Balkan Savaşları III

7/29/2019 Balkan Savalar III

1/48

Balkan SavalarBRNC BALKAN SAVAIIII(1912)Nurer UURLU bakanlnda bir kurul tarafndan

hazrlanmtr.

Dizgi - Bask - Yaymlayan:Yeni Gn Haber AjansBasn ve Yaynclk A..Haziran 1999Ord. Prof. Dr.YUSUF HKMET BAYURBalkan SavalarBRNC BALKAN SAVAIIII(1912)CGAZETESNN

OKURLARINA ARMAANIDIR.NDEKLER

Londra Konferanslar 9Osmanl ve Balkan oruntaklarnn (delegelerinin)ilk bulumalar 9Bykeliler konferansnn Adriyatik ve Arnavutlukilerini zmlemesi ve adalar ii zerindeaytmalar (tartmalar) 10Uysal olmas iin Rusya'nn Osmanl zerindebaskda bulunmas ve br byk devletlerin deona uysallk tleri vermeleri 14Puankare'nin iki demeci ve Osmanl Asyas ilerini

de kurcalamas 21. J. konferansnn 4'nc toplants ve Osmanl'yakar yeni Rus basks 23Balkanllarn bar artlar 26Kral Ferdinand'n ar Nikola'ya bavurmas 28S. J. konferans dnda baz grmeler 30stanbul'da gizli Osmanl - Bulgar grmeleri 32

Osmanl bar artlarnn bildirilmesindennceki deme ve bavurmalar 36Osmanl hkmetinin bar artlar veonlarn yanklar 38Bykeliler konferansnn adalar iizerindeki karar 45

Osmanl - Balkanllar bar grmelerininkesilmesi 46Osmanl-Balkanllar GrmelerininKesilmesiyle Babli Baskn Arasnda GeenDiplomatik Olaylar 60S. J. konferansnn kapand sradaBalkanllar arasndaki durum 61Edirne, adalar ve Osmanl hkmetinekar bask yaplmas ileri 66Baz deniz vurumalar 96Babli Baskn 23.1.1913 98

LONDRA KONFERANSLARI

Osmanl ve Balkan oruntaklarnn (delegelerinin) ilkbulumalarLondra'da yan yana iki konferansn toplanaca,birincisinin Osmanl ve Balkan oruntaklarn(delegelerini) ve ikincisinin de Grey'in bakanlaltnda be byk devletin bykelilerini kapsayacayukarda grlmt. Birincisine toplanlan sarayn addolaysyla Sen Jeyms (Saint James) konferans veikincisine bykeliler konferans veya toplantsdenilmektedir.Sen Jeyms (bundan byle S.J. diyeceiz) konferansnn ilktoplants 16 ilkknunda (aralkta) leden nce olur.

Bata Grey bir sylevde bulunup oruntaklara (delegelere)ho geldiniz der - Londra'da yansz bir evre iindealabileceklerini syler ve uslu ve ilerisini gren birsiyasann temellerinin kurulmas dn verir.Sra ile Srp, Bulgar, Yunan, Osmanl ve KaradaBaoruntaklar (badelegeleri) teekkr edici birka szsylerler, Bulgar Baorunta (Badelegesi) Danef,


2/48

Grey'in konferansnn onursal bakan olmasn nerir veGrey de bunu teekkrle kabul eder (1).17 ilkknunda (aralkta) leden nce 2.ci S. J. ve sonra1.nci bykeliler konferans toplanr.S. J. Konferans'nn ibu toplantsnda grlr kiOsmanl oruntaklarnn (delegeleri) yetki ktlarnda,

brakma imzalamam olan Yunan oruntaklaryla(delegeleriyle) grmek yetkisi yazl deildir; buyzden epey uzun bir aytma (tartma) olur.Osmanl oruntaklar (delegeleri) bunun neden byleolduunu anlatrlar, ii stanbul'dan yenidensoracaklarn bildirir ve arada Yunanistan'ilgilendirmeyen sorunlar zerinde konuulmasn ilerisrerler. Yunansz brakma yapm olan Bulgarlar bir deonlarsz bar grmelerine giriselerdi balama o gnbozulabilirdi. Bunu anlayan ve bu toplantya bakanlkeden Danef, btn balaklarn bir birlik olduklarn,dolaysyla toplanty baka bir gne geciktirmeningerektiini ve balaklarn isteklerini tek bir dstur

olarak bildirecekleri iin Yunan oruntaklarnn(delegelerinin) bulunamayacaklar bir toplantda budilekler zerinde grlemeyeceini syler. Osmanloruntaklarnn (delegelerinin) vakit kazanlmas iin budsturun stanbul'a bildirilmek zere kendilerineverilmesi dileine onamaz (yanamaz). Bu yzden toplant19.12.1912'de saat 16'da buluulmak zere sona erdirilir.Bykeliler konferansnn Adriyatik ve Arnavutlukilerini zlemesi ve adalar ii zerinde aytmalar(tartmalar)Yine ibu 17 lkkanun'da (aralkta) yukarda grdmzgibi bykeliler konferans ilk toplantsn yapmt(1).

Konumalarn ve verilen kararlarn zeti aadadr:Arnavutluk iinde Avusturya, Arnavutluk'un zgr veyaayabilecek bir durumda olmasn, yani kendi banayaayabilecek kadar byk olmasn ister. Rusya ibuzgr Arnavutluk'un padiahn egemenlii ve ''yalnz'' 6byk devletin inanca (gvence) ve murakabesi altnda

bulunmasn ister. (''Yalnz'' ''exlusivement'' szntalya eklettirmitir.)Padiahn ''egemenlii'' mi (souverainete) veya''hkmranl'' m (suzerainete) kabul edilecei iisonraya braklmtr.Arnavutluk'ta Trk askeri bulunup bulunmayaca zerinde

konuulmu ve i bir sonuca balanmamtr. Avusturya vetalya'dan Arnavutluk'un dzeni zerindeki geneldncelerini (gelecek toplantlarda) bildirmeleriistenilmi (yani bu iki devletin bu ite balca ilgilidevletler olduu kabul edilmitir).zgr Arnavutluk'un yansz olmas kabul edilmitir.Arnavutluk'un kuzeyde Karada ve gneyde Yunanistan'lasnrda olmas kabul edilmitir. (Bu, Srbistan veyaBulgaristan Adriyatik'e kamayacaklar demekti.)Avusturya, Arnavutluk-Karada snrnn bugnk snrolmasn ve hibir Arnavut halknn Arnavutluk'tanayrlp Karada'a katlmamasn ister; Rus bykelisi,bu i zerinde gremeyeceini syler, nk bu, Trkiye

ile Karada arasndaki grmelere karmak olur, der.Srbistan ve Adriyatik'e k sorunu zerinde yle birkarara varlr: Srbistan'n, zgr ve yansz bir Arnavutlimanna tecimel (ticari) bir var olacaktr;Srbistan'la bu liman arasnda ayrca bir arsulusalkuvvete korunulan ve Avrupa gzeti (gzetimi) altndabulunan arsulusal bir demiryolu yaplacaktr. Savagereleri ve her trl eya buradan geebilecektir.Avusturya kodra'nn Arnavutluk'ta ve Rusya Karada'akalmasn ileri srer ve bu yolda bir anlamayavarlamaz.Bu toplant Bat Balkan durumunun alaca biimin anaizgilerini aklad ve bir Avrupa sava karma

tehlikesini gsteren Adriyatik ve Srbistan iinizledii iin onun zerinde uzunca durduk.Bykelilerin ikinci toplants 18.12.1912'de olur.Arnavutluk snrlar zerinde sonusuz grmelerdensonra adalar iine geilir.Rus bykelisi: Limni (Lemmos), Bozcaada (Tenedos),mros (mbros) ve Semendere (Samotras) adalarnn


3/48

Trkiye'den baka bir devletin eline gememesini ister veyerlilerin inancas (gvencesi) iin zgr bir ynetimingerektiini ekler. (Bundaki ana Rus dncesi, umduugibi stanbul ve Boazlar alaca srada bu adalar daalabilmek idi. Aa vurulan dnce ise bu adalar bakabir devlet eline geerse Rus tecimi (ticareti) iin ok

ar ve kt olan Boazlar ablukasnnkolaylaabileceidir.)Grey, buna kar olmayacan, ancak baz eyleri sormakistediini syler ve der ki:Eer bu adallar zgrlklerinden aslanarak(yararlanarak) lkelerini Yunanistan'a katarlarsa neolacaktr?Rus bykelisi: bu adalarda Trk bayran beklemekiin biraz Trk askeri bulunur, der.Grey: Bu bayraa kar ayaklanmalar olabilir, Rum olanadallar Trk askerine saldrabilirler. O vakit neolacaktr? Eer byk devletler ie karrlarsa yeni bir''Girit sorunu'' ortaya km olur, der.

Rus bykelisi ii, hkmetinden soracan syler.Grey'in nermesi (nerisi) zerine u karara varlr:''Ege Denizi adalarnn ileride alacaklar durum neolursa olsun bunlarn byk devletlerin inancas(gvencesi) altnda yanszlatrlmas dncesindeyiz.''Fransz bykelisi kendine verilmi olan ynergede, ibuadalarn Yunanistan'a katlmasna kar durum almamanngerektii yazl olduunu ve bunlar yanszlandrlncaRusya'nn bunlarn Trkiye'de kalmasn istemekle gttamacn elde edilmi olacan syler; yani bu yanszlkart olduktan sonra ibu adalar Yunan'a da geselerRusya iin bir ey deimi olmaz demek ister. Rusbykelisi, bylelikle dardan yaplacak bir ablukann

nlenilmi olup olmayaca zerinde duruksadnbildirir.in zeti una varmaktadr: Rus, stanbul'u ve genelolarak Boazlar blgesini umduu gibi alabilecei anngelmesine kadar bu drt adann Osmanl'da kalmasn veileride Boazlar blgesiyle birlikte kendi elinedmesini istemektedir. Onun bala ve dostu olan

denizci devletler (Fransa ve ngiltere) ise Rus'un buisteine aktan aa kar durum almamakla birlikte,gerekince Boaz tkamaya yarayabilecek olan ibuadalarn imdiden Yunan'a gemesini ve dolaysylaileride onlarn Ruslarca elde edilmesinin daha golmasn salamaya almaktadrlar.

Avusturya, Selanik limanyla oraya ulatran demiryolununkendi tecimsel aslarn (ticari karlarn)inancalayacak biimde (gvenlik iinde) ynetimini ister.Buna kar kimse bir ey demez.Fransz bykelisi: stanbul'da statkonun korunmasn,dolaysyla bu kentin Osmanl'da kalmasn, bunun gibiMarmara Denizi ile anakkale Boaz'nn Avrupakylarnn da Osmanl'da kalmasn ister.Rus bykelisi kendi ynergesinde (nerisinde) bu yoldabir ey bulunmamakla birlikte hkmetinin de byledndn bildiini syler.Bu i zerinde kimse bu szlere kar bir ey sylemez.Srbistan'n Adriyatik'e yalnz tecimel (ticari) bir

kt (yarar) olaca yolundaki bykeliler konferanskararnn byk devletlerce ve Srbistan'ca kabulndensonra Avrupa durumundaki gerginlik biraz azalr. Fransave ngiltere, Avusturya'nn asker lemlerini(nlemlerini) azaltmas yolunda dilekler ileri srerlerve Avusturya Srbistan'dan tecimel (ticari) olmayanhibir inanca (gvence) istemeyeycei yolunda adanlarda(anmsatmalarda) bulunur, ancak o srada bundan daha akbir ey sylemez (1).3'nc S. J. Konferans 19 lkkanun'da (aralkta)toplanrsa da Osmanl oruntaklarnn (delegelerinin)istedikleri yeni ynerge (talimat) yolda olduu iin birgrme olmaz ve 21 lkkanun'da (aralkta) yeniden

toplanmaya karar verilir.3'nc Bykeliler Konferans 20 lkkanun'da (aralkta)toplanr; Arnavutluk'ta, Srbistan'n Adriyatik'e yalnztecimel (ticari) bir kt (yarar) olmas ve onu orayaulatracak olan demiryolu zerinde verilmi olananlamalarn basna bildirilmesine karar verilir.


4/48

Uysal olmas iin Rusya'nn Osmanl zerinde baskdabulunmas ve br byk devletlerin de ona uysallktleri vermeleriAdriyatik zerindeki Avusturya dileklerini byk ldedinizledikten (dindirildikten) ve siyasal havannarln az ok giderdikten sonra Rusya, Osmanl'ya

kar dner ve ona gzda vermeye alr. O bunuyaparken balca iki ama gtmektedir:a) Sava bir an nce bitmelidir, nk eer i okuzarsa: 1) Balkanllar ypranr ve Avusturya ve onunbalaklar kendilerinde yeni yeni aslar (karlar)koparmaya kalkmak iin yrek bulurlar. 2) Yukardagrdmz gibi Adriyatik'te istedikleri biimde birliman elde edemeyen Srplar, savatan nce Bulgarlarlayapm olduklar paylama tasarn, Ruslara bildirmiolduklar gibi bozmaya ve Bulgarlardan yeni yeni yerleristemeye kalkabilir, eer Srplar bu ie Londra'dabara varlmadan kalkacak olurlarsa Balkan Balamasbozulur ve savala kazanlm olan btn aslar

(karlar) toptan elden gidebilir; uramak zorundabrakacandan Srplar bu yolda yreklendirebileceiiin sava, yeniden balamamaldr.b) Bundan baka savan yeniden balamas Bulgarlarastanbul'a girmek frsatn verebilir; bu olursa Rusyahem Bulgaristan'la bozumak, hem de ank (hazr) olmado anda stanbul ve Boazlar sorununu zlemek zorundakalabilirdi.Bu etkenler dolaysyla Rusya biteviye Babli zerinebask yapacaktr. 19 ilkknunda (aralkta) Rusbykelisi d Girs, Noradungiyan Efendi'yi grp Ruskamuoyunun, ar hkmetinin bugne kadar srdrebildiibarl durumun (attitude pacifique) bundan byle

srmesini zor kldn; ve eer Balkanllara onlarholandracak bar artlar salanmayacak olursa ibubarl durumun sremeyeceini bildirir ve Rushkmetinin Edirne'nin Bulgar'a braklmasnn buartlardan biri olduu dncesinde bulunduunu ekler(1).

