Baki Asiltürk-Ahmet Bozkurt, Diyaojik Okuma-Turgut Uyar, Edip Cansever, ÖZGÜR EDEBİYAT, Temmuz-Ağustos 2009 sayı 16

8/3/2019 Baki Asiltrk-Ahmet Bozkurt, Diyaojik Okuma-Turgut Uyar, Edip Cansever, ZGR EDEBYAT, Temmuz-Austos 2009

1/16

zdemir ince

Oktay Taftal

Baki Asiltrk-AhmetBozkurt

Ersan ldes

,iki Aylk Edebiyat DergisiTemmuz-Austos 2009, Say: 167.50 TL

~. Gltekin Emre, AltayOktem, Betl Tarman, Deryaolpan, Gkenur ., KadirAydemir, Selahattin Yolgiden,A. Bar Ar, ThomasBobergNecatiGngr, Zafer Doruk, KenanBiberci, Yavuz Ekinci, TurgayKeser, Aycan Okay, SoydanKzgn, Kahraman ayrl

Kemal.. .. .Ozer, Ozdemir Ince, HseyinAtaba, Atilla Birkiye, SelimYalner, Haim Hsrevahi,Ahmet Sait Akay, EceAyhan


2/16

aki Aylk Edebiyat DergisiYl: 3, Say: 16, Temmuz-Austos 2009

iNDEKLERAyp izilmi ur resimleri, Necati Gngr, 3iirler, Gltekin Emre, 9

Uzun uluslar sevdim, Altay ktem, 13Berber Kemal, Zafer Doruk, 16Tek nefeste aldnda sur, Betl Tanman, 22

t gn, Kenan Biberci, 24iirler, Derya olpan, 30iirler, Gkenur ., 33

Uranapiri'nin Bir Gn, Yavuz Ekinci, 35iirler, Kadir Aydemir, 38ingene kz, Turgay Keser, 40

iirler, Selahattin Yolgiden, 44Pi mezarl, Aycan Okay, 46

Yeniden dnya, A. Bar Ar, 50imdi deilse ne zaman, Soydan Kzgn, 5Siirler, Thomas Boberg, 63Salncak. Kahraman ayrl, 66

Fazl Hsn Dalarca ve gelenein arka yz , zdemir nce, 72Gezilerden bir ayra, Kemal zer, SI

iiri tanmlamak ya da keban tutar leylak kokusu, Hseyin Araba. 89Edebi trlerir mr, Oktay Tafral, 93Diyalojik Okuma: Korkulu Ustalk (T. Uyar) ve iiri iirle lmek (E. Cansever),

Baki Asiltrk-Ahmet Bozkurt, 96Ian Mcliwar'm 'evrirnde evrimi'nde bir gezinti, Selim Yalner, 110Furu: iirinin cinsiyeti ve cinsellii, Haim Hsrevahi, 113

Zafer enocak'n Tehlikeli Akrabalk romannda ok kltrllk sorunsal,Ahmet Sait Akay, 123kribas: lk admlar, Ece Ayhan, 127

lgn Trkler bu yaz ne okuyacak>, Ersan ldes, 129Krlangcn okuma uuu, X, zdemir nce, 132

Kalemin Ucu, Atilla Birkiye, 141


3/16

DYALO]K OKUMAKorkulu Ustalk (T. Uyar) veiiri iiilc lmek (E. Cansever)---------+---------

Baki Asiltrk - Ahmet Bozkurt

96

Baki Asiltrk: Son yllarda yaymlanan poetik kitaplara baklarak denebilir kiadeta kinci Yeni yeniden diriliyor. Yakn gemite Alaartin Karaca'rn ikinciYeni Poetikss kmt. Geen yl Yakup Altyaprak'n kinci Yeni ve Trk i-irinde Modernizm'i, Yusuf Alper'in Psikodinamik Adan CemalSreya ve ii-ri yaymland. Yine geen yl zcan Erdoan'la birlikte Mehmet H. Doan'nkinci Yeni ii/inin eklernelerle zenginletirdiimiz yeni basksn yaptk. im-dilerde de tek tek kinci Yeni airlerinin yazlar btn olarak ortaya koyuluyor.Ne oluyor, sahi kinci Yeni neden byle ilgi oda oldu acaba diye dnd-mde aklma birka ey geliyor: kinci Yeni'nin knn zerinden elli yldanfazla zaman geti, artk tarihe malolduunu syleyebiliriz. Dolaysyla onlar ta-rihe yazmak isteyen edebiyat tarihileri, aratrmaclar da harekete getiler gibi,Elli yl, bir hareketin kronolojik olgunlamas, tarih nnde hak ettii yeri al-mas iin yeterli bir zaman, hatta biraz fazla bile. kinci Yeni airleri kendileri-ni iir tarihi nnde snadlar ve her biri ayr bir deer oluturdu. imdi de ta-rih onlara hak ettikleri deeri veriyor sanki. Turgut Uyar'n yazlar A lfiatrir Karaca tarafndan Korkulu Ustalk (YKY) adyla, Edip Cansever'in dzyaz kl-liyat da Devrim Dirlikyapan tarafndan iiri iirler lmek (YKY) adyla to-parland. Korkulu Ustalk, Uyar'n airliine ok yakan bir isim dorusu. "Us-tamz acernilik" demi bir airin yazlarna ancak -byle bir ad yakrd. (Kara-ca'rn yapt aklamadan anlyor ve kitapta gryoruz ki bu ayn zamanda


