w pigułce”

- era trwająca od ok. 230 do ok. 65 mln lat temu;

- dzieli się na 3 okresy: trias, jura i kreda;

- era rozpoczyna się od wielkiego wymierania i kończy zagładą dinozaurów;

- pod koniec ery początek orogenezy alpejskiej;

- następują intensywne ruchy płyt tektonicznych, które powodują rozdzielenie się powstałej w permie Pangei II;

- rozpoczyna się formowanie Pacyfiku, Atlantyku i Oceanu Indyjskiego;

- ewolucja świata roślin: pod koniec mezozoiku pojawiają się rośliny kwiatowe;

- fauna: epoka dinozaurów, pojawiają się prymitywne ssaki i ptaki.

Gondwana

Laurazja

Ocean Tetydy

Trias – skorupa ziemskaNa początku ery mezozoicznej wszystkie większe bloki kontynentalne były połączone w jeden superkontynet Pangeę II.Pod koniec triasu na kontynencie zaczęły zaznaczać się strefy ryftowe zapowiadające jego rozpad. Do początkowego rozłamu doszło w północnej części Gondwany. Wszędzie panował klimat łagodny, ciepły lub gorący. Na obszarach podbiegunowych nie było pokrywy lodowej, natomiast w głębi lądów rozciągały się pustynie.

- najstarszy okres ery mezozoicznej;- trwał ok. 51 milionów lat (od ~ 251 do ok. ~ 200 mln lat temu).

Jura – skorupa ziemska- drugi okres ery mezozoicznej;- trwała ok. 65 milionów lat (od ~ 200 do ~ 145 mln lat temu).

W jurze dochodzi do rozpadu Pangei II na Gondwanę i Laurazję. Towarzyszą temu zmiany położenia biegunów magnetycznych planety. Na skutek odłączenia się Ameryki Pd. od Afryki oraz powolnego rozchodzenia się Europy i Ameryki Pn. zaczyna tworzyć się Ocean Atlantycki.Europa leży w strefie bardzo ciepłego klimatu i pokryta jest w większości wodami płytkiego morza.Ponadto odłączył się zupełnie fragment australijsko- antarktyczny. Spowodowało to stopniowy rozrost Oceanu Indyjskiego.

Kreda – skorupa ziemska- ostatni okres ery mezozoicznej, - trwający około 80 milionów lat (od ~ 145,5 do ~ 65,5 mln lat temu).

W kredzie panuje klimat ciepły i dość wilgotny. Nawet na biegunach temperatura przez większość część roku nie spada poniżej zera. Ma wówczas miejsce największa transgresja morska (zalewy) – poziom oceanu był wyższy od dzisiejszego o ponad 200 m. Ameryka Pd., Afryka i Indie stają się oddzielnymi kontynentami i stopniowo oddalają się od siebie. Następuje otwieranie się Oceanu Atlantyckiegoi Indyjskiego.

Kreda kończy się masowym wymieraniem zwierząt. Giną m.in. amonity, belemnity, mozazaury, plezjozaury, pterozaury oraz wszystkie dinozaury oprócz ptaków. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę uważa się zmiany klimatyczne spowodowane uderzeniem meteorytu lub komety o średnicy ok. 10 km. Dowodem na to jest krater (o średnicy ok. 340 km) występujący na obszarze Meksyku i pod wodami Zatoki Meksykańskiej. Olbrzymi krater, z tegookresu, odnaleziono również na dnie Oceanu Indyjskiego. Przypuszcza się, że uderzył tam bolid o średnicy ok. 40 km.

Kreda – fauna i flora

Kenozoik – „w pigułce”

- era trwająca od ok. 65 mln lat do dzisiaj;

- nadal trwają dyskusje nad podziałem kenozoiku, obecnie Międzynarodowa Unia Nauk Geologicznych przyjęła podział na 3 okresy: paleogen, neogen i czwartorzęd;

- nasilenie orogenezy alpejskiej;

- kontynenty i oceany osiągają dzisiejsze położenie i wielkość;

- wahania klimatyczne – od klimatu ciepłego i wilgotnego po zlodowacenia na półkuli północnej;

- era określana mianem ery ssaków, owadów lub ery roślin kwiatowych (ze względu na ich intensywny rozwój ewolucyjny).

Paleogen – skorupa ziemska- pierwszy okres ery kenozoicznej;- trwający około 42 milionów lat (od ~ 65,5 do ~ 23 mln lat temu).