Londra'daki Rus bykelisinin orada toplanan birincibykeliler konferansnda Osmanl-Karada grmelerinekaramayacan sylemi olduunu yukarda grdk;stanbul'daki bykeli ise Edirne iinde Osmanl-Bulgaroylamlarna pek gzel karabilmektedir.O gnlerde br bykeliler de Babli'ye bavurup bir

an nce bar yaplmas ve Edirne'den vazgeilmesidn verirler. Paris'te Reit ve Berlin'de OsmanNizami paalarn byk devletlerce uysal grlmeyen birdil kullanmalar zerine stanbul'daki Fransz ve Almanbykelilerine Babli'ye uysallk dnde bulunmalariin ynerge verilmiti. Bompar bu ite bir Fransz-Almanibirlii olduuna Babli'yi inandrmak iinVangenhaym'la anlar ve ikisi de ayr ayr fakat birbiriardndan 20 ilkknunda (aralkta) Noradungiyan Efendi'yigrrler (1). kisinin de hkmetlerine yazdklarnabaklrsa Osmanl Hariciye Nazr'na e dilkullanmlardr; (yalnz Vangenhaym'n bir Trk-Bulgar-Rumen balamas yolundaki szleri Bompar sylememitir).

Ancak Bompar ok etin ve Vangenhaym ise uysal birbiimde konumutur. Bompar'n etin konumas hem kendi,hem Vangenhaym'n raporundan hem de NoradungiyanEfendi'nin bu bavurma ve tler dolaysyla Osmanlelilerine yollad genelgede Rus ve Franszbykelilerinin szlerini aytndan anlalmaktadr.Daha ayrntl olmas dolaysyla Vangenhaym'n raporununzetini alacaz.Vangenhaym der ki: Bundan byle Trkiye iin nemli olan,Balkan ileri dolaysyla hibir devletle kar birdurumda olmamaktr. Srbistan ve Karada ile Trkiye'ninbir ilgisi kalmayacaktr; Yunan'a kar da yeter birdonanma olursa Trkiye kendini koruyabilir. Ancak Edirne

Trkiye'de kalrsa bu yzden onunla Bulgaristan arasndabiteviye kavga kar, Bulgar'la hep iyi anlaarak yaamakise Trkiye iin ok nemlidir, nk ilerde Bulgaristanonun Avrupa'da tek komusu olacaktr; dman birBulgaristan Trkiye'yi Avrupa'dan ayrr, dost vebalak bir Bulgaristan ise onu Avrupa'ya balar; lbir Trkiye-Bulgaristan-Romanya balamas ilerde akla


5/48

smaz bir ey deildir, oysaki Trkiye'nin bir bykdevletle balamas hi olmazsa imdi olanakszdr.Dolaysyla, Trkiye, yalnz Bulgaristan'n bar iinEdirne'yi almay art kotuundan deil, fakat bununlabirlikte, eer Londra'daki Trk oruntaklar (delegeleri)bu berkitilmi (silahlandrlm) kentin Trkiye'de

kalmasnn Bulgarla srekli bir bara engel olacananlarlarsa da Edirne'den vazgemekle usalr davranmolur. Yabanc askeri uzmanlar diyorlar ki: Trk ordusuatalca'da en gl bir dmana kar baar iledayanabilir, ancak Edirne'yi kurtarmak iin yaplacak birsaldrdan hemen hemen hibir baar umamaz; dolaysylaEdirne er ge decektir, bu olunca ilerdeki grmelerdeTrkiye'nin durumu gszleir. Bar olmazsa KkAsya'da da karklklar kabilir ve bu da yabancdevletlerin Trkiye'nin i ilerine karmasna yolaabilir.Noradungiyan Efendi u yolda karlk verir; (bukarl belgede olduu gibi yazyoruz):

''Noradungiyan bana, ana hatlarn izdiim siyasannkendi grlerine tamamen uyduunu syledi ve unlardedi: Fakat meslektalarm (yani br nazrlar) bu gibimodern fikirler kazanmak hususunda fazla midi yok.Nazrlar meclisinde, bu hususta muvaffak olamayacak,nk Trk kamuoyu ve hele Trk subaylar heyeti, birkutsal Trk kenti olan, iinde birka eski padiah yatanEdirne'nin muhafazasnda srar etmektedirler. Maalesef,orduya isteklerini kabul ettirmek iin, hkmetin elindehibir kudret yoktur. Kendisi, ilk nce Londra'da Edirnehakknda resmi bir Bulgar deklarasyonu yaplmasnkurcalayacak (''provoquer'' edecek), sonra bunu ykseksubaylardan ve yksek memurlardan teekkl eden bir

toplantya sunacak; fakat bu toplantnn da mstahkemmevkiin feda edilmesi aleyhinde bulunacandankorkuyor.''Bu konumay anlattktan sonra Vangenhaym Alman BabakanBetman-Holveg'e (yaz onadr) kendi dncelerini ylebildirir:

br bykelilerin szlerinden yle anlyorum ki bunlarTrkiye'nin bu ite dayanacan sanyorlar. Eer bubyle olursa Trkiye zerinde hep birden bir baskyapmamz dn d Girs ileri srd. Bence byle bir eyTrkiye'ye kar bir hakszlk olursa da hkmetlerindevi, inad yznden genel bar tehdit eden Trkiye'yi

deil kendi aslarn (karlarn) dnmektir. lAnlama bykelilerinin davranlarndan anlyorum kionlar Slav yenini salanm bir duruma sokmak iin eldengeleni yapyorlar. Bompar'la d Girs'in Trkiye'ninEdirne iinde direnmesi bizi bir Avrupa savana gtrryolundaki szlerinde iirme vardr, nk hibir devletEdirne iin silaha sarlmaz; onlarn Asya'dakarklklar kaca yolundaki tehditlerinin de Trkiyeve br byk devletler zerinde bir baskda bulunmakdncesinden baka bir anlam yoktur, nk bu gibikarklklar ilgili devletlerce kurcalanmadka pekkmaz (1). l anlamann siyasasna yn veren noktasavan Trkiye'ye uygun bir yola girmesi (en ok

denizde) ve balaklarn elde etmi olduklar btnbaarlarn pheli bir durum almas korkusudur. Bununlabirlikte Trkiye'nin gerekten dostu olanlar ona ancakelden geldii kadar abuk bar yapma dnverebilirler; nk Fransa ve Rusya'nn Balkandevletlerinin yenmesi iini ne kadar byk bir ihtiraslatuttuklarn gze alrsak bunlarn Trkiye savatabaarlar elde edecek olursa Kk Asya'daki uluslarayaklandracaklarna gvenle inanabiliriz (2).Bu belge, o sradaki genel durumu ve byk devletlerindurumunu aydnlatt iin uzunca yazlmtr.Bu belgedeki baz dnceler ocukasnadr; Bulgar'ladost olmak iin ahalisinin ancak bir aznl Bulgar olan

Edirne'yi brakmak gerektii yolundaki sz gibi; bylednlnce sra ile Tekirda, Gelibolu, Silivri vestanbul'u da Bulgar'a brakmak gerekebilirdi. Belgeninbu gibi sama ksmlar bir yana braklrsa ondan unlarkar:Almanya ve Avusturya Bulgar' kendilerine ekmek ve onuberkitmek (glendirmek) istiyorlar, ta ki genel Balkan


6/48

siyasalarnda onu kullanabilsinler; Osmanl hkmetininEdirne'yi kendi alkoymak iin ve bu artla dndOsmanl-Bulgar-Romanya anlama ve dostluunu, Almanya,Osmanl'ya Edirne'den vazgemenin bir karl gibisalamak istemektedir. Almanya, Dou ve Arapvilayetlerinde karklklar kmasndan korkmaktadr,

nk bylelikle i bir genel paylamaya kadargtrlecek olursa kendisi buna ank (hazr) deildir vediledii gibi bir pay salayabilmek iin brdevletlerden ok byk glkler yenmek ve Dou Akdeniz'easker yollamak iin lsz olarak daha byk yklerekatlanmak zorundadr.Bundan baka Edirne'yi Bulgar'a vermek demek, orasn vedolaylarn artk herkese bir Rus pay saylmayabalayan stanbul ve Boazlar blgesinden ayrmak yaniRus payn kltmek demekti. Bu da Rus'a dost da olsalarbirok devlet iin nemli bir kazan saylmakta idi.Noradungiyan Efendi'nin szleri ve konuma tarzalacak biimdedir ve bu gibi yerlerde z Trklerden

bakasn -nk z Trk olmayanlarn en nemli ilerdeonlarla dnce ve duyguca tam birlik olmalarolanakszdr- kullanmann ne kadar yanl olduunugstermektedir.Avusturya bykelisi de Babli'ye gelip bu yolda birbavurmada bulunur, ancak bunu ok hafife yapar ve szuraya getirir: Trkiye'nin Edirne ve bar iindeverecei karar asker dncelere dayanlarakverilecektir. Bununla demek ister ki: Edirne'yikurtarabileceinize gveniyorsanz ii uzatn yoksadirenmeyin.Yine ibu 20 ilkknunda (aralkta) ngiliz bykelisi,Noradungiyan Efendi'yi grr (1). Osmanl oruntaklarnn

(delegelerinin) demelerinin Londra'da iyi bir etkibrakmadn syler ve uysallk dnde bulunur.Hariciye Nazr ona, atalca'daki grmelerde,Bulgarlarn bata Edirne iinde uysal davranr gibiolduklarn ve onu almakta direnmeyecekmi gibi bir sanuyandrdklarn, imdi ise durumlarnn deimiolduunu syler. Edirne zerinde anlalamazsa

grmelerin kesilmesi ve savan yeniden balamasgerektiini sylemez ve zel bir dnce olarak iinLondra'daki bykeliler konferansnda zlenmesiningerekeceini ileri srer. Bundan Lovter, Osmanl hkmetiEdirne'yi brakmak soravn (sorununu) dorudan doruyazerine almak istemezse bunu Avrupa'nn basks altnda

yapm grnmesi iin Noradungiyan Efendi'ce zel olarakdnlm bir kaamak yolu arand anlamn karr.Noradungiyan Efendi'nin Fransz, Alman ve ngilizbykelilerine yapt demeler, bunlar da Edirne iindeOsmanl hkmetince direnilmeyecei veyahut da bu itedirenmek iin hkmet yeleri arasnda birlik olmadinann douracak zdedir: dolaysyla bunlar birkayoldan duyacak olan Bulgarlar, ille Edirne'yi isterizdemekte, yreklendirilmi oluyorlard.Bu bavurmalar zerine Noradungiyan Efendi'nin Osmanlelilerine yollam olduu genelgede yalnz Rus veFransz bykelilerinin sz gemektedir; bu da gsterirki br bykeliler yumuak bir dil kullandklar iin

onlarn bavurmalar yalnzca bir t saylmtr kidorusu da odur. Genelgede unlar denmektedir:Rus ve Fransz bykelileri Paris'te Reit ve Berlin'deOsman Nizami paalarn uysallktan ok uzak(intransigeant) demelerinden szlandlar, bunun Londrakonferansnda da uysal olmayan bir durum alnmaskaygsn uyandrdn ve bunun ise grmelerinkesilmesi gibi byk bir tehlike dourabileceinisylediler. Karlk olarak dedim ki bizim btndurumumuz sava sona erdirmek istediimizigstermektedir; her trl resm grmelerden nceyaplm olan konumalarn nemini iirmemelidir; bizde, Edirne'nin Bulgar'a braklmasnn barn ayrlamaz

bir art olduu yolunda Danef'in demecine nem vermedik.Eer bar isterlerse bu i zerinde direnmemeleri iinBulgarlara tler verilmesini ileri srn. (Bu son ksmNoradungiyan Efendi, Bompar'a da sylemi, o, bunu kesinolarak abartm ve bu onun raporuna gemitir).Puankare'nin iki demeci ve Osmanl Asyas ilerini dekurcalamas


7/48

21 ilkknunda (aralkta) Puankare, Kamutay'da ve yan'dademete bulunur ve Balkan ilerinin bir tarihesiniyaparak Fransa'nn, kendisine gre biteviye barlolmu olan siyasasn anlatr ve buna hemen herkesi,Jores gibi gerekten barl olan sosyalist frkas(partisi) bakann bile, inandrr. Bu demelerin baz

nemli noktalarnn metni veya zeti aadadr (1):Btn sylediklerine ramen Puankare'nin yanszolmadn gsteren bir para (1):''Balaklarn oruntaklar (delegeleri) Balkanbirliinin salamlnn kendilerine verdii gc pekgzel anlamaktadrlar; onlar, ordularnn bu kadar yrekve dayankllk gsterdikleri sava alanlarnda, genkrallklarnn kazanm olduklar tinsel (ruhsal) etkininaralarnda uygunsuz aytmalarla (anlamazlklarla)tehlikeye dmesine yol amamaya iyice kararvermilerdir.''Puankare, hatratnda, bylece Balkanllara bir tvermek ve belki de rtl bir darlmada bulunmak

istediini syler.Bundan sonra demecinde Puankare eer Osmanl veBalkanllar arasnda dorudan doruya bir anlamayavarlamazsa Avrupa'nn ie karacan syler.Trkiye'ye en ok Asya'daki lkesiyle urap oraygelitirmek dn verir ve unlar syler:''Uzun aylardan beri stanbul'daki bykelimiz, bykdevletlerle anlam olarak Lbnanllardan yana biryeleme tasars ileri srmektedir, ancak grmeleruzayp gidiyor ve imdiye kadar bir ey sonulanlamad.yan'a ayrca sylemem gerekmez ki, hele Lbnan veSuriye'de bizim, geleneksel aslarmz vardr ve onlarasayg gstertmek istiyoruz.''Bu noktada ngiliz hkmetiyle aramzda biranlaamamazlk olduunu sananlar olmusa da bu sannsebepsiz olduunu sylemekle bahtiyarm.''ngiliz hkmeti bize ok dostasna bildirdi ki bublgelerde hibir bakmdan bir ie atlmak iin ne birdncesi, ne bir tasars, ne de bir siyasal dileiyoktur. Biz de Asya'da Osmanl mparatorluu'nun

btnln srdrmek kararndayz; ancak oradakigeleneklerimizin hibirinden vazgemeyeceiz, oradakazanm olduumuz dostluklarn hibirini tepmeyeceiz,oradaki aslarmzdan (karlarmzdan) hibirine zarardokundurtmayacaz.''Bu, o zamann diliyle, Lbnan ve Suriye sorununu, yani