4/16

Uyar' n yazlarndan birinin bal.) Epeyce de hacirnli bir kitap. Dorusu, zan-nettiimizden ok dzyaz kaleme aldn grdk kitapla karlanca. Geenylki bir konumamzda Alaartin Bey yazlarn okluundan sz etmiti ama bukadar olabileceini hi tahmin etmemitim dorusu. Sonsuz ve br'ne, Biriirden'e (ki, bence sanld ve genellikle iddia edildii kadar kuvvetli bir ki-tap deildir) ancak birka yaz eklenebilir sanyordum. Mutlu bir aknlk ya-adm kitab grnce.Ahmet Bozkurt: Bugnk iir ortammza baktmzda, aslnda senin bir "ye-niden dirili" olarak grdn olgu, sanrm kendi varlk nedenini daha ok da-yatyor gibi. Bu dayatmay tarihsel bir zorunluluk olarak grmek mmkn ol-duu gibi, bir arayn, sorgulamann, tkeniin. bunalm annn ya da kkmazide olan ari'nin sakl gereinin, bastrlm olann geri dn olarak ad-landrmak da mmkn.Baki A siltrk : "Sakl gerek" kavramlatrmann altn izmek isterim. zellik-le de 1960'larda ve 70'lerde kinci Yeni airlerinin zamann tozu duman arasn-da bir lekte geri planda kald sylenebilir. 70'ler her adan hareketli yllar-dr, sadece kinci Yeni'nin deil, iirde ierii fazlaca ne karmayan airlerin,anlaylarn nemsenmedii yllardr. Tabii, byle oldu diye o kua sulayacakdeiliz, ortada bir yanllk varsa bile bunu tarihsel konjoktrn getirdii birdurum olarak grmek gerekir. Nitekim 1970'lerde kinci Yeni airlerini nem-semeyen pek ok kuak airi 1980'lerden sonra yzn kinci Yeri'ye, bu saye- 97de de daha modern olana dnmtr.Ahmet Bozkurt: Her ne olursa olsun, bugn kinci Yeni iirinin etraflca elealnmas gerei karmzda bir ykmllk olarak duruyor. ster zorunluluk,ister hesaplama, isterse yeniden ina densin adna, bugn kinci Yeni'nin da-yatt bir sorumluluk var. Bu sorumluluktan kamak pek mmkn grnm-yor. Seksen Kua da dahilolmak zere bugne kadar gelen her iirsel yrse-mede baskn bir "baba" fig r olarak aa kan kinci Yeni'nin airleri tarafn-dan oluturulan poetikalarnn ilk elden verimleri olan bu kitaplarn yenidenzenli bir ekilde yaymlanyor olmas sevindirici bir gelime. Henz yeni bas-klar olmayan dier nemli metinlerin de takipisi olmak gerekiyor. Biraz "ika-me" bir bak gibi grnebilir ama kinci Yeni'yi modern Trk iirinde "baba-lar ve oullar" arasndaki gerilimin, srekliliin, kopuun tarihi olarak okumakbana daha anlaml grnyor.Baki Asil trk: Dorusu bunu hi dnrnemitim! "Babalar'un ou bugn ha-yatta deil ama "oullar": biraz irkiltebilir, rkrebilir bu!Ahmet Bozkurt: Tabii, ben bu trden bir bakn somut algda yarataca a-rmlar da hesaba katarak bylesi bir nermede bulunuyorum. En azndan bumeratorun kinci Yeni 'ye ve onun Trk iiri ierisindeki yerine ilikin farklokuma ve anlama duraklar yaratabilecei ni dnyorum. kinci Yeni'yi mo-dern Trk iirinin "baba" fig r olarak kabul ettiimiz vakit bu sefer de Oidi-pus'ur yerine geecek olan "zamansz oul"un kim olduunu belirlemek gere-


5/16

98

kecek. Bu daha ok senin 1980 Kua Trk iirinin Poetikas'nda iirsel yne-lilerini belirlediin dneme alan nemli bir uraa da denk debilir. Kezaaksini sylemek de mmkn. Bizfitihi kinci Yeni'nin bu "zamansz ounuutek bana stlendii ve babay ldrmekte de hibir beis grmediini sylemekde pekala mmkn.Bak i A s ilt rk : lgin noktalara temas ettin. Benim anladm, kinci Yeni'ninoullaryd daha ok! Neyse, buraya tekrar dnebiliriz. kinci Yeni bal banabir oksesliliin, hatta kaosun ad belki de. O bakmdan, nereden baklrsa ba-klsm, kategorize edilmesinin zor olduu ortada. u an malzeme birikmi du-rumda, bu malzeme zerinde demin szn ettiimiz trden ok ciddi alma-lar da yapld, yaplyor ama galiba kinci Yeni dosyasrnr kapanmas mmkndeiL. Baba-oul figrlerinde bile kinci Yeni'nin tam yeri belli deildir; yaniunu demek istiyorum: kinci Yeni'nin babal da nfus kadyla sabitlenecekbir babalk deildir sanki. Somur ve paralel rnekler var ama yine de sanki, okkorkulmutur ondan. Taklit edilemez, ele avuca smaz, takibi zor, neresini tur-maya alsan elinden kaan bir yan var. Mesela Sezai Karako da, lhan Berkde, Cemal Sreya da o kadar okunmutur, grup grup airlerir ilgi oda olmu-rur ama eskirilememilerdir. Oradan, onlarn sadece birinden kabarmak isteyen-lerin abas hemen srtmtlr. Yine sadece Ece Ayhar'a yaklaanlarn, yaklama-ya alanlarn, onu kutsayanlarn durumu da ondan farkl deildir. (Ben hep u-na inandm: Gen air, sadece tek bir aire odaklanp onun izinden gideceinehibir airi okumasn daha iyi. Yani ya hep ya hi!) Yineleyeyim: Galiba kinciYeni dosyas Trk iirinde kolay kolay kapanmayacak! Her trl vgy hakediyorlar ama yine de bunun bir ar vg olarak deerlendirilmesini istemem;sadece iirimizin en karmak dneminden sz ettiimi vurgulamak amacnda-ym.Ahmet Bozkurt: Evet, sonuta niyetlerimiz, kavraymz ve yntemlerimiz neolursa olsun bugn kinci Yen; karrnzda tm cesarnetiyle durmakta. Bugnkinci Yeni zerine hatr saylr bir klliyatn olduu da bir gerek. Fakat kin-ci Yeri'nin, hem kendi airleri hem de akademi ve iir dnyas tarafndan ele al-nan kapsamnn henz yeterli olgunlua eritiini dnmyorum. Elbette ki-mi istisnai durumlar darda tutarak bunu sylyorum.Bak i A s ilt rk : Tabii bugnden yarna olacak bir ey deil bu. imdi alan yol-dan tek tek airler zerine (gemite Turan Karata'n Sezai Karako aratrma-s gibi) kapsaml aratrmalar yapmaya sra gelecektir. Sonra belki bu airlerinikili ya da l karlatrlmalar, iir zerine yazlarmn iirleriyle, poetikala-ryla simetrik ya da asimetrik ilikileri vs.Ahmet Bozkurt: unu syleyebilirim bu noktada: Szn ettiim almalar da-ha ok, var olan anlamaya ynelik kimi znel abalar ve akademik zmleme-lerden ibaret kalan bir tarih yazma giriimi olarak ortada duruyor. kinci Ye-ni'nin poerikasnn varlk nedenleri, metafizik dolaym, insani ve toplumsal il-gileri, dnemsel karakteristikleri, modern Trk iiri ierisinde igal ettii ko-