Następują duże zmiany w rozkładzie kontynentów i mórz. Stopniowo rozszerza się Oceany Atlantycki i Indyjski, zmniejsza natomiast Oceany Tetydy i Spokojny. Subkontynent indyjski (Dekan) zderza się z Azją, a Australia odrywa się od Antarktydy. Zbliżanie się Afryki do Europy powoduje wypiętrzanie się łańcuchów górskich. Rozkład kontynentów wpływa na aktywniejszą cyrkulację wód oceanicznych, czego efektem jest niewielkie ochłodzenie się klimatu. Na Antarktydzie rozwinęła się pokrywa lodowa.

Neogen – skorupa ziemska- drugi okres ery kenozoicznej;- trwający około 21,5 milionów lat (od ~ 23 do ~ 2,6 mln lat temu).

Następują silne fałdowania orogenez alpejskiej – powoduje to wzmożoną działalność wulkaniczną. Ostateczne zamknięcie Oceanu Tetydy kształtuje niewiele różniący się od współczesnego rozkład oceanów i kontynentów. Powstaje Morze Śródziemne.Klimat jest zbliżony do dzisiejszego, jednak pod koniec następuje znaczne ochłodzenie będące zapowiedzią nadchodzącej epoki lodowcowej.

Czwartorzęd- najmłodszy okres ery kenozoicznej; - rozpoczął się 2,558 mln lat temu i trwa do dziś; - dzieli się na: holocen (od 11 700 lat temu do dziś), plejstocen (od 2 588 000 do 11 700 lat temu).

W początku czwartorzędu ze świata zwierzęcego wyodrębnia się człowiek rozumny (Homo sapiens).

Czwartorzęd/plejstocen – skorupa ziemskaPlejstocen nazywany również

epoką lodowcową. Olbrzymie lodowce kontynentalne (lądolody) pokrywają wielką część Europy (łącznie z Polską), zachodnią Syberię, Amerykę Północną, Grenlandię, Tybet, Ziemię Ognistą, Argentynę, Tasmanię. Klimat często ulega zmianom, ochłodzeniom towarzyszy powstawanie, okresom ociepleń towarzyszy topnienie lądolodów (całkowite lub częściowe).

Czwartorzęd/holocen – skorupa ziemska

Epoka, która rozpoczyna się z końcem ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego. Wczesny holocen cechuje się nawrotami zimna (konsekwencja zanikających lądolodów). Środkowy holocen to najcieplejszy okres tej epoki. Natomiast w latach 1300 - 1950 mamy do czynienia z tzw. małą epoką lodowcową.Zanik lądolodu spowodował odciążenie litosfery oraz powstanie i rozwój Bałtyku.

W holocenie obserwuje się wyraźną strefowość klimatyczno-roślinną. Duże znaczenie ma również odległość od oceanów.

Współczesna strefowość klimatyczno-roślinna.


Człowiek w dużej mierze kształtuje środowisko przyrodnicze. Wycina drzewa, zabija zwierzęta, reguluje rzeki… Jednak siły natury wciąż wymykają się mu z pod kontroli. Są takie nad którymi nie jest w stanie zapanować. Kontynenty nadal się przemieszczają, powstają nowe góry, wybuchają wulkany, trzęsie się ziemia… Za miliony lat prawdopodobnie ludzi nie będzie, a Ziemia… da sobie radę bez nas!!!


http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?id=21,509,0,0,1,0

http://www.bryk.pl/teksty/liceum/geografia/geografia_fizyczna/10935-charakterystyka_dziej%C3%B3w_ziemi_i_sposoby_ich_odtwarzania.html

http://dzeju2.webpark.pl/Geo/prace/ziemia2/hist%2Bziemi2.htm

http://www.pgi.gov.pl/muzeum/wystawy/historia_w_kamieniu/index.html

http://www.dinozatorland.pl/modul_dzzie.php?mod=dzizie

http://portalwiedzy.onet.pl

http://www.zaurolandia.pl/intro.php

http://www.bgastronomy.com/index.php?id=553&cat=5

http://www.fip.elbi.pl/pdf/izotopowe_skale_czasu.pdf

http://pl.wikipedia.org/wiki

http://www.ib-pan.krakow.pl/albumy/wyst-paleo/index.htm

http://wyborcza.pl/1,76842,4908956.html

http://images.google.pl

http://www.garnek.pl/amonit/1052543/krab-portunus-oligocenicus-pauca

http://www.focus.pl/foto/galeria/krete-sciezki-zielonej-rewolucji/zdjecie/-c8dcfcb211/

Documents

Badanie dziejów Ziemi