Osmanl Asyas'nn paylalmas iini, ortaya atmann birbalangc idi.ngiltere'nin sznn gemesi undan domutu: Msr'dakingiliz Komiseri Lord Kiner, Hicaz, Suriye ve Palestin(Filistin) Araplaryla ok ilgili bulunmakta ve oralarnbirok ileri gelenleriyle grmekte veya haberlemekteidi ve ngiltere'nin oralara herhangi bir biimde olursaolsun el uzatmak istedii sz ortada dolamakta idi;bunun birka rneini daha nce grdk, birkan da dahasonra greceiz; bunun zerine Puankare Grey'e bavurmuve Grey, Pol Kambon'a yukarda sz geen biimde inanca(gvence) vermiti (1).Yine o sralarda ngiltere ile Almanya arasnda bir

yaknlama belirdii sz dolamt, bu i zerinde dePuankare ngiliz hkmetinden inanca (gvence) istemi vealmt ve bunu sylevinde kullanmt.S. J. Konferans'nn 4'nc toplants ve Osmanl'yakar yeni Rus basksPuankare'nin bu sylevlerde bulunduu gn (21.12.1912) S.J. konferansnn 4'nc toplants yaplr.lk olarak kodra Komutan'nn brakmay dinlemeyipsavaa durduu yolunda Srp szlanmas zerindegrlr; anlalr ki Karada hkmeti, Nzm Paa'nnbrakmay ve artlarn bildiren ifre telini, iindebaka eyler de olabilir dncesiyle kuatlm olan vetelsizi bulunmayan kodra Komutan'na vermemi. Bu ifretelin Londra'daki Karada oruntaklarnca (delegelerince)etine'ye yollanlmasna karar verilir (tesi Karadahkmetinin kararna bal olacaktr).Asl bar iine geilince Osmanl oruntaklar(delegeleri) unlar syler:Yunanllarla da bar grmelerine giriebiliriz, ancakatalca'da brakma yapld srada barn abuk


8/48

olacan sanmtk; bu yzden, kurganlarmza(mevzilerimize) yiyecek yollama hakkmz ncekararlatrlm iken Bulgarlarn direnmesi zerine sonanda bundan vazgetik; imdi ise Yunan oruntaklarnn(delegelerinin) da ie katlmasyla bar grmelerininuzayaca anlalyor, dolaysyla biz de kurganlarmz

(mevzilerimizi) beslemek hakkn isteriz.Bunun zerine en ok Osmanl ve Bulgar oruntaklar(delegeleri) arasnda etin bir aytma (tartma)balar, atalca grmelerinin tarihesi yaplr... SondaBulgar oruntaklar (delegeleri) ellerindeki yetkikdnn yalnz bar grmeleri iin olduundanyeniden brakma iin grlecekse buna resmi olarakkaramayacaklarn sylerler.ki kere toplant kesilir ve her yan oruntaklar(delegeleri) kendi aralarnda konuurlar.kinci kesintiden sonra Osmanl oruntaklar (delegeleri)ana sorunun yani Trk kurganlarna (mevzilerine) yiyecekyollanlmasa da Yunan oruntaklaryla (delegeleriyle)

grp grmeme sorununun, hkmete zlenmesinibekleyerek ''ad referandum'' (1) artyla bargrmelerine balamay ileri srerler. Bundan neanlald zerinde de aytma (tartma) olur ve sondaYunan oruntaklarnn (delegelerinin) konferansa kabulii zerinde Osmanl oruntaklarnn (delegelerinin)stanbul'dan yeni ynerge almalar iin 23 lkkanun'da(aralkta) toplanlmak zere dalnr.Rusya'nn neden bir an nce bar istediini yukardagrdk. Londra'da Osmanl oruntaklarnn (delegelerinin)aldklar durum ise Osmanl hkmetinin abuk baristeyen bir yenilmi gibi dnp davranmadn, bununtersine olarak ii uzatmakla Rusya'nn korktuu olaylarngelimesini bekledii duygusunu uyandrabilirdi. Bunu vebu gibi gecikmelerden doacak tehlikeleri nlemek vebelki de Adriyatik iinde Avusturya karsnda gerilemigrndkten sonra Edirne iinde bir baar elde etmigrnmek iin 23 lkkanunda (aralkta) stanbul'daki RusBykelisi d Girs, Noradungiyan Efendi'yi grp (1):Trkiye'nin Edirne'den vazgemek istememesi yznden

yeniden sava balarsa Rusya'nn yansz kalamayacan(2) syler. Bunu Turhan Paa'ya bildirirken NoradungiyanEfendi, bu gibi szlerin Balkanl balaklar uysalolmamaya yreklendireceini yazmakta ve bu i iinSazonof'u grmesini istemektedir.Bu Rus bavurmas Fransa'da Trkiye'dekinden daha byk

bir yank uyandrr ve Puankare balak Rusya'nnkendisiyle danmadan sonu bir genel savaa varabilecekolan bir bavurmada bulunmu olmasna kzar ve bu yzdensvolski'ye szlanr; o da d Girs'e yollanlm olanynergenin (kendisine de bu telin ei gelmiti) Bompar'nanlad gibi olmadn syler ve ii yle dzeltir:Rus hkmeti d Girs'ten Trkiye'nin u yne baknekmesini istedi: Eer Trkiye kodra, Edirne ve Yanyaileri (kurganlara yiyecek yollanlmas ii olacak, nkS. J. konferansnn 21.12.1912 tarihli toplants buyzden sonusuz kalmt) ve snrn Edirne'ningneyinden gemesi ii zerinde uysal olmamakta direnirsesavan yeniden balamasndan saknlamaz ve i buraya

varrsa bizim yanszlmz inancalanlamayabilir (peutne pas tre assure) nk sava yine balarsa KkAsya'da ve Rusya'ya bitiik yerlerde karmaalar olabilir;bu da Rusya'y etin lemler (nlemler) almak zorundabrakabilir (bundan sonra Rus kamuoyu ilerisrlmektedir).svolski ''yanszlmz inancalanlamayabilir'' sznyanszlmz Krt ve bakalarnn aknlarylabozulabilir'' biiminde anlatr ve yorar.Buna kar Puankare der ki: Bu anlam daraltc yorma ilede yaplan bavurma bize nceden haber vermeden vebizimle anlalm olmadan yaplamayacak kadar nemlidir(1).Balkanllarn bar artlar:S. J. konferansnn 23.12.1912'deki 5'inci toplantsnda(saat 16 1/4'te alr ve 17'de kapanr) Osmanloruntaklar (delegeleri) kuatlm kurganlara yiyecekyollama sorunu zerinde direnmeden Yunan oruntaklaryla(delegeleriyle) da grebileceklerini sylerler. Bunun


9/48

zerine Balkanllarn aadaki bar artlarkendilerine bildirilir:''1) Marmara Denizi zerinde Tekirda'n dousundabulunan bir noktadan Karadeniz zerinde Midya'nndousunda bulunan Malatra Krfezi'ne giden bir izgininbatsnda kalan btn Osmanl topraklarnn, Gelibolu

yarmadas ayral (ayr) braklmas,''Bu topraklar iinde snrlar ve siyasal durumu ileridesaptanacak olan Arnavutluk da bulunmaktadr.''2) Ege adalarnn braklmas,''3) Trkiye Girit'in zgrl dzenlenirken kendisinebraklm olan btn haklardan vazgeer.''Bu dilekler Bulgarlarn Marmara Denizi'ne ulamalar veTekirda'la Midya'nn da onlarda kalmas demekti.Venizelos bunlarn yalnz toprakla ilgili dileklerolduunu ve daha sonra br sorunlar zerindekidileklerin de bildirileceini syler.Osmanl oruntaklarnn (delegelerinin) bu dileklerihkmetlerine bildirip ondan ynerge (talimat)isteyebilmeleri iin yeni toplant 28 lkkanun'a (aralk)braklr.Bu toplanty hkmetine bildirirken Reit Paa (1)Balkanl oruntaklarla (delegelerle) yaplan konumalardanunlar anladn tellemektedir:Bulgarlar Edirne zerinde direneceklerdir. Bu ite birass (kar) olmayan Srp ve Karadallar bu yzdensklma benziyorlar, ancak bu ite bir etkileriolmasn bekleyemeyiz - kesin ve deimez bir nermede(neride) bulunmamz gerektir - Eer olas bir grmekesilmesinden saknlmak isteniliyorsa kar nermemizi(nerilerimizi) o biimde sunmalyz ki Bulgarlar bunu,zerinde grlebilir bir nerme (neri) saysnlar;Bulgarlar onu kabul ederlerse Yunan isteklerininbazlarnn bizce abanmas belki daha az glklerdourur. Danef diyor ki: Bulgar hkmeti brakmaartlarnda her trl deiiklii abyor (ieriyor) ancakeer Edirne komutan hele bu yortu anlarnda halknskntsn azaltmak iin Bulgar komutanlna bavurursakendisine belki kolaylk gsterilebilir.

Reit Paa'nn telinin son ksm, kendilerine kurganlarayiyecek yollama ii zlenmeden de Yunan oruntaklaryla(delegeleriyle) grebilecekleri yolunda verilmi olanynergede bu yiyecek iinin ayrca konuulmasnnbildirilmi olmas dolaysyla yazlmtr.Reit Paa'nn asl dncesine, yani Bulgar'a ho

grnecek bir nermede (neride) bulunulmas vebylelikle onunla anlalp Yunan'a kafa tutabilecek birduruma girilmesi ii zerinde kendisi ayrca bir ayrntyazmamaktadr; ana ekime Edirne yani yalnz Bulgar'ilgilendiren bir konu zerinde olduundan Reit Paa'nndncesinin nasl gerekleebilecei pekgrlememektedir.Kral Ferdinand'n ar Nikola'ya bavurmas:Bulgaristan bu Tekirda-Midya izgisinde epeydirenecektir. Ferdinand'n 6 Sonkanun (ocak) 1913'tePetersburg'a giden Bulgar Maliye Bakan Todorof'la ar2'nci Nikola'ya yollad bir mektupta unlar vardr (1):Ferdinand nce ylban kutlamakta, ar ve Rus ulusuncaBulgar yenleri (baarlar) zerine gsterilen iyiduygular dolaysyla teekkr etmekte, Rusya'ya kar''sonrasz minnetini'' bildirmekte, Romanya'nn Silistrezerindeki dileklerinden szlanmakta ve ona karBulgaristan'n korunulmasn istemekte ve sz Trk-Bulgar snrna getirerek unlar demektedir:''Bulgaristan ister ki snr Tekirda'dan Midya'yagitsin. Bize yle geliyor ki, Rus hkmetinin dncesi,eer daha iyisi elde edilemezse, Bulgaristan'n Saroz(krfezi) - Midya izgisinde kalmasdr. Bulgardileklerinin doruluunu gsteren sebepleri Majestenizesunmak isterim: Her eyden nce doru olmaz m ki 40.000yrekli Bulgar'n kanyla sulanm olan bu toprak onu,adam gcnn de stnde olan uramalarla ele geirmiolanlarn mal kalsn. kincisi Tekirda-Midya ve Saros-Midya izgileri arasnda kalan topra geri vermekleorann Hristiyan ahalisi Trk kyncnn en korkuntehlikelerine uramak durumuna sokulur. Son olarak da,anlayl ve iler (mobile) Bulgar bekisinin Tekirda'da


10/48

bulunmas belirmemi bir gelecekte Boazlar sorununuzlemek iin Rusya'ya bir dayanak olamaz m?''(Yenlerinin rn olan Tekirda' elden karmak gibibyk bir tasadan Byk Rusya'ca korunulmak iin her gnAllah'a yalvaran subay ve erlerim adna Majestenize budileimi sunuyorum).''Daha yukarda grmtk ki Danef, Bertold'a, BulgarlarnBoazlar'da Trklerden daha iyi bir beki olacaklarnsyleyerek oray Avusturya ve genel olarak Akdenizdevletleri adna Rusya'ya kar daha iyi bekleyeceklerinianlatmak istemiti. imdi de Bulgar kral Bulgarlarnyine bu ii, ama bu sefer Rusya'dan yana ve Rusya'caBoazlar'n ele geirilmesini kolaylatrmak iin, okiyi greceini yazmaktadr. Herkesi aldatabileceklerinive oyuna getirebileceklerini sanan ve bunu baaracakkadar ustalk ve incelikleri olmayan Bulgarlarn sondaokkann altna gitmi olmalarna hi almamaldr.S. J. Konferans dnda baz grmelerYukarda anlatlan 23.12.1912 tarihli toplantda Osmanloruntaklar (delegeleri) kendi hkmetlerinin hibirnermesini bildirmemilerdi, ancak urada buradasylenilen szlerden Osmanl hkmetinin uysal olmayacarenildii iin yukarda grdmz sebepler dolaysylasabrszlanan ve sinirlenen Rusya 24 ilkknunda (aralk)bir kere daha Babli'ye bavurup ona gzda vermekister ve bylece Balkanllarn dileklerine verilecekkarln uysal ve istenilen biimde olmasnsalayacan umar.Bu dnce ile Sazonof Turhan Paa'ya der ki (1):Londra'daki Trk oruntaklar (delegeleri) uysaldeildirler. Edirne ve Makedonya'y alkoymak istiyorlarve Makedonya'nn zgrl zerinde direniyorlar, buolamaz ve bu gibi dilekler, ii ister istemez savanyenilenmesine gtrr. Eer sava yeniden balarsaTrkiye'nin durumu daha zor olur, nk Bulgarlar dahaok eyler isterler; eer Bulgarlar pskrtlecek olursaRusya'nn durumu gleir ve o Bulgarlara yardm etmekzorunda kalr.

Size Enos-Midya (Enez Midye) verilecektir ve Arnavutluk,Lbnan gibi sultann egemenlii altnda zgr olacaktr.zgrlk iin Rusya direnmitir; Avusturya ise orannbamszln istiyor.Grld gibi Rusya Balkanllarn, bir pazarlkdncesiyle olacak, istemi olduklar Tekirda-Midyasnrn Enos-Midya olarak dzeltmekte, ancak Trkiyeyeniden yenilirse durumunun daha kt olacan, yokyenerse Rusya'nn Bulgaristan'a yardm edeceinibildirmekle Osmanl hkmetini korkutmaya ve mitsizliedrmeye almaktadr.Babli bundan sonra d Girs'in ilk bavurmas zerineTurhan Paa'ya ekilmi olan telin karln alr (1).Bunda bykeli unlar demektedir:Sazonof'u grdm; o bana Bulgaristan'a yardm etmekszn sylemedi (2) -nk bizim saldryageemeyeceimiz inanndadr- o dostasna ve dinginliklededi ki: eer uysal olmazsanz sava yeniden balar vestanbul tehlikeye der, bu olunca Rusya da sakn(gerekli) lemleri (nlemleri) almak zorunda kalacaktr.Bunlarn ne olacan sorunca dedi ki: ''Alimallah (MonDieu) imparatorluumuzun kaps olan Boazii veberkitmeleri ve belki de Asya'da dnler, nk iinaslna gidilirse Rusya'nn nceden bir ey almaya (seprmunir) herkesten ok hakk vardr ve bunu yapmakzorundadr" ve unlar ekledi: Biz size pek ok dostlukkant verdik, fakat siz bizi anlamadnz. Bizi dinlemiolsaydnz talya ile anlam ve Makedonya iin bir eyyapm olurdunuz ve bugn kaybetmi olduunuz vilayetleritehlikeye drm olmazdnz. Bulgaristan hibir vakit2-3 haftadan ok dayanamayacak olan Edirne'den vazgemez.Yanya'ya gelince mademki Arnavutluk zgr olacaktr, onunzerinde direnmekte ne gibi asnz (karnz) olabilir.Bundan baka Edirne'den vazgeme d size btn bykdevletlerce verildi.Sazonof'un bu szleri bir iki yldr Osmanl'ya karkulland ikiyzl dilin yeni bir rnei olduundan bunugeiyoruz.