6/16

num pek ok eletirel disiplinin yntemleriyle bu alana seferber edilebilir. Ni-tekim bu trden abalar da yok deiL. Romantisist bir zclkter ve uzviyeriparadigmann ksr eilimlerinden uzak durarak ele almak gerekiyor kinci Ye-ni'yi. Evet, elli yl bir hareketin tarih nnde hak ettii yeri almas iin yeterlibir tarih. Fakat bu tarihin nemli bir ksmnn savunma ve kar klarla, sek-sen dnemi boyunca da kendine bir 'kk' arama urana heba edildiini d-nyorum. Yeni her hareketin ortaya ktnda tepkiyle karlamas, tartma-larla kendisini sreen bir ekilde kurmas kanlmaz bir durumdur. Bugn buelli yllk zaman dilimi en azndan bu harekete ynelik her trl bakn bir an-lamda uzak a kazanmas iin nemli bir ayra oluturuyor. Tarihin bize bah-ettii bu parantez iini iyi deerlendirmek gerekiyor. O yzden, bugn hertrden romantisist zc reflekslerden syrlm bir ekilde ayakta duran eletirelbir bakla kinci Yeni'ye "yeniden" bakmann tam zamandr.B a k i Asil trk: Katlyorum, sadece zc reflekslere bel balayanlar kinci Ye-ni'yi kolay anlayamayacaklardr. Demin 70'lerden sz ettik, 70'lerin alt1 "zc"eilimleriydi belki kinci Yeni'yi skalamalarnn nedeni. Tartrlabilir. .. ZatenCemal Sreya'Iar, Turgut Uyar'lar ilk ktklar zamanlarda da genellikle"zden kaynaklanan itirazlarla karlamlard. eyi de hatrlarsak, 1960 Ku-ar'rur, Ataol Behramolu ve smet zel'lerin klarn hatrlarsak, onlar dakinci Yeni'ye "zden kaynaklanan itirazlar gelitiriyorlard. te, toplumdankopuk olmak, toplumun dertlerinden habersiz olmak, dnyadan kopuk olmakvs. Sonra btn bir 60 Kua, hatta ardndan 70 Kua kinci Yeni airlerinineredeyse "itti", yakn durmay ayp sayd onlara. Tabii burada sadece dnya g-r eksenli bir itmeden deil poetik bir itmeden de sz etmeliyiz. Folkloru anamalzemelerden, ana kaynaklardan sayan iki kuak, "Folklor iire Dman" de-mi bir airi elbette itecektir. Yani buradaki itmede z ve biim beraber yr-mtr. Ama unu da sylemeli deil miyiz: Bugnden baklnca Edip Canse-ver'de. Ece Ayhan'da ve Sezai Karako'ta epeyce zc iirler yok mudur? Elbet-te, "sadece z" ne karmadklarnn farkndaym. Ne Edip Bey iin ne EceAyhan ve Turgut Uyar iin byle bir eyi ileri srebiliriz. O zaman belki, lhanBerk'ir "anlam"la ilgili olarak sylediklerine bir iaret koyarak; ki, o syledik-lerinin ou da yeni deildir zaten, Ahmet Haim'den almtr, Haim'in Pye-le nsz'nden almtr. Ben hep armmdr lhan Berk'in iirde anlamnnemsizliini savunan grlerini yeni zannedenlere ve oradan grlt koparan-lara! stelik lhan Berk'ir anlama ilikin yazlarnda Haim'den alntlar akabelirtilmiken! lhan Berk'in yenilii baka yerlerdedir. Dneyim; unu syle-meliyiz: Evet, kinci Yeni'ye zc reflekslerle yaklamak yanltr ama tamamenbiimci algyla yaklamak da ulaacamz sonucu yarm klar. zellikle 60'lar-dan 70'lerden sonraki kinci Yeni'ye ...Ahmet Bo zkur t: "60'lardan 70'lerden sonraki kinci Yeni" ayrm bence olduk-a ilevsel. smet zel'in 1970'de Halkn Dostlar/nda oka ses getiren "TanrMezarlarn Isrrsn " yazsnda dile getirdii grler bu balamda yeniden d-nlmelidir.

99


7/16

100

Baki Asiltrk: ok sert itirazlardr gerekten. eyi de anaym arada, sen devamet istersen kaldn yerden: Attila lhan'n kinci Yeni hakknda syledikleri deyenilir yutulur cinsten eyler deildir.Ahmet Bozkurt: smet zel'in 1982 tarihli, olduka nemli, "airler IntelleetinPeresinde" yazsyla bugne tanabilecek eskimemi pek ok rgrnn mu-hasebesi de yaplmaldr. 1979' da zel' e kinci Yeni' nin "bir sanat eseri verem e-diini" dndrten ey en zl haliyle bu airlerin "Mevltite'tut yaad lke-de toplumun atardaman, vicdan olamamalanndan" kaynaklanan "kk air-ler" olarak kalmasndan ileri geliyordu. zel'in duraan ve pesimist bir nokta-ya tad bir "hakllk" pay ierisinde kinci Yeni'nin durduu yeri pek okadan deifre etmek gerekiyor. Elbette biimci algnn olas tm aksaklklarn-dan beride durarak bylesi bir zmlerneye girirnek gerekecektir. iirimizinnemli bir bellek mekan olarak, kinci Yeni her eyden nce, onun kalntlarn-dan karlabilecek bir tarihsellie, giderek kendi arivlerinden, olas tm tarihbiemierine okuyucusunu davet eden poetik bir ynakta kuruyor mevzisini.Dolaysyla Turgut Uyar, Cemal Sreya, Edip Cansever, lhan Berk, Ece Ayhanve Sezai Karako tarafndan sarslmaz bir yetkinlik ierisinde kurulan kinci Ye-ni'nin Pazar Postas ve Yeditepe dergilerinin belleinde kaytl olan pek ok tar-tma ve tantmann btnlkl bir ekilde okur karsna kyor olmas nem-li. lhan Berk'in uzunca zamandr yeni basks yaplmayan airin Topra 0992,Simavi) yaptna da ayrca dikkat ekmek gerekiyor. 1970'lerde Asm Bezir-ci'rin kinci Yeni'yi "gelenekten kopme, bilimcJJie kayma, deititim, kett-tm, zgr eim, soyutlama, anlamszlk, imgeleme, usdna kma, g an-lalma, okurdan uzaklama, halka srt evirme, evreden ayrlma ve ka" ola-rak yadsd eletirel dzlernden hayli yol aldk saylr. Garip iirine bir tepkiolarak doan bu iirin nedenselliini kavramak, var olduu toplumsal ve siyasalkoullar ierisindeki yneliini anlamlandrmak ancak onun; insann, toplumunbir bireyi olmasna ramen, bireyliine de arlk verme giriimi olarak nitele-yen Edip Cansever'in. adalama imkanlaryla, iire geni bir soluma ortamve bir eit iirsel zgrlk getiren bir iir olarak gren Turgut Uyar' n ve bu i-irin temelde bir "kar iir" olduunu dillendiren lhan Berk'in poerik amla-malarna kulak kabartmamzla mmkn olacaktr. iirinde hep aranarak bulun-mu bir "acerrili i", "hatal itenlii", "kmazm gzelliini" kutsayan, "korku-lu usral n" ne demek olduunu ok iyi bilen Turgut Uyar'n iir yazlarnn"b yk ln n en az onun iiri kadar hayrete drc olmasna amamakgerekiyor.Baki Asiltrk: Senin geldiin noktadan Uyar'n kitabna, Korkulu Ustelk' d-neyim. Yine de unu syleyip sonra kitaba geeyim: kinci Yeni ilk knSO'lerde ikincisini kuan youn ilgisi sayesinde 1980'lerde yapmrr, yoksaimdikine nc k m demeli? Bildiin gibi 1980'lerde kinci Yeni airle-rinin hepsi hayattayd: Ece Ayhan aykr airlerin ilgi odayd, ounun da ya-kndan gr r biriydi. Edip Cansever'in masasna da airlerin yaklamak is-tediklerini biliyoruz ama Cemal Sreya daha bir poplerdi sanki, sadan soldan