11/48

Sazonof'un 24 ilkknunda (aralkta) Turhan Paa'ya ikincibavurmasn yapt gn, Jorj Lui bu ii Puankare'yebildirmi ve Girs'e de stanbul'da buna benzer bir yoldakonumas iin ynerge (talimat) verildiini eklemiti(1).Bunu renince Punkare yeniden kzar ve Jorj Lui'yeunlar teller (2):Sazonof'u abuk grp Rusya'nn nceden bizimleanlamadan taknd yeni durumunun btn arlnanlatn. Onun bu giriiti (giriimi) Avrupa bar iinen tehlikeli bir biimde Kk Asya sorununu birdenbireortaya karabilir. Edirne'nin Bulgaristan'da veBalkanlar'n Balkan uluslarnda kalmas iin yeni birAvrupa aracl nermesinde (nerisinde) bulunmayaankm (hazrm).Sazonof buna u yolda karlk verir (3):Ben Trklere dedim ki eer bar olanaksz klarlarsabizim yanszlmz artk inancalanamaz -Bunun bir tehditolduu aktr. Amma elbette Fransz hkmetiyleanlamadan szden ie gemeyiz. Kk Asya sorununuortaya atmak istemiyoruz. Bir Avrupa aracl nermesibu arada asl (yararl) olmaz. Byk devletlerstanbul'da zaten ibirlii yapmaktadrlar.stanbul'da gizli Osmanl-Bulgar grmeleriOsmanl-Balkanllar grmelerine dnelim. S. J.Konferans'nn 5'inci (23.12.1912) ve 6'nc (28.12.1912)toplantlar arasnda ok gizli tutulan baz Osmanl-Bulgar grmeleri olur. Bunlar stanbul'a gelenBulgaristan'n eski Maliye Bakan Kalef ve bir ikiBulgar generali (belki Savof) ile yaplr.Bunlarn stanbul'a gelii zerinde baz yabanceliliklerin yazlarnda izler vardr.Lovter'in bir telinde Kmil Paa Kalef'i kabule onat(yanat) denilmektedir (1) Sofya'daki ngiliz ElisiBaks-Ayronsayd ise bu iin Balkanllarn arasn bozmakiin bir Osmanl dolan olduunu, Geof'un Kalef'in birdevle stanbul'a yollanldn ne kendisinin ne dekraln bilmediini sylemi olduunu, onunla dnrlolan Bakomutan vekili Savof'un onu atalca'dan geirmi

olabileceini ve Kalef'in hibir devle yollanlmadyolunda basnda resmi bir bildiri ktn yazmaktadr(2).Vangenhaym ise Kmil Paa ile 27 ilkknunda (aralkta)yapm olduu bir grmeyi anlatrken (3): KmilPaa'nn Bulgaristan'la gizli grmeler olduunukendisine sylediini, ancak bunlar zerinde ayrntvermediini, Savof'un daha evvelki gece atalca'ya geridndn, Filibeli banker ve Ferdinand'la Danef'in inalKalef'in henz stanbul'da bulunduunu ve Kmil Paa'nnBulgaristan'n Rus baatndan (basksndan) kurtulmakistediini kendisine sylediini yazmaktadr.bu Osmanl-Bulgar grmelerinin yanklar Hariciye'denLondra'daki Osmanl oruntaklarna (delegelerine) verilenynergelerde (talimatlar) de grlr. S. J. konferansnnyukarda dediimiz gibi 28.12.1912'de yaplacak olan 6'nctoplants iin 25 ilkknunda (aralk) Londra'dakioruntaklara (delegelerine) tel ile gnderilen ynergeninbanda: ''br yandan, Bulgarlarla yapmakta olduumuzgrmeleri yaknda kolaylatrabilecek olan bazlemler (nlemler) aldmzdan...'' denilmektedir.Bundan sonra sz geen toplanty anlatrken yazacamznermeler (neriler) bildirilmekte ve genel olarak butoplantda belirsiz konuulmasnn gerekeceisylenilmektedir. Telin sonunda kurganlarmza yiyecekyollama iinin kardaki dmanla grlecei deeklenilmektedir.Bu telin arkasndan 26 ve 27 ilkknunda (aralk)Londra'daki oruntaklara iki tel daha gnderilir.Birincisinde unlar vardr:Kral Ferdinand'n zel bir devle sadrazama yolladeski Maliye Bakan Kalef'e gre Bulgar hkmeti, kendikamuoyu bunu istedii iin Makedonya'nn zgr birvilayet olmasna eygin (yatkn) imi. Bar iin aslglk Bulgarlarn ok istedikleri Edirne imi; belki,oras berkitilmi durumdan karlrsa bizebraklabilirmi; adalar iinde Bulgaristan baz artlaraltnda bize eygin (yatkn) imi. Kalef'insylediklerini bylece topladktan sonra Noradungiyan


12/48

Efendi bunlara gre yeni Trk nermesinin (nerisinin)Londra konferansnda ok glkle karlamayacanumduunu sylemekte ve sonda Bulgarlarn Edirne'denvazgemeleri gerektiinin Kalef'e iyice anlatldbildirilmektedir.Bu telden anlalabilen udur: Bulgarlar Makedonya'ypaylamaktansa onu bir btn olarak zgr klmay (bucildin baka yerlerinde bunu birka kere grdk) dahauygun bulmaktadrlar, nk oras paylalrsa Srp'a veYunan'a gidecek ksmlar Bulgar iin elden kmsaylabilir; halbuki oras bir btn olarak kalrsaBulgarlarn sylediklerine gre orada ounluk Bulgarolduu iin gnn birinde toptan Selanik, Manastr veskp'yle birlikte Bulgar'a geebilir; BulgarlarEdirne'yi istemekte ve ona kar Adalar iinde Osmanldileklerine yardm edebileceklerini anlatmaktadrlar;Noradungiyan Efendi'nin telinden ve sonraki olaylardanyle anlalyor ki Kalef, Edirne'nin baz artlarlaOsmanl'da kalabileceini ya kendisinin veya kk birtakmn adna sylemitir.Noradungiyan Efendi'nin yukarda sz geen 27 lkkanun(Aralk) tarihli telinde, her ne olursa olsun, Edirne'denvazgeilmeyecei ve oras dse de bar yaplmayaca vegerekirse bykeliler konferansna bavurulabileceibildirilmektedir.1912 ylnn son haftasnda yaplm olan bu gizliOsmanl-Bulgar grmeleri ve bunlarn sonular zerindebaka bir belge ve bilgi bulamadm; olaylar, bugrmelerden nemli bir sonu kmadn gstermitir.Bu i zerinde bundan sonra anda (an) yazabilecek kimsekalmam olsa gerektir ve bu yolda yeni bilgi belkiBulgar Hazinei Evrak'nda kabilir. Bu belge eksikliidolaysyla, zel bir andcm (anm) buraya koymayuygun buldum: o srada Paris'te okumakta idim ve KmilPaa'nn olu Sait Paa Paris'le stanbul arasnda gidipgelmekte idi, onun o vakit bana sylediine gre Savof vebirka Bulgar ileri geleninin ayrca Trklerle biranlamaya varlabilip varlamayacan incelemek iinstanbul'a gelmiler; grmelerde Edirne vilayetinin (o

vakit bu vilayet Mesta Karasu'ya kadar uzanrd) bizdekalmasna karlk Selanik'le birlikte btnMakedonya'nn antlama ile Bulgaristan'a braklmas bugelenlere nerilmi; Savof ve Fiel buna ok eygin(yatkn) olmu, ancak kral ve hkmet, Edirne zerindedirenmiler ve bir anlamaya varlamamtr.bu denemeyi Bulgarlarn hem Manastr ve skp'e kadarhemen btn Makedonya'y, hem de Enos-Midya izgininekadar hemen btn Trakya'y almak iin gsterdikleriagzllk dolaysyla kh kendi balaklarna karOsmanl ile kh da Osmanl'ya kar kendi balaklarylaibirlii yapmak istemelerinin bir sonucu saymaldr.Yukarda grdmz, birbirine batan baa kar olan,Danef ve Macarof'un demeleri bu yoldaki dncelerinbaka bir gsterisidir.Osmanl bar artlarnn bildirilmesinden nceki demeve bavurmalarS. J. konferansnda Osmanl nermelerinin (nerilerinin)aklanacaklar 28/12/1912 tarihli toplantnn ngnndebir yandan Osmanl hkmeti Edirne'yi vermemektekikararnn kesin olduunu gstermek iin baz demetebulunur, br yandan da baz byk devletler onuyumuatmaya urarlar. Kmil Paa ile grenVangenhaym, hkmetine unlar bildirir: (1)Birka gn nce d Girs'in eer Trkiye sava srdrrseRusya'nn yansz kalmayacan Noradongiyan'abildirdiini Kmil Paa syledi; o, bu tehdidi ciddiyealmyor ve bir Rus ltimatomuna vereceim karlbilirim diyor; ona gre Trkiye Edirne'den hibir zamanvazgeemez, ancak oray berkitilmemi bir duruma koymayaonaabilir (yanaabilir), bu da elde edilemezse Trkiyesava srdrecektir. Bundan sonra Vangenhaym lAnlama bykelileri arasnda eer Trkiye Edirne'denvazgemezse bir donanma gsteriini de kapsayan bir baskyaplaca sz dolamaktadr, der. (Kalef grmeleriVangenhaym'n bu telinde bulunmakta idi; bu ksm dahayukarda grdk.)Yine ibu 27 lkkanunda (Aralkta) Noradungiyan Efendi,Hseyin Hilmi Paa'ya ektii bir telde Pallavii'nin,


13/48

talya bykelisi bir yana btn br bykeliler gibiEdirne zerinde ok durmamamz dn verdiini,Rusya'nn ise gzda vermeye uratn, byle birdurumda ii bykeliler konferansna gtrsek dilevimizi(dileimizi) kazanmakta glk ekeceimizi bildirmekteve Bertold'la grp onu kazanmaya almasnistemektedir.28 lkkanunda (Aralkta), yani S. J. konferans 6.nctoplantsn yapaca gn, Noradungiyan Efendi Osmanlelilerine yollad bir genelgede der ki:Edirne'den vazgemeye ank (hazr) olduumuz szdolatrlyor; bu yanltr; bu sorun zerinde bargrmelerini kesmeyi bile gze alyoruz (1).Puankare ise Osmanl hkmetini uysal klmak iin tlervermektedir, Rifat Paa'ya der ki: (2)Balaklarca kabul edilemeyecek nermelerde (nerilerde)bulunup grmelerin kesilmesine yol amayn. Marmarakylar ve Arnavutluk (!) (3) sizde kalyor; RifatPaa'ya gre Puankare, adalar iinde de batan baa mitkrcdr ve yalnz anakkale'ye yakn adalarnberkitilmeyeceini sylemitir (yani btn adalar Yunan'averilecek demitir); Puankare, Avrupa lkelerinizin birksmn elden karmaya onan (yanan) ve Asyalkelerinizde yeleme yaparak onlar gelitirmeyealn, dn verir.Bu szler Puankare'den beklenen szlerdi; ancak alacakey Rifat Paa'nn kendi dnceleridir, o telininsonunda der ki:''Bu szlerde ok hakszlk varsa da doruluk da vardr.Bu d dinlemeye ve yrtmeye yreimiz olacak mdr?Asya'daki imparatorluumuzun kurtulmas iin bunuyapacamz umarm. Size kar sz syleyeceklerbulunacaktr; onlara u denebilir: Bir lkeyi bu kadarkt bir biimde koruduktan sonra bunu yapanlarn,lkenin kalan ksmn kurtarmak isteyenlere engel olmayahaklar yoktur.''Ana tehlike Rusya'dadr, balaklarda deil.''O srada ''hkmet uysal olup Edirne'yi verecektir''propagandas dolamakta ve bu en ok iki yerden

gelmektedir: ttihat ve Terakki ve ordu evenlerinden(evrelerinden) Rifat Paa'nn bu szlerini kimin iinsyledii iyice anlalamyorsa da ''korumak'' sznkullanmakla orduyu dnd akla daha yakn gelmektedir.Osmanl hkmetinin bar artlar ve onlarn yanklar28 lkkanunda (aralkta) S. J. konferansnn 6'nctoplants olur ve Osmanl oruntaklar (delegeleri)hkmetlerinin kar nermesini (nerilerini)bildirirler, ana izgileri aadadr:1) Edirne vilayeti imdiye kadar olduu gibi dorudandoruya Osmanl ynetiminde kalacaktr.2) Makedonya da, padiahn hkmranl altnda zgr birynetim olacaktr; bu lkenin banda, Selanik'te oturanbir prens bulunacaktr; onun Protestan dininden olmasyelidir. Bu prensi balaklar yansz devletlerprensleri arasndan seecekler ve onu padiahatayacaktr.3) Arnavutluk padiahn egemenlii altnda zgr birvilayet olacaktr; bir genel kurulu olacaktr; onunidaresi be yl iinde bir Osmanl ehzadesineverilecektir, bu sre bittikten sonra onun bu iyarl(grevi) yenilenebilir.4) Girit byk devletlere inamlanm (geici verilmi)bulunduundan onunla ilgili btn sorunlar ancak bykdevletlerle Osmanl devleti arasnda zlenebilir.5) Ege adalar Anadolu'nun ayrlmaz bir parasolduundan bakasna verilemez.Balkanllar bu nermenin kabul edilemeyeceini sylerlerve Danef bunun Osmanl hkmetinin son sz olupolmadn sorar.Osmanllar, savatan nce Balkanllarn yalnz yeleme(ncelikle) istemi olduklarn, byk devletlerin detoprak deiiklii olmayacan sylediklerini ilerisrerler. Buna karlk olarak Macarof Balkanllarn,istedikleri yerleri ele geirmi bulunduklarn ve hibirsavatan sonra, ona balamadan nce ileri srlm olandileklerle kalnmadn syler. Srp orunta (delegesi)Novakovi, Makedonya sznn pek ak olmadn ve


14/48

snrlarnn belirtilmediini syler ve Osmanloruntaklar (delegeleri) bunu soracaklarn bildirirler.Osmanl oruntaklar (delegeleri), bu nermenin (nerinin)neresinin beenilmediini sorarlarsa da Balkanllarayrca aytmaya (tartmaya) girmek istemezler. Sonda ogn bakanlk eden Reit Paa grmelerin zetinitoplayarak una varr:Balkanllarn nermesine (nerisine) Osmanl oruntaklar(delegeleri) bir kar nerme ile karlk verdiler,bunun zerinde konuan Balkanl oruntaklar (delegeler)bunu yeter bulmadlar. Osmanl oruntaklar (delegeleri)bunu hkmetlerine bildirecekler ve gelecek toplantdaonun karln bildireceklerdir.Bu toplantda yaplm olan Osmanl nermesi (nerisi),Kalef grmeleri zerine dnlm olan biimdir; bunaLondra'da kimsenin yanamamas Bulgar hkmetininyukarda da grdmz gibi bu yola girmeye kararverememi olduunu gsterir.Bu toplantdan sonra az ok da Babli'nin gerekirseEdirne iin yeniden savaa girieceini bildirengenelgesine karlk olarak yeniden byk devletlerdenuysallk tleri gelmeye balar.28.12.1912'de ngiliz Dileri Bakanl MstearNikolson, Tevfik Paa'ya unlar syler (1):Bar grmelerinin kesilmesinden ekinmelisiniz, maliskntnz var, ordunuz devleti kurtaracak durumdadeildir, sava yeniden balarsa Dou Anadolu'da veSuriye'de kabilecek olaylar Asya'da da varlnztehlikeye drebilir; bu yzden stanbul'dakibykeliler Babli'ye bavuracaklardr.Berlin'de Dileri Bakanl Mstear oradaki Osmanligderine (2) Edirne iin dorudan doruya Bulgar'laanlalmas dn verir ve Danef'in, Srp veYunanllarla arasnn iyi olmadn syler.S. J. konferansnn 7'nci toplants 30 lkkanun'da(aralkta) olur; burada yaplan Osmanl nermesi(nerisi) u temele dayanmaktadr:Balkanllarn istedikleri arasnda birtakm vardr kiaramzda dorudan doruya grlp birbirimize dnler

vererek zlenebilir; birtakm da vardr ki-Arnavutluk'un snrlar ve siyasal durumu, Yeni-Pazarsanca sorunu Girit'in ne olaca gibi- bykdevletlerce onanmas gerekir. Btn Avrupa bir an ncebarn olmasn bekledii iin Edirne vilayeti her neolursa olsun, kesin olarak gerekirse Bulgaristan'laaramzda yaplacak baz snr dzeltmeleriyle, Osmanl'dakalmak artyla bizden istenilen btn yerlerin snr vesiyasal durumlarn saptama iini byk devletlerebrakyoruz. Bu sorunlarn byk devletlerce incelenmesisrasnda biz de burada antlamann br noktalarngrebiliriz.Osmanl oruntaklar (delegeleri) bu yolda ifre ilealdklar ynergenin iyice alamadn sylemi ve buyzden onu yaz ile vermemilerdi. Bunu eksiklerinibtnleyip, yaz ile verebilmeleri iin toplant 1Sonkanun (aralk) 1913'e braklr.Reit Paa bu toplantda olup bitenleri hkmetebildirirken (1) Balkanllarn yeni nermeyi (neriyi)belirsiz bulduklarn, hemen her eyin byk devletlerebraklmas ile konferansn gereksiz klndnsylediklerini (bunu bir Karada orunta (delegesi)sylemiti) yazar ve kendi dncesi olarak Danef, Edirneiinin de byk devletlere braklmasn imlemekle ibudevletlere ne aama gvenilebileceini gstermi olduunuekler.Bu toplantnn Bulgarlarla Yunanllarda birbirine karpheler uyandrdn ve Yunanllarn acaba Bulgarlar mgizlice byle bir ba baa konuma dncesini (Edirnevilayetinde snr dzeltmeleri yaplmas iin) Trklerefsldadlar kukusuna dtklerini, Puankare yazar (2).Byle bir kukunun domasna Danef'in Trk oruntaklaryla(delegeleriyle) sk sk grrken balak oruntaklarla(delegelerle) toplantlar dnda hi grmemek gibi birtavr taknmasnn da yardm ettiini ekler.Babli bu toplant iin yaplacak nermeyi oruntaklarna(neriyi delegelerine) yollad gibi bunu bir genelgeile elilerine de bildirmi ve bunlar, yannda


15/48

bulunduklar hkmetlere bildirip, onlarn siyasalyardmlarn salamalarn istemiti.Buna gelen karlklar hep yrek krcdr.Berlin, resmi karln ancak Avusturya ve talya ilegrldkten sonra verilebileceini, ancak zel olarakBalkanllarla anlama d verildiini, hibir bykdevletin bugnk buhran zleme iini ele almakistemediini, ortada birbirine kar ok as (kar)bulunduu ve genel bir savatan korkulduu iin kimseninbyle bir ie girimek istemedii bildirilir (1).Roma Bykelisi Nabi Bey, Bulgar Bakanlar Kurulu'nunsavaa yeniden balamaya karar verdiini ve KralFerdinand'n atalca'ya gideceini rendiini bildirir(2).Yine bugn (31.12.1912) Rifat Paa Puankare'ninkarln teller; o, demi ki: Btn byk devletlersize Edirne'den vazgeme dn vermekle birlikte -Fransz hkmeti ancak onlarla birlikte i grmek isterve grebilir. stanbul'da yanl olarak sanyorlar kiyalnz l anlama Bulgaristan' tutuyor; bugn deParis'teki Avusturya bykelisi, bu i iin stanbul'datler verilmesi yolunda bavurdu, halbuki bata, RusyaEdirne'nin size braklmasn gze almakta idi. Puankareadalar zerinde bir ey sylemez; Trkiye'ninanlaamamazlklarn zlenmesi iini byk devletlerebrakma tasarnn kabul iin btn sava devletlerinbunu istemeleri gerekir, der.Turhan Paa'nn karl 2.1.1913 tarihlidir:Sazonof'un bu yolda hibir eye yanamak istemediini veunlar dediini bildirmektedir:Btn Avrupa, Edirne'nin sizde kalamayacadncesindedir, imdi Almanya da Bulgar'a kur yapyor.Sizin haberiniz olmadan Rusya, Trkiye iin ok eyleryapt, ancak Balkanllarn aslarna (karlarna) karbir durum alamaz; para durumunuz dolaysyla orduyu uzunzaman atalca'da tutamazsnz ve Edirne'nin dmesi dehafta iidir; siz onu geri almak isterseniz bu silahlaolabilir ve bilmem savan sonsuz uzamasna gz yummak

Avrupa'nn ne kadar iine gelir. Girit zaten Yunan'ndr,br adalar da yle olmaldr.Byle Osmanl iin mit krc bir hava iinde S. J.konferans 1.1.1913 tarihli 8'inci toplantsn yapar.Osmanl oruntaklar (delegeleri) yukarda ana izgilerinigrdmz nermeyi (neriyi) yaz ile yaparlar; bunda:1) zgr ynetimi bulunacak olan Arnavutluk'un siyasalrgesinin (btnlnn) ve snrlarnn saptanmas bykdevletlere braklarak Edirne vilayetinin (MestaKarasu'nun) batsnda bulunup Balkanllarn eline gemiolan yerlerden vazgeilecektir.2) Eer gerektii iki hkmete anlalrsa bir snrdzeltmesi yaplmas, Osmanl ve Bulgar hkmetlerincekararlatrlmak zere, Edirne vilayeti (Mesta Karasu'yakadardr) eskiden beri olduu gibi Osmanl hkmetindekalacaktr.3) Osmanl hkmeti Ege adalarnn hibirini brakamaz,ancak gerekirse bu adalarla ilgili sorunlar bykdevletlerle birlikte incelenebilecektir.4) Osmanl hkmeti byk devletlerin Girit zerinde hepbirlikte kararlatracaklar bir zlemeyi (zmlemeyi)kabul etmeye eygindir (yatkndr).5) Yukardaki drt madde birbirinden ayrlamaz birbtndr.Buna balaklar u yolda karlk verirler:1) Balaklar Edirne vilayetinin batsndaki topraklarnbraklmasn senet sayarlar, u kesin artla ki bubrak balaklarn eline dm olan yerler gibi henzonlarn eline dmemi yerleri de kapsasn (Yanya, kodragibi).Arnavutluk'un snr ve siyasal durumu iine gelincebalaklar daha nceki nermeleri (nerileri) zerindedurmaktadrlar.2) Edirne zerindeki Osmanl karl kabul olunamaz:Bu, biim bakmndan kabul edilemez, nk ayrcaanlamalar yapmak amacn gdyor.Bu, temel bakmndan kabul edilemez, nk istenilentopraklar brakmyor.


16/48

3) Ege adalar ve Girit zerindeki Osmanl nermeleri(nerileri) de kabul edilemez. Balaklar ncekidileklerinde direnirler.Bir sr aytmalardan (tartmalardan) sonra 3.1.1913'tetoplanlmak zere dalnr, birinci maddedeBalkanllarn istedikleri deiiklik yaplr yani MestaKarasu'nun batsnda bulunan btn yerlerin braklacasylenilir.2 Sonkanun'da (ocakta) Reit Paa, Danef'le grr vekonutuklarn o gn Babli'ye teller, zeti aadadr:Danef Edirne zerinde direnmektedir, dedi ki: Yarnkitoplantda snr tasarnz bildireceksiniz, eerEdirne'yi brakmyorsanz grmeler kesilecektir; eerbtn Edirne vilayeti zerinde direnirseniz banakesintiyi kolaylatrm olursunuz, eer baz yerleribrakrsanz, bu kesinti dolaysyla beni sulu gstermeksizin iin daha kolay olur: ama ne olursa olsunEdirne'siz kesinti olacaktr. Bir de byk devletlerinaracln isteyerek Edirne iini onlara brakmaydnmeniz olasl vardr; bizde byk devletleri pekdinleme eyginlii (yatknl) yoktur; ancak alts hepbirden bir ey derlerse onlara uymak gerekir. Eer byleyapacaksanz grmeleri keselim ve byk devletlerindiyeceklerini bekleyelim.Bykeliler Konferans'nn adalar ii zerindeki karar(1):2 Sonkanun'da (ocakta) bykeliler konferans 4'nctoplantsn yapar, grlen balca konu adalar sorunuolur. Daha nce Rusya'nn Boazlara yakn 4 adann(Lemnos, mbros, Samotras ve Tenedos) Osmanl'dakalmasn istediini grmtk; Rusya'nn bu durumuYunanistan' gcendirmiti; bu toplantda Rus BykelisiBenkendorf durumunu deitirir ve u drt artla buadalarn da Yunanistan'a katlmasna bir diyeceiolmayacan bildirir:1) ve 2) bu adalarda bulunan her trl berkitmenin(silahlanmann) yok edilmesi ve yenisinin yaplmamas.

3) Yunanistan'n kiminle savarsa savasn, bu adalaraskerlik bakmndan kullanmamay adanlamas (kabuletmesi).4) Bu adalar almakla Yunanistan'n elde edecei herhangibir hakk baka bir devlete brakmamas.Alman bykelisi, hkmetinin adalarla ilgisinin azolduunu syler, ancak eer btn adalar Yunanistan'abraklacaksa topunun Boazlar'a yakn 4 ada ile eduruma sokulmasnn kendisine doru grndn syler.Bu ite Rusya'nn istedii kolay anlalmaktadr:Boazlar umduu gibi ele geirdii gn kardaki adalarberkitilmemi (silahlanmam) bir durumda bulmak;Almanya'nn istedii de br adalarn Badat demiryolunungetii yerlere yani stanbul'dan skenderun'a kadar olanksm, kar bir saldrya yaramayacak bir durumda olmasiin berkitilmemesidir (silahlandrlmamas).Sonda Grey ve Pol Kambon, hkmetlerininkararlatrlacak artlar altnda btn adalarnYunanistan'a katlmasna karn olmadklarn, Alman,Avusturya ve talya bykelileri de ii hkmetlerinesunacaklarn bildirdiler.Aa yukar denilebilir ki ibu gnde adalarnYunanistan'a verilmesi kararlatrlmtr; yalnz bununartlar kesin olarak saptanmam ve talyanlarn elindebulunan 12 ada zerinde konuulmamtr; ancak lanlama devletlerinin dncesi, bunlarn da Yunanllaraverilmesi yolundadr.Osmanl-Balkanllar bar grmelerinin kesilmesi3 Sonknun (ocak) 1913'te S. J. Konferans'nn 9'uncutoplants yaplr; Reit Paa snr iindeki Osmanlnermesini (nerisini) bildirir, buna gre snr,Karadeniz'den eski snr boyunca Arda suyuna kadargidecek, ondan sonra ibu su boyunca onun Stl ayile birletii ada noktasna, oradan da gneye doruGmlcine'yi Osmanl'da brakarak Boru glne (Egeyaknnda) gidilecektir. Yani Edirne vilayetinin Krcaalikazas ile Gmlcine sancann bat yars Bulgar'abraklmaktadr.