8/16

pek ok gen air onun masasnda oturmutur. Anlardan, rnektuplardan, konu-ulanlardan anlyoruz bunu. lhan Berk'in poplaritesini ise sylemeye bile ge-rek yok, geen yla kadar yeni kuaktan airlerin ou onunla fotoraf ekrirrne-yi istemi ve bunu yapmak iin taa Bodrurn'Iara girmici. Sezai Karako, hem80'lerde hem de 90'larda metafizii nceleyen airlerin idol y d . Turgut Uyarise sanki biraz "mesafe" demekti. "Mesafe" baz eyleri korur, her iki taraf dakorur. Hem estetik hem de etik mesafeden sz ediyorum. Uyar, genlere rnesa-feliydi galiba o yllarda. Hatta o mehur oturumda genlerin iirlerinin birbiri-ne benzediini sylemesi genleri biraz itmi de olabilirdi. Neyse ... KorkuluUstslk' yazd "Sunu'lra Alaattin Karaca'nn u ifadeleri ilgimi ekti: "ekapark, sklgan, utanga, belki biraz sinirli, huzursuz; ama kesinlikle en duy-gusallarndan biri 'parasz yatrl'Iann." Demin bahsettiim yazya dneyim:1955 'te yaymlad "Korkulu Ustalk" denemesini Uyar u cmlelerle bitiri-yor: "Sanary yitiren ustalker. Usta olmaktan korkun uz diyorum. yi olsun."Sanki kendi iiri de hep ustalktan kamann iiri olmu. "yi"yi arad, "iyi ol-sun" diye abalad kesin ama ustalk onu rkrrn. (Belki de bu yzden, genairleri evresine toplayp onlarn "ustarn, ustarn" demelerine meydan vermek is-remerni.) yle olmasa Arz- Hal'den ve Trkiyem'den Dnyann En GzelArabistan/na sramazd. Burada dnyasnn deimesi kadar, "iyi olsun" aba-s da seziliyor gibi. lgintir, demin szn ettiim yazda Uyar'n verdii r-nek Orhan Veli'dir. Orhan Veli'nin eski tarz sembolise iirde ok baarl ikenGarip'i kurduunu, Garip sramasn gerekletirdiini syler. 101Ahmet Bozkurt: 1980'ler dnm kinci Yeni iin gerekten de "nc k".olrnutur.. Senin de sylediin gibi, kinci Yeni airlerinin yaknl, uzaklbunda olduka belirleyici bir rol stlendi. Ama byk oranda 80'lerden bug-ne gelen srete btn kinci Yeni airleri zel bir "kapatlmaya" bilinli ya dabilinsiz bir ekilde hapsedildiler. Senin altn izdiin ilikiler sarmal, po-plerlik durumlar bunu biraz daha pekitirdi. Bu airler iirsel ilgileri, poerikdurular dnda daha ok bir air cernaari, topluluu oluturmak iin arakonumuna indirgendi. Herkes kendi sesini duyurabilecei bir yaknlk ilikisiierisinde, ounda da gnl birlikteliini aamayan bir ortamda bu ilikiyi sr-drd. Ne yazk ki Ece Ayhan, Cemal Sreya, Turgut Uyar, lhan Berk, EdipCansever ve Sezai Karako takipilerinin pek ou kinci Yeni'deki poetik re-zonansdan nasibini almad. Sanrm, bugne tanan hastalkl bir durum bu.Sezai Karako'u yalnzca mistik, metafizik bir dnyaya hapsetmek; Ece Ayhan'sis:'em kartlndan te bir yerde konumlandrmamak; en baya kullanmylaCemal Steya'y ererizmin darsna tayamamak gibi b~r "kapatlma" szkonusu.Baki Asiltrk. Bu sadece kinci Yeni airleri iin deil ne yazk ki bizde edebi-yatn hatta hayatn her alannda grlen bir aksaklk. Bunun nedeni de "ezber-cil ik" ve s algdan baka bir ey deil bana gre. Yahya Kemal stanbul airi-dir, Haim hznl akamlarn airidir, Nazm Hikmet hapishanelere, Dranas"Fahriye Abla" platonizmine, amlbel "Han Duvarlar" arasna, Necip Fazl


9/16

"Kaldrrnlar?a, Cahir Srk "lm korkusuna hapsedilmitir. Etiketlernek ko-laydr, ezberlernek kolaydr ama unutulmamal ki kinci Yeni iiri biraz da "ez-berlenerneyen" iirdir.Ahmet Bozkurt: O nedenle, altn izdiin u "mesafenin zerinde durmak ge-rekiyor. nk bu "rnesafe'tnin izdii snr zerinden ilerlenmezse kinci Ye-ni'nin poetik almnn bugn yeterince knhne varlamayacan dnyo-rum. Aslnda bu "estetik ve etik mesafe", Turgut Uyar zelinde kinci Yeni iinde uyarc olacaktr. Bunu zellikle belirtmek isterim. Turgut Uyar ve CemalSreya'nn yazlarnda sklkla iir-yaam birlikreliire, eletirmerlerin konu-muna deinmesi biraz da bu "mesafeyi ilerlikli klmak adna yaplan eylemler."Kelimeleri tedirgin etmek" iin yazan bir Turgut Uyar doalolarak iiri de"zemettde verilmesi gereken sadaka" olarak grecektir. Evet, ustalk tehlikeli-dir Uyar'n gznde. Onun iin "efendimiz cemilik", der. Bunu da u ekildedillendirir: "Ben krknden sonra iir yazmayan airlerimizin, hayatn yiikii, ge-im derdi, falan gibi sebeplerle deil, artk aa uymak gcii kelmedndet,sylenecek eyleri kalmadmdan, yahut iiele sylenebilecek taze eyler bul-madklanndan, kendilerini yeniden icat edemediklerinden sustuklerrn inanyo-rum".

l02Baki Asiltrk: Mutlak katlyorum. Hatta bu duruma den airler "iir l y or"tartmas balatrlar genellikle ...Ahmet Bozkurt: Evet, Uyar, onlar der ve ardndan ekler: "nsan bu knaza an-cak ustala ynelmekle diiebtir", Onun, "iyi olsun" abasnn ardnda bu ya-tar. imdi kalkp Turgut Uyar gibi bir airi "usta" olarak nitelendirmek ne ka-dar doru. Hep acemi kalm, srekli renme arzusuyla yanp tutuan, hep ye-ni sesler ve dnyalar arayan bir airin-dnyas iin "usralk" ne kadar khne birszck. lhan Berk'in genlerle olan ilikisi de hep bu dzeyde ilerlerdi. ok iyihatrlarrm, bir keresinde evinde saatlerce slam felsefesi, rakilik, bn Arabi'yianlatyordum kendisine. Sonra yaptm eyden utandm anlaynca, bilgiyehep alk duyduunu sylemiti. Bundan hibir ekilde gocunmamt, o za-manlar lhan Berk'e bn Arabi kitaplar gndermitim. Berk'ir sahici ilgisi hepiiri ararnakla ilgiliydi. Cemal Sreya, biraz da, Oktay Rifar'a yklendii bir ya-zsnda bu ustalk durumunu "hibir air bir iiri bititmeyi Celit Klebi kadarbilmez" diyerek ok daha keskin bir ekilde dillendirrniti. Korkulu Ustalk'nyazarnn hem iirini hem de poetikasn byle bir "acernilik" ierisinde kurmuolmas, kinci Yeni'nin kendi amalarna ihanet etmeyen sahici dnyasnn r-ndr diye dnyorum.Baki .Asiltrk: Korkulu Ustelk'te ilgin bir yaz var, senin de dikkatini ekmi-tir: "iir stne". ddiasz bir balk altnda iddiasz bir yaz ama ilgin eylersylyor. yle balyor: "Birisi bana bir, iirini okuyup da dncemi soracakdiye korkarm. Baz baz-oluyor, ne diyeceimi aryorum. Kara bir duygu -kyor iirne. Bana bakalarnn verdii nemi, kendim de kabullenirrniirn debilgilik taslarrrurm sanyorum. Utanyorum, sklyorum." Gerekten ilgin