17/48

Bundan baka Osmanl hkmeti Girit zerindeki haklarnbyk devletlere brakmaktadr; u artla ki baka hibirada kendisinden istenilmesin.Toplant bir sre kesilir ve Balkanllar aralarndagrtkten sonra u yolda karlkta bulunurlar:Osmanl oruntaklar (delegeleri) savan sonularn gznnde tutmamaktadrlar; dolaysyla Balkanllargrmeleri kesmekte hakldrlar. Ancak uysallklarnbir kere daha gstermek iin Osmanl oruntaklarndan(delegelerinden) 6.1.1913 toplantsnda unlar kapsayanbir nermede (neride) bulunmalarn isterler:1) Babli'nin Girit zerindeki haklarndan vazgemesi,2) Ege adalarnn braklmas,3) Edirne vilayetine gelince ibu kenti balaklarabrakan bir snrn gsterilmesi.Bu yaplmazsa grmeler kesilmi saylacaktr.Grld gibi Bulgarlar kendilerinin nce istedikleriMalatra-Midya veya byk devletlerin ne srdkleri Enos-Midya izgisi zerinde kesin olarak direnmemekte veyalnz Edirne kentini istemektedirler.Bu toplant, grmelerin ok gemeden kesilebileceiniortaya koymutu, bunun zerine byk devletlerce arayagirmek ve gerekirse Osmanl hkmeti zerinde baskyapmak dncesi geliir.Rusya'nn epeydir bu yolda bask yapma ve gzda vermedenemelerinde bulunduunu grdk. Yukarda iki yerde szgeen Vangenhaym'n, Kmil Paa ile bir grmesinibildiren 27.12.1912 tarihli telinde de (1) l Anlamabykeliliklerinde deniz gsterisine kadar gidebilecek,bir bask yaplmas sznn dolat yazl idi. 1913ylba gnnde Kayser Vilhelm, Berlin'dekibykelilerle grrken, ngiliz Bykelisi Goen'eok ynel gsterir, aradaki ilikilerin iyiliinden okholandn ve bunun btn Avrupa iin ok asl(yararl) bir ey olduunu syler; sz Balkan ilerinegetirip Trkler ok ng (engel) gsteriyorlar,durumlarn deitirmezlerse sava yeniden balayabilirve bu olursa pek ok tehlike bagsterebilir; bu yzdenBalkan ilerinde en az ilgili iki devlet gibi ngiltere

ile Almanya'ca, Osmanl hkmetini, onu yenmi olandmanlaryla olan grmelerinde daha usalr klmakdncesiyle onun zerinde herhangi bir biimde olursaolsun dostasna ama arcana bir baskda bulunulmasiin Lihnovski'ye ynerge vermeyi zerime aldm der ve(belki Noradungiyan Efendi'nin baz bykelilere ve heleVangenhaym'a yumuak demeleri dolaysyla) Osmanlhkmetinin bu yolda kk bir basky belki de hogreceini ekler.Grld gibi Osmanl'y genel bar ve en ok Edirneiinde uysal klmak iin onun zerinde baskda bulunmakdncesi havada dolamaktadr. Bu yzden S. J.konferansnn 3.1.1913 tarihli toplants zerine buyoldaki dnce ve grmeler hemen geliecektir; bugelime 4.1.1913'te toplanan bykeliler konferansndakendisini gsterir ve bir karar biimini almaya dorugider.Toplantnn banda (1) Grey, S. J. konferansnn sontoplantsnda olan bitenleri anlatr ve bykelilere derki: Savan yeniden balamasnn nne gemeyi eeristiyorlarsa, stanbul'da hep birden bir bavurmadabulunmalarnn gerektiini byk devletlere (yani herbykeli kendi hkmetine) bildirip bildirmeyeceimizekarar vermeliyiz. Bundan sonra Grey dncelerini 6maddede toplar ve bunlar iyi karlannca Pol Kambonbunlardan bir tasar karr, zeti aadadr:1) Trkler savan sonularn ve eer vurumalar yenidenbalarsa bundan kabilecek olaylar gerektii kadar gznnde tutmuyorlar.2) Bu son olay gerekleirse (vurumalarn yenidenbalamas) byk devletler stanbul'un gelecektekidurumunu ve savan Kk Asya'da gelimelerini gzealmak zorunda kalabilirler.3) Byk devletler, oradaki mali aslarn (karlarn)korumak iin Trkiye'de ie (veya Trkiye ilerine)karma zorunda kalacaklardr.4) Eer bar olursa, Trkiye stanbul ve Kk Asya'da -ki bugne kadar imparatorluun kendisi iin bir arklk(zayflk) kayna olmayan tek parasdr- durumunu


18/48

salamlatrmak iin maliyecilerden yardm grebilecekbir duruma girebilir.5) Adalarn braklmas iine gelince; byk devletler,balaklara braklacak stratejik nemli adalarnTrkiye iin bir tehlike olmayacak biimdeyanszlatrlm bir ynetim altnda bulunmas iinetkilerini kullanacaklardr.6) Verimseyecek gibi grnen Edirne kentine gelince,byk devletler onun balaklara kesin olarakbraklmas artlarnn, cami ve evkafla ilgili Mslmanaslarnn (karlarnn) korunmasn da kapsamas iinetkilerini kullanacaklardr.Bu alt maddeden sonra tasarda u iki yn vardr:''Bykeliler yle dnyorlar ki hkmetleri, bugrlerinin kabuln kolaylatrmak iin bask gibilemler (nlemler) almak zorunda kalabilirler. Bulemler (nlemler) stanbul'da uyrularn (uyruklarn)ve aslarn (karlarn) korumak iin bir donanmagsterisi biimini alabilir.''renildiine gre eer grmeler bugn kesilecekolursa vurumalarn nmzdeki perembe gn ayn 9'undabalamas gerekecektir.''Grey'in Viyana'daki ngiliz bykelisine yazdna grebykeliler bu tasar hkmetlerine bildirmeyi uygunbulurlar. Deniz gsterisi yaparak Trkiye zerindebaskda bulunmay Fransz bykelisi ileri srmtr veherkes buna eygin olmamtr; Fransz ve Rusbykelileri bunu beenmi iken Alman bykelisi,hkmetinin byle bir nlemi gze almann erken olacadncesinde bulunacan sandn sylemitir. Grey iseher ey ank (hazr) bulunsun diye Beike'ye ikier savagemisi gndermek dncesini ileri srer (1).Bu toplant srasnda Sr Riard Kravford (2), Grey'igrmek ister ve ona der ki: Edirne'den vazgeilecekolursa stanbul'da ayaklanma ve kargaalk kmasndankorkulmaktadr, ancak rendiime gre Edirne kentizerinde bir uzlamaya varlabilir. Grey karlk olarak:Trkler Edirne zerinde bir uzlamaya yanamadka bykdevletlerden bu iin sklmesi iin baskdan baka bir

ey umamazlar; ama ''eer Trkler bar grmelerindekiaytmay (tartmay) Edirne kenti iin herhangi biruzlama (compromise) konusu (metinde ''terrain=zemin"denilmektedir) zerine getirirlerse o vakit bykdevletler ortadaki glkleri yenmek iin Bulgaristanzerindeki etkilerini kullanabilirler'' der.Bu konumadan sonra Grey, bykeliler toplantsna gerigelir ve Kravford'la konutuklarn orada anlatr vesandna gre bu szleri orada iyi karlanr.Yukarda grlen alt madde doruyu eriye katarak,adanla gzda vermeyi birbirine kartrarak Osmanl'yEdirne ve adalardan vazgeirtmek iin onun zerinde baskyapmay doru ve hakl gstermek iin bir denemedir.Grey bu toplantdan sonra Tevfik Paa'y grr veKravford'un dncesini ona anlatr. Grey'in o gnLovter'e ektii tele gre (1) onun bu anlat biimiyukardaki gibidir, ancak bunda Kravford'un ad yoktur veszn geliinden dnce Grey'in kendisinin sanlabilir.Tevfik Paa'nn bu konumay hkmetine anlatnda isebakalklar vardr; o zet olarak der ki (2):Bugnk bykeliler konferansnn, bar grmelerikesilecek olursa, ne gibi bir karara varabileceinirenmek zere Grey'i grdm.Grey dedi ki: Bu olaslk grld. Osmanl'yEdirne'den vazgeirmek iin stanbul'a bavurmak vegerekirse onun zerinde bask yapmak kararna varld;nk zaten gergin olan Avrupa durumunda karmaalarolmamas iin savan yeniden balamasnn nne gemekisteniliyor -Ben (Tevfik Paa) byle bir artn bizcekabul edilemeyecei zerinde direndim.- Sonda Greybizimle Bulgaristan arasnda Edirne'yi iine alan biryansz blge yaplmasn ileri srd: Bu bir oydamdr(grtr), eer Babli bunu beenirse onun kabuledilmesi iin bykeliler ve bar konferansoruntaklar (delegeleri) yannda alrm, dedi.Grey'in teliyle Tevfik Paa'nn teli arasndaki balcabakalk uradadr ki, Grey: Trklere Edirne zerinde biruzlama yoluna girin, dedim diyor; halbuki Tevfik Paa:Onun belirtilmi bir uzlama tasarsn kendiliinden


19/48

ortaya attn sylyor. Bizce Tevfik Paa byle bireyi kendiliinden uydurmu olamayaca iin, ilerdekiolaylarn da az ok gsterecei gibi, Grey, Tevfik Paaile konuurken ona bu yolda alm ve sonra bu kadarileri gitmi yani Edirne'nin Bulgar'a gemesinisalamayan bir nermeyi (neriyi) ngiltere'ye mal etmiolmay doru bulamayp sylediklerinin anlamn ksmayauramtr.Pol Kambon ise bu i zerinde kaynak gstermeden neGrey'in ne de Tevfik Paa'nn telinde bulunmayanayrntlar vermektedir, onun yazsna gre (2):Tevfik Paa Grey'e, Reit Paa'nn nermesinin(nerisinin) Trkiye'nin son sz olmadn vehkmetinin snr nereceini, birincisinin 3.1.1913S. J. konferansnda ileri srlen olduunu, ikincisininBalkanllar iin az daha krl bulunduunu ve ncsnnDedeaa'tan getiini sylemi, bunun zerine Grey: ''Buson izgi Edirne'yi kapsyor mu'' diye sormu, TevfikPaa: ''Hayr Edirne'yi brakmayacaz'' demi. BununzerineGrey Edirne'nin braklmas gerektiini, bu olursa,Trkiye'nin byk devletlerin iyi isteklerinegvenebileceini, olmazsa Edirne'yi brakmak iin onlarnbir basksn beklemesi gerekeceini sylemi.Babli'ce ''Grey oydam'' (suggestion) veya ''Greynermesi'' (nerisi) (proposition) ad verilen bu iayrca bir grme konusu olacaktr.Tevfik Paa'nn bu yoldaki teli zerine NoradungiyanEfendi Meclisi Vkel kararyla ondan unlar sorar (2):Grey oydam zerinde bizi aydnlatn, yalnz Edirnekentinin yanszl m dnlyor, yoksa oradan geipDedeaa'a inen demiryolununki de mi? Yanszlk denilinceyalnzca Bulgaristan'la Dedeaa arasnda eyannserbeste gidip gelmesi, Edirne berkitmelerinin(mevzilerinin) yklmas ve yeniden yaplmayacannbizce adanlanlmas m anlalmaktadr? Eer bununkarl evet ise biz de Grey'in oydamn (grn)kabul edebiliriz; nk bizim isteimiz Edirne veDedeaa'n ve aradaki demiryolunun bizde kalmasdr;

Bulgaristan'n o yol ile tecimine (ticaretine) glklerkarmak dncesinde deiliz.Buna Tevfik Paa 6.1.1913'te karlk verir, anaizgileri unlardr:Grey oydam (gr) Kravford'un bir dncesindenkmtr; Kravford karn dnceleri badamak(badatrmak) ve grmelerin kesilmesini nlemek iinarada bir yansz blge kurulmasn ileri srmt; Greybu blgeye Edirne'yi de sokmak istemitir. DileriBakanlk mstear Nikolson'un anlatna gre bu anadncedir; berkitmelerin ortadan kaldrlmas vedemiryolu ii ayrntdr ve daha sonra grlebilir.Nikolson'a dedim ki: Biz bunu kabul edebiliriz u artlaki, yansz veya zgr blge bizim egemenliimizde olsun;o dedi ki: Bu yolda bir ey diyemem nk Kravford bunuyalnz tutumsal (ekonomik) bakmdan gze almt.-Konferans bugn toplanyor, Nikolson'a gre onunertelenmesi iyi etki yapmaz, dolaysyla oruntaklarmz(delegelerimiz) oraya gidecekler ve snr iinde bilinengrmz zerinde durmakla birlikte, gerekirse Edirne'yide iine alabilecek bir zgr blge kurulmasn biruysallk rnei vermi olmak iin ileri sreceklerdir.-Nikolson dedi ki: Buna ramen balaklar her trluzlamadan uzak durumlarnda direnirler ve grmelerinkesilmesine yol aarlarsa bunun sorav (sorumluluu)onlar zerine yklenir ve byk devletler gereinidnrler.Grld gibi Grey'in oydam (gr) olduka dumanlkalmakta ve iyice anlalamamaktadr: Osmanl dileklerineeygin (yatkn) grnen Nikolson ise bu yn aydnlanncayakadar konferansn geciktirilmesini doru bulmam veOsmanl bykelisi ve oruntaklar (delegeleri) da onungibi dnmlerdir.Grey ise Lovter'in stanbul'da Meclisi Vkel'da bu izerine yaplm olan grmeleri bildiren 6.1.1913tarihli teline verdii karlkta (7.1.1913), TevfikPaa'ya, yukarda sz geen Lovter'e yollad 4.1.1913tarihli telde yazl olanlardan baka bir ey demediini


20/48

bildirir ve dolaysyla iin kapsamn olduka daraltr(1).Onun Lovter'e bu yolda tel ektii gnde ise (7.1.1913)Noradungiyan Efendi de Tevfik Paa'ya yle bir telekmektedir: Grey'le Edirne iini abuk zlemek(zmlemek) gerekir. zgr blgeyi kabul edebiliriz, uartla ki snrlar iyice belli olsun ve Edirne elimizdekalsn.Grld gibi her iki yan ie olduka baka bir kapsamvermektedir:Bu ii biraz yana brakp 4.1.1913 tarihli bykelilertoplantsnn uyandrd yanklara geelim.Londra'daki Alman bykelisi Prens Lihnovski butoplanty Berlin'e bildirirken: Osmanl'ya kar donanmagsterisi dncesinin Pol Kambon'un olduunu, Grey,sznn gizli kalmasn isteyerek, bu ite istemeyeistemeye ortaklk edeceini (Ben de. W.) (1), nksavan bitmesini istediini (yi. W) sylemi olduunuve kendisinin bu dncelere kar bir bekleme durumualdn ve bunlar ''ad referandum'' kabul ettiiniyazar.Bu teli Kayser'e bildirirken, Babakan Betman-Holveg (2)zet olarak u dnceleri ekler:Grey'in stanbul'da birlikte yaplacak bavurma iin nesrd 6 noktaya onaabiliriz (uzlaabiliriz) (Evet.W.): Fransz bykelisince ileri srlen donanmagsterisi veyahut herhangi bir basky imdilik vakitsizgryorum; Fransz oydamn (grn) yersiz bulmamnbir sebebi de Grey'in buna eygin (yatkn) olmamasdr(Ben de. W.) ve efendimizin dncelerine uygun gelirsebiz bu ite elden geldii kadar ngiltere ile birliktedavranmalyz (Evet. W.); Efendimiz izin verirlerseLihnovski'ye, Avusturya ve talya bykelileri de bu

yolda ynerge alrlarsa, yukarda yazl olduu gibi dilkullanmasn bildireyim (Evet. W.) ve Viyana ve Romahkmetlerinin de onamasn (uzlamasn) isteyeyim(Evet. W.).talya ve Avusturya hkmetleri de bu ite Alman hkmetigibi dneceklerdir, San Guiliano siyasal bavurmann

yetecei ve donanma gsterisinin gerekmedii karlnverir. Bertold da byle dnr ve gerek irki'yesylendiinde gerekse Berlin bykelisine yolladynergede unlar der (3):Btn adalarn braklamayaca metinde yer bulmaldr.Grey'in 2'nci maddesinde Trkiye Asyas'n tehdit edentehlikenin byk devletlerden deil Balkanllardangeldii aklanlmaldr (1) (preciser)- Donanmagsterisiyle baskda bulunma iine gelince stanbul bununiin uygun bir yer deildir, nk Boazlardan gemekiin padiahn iradesini almak gerekir, onu aldktansonra ona dayanarak Trkiye'ye kar bask yapmak golur (Doru. W.) (2), Beike koyu veya zmir dahauygundur. (Hi etkisi olamaz. W.) (3). - Her trldonanma gsterisine karnm (4) (karym) - Ancak hepbirlikte yaplacak siyasal bask asl (yararl) olur. -Bunun karl olarak Romanya isteklerinden yanaSofya'da da bir bask yaplmas yolundaki isteimizyerine getirilebilir (?? Haberim yok. W) (5).Bykeliler konferansnn ibu 4.12.1913 tarihlitoplantsnda olan bitenler Puankare'nin cann skacakve Pol Kambon'un bunu bildiren teline kzgn bir dillekarlk verecektir. Holanmad iler 2'nci (stanbulve Kk Asya'nn ilerisi), 3'nc (Trkiye'deki maliaslar - karlar) ve 4'nc (Trkiye'ye maliyecilerceyardm edilmesi) maddelerdekilerdir. Puankere bu ilerzerinde daha byk devletler arasnda bir anlamaolmadn ve kendisine nce verilmi olan ynergedebulunmayan konular ortaya atlnca ok ekingendavranmasnn gerektiini bykelisine bildirecektir(6).Ona ve Fransz Bakanlar Kurulu'na gre (7): Trklerestanbul konusunu ele alacaz demek ngiltere ile

Rusya'nn kar olduklar bir konuya dokunacaz demektir- Savan Kk Asya'daki gelimelerini gze alacazdemek, Trklere aldr etmeyecekleri bir gzda vermekdemektir, nk onlar pek gzel biliyorlar ki Kk Asyakonusuna dokununca byk devletler hemen birbirlerindenayrlrlar - Trklere bar olunca mali yardm


21/48

adanlanmak herhangi bir incelemede bulunmadan nce Rus,Alman ve Fransz aslarnn (karlarnn)arpabilecei arsulusal bir mali kurul kurmak yolunagitmek demektir.Bu iler zerinde Puankare ile Pol Kambon arasnda epeyaytma (tartma) olacaktr; sonda bykelilerinkarar, yaplacak iler zerinde bir karar olmayp,onlarn her birince iin hkmetine sunulmas iin birkarar olduu ve Puankare'nin kukuland maddelerleTrklere yalnzcana:''Gznz an; eer savaa yeniden balarsanz stanbulve belki de Kk Asya sorunu ortaya atlm olur. Bykdevletlerin tlerine kar koyarak sava uzatrsanz,bundan byle tek g kaynanz olacak olanimparatorluunuzun bu ksmn iletmek ve deerlendirmekiin Avrupa'nn mali yardmn umamazsnz'' denilmekistenildii ve hibir sten altna girilmi olmadPuankare'ye anlatlnca o bu son biime onar (1).6 Sonkanun'da (ocakta) bir yandan S. J. konferans(10'uncu toplant) br yandan da bykeliler konferans(6'nc toplant) toplanr.Bugnn sabah ara ile Danef ve o srada Londra'dabulunan Romanya ileri Bakan Takeyonesko, Grey'ebavururlar.Danef (1), byk devletlerin ie karp Trkleri yolagetirmek iin stanbul'da baskda bulunmalar ii ile okbyk bir merakla ilgili (very anxious) grnr; Grey derki eer bu le st toplantsnda Trkler geen haftakidurumlarnda kalrlarsa grlecek bir ey kalmaddemektir, ama eer Edirne kenti sorununu grme alaniine sokarlarsa, balaklar bunun zerinde konumayagirimelidirler.Danef der ki: Byle bir ey olursa grmeleri kesmeyiz.

Onun Avusturya'ca hl bir deniz gsterisi yaplmasnnnerilmediine amakta olduu grlmektedir. Grey'inbyk devletlerin bu ite ne dndklerini peksyleyemem, bazlar diyeceklerdir ki bu bir gsteridenstn bir ey olmad iin bir sonu vermeyebilir -demesi zerine Danef: Bu bir sonu verir, nk Trklerin

btn istedikleri yalnzcana grn korumaktr der.(Yani Danef'e gre Trkler Edirne'den vazgemilerdir vebunu aa vurmak iin byk devletlerin bir gsteridebulunmasn beklemektedirler.)Grld gibi Bulgarlar Edirne iinde direnmekte iselerde iin sonucundan yani savan yeniden balamasndan azok korkmaktadrlar, onlar da Osmanl Hariciye Nazr'nnbaz yabanc bykelilerle gevekene konumasndanyreklenmi ve buna inanmlardr. Danef, Avusturya'yagerektiinden ok gvenmektedir.Bundan sonra Takeyonesko, Grey'i grr (2), dilei bykdevletlerin Edirne'nin Bulgarlara braklmas iinstanbul'a bavururken Romanya'nn istedii snrdzeltmesi iin de Sofya'ya bavurmalardr. O, bunuAlman bykelisinden istemitir ve Lihnovski, bu iibykeliler konferansnda aacaktr, Takeyonesko bunuGrey'e amakla, dolaysyla onun da yardmnistemektedir. O, Puankare'yi grdnde onu bu iki iinbirbirine balanmasna eygin (uygun) bulmu. EsasenRomanya ile Bulgaristan arasnda bu yoldaki grmelerhi ilerleyememimi. Grey bu gibi ilerin pek yavayrdn ve stanbul'da gerekten bir bask yapmayakarar vermeden Sofya'ya bir ey diyemeyeceklerini syler;Romen bakan da: Sofya'da bask yaplmasn, ancakstanbul'da bask yaplacak olursa diliyoruz, der.6 sonknunda (ocakta) toplanan S. J. ve bykelilerkonferanslarna gelelim,Birinci konferansta Reit Paa u yoldaki bir demeciokur:Balaklar diyorlar ki savan sonularn gzmznnnde bulundurmuyoruz- Biz bu szn tersine olarak oknemli yerler braktk ve iki noktadan bakabalaklarn btn dileklerini yerine getirdik- Eer

Edirne'yi brakmak istemiyorsak bunun baka sebeplerlebirlikte stanbul ve Boazlarn gveni bakmndanolanaksz olduu iin yapyoruz- Edirne'yi Trkiye'debrakacak olan herhangi bir snr zerinde konuabiliriz-Girit zerindeki btn haklarmzdan vazgeiyoruz, u


22/48

artla ki bizden, baka bir Ege adasnn braklmasistenilmesin.Bu koskocaman zverilerden sonra balaklar uzlamayoluna girmek istemeyerek grmeleri kesmeyekalkrlarsa bunun sorav (sorumluluu) onlara yklenirve bu olursa bu gne kadar yapm olduumuz btnzverileri yaplmam sayarz.Balak oruntaklarn (delegelerin) aralarndagrebilmeleri iin toplant ertelenir ve ondan sonrayeniden toplanldnda o gn bakanlk eden SrpNovakovi unlar syler:Osmanl nermesi (nerisi) balaklarn geen toplantdaileri srdkleri dileklere uymadndan ve Osmanllarnileri srdkleri yeni temel zerinde yaplacak grmelerbir anlamaya vardrabilecek bir zde olmad iinbalak oruntaklar (delegeleri) kendilerini, konferansalmalarn ertelemek zorunda grmlerdir.Bunu syledikten sonra Bakan Novakovi toplantnn sonaerdiini bildirir ve yerinden kalkar. Osmanl oruntaklar(delegeleri) toplantnn apanszn sona erdirilmi

olmasn protesto ederler ve protokol imzalamazlar.Bylelikle S. J. konferansnn ilk evresi kapanm olur.

OSMANLI-BALKANLILAR GRMELERNN KESLMESYLE BABILBASKINI ARASINDA GEEN DPLOMATK OLAYLAR

Bu kapanla ttihat ve Terakki'yi yeniden i banagetiren Babli baskn arasnda geen 17 gn iindesiyasal grmeler birka kol zerinden yrr,balcalar unlardr:a) Edirne ii ve bu yzden Osmanl zerinde yaplmakistenilen bask.

b) Adalar ii.c) Osmanl borlar ve byk devletlerin Osmanllkesindeki aslar (karlar).d) Romanya'nn Bulgaristan'dan istedii snr dzeltmesi.e) Balkanllar arasndaki kartlklar.f) Arnavutluk'la ilgili iler.

Bunlar sra ve yerine gre kh ayr ayr kh birbirinebal olarak anlatacaz.S. J. konferansnn kapand srada Balkanllararasndaki durumBu kapan yerine getirilmemi olan bir Bulgar (Edirne)ve bir Yunan (adalar) dilei dolaysyla ama en okbirincisi yznden olmutur. Bu ite Bulgar ve Yunan'ndurumlar birbirinden az ok bakadr. Yunanistanistedii adalarn hemen hepsini ele geirmitir.Bulgaristan ise istemekte olduu Edirne'yi dahaalamamtr; oray kuatan orduda ise nemli Srpbirlikleri de vardr. Bulgaristan Srbistan'n yardmolmadan, hem Edirne'yi drmeyi, hem de atalca'da Trkordusuna kar durup onun ilerlemesini nlemeyi pekumabilecek kadar gl deildir, dolaysyla Srp'aminnet etmek zorundadr. Srbistan'n ise o srada tekuraaca i Arnavutluk iidir, orada ise askerlikbakmndan iini bitirmi gibidir, siyasal bakmdan iseiini dorudan doruya grmeyip, onun dileklerini Rusyave Fransa, Avusturya'ya kar korumaktadr ve o, byk

devletlerin verecekleri karara ister istemez boyuneecei iin o yanda askerlik bakmndan onun bir uramazoru yoktur; dolaysyla Bulgaristan zerinde baskdabulunabilecek bir durumdadr.1912 sonlarnda ve 1913 balarnda dorudan doruyahkmetle ilgili olmayan Srp gazetelerinde Bulgaristan'akarn yazlar kar (1). Bunlarn zeti unda toplanr:Srp hkmeti kazanlm olan yerlerin naslpaylalacan gsteren anlamalar yaymlamam ise deSrp kanyla elde edilmi Manastr ve buna benzer birokkent ve yerlerin sava sonunda Bulgar'da kalacaherkese bilinmektedir. Srp ulusu bunu kabul edemez,nk bu anlamalar ondan gizlenmitir. -Bulgarlar bu

anlamalarla karmay zerlerine aldklar sayda askerkaramamlardr. Srplar ise sz verdiklerinden dahaok asker karmlar, Bulgarlara ordu ve paraca yardmetmiler ve onlarnkinden ok nemli yerlerkazanmlardr; imdi ise Bulgarlar hemen btnMakedonya'y kendileri iin istiyor ve Srplara:


23/48

Arnavutluk'a gidin ve orada bir ey alamazsnz, elinizbo kalr diyorlar- Byle bir davran karsnda bu ikiulus ibirlii yapamaz.Srp Dileri Bakanl genel ktibi de ngiliz elisineBulgaristan'n baz zverilerde bulunmasnn gerekeceinisylemitir. Belgrad'daki Bulgar elisi ise btn buyazlara aldr edilmemesi gerektiini ve bunlarn ya

Avusturya parasyla veya hkmete karn olanlarca onug bir duruma sokmak iin yazldn sylemektedir.ki balak arasndaki bu gvensizlik ve karnlkhavasn Sofya ve Belgrad'daki Fransz elileri dehkmetlerine bildirmektedirler (1). Belgrad'dan yeninergelerle (nerilerle) Sofya'ya geri gelmi olan veSrbistan'n, cokun ve takn olmakla birlikte en ilerigelen adamlarndan olan Srp elisi Spalaikovi,Srbistan'n Adriyatik ii dolaysyla byk bir umkrya(umut krklna) uradn ve bu yzden orada hemRusya'ya hem de Bulgaristan'a kzlmakta olduunusylemitir. Spalaikovi'e gre Bulgaristan, balamayaplrken Srbistan' oyuna getirmitir; o vakit

sanlyordu ki en gl Balkan devleti Bulgaristan'dr;halbuki olaylar bu devletin Srbistan olduunugstermitir; 350.000 asker kardk, bir askerianlamalara gre Bulgarlarca Vardar ovasna gnderilmesigereken 100.000 kiiyi istememekle kalmadk, hemen btnBulgar ordularnn Trakya'da kullanlabilmesi iinKstendil yolu ile Struma ovasna iki tmen yolladk,daha sonra Edirne'ye iki tmen gnderdik, eer yarnsava yeniden balarsa atalca'ya da asker yollayacaz-(sava) programn batan baa gerekletiren bir bizvarz; Bulgaristan'a, Karada'a, Yunanistan'a yardmediyoruz- Eer Romanya ile Bulgaristan arasnda biranlamaya varlamazsa, bu ite de balamz

destekleyeceiz ve Romanya'ya kar asker yollayacaz.Halbuki biz Arnavutluk zerinde kazandmz yerleri eldetutmak istediimiz srada Rusya bizi yardmsz brakt,Bulgaristan Pete'ye (Bertold'la grmek zere) Danef'iyollad, o da dumanl ve ekingen baz dayanmademelerinde bulundu ve br yandan da bize biteviye ok

ey istememe tleri verdi ve bizi desteklemeyeceinianlatt- Eer olaylarn geliimini nceden grebilmiolsaydk baka trl davranrdk; seferberliin ngnndeaskeri anlamay Bulgar'dan yana deitirdiimizde gizliantlamay ve paylama tasasn da birden deitirir idikve Selanik'e k isterdik. Eer balaklarmz bukadar agzl olmasalard bize dn vermeleri gerektiini

kendiliklerinden dnrlerdi, halbuki baz Bulgarlarskp ve Kumanova'y da istiyorlar (zerindeanlalamayp Rus ar'nn hakemliine braklan blge).Belgrad'daki Fransz elisi de Bulgarlara karn havayanlatmakta, orada herkesin bu yoldaki dncelerinisralarken aa yukar Spalaikovi'in szlerinisylemektedir; onun yazdklar arasnda nemli olarakayrca unlar da vardr:Bu srada Bulgar aslaryla (karlaryla) Srp aslar(karlar) karndr, bugn Balkanllar arasndaTrklerle savan yeniden balamasnda ancakBulgaristan'n ass (kar) vardr; nk Edirne iiyalnz Bulgarlar ilgilendirir; br balan ileri

ise hep byk devletlerin elindedir, dolaysyla bundanbyle balaklarca katlanlacak olan zverilere yalnzBulgarlar urunda katlanlacaktr. Bu yzden Srbistanelde edilmi olan yerlerin paylalmas iin yaplmolan ilk tasarnn deitirilmesini istiyor. Bu lkedebundan baka Yunanistan'la bir snr isteniliyor, nkeer Bulgaristan, imdiki tasarya gre, Srbistan'laYunanistan arasna girerse ve eer Avusturya etkisi yineSofya'ya yerleirse Srbistan eskiden olduu gibi yinebir Avusturya emberi iinde kalm olur. Ruslar yeni birpaylama iin araclk etmek istemilerse de Bulgarlarbtn toprak ilerinin bartan sonraya braklmasgerektiini sylemilerdir. (Yani Bulgar ordularnn da

zgr kald bir srada grlmesini istemilerdir); bukarlk Srplar en ok kzdran eydir; bu byleolmakla birlikte Rus elisi Hartvig bana Srplarn bu iibu srada kurcalamann doru olmayacan anladklarnve eer sava yeniden balarsa balaklarna kargereken devlerini yapacaklarn sylemiler.