10/16

bir yaz. (Mesela Cemal Sureya'da tersi bir yaklam grrz, zar atmay sever o.)Ya biraz ilerleyen airlerin genlere ustalk raslarnak iin can att, genlerisrarla yanlarna ardklar, kanatlarnn altna almak istedikleri, genlerin de"abi'Tere "abla'Tara iir dendikleri ortamda son derece sayg uyandracak birtutum. Sadece sayg uyandrmakla kalmayacak, rnek alnmas gereken bir tu-tum aslnda. Belki, 1980'lerde gen airlerle Uyar arasnda bir mesafe grlme-si bundan kaynaklanyordu. unuhemen sylemek lazm: Kiisel ilikiler ba-lamnda byleydi ama poerik adan byle olmad tabii. 1980'lerde de sonrasn-da da Turgut Uyar'n gen air nezdinde hep saygn bir yeri oldu. (Gnmz-deki Epik'iler mesela, Uyar'n srdrcleridir baz bakrnlardan.) Ustalktankorkan adam, genlerin asl ustas oldu diyebiliriz. Biraz ilerde ok daha ilginbir ey sylyor: "Kimin tesiri altnda kaldm bilernem. Bilsem kalmamayaalrdm. Ama bende illaki birinin tesiri varsa bunu gnmz Trk airleriiinde aramak gerekir." Aslnda burada Uyar, tarihsel bir gerein de altn i-ziyor kendi iiri balamnda. Dnyann En Gzel Arabistan/nda yapt sra-may dnem iirine, dnemin kinci Yeni'liki airlerine balyor. Onlara olanborcunu duyumsatyor. Bir adan, gerekten de birbirini yaratm airlerdirkinci Yeni'ciler. (Arada Ece Ayhan'n Edip Cansever'e ettii hakszl da ha-trlatalm: Komik iddialardr, "lastik topu olduu iin onu oyunumuza aldk"filan. Belki hayata ilikin bir kskanlk da vardr bu szde. Neyse ... kinci Ye-ni, Ece Ayhan'n ya da baka bir airiri mal deildir. Bunu Muzaffer lhan Er-dost, Cevat Akkanat, Aldartin Karaca, Mehmet H. Doan vd. gibi yazarlarn ki- 103taplar btn aklyla ortaya koyuyor.) Uyar'n alakgnlll biraz da bu-nun farkna varmamz salyor gibi.Ahmet B ozk urt: stersen burada yle bir parantez daha aabiliriz: Turgut Uyarbir eletirmen deiL. Fakat iir zerine yazdklarnn toplam bu konuda birazdaha farkl dnmemizi salayacaktr.Bak i A s ilt rk : Galiba kendini air-eletirmen olarak grenlerden ve air-eletir-men dosyalarna smayanlardan ok iir zerine deneme tadnda yazanlarn, d-renlerin daha ok katks oluyor iire. Tula gibi kaln ama bo iddialardanok, yle bir-iki sayfalk iir yazlar daha abuk harekete geirebiliyor imgele-mimizi. Cansever'in de Uyar'n da yazlarnn ou byledir. Eskiden yoktu za-ten byle etiketlerne samalklar: air-eletirrnen, ressam-air, air-ressam vs.Disiplinleri ve sanatlar sulandrma gibi geliyor bana bylesi adlandrmalar. Ya-ni, bence ok komiktir mesela Turgut Uyar'a air-eletirmen demek. Bunu, by-le bir adlandrma yapldn duysa kemikleri szlard.Ahmet B ozk urt: Yazdklar deneme tadnda daha ok. Kelimenin kendi banaegemen olduu bir iir anlaynn giderek kendi dnemsel koullarnn yaratt- uyumsuzluk ierisinde kendi syleyi biimini kurmasna kout olarak Uyarda incelikli bir deneme slubuyla kyor okur karsna. Uyar'n, senin de bah-settiin, alakgn ll l sayesinde bu durumun oka farkna varlmayabilir.Ama bu yazlar toplamnda ortaya kan eyolduka gnendirici. Elerirrneninkonumu, air-okur ilikisi, iirin ne'Iiire ilikin uyarc tespitler ve daha pek


11/16

ou Uyar'n yaz corafyasnda btnlkl bir poetik yapnn kurulmasyla so-nulanyor. Elbette bunu kendine zg "acemilii" ierisinde dillendiriyor. Bu"acernilik", tpk Uyar'n iirinde olduu gibi, dilin inceliklerini, imgesel du-yarll, okseslilii yaamn diline tercme eden bir yetkinlik olarak kyorkarmza. Dahas var, Korkulu Ustalk'taki yazlar varsllatrran ey, rneinekolay rastlanlmayacak, sarslmaz bir denge anlay. Senin iaret ettiin nokta-dan hareketle bakrrruz vakit "ustalkran korkan adam"n gerek bir "usta"olarak ortaya kmas kanlmaz oluyor. Korkulu Ustalk bir eletiri anlayn-da olmas gereken ey ne ise onu barndran yazlarla donatlm. Ele ald ya-ptn ve sorunun tarihsel balamn ihmal etmeyen, ayrntlarna inerek zm-leyen, bunu yaparken de bir metnin temel gayesinin zevk vermek olduunu ye-niden hatrlatan yazlar bunlar. kinci Yeni airlerinin "birbirini yaratmas" ol-gusunun, birbirlerini besleme gereinin bu kadar ak yreklilikle ortaya kon-mas kymeti bilinmesi gereken bir sahicilik rnei. nsan, Turgut Uyar'a, birde bugne baktnda bunu daha iyi anlayabilir. Yanldm pek sanmyorum,senin de buna hak vereceini biliyorum. Bugn orta kuak ve gen airlerimizinounluu neredeyse "usta air, usta eletirrnen". Ustal bir alnlk, bir pay egibi tamay zel bir vasf olarak deerlendirmeye meyilli pek ok air ya daelerirmer. Bu da doalolarak ynlendirmeyi, ftursuz bir cehaleti ortaya ka-ryor. yle bir baktmzda, kendi amacna ihanet eden bir sez i, bir kr bakegemen. Sen zaten yllkta Trk iirinin on iki aylk dkmn ortaya kard-

104 nda bu duruma fazlasyla tanklk ediyorsun.Baki Asiltrk: Ne yazk ki bugnk tablo bu. ok gen, ya ilk kitabn kar-m ya da daha kitab kmam bir air adaynn yaz veya syleilerinde "iirim,benim iirirn" falan dediini grnce tylerim diken diken oluyor, bir dahaonun sylediklerine kolay kolay snamyorum. (Bir de itiraf: Eh, zaman zamanben de iddial laflar etmiimdir ama "benim iirim" lafn ok doru bulmarn buyalarda. Bunu yaparkenki amacm udur: Kendime herhangi bir usta kabul et-mediimi aka ilan etmek. Usta da rak da kabul edilmesinden yana deilimiirde. (Gryoruz Cemal Sreya'nn zar attklarnn halini, ya da Attila lhan'arak yazlmaya heveslenenlerin durumunu.) Okuduklarmz ve bizi okuyanlarvardr yalnzca, gerisi hikaye (iir deil)! .Ahmet Bozkurt: Turgut Uyar'n tankl da, aslnda o zamandan bugne pekbir eyin deimediini gsteriyor. Hep "byk iiri" amalayan Uyar iinnemli olan "krnazm gzellii, hatal itenlik. korkulu ustahk" bugn nedenbizim yol iaretlerimiz olmasn Uyar'n Biiyk Saat'inin tik taklarna daha okkulak kabartmamiz gerekecek. Bu noktadan Edip Cansever'e gemek istiyorum.kinci Yeni'nin en az yaz yazan airlerinden birisi o. lmnden sonra yaz la-rnn ve syleilerinin topland eksik bir derleme olan GW Diiyor AVLlcum-da (1987, Adam) kitabndan sonra iiri iiele lmek neredeyse eksiksiz birtoplam sunuyor okura. Devrim Dirlikyapan tek bir yaznn bu yaptn dndakaldn belirtiyor. Ben burada Cansever, Uyar, S rey a sarmalnda ekillenenbir "iir-yaz" ikilisi arasndaki sorunsaln iir adna su yzne kt bir poerik


12/16

durua ve sonularna eilelim derim. Tomris Uyar'n sorularn sorduu birsyleide airimizin cevaplar bu konuda olduka belirleyici. Cansever, "Yal-nzca iir dnyorum. Biraz da tembellik denebilir, ama iirden baka hibiryaz biimi beni ilgi1endirmiyor artk. (. ..) T.S. Eliot apnda deneme yazabilenkmad imdiye kadar. Diyelim bir Lukacs gibi tezler ne siiret bir ince1emecikmad.(. ..) Bylesine kapsaml yazlamayacaksa, yazdan vazgemeli dedim veen iyi bildiim -eer becerebiliyorsem-: iirin daha iyisini yazmay setim ", di-YOL Ayn soruya Turgur Uyar'n verdii cevap ise "sadece iir yazmak istiyorum,iir iistiite dnmek dei]" olur. Kukusuz bu cevaplan farkl balamlarda,kendi nedenselliklerini oluturan i dinamikleriyle ve ortaya kartt sonular-la birlikte deerlendirmek gerekir. En azndan bu konuda pein hiikimlii olma-mak gerek. Fakat benim iin daha ok Cemal Sreya'rm bak nem kazanyorburada: "Bekiyotutn da, son sralar, yaz yazmak da bir eit iir yazmak olmubenim iin, bir bakma onun yerini de tutmu".Bak i A s ilt rk : Burada una deinsek iyi olur diye dnyorum. Acaba kinciYeni airleri yazy, iir zerine yazmay tam olarak nasl gryorlard, nasl de-erlendiriyorlard. Sanki en ok yazanndan en az yazanna dek bir ekince varonlarda. Dzyaz yazyorum ama acaba iyi mi yapyorum tedirginlii hepsindede seziliyor. Zaten yazlarnn ksa ksa olmas bunu dndryor bana. Sankibir an nce yazp bitirme derdindeler.Ahmet Bozk ur t: Bana kalrsa, yazy belki de kinci Yeni'nin ilk evrelerinde zo- 105runlu bir mevzi olarak gryordu bu airler. nk bir ekilde kendilerini sa-vunmalar, bu yeni iir anlayn aklkla anlatmalar gerekiyordu. Fakat butrden bir zorunluluk durumu bile iir adna da olsa yazy dlayamaz diye d-nyorum ben. air ve yaz ilikisinin bu balamda yeniden dnlmesi iinnemli kap ayor aslnda kinci Yeni airleri. Bu konu zerinde biraz dn l-meli derim. Cansever'in poetik ilgisi, belki de byle bir konumlandrma ieri-sinde dahada netlik kazanacaktr. Yazdklarndan ziyade iirleriyle kurduu birpoerika bu. Birbirinden fakllklar gsterse de, btn olarak iirin kurduu birpoetik dokudan bahsetmek mmkn. kinci Yeni airlerinin birbirlerindenfarkll, hibir ekilde byk bir iir ortaya koymu olmalarna ramen birmanifestolannn olmay burada belirleyici olgular gibi grnyor. Cansever,kinci Yeni'yi "bir kar kt deil, bir yetersizliin sonucu" olarak ele alma-syla aslnda bu hareketin temel verimlerini oluturan "anlamsrzl k", "rastlant-sallk" , "akl ile kurulabilecek bir iiri dlarnak" gibi ynelileri n dnda hare-ket ederek "dncenin iiri"ni kurmaya, "bireycilik" ve "topluma srtn dn-me" gibi zelliklerin karsna da, iiri "toplumla ilgiler kurmak" olarak tanm-layarak "gelenee kar ikmay zm olarak grmemesiyle belirginleen birair. Bu haliyle Cansever'in poetikasru kurduu uzam kendi deyimiyle "bir bo-luk ierisinde dengesini eremekta" zetlenebilecek bir "benliin Iezlslecrlme-s" durumundan baka bir ey deildir. Bu kadar farkl araylarm peinden ko-an bir airin poerik duruu onun kinci Yeni ierisindeki konumunun farkll-na ayn bir dipnot dlmesini gerekli klyor.