24/48

Yunanistan'la Bulgaristan arasndaki durum ise daha dagergindir; nk arada hibir paylama anlamas yoktur,iin l Anlama devletlerinin hakemliine braklacazerinde yarm yamalak bir sz verme olmutur, amaBulgaristan Selanik'i Yunan'a brakmayacan kesinolarak herkese ve her yerde sylemektedir. Hem Bulgar'nbu durumu, hem de onun Manastr'a kadar yaylarak

aralarna girmesinden rken Srbistan ve Yunanistan okgemeden Bulgar'a kar birlemeye koyulacaktr.Bulgaristan'la Romanya arasndaki durum ise tekilerdende ktdr. Romanya'nn Silistre kentinin kendisineverilmesi iin direnip direnmedii pek akanlalamamakta ise de geni bir snr dzeltmesiistemekte ve eer istekleri kabul olunursa yenidenbalayacak savata Osmanl'ya kar Bulgar'a yardmedebileceini bile sylemektedir. Bulgaristan ise onaistediklerini vermeye pek eygin (yatkn) deildir ve eerOsmanl ile yeniden savarken Romanya ona saldrsa bilealdrmamak, onun alabilecei kadar yer almasna karkoymamak ve Osmanl ile iini bitirince Romanya'ya kar

dnmek dncesindedir (1). Bizce Bulgarlarca byle birdurum dnlrken, Romanya'nn Rus korkusuylaBulgaristan'a kar gerekten savamayp yalnzcagzledii yerleri alaca sanlmas gerekir.16/1/1913'te Cesr-Mustafapaa'da Kral Ferdinand'nbakanlnda yaplan bir Bulgar bakanlar ve generallertoplantsnda Romanya'ya Kavarna'ya kadar 5-6kilometrelik bir yerin (kent Bulgar'da kalacak) veSilistre dousunda (yine kent Bulgar'da kalmak, amaberkitmeleri (mevzileri) kaldrlmak zere) pek kk birtoprak dzeltmesine onalr (2). Romanya hkmeti isebunu yeter bulmaz. Silistre'yi vermek zorunda kalmamakiin Ferdinand'n Rus ar'na yollam olduu mektubun

sz daha yukarda geti.Grld gibi Bulgaristan 6 sonknunda (ocak)Londra'daki bar grmelerini kestii srada Trklerinelinde bulunan Edirne'yi, Srplarn elinde bulunanManastr, Pirlipe ve skp', Yunanllarn elinde bulunanSelanik'i, sava da gze alarak, onlardan almak

istemekte ve Romanya'ya nemli bir ey vermeyeonamamaktadr (yanamamaktadr).Bulgaristan, kendilerince ok nemli saylan bir sryeri bu devletlerin elinden almak isterken bu ii ibudevletleri birbirine kar kullanarak baarmakdncesindedir. Osmanl'ya kar nce yaplmanlamalar dnda Srp yardmn elde ettii gibi,

Yunan'a kar Osmanl yardmn aramtr ve Romanya'yakar da yine Srp yardmn ummaktadr.Bu kadar agzllkle ve olduka beceriksizlikle gdlmekistenilen bu kadar aprak bir siyasann sonucu olarakibu drt devletin hep birden Bulgaristan zerineullanm olmasna ve onun ne Manastr', ne skp', neSelanik'i, ne de Edirne'yi elde edemedii ve eldetutamad gibi Silistre'yi de Romanya'ya kaptrmolmasna almamaldr.Edirne, adalar ve Osmanl hkmetine kar baskyaplmas ileri6.1.1913'te toplanan Bykeliler Konferans'nda (1) bazbykeliler henz ynerge almam olduklar iin sonulu

bir grme olamaz; 7.1.1913 toplantsnda (2) yenidenstanbul'da yaplacak bavurma ve Edirne konusu zerindekonuulur ve nce sz gemi olan 6 madde yerinePuankare'nin beenmi olduu genel biimde bir bavurmadabulunulmasnn (daha yukarda grlmt) ve Beike'yesava gemileri gnderilmesinin hkmetleretaprlanmasna (iletilmesine) karar verilir.talyan bykelisi, Trkiye'den Edirne'yi brakmasistenilirken, bunu yaparsa kendisine Ege adalarndanbazlarnn salanlacann sylenilmesini ileri srer.Grey eer ''stanbul bavurmas'' ii zerinde biteviyedeiiklikler yaplmaya kalklrsa bu iin hibitmeyeceini syler ve ibu talyan nermesi (nerisi)

zerinde, bavurma iinden ayr olarak, adlarn durumudolaysyla grlr.Alman ve Avusturya bykelilerinin de destekledikleri butalyan nermesinde (nerisinde) Boaz'n karsndabulunan 4 adadan baka Midilli ve Sakz'n hatta Kos veRodos'un Trklerde kalmas istenilmektedir. Grey buna


25/48

kar durum alr; ona gre, yerlilerin pek bykounluu Rum'dur, dolaysyla orada Trk ynetimi yalnzzorla tutunabilir, bu ise biteviye ayaklanmalar doururve yeniden bir sr Girit sorunlar ortaya karlmolur. Grey'in Viyana'daki ngiliz bykelisinebildirdiine gre, ngiltere, adalarn Trkiye veyaYunanistan'da kalmas iiyle o kadar ilgili olmamaldr,

ancak o, Yunanllarn eline gemi olan bu yerlerdeyeniden zorla Trk ynetiminin kurulmasna yardmetmemelidir ve o yolda oy vermemelidir.Bu ite byk devletlerin alacaklar durum u olacaktr:Rusya'nn bu ii Boazlar iine baladn ve ona gredndn yukarda grmtk.ngiltere ve Fransa, Rus dileini kabul etmektedirler;ancak onun kapsamad adalarn, talya'nn elindebulunan 12 ada ile birlikte Yunan'da kalmasnistemektedirler; nk bunlarn birka Osmanl'ya gerigelirse yeniden bir byk devletin (yani l balamadevletlerinden birinin) eline dp bir deniz ss olarakkullanlabilir, halbuki bu devletlerden hibirinin Dou

Akdeniz'de bir ss yoktur ve olmamas da ngiltere veFransa'ca ok istenilmektedir. Dolaysyla ibu aytmada(tartmada) onlarn ana dncesi bu olacaktr.talya ise, Marki mperiali'nin Grey'e sylediine greyle dnmekte ve ona gre davranmaktadr: Eer FransaSuriye'yi ve Beyrut limann ele geirir (ki o sradaFransz basn ora ilerini ok kurcalamaktadr,Puankare'nin de oralarla epey uratn kendidemelerinde grdk) ve ben Rodos ve 12 adadan kmbulunursam Dou Akdeniz'de kt bir durumda bulunurum(1). talya hkmeti bunu, Londra bykelisininkendiliinden sylemi olduunu ileri srecekse de SanGiuliano'nun szleri de oraya varmaktadr (2), onun da

ileri srd dncelerin en nemli olan ikisiaadadr:a) Dou Akdeniz'de denkliin srmesi iin Asya'da glve bansz (bamsz) bir Trkiye olmaldr; Anadolu'yabitiik olan btn adalar Yunan eline geerse bunlarAnadolu'da birdziye kargaalk karmak iin kullanlr;

bu da Trkiye'nin dalmasna yol aabilir; talya isebunun elden geldii kadar geciktirilmesini ister. (Bu szFransa, Beyrut'u alrsa ben de Rodos'u alkoyabilmeliyimdncesini, ak sylememekle birlikte, kapsamaktadr.b) talya'nn elindeki adalar, Ui antlamasnnTrklerce dorulukla yrtlmesi iin bir silahtr; busrada Trkler iyi davranyorlar, dolaysyla talya

onlara geri vermeyi adanlad adalar Yunan'abrakamaz; br ynden de Trablus'ta Trkleri iyidavranmaya zorlayan bir silah elimizden brakamayz.Az sonra Almanya da (3) Anadolu'nun gven ve baysallbakmndan ve kendisinin Trkiye'deki byk aslar(karlar) dolaysyla balca adalarn Trkiye'dekalmasn ve bu iin Bykeliler Konferans'ndagrlmeyip Trklerle balaklar arasnda zlenmesiniisteyecektir.Babli basknna kadar adalar ii zerinde bu yoldaaytmalar olur ve i zlenemez; ondan sonra olanbitenleri ilerde greceiz.S. J. konferans 6.1.1913'te kesildikten sonra Babli

bykelilerine yollad 8 sonknun (ocak) tarihli birgenelgede, Balkanllarn konferansn son toplantsndaaldklar durumdan szlanmakta, bunlarn vakit kazanarakEdirne'yi alkla drp bir olut (olup-bitti) yapmakistediklerini sylemekte ve sz byk devletlerinstanbul'a yapacaklar sanlan bavurmaya getirerekEdirne'yi ve adalar bizden brakmayacak olan hernermenin (nerinin) abanacan, bulunduklar yerindileri bakanna bildirmeleri istenmektedir. Adalarnyanszlnn yetmeyecei de eklenilmektedir, nk 1864tarihli Londra Antlamas'yla (1) Korfu, Paksos vedolaylarndaki adalar yansz klnm idiyse deYunanistan sonradan bu yoldaki hkmleri hie saymtr.

Bykelilerin bu tele yolladklar karlklar hep mitkrcdr.Tevfik ve Reit Paa'lar (2) Grey'e, Edirne braklrsaTrkiye'de ok ar bir durum ve belki de ayaklanmalarolacan sylediklerinde Grey: Eer vurumalar yenidenbaladktan sonra baarszlklara urarsanz durum daha


26/48

da ar olur der; ve bir gn sonraki BykelilerKonferans'nda Edirne'yi de iine alacak olan zgr blgeiini ortaya koyacan ekler.Bu toplant zerine ngiliz, Fransz ve Almanbelgelerinde kan zetle Grey'in byle bir demeciyoktur; belki zetlere gememitir, belki de Grey ognlerde yapt gibi bundan nce Danef'le konumay daha

uygun bulmutur.Puankare de Grey gibi dil kullanr ve daha ileri giderekder ki: Savan yeniden balamas Edirne'yi kurtarmamaklakalmaz, Osmanl Asya'sn da tehlikeye drr. KkAsya'da kaynama vardr ve sava bitmezse Rusya Douvilayetleri ilerine karr -adalar geri alamazsnz,nk Yunan donanmas sizi geirmez; bu szlerin zeti:Sizin ileriniz Asya'dadr ve bartan sonra orada zenginve gl olabilirsiniz (1). Puankare, iki gn nce RifatPaa'ya, Babli'nin kendisini Edirne'yi brakmayazorlayacak olan bir Avrupa bavurmasn ho greceinisylemiti ve Noradungiyan Efendi byle bir eyolmadn Rifat Paa'ya tellemiti (2).

Bertold da bunlara benzer demete bulunur ve sondabeklenilmeyen bir ey syler, zet olarak der ki (3):tlerimiz size yardm iindir, zira sava yenidenbalar ve balaklar yenerlerse stanbul'un durumu okzor olur ve Anadolu'da baz devletler aslar (karlar)elde etmeye kalkrlar. Bulgaristan Edirne'yi alamazsaSelanik'i isteyecek ve Yunanllarla savamas olaslortaya kacaktr.Bu dnce Puankare'nin Pol Kambon'a ok gizli olarakyollad bir ynergenin 5. maddesinde de vardr, ondadenilmekedir ki (4): ''Her ne olursa olsun eer EdirneBulgaristan'a braklmazsa Romanya (yani Silistre) veSelanik sorunlarnn zlenemez bir duruma girmesi

tehlikesi vardr (5).Kolayca dnlecei gibi Sazonof da kesin olarakBulgar'dan yanadr (6).Romanya'dan gelen karlk da u yoldadr (1):Edirne iin Bulgaristan'a verilmi olan btn tlersonusuz kald -l Anlama, adalar Yunanistan'a vermek

istiyor- l Balama en nemlilerini Trkiye'debrakmak istiyor; daha bir sonuca varlamad- Savanyeniden balamas sizin iin tehlikelidir, nkbalaklar atalca'y zorlayabilirler.Berlin'den gelen karlk u yoldadr (2): Eer kendinizegvenmiyorsanz savaa yeniden balamayn - onlarberkitmemek artyla belki adalar sizde kalabilir- Size

kar bir donanma gsterisi dnld ise de Almanya'nnkesin karnl (muhalefeti) zerine bundan vazgeildi.Bundan gn nce yeni dileri bakan olmu olanAlmanya'nn Roma Bykelisi Yagov, Nabi Bey'e (3):Suriye ve Kk Asya'da size kar tehlikeli anklklar(hazrlklar) var; bunlar nlemek iin Edirne'yibrakmak (yani hemen bar yapmak) gerekir.9 sonknunda (ocakta) Noradungiyan Efendi, Tevfik Paa'yaektii bir telde ngiliz hkmetinin Osmanl'ya kardurumunu deitirdiini, bunun ngiliz dostu olan bugnkhkmeti g bir duruma soktuunu bildirmekte ve eerEdirne ve adalar ii uygun bir yolda zlenmezse Osmanloruntaklarnn (delegelerinin) Londra'da kalmalarnn

gereksiz olacann Grey'e sylenilmesini istemektedir.Genel ilerini bir sre iin brakp yukarda sz geen 6ve 7/1/1913 tarihli bykeliler toplantsnda adalar iizerindeki grmelerin yanklarn anlatalm.Noradungiyan Efendi'nin 8/1/1913 tarihli genelgesininadalarla ilgili ksm ve Rifat Paa'nn bavurmaszerine Puankare'nin genel karl ve Anadolu'dakaynama olduunu sylemesi az nce grlmt. RifatPaa'nn Puankare ile bu konumasn bildiren 10/1/1913tarihli teline Noradungiyan Efendi yine bu gnde karlkverir ve unlar der: Kk Asya'da kaynama (agitation)yoktur-Fransa'nn konferansta btn adalarn Yunan'averilmesini nermesi bizde ac bir etki yapt.

Rifat Paa buna 12/1/1913'te karlk verir ve bu izerinde Puankare ile grmesini yle anlatr:Puankare: Londra'daki Fransz bykelisine adalarnYunan'a braklmasn istemek devini vermedim (1); ancakbyk devletler, bu adalar keskilinin saptanlmas iininkendilerine braklmasnda birliktirler.


27/48

Rifat Paa: Bunu yapamayz.Pu

Documents

Balkan Savaşları III