13/16

106

Baki Asiltrk: Edip Cansever zerinden bakldnda kinci Yeni'nin tarurnla-namazl, bolua, mekana insancl bak, daha bir belirginleiyor gibi. Biryanda "Masa" iiri bir yanda "Yerekimli Karanfil" veya "Mendilimde Kan Ses-leri" (ki, koparlan onca grlniye ramen kinci Yeni balamnda Edip Canse-ver'i en az temsil eden iirlerdendir), te yanda "Bezik Oynayan Kadnlar","Oteller Kenti" vs. Sonuta tabii Edip Cansever'e "nesnel ballak" kavram ar-kasndan bakmak lazm, Elior'tan mlhem. iiri iiile lmek'in balarndabelki de Trk edebiyatnn en ilgin otobiyografilerinden biri yer alyor. Asln-da, Gl Dniiyor Avcmda'dan bildiimiz bir metin ama bu toplam iinde ye-ni bir anlam kazanyor. Keke Dirlikyapan en baa onu koysayd. ok ilgin ay-rntlar var bu otobiyografide. ocukluu, ilkokul ve ortaokul yllar, (benimiin en ilgin pasajlar) Tanpnar' ziyaret edip ona iirlerini gstermesi, Yedi te-pe dnemi, askerlii ve sonras, kinci Yeni dnemi ... Bu zyaamyk s n1977'de kaleme alm. Yani kinci Yeni ve Trk iiri iindeki konumunun ne-redeyse tamamen belli olduu bir dnem. Uyar'da olduu gibi, tam bir alak-gnlllk metni. Son paragraf ise onun iire bakn, iir ve insan, iir ve ev-re algsn btn plaklyla ortaya koyuyor. Glmseyerek okuduum soncmleler (iire bylesine bir ballk!): "Arada bir oyun yazmak istiyor canm.Hemen vazgeiyorum. iir varken ... " Bunun hemen ardndan gelen "Kapalar-" denemesi ise zannederim Edip Cansever'in iirinde (hadi, Bachelard'a borla-narak syleyeyim) "mekann poetikasm" tam olarak veren bir metin. Kendi ya-am deneyimlerinin, air-mekan ilikisinin altn izen bir yaz bu: ken, -ryen bir mekana, hayata yazklanma. Tabii bunu sulugz bir nostalji biimin-de yapmyor, insani bir duygulanmayla, yazklanmayla yapyor; deiimin far-knda. Yeni gelenin eskiyi arattnn da farknda ama alamal bir sy leyiekesinlikle srtn dayamyor.Ahmet Bozkurt: "kinci Yeni'nin tanmlanamazl"nn Cansever zerinden be-lirginlernesi her ynyle anlaml. Bu adan T.S. Eliot iin, duygulanm bir sa-nat biimi olarak anlatmann ancak bir nesnel ballam kavram ierisinde elealnabilmesi Cansever'in retimi iin anlaml bir giriim olacaktr. Cansever'inhem iiri hem de yazdklar bu durumu aka ortaya koyuyor. Onun, sk skoyun yazma istei kendisini ve ilgilerini srekli olarak yoklayan yaznsal kiili-inde aranmaldr. Zaten bir syleisinde, "Yer yer tiyatrodan yararlandmsyleyebilirim; iirden deerler alan oyunlar gz tiitde tutarak. Buna bir i sa-va da diyebiliriz. rsenn kendiyle kotumebt, 'Bet'iyle atmalar, derkenbir i balam tgiisii" diyerek bu durumu akla kavururuyor. Ben, Canse-ver'in iirinde ak ya da rtk ekilde hep teatral bir rgnun 'kesinlik'le vedramatik bir kurgu ierisinde yaam bulduunu dnrnmdr hep. Onun i-irinin dramatik monologlar, durumu, eliki ve kartlklar btncl bir at-ma esi ierisinde iirsel dekorun nveleri haline getiren i yaps bunun kan-tdr. Bylesi bir poerik duru, doalolarak, senin zerinde durduun mekansalbelirlerimlerin iiri olacaktr. Cansever'e ve onun poerikasna bu noktadan bak-mak kinci Yeni iirine ilikin pek ok yeni kavrayn da nn aacaktr.


14/16

Bak i Asilrrk: Sanrm, belli bir tarihten sonra younlat tragedya yaplan-mal iirlerinde aslolan insan-mekan ilikisi. Oteller Kettitvie, Ben Ruhi BeyNaslm'da, Tragedyala/da, Bezik Oynayan Kadnla/da byle pek ok para bu-labiliriz. nsann mekana yapklnn onu yalruzlatrmasr kadar yalnzlnmekana balanmakla tedavi edilmesi de sz konusu. Paradoksal bir durumdansz edebiliriz. iiri iirle lmek'in sayfalarnda da bunu duyumsatan pasajlarnsays az deiL. Zaten, Cansever'in gerek hayatta da ok hareketli olmayan, me-kanlarda ekillenen varln dnrsek bunun nedenini anlayabiliyoruz. (Ce-mal Sreya daha hareketlidir mesela ...) Biraz da dorudan poetikaya ynelik de-inmelere bakmak istiyorum. Kitaptaki yazlannn birinde yle diyor, sanrmhi eskimeyecek belirlemeler: "Gerek 'ber'irnizle yz yze gelmedike, tersine,kiiliimizden gn gnden daha bir uzaklatrldka, iiri nasl olup da ozanryalnzlna, sezgilerine, gdlerine balayabiliriz? Ayrca, kimliimizle yaz-dklarmuz arasnda varsaydmz benzelik, gerek, tutarl bir benzelik olabi-lir mi?" kinci Yeni'den nce de sonra da neler grd iir dnyas, sanat dnya-s deil mi? Ama eskimeyen o "z", eskimeyen o "benlik" ve "berlikilik", ii-rin altndaki o "mhr"! Tabii burada Edip Cansever'i kiilikli ve kimlikli k-lan dnme de bakmak gerekiyor. Onu tekilerden byk lde ayran tra-gedya kudretine, trajik olan kavrama ve yanstma ... Belki de yle deerlendir-mek gerekiyor onun bu szlerini. Varlnn zn kendi yaratan, varoluunuadm adm, aama aama gerekletiren bir airden sz ediyoruz. kindi s-ru'nden Oteller Kent/ne gelen bir airden. Hem Edip Cansever'in iirlerine hem l O ?de iiri iirle lmek'teki yazlara varoluuluk ve orroloji asndan yenidenbaklmal belkiAhmet Bozkurt: Cansever, modern iirimizele trajik olann eksikliini en erkentespit eden airlerimizden biri. O yzden iirlerine enikonu egemen olan insan-mekan ilikisi onun kendi poetikasna dahil ettii trajik gerekilik ierisindedeerlendirilmeli. Szn ettiin pek ok yap bu iirin trajik uzam ierisindekurgulanmasyla kour olarak ilerleyen bir varolua sahip. Zaten Cansever'denalntladn pasaja hakim olan dnce de benim bu ngrm bir anlamdadoruluyor. "Ben"], "benlii", "z't her zaman mesele edinen bir bilin dzle-mi doalolarak trajik evrimi varsllatran bir iir gcne sahip olacaktr. Can-sever, iiriyle bu trajik yapy bir anlamyla kurdu. Bize den, bu yapnn tor-tularndan geriye kalan trajik zn modern Trk iiri ierisinde ne trden birtarihe sahip olduunun izini srmek. Daha ok Cansever'le snrl kalacak olsada byle bir alma elzem. Edip Cansever keke yazy ikincil bir konuma in-dirgemeseydi diye hayflanyor insan. nk byle bir iiri kuran zihnin phe-siz bu iir zerine syleyecek pek ok sz de vardr.Bak i Asi l trk: Dorusunu istersen zaman zaman ayn eyi ben de dnrn-rndr. Yine de, elimizdeki de fena bir toplam deil nicelik asndan. Can-sever'in dnyasn enine boyuna vermese de, tam doyurucu olmasa da die do-kunur bir toplam olduu sylenebilir. En azndan, hi yoktan iyidir diyelim!Kapsaml olmasa da ilgi ekici, uyarc dnceler rettii grlyor. Belki


15/16

fazlaca dzyaz yazsa ya da konusa bu kez iire (tragedyalara) bu kadar ala-mayacakt.Ahmet Bozkurt: Onun iir i il i ibu dediklerini dorular nitelikte sanki. nsanyle bir dnp baktnda iire ve hayata ilikin sorunlar iirine gl bir e-kilde tadn grnce Cansever'in dnce iilii de hemen aa kyor. Biryaznn, felsefi bir metnin konusu olabilecek pek ok eyi iirine tamasndakirahatlk da buradan kaynaklanyor olsa gerek.Bak i Asi l trk: Yani, iirinde sz ettiklerini bir de konumalarnda, yazlarndayineleme gerei duymuyor diyorsun.Ahmet Bozkurt: Evet ... Yaz karsndaki ikincil konumu bu haliyle fazlasylamazur grlebilecek bir hale geliyor. Bu durum onun poetikasna giri yapmakasrndan da son derece nemli. Mesela, iirde perspektif ve grme balamndazellikle anlmas gereken bir airdir Edip Cansever. Onda, bak ve grme edi-mi, iirin bir sahne dili ierisinde kendi dekorunu nasl kurduunun verilerinifazlasyla sunan dokusuyla dikte ettirir kendisini: "Bakmalar gryorum btngn tiitlii bakmalar Pencere bakmas, sabahlar bakmas, yeilotlar bakmaslHepsi de beni buluyotlet, hepsi de bir yemut uysallndal Grdm suyunkiyumuak, grdm aacnki kar/ Grdiim ama ey, grdm ama nasl, gtdiittama bu kadar gz/ Ayn bir gzler denizi, ayn bir o kadar canl.!/ Kar gzleri,souk-gzel, buu gzleri hamam larda/ En hads bu: savalarda, en ksz lii-

lOS lerdekil Bitti gzleri onlar bitti". air bir tablo resmeder. Onun, perspektifin be-lirsizliinde, nesnel karllklarla atan tm imgeleri ait olduklar kornpozis-yon dzleminden kartarak rd gr anlats kopuun aslnda sreksizliide imleyen bir grme biimi olduuna dair iirle yaplm bir ihtardr: "yicebektz m, siz artk bu bakma biiminde/ Yeni bir ey oldunz, bunu kendim-den biliyorum".Baki A silt rk : iiri iirle lmek'teki yazlarnn ounda da bu somutluu,grme (grsellik deil!) edimini hemen her sayfada izleyebiliyoruz. Biyografisi-ni aktarrken bile hemen her ayrnt grmeye, fark etmeye ilikin. evresine il-giyle, anlama abasyla, kimi zaman urnursuzca da olsa bir dikkatle bakyor gi-bi. Bakmalarn d neeye dntrrken de sanki orada grdn aklklagsteren bir anlatma ulayor. Bunun iin zel bir aba gsterdiini syleyeme-yiz. Naslsa yle, geldii gibi ...Ahmet Bozkurt: Cansever olduka ak bir ekilde dillendiriyor dncesini.Belki de dzyaznn bile bu kadar ince dokuyamayaca bir derinlikle anlatyorderdini. O yzden Cansever'in poetikasna eilrnek yalnzca kinci Yeni iinde-il, iirimizin geldii yol ve nne at patikalar asmdan da nemli bir du-rakta yer alyor. Onun 1959 tarihli "Dncenin iiri" yazs zerinde konakla-mak gerekecek. Hem bu yazsnda hem de daha sonraki "Dnceye Sunu","Kolaylaan iir mi, Eletirme mi?", "iiri iirle lmek", "Kapal" gibi yazla-rnda kendi iirinin de anlam alanlarn belirliyor. Kendi iir denklemini akaortaya koyuyor. kar yololarak da dpedz "dncenin iiri'In i bulmak ve onu


16/16

yaratmak olarak grr. "Dncenin iiri"nde "Bekyotiz da, iir ilkin diiiu-mekle balyor. Hatta iir denen olay, ancak baz diiiuce yntemlerinin yard-myla orraya ketebiliyotz. stelik bilimin, felsefenin seretle bunca kaynat- giuiuiiizde, diiiinceyi eski bir iir alkanlyla ottmck elimizden gelmiyor.Yani 'diiiucetn iiri' nce bir zorunluluun iiri oluyor" der. Sonra da kar ti-yatronun nc yazar Eugere Ionesco'run sz sahne ierisinde nonfigratif bi-imler haline getirme abasnn bir sonucu olan "sahneye sz koymak" belirle-mesinden hareketle bir olanak olarak "giuiirtiiz iirini de bir siitii elerindensoyarak, 'szlerle yeni biimler kurmak' diye tetmleyabilir miyiz, bilmem" der.Cansever'in bildii, farknda olduu bir gerek varsa, o da budur. Kar karyakalnan "iir irhaliri" nleyecek, sahici bir iir birikimi yaratacak tek zm bu-dur. Cansever, ite tam da bu nedenle, tarafn ve yneliini aka belirginle-tirrnitir: "Ben aynca duygudan, biimden diiiuce edne yararlanmay, kendigereklerimize de uygun buluyorum. Hatta unu da syleyebilirim: Betn i-r diinyasnda yer olan, ya da Bet iirine etkin bir TOrk iiri yaratmak istiyor-sak seeceimiz yol bu olmaldr". Cansevdi oluturduu bu poetik bilin kap-samnda okumak hem kinci Yeni tartmalar na hem de iirimizin yol aldgzergahraki olas tm krlma ve kopmalara da katk salayacandan hi p-he duymayarak yeniden ve yeniden ele almak sanrm ncelikli bir grevolarakkarmzda duruyor.Baki Asilrrk: stersen bitirelim yava yava. Turgur Uyar da, Edip Cansever deaz konumular, biz ok konumu olmayalm ... Ne kadar az yazm, az konu-mu olsalar da bugn Karaca ve Dirlikyapann abalar sonucunda, Yap KrediYaynlar'nn iir kltr iin salad imkanlar sonucunda ortada ciddi birtoplam var. Sevindirici olan da u: nemli airlerin terekeleri rastgele derleyiptoplamalarla deil de akademik bir kaygyla deerlendiriliyor artk. Bu yaynla-r hazrlayanlar belli ki fazlaca boluk brakmak isternemiler. Yine de dardakalan, kyda kede kalp ulalamayan yazlar olmutur, olacaktr. Sonraki bas-klarda bunlar eklenebilir. kinci Yeni'nin derlenip toparlanmasnda ok nem-li iki kaynak daha var imdi elimizin altnda. Uyar ve Cansever'in olduu kadarkinci Yeni'nin iir kltr harirarnzda tuttuu yeri anlamakiin, kavramak iinmutlaka bavurulmas gereken kaynaklar Korkulu Ustalk ve iiri iirle l-mek.

109

Documents

Baki Asiltürk-Ahmet Bozkurt, Diyaojik Okuma-Turgut Uyar, Edip Cansever, ÖZGÜR EDEBİYAT, Temmuz-Ağustos 2009 sayı 16